การสอสารระหวางครขางถนนกบเดกเรรอน : กรณศกษา พนทบรเวณใตสะพานอรณอมรนทร เขตบางกอกนอย กรงเทพมหานคร

รอยตารวจเอก หญง อนสรณ อาไพรตน

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญานเทศศาสตรมหาบณฑต สาขาวชานเทศศาสตรพฒนาการ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรกจบณฑตย

พ.ศ. 2545 ISBN 974-281-730-8

DPU

Interpersonal Communication between Volunteer teachers and Street children : A case study underneath Arunamarin Bridge,

Bangkoknoi District, Bangkok

Police Captain Anusorn Ampairat

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements For the Degree of Master of Arts

Department of Development Communication Arts Graduate School Dhurakijpandit University

2002 ISBN 974-281-730-8

DPU

ซ

4กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธเรอง “ การสอสารระหวางครขางถนนกบเดกเรรอน : กรณศกษาพนท

บรเวณใตสะพานอรณอมรนทร เขตบางกอกนอย กรงเทพมหานคร “ ประสบความสาเรจได

ดวยความรวมมอและกาลงใจจากบคคลหลาย ๆ ทาน

ขอขอบพระคณ ศ.สกญญา สดบรรทด ร.ศ.ดร.อรวรรณ ปลนธโอวาท และ

ดร.พฒนพงส จาตเกต ทรวมเปนคณะกรรมการสอบและใหคาแนะนา สงผลใหวทยานพนธ

เลมนประสบผลสาเรจไดดวยด และทสาคญขอขอบพระคณ ดร.อญชล จฬาพมพพนธ

อาจารยทปรกษาวทยานพนธ ทชวยเปนกาลงใจและเสยสละเวลาอนมคาในการใหคาปรกษา

แนะนาสงทดมประโยชนตอวทยานพนธเลมนเปนอยางมาก

ขอขอบพระคณ มหาวทยาลยธรกจบณฑตย ทใหการสนบสนนทนการศกษา

สวนหนงแกผวจย และขอขอบพระคณ คณาจารยทกทานทใหวชาความร

ขอขอบคณ คณองคนรกษ แกรกกระโทก และคณสถาพร รตนชย ครอาสาสอน

ของกรงเทพมหานคร ทใหโอกาสผวจยไดรวมลงพนทภาคสนาม รวมกจกรรมตาง ๆ อกทงยง

คอยใหคาแนะนา ใหความชวยเหลอในดานตาง ๆ เปนอยางด

ขอบคณ มะปราง เตย อน แหลม เอม และเดก ๆ ทกคนทใหความรวมมอ เปน

ลกศษยทนารกและเชอฟงครคนน เปนอยางดตลอดเวลา

ขอขอบคณ พ.ต.ท. อรรถภณ วลาวรรณ ทชวยใหคาแนะนา คณรงกานดา

พงษธรพานชกล ทชวยใหขอมล และนองวส เขยวสอาด ทใหความชวยเหลอ ใหคาแนะนา

ดวยดตลอดมา

ขอขอบคณ บรรดาญาตพนองและผองเพอน รวมทงผมสวนเกยวของทกทาน ทคอย

เปนกาลงใจและใหการสนบสนน โดยเฉพาะ คณยทธชย อาไพรตน กาลงใจทสาคญทสด

และสดทายขอขอบพระคณพอและแม ทเปนผจดประกาย ใหการสนบสนน ให

กาลงใจและเปนบคคลทอยเบองหลงความสาเรจของลกสาวคนนอยางแทจรง หาก

วทยานพนธ เลมนกอใหเกดประโยชนและมคณคาตอผทใหความสนใจ ผวจยขออทศคณ

ความดทงหมดแด แมสวน นกเพชร ขอใหดวงวญญาณของแมสสขคต

อนสรณ อาไพรตน

พฤษภาคม 2545

DPU

ฌ

สารบญ

หนา

บทคดยอภาษาไทย……………………………………………………………….. ฆ

บทคดยอภาษาองกฤษ………………………………………………………….... จ

กตตกรรมประกาศ………………………………………………………………... ซ

สารบญ………………………………………………………………………….... ฌ

สารบญภาพ…………………………………………………………………….... ฎ

บทท

1. บทนา……………………………………………………………………….….. 1

ความเปนมาและความสาคญของปญหา…………………….……… 1

ปญหานาวจย ………………………………………………………… 5

วตถประสงคในการวจย……………………………………………… 5

ขอบเขตการวจย……………………………………………………… 5

นยามศพท…………………………………………………………… 6

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ……….……………………………..…… 8

2. แนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ…………………………..….……... 9

ความหมายของเดกเรรอนและความเปนมาของครขางถนน………… 9

ทฤษฎการสอสาร…………………………………………………….. 25

ทฤษฎเกยวกบการเรยนร…………………………………………….. 35

ทฤษฎเกยวกบการเปลยนแปลงทศนคตและพฤตกรรม…………….. 36

ทฤษฎการแบงกลมทางสงคม……………………………………….. 39

แนวคดเรองการสนบสนนทางสงคม………………………………… 39

แนวคดสญญะวทยา..................................................................... 41

Bormann’ Convergence Theory………………………………….. 42

งานวจยทเกยวของ……………………………………………………43

3. ระเบยบวธวจย………………………………………………………….…… 51

แหลงขอมลทใชในการวจย……………………………………….….. 51

ประชากรในการศกษาวจย………………………………...………… 52

การเกบรวบรวมขอมล…………………………………..….…………52

DPU

ญ

สารบญ (ตอ)

บทท หนา

วธการเกบรวบรวมขอมล…………………………………….………. 54

การวเคราะหขอมล…………………………………………………… 56

การนาเสนอขอมล……………………………………………………. 56

ระยะเวลาในการศกษา.................................................................. 56

วธการศกษา................................................................................. 58

ขอจากดในการศกษาวจย.............................................................. 59

4. ผลการวจย…….…………………………………………………………….. 59

ขอมลเกยวกบสถานท………………..………………………………. 59

ลกษณะของโครงการครขางถนน……………………………………. 61

การสอสารระหวางครขางถนนกบเดกเรรอน.................................... 64

ขอมลทวไปเกยวกบครขางถนน……………………………………… 65

ขอมลทวไปเกยวกบเดกเรรอน……………………………………….. 70

ขอมลทวไปเกยวกบการสอสารระหวางครขางถนนกบเดกเรรอน…… 79

การปฏสมพนธ……………………………………………………….. 82

การสอสารทสงผลใหบรรลตามวตถประสงคของคร………………… 83

5. สรปผลการวจย อภปรายผล และขอเสนอแนะ……………………………... 91

สรปผลการวจย………………………..……………………………... 91

อภปรายผล…………………………………………………………... 97

ขอเสนอแนะ…………..……………………………………………… 111

งานวจยตอเนอง……………………………………………………… 112

บรรณานกรม…………………………………………...………………………… 113

ภาคผนวก………………………………………………………………………… 118

ภาคผนวก ก แนวคาถามในการสมภาษณเดกเรรอน………………. 119

ภาคผนวก ข แนวคาถามในการสมภาษณครขางถนน……….…….. 121

ภาคผนวก ค ตารางเวลาในการเกบรวบรวมขอมลภาคสนาม……… 123

ภาคผนวก ง แผนทบรเวณใตสะพานอรณอมรนทร….…………….. 124

ประวตผวจย……………………………………………………………………… 125

DPU

ฎ

สารบญภาพ

ภาพท หนา

1. แผนการดาเนนงานโครงการสรางสรรคเดกขางถนน………………… 19

2. ทางออกสาหรบเดกเรรอน……………………………………………. 21

3. แผนภาพรปแบบการสอสารของ McCroskey……………………….. 31

4. องคประกอบของทศนคตทเดกเรรอนมตอครขางถนน……………….. 105 DPU

ค

หวขอวทยานพนธ การสอสารระหวางครขางถนนกบเดกเรรอน : กรณศกษาพนท

บรเวณใตสะพานอรณอมรนทร เขตบางกอกนอย

ชอนกศกษา รอยตารวจเอกหญง อนสรณ อาไพรตน

อาจารยทปรกษา ดร. อญชล จฬาพมพพนธ

สาขาวชา นเทศศาสตรพฒนาการ

ปการศกษา 2544

บทคดยอ

วทยานพนธเรอง “การสอสารระหวางครขางถนนกบเดกเรรอน : กรณศกษาพนท

บรเวณใตสะพานอรณอมรนทร เขตบางกอกนอย” มวตถประสงคของการศกษา คอ

1. เพอศกษากระบวนการสอสารระหวางครขางถนนกบเดกเรรอนทมความ

เหมาะสมและบรรลตามวตถประสงคของคร

2. เพอศกษาความสมพนธทมผลตอกระบวนการสอสารระหวางครขางถนนทให

ความชวยเหลอเดกเรรอนบรเวณใตสะพานอรณอมรนทร

ผวจยไดใชวธการเกบขอมล ดวยการสมภาษณแบบเจาะลกและการสงเกตแบบ

มสวนรวม โดยมกลมตวอยางคอ ครขางถนนของ กองสงคมสงเคราะห สานกสวสดการสงคม

กรงเทพมหานคร จานวน 2 คน และเดกเรรอนทพกอาศยอยในพนทเปนประจา จานวน 4 คน

จากการศกษาพบวา โครงการครขางถนนดาเนนการใหความชวยเหลอเดกเรรอนใน

รปแบบของการปองกน แกไข พฒนาและฟนฟ เปนโครงการเชงรก โดยการสงครขางถนนลง

พนทไปหาเดกเรรอนเพอพบปะ พดคยและสรางความสนทสนมคนเคยกบเดกเรรอนโดยตรง

กจกรรมของครขางถนนมทงการเรยนการสอน ใหคาปรกษา ใหคาแนะนา สงเสรมใหเดกเรยน

หนงสอ การประสานงานใหความชวยเหลอตามความจาเปนและเหมาะสม เพอใหเดกเรรอน

หยดพฤตกรรมทไมเหมาะสม หยดเรรอน กลบสครอบครวหรอไดรบการศกษา ฝกฝนวชาชพ

เพอยกระดบคณภาพชวตใหดขน

ผลการวจยสามารถสรปไดวา ครขางถนนมกระบวนการในการปฏบตงาน 3 ชวง

ดงน

DPU

ง

1. ชวงทาความรจก ครขางถนนลงพนทโดยการเฝาสงเกตจดทเดกเรรอนรวมตว

กนเปนประจาแลวเขาไปแจกของ เชน เสอผา อาหาร ขนม ของเลน สบ ยาสฟน ยารกษาโรค

ขนอยกบความตองการของเดกแตละคน เปนการใชสงของเปนสอ ในชวงนครขางถนน ทาตว

เปนแคผหวงด โดยยงไมแสดงตววาเปนใคร

2. ชวงสรางความคนเคย หลงจากรจกกนมการเรมบทบาทของความเปนคร

เรมสอนความรพนฐาน การอาน การเขยน ฝกคดเลข รวมไปถงสอนการดารงชวตอยในสงคม

ใชเงนทหามาไดในทางทเกดประโยชน ไมเสพยาเสพตด การปรบตวเขากบสภาพแวดลอม

สนใจดแลตวเอง อาบนา แปรงฟน เปนตน มการแจกสงของบางบางครงในลกษณะของรางวล

ททางานทมอบหมายใหทาเสรจ เชน เขยนหนงสอเสรจ คดเลขถก ชวงนใชอปกรณ เครอง

เขยนตาง ๆ เปนสอ เชน สมด ปากกา หนงสอ

3. ชวงสรางความไววางใจ เมอเดกเรรอนเกดความไววางใจครขางถนน เดกเรรอน

กพรอมทจะเลาถงปญหาและสาเหตของการออกมาเรรอน ครขางถนนจะคอยใหคาแนะนา

ใหคาปรกษาและใหความชวยเหลอตามปญหาของเดกแตละคน ชวงนสงของแทบไมจาเปน

ในการลอใจ แตเดกเรรอนจะเขามาหาเอง ครขางถนนเปรยบเสมอน เพอน พ หรอพอแม ท

พรอมจะเปนทพงแกเดกเรรอนแทบทกเรองและพรอมทจะใหความรกและใหความอบอน

และใหความสาคญกบเดกเรรอน

การทไดเรยนรกระบวนการสอสารระหวางครขางถนนกบเดกเรรอน ชวยใหคร

ขางถนน สามารถทาความรจก สรางความคนเคย จนไดรบความไววางใจ จากเดกเรรอน

สงผลใหเดกเรรอนเปดเผยถงสาเหตของการออกมาเรรอน รวมทงปญหาตาง ๆ ของแตละคน

ซงแตกตางกน สงเหลานจะชวยใหครขางถนน สามารถใหคาแนะนา ปรกษาและใหความ

ชวยเหลอไดในทศทางทถกตอง เหมาะสมสอดคลองกบความตองการของเดกเรรอน จงถอได

วาการสอสารบรรลตามวตถประสงค

การศกษากระบวนการสอสารระหวางครขางถนนกบเดกเรรอน ถอเปนสวนหนงใน

การเสรมสรางใหโครงการครขางถนนประสบผลสาเรจมากยงขน แมจะไมสามารถชกนาเดก

เรรอนสวนใหญกลบสครอบครวได เพราะสงนตองใชเวลา งบประมาณ ความพยายามของคร

ขางถนน ความพรอมของตวเดกเรรอน และความพรอมของครอบครว ประกอบกน แตอยาง

นอยโครงการครขางถนนกมสวนชวยลดปญหาทางสงคมทเกดจากเรรอนไดในระดบหนง

ทเดยว

DPU

จ

Thesis Interpersonal Communication between Volunteer teachers and

Street children : A case study underneath Arunamarin Bridge,

Bangkoknoi District, Bangkok.

Name Police Captain Anusorn Ampairat

Thesis advisor Dr. Anchalee Chulapimpan

Department Development Communication Arts

Academic Year 2001

ABSTRACT

This thesis on “Interpersonal Communication between Volunteer Teachers

and Street Children : A case study underneath Arunamarin Bridge, Bangkoknoi

District, Bangkok” have the following research objectives :

1. To study the interpersonal communication between volunteer

teachers and street children that achieve the teachers’ objectives.

2. To find the Relationship of the communication process that the

volunteer teachers help to provide assistance to street children.

The data were collected using in-depth interview and participative

observation. Samples are two volunteer teachers from the Social Welfare

Department of Bangkok and four street children who usually live at Arunamarin

Bridge were interviewed by researcher.

The findings indicated that the Volunteer Teachers Project helps street

children to gain more respect for themselves and to be able to communicate their

feelings and problems out freely to volunteer teachers. The purpose of the project

was to help street children on the physical and psychological needs. The ultimate

goal was to entice street children to return to their homes, families or shelters

willingly. The activities of the volunteer teacher are to teach, advise and persuade

street children to learn. Volunteer teachers tried to provide all necessary physical

needs to street children so that they could survive the harsh lives on the street. In

DPU

ฉ

addition, volunteer teachers attempted to supervise street children to stop

unsuitable behavior such as using drugs. Volunteer teachers expected street

children to receive education and have a better quality of life.

The research result can be summarized that the volunteer teachers have

3 stages of work as follows :

1. Knowing - Learning about the lives of street children by surveying the

place and observing their behavior and ways of life on the street. Then volunteer

teachers would provide street children with basic needs such as food, cloth, snack,

toys, soap and drug depending on their needs.

2. Familiarizing - Familiarizing street children with volunteer teachers,

where volunteer teachers could start to teach the basic of reading, writing and

counting incorporating the teaching of their everyday lifestyle on how to wisely use

money that they earn. Sometimes, the volunteer teachers rewarded street children

when they finished work or were good students such as giving stationary when

s t r e e t c h i l d r e n c o u l d f i n i s h w r i t i n g o r c a l c u l a t i n g c o r r e c t l y .

3. Building trust - When the street children were familiar with the volunteer

teachers, they would tell their problems and gave reasons on why they ran away

from home. The volunteer teachers would advise, consult and solve the street

children’s problems. During this stage the street children did not want anything

specific. They thought that the volunteer teachers were like their friends, brothers or

parents who were able to solve every problem, give love and warm to them and

m a k e t h e m f e e l i m p o r t a n t .

The result from the willingness and hard work of volunteer teachers help to

know and understand why street children ran away from home. So the teachers

could advise, consult and help to improve the situation through the effective use of

interpersonal communication, by assisting street children with the right direction

and in line with their needs. Therefore, the communication could be considered as

achieving the objectives.

DPU

ช

The study of communication process between volunteer teachers and

street children can be counted as a part that assist the volunteer teachers project

to be more successful. Even though the project may not be able to persuade all

street children to return to their families, the project is still a part that helps to reduce

social problem stems from street children.

DPU

บทท 1

บทนา

ความเปนมาและความสาคญของปญหา

ในราวกวาหนงทศวรรษทผานมาประเทศไทยประสบความสาเรจอยางสงในการ

ขยายตวทางดานเศรษฐกจและไดรบการยกยองจากนานาประเทศ

…โดยเฉพาะในชวง พ.ศ.2527-2537 เศรษฐกจไทยเตบโตและเผชญการ

เปลยนแปลงอยางมาก ในทศวรรษนนเปนชวงเวลาแหงการเจรญเตบโตทาง

เศรษฐกจ อยางมากจนเปนทจบตามองของประเทศอน ๆ ทงโลก จนกระทงไดรบ

การขนานนามวาประเทศไทยเปนสวนหนงของ มหศจรรยทางเศรษฐกจแหงเอเชย

นอกจากนไทยยงไดรบการคาดหมายวาจะกลายเปนประเทศอตสาหกรรมใหม

(NICs) ในเวลาอนสน … (เกรยงศกด เจรญวงศศกด, 2541:118)

อยางไรกดภายใตความสาเรจของการขยายตวทางเศรษฐกจ การเรงพฒนาเศรษฐกจแบบเนน

การขยายตวของภาคอตสาหกรรม โดยไมไดใหความสาคญดานการพฒนาคนและสงคม

สงผลใหเกดปญหาตาง ๆ ตามมามากมาย เชน ปญหาการกระจายรายไดและความเหลอมลา

ทางสงคม การอพยพยายถน จากชมชนชนบทมาเปนแรงงานในภาคอตสาหกรรมในเขตเมอง

มผลทาใหสถาบนครอบครว และชมชนซงเปนองคกรสงคมทเขมแขงของสงคมไทยในอดต

ออนแอลง ประกอบกบกระแสวฒนธรรมตะวนตกทไหลบาเขามาโดยผานเทคโนโลยสอสาร

ททนสมยสงอานวยความสะดวกตาง ๆ ทใชเพอประโยชนทางธรกจ การคา อปกรณสอสาร

เชน โทรศพทมอถอ วทยตดตามตว รวมไปถงอทธพลจากสอมวลชน และการเพมจานวน

ของสถานเรงรมย สงเหลานลวนทาใหเกดคานยมบรโภค คานยมฟงเฟอ ชอบความ

สะดวกสบายขนในสงคมไทย ดวยเหตทวาคณภาพของคนไทยโดยเฉพาะอยางยง เดกและ

เยาวชนทยงไมสามารถเลอกสรรและคดสรรสงทดทเปนประโยชนเหมาะสม จงนาไปสสงคมท

ถกพฒนาไปในเชงวตถนยมมากกวาการพฒนาดานจตใจ ตวชวดความเสอมถอยของ

สงคมไทยจงปรากฏขนสวนกระแสกบความเจรญของเศรษฐกจ เชน คนจนกลบมเพมมากขน

ทง ๆ ทเศรษฐกจโดยสวนรวม ของประเทศเตบโตในอตราทคอนขางรวดเรว สถตอาชญากรรม

DPU

2

สถานการณของปญหาเดกเรรอน จากผลการศกษาวจยสรปไดชดเจนวา ในป พ.ศ.2543 สถานการณปญหาเดกจะ

รนแรงมากขน โดยเฉพาะอยางยง ปญหายาบาระบาดในเดก ,การทารายทารณและขมขน

เดก และปญหาการหนออกจากบานของเดก ทมเชงปรมาณเพมมากขนในขณะทอายนอยลง

ปญหาตาง ๆ เหลานลวนมาจากเหตสาคญคอ พนฐานความออนแอของสถาบนครอบครวท

นอกจากไมพรอมในการรบผดชอบดแลลกหลานแลว ยงใชลกหลานเปนเครองมอหาเงนและ

เปนจดระบายความรนแรงและความใครในอารมณทางเพศ พนฐานความออนแอทางสงคม

และเจาหนาทตารวจทปลอยใหแหลงอบายมขเกลอนเมอง สอลามกแพรหลาย สงเสพยตดทว

เพมมากขน และพนฐานทางการเมองทแสวงประโยชน โดยปลอยปละละเลยการลงทนดาน

การพฒนาเดกอยางจรงจง สนใจแตการลงทนดานวตถทคอรปชนไดมากและงาย ทาให

เดกไทยตองเตบโตไปตามยถากรรม (วลลภ ตงคณานรกษ, 2543:25)

ประเดนสาคญทเปนปญหาใหญในสงคมไทยปจจบน คอการทมจานวนเดกเรรอน

เพมมากขนตามทองถนน ซงสวนใหญมอายระหวาง 6 - 18 ป จากการสมภาษณ นายวลลภ

ตงคณานรกษ สมาชกวฒสภา พบวาในป 2543 มเดกเรรอนอยทวประเทศราว 15,000 –

17,000 คน (มณรตน สวรรณพรหมา, 2543:15)

เดกเหลานสวนใหญหนออกจากครอบครวเพราะทนสภาพบบรดตาง ๆ ภายใน

ไมไหว โดยเฉพาะการถกทาโทษทรนแรง การถกลวนลามทางเพศ รวมถงความยากเขญ

อดอยาก เมอหนออกจากครอบครว “เมองใหญ” เชน กรงเทพฯ สมทรปราการ เชยงใหม พทยา

ขอนแกน อดรธาน นครราชสมา จะเปนสถานทรวมเดกเหลานไวเพราะเมองใหญมผคน

หนาแนนทาใหเดกสามารถขอทานเลยงชพไดงาย มสถานทหลายแหงรบจางทางานชวคราว

DPU

3

แนวทางการแกไขปญหาเดกเรรอน ปญหาของเดกทถกทอดทงจากครอบครว ชมชนและสงคม โดยตองออกมาเรรอน

ตามทองถนน เปนเรองทสงคมจาเปนตองใหความสนใจและรวมมอกนหาทางชวยเหลออยาง

เรงดวนเพราะเดกควรไดรบการเลยงด เตบโตเปนประชากรทมคณภาพมากกวาทเดกจะถก

ทอดทงใหอยอยางโดดเดยวในสงคม การใหการดแล ฟนฟบาบดรกษา การใหโอกาสไดรบ

การศกษา และเรยนรตาง ๆ จะชวยใหเดกเหลานอยรอดปลอดภยในสงคมและมคณภาพทด

ขน

การทเดกออกมาเรรอนเปนปญหาทสงผลตอตวเดกเอง การอบรมกลอมเกลา

ดานคณธรรม จรยธรรม การอยกบสงคมทไมมความหวงกบการดารงชวตในอนาคตเหมอนกบ

เดกปกตทวไปทมสถาบนครอบครว เปนสถานทแหงแรกในการอบรมบมนสย ยอมสงผล

กระทบตอสงคม และประเทศชาตโดยรวมเพราะเดกเรรอนเหลานเปนผเสยงตอการกระทาผด

กออาชญากรรม การตดเชอเอดส และการแพรกระจายเอดสจากการขายบรการทางเพศ

ดวยเหตนปญหาของเดกเรรอนจงเปนทสนใจของสงคมเพมมากขน หนวยงานของรฐและ

เอกชนพยายามใหความชวยเหลอแกเดกเรรอนในรปแบบตาง ๆ เชน มลนธสรางสรรคเดก

โดยครหยย (นายวลลภ ตงคณานรกษ) และผททางานเกยวกบเดกไดพยายามรณรงคให

สงคมเหนความสาคญของปญหาเดกเรรอนและสนใจทจะใหความรวมมอชวยเหลอเดกเรรอน

โครงการครขางถนน มลนธสรางสรรคเดกไดสง “ครขางถนน” รกเขาไปในพนทหลายแหงเพอศกษาและ

เรยนรเดกเรรอนอยางเปนธรรมชาตโดยการเขาไปคลกคลกบเดก ใชชวตประจาวนอยกบเดก

สรางความไววางใจ เรยนรปญหาตาง ๆ และชวยแกไขปญหาเทาทจะชวยเหลอได ดวย

ตระหนกถงความเปนจรงทเดกเรรอนตองเผชญกบความเสยงตาง ๆ มากมาย เชนการตดเชอ

เอดส ปญหายาเสพตด ความเลวรายทางสงคม ความดอยโอกาส ออนตอโลกและแนวโนม

DPU

4

ครขางถนนลงไปพนทดวยอปกรณเตมประเปา อปกรณประกอบไปดวยเครองเขยน

สเทยน ดนนามน หนงสอนทาน การตน เครองเลนกฬา ดนตร เกมสกด เพอดงดดใหเดก

เหลานสนใจและเขารวมกจกรรม นอกจากนครยงไดเตรยมสงจาเปน ไดแก อาหาร ขนม ยา

รกษาโรค เพอชวยใหเดกพนจากความหว และทเลาจากความเจบปวย

ตามพนทตาง ๆ ในกรงเทพมเดกเรรอนรวมตวกนเปนกลมและครขางถนนไดเขาไป

ดแล ขยายตวไปสหลายตอหลายแหง ไดแก สนามหลวง สะพานพทธ หวลาโพง หมอชต

พฒนพงษ วงเวยนใหญ สะพานอรณอมรนทร จะเหนกลมเดกตวมอมแมมนงลอมครและทา

กจกรรมตาง ๆ ตามทแตละคนจะสนใจ กจกรรมเหลานไดนาใหครขางถนนไดใกลชดกบ

บรรดาเดกเรรอนทงหลาย ความใกลชดสงผลใหเกดความไววางใจกนมากขน ผลดจงเกดขน

ดวยการทเดกตามครเขาบานทหนวยงานเปดขน ไดขอใหครชวยพากลบสครอบครว ใหสงเขา

โรงเรยน ใหชวยพาไปเลกยาเสพตด ขอบวชเปนสามเณร เปนตน

ครขางถนนขององคการตาง ๆ เกดขนดวยวตถประสงคทตองการเหนชวตทดขนของ

เดกทไมตองเรรอนตกอยในภาวะเสยงตอโรคภยรายแรงหรอยาเสพตด รวมทงพนจากการ

ตกเปนเครองมอของเหลามจฉาชพ เพอเชอมโยงเดกกลบสครอบครว กลายเปนเดกทเขาส

โรงเรยนซงกระบวนการเรยนร ทมขนตอน ครอบครวและโรงเรยนจงเปนสวนสาคญในการ

นาพาเดกไปสพฒนาการทางดาน ความร จรยธรรม การปรบตวใหเขากบสงคม

อยางไรกตามในสภาพความเปนจรง การดาเนนการชวยเหลอของหนวยงานของ

ภาครฐและภาคเอกชนยงไมเพยงพอกบจานวนเดกเรรอนทมแนวโนมจะเพมขนเรอย ๆ สบ

เนองมาจากภาวะวกฤตเศรษฐกจในปจจบน การดาเนนการชวยเหลออยางถกทศทาง

เหมาะสมกบสภาพปญหา และตรงตามความพอใจของเดกแตละคน ซงมาจากพนฐานทาง

ครอบครว, เพศ, วย, ระดบการศกษาขนพนฐานทแตกตางกน จงถอเปนเรองสาคญท

หนวยงานทเกยวของจะตองศกษาใหเขาใจอยางลกซง เกยวกบสภาวะของครขางถนนกบเดก

DPU

5

จากความสาคญของปญหาดงกลาว การศกษากระบวนการสอสารระหวางคร

ขางถนนกบเดกเรรอน จงเปรยบเสมอนปราการแรกในการเชอมโยงเดกเรรอนกลบสสงคมโดย

มครขางถนนเปนสอกลาง ในการศกษาครงนผวจยไดเลอกใชทฤษฎการสอสารระหวางบคคล

เปนกรอบทฤษฎหลกในการศกษา เพอวเคราะหการสอสารระหวางครขางถนนกบเดกเรรอน

เพอหากระบวนการสอสารทมประสทธภาพสงสดระหวางครขางถนนกบเดกเรรอน มาใชใน

การปฏบตการชวยเหลอเดกเรรอน และบรรลวตถประสงคของครขางถนนทคาดหวงใหเดก

เรรอนเหลาน ไดเรยนรเพอพฒนาตนไปสทศทางทด ใชชวตทมประโยชนไมเปนพษภยตอ

ตนเองและผอน เดกมทพงทางใจและสดทายคอเดกหยดเรรอนแลวหวนคนสครอบครว ส

สงคมเหมอนเดกปกตทวไปและเตบโตเปนผใหญทดในสงคม

ปญหานาวจย

1. โครงการครขางถนนทใหความชวยเหลอเดกเรรอนบรเวณใตสะพานอรณ

อมรนทรมลกษณะในการดาเนนการเปนอยางไร

2. กระบวนการสอสารระหวางครขางถนนกบเดกเรรอนเปนอยางไร 3. กระบวนการสอสารใดทสงผลใหบรรลตามวตถประสงคของครขางถนน

วตถประสงคในการวจย

1. เพอศกษากระบวนการสอสารระหวางครขางถนนกบเดกเรรอน ทมความ

เหมาะสมและบรรลตามวตถประสงคของคร

2. เพอศกษาความสมพนธทมผลตอกระบวนการสอสารระหวางครขางถนนทใหความชวยเหลอเดกเรรอนบรเวณสะพานอรณอมรนทร

DPU

6

ขอบเขตการวจย

ในการศกษาครงนเลอกศกษาเดกเรรอนและครขางถนน บรเวณสะพานอรณ

อมรนทร โดยใชวธการสมภาษณแบบเจาะลก การสนทนากลม การสงเกตทงแบบเปนทางการ

และไมเปนทางการ การเขารวมกจกรรมตาง ๆ ของเดกเรรอน ทงเพศชายและหญง ชวงเวลา

ในการลงพนทไดจากดไว ระหวางเดอนมนาคม – สงหาคม 2544

นยามศพท

การสอสาร หมายถง การถายทอดสารจากผสงสาร ไปยงผรบสาร โดยผานสอ

เพอใหผรบสารเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมตามวตถประสงคผสงสาร ซงสามารถวดไดจาก

ปฏกรยาตอบสนองของผรบสาร ในการศกษาครงน การสอสาร คอการถายทอดสารจากคร

ขางถนนไปยงเดกเรรอน เพอใหเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมตามวตถประสงคของคร

ขางถนน คอสามารถผลกดนใหสงทเดกเรรอนตองการเปนจรง

กระบวนการสอสาร หมายถง การสอสารระหวางครขางถนนกบเดกเรรอน เปน

การสอสารทผสงสารเปนบคคลเดยวคอครขางถนน ทมความตองการในการถายทอดขอมล

ขาวสาร อารมณ ความรสกตาง ๆ ใหผรบสารคอเดกเรรอนซงอาจมมากกวาหนงคนไดทราบ

หรอกระทาตามทตองการ ในกรณนครขางถนนสามารถสงขอมลขาวสารไดตามความถนด ม

ความใกลชด ความเกรงใจ เปนสวนสาคญในการสรางความสนใจ การโนมนาวใจเดกเรรอน

กระบวนการสอสารระหวางครขางถนนกบเดกเรรอน ในการศกษาวจยครงน ประกอบดวย

องคประกอบหลกในกระบวนการสอสาร 4 ประการ คอ (David K Berlo, 1960)

1. ผสงสาร (Sender) หมายถง ครขางถนนทปฏบตงานบรเวณสะพานอรณอมร

นทร ซงเปนบคคลทจะคดเลอกสาร วธการและชองทางทจะนาสารไปสเดก

เรรอน ครขางถนน อาจประสบความสาเรจหรอลมเหลวขนอยกบคณสมบตท

สาคญของครขางถนนคอความนาเชอถอ โดยปจจย 5 ประการ ทจะสรางความ

นาเชอถอและไววางใจจากเดกเรรอน ไดแก ความสามารถ บคลกลกษณะ

ความสขมเยอกเยน การเปนคนทสงคมใหการยอมรบ และการเปนคนเปดเผย

(McCroskey, 1987)

DPU

7

2. สาร (Message) ซงประกอบดวย รหสสาร คอ ภาษา ทงวจนะภาษา เชน

คาพด และอวจนะภาษา เชน การมอง การยม การสมผส เนอหาของสาร

ประเภทตาง ๆ และการเรยงลาดบสารเพอใหไดใจความตามเนอหาทตองการ

3. ชองสาร (Channel) หมายถง สอในการสอสารประเภทตาง ๆ ทง สอบคคล คอ

ตวครขางถนนเองและสอทไมใชมนษยซงอาจหมายถงสอธรรมชาตหรอ สอทถก

ประดษฐขน เชน เครองเขยน สเทยน ดนนามน หนงสอนทาน การตน เครอง

เลนกฬา ดนตร เกมสกด รวมไปถง อาหาร ขนม ยารกษาโรค

4. ผรบสาร (Receiver) หมายถง เดกเรรอนบรเวณสะพานอรณอมรนทร ซงม

ความแตกตางกนของอาย เพศ การศกษา เปนตน

ประสทธผลของการสอสาร หมายถง ผลของการสอสารทประสบความสาเรจ

ตามวตถประสงคทตงไว คอการผลกดนใหสงทเดกตองการเปนจรงได อนไดแก เขาโรงเรยน

เขาทางาน ฝกอาชพ บวชเปนสามเณร เขาสบานทมลนธสรางสรรคเดกจดเตรยมไว และพา

เดกกลบเขาสครอบครว สสงคม

ครขางถนน หมายถง ครอาสาในโครงการครอาสาของกองสงคมสงเคราะห

สานกสวสดการสงคม กรงเทพมหานครทลงไปปฏบตงานในบรเวณสะพานอรณอมรนทร

กจกรรมของครขางถนนมทงการพฒนาการเรยนการสอน การใหคาปรกษาแนะนา การ

สงเสรมใหเดกเรยนตอ การประสานงานดแลและใหความชวยเหลอตามความจาเปนและ

เหมาะสม

เดกเรรอน หมายถง เดกชายและหญง ซงมอายระหวาง 6-18 ป ทไมไดอาศยอย

กบครอบครว ไมมทพกอาศยทแนนอน ใชชวตแบบอสระ การเลยงชพไมแนนอน ขาดการเรยน

หนงสออยางตอเนอง หรอไมไดเรยนหนงสอ รวมตวกนอยบรเวณสะพานอรณอมรนทร

ครอบครวเรรอน หมายถง เดกเรรอนชายและหญง ทอยรวมกนฉนทสามภรรยา

และมลกทเกดขนระหวางทออกมาเรรอน มอาชพและรายไดไมแนนอน สวนใหญมอาชพ

รบจางทวไปหรอเกบของเกาขาย ครอบครวเรรอนในการศกษาครงนหมายถงครอบครวเรรอน

ทอาศยอยบรเวณใตสะพานอรณอมรนทร

DPU

8

พฤตกรรม หมายถง การแสดงออกในรปแบบตาง ๆ ของเดกเรรอน เชน การพดคย

การกนอาหาร การหลบนอน การอยรวมกน การชวยเหลอและพงพาอาศยกน วตถประสงคของครขางถนน หมายถง ความมงหมายในการทางานของครขาง

ถนนแตละคนทมงหวงใหเดกเรรอนหยดพฤตกรรมทไมเหมาะสม เชน เลกเสพยาเสพตด, ไม

ขโมยของผอน, ไมขายบรการทางเพศ เปนตน หยดเรรอน กลบสครอบครว หรอไดรบ

การศกษา ไดรบการฝกวชาชพ เพอยกระดบคณภาพชวตของเดกเรรอนใหดขน

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1. ทาใหทราบถงกระบวนการสอสารทมประสทธผลตอการเปลยนแปลงพฤตกรรมของเดกเรรอน

2. ทาใหทราบความคดเหนตลอดจนปญหาและขอเสนอแนะของครขางถนนทปฏบตงานชวยเหลอเดก

3. เปนแนวทางในการพจารณาปรบปรงแกไข การดาเนนการชวยเหลอเดกเรรอน

ใหมประสทธภาพ

4. เปนแนวทางในการปฏบตงานของครขางถนนรนใหม

DPU

บทท 2

แนวคด ทฤษฎและงานวจยทเกยวของ การศกษาในครงนเลอกศกษาเดกเรรอนบรเวณสะพานอรณอมรนทร ผศกษาได

ศกษา แนวคด ทฤษฎ เอกสาร หนงสอ วารสารและงานวจยทเกยวของ เพอใชเปนพนฐานความร และแนวทางในการศกษาวจย ใชทฤษฎการสอสารเปนกรอบทฤษฎหลก โดยแบงเนอหาในการศกษาออกเปน 3 สวน ดงตอไปน

1. ความหมายของเดกเรรอนและความเปนมาของครขางถนน

2. ทฤษฎและแนวคดทเกยวของ ไดแก 2.1 ทฤษฎการสอสาร

2.1.1 การสอสารภายในตวเอง 2.1.2 การสอสารระหวางบคคล 2.1.3 การสอสารกลมเลก

2.2 ทฤษฎการเรยนร 2.3 ทฤษฎเกยวกบการเปลยนแปลงทศนคตและพฤตกรรม 2.4 ทฤษฎการแบงกลมทางสงคม 2.5 แนวคดเรองการสนบสนนทางสงคม 2.6 แนวคดสญญะวทยา 2.7 Bormann Convergence Theory

3. งานวจยทเกยวของ

1. ความหมายของเดกเรรอนและความเปนมาของครขางถนน

ความหมายของ “เดกเรรอน” ความหมายของเดกเรรอนในทศนะของ สายสร จตกล (2535) หมายถงเดกทไมได

อาศยอยกบครอบครวและเรรอนตามถนน หรอสาธารณสถาน สาหรบคาในภาษาองกฤษทใช

DPU

10

1. เดกทมอาชพอยบนทองถนน หมายรวมถงเดกทขายพวงมาลย ดอกไม หรอหนงสอพมพตามสแยกหรอตามถนนทวไป หรออาจเชดกระจกรถ ขายขนม หรออน ๆ เดกเหลานอาจมครอบครวหรอไมมครอบครวทอาศยอยดวยกได

2. เดกทมอาชพอยขางถนน เดกเหลานอาจเปนเดกขอทาน เดกขายหมากฝรง เดกรบจางขดรองเทาและอน ๆ เดกเหลานอาจมครอบครวอยดวยหรอไมมครอบครวกไดเชนกน

3. เดกทเรรอนนอนใตสะพาน ตามตลาด ตามหาดทราย หรอสถานทกอสราง หรอใตถนอาคารใหญ ๆ ทไมมใครดแลหรอเขมงวด เดกเหลานอาจมอาชพทแนนอน หรอ ไมมอาชพ และมกเปนเดกทไมมครอบครวทอาศยอยดวยขณะเรรอน

เดกทง 3 กลมน บางทแยกแยะออกจากกนโดยเดดขาดมได เชน บางทเดกใน กลมทสามอาจมอาชพตามขอ 1 และขอ 2 กได เปนตน

วลลภ ตงคณานรกษ (2535) ใหความหมายของเดกเรรอนในแงของสาเหตการเรรอน คอ

1. เรรอนตามวถชวตของครอบครว ลกษณะของเดกเรรอนกลมน เปรยบไปแลวเสมอน “ยปซ” ทอพยพเคลอนยายกองคาราวานไปเปนชวง ๆ ตามแผนผนทะเลทรายแตเดกกลมนในสงคมไทยจะเคลอนยายตามครอบครวไปตามแหลงงาน เดนชดมากในเหลา “กรรมกรกอสราง” ทตระเวนขายแรงงานตามแหลงกอสราง ซงวถชวตเชนน เดก ๆ ทเปนลกหลานจงตองเรรอนตดตามไปดวย เดกเรรอนลกษณะนจงเปนเดกทเรรอนเพราะวถการดารงชวตของครอบครวทตองเคลอนยายอยเสมอ ๆ นนเอง

2. เรรอนตามวถชวตของตน ลกษณะของเดกเรรอนกลมน นบเปนกลมเดกอกประเภทหนงในสงคมไทย ทจะตองใสใจอยางจรงจงและตอเนองมากขน ทงนเดกเรรอนลกษณะน ออกเรรอนเพราะปจจยผลกดนจากครอบครว ทไมเออตอการดารงอย อาทความยากแคนลาเคญภายในครอบครว ทาใหตองอดมอกนมอ หรอครอบครวแตกแยกหยาราง แมเลยงหรอพอเลยงโหดรายทบต ลวนคอปจจยสาคญผลกดนใหเดก ๆ ขาดความอบอนและเปนสขในครอบครว กระทงตองหนออกมาเรรอน

เสาวภาคย ศภนตย (2537) ใหความหมายเดกเรรอนในแงการขาดทอยอาศย คอ

เดกทไมมถนทอยอาศยเรรอนไปตามสถานทตาง ๆ คาไหนนอนนน เชน ตลาด วด ทสาธารณะ ทพกโดยสารรถเมลหรอแมแตทวางหนารานคาขางถนน เดกเหลานตางมาจาก

DPU

11

นนทน เพชญไพศษฎ (2530) ใหความหมายเดกเรรอนในแงการเรรอนคอ เดกและ

เยาวชนทระเหเรรอน ไมมทอยอาศยเปนหลกแหลง ซดเซพเนจร เทยวไปตามสถานทตาง ๆ คาไหนนอนนน เชน ตลาด สวนสาธารณะ ทพกโดยสาร ทานา วด ไมมจดหมายปลายทาง ไมไดใชชวตอยรวมกบบดามารดาหรอผปกครองคนใด ดาเนนชวตดวยตวคนเดยวเพยงลาพง

โดยสรปแลว เดกเรรอน หมายถง เดกขาดโอกาสทจะไดรบบรการอนจาเปนตอ

พฒนาการชวต ขาดการดแล หรอไมไดอยกบครอบครวบดามารดา มทพกอาศยไมแนนอนใชชวตเปนอสระ การหาเลยงชพไมแนนอน ขาดการเรยนหนงสออยางตอเนอง หรอไมไดเรยนหนงสอ และมพฤตกรรมทไมพงปรารถนา เชน ขอทาน ลกขโมย ขายบรการทางเพศ เสพสารระเหยหรอยาเสพตด เปนตน

สาเหตทเดกออกมาเรรอน สาเหตทเดกออกมาเรรอนนไดมผทาการวจยศกษาไวคอนขางมาก ซงสามารถ

สรปทสาคญ ๆ ได 3 สาเหตโดยทเดกเรรอนคนหนงอาจมสาเหตออกมาเรรอนเพยงสาเหตเดยว หรอมากกวาหนงสาเหต ซงมรายละเอยดของสาเหตทเดกเรรอนดงตอไปน

1. สาเหตจากครอบครว สาเหตหลกทเดกออกมาเรรอน คอ สาเหตมาจากครอบครว (สายสร จตกล,

2535:18) บดา มารดาและญาตพนองไมเขาใจกน เดกขาดความรกความอบอนในบานสภาพแวดลอมภายในบานไมสงเสรมใหเดกมความผกพนธกบบาน และครอบครว การเลยงดเขมงวดเกนไปและบดามารดาตองโทษหรอเสยชวต (นตยา กทลรดะพนธ, 2533:22)

สถาบนวจยสงคม จฬาลงกรณมหาวทยาลย (2535) ศกษาพบวาสาเหตจากครอบครวเกดขนจากปจจยหลายประการ ไดแก ความสมพนธภายในครอบครว การอพยพเรรอนของครอบครวในการเดนทางไปประกอบอาชพตามแหลงงานทมฐานะทางเศรษฐกจของครอบครว รวมทงผลกระทบจากการเอาใจใสเลยงดของครอบครว เชน เดกทอยกบครอบครวอปการะ เดก

DPU

12

จากการสารวจและศกษาเดกเรรอนในเขตกรงเทพมหานครพบวาเดกออกมาเรรอน

ดวยสาเหตปญหาดานเศรษฐกจ และปญหาครอบครวแตกแยกเปนสวนใหญ (สานกสวสดการสงคม กรงเทพมหานคร, 2536:4)

2. สาเหตจากสงคมภายนอก สาเหตทเกดจากสงคมภายนอก ไดแก สาเหตจากสงคมและเศรษฐกจ สาเหตจาก

การพฒนาประเทศทไมสมดล สภาพแวดลอม ทอยอาศย และสงยวเยาตาง ๆ จากภายนอก (นภมณฑล สบหมนเปยม, 2536:26)

แหลงทองเทยวสถานทพกผอนหยอนใจตาง ๆ ทมอยในเมองหลวง หรอเมองใหญ

เชน หางสรรพสนคา โรงภาพยนตร วดโอเกมส โตะบลเลยด สนกเกอร ดสโกเธค ฯลฯ เหลาน ลวนเปนแหลงยวยวนใหเดก ซงมความอยากร อยากเหน ไดสมผสบรรยากาศ มวสม และหลงอยกบสงเพลดเพลน ไมอยากอยบานเพราะบานไมมความสนกสนาน หรออทธพลจากสอมวลชนซงสงผลใหเดกเกดความฟงเฟอ อยากออกไปสนกสนานนอกบาน นอกจากน เมองใหญทเปนศนยกลางความเจรญ โดยเฉพาะทางดานอตสาหกรรมจะมผคนอพยพหลงไหลเขามาหางานทา และอยอาศยจานวนมาก โอกาสของเดกทถกทอดทง ถกละเลย หรอพลดหลงกเพมมากขนดวยเชนกน (สถาบนวจยสงคมจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2535:32)

สาเหตรองลงไปจากเรองครอบครว ไดแก สาเหตจากโรงเรยน กลาวคอ เดกม

ประสบการณทไมดทโรงเรยน เชน ถกตหนาเสาธง ถกประจานความผดตอหนาเดกอน ๆ เปนตน เมอหนโรงเรยนนาน ๆ เขากเลยหนออกจากบานดวย เพราะคนเคยกบการเทยวเตรไปวน ๆ หรอในบางกรณเกดจากเดกเบอการเรยนเนองจากเรยนไมรเรอง (สายสร จตกล, 2533:48 ) ทางโรงเรยนไมใหความสนใจเดกเทาทควร ครลงโทษเดกโดยไมถามถงสาเหตและครตะโกนดาเดกตอหนาเพอน ๆ ในชนเรยน ทาใหเดกอบอาย และเพอนลอเลยนปมดอยตาง ๆ เมอเดกถกลงโทษทาใหเดกไมอยากเรยนหนงสอ ขาดเรยนบอย ๆ หลบหนเรยนออกจากโรงเรยน ซงผลกดนไปสเดกเรรอน

DPU

13

3. สาเหตจากตวเดกเอง เดกมความอยากรอยากเหน อยากผจญภย รกสนก ตดเพอน ตองการความรกความ

สนใจจากเพอนตางเพศ รวมถงการพลดหลงและกลบบานไมถก ถาเปนกลมวยรนเบอบาน เบอโรงเรยน กลวการถกลงโทษ หรอบางคนสตปญญาตา ถกลอลวงชกจงไดงายเดกในชวง 11-18 ป เปนชวงอายทพบในเดกเรรอน ซงเดกในชวงนชอบอสระ อยากดแลตวเอง อยากทดลองทาในสงแปลก ๆ ใหม ๆ และชอบอยในกลมเพอนทอยใกลเคยงกนลกษณะพนฐานอารมณเชนน ถาเดกพบกบสภาพบานทไมมความอบอน ไมมความผกพนธภายในครอบครว จงมสวนทาใหเดกตดสนใจออกจากบานมาเรรอนไดงายขน (นตยา กทลรดะพนธ, 2535:18 )

ลกษณะทวไปของเดกเรรอน 1. ดานบคลกภาพ เดกเรรอนมกเปนเดกทเอาตวรอดได บางคนมความกาวราวมาก และรจกโกหก พด

เทจโดยจะจบขอเทจจรงไดยากมาก ตองการความสนใจเฉพาะจากอาสาสมครหรอผทางานสงเคราะหดานน รจกโลกของผใหญคอนขางมากเมอเทยบกบเดกวยเดยวกนโดยทวไป มความกลาทจะเผชญกบสภาพตาง ๆ ไดโดยไมมวแววของความกลวหรอสะทกสะทาน มชวงความสนใจสน ๆ และมความรสกไว (sensitive) มความเรยบรอยและรจกสมมาคารวะเหมอนเดกคนอน ๆ เมออยตอหนาผใหญ มอารมณขนและชอบเลนเหมอนเดกทว ๆ ไป ปดบงเรองความสมพนธทางเพศ ไวใจผใหญยาก และรสกสบสนเกยวกบอนาคต (สายสร จตกล, 2535:27 )

2. ดานสขภาพ สขภาพของ “เดกเรรอนแท” ทยงชพดวยการขอทานสวนใหญทพบเหนไดชดคอ

โรคผวหนง ไดแก หด กลากเกลอน แผลจากยงกด หรอแผลอน ๆ ตามตว ทงนเนองจากความสกปรกหมกหมมจากทอยทนอน และไมไดชาระลางรางกาย บางคนเปนเหา เดกบางคนตดยาเสพตด สารระเหย ตดบหร บางคนถงขนาดฉดเขาเสน สขภาพเสอมโทรม ไมแขงแรง ภมตานทานนอย ผอม อมโรค เปนโรคขาดอาหาร และโรคระบบยอยอาหาร โรคพยาธ บางคนเปนหวดเรอรง และโรคฟน สวนกลม “เดกเรรอนเทยม” ทหาเลยงชพโดยการใหบรโภคทางเพศสวนใหญจะดม สขภาพแขงแรง เนอตวสะอาด แตงกายด ไมมโรคผวหนง ไมตดยาเสพตด แตเดกกลมนจะมอตราเสยงในการรบเชอเอดสสง และมทงพวกทตดเชอจากการสาสอนทางเพศ (สถาบนวจยสงคม จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2535:19 )

DPU

14

สถตและตวเลขเกยวกบเดกเรรอน การทจะรวบรวมขอมลจานวนเดกเรรอนทแทจรงเปนเรองยาก เนองจากเดกกลมนใช

ชวตทไมแนนอน และมการยายทองถนอยเรอย ๆ ขอมลทมอยปจจบนเปนขอมลเดกเรรอนทถกควบคมความประพฤต โดยหนวยงานหรอองคกรทเกยวของโดยตรงเทานน ซงเดกแตละคนทถกควบคมอาจจะเรรอน หรอไมเรรอนกได สงทรอยางเดยว คอ เดกมความประพฤตตนไมสมควรแกวย การระบวาเดกเหลานเปนเดกเรรอนนน ขนอยกบดลพนจของผปฏบตงาน อกอยางหนงการควบคมเดกในสถานทตาง ๆ ขนอยกบกาลงเจาหนาท และนโยบายของแตละป ประกอบกบความพยายามของหนวยงาน หรอองคการทปฏบตงานดวย จากการประมาณการพบวา ในป 2543 มเดกเรรอนอยทวประเทศราว 15,000 – 17,000 คน (มณรตน สวรรณพรหมา, 2543:15)

โดยสรป สถตเกยวกบเดกเรรอนทแทจรงยงไมแจมชดวามจานวนเทาใด หากจะเอา

จานวนเดกทถกจบในแตละปมารวมเขาดวยกน แลวระบคอจานวนเดกเรรอนทมอยนน กคงจะคลาดเคลอน เนองจากเปนไปไดวาเดกหนาเดมบางคนทเคยถกจบ อาจวนเวยนถกจบเขามาอก และคงจะไมสามารถครอบคลมจานวนเดกเรรอนไดทงหมด เนองจากยงพบเดกเรรอนอกจานวนมาก ทกระจดกระจายอยตามเมองใหญ ๆ ทวประเทศ (ธรรมรกษ การพศษฎ, 2535:42)

องคกรทเกยวของกบเดกเรรอน แตเดมนน กรมประชาสงเคราะห กระทรวงมหาดไทย (ปจจบนสงกดกระทรวง

แรงงานและสวสดการสงคม) ไดอาศย กฎหมายคาสงคณะปฏวต ฉบบท 294 หรอทเรยกกนวา ปว.294 ลงวนท 27 พฤศจกายน 2515 โดยมเนอหาสวนหนงเพอ ไลจบ เดกเกเร เรรอน ขอทานและประพฤตตนไมสมวย สงเขาสถานแรกรบเดกชายบานปากเกรดและสถานแรกรบเดกหญง พญาไท เพอสบหาครอบครวมารบกลบตามขนตอน สวนทไมสามารถสอบหาครอบครวใหมารบกลบได เดกเหลานกจะถกสงไปอยยงสถานสงเคราะหอน ๆ ตอไป ซงในสถานสงเคราะหเหลานน จะมการบรการ การเลยงด การศกษา การฝกวชาชพ

การดาเนนงานของ กรมประชาสงเคราะห เชนน มคาถามทเปนขอสงสยอยางนอย 3 ประการ คอ

1. การสบหาและตดตามหรอตดตอครอบครวเดกใหมารบเดกกลบนน ทาไดจรงจง และครอบคลมเปาหมายอยางตอเนองและครบถวนหรอไม

DPU

15

2. การตระเวนไลจบเดกนน เปนการละเมดสทธของเดกอยางรนแรง เพราะการกระทาตอเดกเสมอนวาเขามความผดและเปนอาชญากร ดงนนการไลจบเดกเขาสถานแรกรบเปนวธการทเหมาะสมแลวหรอ

3. เดก ๆ ไมใชจะตองการเพยงการเลยงด การศกษาและการฝกอาชพเทานน หากแตพวกเขาตองการ บรรยากาศทเปนสขและความเขาอกเขาใจ จากบคคลทแวดลอมเขาอย คาถามกคอ สถานสงเคราะห มบรรยากาศเชนนอยหรอไม

นอกจากกรมประชาสงเคราะหจะมกองคมครองสวสดภาพเดก ทมหนาทไลจบ

เดกเรรอนแลวยงมกองกากบการสวสดภาพเดกและเยาวชน สานกงานตารวจแหงชาต ประสานรวมในการจบเดกเรรอน สงไปยง ศาลคดเดกและเยาวชน เพอพจารณาโทษตามพระราชกาหนดปองกนการเสพสารระเหย แลวสงตอเขาสถานพนจ เพอควบคมตวไว ตามกาหนดโทษทมอย (มลนธสรางสรรคเดก, 2535:5)

สาหรบ องคกรพฒนาเอกชน นนดาเนนงานใหความชวยเหลอและพฒนาเดกเรรอน

ดวยรปแบบและวธการทหลากหลาย ดงน รปแบบแรก เปนวธการทางานเชงรกในพนทตาง เพอพบปะ คลกคล ทาความเขาใจ

และยอมรบซงกนและกนระหวางคนทางานกบเดก คนทางานพฒนาเดกเหลานมชอเรยกกนวา “ครขางถนน” หรอ”ครอาสาสอน” ทไดรบการคดเลอก ผานการฝกอบรมเพอทางานกบเดกเรรอน มาเปนอยางด พรอมทงมอปกรณและปจจยตาง ๆ ลงทางานเพอกระตนความสนใจจากเดก ขอดของการทางานเชงรกน คอ เนนการทางานเชงจตวทยา เพอสรางความผกพนธและยอมรบจากเดก จนกระทงเดกจะตดตามเขาไปอยภายในบานทเปดขนเพอพวกเขาตอไป

รปแบบทสอง เปนการ เปดบานสาหรบเดกขน โดยบานลกษณะน จะเปดกวางสาหรบเดกทจะเขาหรอออกจากบานเมอใดกได ทงนภายในบานจะม ครคอยดแล คอยจดกจกรรมตาง ๆ ให รวมทงมปจจยและบรรยากาศทเราความสนใจใหเดก ๆ มความสนก มความสขทจะใชชวตอยภายในบานมากกวาไปอยตามถนนหนทาง ปจจยและบรรยากาศเชนนหมายรวมถง อาหาร เครองนงหม ยารกษาโรค มมกจกรรม มมหนงสอ เครองกฬา สถานทหลบนอน และครคดสรรอบรมอยางดทงในเรองของบคลกภาพ ความสามารถพเศษ หลกจตวทยา หลกการสอน เปนตน

ซงเปาหมายของ บานเปด เหลานอยทการทาใหเดกหนกลบมาใชชวตในบาน บานท

มความสมพนธระหวางครกบเดก จะชวยใหเดกเปดเผยความในใจ และความคาดหวงของชวต

DPU

16

สาหรบ องคกรพฒนาเอกชนไทย ททางานรวมกบองคกรภาครฐเพอเดกเรรอนอยใน

ปจจบน คอ เครอขายองคกรเพอเดกเรรอน โดยมสมาชกองคกรทางานเพอเดกเรรอน จานวน 15 องคกร คอ

1. สานกสวสดการสงคม กรงเทพมหานคร 2. กองคมครองสวสดภาพเดก กรมประชาสงเคราะห 3. กองแผนงาน กรมศาสนา 4. สานกงานคณะกรรมการสงเสรมและประสานงานเยาวชนแหงชาต 5. ศนยสงเสรมการศกษาตามอธยาศย กรมการศกษานอกโรงเรยน 6. ศนยเดกดอยโอกาส คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย 7. ศนยพทกษเดก เยาวชน และสตร สานกงานตารวจแหงชาต 8. มลนธสรางสรรคเดก 9. มลนธเพอชวตเดก 10. ศนยสงเสรมการพฒนาบคคล 11. บานเดกพระมหาไถ 12. โครงการพฒนาเดกดอยโอกาส 13. มลนธอทศเพอเดกไทยในชนบท จงหวดขอนแกน 14. กลมพนธกจเพอสงคม จงหวดสมทรปราการ 15. โครงการสรางสรรคเดกเวยงพงค จงหวดเชยงใหม เครอขายองคกรเพอเดกเรรอน กอตงในป พ.ศ.2536 โดยหนวยงานภาครฐและองค

กรเอกชนททางานเพอเดกเรรอนรวมกนจดตงขน ซงมสมาชก 11 องคกรดวยกน การดาเนนการของเครอขายจะอยภายใตการพจารณาของคณะกรรมการการบรหารเครอขายฯ ซงประกอบดวยผแทนจากองคกรสมาชกทกหนวย โดยแตละปจะมการเลอกตงประธานซงเปน ผแทนจากองคกรสมาชก

DPU

17

วตถประสงค 1. เพอประสานองคกรทางานเพอเดกเรรอน 2. เพอประสานทงภาครฐและเอกชนเขามาทางานรวมกนเปนเครอขาย 3. เพอรวมกนรณรงคสะทอนถงปญหาทเดกเรรอนประสบอย รวมทงผลกดนใหรฐ

มนโยบายและการปฏบตทปองกนและแกไข 4. เพอประสานงานกบองคกรเครอขายอน ๆ ในการผลกดนใหเกดการทางาน เพอ

เดกกลมตาง ๆ ใหมสภาพทดขน การใหการบรการชวยเหลอแกเดกเรรอน โดยลงภาคสนามมรปแบบของการจด

กจกรรมตาง ๆ เพอใหการปองกนคมครอง ใหการสงเคราะห บาบดฟนฟ และพฒนาแกเดกเรรอน ถอเปนการจดกระบวนการเปลยนแปลงเดกเรรอนทเขาถงและไดสมผสใกลชดอยางเปนธรรมชาต และหากเดกคนใด ไดมโอกาสเขาไปอยในบานเปด ซงถอเปนสถานท ทเดกเรรอนไดใชเปนสถานทพงพงแลวจะสามารถผสมผสานวฒนธรรมกบวถชวตของเดก เรรอน เขากบวฒนธรรมการศกษา และวฒนธรรมครอบครว รวมถงการไดใชชวตรวมกบผอนในบานเปดได ทงนเพอจะไดเตรยมความพรอมในการทจะกลบไปสสงคมไดอยางปกตสข (สานกพฒนาชมชน กรงเทพมหานคร, 2541:14)

สวนรปแบบการดาเนนงานขององคกรเพอเดกเรรอนในภาคเอกชนม มลนธ

สรางสรรคเดก ทคอนขางมบทบาทโดดเดนในการใหความชวยเหลอเดกเรรอน มลนธสรางสรรคเดก ไดรบการจดทะเบยนเปนนตบคคลจากกระทรวงมหาดไทย

ตามนยหนงสอ เลขท มท 0402/14146 ลงวนท 2 พฤศจกายน 2531 โดยมวตถประสงค ดงน 1. เพอสงเสรมสนบสนนและพทกษสทธเดกตามปฏญญาสากลวาดวยสทธเดก

สหประชาชาต 2. เพอชวยเหลอพฒนาเดกทถกทอดทงและดอยโอกาสใหเตบโตไดอยางสมบรณ

ทงรางกาย จตใจ สตปญญา อารมณและสงคม 3. เพอการศกษาและแสวงหารปแบบการสรางสรรคเดกใหเตบโตขนอยางม

คณภาพ และสรางคณคาทดตอสงคม 4. เพอประสานงานและรวมมอกบบคคล องคกรและหนวยงานรวมกน

สรางสรรค และเกอกลเดกในสงคม 5. ไมแสวงหากาไรและไมเกยวของกบการเมอง

DPU

18

แรกเรมของการจดตงมลนธนนเดมมโครงการบานอปถมภ เดกและโครงการศนย

เดกเคลอนทหลงจากทมลนธเปดดาเนนการและทางานชวยเหลอเดกมาจนถงปจจบน ไดมโครงการเกดขนใหมหลายโครงการ เนองจากปญหาสงคมทนบวนจะทวความรนแรงมากขน โครงการทดาเนนการเพอชวยเหลอเดกเรรอนโดยเฉพาะ ไดแก โครงการครขางถนน หรอชอปจจบน คอ โครงการสรางสรรคเดกขางถนน และโครงการบานอปถมภเดก ซงมรายละเอยด ดงน

โครงการบานอปถมภ โครงการบานอปถมภเดก เดมเปนโครงการหนงใน “มลนธเดก” เปดดาเนนการเมอ

เดอนกนยายน 2530 เพอดแลปกปองคมครอง ชวยเหลอฟนฟ และใหการพฒนารอบดานแกเดกลกกรรมกรกอสราง เดกเรรอนจรจด เดกถกตบตทารณ เดกถกทอดทง เดกทหนออกจากโรงงานนรก เดกทพอแมตดคก เดกกาพรา และเดกทมาจากครอบครวยากจน โดยไดรบงบประมาณสนบสนนจากองคการอนเคราะหเดกนอรเวย

โครงการสรางสรรคเดกขางถนน จากรายงานการสมมนาระดบชาตเรองเดกเรรอน วลลภ ตงคณานรกษ (2534)

ไดกลาวถงเหตผลความจาเปนในการดาเนนงานโครงการสรางสรรคเดกขางถนนวา การใชชวตขางถนนของเดก ตองประสบกบสภาพปญหาทนาหวงใยมากมาย โดยเฉพาะการตกเปนทาสของยาเสพตดนานาชนด การตกเปนเครองมอของมจฉาชพ การตกเปนโสเภณเดก การประพฤตตนไมสมกบวยตามหลกกฎหมาย การตกเปนเดกเหลอขอและจรจด ในสายตาและความรสกของคนทวไป สภาพดงกลาวเปนเรองทมลนธสรางสรรคเดกไดตระหนกถงความรนแรงทจะเกดขนในอนาคต จงจดดาเนนการสรางสรรคเดกขางถนน โดยมวตถประสงคตอกลมเปาหมายเดกขางถนน ดงน

1. เพอใหเดกขางถนนทยงใชชวตอยตามถนนไดรบการดแลปกปองคมครองและไดเรยนรพฒนาตนไปสทศทางทด

2. เพอใหเดกขางถนนทตดยาเสพตดและขายบรการทางเพศไดหยดพฤตกรรม ดงกลาวลงแลวหนมาใชชวตทถกตองไมเปนพษภยตอตนเองและผอน

3. เพอใหเดกขางถนนไดมสถานทพกพงทางกาย มหลกประกนในดานพนฐานปจจยส และทพงทางจตใจ

DPU

19

4. เพอใหเดกขางถนนไดหยดเรรอนแลวหวนคนกลบสครอบครว เขารบการศกษาฝกฝนทกษะวชาชพ และเขาทางานเมอถงวยอนควร

สาหรบแผนการดาเนนงานแบงออกเปน 3 สวนงาน ดงน

ภาพท 1 แผนการดาเนนงานตามโครงการสรางสรรคเดกขางถนน

โครงการสรางสรรคเดกขางถนน ครขางถนน บานสรางสรรคเดก บานเดกใกลวด ทง 3 สวนงาน จะทางานเสรมรบและประสานงานกนเพอใหเดกมทางออกทดทสด

ของชวต โดยมรายละเอยด คอ ครขางถนน โครงการฯ ไดก าหนดพน ท ท เดกขางถนนสวนใหญจะรวมตวกนอย เชน

สวนสาธารณะ ทารถ ทาเรอ ตลาด ศนยกลางยานการคา เพอกระจายครขางถนนรกเขาทางาน พบปะทาความรจก คลกคล กระทงเดกยอมรบและเขาใจวาหวงดตอพวกเขา

กาหนดการรกเขาพบปะกบเดกขางถนนตามสถานการณจรงทเดกใชชวตอย โดยบาง

พนทตองรกเขาทางานแตเชาจรดเยน บางพนทรกเขาพบปะเดกยามบายจนคา บางพนทรกเขาตอนคาคนจนดกดน

การรกเขาทางานกบเดกขางถนนตามพนทตาง ๆ ครขางถนนทกคนจะไดรบการ

อบรมเปนอยางดในเรองจตวทยาเดก หลกการสอน การจดกจกรรม การจดเกมสกลมสมพนธ เพอสรางสรรคพฒนาการทดใหเกดขนกบเดก

ครขางถนนทกคนจะม “กระเปาสะพาย” ทบรรจอปกรณเพอสรางความสมพนธและ

สรางสรรคพฒนาการเดก ซงอปกรณจะประกอบไปดวย เครองเขยน หนงสอ เครองมอศลปะ

DPU

20

นอกจากกจกรรมทดาเนนการขนในพนทแลว กจกรรมนอกสถานทเปนสงทขาด

ไมไดเพราะเดกขางถนนเปนกลมทตนตว ชอบสงแปลกใหม ทาทาย ดงนนการพาไปทศนศกษา และออกคายพกแรมจะมขนเปนประจา

นอกเหนอจากกจกรรมขางตน ครขางถนนยงมงานเฉพาะกจขนอกมากมาย ตงแต

การพาเดกปวย หรอไดรบอบตเหตไปโรงพยาบาล การตดตามเยยมเยยนเดกทถกจบไปยงสถานแรกรบของกรมประชาสมพนธ

ผลจากการสรางความสมพนธและเกดความไววางใจจากเดกจะนาไปสกจกรรม มากมายเพอใหเดกมทางออกสาหรบชวตทดขน ตามวงจรดงตอไปน

ภาพท 2 ทางออกสาหรบเดกเรรอน

กลบสครอบครว ฝกงานอาชพ เขาโรงเรยน บวชสามเณร เขาทางาน บานเดกใกลวด บ า น ส ร า ง ส ร ร ค เ ด ก

เดก

บานอปถมภเดก วงจรตาง ๆ ทเปนทางออกสาหรบเดกเรรอน จะเปนไปตามความตองการของเดก

โดย ครขางถนนจะประสานงานกบสวนตาง ๆ และผลกดนใหสงทเดกตองการเปนจรงได โดยเฉพาะ การกลบสครอบครวทเปนจดเนนหลกทสดของการทางาน

DPU

21

บานสรางสรรคเดก บานสรางสรรคเดกเปนบานทจดตงขนเพอเดกเรรอนทใชชวตอยตามถนนหนทาง

โดยเฉพาะบานหลงน จะจดบรรยากาศทพรอมเสมอ สาหรบการเขามาอยอาศยทงชวคราวและถาวร บานสรางสรรคเดกจะพยายามดาเนนการเพอใหเดกเหลานนหยดเรรอน เลกเสพยาและดมสารระเหย แลวเปลยนชวตมาสการกลบคนครอบครวเขาเรยนหนงสอ ฝกฝนวชาชพ ทางานเลยงชพเมอถงวยเหมาะสม โดยจะสงเดกเขาสบานอปถมภเดกหรอบานเดกใกลวดตอไป

บานสรางสรรคเดกเปนบานเปด สาหรบเดกขางถนนทกคนทจะเขามารบบรการทกดานตงแตอาหารการกน การหลบนอนอาศยพกพง การขอความชวยเหลอยามเจบปวย เสอผา รองเทา รวมไปถงการเขาศกษาและฝกงานอาชพ การเขามายงบานสรางสรรคเดกจะเขามาเมอไหร และออกไปเมอใดกไดตามความตองการของเดก ภายใตการพยายามสรางบรรยากาศใหเดกเหนคณคาของการหยดเรรอนลง โดยอาศยการสรางสงแวดลอมและกจกรรมทนาสนใจ และใหการพฒนาเดกในดานตาง ๆ

บานเดกใกลวด บานเดกใกลวดเปนบานในชนบท ตงอยใกลวดออย อาเภอวเศษไชยชาญ จงหวด

อางทอง เปนบานสาหรบเดกขางถนนทกคนทสนใจจะใชชวตพฒนาตนเองอยทชนบท โดยบานหลงนจะมปจจยสครบถวนใหแกเดก ซงปจจยสวนหนงทเปนอาหารนนจะไดจาก “วด” เสรมเขาชวย การเขามายงบานหลงน จะเรมดวยการใหเดกไดลองอยกอนสกระยะหนง โดยจะอาศยสงแวดลอมทางธรรมชาตของแมนา ตนไม และความรมรนของบานหลงเลก ๆ ทสรางขนอยางนาอยเปนสงจงใจเดก นอกจากประโยชนของธรรมชาตทจะมตอจตใจแลว บานแตละหลงทสรางขนกระจายอยในแตละสวนของพนทนนไดสรางขนเพอประโยชนของเดกทจะไดพกพง และรบผดชอบหนาทตามความสนใจ ไดแก งานเกษตร งานเลยงสตว งานครว รวมทงอาคารทเปนศนยกลางดานการเรยนการสอนและหองสมด สาหรบ “วด” ทอยตดกบบานนน จะเอออานวยประโยชนตอจตใจเดก ดวยการ เปนเเหลงสงบรมเยนทเดก ๆ สมผสอยตลอดเวลา ทงเดกยงไดปฏบตกจทางศาสนารวมดวยเปนระยะ ๆ ไดแก การคอยตดตามพระสงฆขณะบณฑบาตร ไปตามหมบานตาง ๆ และการรวมพธกรรมทางศาสนาทวดจดขน จนถง “การบวชเรยนเปนสามเณร” แกเดกทสนใจ

กลาวโดยสรปงานของโครงการสรางสรรคเดกขางถนนเปนงานทรกเขาไปหากลม

ผรบบรการหรอกลมเปาหมายโดยตรง อนไดแก เดกเรรอน เพอใหการชวยเหลอโดยมจดมงหมายแรกคอ เพอใหเดกกลบคนสครอบครว ซงมวธการดาเนนการเปนขนตอน ดงน

DPU

22

- ครขางถนนลงไปสมผสเดกเรรอน ชกชวนใหเดกหยดเรรอน - พาเขาบานสรางสรรคเดก - หากเดกตดสนใจหยดเรรอน จะพจารณาสงเดกไปอยในบานอปถมภเดก หรอ

บานเดกใกลวด - มการปรบพฤตกรรมทไมเหมาะสมของเดก - สงเดกกลบสครอบครว เดกสามารถประกอบอาชพสจรตเลยงตนเองได จะเหนไดวา บทบาทและงานของมลนธสรางสรรคเดกทดาเนนการเกยวกบเดก

เรรอนมความชดเจน อกทงแนวคดและวธการกนาสนใจ โดยมโครงการเฉพาะสาหรบเดกเรรอน และมการชวยเหลอเปนขนตอน ตงแตการไปสรางสมพนธภาพกบเดกเรรอน ชกชวนใหเขาไปอยในบานทเตรยมไว ดาเนนการพฒนาในดานตาง ๆ จนเดกเรรอนสามารถกลบสครอบครว และสามารถประกอบอาชพสจรตเลยงตนเองได

รปแบบการดาเนนการขององคกรเพอเดกเรรอนในภาครฐ สานกสวสดการสงคม กรงเทพมหานคร มงเนนดาเนนงานทงในดานการปองกน แกไข หรอใหการสงเคราะหและพฒนา

ดานการปองกน จดมงหมายเพอปองกนมใหเดกออกมาเรรอนดวยการเสรมสรางความเขมแขงของครอบครวไดแก การจดกจกรรมตางๆเพอเสรมสรางความรความเขาใจในการเลยงดบตร ทงการใหขาว คาปรกษาแนะนาและการจดอบรมใหความร

ดานการแกไข (การสงเคราะห) จดครอาสาสอนเขาไปปฏบตงานชวยเหลอในดานการสอนหนงสอเปนการศกษานอกระบบ ดแลดานสขภาพอนามย ความสะอาดของรางกาย พาไปตรวจสขภาพ ใหอาหารและการรกษาโรค ใหคาปรกษาแนะนา โดยนกสงคมสงเคราะหพบปะครอบครว ชวยใหเดกกลบสครอบครว เขาเรยนในโรงเรยนชนประถมศกษา ฝกอาชพระยะสน และเลกยาเสพตด

ดานการพฒนาฟนฟ ใหโอกาสเขารวมกจกรรมตางๆ จดคายพกแรม พฒนาฟนฟสภาพจต ทศนศกษา ในกรณเจบปวย นาสงไปบาบดรกษา ณ ศนยบรการสาธารณสข หรอโรงพยาบาล

วตถประสงค 1. เพอใหการสงเคราะห บาบดฟนฟเดกและเยาวชน ทงทางดานรางกาย จตใจ

อารมณ สงคม พฤตกรรม ฯลฯ อยางเหมาะสมตามวยอนควร

DPU

23

2. เพอพทกษปกปองและสงเสรมใหเดกและเยาวชน ไดรบสทธขนพนฐานและมโอกาสพฒนาตนเอง ในดานจรยธรรม คณธรรม ระเบยบวนย มชวตความเปนอยในสงคม ครอบครวอยางปกตสข

3. เพอใหเดกและเยาวชนไดมโอกาสพฒนาดานการเรยนร การเตรยมพรอมเขาสการประกอบอาชพตอไป

พนทการดาเนนการใหความชวยเหลอเดกเรรอน มทงหมด 5 แหง คอ 1. พนท อ.ส.ม.ท. เขตหวยขวาง 2. พนท สวนลมพน เขตปทมวน 3. พนท ดาวคะนอง บางปะแกว เขตคลองสาน 4. พนท สนามหลวง บางกอกนอย เขตพระนคร 5. พนท สมเดจยา เขตลาดพราว กจกรรมทดาเนนการดานการปองกน 1. ใหความร ขาวสาร คาปรกษาแนะนา ตลอดจนการอบรมเสรมสรางความรใหแก

บดามารดา ผปกครอง ใหมความเขาใจในการเลยงดบตร เพอความอบอนมนคงของครอบครว 2. ใหความร ขาวสาร คาปรกษาแนะนา ตลอดจนอบรมและ การจดคายพกแรมใหเยาวชนไดรจกบทบาทหนาท ตลอดจนการเรยนรการอยรวมกนในสงคม และสอดแทรกความรความเขาใจเกยวกบโทษภยยาเสพตด

3. เสรมสรางความมนคงทางดานเศรษฐกจ เชน ใหการสงเคราะหแกครอบครวในดานทนประกอบอาชพ ทนการศกษาแกบตร และทนฝกอาชพ เปนตน

กจกรรมดานการแกไข (การสงเคราะห) 1. สอนหนงสอ เปนการสอนนอกระบบ

2. ดแลดานสขภาพอนามย นาไปตรวจสขภาพ ทก 3 เดอน 3. ใหอาหาร ยารกษาโรค 4. ใหคาปรกษาแนะนา พบปะครอบครว ชวยใหเดกกลบสครอบครว

5. สงเขาเรยนในโรงเรยนประถมศกษา และฝกอาชพระยะสน กจกรรมดานการพฒนาฟนฟ 1. เขารวมกจกรรมตางๆทกองสงคมสงเคราะหจดขน 2. จดทศนศกษา

DPU

24

3. จดคายพกแรม เพอฟนฟพฒนาสภาพจต 4. สงเขารบการรกษาตวในศนยบรการสาธารณสข 5. สงเขาพกฟนในศนยฟนฟชวตคอมมนตอนคอนโทรล (Community in Control) 6. จดกจกรรมนนทนาการ สงเสรมการเลนกฬาเพอสขภาพ 7. จดกจกรรมตามวนสาคญตางๆ อาท วนเดก วนแม วนสงกรานต เปนตน

2. ทฤษฎและแนวคดทเกยวของ 2.1 ทฤษฎการสอสาร การสอสาร หมายถง กระบวนการทความคด หรอขาวสารถกสงจากแหลงสารไปยง

ผรบสารดวยเจตนาทจะเปลยนแปลงพฤตกรรมบางประการของผรบสาร (Rogers,1973) ผสงสาร สงสารหรอความคดไปยงผรบสารเพอกอใหเกดผลบางประการในตวผรบสาร ผลทเกดขนในตวผรบสารอาจจะเปนการเปลยนแปลงในระดบความร ทศนคต หรอพฤตกรรมของผรบสารกได จะเหนไดวาวตถประสงคทสาคญประการหนงของการสอสาร คอ การกอใหเกดการเปลยนแปลง ดวยเหตนเราจะไมเขาใจกระบวนการเปลยนแปลง ถาเราไมเขาใจกระบวนการสอสาร (เสถยร เชยประทบ, 2528:78)

องคประกอบของการสอสาร 1. ผสงสาร (Sender) 2. สาร (Message) 3. ชองทางการสอสาร (Channel) 4. ผรบสาร (Receiver) ผสงสาร (Sender) ผสงสาร หมายถง บคคลหรอกลมบคคลทมความคดมความตองการ มความตงใจท

จะสงขาวสาร อารมณ ความรสกนกคด ความคดเหน ทศนคต ความเชอ และอน ๆ ไปยงผรบสาร

ดงนน ผสงสารจงเปนองคประกอบทมความสมพนธกบองคกรอน ๆ ทงการเลอกขอมลขาวสาร สารทจะสงถายทอดไป การเลอกวธการ และชองทางทจะทาใหสารไปถงผรบสาร รวมทงการเลอกและกาหนดผรบสาร โดยมวตถประสงคเพอตองการใหเกดการเปลยนแปลงในระดบใดระดบหนง หรอในดานใดดานหนงกบบคคลทตนสอสารดวย เชน

DPU

25

ในการศกษาวจยครงน ผสงสาร หมายถง ครขางถนน เปนการศกษาในลกษณะทผสง

สารเปนบคคลเดยว ทมความตองการในการถายทอดขอมล ความร ขาวสาร อารมณ ความรสกตาง ๆ ใหแกอกฝายหนง ซงหมายถงเดกเรรอน ไดรบทราบหรอกระทาในสงทตนตองการมกเกดขนในกระบวนการสอสารระหวางบคคล ในกรณนผสงสารสามารถสงขอมลขาวสารไดตามความถนด หรอตามความตองการ ของตนเองเปนสวนใหญโดยเฉพาะอยางยงในการสอสารระหวางบคคล ผสงสารสามารถใชความใกลชด ความเกรงใจ เปนสวนสาคญในการสรางความสนใจ การโนมนาวใจและความไววางใจจากผรบสารใหเกดขนไดงาย

จะเหนไดวาการสอสารระหวางครขางถนนกบเดกเรรอน ผสงสาร สงขอมลขาวสารทเนอหาสวนใหญเกยวของกบอารมณ ความรสก มากกวาการจะใหขอมลขาวสารทเปนวชาการ หรอการทางาน ดงนน การสงสารในลกษณะนจงเปนไปในลกษณะของความสมพนธแบบสวนตว มความใกลชดสนทสนมมากกวาการตดตอกนในรปแบบทางการ

คณสมบตในการเปนผสงสารทด ผสงสารอาจประสบผลสาเรจ หรออาจประสบผลลมเหลวในการสอสาร ทงนอาจ

ขนอยกบคณสมบตของผสงสารทสาคญ ๆ คอ ความนาเชอถอ ความนาเลอมใสของผสงสารในสายตาของผรบสาร (Source Credibility) ปจจย 5 ประการทจะสรางความนาเชอถอใหแกผสงสาร คอ (Mc Croskey, 1987)

1. ความสามารถ (Competence) อนไดแก ความร ความสามารถ ในเรองทจะสอสาร และการสงสารของผรบสาร รวมทงความสามารถในการจดการควบคมสถานการณในการสอสาร

2. คณลกษณะหรอบคลกลกษณะ (Character or Appearance) ผสงสารจาเปนตองมบคลกลกษณะทแสดงถงความเฉลยวฉลาด มไหวพรบทด ตดสนใจทาในสงทถกตองเหมาะสม แสดงออกถงความอบอน นาไววางใจ ถาผสงสารมบคลกลกษณะทไมด ไมนาไววางใจ ผรบสารกพยายามหลกเลยงทจะรบสาร

3. ความสขม เยอกเยน (Composure) และความแคลวคลองในการสอความ การไมมอาการทแสดงถงความตนเตนหวาดกลว หรอไมสามารถควบคมอารมณ ความรสกในขณะททาการสอสาร

DPU

26

4. การเปนคนทสงคมใหการยอมรบหรอเปนทรจกทางสงคม (Sociability) การเปนทยอมรบของสงคม จะทาใหไดรบความรสกทด เชอถอ สวนใหญมกจะเปนความรสกทเกดขนกอนทจะมการสอสาร (Prior Attitudes) เปนความรสกซงจะทาใหผรบสนใจทจะรบ อยแลว แตถามความรสกทดอยกอน หากสอสารไมดกอาจทาใหเกดผลในทางลบขนได

5. การเปนคนเปดเผย (Extroversion) การเปนคนเปดเผยเปนสงหนงทจะสรางความไววางใจใหเกดขนกบผรบสารการใหขอมลและการไมปดบงขอมลของผสงสาร จะทาใหผรบสารรสกสนทสนมเปนกนเองทราบและเขาใจถงวตถประสงคของผสงสารไดงายขน

ครขางถนน จะทาหนาทเปนผสงสารทดไดนน นอกจากความรและความสามารถในดานการสอนแลว บคลกลกษณะทแสดงถงความรก ความอบอน อยางจรงใจ จะชวยใหไดรบการยอมรบจากเดกเรรอนไดงายขน นอกจากนน การสรางความสนทสนม จนไดรบความไววางใจจากเดกเรรอนสวนหนงกมาจากความเปนคนเปดเผยของครขางถนนดวยเชนกน

สาร (Message) สาร หมายถง เรองราวอนมความหมายและแสดงออกมาโดยอาศย ภาษา หรอ

สญลกษณใด ๆ กตามทสามารถทาใหเกดการรบรรวมกนไดระหวางผสงสารและผรบสาร สารจะเปนตวเรา ใหผรบสารเกดการรบรความหมายและมปฏกรยาตอบสนอง ซงโดยทวไปแลวสารจะประกอบดวยสวนสาคญ 3 สวน คอ

1. รหสสาร (Message Codes) 2. เนอหาของสาร (Message Content) 3. การจดเรยงลาดบสาร (Message Treatment) รหสสาร คอ ภาษา (Language) หรอสญลกษณ (Symbol) หรอสญญาณ (Signal) ท

มนษยคดขน เพอแสดงออกแทนความคด ความรสก ความเชอ คานยม วตถประสงคตาง ๆ ของผสงสาร ซงรหสสารอาจถกแสดงออกมาเปนสารทเปนภาษาพด ภาษาเขยน (Verbal Message Codes) และรหสของสารทไมใชภาษาพดหรอภาษาเขยน (Nonverbal Message Codes)

เนอหาสาร หมายถง เรองราวตาง ๆ ทผสงตองการจะถายทอดไปยงผรบสาร ซงเนอหาของสารนนอาจแบงออกไดเปนหลายประเภท หลายลกษณะ ตามเนอหาของสารในรปแบบตาง ๆ เชน เนอหาโดยทวไป และเนอหาเฉพาะ เนอหาเชงวชาการตาง ๆ และเนอหาทไมใชวชาการ หรออาจเปนเนอหาประเภทบอกเลากบเนอหาประเภทความคดเหนเนอหาทเปนขาว เนอหาบนเทงและเนอหาชกจงใจ เปนตน

การเรยงลาดบสาร หมายถง รปแบบวธการในการนารหสสารมาเรยบเรยงเพอใหไดใจความตามเนอหาทตองการ ซงมกจะขนอยกบลกษณะโครงสรางของภาษา (Structure) และ

DPU

27

จะเหนไดวาสารมสวนประกอบ ทสาคญ 3 ประการ คอ รหสสาร ซงหมายถง ภาษา

ทง วจนะภาษา และอวจนะภาษา ทครขางถนนใชในการสอสารกบเดกเรรอน เนอหาของสารในรปแบบตาง ๆ รวมไปถงการเรยงลาดบสาร ซงขนอยกบ บคลกลกษณะของครแตละคนจะเลอกรปแบบลลาทแตกตางกน รวมถงการสอภาษาในระดบเดยวกบเดก ดงนนความสมพนธและการสอสารระหวางครขางถนนกบเดกเรรอนอาจเกดขนไดในแงของการสอภาษาทเดกสามารถรบรและเขาใจไดงาย

ภาษาแสลง ภาษาแสลงคอภาษาทใชตามสมยนยมไมมในพจนานกรมเพราะเปนภาษาทใชอย

ระยะหนงและจะหายไป ภาษาชนดนอาจจะสอความหมายไดถาผพดและผฟงมประสบการณและภมหลงคลายกน ในการสอสารของกลมเดกเรรอนจะมคาพดทเปนภาษาแสลงท เดกเรรอนใชกนในกลมอยหลายคาเชน คาวา ”สด”, ”ขาใหญ” เปนตน

ชองทางการสอสารหรอสอ (Channel or Media) ชองทางการสอสารหรอสอ หมายถง พาหนะ ทนาหรอพา ขาวสารจากผสงสารไปยง

ผรบสาร ดงนนชองทางการสอสารจงอาจหมายถงประสาทสมผสทง 5 ของมนษย ทรบรความหมายจากสงตาง ๆ อนไดแก การมองเหน การไดยน การดมกลน การสมผส และการลมรส เปนตน นอกจากน ชองสารหรอสอยงอาจหมายถงคลนแสงคลนเสยงและอากาศทอยรอบ ๆ ตวคนเราดวย สอแบงเปน 2 ประเภท คอ

1. สอทเปนมนษย หรอสอบคคล (Personal Media) อนไดแก บคคลทเปนผนาสาร

ไปยงผรบสาร หรอ ในอกแงหนงกคอผสงสารนนเองททาการเขารหสสาร (Encode) ใหผรบสาร ไดรบรและเขาใจในสงทตนตองการ

2. สอทางดานวตถซงอาจหมายถง สอเสรมประเภทตาง ๆ เชน ของเลน สมด ดนสอ ขนมทครนาตดตวไปดวย

DPU

28

ผรบสาร (Receiver) การสอสารจะมความหมายอยางไร จะประสบความสาเรจหรอไม ขนอยกบผรบสาร

วาจะเลอกรบสาร หรอเลอกทจะตความความตอขาวสารนนอยางไร สงทสาคญทมผลหรอเปนปจจยทมอทธพลตอการรบ การตความและการทาความเขาใจในขาวสารของผรบสาร ซงจะทาใหการสอสารประสบผลสาเรจไดหรอไมคอ

1. ปจจยทางดานการสอสาร อนไดแก ทกษะความสามารถ ความชานาญในการถอดรหสสาร รวมถงทศนคตในการสอสาร ความรในเรองสารและการสอสาร ซงปจจยเหลานจะมผลททาใหการสอสารประสบผลสาเรจหรอไม

2. ปจจยทางดานประชากรศาสตร (Demographic Characteristics of Audience) อนไดแก อาย เพศ สถานภาพทางสงคมและเศรษฐกจ การศกษา อาชพ ศาสนา ฯลฯ ซงปจจยเหลานลวนแลวแตมผลตอการรบร การตความ และการเขาใจในการสอสารทงสน

3. ปจจยดานบคลกลกษณะของบคคล (Personalities of Audience )เปนลกษณะของบคคลแตละคนทเตบโตและถกกลอมเกลาจากสภาพแวดลอมทแตกตางกน รวมทงเปนการสงสมทางดานความรสก สภาพจตใจ และพฤตกรรมทจะแสดงออกรวมทงการโตตอบในลกษณะทแตกตางกนไปของบคคล

เดกเรรอนคอผรบสาร ทอาศยอยบรเวณสะพานอรณอมรนทร ซงมมากมายหลาย

ประเภท มความแตกตางดานประชากรศาสตร ทเหนไดชดเจนคอ เพศ อาย รวมทงปจจย ทางดานการสอสารซงเดกเรรอนแตละคนลวนมความออนไหวคอนขางมาก ในการสอสารของเดกจงมกถกปดกนจากตวเดกเองและสภาพแวดลอมทางสงคม สวนปจจยดานบคลกลกษณะของเดกเรรอนยอมมความแตกตางเปนลกษณะเฉพาะของแตละคนอนเนองมาจาก ประสบการณ สาเหตของการหนออกจากบานทแตกตางกน กอใหเกดทศนคตทแตกตางกน และการเปดรบขาวสารของเดกเรรอนกยงขนอยกบสภาวะทางจตใจและอารมณ

อวจนะภาษา (Nonverbal Message) อวจนะภาษา (Nonverbal Message) คอสารหรอ ภาษาทไมไดแสดงออกโดยใช

ถอยคา คาพดหรอตวอกษรโดยตรง แตแสดงออกทางอน ซงสามารถสอความหมายบางอยางไดเชนกน เชน กรยาทาทาง อากปกรยาอาการ ภาพ การสมผส นาเสยง สายตา และรปลกษณตางๆ ฯลฯ อยางไรกตาม การทผสงสารเลอกใชรหสสารแบบใดนนขนอยกบระบบ สงคม วฒนธรรม

DPU

29

ตวอยางของการใชภาษาของการสอสารทไมใชคาพด ไดแก 1. สงของ ภาษาทแสดงออกทางสงของนนมความหมายวาบคคลนนมความคดเหน

เกยวกบสงตาง ๆ อยางไร สงของหมายถงวตถทบคคลผนนยดถอเปนเจาของ เชน เครองใช เสอผา เครองอปโภคบรโภค ทอยอาศย เปนตน สงของเหลานมความหมายตอบคคลมากซงจะตองนามาพจารณาเมอเราตดตอเกยวของกบบคคลนน ๆ เราสามารถเขาใจบคคลไดจากสงของทเขาเปนเจาของ

2. วฒนธรรม วฒนธรรมทแตกตางกน เชน การดาเนนชวต การกระทา การคด รปแบบการสอสารของตนในสงคมนน ๆ รปแบบและลกษณะของวฒนธรรมเปนผลมาจากความสมพนธของคนรวมถงการใชชวตอยรวมกนและการตดตอสมพนธกนในทกรปแบบ การเรยนรความสมพนธของคน และความเขาใจลกษณะของวฒนธรรมในแตละสงคมทแตกตางกนมสวนสาคญอยางมากทจะทาใหเขาใจรปแบบของการสอสาร

3. การสมผส การสมผสอาจเปนภาษาแรกของการสอสารระหวางมนษย กลาวคอ เดก ๆ จะเรยนรสภาพแวดลอมรอบ ๆ ตวไดจากการสมผส โตขนกยงคงใชการสมผสแทนการสอสารทแสดงความหมายของความเปนมตร ความรก ความเหนอกเหนใจโดยการตบหลง การแตะไหล การจบมอและการโอบกอด กรยาอาการจากการสมผสเหลานจะมความหมายมากกวาการพดเสยอก (เสนาะ ตเยาว,2541:105-106)

การสอดวยอวจนะภาษา เชน การรกถงแหลงของเดก การใหความสนทสนม ใกลชด คนเคย การโอบกอดแสดงความรก รวมไปถงสงของตางๆ ทครขางถนนนาไปมอบให เดกเรรอน มสวนสาคญในการชวยสรางความสมพนธจากความรสกทดทเกดขนระหวางคนสองกลมน

DPU

30

องคประกอบของ การสอสารระหวางครขางถนนและเดกเรรอน สามารถนามาเรยบเรยงเปนแผนภาพ ตามขนตอนกระบวนการสอสาร โดยใชรปแบบการสอสารของ McCroskey ไดดงน (McCroskey, 1987:112)

ภาพท 3 รปแบบการสอสารของ McCroskey สงรบกวนการสอสาร(Interruption)

- การเรรอนของเดก ซงอยไมเปนท ทาใหการสอสารระหวางครกบเดกมอปสรรค - สงเยายวนตาง ๆ เชนสถานเรงรมย สถานบนเทง ฯลฯ - เวลาและอาชพ (การหารายไดของเดก) - ฯลฯ

1. พฤตกรรมการสอสาร 2. ปฏสมพนธ / ความสมพนธทมกบคร 3. การเปดรบขาวสารของเดก 4. การยอมรบ / ความไววางใจคร 5. การเปลยนแปลงของทศนคต / พฤตกรรม

2.1.1 การสอสารภายในตวเอง (Intrapersonal Communication)

ผสงสาร(Sender) ครขางถนน มวตถประสงค :

1.ตองการถายทอด

ขอมลขาวสาร

ความร

อารมณ ฯลฯ

2.จงใจเดกเรรอน

ใหเกดการเปลยน

แปลงทศนคตและ

พฤตกรรม

สาร (Message)

1.รหสสาร

ภาษาทงวจนะและอวจนะ

ทครใชสอสารกบเดกเรรอน

2.เนอหาสารเรองราวตาง ๆ

เชน ความรทเปนวชาการ

และไมเปนวชาการ ทคร

พยายามสอกบเดก

3.การเรยงลาดบสาร

ขนอยกบบคลกและลลา

ของครแตละคน

ความสามารถในการสอ

ภาษาระดบเดยวกบเดก

ทงวจนะและอวจนะภาษา

ชองทางการ

สอสาร(Channel)

.สอทเปนมนษย :

ครขางถนน

ผรบสาร (Receiver)

เดกเรรอนใตสะพาน

อรณอมรนทร

1.ปจจยทางประชากร

2.บคลกภาพ

3.ทศนคต

4.การเปดรบขาวสาร

ของเดก

Feedback

DPU

31

การสอสารภายในบคคล (Intrapersonal Communication) เปนการสอสารของบคคลคนเดยว เปนการสอสารซงเกดขนภายในตวของบคคลคนเดยว มจานวนคนเพยงคนเดยวเขารวมในการสอสาร บคคลคนเดยวนนทาหนาทเปนทงผสงสารและผรบสาร โดยมระบบประสาทสวนกลาง (central nervous system) ของบคคลควบคมการสอสารและเปนตวทาใหการสอสารเกดขน ระบบประสาทสวนกลางนจะมประสาท 2 สวน แบงกนทาหนาทเปนทงผสงสารและผรบสาร ประสาทททาหนาทเปนผสงสารเรยกวา “moter skills” ซงประกอบดวยกลไกในการออกเสยง ทาใหเกดเสยงพด เสยงรองไห เปนตน ระบบกลามเนอมอ (muscle system in hand) ทาใหเกดตวหนงสอ ภาพ เปนตน ตลอดจนกลามเนอในสวนอน ๆ ของร างกาย ซงทาให เกดกรยาท าทาง ในขณะทประสาทสวนททาหนา ท เปนผ รบสาร เรยกวา”sensory skills” ซงประกอบดวยกลไกในการไดยน (hearing mechanisms) และประสาทตา เปนตน

เราจะเหนไดวาแมในตวบคคลเดยว การสอสารกอาจมขนไดโดยอาศยหลกทวาถามผสงสารและผรบสาร ซงในกรณของการสอสารภายในบคคลนม moter skills เปนผสงสารและ sensory skills เปนผรบสารดงกลาวขางตน

ตวอยางของการสอสารภายในบคคล ไดแก การพดกบตวเอง การรองเพลงคนเดยว การเขยนจดหมายแลวอานตรวจทานกอนสง การคดถงงานทจะทา เปนตน (ปรมะ สตะเวทน,2528 : 24-25)

การสอสารภายในตวบคคล เปนการสอสารภายในตวเดกเรรอนเองทแสดงออกมาในรปแบบตาง ๆ เชน การวาดภาพ การเกบตวอยคนเดยว การพดคนเดยว เปนตน ลวนแลวแตเปนสงทครขางถนนตองใหความสาคญ บางครงสงเลก ๆ นอย ๆ ทเดกแสดงออกมากสามารถสอใหครขางถนนไดรบรถงความตองการทแทจรงของเดกเรรอนเหลานนกได

2.1.2 การสอสารระหวางบคคล (Interpersonal Communication) การสอสารระหวางบคคล (Interpersonal Communication) หมายถง การสอสารของ

บคคลทจานวนตงแต สองคนขนไปทาการแลกเปลยนขาวสารกนในลกษณะตวตอตว (Person –to-Person) ในรปแบบเผชญหนา(Face–to-Face Communication) และหรอการสอสารระหวางคนสองคนในลกษณะทมสอเปนตวกลางในการตดตอสอสารกได เชน การพดคยระหวางคนสองคน (Dyadic Communication) การพดคยแลกเปลยนความคดเหน หรอการพดคยกนในกลมเลก ๆ (Small Group Communication) (กตมา สรสนธ, 2540:23)

DPU

32

การสอสารระหวางบคคลมคณลกษณะทสาคญ ดงน 1. ผททาการสอสารจะทาหนาท หรอมบทบาทเปนทงผสงสารและผรบสารเปน

การสอสารในลกษณะรวมกนกระทา (Coactive) ในการแลกเปลยนขอมลขาวสาร ความรสกนกคด อารมณ ตาง ๆ ซงกนและกนของทงสองฝาย

2. การสอสารระหวางบคคลจะมลกษณะเปนสวนตว (Privacy) สงในการสอสาร เนองจากผสงสารและผรบสารมจานวนนอย การพบปะพดคยจงอยในลกษณะทเปนเรองราวระหวางคนสองคน หรอเพยงไมกคนเทานน

3. สารทสงหรอถายทอดในการสอสารระหวางบคคลมกจะประกอบไปดวยขอมลทเกยวของกบอารมณ ความรสก สภาพจตใจ (Psychological Data) มากกวาทจะเปนเนอหาสาระทเนนหนกในเชงของเรองราวของเหตผลหรอเรองทว ๆ ไป

4. ผสงสารและผ รบสารในการสอสารระหวางบคคลจะมความใกลชดและ ความคนเคย (Intimacy) ซงกนและกน ดงนน ผสงสารและผรบสารสวนใหญจะเปนผทรจกมกคนกนเปนอยางด

การสอสารระหวางครขางถนนกบเดกเรรอนเปนการสอสารระหวางบคคล ซงเปน

การสอสารในลกษณะตวตอตว ในรปแบบเผชญหนากน บางครงอาจมสอเปนตวกลาง เชน อาหาร ขนม ของเลน ฯลฯ ขนอยกบความตองการของเดกและครสามารถตอบสนองได ดงนนการสอสารจะประสบผลสาเรจได จะตองมาจากการเรยนร ความใกลชดอนจะกอใหเกดความคนเคยกน

2.1.3 การสอสารกลมเลก (Small Group Communication) การสอสารกลมเลก (Small Group Communication) ซงเปนการสอสารระหวางคนท

มจานวนตงแต 3 คน ขนไป หรอมากกวานน ซงการสอสารกลมเลกนอาจเปนลกษณะของการแลกเปลยนขอมลขาวสารซงกนและกนระหวางผสงสารและผรบสาร การผกความสมพนธใหเกดความสามคค หรอการรวมกลมกนเพอแกไขปญหาซงสมาชกภายในกลมซงแตละคนจาเปนจะตองทาความรจกอปนสยซงกนและกนของคนในกลมใหถกตอง การสอสารภายในกลมจงจะประสบความสาเรจ (กตมา สรสนธ, 2540:24)

คณลกษณะการสอสารกลมเลกขนอยกบปจจย ดงน

DPU

33

1. สภาพทางสงคม อนไดแก การอยรวมกนของบคคลตาง ๆ ในสงคมวามความใกลชด มความเหนยวแนนในการดาเนนความสมพนธของบคคลภายในระดบใดระดบหนงมากนอยแคไหน

2. บคลกลกษณะของกลมบรรทดฐานทไดกาหนดขอตกลงกนภายในกลมซงแตละกลมจะมแตกตางกนไป เชน การรวมตวกนอาจจะเปนทางการหรอไมเปนทางการ การใหความชวยเหลอซงกนและกนของสมาชกในกลม

3. ระดบการพงพงกนของบคคลของสมาชกภายในกลม เชน พงพากนมากจะม ความใกลชดกนมาก

ปจจยทมผลตอสภาวการณของการสอสารกลม คอ 1. จานวนของสารใหม ๆ ทเกดขนในกลม 2. ขนาดของกลม 3. ความถในการพบปะแลกเปลยนขอมลการพดคยของสมาชกภายในกลมมผลตอ

ลกษณะความสมพนธและความเขาใจอนดกนของกลม

ประสทธภาพของการสอสารภายในกลมเลก การสอสารภายในกลมเลกจะดาเนนไปไดดวยดเพยงใดนนจะขนอยกบการบรหาร

ภายในกลมเพอใหการทางานภายในกลมเลกเปนไปอยางมประสทธภาพ กลมจะตองมลกษณะ ดงน

1. จะตองมการกาหนดบทบาทของสมาชกแตละคนในกลมไวอยางชดเจน 2. จะตองมความยดมนในกลม 3. จะตองมความรในเรองตาง ๆ ทงในแงของเรองราวทพดคยและความรในตว

บคคลทเปนสมาชกแตละคน 4. สมาชกในกลมจะตองใหความสาคญกบเปาหมายของกลมมากกวาเปาหมายของ

ตวเอง 5. การทางานของกลมจะตองมการกาหนดกรอบเคาโครงของการทางานทชดเจน 6. ในกลมจะตองมหวหนาทมความสามารถ การทเดกมารวมตวกนตามสถานทตาง ๆ เดกยอมจะตองมการสอสารเพอสราง

ความสมพนธและเกดความผกพน เรยนรนสยซงกนและกน กอใหเกดความชวยเหลอเกอกล

DPU

34

2.2 ทฤษฎเกยวกบการเรยนร ความร (Knowledge) หมายถง การรบรเกยวกบขอเทจจรง กฎเกณฑ และเรองราว

ตาง ๆ ทบคคลไดเกบรวบรวมไว และสามารถ แสดงออกมาในเชงพฤตกรรม ทสามารถสงเกตและวดได

เบจามน เอส บลม ไดแบงพฤตกรรมดานความร หรอความสามารถทางดานสตปญญา (Cognitive Domain) เปน 6 ประการ โดยเรยงตามลาดบขน ดงน (อางใน ธวชชย ชยจรฉายากล ,2527:45)

1. ความร (Knowledge) เปนการเรยนรทเนนถงความจา และการระลกได ทมตอความคด วตถ และประสบการณตาง ๆ เปนความจาเปนทเรมจากสงงาย ๆ ทเปนอสระแกกนไปจนถงความจาในสงทสลบซบซอน ยงยาก และมความสมพนธตอกน

2. ความเขาใจ (Comprehension) เปนความสามารถทางสตปญญาทเกยวกบการสอสารความหมายในลกษณะของการแปรความ ตความ และสรปเพอการทานาย

3. การนาไปใช (Application) เปนความสามารถในการนาสาระสาคญตาง ๆ ไปประยกตใชในสถานการณใหม ๆ หรอสถานการณจรง

4. การวเคราะห (Analysis) เปนความสามารถในการพจารณาแยกแยะวตถหรอเนอหาออกเปนสวนปลกยอยทมความสมพนธกน และสบเสาะความสมพนธของสวนตาง ๆ เพอดวาประกอบเขาดวยกนไดอยางไร

5. การสงเคราะห (Synthesis) เปนความสามารถในการรวมสวนประกอบยอย ๆ หรอสวนใหญ ๆ เขาดวยกน ใหเปนเรองเดยวกน เปนเรองของกระบวนการรวมสวนตาง ๆ ของเนอหาสาระเขาดวยกน เพอสรางรปแบบ หรอโครงสรางทไมชดเจนมากอน เปนกระบวนการทจะตองใชความคดสรางสรรค แตคดภายในขอบขายของงาน หรอปญหาทกาหนดให

6. การประเมนคา (Evaluation) เปนความสามารถในการตดสนเกยวกบ คานยม ความคด ผลงาน คาตอบ วธการ และเนอหาสาระ เพอวตถประสงคบางอยาง โดยมการกาหนดเกณฑเปนฐานในการพจารณาตดสน การประเมนผลเปนขนพฒนาการทางความคดทสงสดของพทธลกษณะ และเปนความสามารถทตองใชความร ความเขาใจ การนาไปใช การวเคราะห

DPU

35

ในกรณของครขางถนนและเดกเรรอน ความรอาจจะไมใชสงทครขางถนนมวตถประสงคถายทอดใหเดกเรรอนหากแตเปนการไดรบความรจากเดกเรรอน ในดานสภาวะทางอารมณ ความรสกนกคด ทศนคตทมตอตวเองและสภาพแวดลอมของสงคม ทครขางถนน สามารถนาขอมลเหลานมาพฒนา การสอสารกบเดกเพอเสรมสรางความเขาใจในตวเดกและสามารถเขาใจถงสาเหตแกนแทของปญหา

2.3 ทฤษฎเกยวกบการเปลยนแปลงทศนคตและพฤตกรรม

ทศนคตของบคคลสามารถถกทาใหเปลยนแปลงไดหลายวธ อาจจะโดยวธทบคคลไดรบขาวสารตาง ๆ ซงขาวสารเหลานอาจจะมาจากบคคลอน ๆ ขาวนจะทาใหเกดการเปลยนแปลง ในองคประกอบสวนใดสวนหนง และองคประกอบสวนอนจะมแนวโนมเปลยนแปลงไปดวย เชนกน คอ เมอองคประกอบทางดานความรหรอความคดเปลยนแปลง กจะมแนวโนมทาใหองคประกอบทางดานความรสก และองคประกอบทางดานพฤตกรรมเปลยนแปลงไปดวย (Zimbardo Ebbesen & Maslach ,1977:218)

สาหรบความเกยวของระหวางทศนคตกบการสอสารนน (Rogers, 1973:155) ไดกลาวไววา การสอสารมผลสาคญ 3 ประการ คอ

1. กอใหเกดการเปลยนแปลงความรของผรบสาร (Change in Receiver’s Knowledge)

2. กอใหเกดการเปลยนแปลงทศนคตของผรบสาร (Change in Receiver’s Attitude) 3 กอใหเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมของผรบสาร (Change in Receiver’s

Behavior) การเปลยนแปลงทง 3 ประเภทน จะเกดขนในลกษณะตอเนองกน กลาวคอ เมอผรบ

สารไดรบขาวสารเกยวกบเรองใดเรองหนงจะกอใหเกดความรความเขาใจน มผลทาใหเกดทศนคตเกยวกบเรองนน และขนสดทายกจะกอใหเกดพฤตกรรมทกระทาตอเรองนน ๆ ตามมา

สรปไดวา การทจะเปลยนแปลงพฤตกรรมของบคคลใหเปนไปในทางทมงหวง

จะตองเปลยนแปลงทศนคตของบคคลใหเปนไปในแนวทางทมงหวง เชน ครขางถนนมจดมงหมายในการสรางความเขาใจทถกตอง ชกนาเดกใหมความรสกทดตอครอบครว ตอ

DPU

36

แนวคดเกยวกบทศนคต ทศนคต (Attitude) เปนดชนทชวาบคคลนนคดและรสกอยางไรกบคนรอบขางวตถ

หรอสงแวดลอมตลอดจนสถานการณตาง ๆ โดยทศนคตนนมรากฐานมาจากความเชอทอาจสงผลถงพฤตกรรมในอนาคตได ทศนคตจงเปนเพยงความพรอมทจะตอบสนองสงเราและเปนมตของการประเมนเพอแสดงวาชอบหรอไมชอบตอประเดนหนง ๆ ซงถอเปนการสอสารภายในบคคลทมผลมาจากการรบสารอนจะมผลตอพฤตกรรมตอไปน (สรพงษ โสธนะเสถยร, 2533:125)

องคประกอบของทศนคต 3 ประการ คอ 1. องคประกอบดานความร ความนกคด (The Cognitive Component) เปนสวนทเปน

ความเชอของบคคลเกยวกบสงตาง ๆ ทวไปทงสงทชอบและไมชอบ หากบคคลมความรหรอความคดวาสงใดดกจะมทศนคตทดตอสงนนหากมความรมากอนวาสงใดไมดกจะมทศนคตทไมดตอสงนน

2. องคประกอบดานความรสก (The Affective Component) เปนสวนทเกยวของกบอารมณทเกยวเนองกบสงตาง ๆ ซงมผลแตกตางกนไปตามบคลกภาพของคนนนเปนลกษณะทเปนคานยมของแตละคน

3. องคประกอบดานพฤตกรรม (The Behavioral Component) คอการแสดงออก ของบคคลตอสงหนง หรอบคคลใดบคคลหนง ซงเปนผลมาจากองคประกอบดานความร ความคด และความรสก

สวนประกอบทางดานความคด ความร ความเขาใจ จงนบไดวาเปนสวนประกอบขน

พนฐานของทศนคตและสวนประกอบนจะเกยวของสมพนธกบความรสกของบคคล อาจออกมาในรปแบบตางกนทงในทางบวกและทางลบซงขนอยกบประสบการณและการเรยนรของความรสกทเกดขนตอวตถ หรอปรากฏการณนน ๆ เปนสาคญ

ทศนคตทเดกเรรอนมตอครขางถนนเปนสงทสาคญในการสอสารระหวางครขาง

ถนนกบเดกเรรอน เดกจะมทศนคตดานบวกหรอดานลบตอครกยอมขนอยกบประสบการณ

DPU

37

ชองวางของความร ทศนคตและการยอมรบปฏบต ในการวางแผนการสอสารเพอกอใหเกดผล ในดานการใหความรแกผรบสารนน โดย

สวนใหญแลวมกทาไดสาเรจ (Lapham & Parker, 1971) ไดศกษาการวางแผนการใชสอเพอเผยแพรการวางแผนครอบครวในประเทศอนเดย พบวารอยละ 75-90 ของกลมเปาหมายมความรเกยวกบวธการวางแผนครอบครว และสวนใหญมทศนคตในทางบวกตอวธการวางแผนครอบครว แตในขนการยอมรบปฏบตนนกลบเปนไปในทางตรงกนขาม กลาวคอ มผมความรเกยวกบการวางแผนครอบครวประมาณ รอยละ 70-90 แตมผมารบบรการวางแผนครอบครวเพยงรอยละ 8 เทานน

ปรากฏการณเชนน (Rogers, 1971) เรยกวา ชองวางของความร ทศนคตและการยอมรบปฏบต หรอ KAP-gap (KAP = Knowledge-Attitude-Practice) และอธบายวา ทศนคตกบพฤตกรรมของบคคลนนไมสมพนธกนอยางตอเนองเสมอไป กลาวคอ เมอการสอสารกอใหเกดความรและทศนคตในทางบวกตอสงทเผยแพรนนแลว แตในขนการยอมรบปฏบตอาจมผลในทางตรงกนขามกได ถงแมวาโดยสวนใหญ เมอบคคลมทศนคตอยางไรแลวจะมความโนมเอยงทจะปฏบตตามทศนคตของตนกตามแตพฤตกรรมเชนนจะไมเกดขนเสมอไปทงนเพราะในบางกรณอาจเกด KAP-gap ขนไดกลาวโดยสรปคอ กรณทวไปเมอบคคลมความร ทศนคต เชนไรจะแสดงพฤตกรรมไปตามความรและทศนคตทมอยนน คอ KAP จะเกดขนอยางสอดคลองกนหรอสมพนธกนแตจะไมเกดขนเสมอไปในทกกรณ ในกรณของเดกเรรอน อาจเกดความเชอในตวครขางถนน มทศนคตทดกบสถาบนครอบครวแตอาจเลอกไมปฏบต คออาจพอใจทจะใชชวตเรรอนขางถนนแทนการไปอยบานสงเคราะหตาง ๆ หรอกลบบาน

ทฤษฎทางดานการสอสารทไดกลาวมาทงหมดในขางตนนน จะสามารถชวยในการศกษาถงองคประกอบตาง ๆ รวมถงปจจยสาคญทจาเปนดานการสอสาร เนองจากงานวจยชนนเปนเรองทเกยวของกบการสอสารโดยตรง ทฤษฎตาง ๆ จงมสวนชวยในการศกษาผสงสาร สาร สอ ผรบสาร รวมถงปฏกรยาตอบกลบทจะเกดขนในแงมมตาง ๆ

DPU

38

2.4 ทฤษฎการแบงกลมทางสงคม ทฤษฎนอธบายวา บคคลทมคณลกษณะทางสงคมคลายคลงกน เชน การศกษา

รายได อาชพ ศาสนา อาย เพศ ภมลาเนา ฯลฯ จะมพฤตกรรมการสอสารคลายคลงกน เชน การเปดรบสอ ความพอใจในสอ และถงแมวาในสงคมสมยใหมผ รบสารจะมคณลกษณะหลากหลายแตกตางกนไปมากมายแตทฤษฎนเชอวา ผรบสารทมลกษณะทางสงคมคลายคลงกน จะแลกเปลยนความคดเหน และอปนสยการใชสอรวมกน ดวยเหตผลนลกษณะกลมทางสงคมจะมอทธพล อยางมากตอกระบวนการสอสารของบคคล (พชน เชยจรรยา, เมตตา ววฒนานกล และถรนนท อนวชศรวงศ, 2534:12)

ในปจจบนสอมวลชนประเภทตาง ๆ กไดมองเหนถงความสาคญของทฤษฎน โดย

ไดจดรปแบบและเนอหาของสอแตละประเภทใหกบกลมคนทมลกษณะใกลเคยงกน เพอใหสอดคลองกบความสนใจโดยรวมของแตละกลม โดยครขางถนนจะตองเรยนรคณลกษณะตาง ๆ ของเดกเรรอน แตละคน แตละกลม วามพฤตกรรมการสอสารอยางไร มการตอบรบและพอใจในสอประเภทไหน เพอเรยนรกระบวนการสอสารทดมความเหมาะสมตรงตามคณลกษณะทางสงคมของเดกเรรอนเหลานน จะกอใหเกดประสทธภาพและประสทธผล ใหบรรล เปาหมาย ในการนาพาเดกกลบสครอบครว กลบเขาสสงคม

2.5 แนวคดเรองการสนบสนนทางสงคม ( Social Support) แนวคดเรองการสนบสนนทางสงคมเปนแนวคด ทมกถกพจารณาตามมาจากการท

บคคลเปนสมาชก ของเครอขายทางสงคม แนวคด เรองการสนบสนนทางสงคมเปนแนวคดทถกนามาใชในการศกษาอยางมากในการศกษาดาน พฤตกรรมสขภาพ และไดมผใหความหมายของ “แรงสนบสนนทางสงคม” ไวตาง ๆ กนดงนคอ :

คอปป (Cobb, 1960) ไดใหความเหนวา การสนบสนนทางสงคมนน เปนขาวสาร

ขอมลททาใหบคคลเชอวา มคนรกและสนใจ มคนยกยองเหนคณคา รสกเปนสวนหนงของสงคมและมความผกพนซงกนและกน

DPU

39

พลซค (Pilisuk, 1982) กลาววา การสนบสนนทางสงคม หมายถง ความสมพนธระหวางบคคลไมเพยงแตความชวยเหลอทางวตถ และความมนคงทางอารมณเทานน แตรวมถงความรสกวา ตนเองไดรบการยอมรบวาเปนสวนหนงของผอนดวย

ประเภทของการสนบสนนทางสงคม เฮาส (House อางใน Babara A. Israel, 1985:285 ) ไดจดประเภทของพฤตกรรมใน

การใหแรงสนบสนนทางสงคมไว 4 ประเภท คอ :- 1. การสนบสนนทางอารมณ (Emotional Support) คอ การไดรบการยอมรบและมผ

เหนคณคา เชน ความหวงใย การกระตนเตอน ความสนใจ 2. การสนบสนนในดานการประเมนหรอชวยประเมน (Appraisal Support) เชน

การใหขอมลยอนกลบหรอการสะทอนภาพตาง ๆ ทมองเหน (Feedback) การเหนพอง การใหการยนยน (Affirmative) เพอชใหเหนความสาคญของการประเมนตนเองเพอกอใหเกดความมนใจ และทาใหสามารถเปรยบเทยบตนเองกบผอนสามารถมองเหนขอดขอเสยของตนได

3. การสนบสนนดานขอมล ขาวสาร (Information Support) เชน การแนะนาตกเตอน การใหคาปรกษา การใหขาวสารตาง ๆ

4. การสนบสนนในดานตาง ๆ ทเปนรปธรรม (Instrumental Support) เชนการชวยเหลอดานสงของ เงน แรงงาน หรอเวลา

สาหรบความสมพนธระหวางการสอสารของครขางถนนกบเดกเรรอน เปนการ

สนบสนนทางสงคม โดยครใหความชวยเหลอเดกดานตาง ๆ เชน ใหคาแนะนา ใหคาปรกษา ตกเตอน ใหความร ใหความชวยเหลอดานสงของ เงน สงผลใหเดก มความรสกวาพวกเขายงเปนสวนหนงของสงคม ยงมคนเหนคณคา และใหความสนใจ เกดความรสกทด และอยากจะประพฤตตนเปนคนด ทาประโยชนแกสงคม แตอยางไรกตาม กอนทเดกจะยอมรบฟงคาแนะนา ใหความไววางใจ ครขางถนนกจะตองไดรบการยอมรบจากเดกขางถนนเหลานนดวยเชนกน

2.6 แนวคดสญญะวทยา F.de Saussure (1974) ผวางรากฐานวชาสญญะวทยาใหคานยามสน ๆ ของ

วชาสญญะวทยาไววา “สญญะวทยาเปนศาสตรทศกษาวถชวตของสญญะภายในสงคม

DPU

40

คณสมบตทจาเปน 3 ประการของสญญะ คอ 1. ตองมรปธรรม ซงอาจจะเปนภาพ เสยง อกษร วตถ หรอ อน ๆ 2. มความหมายมากไปกวาตวเอง 3. ผใชสญญะตองตระหนกวา รปธรรมดงกลาวนนเปนสญญะ สญญะวทยาเปนศาสตรทคนควาศกษาในเรองทเกยวของอยกบ 3 เรอง คอ 1. ตวสญญะ (Sing) สญญะวทยาจะศกษาประเภทตาง ๆ ของสญญะนบตงแต

เรองภาษาพด ภาษาเขยน ภาษาภาพ ภาษาเสยง ไปจนกระทง อาหาร รปราง เสอผา ฯลฯ โดยจะสนใจวธการสบทอดความหมาย (Meaning) ของสญญะเหลานน รวมทงวธการทสญญะเหลานนเขามาเกยวพนหรอเชอมโยงกบผใชสญญะ ทงนเนองจากขอเทจจรงทวา สญญะเปนผลผลตทางความคดของมนษย เกดมาจากการประกอบสราง (Construct) ของมนษย ดงนนการทจะทาความเขาใจกบสญญะ จงจาเปนตองเขาใจตวมนษยผสรางสญญะนนดวย

2. รหส/ระบบ (code/system) เนองจากการใชสญญะไมไดเปนไปตามยถากรรม หากแตมการจดทาขนอยางเปนระบบ ระบบทนาเอาสญญะมาประกอบเขาดวยกนนนเรยกวา รหส (code) ซงมมากมายหลายประเภท แตละประเภทมคณสมบตแตกตางกน เชน บางประเภทมการระบเอาไวอยางชดเจน บางประเภทแฝงไวอยางซอนเรน เปนตน

3. วฒนธรรม (culture) เนองจากสญญะเปนผลตกรรมของมนษย (man made) ดงนนจงเปนผลผลตทางวฒนธรรม ทงสญญะและรหสจงถกสรางถกใชและทางานอยไดภายใตบรบททางวฒนธรรม ทงสญญะและรหสจงถกสรางถกใชและทางานอยไดภายใตบรบททางวฒนธรรมแบบหนง ๆ เทานน หากเปลยนบรบทไปสญญะและรหสนนกเปลยนแปลง ความหมายไป

ในการวเคราะหกระบวนการถอดรหสความหมาย (decoding) ของผรบสารนน นกสญญะวทยาเชอวานเปนอกขนตอนหนงของกระบวนการผลตความหมาย โดยท “ผอาน” จะเปนผสรางความหมายโดยนาเอาประสบการณ ทศนคตและอารมณ ของตนเองเขามาเปน ปจจยเกยวของกบการสรางความหมายนน (กาญจนา แกวเทพ, กตต กนภย และปารชาต สถาปตานนท สโรบล, 2543:4)

การวเคราะหแนวสญญะวทยาคอการคนหา “ความหมายเชงวฒนธรรม (cultural meaning) ของเนอหาสอนนเองวธการทางานนนอาจจะเรมตงแตดวาใครเปนผสรางสาร จากนนกวเคราะหระดบความหมายโดยอรรถและความหมายโดยนยในระดบทลกซงลงไปมาก

DPU

41

ในการสอสารระหวางครขางถนนกบเดกเรรอนมหลายสงหลายอยางทเปนการสอ

ความหมายในเชงสญญะ เชน ภาษาภาพทเดกเรรอนสอออกมาแสดงความรสกสวนลกของแตละคนทแตกตางกน สงของบางอยางทครขางถนนใหแกเดกเรรอนทสามารถสอความหมายในเชงสญญะ เชน การให ดนสอ กระดาษเพอวาดภาพ เปนตน

2.7 Bormann’ Convergence Theory Ernest Bormann (1980) กลาวถง ทฤษฎเกยวกบการทภาวะหรอลกษณะบางอยางมา

บรรจบกนไว พอสรปไดดงน การทเราสามารถเรยนรวาภาวะหรอลกษณะอยางใดอยางหนงมาบรรจบกนนน มาจากการวเคราะหถงแกนแทของจนตนาการ ซงในความเปนจรงแลว จนตนาการของคนแตละคน สวนใหญมกประกอบไปดวย เรองเลาถงสงตาง ๆ วาเกดขนมาอยางไรกเชอวาเปนอยางนน และเรองเลาเหลานนไดสรางสญลกษณของการมปฏสมพนธกนในกลมโดยเชอมโยงจากบคคลไปส บคคล และจากกลมไปสกลม

แกนแทของจนตนาการเหลานน เปนสวนหนงของเรองราวอนยงใหญตนเตนทเกดขนมายาวนาน เปนเรองราวทคอนขางซบซอน เรองเลาเหลาน เปนสงสาคญทชวยใหเรารบรไดวาเรองราวในอดตเปนอยางไร กาลงเปนอยางไร และอนาคตจะเปนอยางไร โครงสรางของเรองราวเกยวกบจนตนาการไมสามารถรบรถงสภาพความเปนจรงในแตละพนทไดจาก ประสบการณโดยตรง แตสามารถเรยนรไดจาก การทาใหเกดสญลกษณ และผลลพธกคอ เรองเลาทาใหเราทราบภาพลกษณในอดต อนาคต หรอในสถานททไกลออกไป เปนการประมาณการอยางกวางขวางจากขอสนนษฐาน ในอนทจะนามาซงความรพนฐาน

เรองเลาเหลานยงคงเปนเรองราวอนยงใหญ อนประกอบไปดวย บทบาทในละครทตนเตนเราใจ, โครงเรอง, ฉากเหตการณ และบทลงโทษ บทบาทในละครอาจเปนพระเอก ผราย หรอตวประกอบอน ๆ โครงเรอง คอการกระทาหรอววฒนาการของเรองราว ฉากเหตการณคอสงตาง ๆ ทเกดขนรวมไปถงสถานท, ทรพยสมบต, สภาพวฒนธรรมทางสงคม บทลงโทษ ในทสดคอทมาของการกระทาทถกตองตามกฎหมาย แหลงทมาของสงเหลานอาจจะมาจากเจาหนาทผไดรบความไววางใจ หรอไดรบมอบอานาจใหถายทอดเรองราวนน ๆ ความเชอในพระเจาของสามญชน การกาหนดบทลงโทษจะมความยตธรรมหรอเปน

DPU

42

เรองเลาไมเคยบงบอกจากการทไดบนทกไว แตมนสรางขนมาจากการมสวนรวมในเรองราวนน ๆ ในการทาความเขาใจเจตนาของการบนทก นบเปนสงทนาใหความสนใจในเรองเลาเพราะสงนประกอบเปนความตมใจของการสนทนาภายในกลมของคน เมอเรองเลาถกสรางขน ถกเชอมโยงออกไป เรองเลาทไดรบการยอมรบมาก ๆ มกถกนามาถายทอดครงแลวครงเลา ในความเปนจรงเรองเลาบางเรองถกนามาถายทอดจนเปนนสย เปนทรจก จนเปนลกษณะเฉพาะของกลมหรอชมชน ซงสมาชกสามารถถายทอดบางฉากไดทงหมดในเวลาไมนาน (Stephen W. Littelejohn,1992 : 184-185)

เรองราวตาง ๆ ของเดกเรรอน ถกถายทอดออกมา ทงจากตวเดกเรรอนเอง ครขาง

ถนน หรอชาวบานในพนท บางเหตการณเกดขนซาแลวซาเลา ครขางถนนสามารถใช ขอมลจากการลงพนทภาคสนามในการเรยนรเรองราวตาง ๆ เปนประสบการณในการทางาน และเรยนรวถชวตของเดกเรรอน การทเดกเรรอนถายทอดเรองราวตาง ๆ ไปสคนรอบขาง ทาใหครสามารถเขาถงปญหาทฝงลกในจตใจของเดกเหลาน หรอแมกระทงการวาดภาพของเดกกสามารถเลาเรองสะทอนความคดและเรองราวทเกดขนจากความในใจทถกระบายออกมาเปรปภาพแทนคาพด

งานวจยทเกยวของ

สนนทา เสยงไทย และคณะ (2531) ทาการศกษาวจยเรอง เดกและเยาวชนเรรอนจรจด : สภาพปญหาและแนวทางแกไข ศกษากลมเปาหมายทเปนเดกเรรอนในสถานสงเคราะห และในสถานแรกรบของกรมประชาสงเคราะห จานวน 175 คน ในประเดนสภาพของเดกเรรอนทงกอนและหลงออกจากบาน สขภาพกายและใจ และการมองอนาคตของตงเดกเอง พบวา สวนใหญอายระหวาง 11-14 ป มาจากครอบครวทแตกแยก ฐานะยากจน บานไมมอย ขดแยงกบพอแม จงออกมาเรรอนตามสถานทสาธารณะ ตดสารระเหย สขภาพกายไมมปญหาทรายแรง แตจตใจออนไหวขาดความอบอน บางสวนคาดหวงวาในอนาคตจะมงานทาทดแตสวนใหญมองอนาคตในแงหมดหวง ไมสนใจอนาคต มองสงคมในทางลบและขอเสนอแนะ เกยวกบมาตรการทงระยะสนระยะยาวทงตอตวเดก และองคกรสงเคราะหเดก

อนตา นพคณ (2532) วจยเรอง ปญหาสวสดการเดกและการตอบสนองโดยองคกร

เอกชน กลาวถงในสวนของเดกเรรอนวา เปนกลมเปาหมายทเขาถงคอนขางยาก และเปนกลมท

DPU

43

วลลภ ตงคณานรกษ (2540) ทาการศกษาวจยเรอง เดกเรรอน ปญหาและทางออก ซง

สรปโดยรวมไดวา “เดกเรรอน” นบเปนเดกกลมใหญกลมหนงทมแนวโนมเพมจานวนมากขนใน

สงคมไทย เดกเรรอนเหลานมอยทวไปในเมองใหญๆ เชน กรงเทพมหานคร เชยงใหม อดรธาน สมทรปราการ พทยา เพราะเมองใหญเหลานมสถานทมากมายใหหลบตวพกพง มผคนมากมายใหเรขอทานหาเงน มงานงายๆใหรบจางทางานหาเงน มแหลงสถานบนเทงใหความสนกสนานอยทวไป สภาพชวตของเดกเรรอน เหลาน ไดมหนวยงานทงภาครฐและองคกรพฒนาเอกชนจานวนไมนอยใหความสนใจ จดทาโครงการและกจกรรมเขาชวยเหลอดแล ขณะเดยวกนนกวชาการและผสนใจอกมาก ไดเขาศกษาวจยคนหาถงสาเหต ปญหาของเดกกลมน แตดเหมอนวาปญหาไมไดลดลง หากกลบทวความรนแรงทงในเชงปรมาณและสถานการณ

สาเหตททาใหเดกกลายเปนเดกเรรอน มาจาก 1. การพฒนาประเทศทผานมาไดสงผลกระทบตอโครงสรางครอบครวใหเกดการ

เปลยนแปลงอยางรนแรง โดยเฉพาะครอบครวเชงเดยวทสมาชกภายในครอบครว ขาดความพรอม ความร ความเขาใจในการครองคและการเลยงดบตร ซงเปนแรงผลกดนสาคญททาใหเดกตดสนใจหนออกมาเปนเดกเรรอน

2. สาเหตจากความรนแรงในครอบครว 3. สาเหตจากตวเดกและสภาพแวดลอม ความรนแรงภาวะทางสงคมทเตมไปดวยอบายมขสถานเรงรมยทเกดขนอยาง

มากมาย ไดกลายเปนแรงดง ดด เดก ๆ ออกมาจากครอบครวใหหลง ผด สนกสนาน จนกลายเปน เดกเรรอนจานวน ไมนอย

ปญหาทเดกเรรอนประสบอย 1. ขาดบรการขนพนฐานและดอยโอกาสในการพฒนาตนเอง 2. เสยงตอการกระทาความผดและถกใชเปนเครองมอในทางทผด

DPU

44

สงสาคญทจะชวยใหปญหาเดกเรรอนลดนอยถอยลงไดนน จาเปนอยางยงทจะตองดาเนนการควบคกนไปในหลายดาน เชน

ดานการปองกน โดยคานงถงการใหความสาคญตอ

1. การพฒนาชมชนทยงยน การเปลยนแปลงแนวทางการพฒนาประเทศทเนนความเจรญทางวตถและเศรษฐกจทกระจกตวอยในคนเพยงกลมนอยในกรงเทพมหานครและเมองใหญ มาสการพฒนาทยงยนทยด “คนทกคน” เปนจดมงหมายหลก โดยเฉพาะ “คนในชมชนทจะตองพงตนเองและพงพาอาศยกนใหได”

2. ครอบครวทเขมแขง สงเสรมทกวถทางเพอความเขมแขงของครอบครวโดยถอเปนเรองทสาคญและตองผลกดนใหเกดผลปฏบตทเปนจรง และสอดคลองกบนโยบายและแผนระยะยาวดานครอบครว (2538-2548)

3. ฐานการศกษาทเขาใจถงจตใจของเดก จะชวยปองกนไดดวยการอาศย “ครท เขาใจและรกเดก” ดาเนนการ

4. ฐานทางสงคมทสงเสรมเดกมากกวาการทาราย “ฐานสงคมทดงาม” ขจดหรอลดสงเสพยตด สรา การพนนและอบายมขตางๆใหหมดไป สรางสงดงามและสงเสรมพฒนาการเดกใหมอยทวไป ไดแก สนามกฬา พพธภณฑประเภทตางๆ สวนสนก ศนยกฬา แหลงศลปะดนตร ลานการแสดงออก เพอใหเดกๆไดแสดงออกในทางทถกตอง ไดพฒนาตนเองอยางสนกสนาน ไดคนพบความสามารถของตนเอง ซงจะเปนสงสาคญในการปองกนไมใหเดกไปเกยวของกบอบายมขและสงเสพตดทงหลาย

ดานการแกไขชวยเหลอ 1. จะตองรวมกนรกถงเดกใหเรวและกวางขวางทสด เพอโนมนาวเดกๆใหพน

สภาพเรรอนมาสทพงใหมสาหรบการปรบตวไปสสภาพทดขนภายใตภาวะสงคมทตองปกปองคมครองเดกๆ ทกาลงเรรอนอยไมใหตกอยในสภาพเลวรายกวาเดม

2. สนบสนนใหมบานพกชวคราวสาหรบเดก 3. รฐจดตงกองทนสงเสรมองคกรพฒนาเอกชน 4. การบงคบใชกฎหมายเพอปกปองเดกอยางจรงจง ตองอาศยบทบาทของเจา หนาทตารวจในการจดการกบผคายาเสพตด แกงคหลอกลวงและบงคบเดกไปกระทาในทางท ผดกฎหมาย การจบกมผเทยวโสเภณเดกอยางจรงจงและตอเนอง

5. รณรงคสรางความเขาใจและระดมการมสวนรวมจากประชาชน เพอกอใหเกด

DPU

45

ความเขาใจและเหนใจเดกเรรอน เกดการมสวนรวมในการชวยเหลอสนบสนนงบประมาณแกหนวยงานททางานเพอเดก หรอเขารวมเปนอาสาสมครรกพบและชวยเดกฯ

ดานการฟนฟและพฒนา เดกเรรอนทตดสนใจหยดเรรอนลงนน จะตองไดรบการ

ดแลทงสภาพจตใจและรางกายใหกลบสภาวะปกตโดยเรว และมโอกาสไดพฒนาตนเองในทางทเหมาะสมตามสทธทเดกทกคนจะตองพงไดรบ

1. กระบวนการใหการปรกษา 2. กระบวนการใหขอมลและคาแนะนา 3. กระบวนการรกษาขนพนฐาน 4. กระบวนการใหการบาบดทางจต 5. กระบวนการใหการพฒนา

โครงการวจย เรอง “วฒนธรรมเดกเรรอนในทองถนน” โดยสมพงษ จตระดบ

(2538) เดกเรรอนเปนปญหาสงคมเชงพลวตร (Dynamics) ทมการเคลอนไหวและเตบโตใน

เมองใหญๆ การศกษาสาเหตของการออกมาเรรอนของเดกกลมน ในระดบมหภาคนนเกดขนโดยตรงจาก

1. ระบบโครงสรางเศรษฐกจเชงทนนยม 2. การขยายตวของระบบเมอง การเคลอนยาย การหลงไหลของคนในชนบทสชม

ชนเมอง 3. ปญหาความยากจนของคนสวนใหญของประเทศ

การศกษาสาเหตทเดกหนออกจากครอบครว โรงเรยนและชมชน มากขนในระดบ

จลภาค มสาเหตมาจาก 1. ปญหาความรนแรง การแตกแยก การหยารางในระบบครอบครวทมากยงขน 2. ระบบโรงเรยนทครเอาใจใสเดกนอยลง ครกาวราว ลงโทษเดกดวยวธการรนแรง

ดวยวธการตางๆ

การดาเนนการจดการแกไขปญหาขององคกรภาครฐ การจดการกบเดกกลมนคอการใชความรนแรง กกขง ลงโทษทางดานรางกาย ดวย

วธการของตารวจแลวนาสงสถานพนจตางๆ เพอดดนสย ปรบเปลยนพฤตกรรมใหดยงขนใน

DPU

46

นงลกษณ เทพสวสด (2539) งานวจย “เดกเรรอนในสงคมไทย” ปจจบนปญหาเดกเรรอนเปนปญหาหนงทมความสาคญทผเกยวของและผบรหาร

ประเทศจะละเลยหรอมองขามไปไมได เพราะลกษณะของปญหามความรนแรงและจานวนเดกเรรอนกมเพมขน ในสงคมไทยยคปจจบนทรฐบาลเนนการพฒนาอตสาหกรรม เพอเพมความมงคงทางเศรษฐกจของชาต คนในสงคมไทยสวนใหญกมงทาการงานเพอใหทนกบการเปลยนแปลงของสงคมของสภาวะเศรษฐกจ ซงหมายถงการทางานหนกขน บดามารดาสวนใหญออกไปทางานนอกบานตงแตเชาจนคา บางคนทางานลวงเวลาเพอใหไดรายไดมาก ๆ มาสนบสนนสถานะทางครอบครวทตองใชจายสงขน ไมมเวลาดแลเอาใจใสลกหลาน เดกๆ ถกปลอยปละละเลยใหดนรนชวยตนเอง เดกๆทมาจากครอบครวยากจนบางคนตองออกจากบานเรรอนหางานทาตามทสาธารณะ เชน รบจางขดรองเทา รบจางขายดอกไม เพอหารายไดมาจนเจอครอบครว บางรายครอบครวไมอาจดแลเลยงดเดกได เพราะเศรษฐกจฝดเคองกผลกดนเดกตองจาใจออกไปผจญภยเรรอนหาเลยงและดแลตนเอง ลกษณะการเรรอนของเดกในเวลาทผานมากเปลยนรปแบบไป บางกลมเรรอนแลวยงคงวนเวยนตดตอกบครอบครวเปนครงคราว บางรายออกจากบานเรรอนแลวไมมการตดตอกบครอบครวอกเลย เดกเรรอนจงเปนปญหาสงคมไทยทนาสนใจศกษาและหาแนวทางชวยเหลอใหเขาไดเปนเยาวชนทมประโยชน มศกยภาพทจะพฒนาสงคมไทยแทนผใหญตอไปในภายภาคหนา

ผลการวจยสรปไดดงน 1. เดกเรรอนสวนใหญรอยละ 90 เปนชาย เดกหญงทเรรอนมไมมากนกเพราะวา

จะเรรอนอยระยะสน และไมนานจะเขาสวงจรของการคาประเวณ 2. เดกเรรอนสวนใหญมอายระหวาง 11-15 ป จากการศกษาพบวาเดกทมอาย

16 ป ขนไป มประวตการมวสมดมกาว ประพฤตตนไมเหมาะสมและเรมทาตวเปนหวหนากลม บาง รายเคยอยในสถานสงเคราะหเดกหญงและเดกชายมากอนหนาน

3. ถกผลกดนใหออกจากบานเพราะพอแมยากจนไมมเงนเลยงดและตองการให เดกออกหางานทา

DPU

47

4. สวนใหญแมจะออกจากบานแลว แตกพบวายงตดตอกบครอบครวไมออกจากบานชนดขาดการตดตอเสยเลยทเดยว

5. บคลกภาพของเดกเรรอนสวนใหญจะตอสชวต สามารถพดคยตดตอสมพนธกบบคคลภายนอกไดด บางคนมลกษณะกาวราวและเผชญหนา

6. ไมรสกวาตนเองตาตอยจากการออกมาเรรอน มความภมใจทยงหาเงนและเลยงตนเองไดและบางรายนาเงนไปจนเจอครอบครวเสยอก เดกเรรอนทรสกตาตอยกวาผอนคอ เดกเรรอนทมความพการทางรางกายไมสมประกอบ ซงมไมมากนก

7. สงแวดลอมของเดกเรรอนมกอยในทแออด ไมถกสขลกษณะและเสยงตอการเกดปญหาทางรางกาย อารมณ สงคมและจตใจ

มาตรการในการปองกน แกไข ปญหาเดกเรรอนและขอเสนอแนะ 1. แกปญหาเศรษฐกจและความยากจนของประชาชน เดกเรรอนประมาณครงหนง

ยายมากบพอแมทปราศจากรายได ยากจนตองหาเชากนคา ไมมเวลาดแลลก เดกๆถกทอดทงและถกผลกดนใหออกจากครอบครวเพอออกหางานทา ดงนนการแกไขปญหาคอตองมงแกปญหาความยากจนของครอบครว การขยายงานสชนบท สถนทประชาชนสวนใหญของประเทศยงยากจนอย

2. พฒนาสถาบนครอบครว รฐควรใหความสาคญสถาบนครอบครวดวยการปลกฝงคานยมทดงามใหกบสมาชกในครอบครว โดยเรมจากพอแมตองรบผดชอบตอครอบครวและลกหลาน ตองทาหนาทใหสมบรณ สรางทศนคตทดตอเดกและครอบครว องคกรสงคมสงเคราะหของรฐและเอกชนจะชวยเปนสอกลางประสานความสมพนธระหวางครอบครวกบเดก ปลกฝงจตสานกใหเกดขนกบสมาชกในครอบครวใหรถงความสาคญของกนและกน

3. พฒนาการศกษาใหสอดคลองกบการเปลยนแปลงของสงคมปจจบน รฐและองคกรทเกยวของควรใหการชวยเหลอดวยการใหทนสนบสนนการศกษาตอเทาทจะทาได ขยายทนไปสทองถนทยากจน ครอบครวดอยโอกาส หลกสตรการศกษาควรเปนการฝกกจกรรมทสอดคลองกบภาวะการณในปจจบน มการฝกฝนอาชพ ฝกทกษะมากกวาใหเดกทากจกรรมทไกลจากสภาพความเปนจรงของสงคมปจจบน ปลกฝงเดกใหมทกษะในดานตางๆทจะสามารถไปประยกตใชในชวตประจาวนและในสงคมปจจบนได

4. ความสาคญของสอมวลชนตอการแกไขปญหาเดกเรรอน สอมวลชนอาจชวยนา เสนอเกยวกบปญหาเดกเรรอนใหพอแมและหนวยงานตาง ๆ ทเกยวของไดรบทราบปญหาเดก เรรอนน เพอจะไดชวยกนแกไขและปองกนปญหาน

5. เดกเรรอนทกองสวสดภาพเดกและเยาวชนพบเหนและสงมายงกรมประชาสงเคราะห เพอการสงเคราะหนน กรมประชาสงเคราะหเองควรจะตองหาทางชวยเหลอ

DPU

48

6. การพฒนาแนวคดเกยวกบการแตงงานและการมครอบครว ควรจะไดมการปลกฝงเกยวกบแนวคดในการแตงงานวา นาจะใหถงเวลาอนสมควรกอน หากจะแตงงานกอนความพรอมกควรจะไดมการวางแผนครอบครวใหดเสยกอน หากพอแมทกคนตระหนกถงความรบผดชอบของตนในขอน และดแลลกของตนใหเปนคนดได ประเทศของเรากจะไมมเดกเรรอนเกเรอยตามทองถนนมากมายใหเราเหนเชนทกวนน

7. องคการสงคมสงเคราะหเอกชนตองใหความรวมมอสนบสนนการแกไขปญหาน องคการสงคมสงเคราะหเอกชนจะทาหนาทเปนสอประสานงานระหวางครอบครวกบเดกและเครอขายทางสงคมทมอยในชมชนอนๆไดดและมประสทธภาพมากกวา องคการเอกชนจงมบทบาทสาคญในการชวยเหลอ แกไข ปองกนปญหาเดกเรรอนและสามารถชวยเหลอ เดกเรรอนไดอยางเปนรปธรรม รฐเองกตองยกยองเชดชเปนกาลงใจองคการเอกชนทยนมอมาสนบสนนตน แกไขปญหาเดก ซงถอวาเปนความรบผดชอบของรฐดวย

8. โรงเรยนตองใหความรวมมอในการแกไขปญหา หากพบวาเดกมปญหาเรองการเรยน โรงเรยนควรมการตดตามหาสาเหต ตองคอยสงเกตพฤตกรรมของเดก ใหความ อบอน รบฟงปญหาของเดก ครตองมเวลาใหเดก สนใจเดกเหมอนลกหลานของตน หลกสตรการเรยนควรใหความสาคญในการปลกฝงจรยธรรมและคณธรรมในเดก เพอสงเสรมพฒนาเดกใหเปนพลเมองดของชาตในอนาคต

9. ฝายตางๆทเกยวของ รฐ เอกชน องคกรทางศาสนาตางๆ ประชาชนทวไป ควรรวมมอกนอยางจรงจงในการแกไขปญหาเดกดอยโอกาส รวมถงการจดกจกรรมตางๆเพอการพฒนาปองกนปญหาระยะยาว

จากการศกษาทผานมา พบวา มกจะเปนการศกษาเกยวกบกลมเดกเรรอนทอยในสถานสงเคราะหและสวนใหญมกจะใชแบบสอบถามเปนเครองมอในการศกษา โดยพยายามชใหเหนถงความสาคญของปจจยทแวดลอมตวเดกโดยเฉพาะสถาบนครอบครววธการ อบรมเลยงด ฐานะทางเศรษฐกจของครอบครวและตวเดกเอง การศกษาทผานมา จงมงเนนไปทการอธบายสาเหต กระบวนการเรรอนของเดก การบรการและการกระจายบรการของรฐและเอกชน เพอเสนอแนะแนวทางทจะมงแกไขปญหาและปรบปรงชวตของเดกและเยาวชนใหดขน

DPU

49

สาหรบการศกษาวเคราะหการสอสารระหวางครขางถนนกบเดกเรรอน ผวจยมความสนใจทจะศกษากระบวนการสอสาร อนประกอบไปดวย ผสงสาร สาร สอหรอชองทาง และผรบสาร และปจจยตาง ๆ ทมผลตอการสอสาร โดยการลงไปสมผสกบกลมเดกเรรอนทงแบบสงเกตการณและฝงตวคลกคลกบครขางถนนและเดกเรรอน เพอทาความเขาใจ สภาพชวตเงอนไขตาง ๆ บนจดยนของเดกเรรอน รวมทงศกษาความสมพนธทเกดขนระหวางเดกเรรอนกบครขางถนน

DPU

บทท 3

ระเบยบวธวจย

การศกษาครงน จะทาการศกษาเจาะจงเฉพาะกลมเดกเรรอนบรเวณสะพาน อรณอมรนทร เขตบางกอกนอย กรงเทพมหานคร โดยจะดาเนนการวจยในเชงคณภาพ (Qualitative Methodology) ใชขอมลดานการสอสารทเกดขนจากกระบวนการเรยนรและความรสกนกคด ปรากฏการณตาง ๆ ในชวตทเปนอยของครขางถนน กบเดกเรรอน ทเกดขนรวมกนระหวางครขางถนนกบเดกเรรอน ผวจยใชเวลาในการศกษาเปนระยะเวลา 6 เดอน ตามตารางเวลาในการเกบขอมลภาคสนาม ( ผนวก ค) ดวยการสมภาษณ การสงเกตและเขาไปมสวนรวม ในการเรยนการสอนและมปฏสมพนธกบครขางถนนและเดกเรรอน รวมไปถง ศกษาจากเอกสาร หนงสอ วทยานพนธ และงานวจยทเกยวของ โดยใชการพรรณนาและวเคราะหขอมลแบบอปนย (Induction) ดวยการศกษาขอมลยอย ๆ หลายกรณมาสงเคราะหและสรปเปนแบบสรปเชงนามธรรม แหลงขอมลทใชในการศกษาวจย

1. ขอมลจากเอกสาร (Documentary) เปนการศกษาจากเอกสารตาง ๆ ท เกยวของ เชน งานวจยทเกยวกบเดกเรรอน บทความในหนงสอพมพ และนตยสารทเกยวกบสถานการณเดกเรรอน ตลอดทงขอมลจากองคกรตาง ๆ ทเกยวของ ในการใหความชวยเหลอเดกเรรอน เพอใชเปนขอมลพนฐานในการศกษา

2. ขอมลจากการศกษาภาคสนาม โดยการสงเกต และการสมภาษณ ครขางถนน

ของกรงเทพมหานครททางาน อยบรเวณใตสะพานอรณอมรนทร ซงมอยจานวน 2 คน และเดกเรรอน จานวน 4 คน ทอาศยอยบรเวณดงกลาวเปนประจา เพอใหไดขอมลทตอเนอง ตลอดระยะเวลา 6 เดอนทกาหนดไว

DPU

52

ประชากรในการศกษาวจย ไดแก

1. ครขางถนน ในโครงการครขางถนนของกรงเทพมหานคร จานวน 2 คน คอ 1.1 คณองคนรกษ แกรกกระโทก (ครเอก) เพศชาย อาย 29 ป เปนชาว

จงหวดลาปาง จบการศกษาระดบปรญญาตร คณะครศาสตร จากสถาบนราชภฎลาปาง

1.2 คณสถาพร รตนไชย (ครถา) เพศชาย อาย 29 ป เปนชาวจงหวดนนทบร จบการศกษาระดบปรญญาตร คณะครศาสตร จากสถาบน ราชภฎจนทรเกษม

2. เดกเรรอนทอาศยอยในพนทบรเวณใตสะพานอรณอมรนทรเปนประจาซงผวจย

สามารถพบเหนและพดคยไดอยางสมาเสมอเพอใหไดขอมลอยางตอเนอง ตลอดระยะเวลาของการลงพนท จานวน 6 คน ซงผวจยจะขอใชเพยงชอเลนของเดกในการกลาวถง คอ

2.1 มะปราง เดกผหญง อาย 18 ป เปนชาวจงหวดกาญจนบร จบการศกษา ระดบชน ป.6

2.2 เตย เดกผชาย อาย 15 ป เปนชาวกรงเทพมหานคร จบการศกษาระดบ ชน ม.3

2.3 อน เดกผชาย อาย 14 ป เปนชาวจงหวดกาแพงเพชร จบการศกษาระดบ ชน ป.6

2.4 แหลม เดกผชาย อาย 17 ป เปนชาวกรงเทพมหานคร ไมไดเรยนหนงสอ 2.5 เอม เดกผชาย อาย 14 ป เปนชาวจงหวดแพร เรยนอยชน ม.1 2.6 บอย ผชาย อายประมาณ 30 ป เปนครอบครวเรรอนไมทราบทมา

การเกบรวบรวมขอมล

ผวจยใชเวลาในชวงเดอน มนาคม ถง สงหาคม 2544 ในการเกบรวบรวมขอมลของครขางถนนกบเดกเรรอน บรเวณใตสะพานอรณอมรนทร เขตบางกอกนอย ขนตอนการเกบรวบรวมขอมล (ภาคสนาม) มดงน

ขนตอนแรก ผวจยเขาสพนทศกษา สงเกตสถานท สภาพแวดลอมทางกายภาพ

โดยรวมเนองจากพนทดงกลาวเปนทสาธารณะ มผคนผานไปมาตลอดเวลา แตจะมครอบครวท

DPU

53

ขนตอนทสอง การเกบรวบรวมขอมล ผวจยเรมเกบรวบรวมขอมลดวยเทคนควธการ

เชงคณภาพ ดวยการสงเกตแบบไมมสวนรวม (Non – participative Observation) เพอสงเกตพฤตกรรม ประสบการณ สภาพแวดลอม ความเปนอย รปแบบการดาเนนชวต ลกษณะการสอสาร เชน สงเกตเดกเรรอนทเปนผนาในกลม ผปฏบตตาม ขนตอนการตดสนใจ การเกดความขดแยงในกลม และวธการไกลเกลยขอขดแยง โดยใชวธการจดบนทกอยางละเอยดและอดเทป เพอเกบรวบรวมขอมล เมอผวจยทาความรจกและคนเคยกบเดกเรรอนแลว จงเรมทาการสงเกตอยางมสวนรวม (Participative - Observation) พดคยใหคาปรกษารวมทากจกรรมตาง ๆ กบเดกเรรอนเพอสรางความคนเคยและสรางความไววางใจ ทดลองสอนหนงสอ เมอมโอกาสกทาการสมภาษณเดกเรรอนในสภาพแวดลอมทเดกคนเคยและเรมรสกเปนกนเองกบผวจยหรออกนยหนงคอการสมภาษณแบบไมเปนทางการ โดยมคาถามตามกรอบแนวคาถามทผวจยเตรยมมา (ผนวก ก) พรอมกบใชการสนทนาทปลอยใหเดกเรรอน มอสระในการแสดงออกทางความคด

ในขนตอนน ผวจยและเดกเรรอนเรมทจะรจกและมความคนเคยกนมากขน เดกบาง

คนเรมทจะไววางใจผวจยโดยการเลาประวต ความนกคด ความรสก ขณะทผวจยสามารถสงเกตพฤตกรรมของเดกและสภาพความเปนอยของเดกทเชอมโยงกบสภาพแวดลอม เมอเปนไปได ผวจยไดพยายามหาโอกาสบนทกเทประหวางการสมภาษณ เพอรวบรวมขอมลไดอยางละเอยด และนามาถอดเทป แกะคาพด นาเสยงทสอถงอารมณดานตาง ๆ ความรสกนกคดทไดจากการพดคยมาวเคราะห

ขนตอนทสาม ขนตอนวเคราะหขอมล ขนตอนนไดเรมตนไปพรอมกบการเกบรวบรวมขอมล ซงผวจยตงคาถามกบขอมลทไดรบ วเคราะหประเดนตาง ๆ ทเกดขน และพยายามหาความหมายจากขอเทจจรง และปรากฏการณตาง ๆ ทเกดขนระหวางเกบรวบรวม

DPU

54

1. ผวจยทาการรวบรวมขอมลพนฐานเกยวกบสภาพชวตของเดกเรรอน และขอมล

บางอยาง ทคาดวานาจะมผลตอรปแบบการสอสาร เชน ขอมลเกยวกบโครงการครขางถนน กจกรรมตาง ๆ ทครและเดกทารวมกน บคลกลกษณะของคร ภาษาทใช เปนตน เพอเปนประเดนแนวทางในการเกบขอมลและวเคราะหตอไปอก

2. ทาการเกบรวบรวมขอมลเพมเตมและซาจดทคดวาเปนจดสาคญในการทาความ

เขาใจ และอธบายปรากฏการณทเกดขนได ซงจะเปนประโยชนตอการวเคราะหขอมลอกครง ขนตอนทคาดวาผวจยจะสามารถทาความสนทสนมคนเคยกบกลมเปาหมายดพอสมควรแลว ขอมลทไดอาจจะเปนการยนยนขอสรป ในขนตอนแรก หรออาจจะไดขอมลใหม ๆ ทจะนามาวเคราะหอกครงเพอใหไดขอมลทถกตองมากขน

3. หลงจากไดขอสรปจากขนตอนทสองแลว และตรวจสอบถงการไดมาครบถวน

แลว ผวจยไดทาการวเคราะหเหตการณทงหมดอยางละเอยดถถวนอกครง ขนตอนทส การสรปผลการศกษา หลงจากผวจยไดขอสรปจากการศกษาภาคสนาม

และจากแหลงอน ๆ เชน จากการศกษาเอกสาร จงเปนการสรปและสงเคราะหเพอวเคราะหรปแบบการสอสารระหวางครขางถนนกบเดกเรรอน วธการเกบรวบรวมขอมล

DPU

55

การสงเกต (Observation) ในทนรวมไปถงการสมภาษณทถกนามาเสรมการสงเกตในขณะนนใหสมบรณขนดวย การศกษาครงนผวจยไดตดสนใจเลอกทจะทาการสงเกตโดยไมมสวนรวม (Non – participative Observation) ในระยะแรกของการศกษาและเมอผวจยสามารถเขาไปทาความรจก คนเคยกบกลมเดกเรรอนแลว ผวจยจงสามารถทาการสงเกตอยางมสวนรวม (Participant Observation) ได ซง ลอฟแลนด (Lofland, 1971:175) ไดกลาววา สงทจะตองสงเกตอาจแยกเปน 6 ประเภท คอ

1. การกระทา (Acts) คอ เหตการณหรอสถานการณ พฤตกรรมทเกดขนในระยะเวลาใดเวลาหนง ตวอยางเชน การใชชวตประจาวน เสอผาทใส วถชวตทวไป ฯลฯ

2. กจกรรม (Activities) คอ เหตการณหรอ สถานการณ ขนบประเพณ พธกรรม ทเกดขนในลกษณะตอเนองและมความผกพนกบบคคล ซงกจกรรมจะเกดขนไดกตอเมอมผรบผดชอบจดขนมา อาจเปนระดบบคคลหรอระดบกลมกไดตลอดจนอาจเปนเรองระดบชมชน 3. ความหมาย (Meanings) คอ การทบคคลอธบายหรอใหความหมายในลกษณะทเกยวกบโลกทศน ความเชอ คานยม บรรทดฐาน จรง ๆ แลวการสงเกตความหมายนกคอการทบคคลมองตวเองในสงคมทเปนสวนหนงอยางไร การกระทาหรอไมทากจกรรมบางอยางกเปนเครองบอกวาบคคลมความเชอ โลกทศน เกยวกบสภาพของสงคมอยางไร

4. ความสมพนธ (Relationship) คอความเกยวโยงระหวางบคคลหลาย ๆ คน ในสงคม จะชวยใหเขาใจโครงสรางสงคมจากการวเคราะหความสมพนธวา เปนความสมพนธทราบรนหรอขดแยงนอกจากนความสมพนธทเปนอยจะชวยใหสามารถวเคราะหโครงสรางของสงคม ระบบเครอญาต และระบบเศรษฐกจการเมองได

5. การมสวนรวม (Participation) คอ การทบคคลทมความผกพนกนเขารวมกจกรรม การทบคคลยอมเขาไปรวมกบกจกรรมของสงคม แสดงวาบคคลยอมรบและพรอมทจะเปนสวนหนงของสงคม

6. สภาพทเปนอยโดยรอบ (Setting) หมายถง สถานการณหรอกจกรรมททาการศกษารวมทงความหมายในทางภมศาสตร และทางสงคม

ผวจยใชวธการสงเกตของ Lofland เปนกรอบในการทาการสงเกต ในการศกษาครงน

โดยเรมจากการสงเกตสภาพทเปนอยโดยรอบ การกระทาและกจกรรมในแตละวนของ ครขาง

DPU

56

การสมภาษณ (Interview) ใชการสมภาษณแบบไมเปนทางการ (Informal Interview)

ควบคไปกบการสงเกต เพอใหไดขอมลทเกยวกบ ชวตความเปนอย ความรสกนกคด ความสามารถในการสอสารและพฤตกรรมดานตางๆ ของเดกเรรอน โดยพยายามใชรปแบบการสนทนาแลกเปลยน มากกวาการสมภาษณอยางเปนทางการ เนองจากกลมเดกเรรอนทศกษายงอยในวยเดกซงความสนใจสนมาก และถาอยในกลมเพอน ๆ แลวโอกาสทจะพดคยอยางเปนเรองเปนราว เตมไปดวยความยากลาบาก เนองจากพวกเขายงหวงเลนและตองการความสนกสนานตามวย สาหรบครจะใชการสมภาษณแบบเจาะลก ตามแนวคาถามทเตรยมไว การวเคราะหขอมล ผวจยไดหาความหมายจากขอมลเชงคณภาพทเกบรวมรวบได จากการสงเกตและการสมภาษณ มาสรางเปนมโนทศนจากสภาพการณตามบรบทของขอมลทเกบรวบรวมไดเพอเปนขอสรปคราว ๆ จากเหตการณทเกดขนเปนประจา มาใชสรปและพรรณนาความตามลกษณะของการอปนย โดยใชกรอบแนวคดเรองการสอสารระหวางบคคลและการเรยนรทเกดขนระหวางครขางถนนกบเดกเรรอนมาเปนแนวทางในการวเคราะห การนาเสนอขอมล ในการนาเสนอขอมล ใชวธการบรรยาย เนอหาสาระอยางครบถวน คลอบคลมจดตาง ๆ ทเกยวของกบการสอสารระหวางครขางถนนกบเดกเรรอน ระยะเวลาในการศกษา

1Bผวจยใชระยะเวลา 6 เดอน (มนาคม – สงหาคม 2544) ในการลงพนทเกบขอมล โดย

ในชวง 2 เดอนแรก ลงพนทในวนธรรมดา (จนทร – ศกร) และวนหยด (เสาร – อาทตย) ประมาณสปดาหละ 3 วน ในชวงเวลา 9:00 – 14:00 น. เพอทาความรจกและสรางความคนเคย

DPU

57

2Bในการลงพนทผวจยเขาไปในบทบาทของครขางถนนทลงพนทเพอใหความร ใหคาปรกษา ใหความชวยเหลอแกเดกเรรอนในดานตางๆรวมกบครขางถนนในโครงการครอาสาของกรงเทพมหานคร จานวน 2 คน ทรบผดชอบดแลพนท สนามหลวง สถานรถไฟบางกอกนอยและบรเวณใตสะพานอรณอมรนทร คอ ครเอก และครถา โดยมอปกรณการเรยนการสอนเบองตน เชน หนงสอ กระดาษ ปากกา ดนสอ สเทยน รปภาพ ดนนามน เปนตน เปนสอในการสอน ครกบเดกจะนงคยกบบรเวณใตตนโพธขางโบสถหลวงพอโบสถนอย โดยสอนทกษะเบองตนในการเขยนการอาน เมอเดกเรมเบอกจะใหวาดรป ระบายส หากคนไหนไมอยากเรยนหนงสอกจะซกถามพดคยหากมปญหากใหคาปรกษาและ ใหความชวยเหลอในเบองตน นอกจากนนมการสงเคราะหของใชจาเปนในชวตประจาวนเชน สบ ยาสระผม ยาสฟน แปรงสฟน นม ขนม ตามความตองการของเดกแตละคน โดยครทงสองคน เบกมาจากกองสงคมสงเคราะห สานกสวสดการ กรงเทพมหานคร ซงเปนหนวยงานตนสงกดของครทงสองคน

44Bวธการศกษาวจย 3Bในชวงแรก ใชการสงเกตสภาพแวดลอมของพนท การทางานของครทงสองคน

เหตการณ ตาง ๆ ทเกดขน พฤตกรรมของเดกแตละคน การแตงกาย การใชชวตประจาวน วถชวตทวไป รวมไปถงการมปฏสมพนธระหวางครทงสองคนกบเดก ผวจยทาความรจกและสรางความคนเคยกบครทงสองคนโดยการพดคย ซกถาม ผวจยไดมโอกาสทากจกรรมตาง ๆ

DPU

58

ขอจากดในการวจย

ผวจยสามารถลงพนทไดเฉพาะในเวลากลางวนเทานน คอชวงเวลา 9.00-18.00 น.ถาไปเชามากเดกจะยงไมตน สาหรบเวลากลางคนปจจยเรองความปลอดภย เปนอปสรรคทไมสามารถทาใหผวจยลงพนทภาคสนามในชวงคาได สาหรบการลงพนทแตละครงผวจยตองไปพรอมกบครเอกและครถา เนองจากเดกบรเวณนทกคนรจกและสนทสนมกบครทงสองคนเปนอยางด ครจะชวยแนะนาใหผวจยไดรจกกบเดกแตละคนและใหเดกเขามาคยกบผวจยซงเขาไปในฐานะครคนหนง

สาหรบเครองมอในการชวยเกบขอมลกจะใชเฉพาะ สมดกบปากกาไวสาหรบจดบนทกเทานน ไมสามารถใชเครองบนทกเสยง หรอกลองถายรปกบเดกบรเวณนได เพราะเดกมทศนคตทไมดตอสงเหลาน เนองจากเคยมรายการโทรทศนมาถายทาสภาพชวตของเดกทนทงรายการขาว และสารคด เมอนาไปแพรภาพและเดกไดเหนภาพเหลานนซงสอออกมาวาพวกเขาคอเดกเรรอน คอปญหาสงคม สงเหลานสรางความไมพอใจแกเดกเปนอยางมาก รวมไปถงความไมเคารพในสทธสวนบคคลของเดก เหมอนเปนการตอกยาใหพวกเขาอยหางจากสงคมออกไปทกท

ในการลงพนท ผวจยตองแตงตวรดกมและทะมดทะแมง เชน สวมกางเกงขายาว เสอยด และไมสวมใสเครองประดบทมคา เพอความปลอดภย

DPU

บทท 4

ผลการวจย

การนาเสนอผลการวจยเรอง“การสอสารระหวางครขางถนนกบเดกเรรอน :

กรณศกษาพนทบรเวณใตสะพานอรณอมรนทร เขตบางกอกนอย” ผวจยมลาดบขนในการ

เสนอขอมล ดงน ขอมลเกยวกบสถานท

ในการเดนทางไปยงบรเวณใตสะพานอรณอมรนทรสามารถไปไดทงทางรถยนตและ

ทางเรอ ในการเดนทางไปเกบขอมลผวจยไปทางเรอ โดยการนงเรอขามฝากจากทาพระจนทร

ไปยงทาสถานรถไฟบางกอกนอย คาโดยสารเรอขามฝากคนละ 2 บาท ใชเวลาประมาณ 10

นาท จากทาพระจนทรกจะไปถงสถานรถไฟบางกอกนอย (ดแผนทจากภาคผนวก ง)

เมอนงเรอขามฝากจากทาพระจนทรไปถงทาสถานรถไฟบางกอกนอย ระหวางทาง

จากทาเรอไปสถานรถไฟ ผานตนโพธขนาดใหญใตตนโพธมวนมอเตอรไซด ถดไปเปนททาการ

ตารวจรถไฟบางกอกนอย และสถานรถไฟบางกอกนอยอยตรงขามกบททาการตารวจรถไฟ

เสนทางนมผคนเดนผานไปมาอยตลอดเวลา ทงผทมาใชบรการเรอขามฝากและบรการรถไฟ

โดยเฉพาะชาวตางชาตทตองการเดนทางไปยงจงหวดกาญจนบร ซงมเปนจานวนมาก

ผโดยสารตองมาซอตวทอาคารชานชาลาน หลงจากซอตวแลว ผโดยสารจะตองนงรถสองแถว

ไปขนรถไฟบรเวณตลาดใหม

คณองคนรกษ แกรกกระโทก(ครเอก), คณสถาพร รตนชย(ครถา) ซงเปนคร

ขางถนนทปฏบตงานในพนทและผวจยเดนเลาะดานขางของอาคารชานชาลาไปตามทางรถไฟ

(ปจจบนเลกใชแลว) ผานตลาดสด ผานโบกรถไฟทจอดทงไวไมไดใชงาน ซงกอนหนานเคย

เปนทอาศยหลบนอนและเสพยาเสพตดของเดกเรรอน ผานโกดงเกบสนคาทสรางอยรมคลอง

บางกอกนอยซงมคนไรทพกมาอาศยนอนหลบแดดหลบฝนใหเราพบเหนอยเปนระยะ ๆ

ประมาณ 15-20 คน บางวนมมากถง 30-40 คน เมอพนจากอาคารของสถานรถไฟเดนไป

DPU

61

1 ลกษณะในการดาเนนงานของโครงการครขางถนนหรอครอาสา

โครงการครขางถนนของ กองสงคมสงเคราะห สานกสวสดการสงคม

กรงเทพมหานคร เรมดาเนนการครงแรกเมอประมาณ ป พ.ศ.2534 โดยไดรบการสนบสนน

เงนทนจาก Unicef ปแรกเปนโครงการนารอง สาหรบชวงแรกนนมครขางถนน 12 คน

ปฏบตงาน 3 พนท คอ วงเวยนใหญ, สแยก อ.ส.ม.ท.และ รามคาแหง สาเหตทเลอกพนท

บรเวณนเพราะเปนพนททมเดกมารวมตวกนเปนจานวนมาก สาหรบปตอมา กองสงคม

สงเคราะห ไดสานตอโดยใชทนของกรงเทพมหานครและดาเนนโครงการตอเนองมาโดยตลอด

เปนโครงการททาขนเพอเดกเรรอนในพนทตาง ๆ ในกรงเทพ โดยแบงพนทในเขต

กรงเทพมหานครออกเปน 5 พนท คอ สวนจตจกร, เขตบางปะกอก,สแยก อ.ส.ม.ท., สวน

ลมพน, และสนามหลวง มครขางถนนซงเปนเจาหนาทของกรงเทพมหานคร รบผดชอบพนท

ละ 2 คน

กจกรรมของโครงการครขางถนนนอกจากจะสงครลงพนทไปพบเดกแลวยงมการจด

กจกรรมตาง ๆ ขนเปนระยะ ๆ โดยรวมกบสวนราชการเชน ขาราชการตารวจททาหนาทดาน

ชมชนมวลชนสมพนธของแตละสถานในเขตนครบาล เจาหนาทสาธารณสข และภาคเอกชน

ใหความสนบสนน มการจดกจกรรมทงในสถานทและนอกสถานท สาหรบกจกรรมในสถานท

มการจดหากจกรรมใหเดกในชมชนทารวมกน เชน จดการแขงขนวาดรปชางในความฝนของ

เดก โดยไดรบการสนบสนนอปกรณการวาดภาพจากบรษทปนซเมนตไทย ครขางถนนจะเปน

DPU

62

ขอมลจากเอกสารของ กองสงคมสงเคราะห สานกสวสดการสงคม กรงเทพมหานคร

(พ.ศ.2544) ระบวา โครงการครขางถนนมแนวทางการดาเนนการ 3 ดาน คอ

1. ดานการปองกน

- การใหความรในดานตาง ๆ เชน การปองกนโรคเอดส การปองกนยาเสพตด

การกระทาทอาจกอใหเกดปญหาดานอาชญากรรม การสงเสรมอาชพ

- การใหขอมลขาวสารดานตาง ๆ เชน การดารงชวตประจาวน การรกษาสขภาพ

อนามย การปองกนอบตภย

- การใหคาแนะนาปรกษาปญหาตาง ๆ เชน ดานกฎหมาย สขภาพจต สภาพแวด

ลอม การปรบเปลยนพฤตกรรม

- การอบรมเสรมสรางความรความเขาใจแกบดามารดา ผปกครอง รวมทงเดกและ

เยาวชน เชน การเลยงดบตร ความสมพนธทดในครอบครว การปองกนยาเสพตด การปองกน

โรคเอดส

- การพบปะพดคย ดานความเปนอย สขลกษณะ ไถถามทกขสข เพอสรางความ

เปนความเปนกนเอง

2. ดานการสงเคราะหชวยเหลอ

- จดกจกรรมกลมในการเรยนการสอน เชน ฝกทกษะการใชมอ การอาน การพฒนา

ทางความคด

- การดแลดานสขภาพอนามย มการตรวจสขภาพ ใหการรกษาพยาบาลในเบองตน

- การใหคาแนะนาปรกษา ดานสขภาพจต พฤตกรรม สภาพแวดลอม การปองกน

ตาง ๆ

- การใหความชวยเหลอเฉพาะหนาดานตาง ๆ เทาทจาเปน เชน เครองอปโภค

บรโภค เครองแตงกาย เครองแบบนกเรยน คาใชจาย จดหาอาหารกลางวนเปนครงคราว

- การจดการศกษา (สงเขารบการศกษา) ทงในระบบโดยพาเขาโรงเรยนใน

สงกดของ กทม. และนอกระบบโดยการลงพนทสอนเดกโดยตรง

DPU

63

- การสงเสรมอาชพ มการฝกอาชพระยะสน และจดหางาน

- การสงตอขอความชวยเหลอจากหนวยงานอน เชน ศนยคอมมนตา อนคอนโทรล

กรมประชาสงเคราะห

- การเยยมบานเดก เพอทราบปญหาตาง ๆ เกยวกบเดกและครอบครว เพอ

ตดตามดพฒนาการในดานตาง ๆ รวมถงพฤตกรรมของเดกและครอบครว

- การนาเดกกลบสครอบครว

- การจดบรรพชาสามเณร ในทกปจะมการจดบวชสามเณรทวดหลกสาม เขต

หนองแขม ประมาณเดอนธนวาคม

- จดทพกพงใหแกเดกทไมสามารถกลบสครอบครว

- จดกจกรรมนนทนาการ

3. ดานการพฒนาและการฟนฟ

- จดกจกรรมตามโครงการสงเคราะหเดกและเยาวชน เชน กจกรรมพฒนาฟนฟ

สภาพจตใจ อารมณ สงคม แบบพกคาง และแบบไมพกคาง กจกรรมวนเดก กจกรรมเยาวชน

ศกษาประวตศาสตรสญจร

- จดกจกรรมรวมกบหนวยงานอน ๆ

- จดทศนศกษา

- สงตอเพอขอรบความชวยเหลอจากหนวยงานอน เพอพฒนา ฟนฟ เชน บาน

ตะวนใหม ศนยคอมมนตาอนคอนโทรล ซงเปนหนวยงานเอกชนทเปดบรการบาบดผตดยา

เสพตด

ประวตความเปนมาของโครงการครขางถนนบรเวณใตสะพานอรณอมรนทร สาหรบโครงการครขางถนนในพนทสนามหลวงรวมไปถงบรเวณสถานรถไฟบางกอก

นอย และสะพานอรณอมรนทร ทผวจยไดเขาไปศกษาพบวา โครงการนเรมขนโดยกองสงคม

สงเคราะห กรงเทพมหานครเมอประมาณป พ.ศ.2540 ซงตอนนนเดกสวนใหญอาศยอย

บรเวณสนามหลวง ครขางถนนของกรงเทพมหานคร ไดเรมลงพนทศกษาขอมลเกยวกบเดก

เรรอนในดานตาง ๆ เชน การหาเลยงชพ ชวตความเปนอยประจาวน ปญหาดานตางๆ ของ

การออกมาเรรอนทงปญหาของตวเดกเอง และปญหาของเดกเรรอนกบคนในสงคม สาเหต

ของการออกมาเรรอน ในขณะเดยวกนครขางถนนกเรมสรางความสนทสนมคนเคยและให

ความชวยเหลอเดกเรรอน โดยเฉพาะดานปจจยขน พนฐาน เชน เสอผา อาหาร และยา

รกษาโรค (รงกานดา พงษธรพานชกล, สมภาษณ, 12 ธนวาคม 2544)

DPU

64

หลงจากนนครขางถนนไดเรมขยายพนทดาเนนการมาถงบรเวณสวนหยอมขาง

สถานรถไฟบางกอกนอย “เดกเรรอนบางสวนยายทไปมาระหวางสถานรถไฟบางกอกนอยกบ

สนามหลวง หลงจากนนประมาณกลางป พ.ศ.2542 กรงเทพมหานครไดดาเนนการปรบปรง

พนทบรเวณอาคารรางขางชานชาลาของสถานรถไฟบางกอกนอยเปนสวนหยอม และไดรอ

ถอนเพงพกของเดกเรรอนในพนทดงกลาว ทาใหเดกเรรอนทอาศยอยบรเวณสวนหยอม

ดงกลาวตองอพยพมาอาศยอยบรเวณใตสะพานอรณอมรนทร” (องคนรกษ แกรกกระโทก,

สมภาษณ, 23 เมษายน 2544)

22. การสอสารระหวางครขางถนนกบเดกเรรอน

ผวจยไดใชวธการสงเกตของ Lofland เปนกรอบในการสงเกต โดยเรมจากการ

สงเกตสภาพทเปนอยโดยรอบ เหตการณตาง ๆ ทเกดขน กจกรรมตาง ๆ ความหมายหรอ

ความเชอเกยวกบสภาพของบคคลทเกยวของ สภาพสงคม ความสมพนธของบคคลท

เกยวของ โดยเฉพาะความสมพนธของครขางถนน, เดกเรรอน, ชาวบานในพนท รวมทงบคคล

ทว ๆ ไปทเดนทางมาในพนท การมสวนรวมในกจกรรมตาง ๆ ทเกดขนในแตละวนซงผวจยได

มโอกาสทากจกรรมรวมกบครขางถนนและเดกเรรอน

จากการสงเกตการณและเขารวมเปนครในระยะเวลาททาการเกบขอมลพบวา คร

กบเดกจะมจดนดพบกนเปนประจาคอบรเวณตนโพธขาง ๆ โบสถ ปกตเดก จะรวมตวกบอย

บรเวณน เพราะเปนททสามารถหาเงนไดงาย โดยการขอทานจากคนทมาไหวพระ สาหรบคน

ทมาปลอยปลาเดกจะชวยถอถงนาและลงไปปลอยปลาให เนองจากรมคลองบางกอกนอย

คอนขางชนคนเหลานนกจะใหเงนเดก 10-20 บาท หรอหลงจากทาบญทวดแลวบางคนกจะ

มาทาทานยนแจกเงนแจกของเดก ๆ อยเปนประจา ทาใหชวตของเดกและครอบครวเรรอน

บรเวณนอยไดและไมอยากจะไปหาอะไรทาหรอหาทอยใหมทดกวา ครจงไมตองไปเดนตาม

เดกมานงเรยนกน เมอครมาถงเดกกจะวงเขามาหาเอง กลาวคาสวสดอยางคนเคย วนแรกท

พบจงทาใหผวจยเกดความประทบใจหลาย ๆ อยาง เชน เดก ๆ จะวงเขามาหาครดวยความด

ใจทครมาหา การยกมอไหวและกลาวคาสวสด บางคนวงมาจบมอ มาเกาะแขนครเหมอน

ตองการไดรบการถายทอดความรกความอบอน เปนภาพทเหนแลวทาใหรสกประทบใจเพราะ

เปนภาพทผวจยไมคาดคดมากอนวาจะไดพบ ภาพของเดกเรรอนในสายตาของคนในละแวก

นน ทผวจยเคยถามความคดเหนพบวา เดกเรรอนคอเดกทพดจาหยาบคาย ไมมสมมาคารวะ

DPU

65

2.1 ขอมลทวไปเกยวกบครขางถนน ครขางถนนในสงกดกรงเทพมหานครปจจบนม 10 คน เปนชาย 7 คน หญง

3 คน ครขางถนนทกคนจบการศกษาในระดบปรญญาตรทางดานการศกษา เรมงานครง

แรกดวยอตราเงนเดอน 6,360 บาท ในตาแหนงลกจางประจาของกรงเทพมหานครมการ

หมนเวยนของครขางถนนบางแตไมบอยนกเนองจากการทครจะทาความรจกและสรางความ

คนเคยกบเดกแตละคนนนตองใชเวลา ดงนนครแตละคนซงมใจรกและทมเทใหกบงานดานน

อยแลวจงมกจะอยนาน ครรนใหมจะอาศยการเรยนรและคาแนะนาจากครรนเกาเพยง

บางสวนเทานน ประสบการณจากการทางานของครแตละคนเปนสงทสาคญทสด “เรมแรกผม

ทาความรจกเดกเรรอนโดยการแนะนาของครคนเกาคนหนง แตสวนใหญแลวผมจะลงพนท

เอง โดยการเฝาสงเกตในจดทเดกเรรอนมารวมตวกนเปนประจา เพอศกษาพฤตกรรม ความ

สนใจ ความตองการ ของเดกเรรอนสวนใหญแลวจงเขาไปทกทายทาความรจก” (องคนรกษ

แกรก-กระโทก, สมภาษณ, 21 มถนายน 2544)

กรงเทพมหานครไมมการจดฝกอบรมครขางถนนกอนลงพนท แตในระหวางการ

ทางาน ครขางถนนทกคนจะตองเขารวมประชมสรปงาน และแลกเปลยนความคดเหนกน

เดอนละ 1 ครง นอกจากนนมการจดอบรมสมมนาทางวชาการเพอเพมพนความรใหแกคร

ขางถนนอยเปนระยะ ๆ

สาหรบการจดกจกรรม รปแบบการสอน แนวทางในการใหคาแนะนา ใหความ

ชวยเหลอในดานตาง ๆ ในแตละวนใหแกเดกเรรอน รวมทงการจดกจกรรมพเศษใหแกเดก

เรรอนทงในสถานทและนอกสถานท เชนการจดทศนศกษาตางจงหวด การเขาคายพกแรม

สวนใหญไดแรงผลกดนมาจากครขางถนนเพราะครขางถนนจะเปนผนาเสนอแนวคดไปยงกอง

สงคมสงเคราะห ซงเปนหนวยงานตนสงกด เมอไดรบอนมตและจดสรรงบประมาณ ครขาง

ถนนจะเปนผรบผดชอบในการดาเนนการจดกจกรรมนน ๆ

DPU

66

ครขางถนนททาการศกษาวจยครงนมอย 2 คน คอ คณ องคนรกษ แกรกกระโทก

(ครเอก) และ คณ สถาพร รตนไชย (ครถา) เนองจากในบรเวณพนทใตสะพานอรณอมร

นทร มคร ทรบผดชอบพนทอยเพยง 2 คน และในชวงทผวจยลงพนทนนเปนชวงทไมม

นกศกษาจากสถาบนอนเขารวมสอน ผวจยจงเลอกศกษาการทางานของครขางถนนทงสอง

คนอยางละเอยดและตอเนองโดยเขารวมกจกรรมในการสอนเดกเรรอนดวย

ครเอก เปนผชาย อาย 29 ป รปรางสนทด ชอบสวมกางเกงยนสกบเสอเชตแขนสน

เปนคนสภาพ พดเกง มมนษยสมพนธด เขากบคนไดงาย เปนชาวจงหวดลาปาง จบการศกษา

ระดบปรญญาตร คณะครศาสตร จากสถาบนราชภฎลาปาง

ครเอกเรมทางานเปนครขางถนน ตงแตป พ.ศ.2540 สงดลใจใหสนใจงานดานนคอ

ดขาวเกยวกบเดกเรรอนทางโทรทศน ทาใหอยากทางานดานน โดยไมเคยมความผกพนธเปน

พเศษกบเดกเรรอนมากอน กอนมาเปนครขางถนน ไมมการเตรยมตวลวงหนาใด ๆ ชวงแรกลง

พนทเองเรมจากการศกษาพนท สงเกตดวาเดกอาศยอยบรเวณใด มกจะมารวมกลมกนอยท

ไหนเปนประจา เมอทราบขอมลเบองตนแลวจงเรมเขาหาเดก ชวงแรกครเอกไมไดรบความ

สนใจจากเดกแตอยางใด นอกจากจะไมพดคยดวยแลวบางครงยงเดนหนอกดวย ครเอกใช

สงของทเดก ๆ ตองการเชน เสอผา อาหาร ขนม ของเลน รวมไปถง สบ ยาสระผม แปรงและ

ยาสฟน หรอยารกษาโรค แลวแตสถานการณ ดงดดความสนใจเดก ๆ เหลาน ซงวธน

นบวาไดผลมากทเดยว เดกเรมพดคย ทาความรจกกนและกน พฒนาไปจนเกดความไววางใจ

เมอคนเคยเดกเรมระบายความในใจทพวกเขาอยากจะบอกใหใครซกคนไดรบรและเขาใจ คร

จะรบฟงปญหา ใหคาปรกษา ใหคาแนะนา ใหความชวยเหลอในเบองตนเทาทจะเปนไปได

ครเอกใชระยะเวลาและประสบการณในการพฒนาตนเองในดานตาง ๆ โดยอาศยคาแนะนา

จากครคนเกา ชวยใหเขาหาเดกเรรอนไดเปนอยางดครเอกเปนผมบทบาทหลกในการสอน

ทกษะเบองตนในดานตาง ๆ เชนการอาน การเขยน ใหแกเดก

ครเอกกลาววา “ชวงแรกของการทางานนนลงพนททกวนเพอสงเกตและทาความ

รจกปจจบนจะมาพบเดกวนเวนวนเพอจะไดมเวลาเตรยมงาน หยดในวนหยดราชการและวน

อาทตยแตละวนจะอยกบเดกประมาณ 5-6 ชวโมง ไมแนนอนขนอยกบความสนใจของเดก

และสถานการณบางอยาง เชน บางวนอาจตองไปตดตอเรองโรงเรยนใหเดก ไปเยยมเดกท

โรงพกทโรงพยาบาล“ (สมภาษณ, 21 มถนายน 2544)

DPU

67

สาหรบการดาเนนการสอนในการลงพนทแตละวน การเรยนการสอนสวนใหญเปน

การสอนทกษะเบองตนในดานตาง ๆ ขนอยกบความสนใจของเดกแตละคน เชน หดอาน

หนงสอ ฝกคดเลข ฝกระบายสในรปภาพ บางวนกใหเดกเลนเกมส รองเพลง หรอทากจกรรม

ตาง ๆ ทเดกอยากจะทา นอกจากนนการเรยนการสอนยงขนอยกบสถานการณทพบเหนในแต

ละวน เชน ถาพบเดกกาลงดมกาวกสอนถงอนตรายจากการดมกาว จากยาเสพตด เปนตน

ครเอกเลาเกยวกบการวาดภาพของเดกใหฟงวา “เดกแตละคนจะมจนตนาการท

แตกตางกนออกไปขนอยกบจตใตสานกของตวเขาเอง เวลาใหวาดภาพจะสงเกตเหนวาเดก

บางคนจะวาดภาพทมพอแมและตวเขาเองอยในภาพนน เมอพดคยซกถามจงทาใหเรารบรได

วาเขาตองการใหตวเขาเองและครอบครวเปนอยางภาพทวาดออกมา และเดกคนเดมกมกจะ

วาดภาพแบบเดยวกนอยเสมอ ๆ ในขณะทเดกอกคนมกวาดแตภาพการตนรบราฆาฟนกน

ภาพทสอใหเหนถงความรนแรง จากการพดคยและสงเกตพฤตกรรมของเดกทวาดภาพเหลาน

พบวาสวนใหญเปนเดกทมาจากครอบครวทมปญหา พอแมตบตกนใหเหนเปนประจาตงแต

เลก ในขณะเดยวกนกมการตหรอทารายเดกจนตองหนออกจากบาน” (สมภาษณ,21

มถนายน 2544) สาหรบประเดนเลกนอยเหลานเปนสงทนาสนใจมาก เปนสงหนงทชวยในการ

สงสมประสบการณในการทางานของครขางถนนแตละคน ชวยใหพวกเขาใจเดกเรรอน

เหลานนไดมากขน

จากประสบการณ การทางานกบเดกเรรอน ครเอกกลาววา “ปญหาของเดกเรรอนท

สงผลกระทบตอสงคมสวนใหญคอ ปญหายาเสพตด ปญหาทางเพศ และปญหาการลกขโมย

ปญหาทสาคญทสดของตวเดกเรรอนคอการทเดกไมเหนคณคาของตนเอง” (สมภาษณ, 21

มถนายน 2544)

ครเอกยงไดใหความเหนถงแนวทางแกไขปญหาเกยวกบครอบครวและเดกเรรอน

สาหรบครอบครวควรมการสงเคราะหอาชพ เชน จดสรรทดนทากนหรอสนบสนนดานเงนทน

ในการประกอบอาชพ จากทางภาครฐ สาหรบตวเดกควรมการสอนใหเดกเหนถงคณคาของ

ตนเอง การเรยนรการดารงชวตเพอใหอยในสงคมปจจบนไดโดยกอปญหาใหสงคมนอยทสด

DPU

68

ครถา เปนผชาย อาย 29 ป รปรางเลก ผวขาว ชอบสวมกางเกงทหารกบเสอยดคอ

กลม พดนอย ตรงไปตรงมา ออกจะโผงผางบางในบางครง ความจรงใจ สนใจปญหาของเดก

แตละคนอยางจรงจงและโดยบคลกสวนตวสงผลใหครถามหนาทหลกในการสอบถามและให

คาปรกษาแกเดกในเวลาทมปญหาตาง ๆ ครถาเปนชาวจงหวดนนทบร จบการศกษาระดบ

ปรญญาตร คณะครศาสตร จากสถาบนราชภฎจนทรเกษม

ครถาเรมทางานเปนครขางถนน ตงแตป พ.ศ.2542 ไมมสงดลใจใหสนใจงานดานน

เหตทมาทางานนเพราะเพงจบการศกษามาใหมซงเปนชวงท กทม. เปดรบสมครครเพอ

ทางานกบเดกเรรอนจงมาสมคร และไมเคยมความผกพนธเปนพเศษกบเดกเรรอนมากอน คร

ถาใชเวลาประมาณ 1 สปดาห ในการปรบตวเขากบงาน เขากบเดก โดยการเรยนรและทา

ความเขาใจสภาพปญหาของเดกแลวคอย ๆ ปรบปรงแกไขปญหา พรอมทงศกษาขอมลจาก

ครคนเกา ชวงแรกครถาไดไปฝกงานทพนทสวนจตจกรแตประสบการณตรงนนสามารถ

นามาใชกบพนทนไดเพยงบางสวนเทานนเพราะปญหาของเดกแตละพนทแตกตางกน ครถา

ทาความรจกกบเดกจากการแนะนาของครคนเกา ครถามบทบาทสาคญในการใหคาปรกษา

เดกในปญหาดานตาง ๆ

ครถากลาววา “ปญหาของเดกเรรอนทพบสวนใหญคอ ปญหายาเสพตด ปญหา

ดานสขภาพ ขาดอาหาร ตองการความชวยเหลออยตลอดเวลาไมรจกพอเนองจากเหนวา

ไดมางายและปญหาทคดวาสาคญทสดคอ เดกไมเหนคณคาของตนเอง “ (สมภาษณ, 23

มถนายน 2544)

การทเดกเรรอนมกมองไมเหนคณคาของตนเอง นาจะมาจากการทเดกเรรอนสวน

ใหญมกจะมองถงสงทเกดขนในปจจบน เชน วนนจะมขาวกนหรอไม จะขอเงนไดเทาไหร โดย

ทไมเคยคดถงวนพรงนหรออนาคตขางหนาวาจะเปนอยางไร จะเรรอนอยอยางนไปอกนานแค

ไหน จากการสอบถามเดกเรรอนสวนใหญจะคดในลกษณะนเหมอนกน

นอกเหนอจาก ครเอกและครถาทรบผดชอบพนท สนามหลวง สถานรถไฟ

บางกอกนอยและบรเวณใตสะพานอรณอมรนทร แลวยงมอาสาสมครเขารวมบางในบางชวง

เชน นกศกษาท มาฝกงานหรอมาเกบขอมลทาวจย และยงมขาราชการครทเกษยณอายแลว

คนหนงชอ ”ครป” รวมสอนดวยในวนเสารและอาทตย ซงถอไดวามบคลากรจดอยในระดบท

DPU

69

นอกจากสอนหนงสอครเอกและครถาจะดแลใหคาปรกษาและชวยแกปญหาตางๆ

ใหเดก ถาไมสบายกจะพาไปหาหมอหรอหายามาให พาไปฝากเขาโรงเรยนเมอเดกครบเกณฑ

หาขาวของเครองใชทจาเปนมาให ฝกอาชพให เชน สอนใหรอยสรอยลกปดขาย พาไปฝก

อาชพทศนยของ กทม. พาไปเขาคายตางจงหวด (พาเดกไปเขาคายทจนทบรในเดอนมถนายน

ทผานมา)จดกจกรรมพเศษใหเดกเรรอนแตละพนทของ กทม. ทากจกรรมรวมกนเมอปลาย

เดอนกรกฎาคมนมการจดวอลคแรลล ทสวนหลวง ร.9 ซงผวจยไดมโอกาสเขารวมกจกรรมใน

ครงนดวย

สาเหตททาใหเดกออกมาเรรอน ครทงสองคนใหความเหนตรงกนวามาจากสาเหต

สาคญ ๆ 4 อยาง คอ

1. เกดจากตวเดกเอง

2. ครอบครวแตกแยก มพอหรอแมใหม

3. สภาพแวดลอม เพอนชกจง แรงยวยจากสงคม

4. ฐานะทางบานยากจน

สาหรบความแตกตางระหวางเดกในโรงเรยนกบเดกเรรอน ครเอกมความเหนวา

“เดกในโรงเรยนปกตมเปาหมายในชวต รหนาท กรยามารยาทเรยบรอยเนองจากมพอแม ม

ผปกครองคอยอบรมสงสอน แตเดกเรรอนจะไมมจดหมายในชวต ไมเหนคณคาของตวเอง

ครตองสอนใหเดกรกตวเอง คดด ตอไปจะดเอง คาดหวงจะใหพวกเขามชวตทดกวานและ

สรางปญหาใหสงคมนอยทสด สาหรบเดกโตอยากใหเขามอาชพ โดยไปฝกอาชพทศนยของ

กทม. ในความเปนจรงตางกน กอาจจะทาไดแตตองใชเงน ใชเวลา ควบคไปกบความ

พยายามของครดวย”(สมภาษณ, 21 กรกฎาคม 2544 )

สวนครถามความเหนวา “เดกในโรงเรยนกบเดกเรรอนแตกตางกน ในดานความคด

โดยความคดของเดกในโรงเรยนจะดกวาเดกเรรอน สาหรบงานททาอยคาดหวง อยากจะให

เดกกลบบานและใชชวตรวมกบญาตพนองอยในครอบครวเหมอนคนอนทวไปแตถายงตองอย

DPU

70

2.2 ขอมลเกยวกบเดกเรรอน บรเวณใตสะพานอรณอมรนทรมเดกเรรอนหมนเวยนกนเขามาพกอาศยมาขอทาน

อยประมาณ 10 คน เปนชาย 7 คน หญง 3 คน เดกสวนใหญมอายประมาณ 10 – 18 ป บาง

คนอาศยอยบรเวณนตงแต อาย 10 ปจนกระทงปจจบนอาย 25 ปแลว และเดกสวนใหญมา

จากตางจงหวดเชน ราชบร กาญจนบร สมทรปราการ ระยอง กาแพงเพชร และกรงเทพ มบาง

คนเปนเดกในพนทบางกอกนอยทมาอยใตสะพานเปนประจา เชน หนง และแหลม ซงเปนเดก

ทเตบโตมาในพนท โดยไมไดอพยพหนมาจากทอน เดกเรรอนบรเวณน อาศยอาหารจากวด

อมรนทรารามปะทงชวต รายไดจากการขอทาน เดกบางคนจะเอาไปใชจายในการซอหายา

เสพตดประเภทตาง ๆ เชน บหร, กาว รวมไปถงยาบา

ในการอยรวมกน ถาเดกมกลมจะไมมปญหาในการอยรวมกน เดกทอยคนเดยว

จะตองระวงทงทางรางกายและสงของ เดกผหญงมกหาคนปกปองสวนใหญจะเปนเดกผชาย

ในกลมเดยวกน เดกจะนอนรวมกนเปนกลมเพอความปลอดภย โดยนอนกนบรเวณใตสะพาน

มเกาอผาใบเกา ๆ ,ผายาง หรอเสอปนอนบางคนกมผาหมซงคอนขางเกาหม บางคนกไมม

สาหรบปญหาของการอยรวมกนทพบอยเสมอคอ การทะเลาะกน แยงของกนเชนยาเสพตด

เสอผา เงน รวมไปถงผชายแยงผหญงกน ในการอยรวมกบชาวบานในพนทเดกชอบกนของ

แลวไมจายเงน บางครงทะเลาะกนกสงเสยงสรางความราคาญ สาหรบรถทจอดอยบรเวณท

รบจอดซงมรถจอดตลอดทงกลางวนและกลางคนเดกไมกลายงเนองจากมคนคมอย ชวงทม

การทาสวนหยอม เดกยายไปอยทอนหลายคน แตกมเดกใหมเขามาบาง เดกทมาอยใหมหาก

ยอมเดกเกาเจาถนหรอมเดกในพนทคมครองกจะกลาทาทายไมกลวใครและพฒนาการไปส

เดกเรรอนอยางรวดเรว เชน การหาเงน การใชยาเสพตด แมกระทงการพดมกจะใชถอยคาท

หยาบคาย

เดกทพบเหนอยเปนประจาเกอบทกครงทผวจยลงพนทมอยประมาณ 7-8 คน

สาหรบเดกเรรอนทผวจยเลอกเปนกลมตวอยางในการศกษา เปนเดกทอาศยอยในพนทเปน

ประจาโดยผวจยสามารถพบเหนและพดคยไดอยางสมาเสมอตลอดระยะเวลา 6 เดอนของ

DPU

71

มะปราง หรอในกลมเพอนมกเรยกเธอสน ๆ วา “ปราง” อาย 18 ป เปนเดกผหญง

รปรางเลกผอม ผวดา ผมยาว การแตงกายเอาใจใสจากตวเองตามสมควร มการซกเสอผาบาง

ในวนแรกทผวจยพบ(เวลาประมาณ 11.00 น.ของวนท 26 มนาคม 2544)บรเวณตนโพธขาง

โบสถ

ในครงแรกทพบปรางผวจยไมสามารถคยกบปรางไดเนองจากปรางอยในอาการของ

คนเมากาว การแตงกายในวนแรกทพบคอนขางสกปรกและตวมกลนกาวทดม ผมกระเซง

ผวจยใชเวลาประมาณ 2 สปดาห(ประมาณ 4-5 ครงทพบกน) ในการทาความคนเคยกบปราง

โดยอาศยการพดคย ใหความเปนกนเอง ใกลชด จบมอ จบแขน รวมทงสอนทกษะเบองตน

ทวไป เชน สอนคดเลข ใหอานหนงสอ ชวนเลนเกมส (เขยนเลข จานวน 1-100 ในกระดาษ

แลวใหวงกลมทละตวจากนอยไปหามาก) บางครงใหเงนซอขนม (ประมาณ 20 บาท) ซงผวจย

และปรางสามารถทาความคนเคยและพดคยกนอยางสนทสนมในเวลาไมนานนก

ปรางเปนเดกเรรอนทมาจากอาเภอ ทามะกา จงหวด กาญจนบร เรยนจบชน ป. 6 ม

พนอง 2 คน พอแมมอาชพรบจางทวไปเชน ขดดน เกบผลผลตการเกษตร หาฟน เผาถาน

ออกจากบานมาตงแต ป 2543 ประมาณ 1 ปแลว ครงแรกมาทางานเปนคนรบใชในบานแถว

ยานจรญสนทวงศ อยได ประมาณ 5-6 เดอน กหนออกมาเพราะทนลกของเจาของบานไมไหว

เดกชอบโวยใสเวลาทปรางทาอะไรไมถกใจ ชอบแกลง บางวนเวลาไปรบทโรงเรยนกแกลงโยน

กระเปาหนงสอลงจาก รถตก ตก ทปรางไปรบพอกลบมาบานปรางกโดนด บางเดอนกไมให

คาจางบอกวาจะเกบไวใหตอนกลบบานคอยมาเบก แตเวลาขอกลบบานกไมใหปรางกลบบาน

วนหนงเจาของบานกลาวหาวาปรางขโมยเงนทอนคาของทเขาใชใหไปซอ ปรางไมไดขโมยก

เลยหนออกมาพกอยแถวสถานรถไฟบางกอกนอย ครงแรกตงใจจะกลบบานแตไมมเงน

รวมทงแมปรางกมพอใหม ซงปรางไมคอยชอบพอใหมเลยตดสนใจไมกลบบาน เมอปรางเรม

DPU

72

จากการสมภาษณ ปราง เมอวนจนทรท 23 เม.ย.44 บรเวณใตตนโพธ ขณะทผวจย

นงคยอยกบปรางตามลาพง

ผวจย : ตอนนปรางพกอยกบใครทไหน

ปราง : นอนอยทตรมคลองโนน (ชไปทตรถไฟทจอดทงไวไมไดใชงานซงจอดอยรม

คลองบางกอกนอย) นอนคนเดยว บางวนกมานอนใตสะพาน บางวนกไมนอน

ผวจย : แตละวนทาอะไรบาง

ปราง : ขอตงค อยแถวโบสถทงวน ไมรจะไปไหน

ผวจย : ขอตงคไดแลวเอาไปทาอะไร

ปราง : เอาไปซอขาวสารใหพเขาหงใหกน (พทปรางพดถง หมายถงครอบครวของ

บอย ซงอาศยอยใตสะพานและมอปกรณในการหงหาอาหาร ปรางจะซอขาวสารไปให แลวขอ

กนขาวดวย) บางทกซอกาวบาง แตเดยวนปรางไมคอยดมแลวละ (ระหวางทครลงพนทเดก

สวนใหญจะไมดมกาวใหครเหน นอกจากตอนนนจะเมากาวจนพดกนไมรเรองแลว )

ผวจย : อยแถวนเคยถกใครรงแก หรอทารายหรอไม

ปราง : เคย เดกผชายแถวนละ มนชอบแยงของ แยงตงค

ผวจย : แลวมใครชวยมย

ปราง : ไมมหรอก แตเวลาครมามนไมกลาทาหรอก

ปรางมกจะบอกผวจยอยเสมอวา ไมใหมาทนคนเดยว ตองมากบครถา และครเอก

กลววาจะไมปลอดภย และมคนไมดเยอะ หากผวจยโดนทาราย ปรางบอกวาชวยไมไดเพราะ

หากชวยอาจโดนเดกผชายทอยแถวนนจะทาราย ครงหนงทผวจยสวมสรอยคอทองคาไปดวย

ปรางเหนจงรบเขามาบอกวา “ครถอดสรอยเกบซะ อนตรายนะ คนเยอะ แถวนมแตตนไมด คร

ตองระวงนะ แลวกอยามาคนเดยว ปรางชวยครไมไดหรอก”

ผวจยไดมโอกาสพบปรางในชวงเวลาของการลงพนทในระยะเวลา 3 เดอน (ปลาย

เดอน ม.ค.44 – ม.ย.44) ประมาณ 15 ครง เนองจากครเอกและครถาไดพาปรางไปสงบาน

หลงจากเมอหลายเดอนกอนเคยสงปรางขนรถไฟกลบบานเองแตอยไดไมนาน ปรางกกลบมา

DPU

73

เตย อาย 15 ป เปนเดกผชาย ชาวกรงเทพ สงประมาณ 150 เซนตเมตร ผว

คอนขางขาว แตงตวดกวาเดกใตสะพานคนอน ๆ มรองเทาด ๆ ใส เนองจากเตยเปนเดก

กรงเทพและมโอกาสไดกลบไปบานบาง เพอไปอาบนาเปลยนเสอผา ในชวงกลางวนทแมไม

อยบาน แตสวนใหญเตยจะใชชวตเรรอนอยแถวสนามหลวง ทาพระจนทร และใตสะพานอรณ

อมรนทร เตยมพนอง 4 คน อยบานกบพอแม 2 คน ออกมาเรรอน 2 คน พอแมมอาชพ ขาย

กวยเตยว เตยเรยนจบชน ม.3 ออกจากบานมาปกวา ๆ แลว สาเหตทออกจากบานเพราะไป

นอนคางบานเพอนพอกลบมาบานแมกดาวาและไลออกจากบาน ตอนนพกอยคนเดยว

มกจะนอนททาเรอตรงทาพระจนทร แตละวนกจะขอทานแถวขางโบสถจนถง 1-2 ทม แลว

กลบไปนอนททาพระจนทร เคยมานอนแถวโบก รถไฟแตโดนยามไล เงนสวนใหญทหามาได

เตยเอาไปซอขาวกน วนไหนไมมเงนเตยจะไปขอขาวท ด ด คาเฟ (เปนคาเฟทอยในละแวก

นน)

เตยเคยถกหนงรงแก หนง ซงเปนเดกเรรอนทอยในพนทใตสะพานอรณอมรนทรมา

เปนเวลานาน เดกเรรอนในพนทนใหการยอมรบวาหนงเปนขาใหญของพนทน (ขาใหญ

หมายถง เดกทเปนผนากลม มกเปนเดกทอยในพนทมาเปนเวลานาน ชอบสรางอทธพลเหนอ

เดกคนอน ในพนทชอบรงแกเดกทเขามาใหม หรอเดกทออนแอกวา ทงชกตอย แยงของ และ

ไถเงน) ครเอกเลาวา หนงกเคยเปนเดกเรรอนทครเอกเคยสอนมากอน แตจากเหตผลหลาย

อยาง เชน หนงเปนเดกในพนทบางกอกนอย ออกมาเรรอนเปนเวลานาน (นานกวา 5 ป)หนง

โตเกนไปแลว(ปจจบนหนงอายประมาณ 25 ป) ครเอกและครถาจงไมสามารถชกนาหนงให

กลบบานได

DPU

74

เตยเลาวา “ไอหนงมนชอบไถตงค วนนมนเหนผมขอตงคได เดยวมนตองมาไถผม

แนเลยคร ถาไมใหมนกตบเอาดวยนะคร“ (สมภาษณ, 15 มถนายน 2544)

วนนนเตยขอเงนได 30 บาท หนงพยายามจะเขามาแบงจากเตย แตเกรงใจครกเลย

ไมกลา เตยมากระซบบอกวาจะขอขามไปฝงทาพระจนทรพรอมครเพราะกลววาหนงจะมาแยง

เงน เตยบอกวาอยากใหครมาสอนทกวนจะไดไมมใครรงแก เขารสกวาครจะชวยปกปองเขาได

อยางนอยกจากหนงซงเปนขาใหญ เนองจากหนงเกรงใจคร

เตยเคยโดนตารวจไล และเคยโดนตารวจจบไปสงสถานสงเคราะหเนองจากใชยา

เสพตด(ดมกาว) แตอยแคอาทตยเดยวทางสถานสงเคราะหกปลอยมา เนองจากเตยชวย

ทางาน และเชอฟง เตยบอกวาเคยดมกาวแตดมอยแคเดอนเดยวกเลก เคยคดอยากกลบบาน

กลบไปเรยนตอ แตคงไปไมไดแลวเพราะ แมไมใหเขาบาน ถากลบไปกคงโดนดาและไล

ออกมาอก ตอนนมครมาสอนและอยากใหครมาสอนทกวน อยากมความร เตยมกจะพดวา

“ครสอนอะไรกได คดเลข อานหนงสอ เลนเกมส กดคร “

ครเอกเคยชวนเตยเขาโรงเรยนฝกอาชพของกรงเทพมหานคร จากการสงเกตและ

พดคยกน เตยมทาททใหความสนใจและอยากจะไปเรยนแตพอนดวนกนจรงจง เตยกลบไมมา

ตามนด ครเอกกลาววา “เตยออกมาเรรอนจนเคยชนกบการใชชวตทเปนอสระ หารายเงนได

งาย จงไมอยากไปเรยนฝกอาชพ”

ผวจยไดมโอกาสไดพบและพดคยกบเตย ประมาณ 7-8 ครง ในระยะเวลา 2 เดอน

กวา(ม.ย.44- ก.ค.44) เตยอยไมเปนท ปกตอยแถวสนามหลวง ทาพระจนทร และสะพานอรณ

อมรนทร และนอนกลางวน (ตนหลงเทยง) ทาใหเปนอปสรรคในการพบและพดคย สาเหตท

ผวจยสนใจศกษาชวตของเตยเพราะเตยเปนเดกเรรอนทมความรคอนขางสงกวาเดกคนอนท

ผวจยพบ คอจบ ม.3 ซงนาจะมชวตทดกวาน

อน อาย 14 ป อนเปนเดกผชาย ผวขาว ตวผอม ชางพดและมารยาทด อนเปน

เดกกาแพงเพชร มพนอง 3 คน พอเปนยาม แมขายของชาอยทกาแพงเพชร เรยนจบชน ป.6

ออกจากบานมาประมาณ 2 เดอนแลว เพราะแมชอบดดา ไมมเหตผล เบอกเลยนงรถไฟมา

เทยวกรงเทพ และตองการมาหาพอ ซงเปนยามอยกรงเทพดวย ปจจบนอนนอนอยแถวโบสถ

กบแหลม (แหลมเปนเดกเรรอนในบรเวณสะพานอรณอมรนทร) บางวนกนอนกนหลายคน หา

DPU

75

อนชอบคยกบคร ดจากลกษณะภายนอกแลวนาจะเปนเดกหวออนโนมนาวไดงาย

แตตรงกนขาม อนเปนเดกทมความเปนตวของตวเองและชอบหาเหตผลมาโตแยงในสงทคร

สอน เชน ผวจยบอกวา”บหรเปนสงไมดอยาสบเลยนะ” อนกจะบอกวา “ถามนไมดเขาไมทา

มาขายหรอกคร” อนคอนขางเปนเดกฉลาดหวไว สงเกตไดจากการใหฝกคดเลข อนสามารถ

ตอบถกและสอนเพอนคนอนได

อนมรายไดหลกจากการขอทานบรเวณขางโบสถ เหมอนเดกคนอน ๆ เงนทหามาได

นอกจากนาไปซอขาวและของทจาเปน อนนาไปซอบหร หากวนไหนหาเงนไดมากกจะนาไป

ซอยาบามาเสพกบเดกคนอน ๆ บรเวณนน แตอนคอนขางมนใจวาเขาสามารถควบคมตวเอง

ไดและไมตดสารเสพตดใด ๆ จากการสมภาษณอนเมอบายวนเสารท 15 ม.ย.44 บรเวณใต

สะพานอรณอมรนทร

ผวจย : เคยใชยาเสพตดไหม

อน : เคยดมกาว บหรกสบประจาเลยคร ยามากเคยเลนหากวนไหนขอตงคไดเยอะ

พอซอได ไมตดหรอกคร อยางกาวเนย มกดม ไมมกไมดม

ผวจย : แลวไมกลวจบตารวจหรอไง

อน : กลวเหมอนกน เคยโดนตารวจไลตอนเลนยากน แตกหนได ดก ๆ จะมตารวจ

ขบรถมอเตอรไซคมาตรวจแถว ๆ น ประจา

ผวจย : ออกจากบานมาหลายวนแลว คดถงบานมย

อน : คดถงเหมอนกน แตอยทนสนกด เพอนเยอะ ไมอยากกลบบาน

ผวจย : แลวอยากเรยนหนงสอมย

อน : ไมอยากเรยนหนงสอ แตอยากเรยนวาดรป

ผวจย : ทาไมไมกลบบานจะไดเรยนวาดรปอยางทอยากเรยน

อน : อกซกพกคอยกลบ

ผวจยไดมโอกาสพบอน ประมาณ 3–4 เดอน (เม.ย.-ก.ค.44) ไดทากจกรรมรวมกบ

อนบอยครงรวมทงการแขงแรลลทสวนหลวง ร.9 ชวงสดทายของการเกบขอมล(ส.ค.44) อนได

เดนทางกลบบานทกาแพงเพชรแลว วนขางหนาอนอาจจะเบอบานแลวกลบมาทนอกจงเปน

หนาทของครเอกและครถาทจะประคบประคองใหอนผานพนวยนไปดวยความบอบชานอย

DPU

76

แหลม เปนเดกผชาย อายประมาณ 17 ป ตดผมสน ผวคลา รปรางผอม สง

ประมาณ 165 เซนตเมตร เปนเดกกรงเทพ แตจาไมไดวาบานอยตรงไหน เรรอนอยแถวใต

สะพานมานานกวา 4 ปแลว มกจะแตงกายดวยกางเกงขาสนสดาและเสอยดสแดงทคอนขาง

เกามาก ๆ และแทบไมเคยซกเลย ตวมกลนกาวอยตลอด ไมใสใจทจะดแลตวเอง ไมอาบนา

แหลมเปนเดกเรรอนทผวจยพบแทบทกครงของการลงพนท แหลมจะเมากาวอยตลอดเวลา

นบเปนอปสรรคทสาคญมากในการพดคยกบแหลม และพดไมคอยรเรองมกจะพดวกไปวนมา

เมอผวจยถามคาถามอยางหนง แหลมจะตอบอกอยาง

ผวจย : บานอยไหน

แหลม : ยงไมไดกนขาวเลยคร

เมอบอกใหแหลมเขยนหนงสอ กจะวาดเปนเสนโคงไปมาและบอกวาทางไปบาน

เนองมาจากฤทธของกาวทดมเขาไป ดงนนผวจยตองใชความพยายามคอนขางมากในการ

พดคยกบแหลม ทสาคญผวจยตองเวยนศรษะจากกลนกาวและคาพดทวกวนของแหลม เทาท

รเรองของแหลมจากครทง 2 คน แหลมอยแถวนมานาน คนแถวนนรจกแหลมคอนขางด จาก

การสงเกตและพดคยกบแหลมพบวา แหลมสามารถอยในพนทไดอยางสบายไมตองกลวใคร

รงแกเพราะแหลมเขากบหนงไดดไมมปญหากน แหลมคอนขางจะเปนเดกทยอมคน ไมเอา

เรองกบใคร พดไปกยมไป

ในการลงพนทเกบขอมลผวจยไดมโอกาสพบเดกหลายคน เดกบางคนนาสนใจมาก

แตไดพบกนไมกครงทาใหไมสามารถศกษารายละเอยดไดมากนก เอม เปนเดกอกคนทพบกน

ครงแรก วนท 23 เม.ย.44 เอม เปนเดกผชายอายประมาณ 14 ป เปนชาวจงหวดแพร กาลง

เรยนอยชน ม.1 เอม ผวขาว เปนเดกทหนาตาด แตงตวด สวมกางเกงขายาว เสอยด มกระเปา

สะพาย ใสรองเทาหมสนอยางด เราไดนงคยกนบรเวณตนโพธ

ผวจย : มาเทยวกบเหรอ บานอยไหนละ

เอม : มาเทยวครบ บานอยแพร แตตอนนมาพกบานญาตแถวจรญฯ พอดปดเทอม

ผวจย : มาเทยวแถวนหลายวนหรอยงละ ดเพอนเยอะนะเรา

เอม : อาทตยกวา ๆ แลวครบ อก 2-3 วนกจะกลบ

DPU

77

ผวจย : เรยนชนไหนแลวละ

เอม : ม.1 ครบ

ผวจย : ดแลวละ กลบบานไปเรยนหนงสอนะ

เอม : ครบ

หลงจากนนประมาณ 2 สปดาห เอมกลบมาอกครงดวยสภาพทแตกตางจากครง

แรกมาก สวมกางเกงขาสน เสอยดตวเดมแตคอนขางสกปรกมาก ใสรองเทาแตะ เอมดมกาว

เปนแลว และออกจากบานมาเรรอนอยแถวใตสะพานอรณอมรนทร จากสวนหนงของบนทก

เกบขอมล

“วนนเปนวนเสาร (9 ม.ย. 44) เดกบรเวณตนโพธคอนขางเยอะกวาวนจนทรถงวน

ศกรเพราะวนหยดจะมคนมาวดมากกวารายไดจากการขอทานทมากกวาจงเปนแรงจงใจ

อยางหนง มเดกซงสวนใหญเปนเดกเรรอนรวมตวกนอยกวา 10 คน เดก 7-8 คนมกาวพรอม

อยในมอ คนไหนมเงนกซอมาเกบไวคนไหนไมมกขอจากเพอนบาง ขโมยคนอนมาบาง เอม

โชครายทถกผใหญคนหนงซงอาศยอยเพงพกรมคลองขโมยกาวไปจงเกดการทะเลาะและทา

ทายกนอยางรนแรงคาพดททะเลาะกนเปนภาษาทคอนขางหยาบคายมาก แทบไมนาเชอวา

ระยะเพยง 2 สปดาห จะทาใหเอมกรานโลกไดขนาดน แมคาขายดอกไมแถวนนบอกครวา

เดกคนนสดมาก (สด หมายถงไมกลวใคร ชอบทาทาย และกาวราว) บรรยากาศคอนขางตรง

เครยดจนมากใหผวจยรสกกลวพอสมควร”

จากการสอบถามชาวบานแถวนนไดความวา เอมกลบมาบรเวณใตสะพานบาง

บางครงแตไมบอยนก และมกจะมาตอนเยน สกพกกมรถยนตมารบ เอมแตงตวดขน ชาวบาน

แถวนนสงสยวาเอมจะไปขายบรการทางเพศ ซงจากการสงเกต พบวา เอมแตงตวดขนจรง

สะอาด มเงนจบจายใชสอยมาก นอกจากนน เอมยงเปนเดกทหนาตาด ผวขาว จงมความ

เปนไปไดทเอมจะไปขายบรการทางเพศอยางทชาวบานพดกน

เนองจากทาง กทม.ไดมาทาการปรบปรงสถานทบรเวณสถานรถไฟเดมใหสวยงาม

เพอทาเปนสวนสาธารณะ และจะทาการยายตลาดสดขาง ๆ ชานชาลาเดมไปอยตลาดใหม

การปรบปรงสถานทในครงนสงผลกระทบตอเดกเรรอนและครอบครวเรรอนทอาศยอยบรเวณ

นอยางมาก บรเวณโบกรถไฟทเดกเรรอนเคยอาศยหลบนอนปจจบนถกปดประตใสกญแจหาม

DPU

78

บอย เปนชายหนมรปรางผอม สง อายประมาณ 30 ป มภรรยาชอลนจ อาย

ประมาณ 25 ป ทงสองมลกชาย 2 คน ลกคนโตอายประมาณ 2 ขวบ ลกคนเลกอายประมาณ

1 ขวบ เดกทง 2 คนเกดขนในขณะทพอแมเปนครอบครวเรรอนทอาศยอยบรเวณนน บอยม

อาชพเกบของเกาขายและรบจางขนของในตลาด สวนลนจมอาชพรบจางเดดกานพรกโดยไป

รบพรกมาจากแมคาทตลาด ครอบครวของบอยมรายไดแตละวนไมแนนอน ไมสามารถหาเงน

มาเพอซอนมใหลกไดทกวน ครเอกและครถาใหความชวยเหลอครอบครวของบอยโดยการพา

ไปตดตอทศนยสาธารณสขคลองมอญ เพอขอรบการสนบสนนนมผงมาใหลกของบอย

นอกจากนนครเอกและครถายงใหการสงเคราะหเครองอปโภคบรโภคตามความจาเปน รวมไป

ถง ใหคาปรกษาในเรองตาง ๆ เชนการเลยงด การดแลเดกออน สาหรบลกคนโตของบอยเมอ

ครบเกณฑกจะพาไปฝากเขาเรยนโรงเรยนในสงกด กทม. พรอมทงเบกเครองแบบนกเรยน

อปกรณการเรยนทจาเปนจากสานกสวสดการสงคม กทม. เปนการดาเนนการดานการ

สงเคราะหชวยเหลอซงถอเปนหนาทอกดานหนงของครขางถนน จากสวนหนงของบนทกของ

ผวจย

“วนท 14 ม.ย.44 ครเอก ครถาและผวจย พบวาลกของบอยไมคอยสบายเนองจาก

ไมมนมใหดมทาใหเดกรางกายออนแอ ครดาเนนการชวยเหลอโดยพาบอยไปขอรบการ

สนบสนนนมผงจากหนวยงานของ กทม. แถว ๆ คลองมอญ ซงทนจะมเครองอปโภคบรโภค

เทาทจาเปนไวคอยใหความชวยเหลอ คนดอยโอกาส คนยากจน ในพนท กทม. ทตองการ

ความชวยเหลอเรงดวน สาหรบครอบครวของบอยครอาจไมไดใหความรในเรองของการสอน

หนงสอ แตเปนการชวยเหลอในรปแบบของการสอนใหเรยนรการดารงชวตอยในโลกนใหดขน

กวาทเปนอย เชน หานมมาใหลกคนเลกของบอย พาไปหาหมอเวลาเขาไมสบาย หรอใหเงนไป

ซอยามาใสแผล เมอลกคนโตของบอยครบเกณฑเขาเรยนกจะพาไปเขาเรยนในโรงเรยนใน

สงกดของ กทม. สาหรบอปกรณการเรยนรวมทงเครองแบบนกเรยน สามารถพาไปเบกไดจาก

กทม. ถาไมมครขางถนนครอบครวของบอยอาจจะไมไดรบโอกาสทดอยางนกได”

DPU

79

ครอบครวเรรอนเหลานอยใตสะพานไดไมนานนก เจาของตลาดกมาไลไมใหอย

พวกเขาจงไปอยขางศาลเจาซงเปนทของรถไฟ ระยะเวลาไมถงสองเดอนครอบครวเรรอน

เหลานกตองยายกลบมาอยใตสะพานอกครงเพราะตารวจรถไฟมารอเพงพกบรเวณขางศาล

เจาทงซงผวจยเองกไมสามารถคาดเดาไดวาตอไปพวกเขาจะไปอยทไหนหรอจะตองยายทอย

อกสก กครง

2.3 ขอมลเกยวกบการสอสารระหวางครขางถนนกบเดกเรรอน จากการสมภาษณ ครเอกเมอตอนสาย ๆ ของวนเสารท 15 มถนายน 2544 บรเวณ

รานขายของชาทสถานรถไฟ สรปขอมลเกยวกบการสอสารไดวา

เรมแรก ครเอกทาความรจกกบเดกโดยการแนะนาของครคนเกาสวนหนง แตสวน

ใหญครเอกลงพนทเองโดยการเฝาสงเกตจดทเดกรวมตวกบเปนประจา และเขาไปแจกของ

พวกเสอผา อาหาร ขนม ของเลน สบ ยาสฟน ยารกษาโรค แลวแตความตองการของเดกแต

ละคน ใชสงของเปนสอในการทาความรจกและสรางความคนเคย ทาตวเปนผหวงดตอพวก

เขาโดยยงไมแสดงตววาเปนใคร

ชวงทสอง เมอสรางความคนเคยกนดแลวจงเรมบทบาทของความเปนคร เรมสอน

ความรพนฐาน การอาน การเขยน ฝกคดเลข รวมไปถงสอนการดารงชวตอยในสงคม สอนให

เดกสนใจดแลตวเอง หมนอาบนา แปรงฟน ใชเงนทหามาไดไปในทางทเกดประโยชน เชน ซอ

ขาวกนแทนทจะเอาไปซอยาเสพตดชวงนเดกแคคนเคยกบเราเทานน แตจะยงไมถงกบวางใจ

นก ชวงนสงของทครเอามาแจกยงตองใชลอใจเดกใหเขามาหา แตการใหจะแตกตางจาก

ชวงแรก จะใหสงของบางในบางครงเทานน โดยจะใหสงของเดกในลกษณะของรางวลท

ทางานทใหทาเสรจ เชน เขยนหนงสออานหนงสอใหฟง วาดภาพ ระบายส หรอคดเลข คอตอง

ทางานกอนจงจะไดรางวล ในชวงทครเรมบทบาทของความเปนครน สวนใหญใชสอประเภท

อปกรณเครองเขยนตาง ๆ สมด ดนสอ ปากกา หนงสอ ทจาเปนตองใชทก ๆ วน ถาวนไหนจะ

สอนใหระบายส กจะมภาพลายเสนเปนแผน ๆ มาพรอมสเทยน สไม เดกบางคนวาดภาพเอง

จนตนาการเองเรากจะไดรวาเขาคดอะไร ชอบอะไร จากภาพทเขาวาดออกมา สาหรบเดก

เลก ๆ ครเอกกใหเขาฝกปนดนนามน ใหหดเขยน ก ไก จากหนงสอแบบเรยนของเดกใน

โรงเรยนทว ๆ ไป ถาเปนเดกโตหนอยเรมรและมความเสยงทจะตดยาเสพตดแลวจะสอนโทษ

DPU

80

ชวงทสาม เปนชวงทเดกเกดความไววางใจกจะเลาถงปญหาและสาเหตทตอง

ออกมา เรรอน ครกใหคาปรกษา ใหคาแนะนา และใหความชวยเหลอตามปญหาของแตละ

คน ชวงหลงนสงของแทบไมจาเปนนก เดกจะเขามาหาครแมไมมสงของกตาม เดกจะเขามา

หามาขอเรยนหนงสอ ขอระบายส ใหครตงโจทยใหคดเลข ปจจบนเดกพนทใตสะพานอรณอม

รนทร สวนใหญอยในชวงทสามคอตองการครทเดกเรรอนรสกเหมอนเปนทปรกษา เปนทพง

แทบทกเรองทตองการความชวยเหลอ

ในการดาเนนการสอนครเอกสอนเดกแตละคนโดยตรงเพราะปญหาของเดกแตละ

คนจะไมเหมอนกน ครเอกกลาววา “เดกแตละคนปญหาไมเหมอนกนนะ เวลามเพอนอยกน

หลายคนเดกจะอายไมกลาเลาปญหาใหฟง หากอยกบครสองตอสองจะกลาเลามากกวา มน

ทาใหเราเขาถงปญหาของเดกและหาทางชวยเหลอไดตรงตามความตองการของเดกแตละ

คน”

สาหรบการสอนทกษะเบองตนในการอาน การเขยนจะสอนรวมกนครงละ3-4 คน

แตละวนครจะสอนไมเหมอนกนแลวแตจะเตรยมมา ทงนตองขนอยกบความสนใจของเดก

ดวยสวนใหญใหฝกคดเลข วาดภาพระบายส สอนใหดแลสขภาพของตวเอง ใหหมนอาบนา

แปรงฟน ถาเดกคนไหนดมกาวกบอกใหดมนอยลงหรอเลกดมไปเลยโดยบอกถงโทษของการ

ดมกาว และทสาคญปญหาทพบกมสวนทาใหการสอนในแตละวนตางกนออกไป ครเอกตองร

ปญหากอนแลวจงหาทางแกไขและชวยเหลอในเบองตน ในการทางานมปญหาในการสอสาร

กบเดกบางหากเจอเดกเปนใบ

เดกทรวมกนอยเปนกลมสามารถสอสารกนไดดกวาเดกอยคนเดยว เชน ถามกน 3

คน ม 2 คนมาเรยนอกคนกอยากมาเรยนดวย บางทเดกเกากจะพาเดกใหมมาแนะนาใหรจก

มาเรยนดวยกม แตถาอยคนเดยวเดกจะปดกนตนเองเวลาพดคยกบเดกมกจะคยกนเรองทว ๆ

ไปเรองทเดกสนใจ เชน จะพาไปเขาคายตางจงหวด แลวดงมาสเรองทตองการสอนทเตรยม

มา ครเอกกลาววา “ถาเดกทาผดจะเรยกมาคยกนและบอกวาอยางนผดนะ ถาไมเชอฟงกจะ

ลงโทษโดยการไมพดดวยไมใหทางานไมใหของสนใจนอยลงชวยเหลอนอยลง ทาอยางนแลว

เดกจะทาตวดขน” (สมภาษณ ,21 มถนายน 2544)

DPU

81

ภาษาทเดกใชพดในการพดคยกบครจะพดสภาพ โดยพดแทนตงเองวา ผม, หน หรอ

ใชชอแทน เรยกครหวน ๆ วา คร ไมเรยกครครบ หรอครคะ เหมอนเดกทวไป สาหรบภาษาท

เดกพดกนคอนขางหยาบคาย ใชคา ก มงและมคาสบถ คาดา ประกอบการสนทนาเปนระยะ

สาหรบลกษณะและบคคลกของครขางถนน ครเอกใหความเหนวา “บคลกของคร

ขางถนนทแตกตางกนไมมผลตอเดก เพราะเปนลกษณะเฉพาะของแตละคน ครบางคนโผง

ผางดเปนนกเลงแตเดกกชอบ มนขนอยกบวาครเขากบเดกไดหรอไมมากกวา การแตงกายก

ควรจะทะมดทะแมงเพอความสะดวกในการทางาน ถาหนาตาสวยกดเดก ๆ ชอบ”

จากการสมภาษณ ครถาเมอวนเสารท 23 มถนายน 2544 ประมาณบายโมง ทใต

สะพานขางตลาดใหม พอสรปขอมลเกยวกบการสอสารไดดงน

เรมแรกครถาทาความรจกกบเดกโดยอาศยครเอกเปนผแนะนาทาความรจก เมอ

รจกคนเคยกบเดกดแลวกเรมบทบาทของความเปนครโดยการสอนทกษะเบองตนดานการ

อาน การเขยนโดยใชแบบเรยนสาเรจรป สาหรบเดกอนบาล – ป.6 นอกจากสอนหนงสอ ก

สอนใหดแลสขภาพของตวเอง สอนเกยวกบความรรอบตว ครถาจะมาสอนเดกวนเวนวน

ประมาณวนละ 5-6 ชวโมงแตละวนสอนไมเหมอนกน ขนอยกบความพรอมของเดกและความ

ตองการของเดกวาตองการความรทางดานไหน หรอถาเดกมปญหาตองการคาปรกษากตอง

พรอมรบฟง ใหคาปรกษาและชวยแกปญหาเฉพาะหนาใหไดมากทสด รวมไปถงการ

สงเคราะหอาชพ พาไปโรงพยาบาลถาพบเดกเจบปวย สงเคราะหเครองอปโภคบรโภค

ภาษาทใช เดกพดสภาพกบคร แตเวลาเดกพดกนเองใชถอยคาทคอนขางหยาบ

คาย มการดากนอยเปนประจา ครถาจะสอนเดกแตละคนโดยตรง โดยครถาใหความ

คดเหนวา”การเรยนทกษะเบองตนเรยนเปนกลมจะดกวา เดกจะสนกกบการเรยน แตถาเปน

การปรกษาปญหาเดกจะตองการความเปนสวนตวมากกวา ในการทางานเคยมปญหาในการ

สอสารกบเดก คอเคยเจอเดก เรรอนทเปนใบสอสารกนไมรเรอง” แตครถากพยายามทจะ

เขาใจโดยใชภาษามอจนพอทจะสอสารกนไดบางเลกนอย

สาหรบเรองของภาษาทเดกพดคยกนนนผวจยพบวามการใชคาแสลงทสามารถสอ

ความหมายเขาใจกนในกลมของเดกเรรอนในพนทอยหลายคา เชน คาวา “สด” หมายถงเดกท

DPU

82

บคลกลกษณะครขางถนน ครถาใหความเหนวา “บคลก การแตงกายของครแตละ

คน ไมถอวาเปนสงสาคญมากนก มนเปนแคสวนประกอบอยางหนงเทานน แตสงทสาคญคอ

ครสามารถเขากบเดกได ไมถอตวกจะทาใหการทางานประสบความสาเรจงายขน”

ในการสอสารกบเดกทรวมตวกนอยเปนกลมกบเดกทอยคนเดยวนน ครถาเหนวา ”

เดกทอยคนเดยวสอสารกนไดงายกวานะ เพราะเดกไดมโอกาสเลาถงปญหาใหเราฟงในชวงน

หากรวมตวกนเปนกลมเดกจะไมคอยสนใจคร มกจะเลนเปนสวนใหญ” ซงแตกตางกบครเอก

ทเหนวาเดกอยรวมกลมนนสอสารกนงายกวา สาหรบเรองทครถาพดคยกบเดกเปนประจา คอ

เรองทวไปในชวตประจาวน เดกจะเลาถงเหตการณทผานมาใหครฟง ชอบใหพาไปเทยวถาไป

เทยว ไปเขาคายกลบมาใหม ๆ จะคยถงเรองนบอยมากและจะถามวาเมอไหรครจะพาไปอก

2.4 การปฏสมพนธ ระหวางผวจยกบเดกเรรอน จากการสงเกตพบวา วนแรกของการลงพนท เดกในพนทยงไมทกทายผวจย ไม

กลาวคาสวสด เดกจะถามครเอกและครถาวา ผวจยเปนใคร เดกถามครเอกวา “ครพาใคร

มานะ มาทาไมเหรอ” สายตาทเดกมองผวจยดแตกตางจากสายตาทเดกมองครเอกและคร

ถา เดกมองผวจยเหมอนเปนคนแปลกหนา ในขณะทสายตาทมองครเอกและครถาแสดงถง

ความตนเตน ดใจ ทไดพบ เมอครเอกแนะนาวาผวจยเปนครจะมาชวยสอนหนงสอ เดกเรมมา

คยดวยแตยงไมเขามาคยดวยทกคนและนงหางกน ผวจยใชเวลาในการไปพบเดกประมาณ 5-

6 ครง เดกจงจะเรมสนทสนม พดคยดวยอยางคนเคย กลาวคาสวสดเมอไปถงและจะกลบ เขา

มากอดจบมอ สายตาทมองกเปลยนไปจากวนแรกทพบกน จนทาใหผวจยรสกเหมอนเปนสวน

หนงของสงคมตรงนนแลว เดกคอนขางพดสภาพกบครเอกและครถารวมทงกบผวจยดวย

ระหวางครขางถนนกบเดกเรรอน

DPU

83

ระยะเวลา ความสนทสนม ความเปนกนเอง แมเดกจะสกปรก ตวเหมน ครกไมเคย

แสดงความรงเกยจ นอกจากคาพดแลวการสมผส จบมอ ลบหวอยางเอนดรกใคร ความหวงด

และการใหการชวยเหลอในดานตาง ๆ สงผลใหเดกทนรสกวาครคอทพงของพวกเขาไดเกอบ

ทกเรอง เปนทงคร เปนทงเพอน พ พอแม และทสาคญเปนคนทพวกเขาไววางใจจากความรก

ความสนใจอยางจรงจงในการใหความร ใหคาปรกษาและใหความชวยเหลออยางตอเนองทา

ใหพวกเขารสกวายงมคนทเขาใจและพรอมทจะรบฟงทกปญหาของพวกเขา เดกจะเชอฟงและ

เกรงใจ ครเอกและครถามาก

3 การสอสารทบรรลตามวตถประสงค สงผลใหครขางถนนและเดกเรรอน เกดความเขาใจตรงกน

วตถประสงคของครขางถนน คอ การสรางความเขาใจทถกตอง ชกนาเดกใหม

ความรสกทดตอครอบครว ตอสงคม และกลบสครอบครว กลบสสงคมเหมอนเดกปกตทวไป

ในการตดตอสอสารกบเดกเรรอน ครขางถนนไดใชรปแบบและขนตอน 3 ชวง คอสรางความร

จก สรางความคนเคย และสรางความไววางใจ ดงทไดกลาวมาแลว สามารถสรปพฒนาการ

ของเดกเรรอนทง 4 คนไดดงน

DPU

0Bตารางท 1 สรปพฒนาการของเดกเรรอนในระยะเวลา 6 เดอนทลงพนท (ม.ค.44 – ส.ค.44) ขอมลของเดก

สาเหตทออกจากบาน

พฤตกรรมทโดดเดน

ปฏสมพนธกบเพอน ปฏสมพนธกบคร

การสอสารทมสวนชวยใหบรรล วตถประสงคของครขางถนน

สภาพชวตความเปนอยชวงเรรอน

สภาพชวตความเปนอย ในปจจบน

น.ส. 11Bปราง -หญง -อาย 18 ป -ชาว กาญ จนบร -ออกจากบาน ป2543

-ไมชอบทแมมพอใหมจงออกมาทางานเปนคนรบใชท กรงเทพ

-อธยาศย ด -คยเกง -เปดเผย -ชอบดม

กาวบางครงเมากาวจนคยกนไมรเรอง

-ชอบชวนเพอนคย -ตดเพอน -ชอบทากจกรรมกบเพอน เชน จดงานเลยง ดมเบยรและ ดมกาว -นาเงนทไดจากการขอทานมาซอกาวแบงกบเพอน

-ชอบทจะมสวนรวมในกจกรรมตาง ๆ ทครจดขน เชนไปทศนศกษาทตางๆ -ชอบเลาเพอน ๆ ใหครฟง -แสดงความหวงใยเชน เตอนใหผวจยระวงตว ไมใสเครองประดบเวลาลงพนท -แสดงความตองการครอยางชดเจนเชน จบมอถอแขน เขามาเบยดใกลๆ อยากใหครมาทกวน

1. ครงแรกครเอกและครถาสงปราง ขนรถไฟกลบบานเอง สาเหตทปรางยอมกลบบานพราะแมของปรางเคยมาตามหาทใตสะพานครจงใชจดนเกลยกลอมใหปรางรวาแมยงรกและเปนหวงปรางจงยอมกลบบาน 2. อยไดไม นาน ปรางกกลบมา เรรอนอกโดยบอกวาคดถงเพอน 3. ตอมาครจงไปสงถงบานททามะกา และมโอกาสไดพดคยปญหาของปรางกบพอแม ชวยสรางความเขาใจทดใหเกดขนในครอบครวของปราง สงผลใหพอแมเขาใจและดแลเอาใจใสปรางมากขน ปรางจงไมกลบมาใตสะพานอก

- อาศยนอนตามโบกรถไฟ บางวนนอนใตสะพานอรณอมรนทร ไมดและเอาใจใสเรองการแตงกายคอนขางสกปรก อาศยขาวทวดปะทงชวต ในแตละวนกนขาวเพยงบางมอเทานน เงนสวนใหญทไดมาจากการขอทานจะนามาซอกาว

- กลางป 2544 ครเอกและ ครถา พามะปรางกลบไปสง บานท อ.ทามะกา กาญจนบร อยกบพอแมและนองทเกดจาก พอใหม ครอบครวของปราง มอาชพรบจางทวไป เชน เกบพรก ถอนหญา และเผาถานขาย มสภาพความเปนอยทดขน

DPU

ตารางท 1 (ตอ) ขอมลของเดก

สาเหตทออกจากบาน

พฤตกรรมทโดดเดน

ปฏสมพนธกบเพอน ปฏสมพนธกบคร

การสอสารทมสวนชวยใหบรรล วตถประสงคของครขางถนน

สภาพชวตความเปนอยชวงเรรอน

สภาพชวตความเปนอย ในปจจบน

22Bนาย 33Bเตย 4B-ชาย 5Bอาย 6B15 ป -ชาว กรงเทพ -ออกจากบานป2542

-ไปนอนคางบานเพอน แมโกรธจงดาและไลออกจากบาน

-พดนอย -ชอบคด เลข -หวไว -สามารถสอนเดกคนอนได -แตงตวด สะอาดกวาเดก เรรอน ทวไป

-เกบตวไมคอยยงกบใคร -แสดงใหเหนชดเจนวากลวหนงโดยไมกลาเขาใกล โดยเฉพาะเวลาทขอทานไดจะเดนตามครตลอดเวลาและกลบพรอมคร

-มกจะพดคยกบครในเวลาทครชวนคยเทานนจะไมเขามาทกทายหรอพดคยกบครดวยตวเอง -มกไมเปดเผยเรองสวนตวใหครฟงงาย ๆ ตองใชเวลาสกพกเมอสนทสนมมาก ๆ แลวจงเลาใหฟง -มสวนรวมในการเรยนการสอนโดยทเตยสามารถชวยครสอนคดเลขใหเดกคนอน ๆ ได

-รบฟงคาแนะนาของครอยางตงใจ ตอบรบไมปฏเสธ แตไมปฏบตตาม เชน ครแนะนาใหกลบบานไปเรยนหนงสอ เตยจะไมปฏเสธ แตไมยอมกลบบาน หรอครเอกแนะนาใหไปฝกอาชพ เตยดจะใหความสนใจจะไปแตกไมไป

- กลางวนเตยมกจะมาขอทานแถวใตสะพานเพอเอาเงนไปซอขาว เลนเกมส -กลางคนจะไปนอนแถวทาพระจนทร ความเปนอยโดยทวไป เชนการแตงกายดดกวาเดกเรรอนทวไป ไมพบวาเตยเสพยาเสพตด

-ปจจบนไมพบเตยในพนทใตสะพานแลว แตสนนษฐานวาเตยยงเรรอนอยแถวทาพระจนทรมบางครงทครเอกไดเจอกบเตยแถวนน

DPU

ตารางท 1 (ตอ) ขอมลของเดก

สาเหตทออกจากบาน

พฤตกรรมทโดดเดน

ปฏสมพนธกบเพอน ปฏสมพนธกบคร

การสอสารทมสวนชวยใหบรรล วตถประสงคของครขางถนน

สภาพชวตความเปนอยชวงเรรอน

สภาพชวตความเปนอย ในปจจบน

77Bนาย 8Bอน 9B-ชาย 10Bอาย 11B14 ป -ชาว กาแพง เพชร -ออกจากบานป2544

-ออกมาเทยวชวคราวเมอเบอกจะกลบบาน

-คยสนก -ราเรง -ชอบหวเราะ -ชอบแหยเดกเลก ๆ -หวไว -ชอบวาดรป -มความเชอมนในตวเองสง

-ชอบเลนกบเดก ๆ -ชอบสอนเดก ๆ คดเลข -มนาใจแบงของกนใหเพอน ๆ -ตามใจเพอน ใครชวนไปไหนกไปไมขดใจ

- เวลาครสอนวาอะไรเปนสงไมดมกหาเหตผลมาโตตอบตดตลกขบขน เปนทเฮฮาสนกสนานเวลาททากจกรรมรวมกน

-ครเอกแลครถาชวยพดคยใหอนเลกเสพยาเสพตด เหนความสาคญของการเรยนและอยากจะกลบไปเรยนตอ อนจงยอมกลบบาน

-แตงกายเหมอนเดกปกตทวไป -มกจะไปกนขาวทวด -เงนทหามาไดจากการขอทานจะเอาไปซอยาเสพตดเชน บหร กาว หรอบางวนถาขอไดเยอะจะไปซอยาบามาเสพกน -อาศยหลบนอนแถวขางโบสถ

-ปจจบนอนกลบไปอยบานท กาแพงเพชร ครทงสองคนยงไมพบอนแถวใตสะพานอก

DPU

ตารางท 1 (ตอ) ขอมลของเดก

สาเหตทออกจากบาน

พฤตกรรมทโดดเดน

ปฏสมพนธกบเพอน ปฏสมพนธกบคร

การสอสารทมสวนชวยใหบรรล วตถประสงคของครขางถนน

สภาพชวตความเปนอยชวงเรรอน

สภาพชวตความเปนอย ในปจจบน

1212Bนาย 13Bแหลม 14B-ชาย 15Bอาย 16B17 ป -ชาว กรงเทพ มหานคร -ออกจากบานป2541

-ไมทราบสาเหตทออกจากบาน

-พดจาวกไปวนมาบางครงกพดไปยมไป สาเหตมาจากฤทธของกาวทดมเขาไป

-เพอน ๆ ไมชอบคยดวยเนองจากแหลมพดไมรเรอง -ชอบนอนอยใกลๆ กลมเพอนทเลนอยดวยกนแตบางครงเทานนทแหลมจะเลนดวย

-แหลมกบครมกคยกนไมคอยรเรองเพราะแหลมมกจะเมากาวอยตลอดเวลา หากมโอกาสคยกนไดกจะทากจกรรมรวมกนกบเดกเรรอนคนอนๆ เชน วาดรป เลนเกมส

-การชกจงใหแหลมกลบสครอบครวเปนไปไดยากเนองจากครและแหลมไมสามารถคยกนไดรเรองและทสาคญแหลมไมสามารถตอบครไดวาบานอยทไหน

-สภาพชวตความเปนอยของแหลมตลอดระยะเวลาทผวจยลงพนท ไมมอะไรเปลยนแปลงไปจากเดมมากนก การแตงกายกอยในชดเดม ๆ ทไมคอยซก มบางวนทอาบนาเพราะครเอาสบหรอยาสระผมไปแจก -ไมดแลตนเอง

- ยงเรรอนอย

DPU

88

จากตารางสามารถสรปไดวา การดาเนนงานของของโครงการครอาสาโดยใชการ

สอสารในการเขาถงเดกเรรอนแตละคนเรมจากการ ทาความรจก สรางความคนเคย และ

สดทายคอไดรบความไววางใจ ผวจยพบวาการสอสารมสวนชวยใหบรรลวตถประสงคของคร

ขางถนน โดยสามารถชกนาเดกกลบเขาสครอบครวได 2 คน คอ ปราง และอน สาหรบเตยและ

แหลมนนยงไมสารถชกนาใหกลบบานหรอกลบเขาสสงคมปกตไดอนเนองมาจากสาเหตหลาย

อยางประกอบกนทงสภาพความพรอมของครอบครวทจะยอมรบเดกกลบบาน อยางกรณของ

แหลมทไมสามารถตอบครไดวาบานอยทไหนหรอมใครอยทบานบาง และประการสาคญคอ

ความตองการทแทจรงของเดกวาเขาตองการทจะเลอกอะไร ครขางถนนไมสามารถบงคบเดก

ใหทาอยางนนอยางนได ทกสงทกอยางทเปนไปขนอยกบความสมครใจและเตมใจของเขาเอง

กรณของ เตยทไมไปฝกอาชพ ครเอกกไมสามารถบงคบเตยใหไปฝกอาชพได

นอกจากนนพบวา ครขางถนนและเดกเรรอนมการเรยนรซงกนและกนอยตลอดเวลา

โดยครขางถนนไดเรยนรสภาวะทางอารมณ ความรสกนกคด ทศนคตของเดกเรรอนแตละคน

จากการทากจกรรมรวมกนในแตละวน เชน การวาดภาพ การพด การเขยน แมแตการ

แสดงออกจากอวจนะภาษาดานตาง ๆ เชนการจบมอ การกอดแขน สายตาทแสดงออกถง

ความเปนมตร หรอศตร สงเหลานลวนเปนปจจยครขางถนนเรยนรไดจากประสบการณ ทได

ลงพนทคลกคลกบเดกเรรอน เพอทจะไดรบรถงความตองการของแตละคนและหาทาง

ตอบสนองความตองการเหลานนไดอยางถกตองและเหมาะสม และทสาคญประสบการณ

จากการทางานชวยใหครขางถนนสามารถนามาปรบปรงและพฒนารปแบบการดาเนนงานใน

อนาคตอกดวย

การทเดกเรรอนกไดมโอกาสไดแสดงออกถงความตองการทแทจรงของตนเอง ได

ระบายความรสกตางๆ ทพวกเขาคดวาสงเหลานนคอปญหาคอสงทเลวรายทเขาไดรบมาจาก

ครอบครว ไดรบจากสงคม ครขางถนนไดใชโอกาสนชวยสรางความเขาใจทถกตอง โดยการรบ

ฟงปญหา พดคย ใหคาแนะนา แสดงความเหนอกเหนใจ สรางความรสกทดใหแกเดกเรรอน

อยางนอยกทาใหพวกเขาไมรสกโดดเดยวในสงคมน

DPU

89

โครงการครขางถนนไดมการจดกจกรรมพเศษตางๆ ขนอยางสมาเสมอ เพอเปด

โอกาสใหครขางถนนและเดกเรรอนไดมโอกาสเรยนรกนและกนมากขน และเปนการเปดโลก

ทศนของเดกเรรอนใหกวางขน มการเรยนรสงใหม ๆ มเพอนเพมมากขน เชน การจดทศน

ศกษาตางจงหวด, การจดเขาคายพกแรม, การจดอปสมบทหม หรอการแขงขนแรลล

ผวจยมโอกาสไดรวมกจกรรม ในโครงการครอาสาของกองสงคมสงเคราะห ในชวงท

ลงพนทเกบขอมล เมอวนท 28 ก.ค.44 ในกจกรรมการแขงแรลล ทจดขนท สวนหลวง ร.9

จดประสงคของโครงการน เพอเสรมสรางความสมพนธอนดของเดกในชมชนและเดกเรรอน

จากบนทกสวนหนงของการเกบขอมล

“วนท 28 ก.ค.44 วนน กองสวสดการสงคม กทม.รวมกบตารวจชมชนมวลชน

สมพนธของสถานตารวจนครบาล 5 สถาน ในทองททมครขางถนนลงไปทางาน จดการแขง

แรลลเปนกจกรรมทจดขนเพอฝกทกษะดานตาง ๆ ของเดกและเชอมความสมพนธระหวางเดก

ในชมชนและเดกเรรอน ใน 5 พนทของ กทม. คอ สนามหลวง สวนจตจกร สแยก อ.ส.ม.ท.

สวนลมพน และประชาอทศ มเดกเขารวมกจกรรมประมาณ 120 คน

เมอเดกในพนทตาง ๆ ทยอยมาถงสวนหลวง ร.9 ซงเปนสถานทจดกจกรรม เดกจะ

ไดรบขาวกลองเปนอาหารเชา ผวจยสงเกตเหนวาเดกจะแยกกนเปนกลมนงรวมเฉพาะเดก

ทมาจากทเดยวกน และมการวพากษวจารณเดกกลมอน ๆ โดยเฉพาะเดกในชมชนบางคน

จะแสดงความรงเกยจเดกเรรอน เชน เดกเรรอนตวเหมน แตงตวสกปรก ตดยา และ เรยกวา ”

เดกเรรอน” สวนเดกเรรอนกจะเรยกเดกในชมชนวา”เดกชมชนแออด”

เมอทกอยางพรอมมการแบงเดกเปน 10 กลม ๆ ละ 12 คน คละพนทเพอใหเดกรจก

กนอยางทวถง รปแบบการแขงขนมการจดฐาน 10 ฐาน เพอฝกทกษะดานตาง ๆ เชน การชม

การดม การสมผส การฟงเสยง การแกปญหาเฉพาะหนา ความสามคคของกลม เปนตน เดก

ทกคนในกลมกจะทาความรจก พดคยกนและชวยเหลอกนในทสด ตลอดระยะเวลาประมาณ

3 ชวโมง กบการฝกทกษะทง 10 ฐาน การปฏสมพนธกนในกลมสงผลใหความรสกแบงพรรค

แบงพวก ความรสกรงเกยจกนหายไป กลายเปนความสนทสนมทเกดขนพรอม ๆ กบความ

สนกสนาน สงเกตไดจากการรบประทานอาหารกลางวนทมการนงรวมกน พดคยหยอกลอ

กนของเดกทมาจากคนละพนททงเดกเรรอนและเดกในชมชน จนกระทงแจกรางวลและแยก

ยายกนกลบ นบวากจกรรมนประสบความสาเรจมากมายทเดยว สงเกตไดจากบรรยากาศท

เปลยนไปจากครงแรกทเดกพบกน กจกรรมทาใหการแบงพรรคแบงพวก ความรงเกยจทเดกใน

DPU

90

การใชกจกรรมเปนตวเชอมโยงกบเดก สามารถชวยเสรมสรางความสมพนธอนด

ระหวางเดกเรรอนกบครขางถนนและระหวางเดกเรรอนกบเดกในชมชน การมสวนรวมใน

กจกรรมตาง ๆ ทาใหการแสดงความรงเกยจของเดกทมตอกนและกนลดนอยลง เดก ๆ ไดทา

ความรจก พดคยกน และมเพอนใหม จากการมปฏสมพนธ สงผลใหชองวางระหวางเดกเรรอน

และเดกในชมชนลดนอยลงไปดวย ประสบการณทไดรบจากการเขารวมกจกรรมชวยใหเดก

เรรอน มองเหนคณคาของตนเองมากขน และรสกวาเขายงเปนสวนหนงของสงคม

นอกจากนนการจดกจกรรมพเศษตาง ๆ ของโครงการครขางถนนเพอเปดโลกทศน

ของเดกเรรอนใหกวางขน โดยการจดกจกรรมใหเดกไดมปฏสมพนธกบเดกเรรอนดวยกนเอง

และกบเดกในชมชน การเสรมสรางความรในเรองยาเสพตดจากตารวจชมชนสมพนธ เรอง

สขภาพอนามยจากหนวยงานสาธารณสขของกรงเทพมหานคร สงเหลานนบเปนสวนหนงท

ชวยเสรมสรางใหรปแบบการสอสารระหวางครขางถนนกบเดกเรรอนใหบรรลวตถประสงคไดด

ยงขน

การทผวจยไดลงพนทภาคสนามในบทบาทของครขางถนนและ ไดเขารวมทา

กจกรรมตาง ๆ ในโครงการครขางถนนของกรงเทพมหานคร พบวา ครขางถนน ไดใชการ

สอสารทแบงเปน 3 ชวง คอ ชวงทาความรจก ชวงสรางความสนทสนมคนเคย จนถงชวงท

ไดรบความไววางใจจากเดกเรรอน ประกอบกบประสบการณในรปแบบตาง ๆ โดยเฉพาะการ

เรยนรพฤตกรรม ลกษณะนสยของเดกแตละคน จากการทไดสอสารกบเดกเรรอน ซงแตละคน

มลกษณะนสยของการสอสารทแตกตางกน เชนเดกเรรอนทหนออกมาจากบานเพราะถกพอ

แมทารายรางกาย กจะมลกษณะปดกนตนเองในการสอสารกบผอน เมอครขางถนนไดเรยนร

สงเหลาน กจะทาใหเกดความเขาใจและใหความสนใจทจะสอสารกบเดกเรรอนในลกษณะน

เปนพเศษ โดยการใชวธเขาไปคยกบเดกตวตอตว สรางความคนเคย สนทสนม จนเกดความ

ไววางใจ เดกสามารถเขาใจถงความหวงดของครขางถนนอยางแทจรง ยอมพด ยอมเปดเผย

ปญหา เลาความในใจใหครไดรบทราบ ครขางถนนไดเรยนรปญหาจากการทเดกเรรอนเลาให

ฟงครขางถนนกจะสามารถชวยใหคาปรกษา ใหความชวยเหลอไดตรงตามความตองการของ

เดกแตละคน

DPU

บทท 3

ระเบยบวธวจย

การศกษาครงน จะทาการศกษาเจาะจงเฉพาะกลมเดกเรรอนบรเวณสะพาน

อรณอมรนทร เขตบางกอกนอย กรงเทพมหานคร โดยจะดาเนนการวจยในเชงคณภาพ

(Qualitative Methodology) ใชขอมลดานการสอสารทเกดขนจากกระบวนการเรยนรและ

ความรสกนกคด ปรากฏการณตาง ๆ ในชวตทเปนอยของครขางถนน กบเดกเรรอน ทเกดขน

รวมกนระหวางครขางถนนกบเดกเรรอน ผวจยใชเวลาในการศกษาเปนระยะเวลา 6 เดอน

ตามตารางเวลาในการเกบขอมลภาคสนาม ( ผนวก ค) ดวยการสมภาษณ การสงเกตและ

เขาไปมสวนรวม ในการเรยนการสอนและมปฏสมพนธกบครขางถนนและเดกเรรอน รวมไป

ถง ศกษาจากเอกสาร หนงสอ วทยานพนธ และงานวจยทเกยวของ โดยใชการพรรณนา

และวเคราะหขอมลแบบอปนย (Induction) ดวยการศกษาขอมลยอย ๆ หลายกรณมา

สงเคราะหและสรปเปนแบบสรปเชงนามธรรม

แหลงขอมลทใชในการศกษาวจย

1. ขอมลจากเอกสาร (Documentary) เปนการศกษาจากเอกสารตาง ๆ ท

เกยวของ เชน งานวจยทเกยวกบเดกเรรอน บทความในหนงสอพมพ และนตยสารท

เกยวกบสถานการณเดกเรรอน ตลอดทงขอมลจากองคกรตาง ๆ ทเกยวของ ในการให

ความชวย

เหลอเดกเรรอน เพอใชเปนขอมลพนฐานในการศกษา

2. ขอมลจากการศกษาภาคสนาม โดยการสงเกต และการสมภาษณ ครขางถนน

ของกรงเทพมหานครททางาน อยบรเวณใตสะพานอรณอมรนทร ซงมอยจานวน 2 คน และ

เดกเรรอน จานวน 4 คน ทอาศยอยบรเวณดงกลาวเปนประจา เพอใหไดขอมลทตอเนอง

ตลอดระยะเวลา 6 เดอนทกาหนดไว

DPU

52

ประชากรในการศกษาวจย ไดแก

1. ครขางถนน ในโครงการครขางถนนของกรงเทพมหานคร จานวน 2 คน คอ

1.1 คณองคนรกษ แกรกกระโทก (ครเอก) เพศชาย อาย 29 ป เปนชาว

จงหวดลาปาง จบการศกษาระดบปรญญาตร คณะครศาสตร จากสถาบน

ราชภฎลาปาง

1.2 คณสถาพร รตนไชย (ครถา) เพศชาย อาย 29 ป เปนชาวจงหวด

นนทบร จบการศกษาระดบปรญญาตร คณะครศาสตร จากสถาบน

ราชภฎจนทรเกษม

2. เดกเรรอนทอาศยอยในพนทบรเวณใตสะพานอรณอมรนทรเปนประจาซงผวจย

สามารถพบเหนและพดคยไดอยางสมาเสมอเพอใหไดขอมลอยางตอเนอง ตลอดระยะเวลา

ของการลงพนท จานวน 6 คน ซงผวจยจะขอใชเพยงชอเลนของเดกในการกลาวถง คอ

2.1 มะปราง เดกผหญง อาย 18 ป เปนชาวจงหวดกาญจนบร จบการศกษา

ระดบชน ป.6

2.2 เตย เดกผชาย อาย 15 ป เปนชาวกรงเทพมหานคร จบการศกษาระดบ

ชน ม.3

2.3 อน เดกผชาย อาย 14 ป เปนชาวจงหวดกาแพงเพชร จบการศกษาระดบ

ชน ป.6

2.4 แหลม เดกผชาย อาย 17 ป เปนชาวกรงเทพมหานคร ไมไดเรยนหนงสอ

2.5 เอม เดกผชาย อาย 14 ป เปนชาวจงหวดแพร เรยนอยชน ม.1

2.6 บอย ผชาย อายประมาณ 30 ป เปนครอบครวเรรอนไมทราบทมา

การเกบรวบรวมขอมล

ผวจยใชเวลาในชวงเดอน มนาคม ถง สงหาคม 2544 ในการเกบรวบรวมขอมล

ของครขางถนนกบเดกเรรอน บรเวณใตสะพานอรณอมรนทร เขตบางกอกนอย ขนตอน

การเกบรวบรวมขอมล (ภาคสนาม) มดงน

DPU

53

ขนตอนแรก ผวจยเขาสพนทศกษา สงเกตสถานท สภาพแวดลอมทางกายภาพ

โดยรวมเนองจากพนทดงกลาวเปนทสาธารณะ มผคนผานไปมาตลอดเวลา แตจะมครอบครว

ทไรทอยอาศยมาพกผอนหลบนอนและประกอบอาชพอยในบรเวณดงกลาวดวย ผวจย

พยายามทาตวไมใหเปนทสนใจเพราะผวจยยงไมสามารถกาหนดบทบาทของตนเองได วาควร

จะแสดงบทบาทอยางไรจงจะเหมาะสมกบสถานการณทเปนอย เพอใหไดขอมลทเปนจรงและ

เพอความปลอดภยของผวจยเอง อยางไรกตามในขนตอนน ผวจยสามารถทาความคนเคยกบ

ครขางถนนททางานอยในพนทดงกลาวไดในระดบหนง โดยพดคย ทาความสนทสนมคนเคย

กบคร ขอคาแนะนา ในการทาความคนเคยกบเดกเพอเปนแนวทางในการปฏบตงาน รวมถง

สมภาษณแนวทางปฏบตงานของครตามกรอบแนวคาถามทเตรยมมาดวย (ผนวก ข) ขนตอน

นใชเวลาประมาณ 1 เดอน

ขนตอนทสอง การเกบรวบรวมขอมล ผวจยเรมเกบรวบรวมขอมลดวยเทคนค

วธการเชงคณภาพ ดวยการสงเกตแบบไมมสวนรวม (Non – participative Observation)

เพอสงเกตพฤตกรรม ประสบการณ สภาพแวดลอม ความเปนอย รปแบบการดาเนนชวต

ลกษณะการสอสาร เชน สงเกตเดกเรรอนทเปนผนาในกลม ผปฏบตตาม ขนตอนการตดสนใจ

การเกดความขดแยงในกลม และวธการไกลเกลยขอขดแยง โดยใชวธการจดบนทกอยาง

ละเอยดและอดเทป เพอเกบรวบรวมขอมล เมอผวจยทาความรจกและคนเคยกบเดกเรรอน

แลว จงเรมทาการสงเกตอยางมสวนรวม (Participative - Observation) พดคยใหคาปรกษา

รวมทากจกรรมตาง ๆ กบเดกเรรอนเพอสรางความคนเคยและสรางความไววางใจ ทดลอง

สอนหนงสอ เมอมโอกาสกทาการสมภาษณเดกเรรอนในสภาพแวดลอมทเดกคนเคยและเรม

รสกเปนกนเองกบผวจยหรออกนยหนงคอการสมภาษณแบบไมเปนทางการ โดยมคาถามตาม

กรอบแนวคาถามทผวจยเตรยมมา (ผนวก ก) พรอมกบใชการสนทนาทปลอยใหเดกเรรอน ม

อสระในการแสดงออกทางความคด

ในขนตอนน ผวจยและเดกเรรอนเรมทจะรจกและมความคนเคยกนมากขน เดก

บางคนเรมทจะไววางใจผวจยโดยการเลาประวต ความนกคด ความรสก ขณะทผวจยสามารถ

สงเกตพฤตกรรมของเดกและสภาพความเปนอยของเดกทเชอมโยงกบสภาพแวดลอม เมอ

เปนไปได ผวจยไดพยายามหาโอกาสบนทกเทประหวางการสมภาษณ เพอรวบรวมขอมลได

อยางละเอยด และนามาถอดเทป แกะคาพด นาเสยงทสอถงอารมณดานตาง ๆ ความรสก

นกคดทไดจากการพดคยมาวเคราะห

DPU

54

ขนตอนทสาม ขนตอนวเคราะหขอมล ขนตอนนไดเรมตนไปพรอมกบการเกบ

รวบรวมขอมล ซงผวจยตงคาถามกบขอมลทไดรบ วเคราะหประเดนตาง ๆ ทเกดขน และ

พยายามหาความหมายจากขอเทจจรง และปรากฏการณตาง ๆ ทเกดขนระหวางเกบรวบรวม

ขอมล และสรปขอมล แบงแยกประเภท และลกษณะของความสาคญทกวนของการเกบ

รวบรวมขอมลเพอเปนแนวทางในการเกบรวบรวมขอมล ครงตอ ๆ ไป และยงเปนการประเมน

การทางานดวยวาควรตองปรบปรงรปแบบการทางานอยางไร เพอทจะสามารถเขาถงแกนของ

การสอสารระหวางครขางถนนและเดกเรรอน รวมทงสารวจความคบหนาในการทางานทก

ขนตอน สดทายจงเปนการวเคราะหรวมจากขอสรปยอยทม และสรางเปนมโนทศนจาก

สภาพการณตามบรบทของขอมล เพอเปนขอสรป ในการอธบายสภาพการณทเกดขนบอย ๆ

จนเปนรปแบบการปฏบต (Pattern) จากนนกจะเปนการสรางภาพรวมจากขอสรปหลาย ๆ

เหตการณทเกดขน เพอสรปและพรรณนาความ ตามลกษณะของการอปนย(Inductive

Approach) ซงในการดาเนนการวเคราะห ผวจยไดวางแผนการวเคราะหขอมลเปน 3 ขนตอน

คอ

1. ผวจยทาการรวบรวมขอมลพนฐานเกยวกบสภาพชวตของเดกเรรอน และขอมล

บางอยาง ทคาดวานาจะมผลตอรปแบบการสอสาร เชน ขอมลเกยวกบโครงการครขางถนน

กจกรรมตาง ๆ ทครและเดกทารวมกน บคลกลกษณะของคร ภาษาทใช เปนตน เพอเปน

ประเดนแนวทางในการเกบขอมลและวเคราะหตอไปอก

2. ทาการเกบรวบรวมขอมลเพมเตมและซาจดทคดวาเปนจดสาคญในการทาความ

เขาใจ และอธบายปรากฏการณทเกดขนได ซงจะเปนประโยชนตอการวเคราะหขอมลอกครง

ขนตอนทคาดวาผวจยจะสามารถทาความสนทสนมคนเคยกบกลมเปาหมายดพอสมควรแลว

ขอมลทไดอาจจะเปนการยนยนขอสรป ในขนตอนแรก หรออาจจะไดขอมลใหม ๆ ทจะนามา

วเคราะหอกครงเพอใหไดขอมลทถกตองมากขน

3. หลงจากไดขอสรปจากขนตอนทสองแลว และตรวจสอบถงการไดมาครบถวน

แลว ผวจยไดทาการวเคราะหเหตการณทงหมดอยางละเอยดถถวนอกครง

DPU

55

ขนตอนทส การสรปผลการศกษา หลงจากผวจยไดขอสรปจากการศกษา

ภาคสนามและจากแหลงอน ๆ เชน จากการศกษาเอกสาร จงเปนการสรปและสงเคราะหเพอ

วเคราะหรปแบบการสอสารระหวางครขางถนนกบเดกเรรอน วธการเกบรวบรวมขอมล

การสงเกต (Observation) ในทนรวมไปถงการสมภาษณทถกนามาเสรมการสงเกต

ในขณะนนใหสมบรณขนดวย การศกษาครงนผวจยไดตดสนใจเลอกทจะทาการสงเกตโดยไม

มสวนรวม (Non – participative Observation) ในระยะแรกของการศกษาและเมอผวจย

สามารถเขาไปทาความรจก คนเคยกบกลมเดกเรรอนแลว ผวจยจงสามารถทาการสงเกต

อยางมสวนรวม (Participant Observation) ได ซง ลอฟแลนด (Lofland, 1971:175)

ไดกลาววา สงทจะตองสงเกตอาจแยกเปน 6 ประเภท คอ

1. การกระทา (Acts) คอ เหตการณหรอสถานการณ พฤตกรรมทเกดขนใน

ระยะเวลาใดเวลาหนง ตวอยางเชน การใชชวตประจาวน เสอผาทใส วถชวตทวไป ฯลฯ

2. กจกรรม (Activities) คอ เหตการณหรอ สถานการณ ขนบประเพณ พธกรรม

ทเกดขนในลกษณะตอเนองและมความผกพนกบบคคล ซงกจกรรมจะเกดขนไดกตอเมอม

ผรบผดชอบจดขนมา อาจเปนระดบบคคลหรอระดบกลมกไดตลอดจนอาจเปนเรองระดบ

ชมชน

3. ความหมาย (Meanings) คอ การทบคคลอธบายหรอใหความหมายในลกษณะ

ทเกยวกบโลกทศน ความเชอ คานยม บรรทดฐาน จรง ๆ แลวการสงเกตความหมายนกคอการ

ทบคคลมองตวเองในสงคมทเปนสวนหนงอยางไร การกระทาหรอไมทากจกรรมบางอยางก

เปนเครองบอกวาบคคลมความเชอ โลกทศน เกยวกบสภาพของสงคมอยางไร

4. ความสมพนธ (Relationship) คอความเกยวโยงระหวางบคคลหลาย ๆ คน ใน

สงคม จะชวยใหเขาใจโครงสรางสงคมจากการวเคราะหความสมพนธวา เปนความสมพนธท

ราบรนหรอขดแยงนอกจากนความสมพนธทเปนอยจะชวยใหสามารถวเคราะหโครงสรางของ

สงคม ระบบเครอญาต และระบบเศรษฐกจการเมองได

5. การมสวนรวม (Participation) คอ การทบคคลทมความผกพนกนเขารวม

กจกรรม การทบคคลยอมเขาไปรวมกบกจกรรมของสงคม แสดงวาบคคลยอมรบและพรอมท

จะเปนสวนหนงของสงคม

6. สภาพทเปนอยโดยรอบ (Setting) หมายถง สถานการณหรอกจกรรมท

ทาการศกษารวมทงความหมายในทางภมศาสตร และทางสงคม

DPU

56

ผวจยใชวธการสงเกตของ Lofland เปนกรอบในการทาการสงเกต ในการศกษาครง

น โดยเรมจากการสงเกตสภาพทเปนอยโดยรอบ การกระทาและกจกรรมในแตละวนของ คร

ขางถนนและเดกเรรอน ในการสรางความสมพนธกน ตลอดจนการเขาไปมสวนรวมในกจกรรม

ตาง ๆ เหลานน

การสมภาษณ (Interview) ใชการสมภาษณแบบไมเปนทางการ (Informal

Interview) ควบคไปกบการสงเกต เพอใหไดขอมลทเกยวกบ ชวตความเปนอย ความรสกนก

คด ความสามารถในการสอสารและพฤตกรรมดานตางๆ ของเดกเรรอน โดยพยายามใช

รปแบบการสนทนาแลกเปลยน มากกวาการสมภาษณอยางเปนทางการ เนองจากกลม

เดกเรรอนทศกษายงอยในวยเดกซงความสนใจสนมาก และถาอยในกลมเพอน ๆ แลวโอกาส

ทจะพดคยอยางเปนเรองเปนราว เตมไปดวยความยากลาบาก เนองจากพวกเขายงหวงเลน

และตองการความสนกสนานตามวย สาหรบครจะใชการสมภาษณแบบเจาะลก ตามแนว

คาถามทเตรยมไว

การวเคราะหขอมล

ผวจยไดหาความหมายจากขอมลเชงคณภาพทเกบรวมรวบได จากการสงเกตและ

การสมภาษณ มาสรางเปนมโนทศนจากสภาพการณตามบรบทของขอมลทเกบรวบรวมได

เพอเปนขอสรปคราว ๆ จากเหตการณทเกดขนเปนประจา มาใชสรปและพรรณนาความตาม

ลกษณะของการอปนย โดยใชกรอบแนวคดเรองการสอสารระหวางบคคลและการเรยนรท

เกดขนระหวางครขางถนนกบเดกเรรอนมาเปนแนวทางในการวเคราะห

การนาเสนอขอมล

ในการนาเสนอขอมล ใชวธการบรรยาย เนอหาสาระอยางครบถวน คลอบคลมจด

ตาง ๆ ทเกยวของกบการสอสารระหวางครขางถนนกบเดกเรรอน

DPU

57

ระยะเวลาในการศกษา

ผวจยใชระยะเวลา 6 เดอน (มนาคม – สงหาคม 2544) ในการลงพนทเกบขอมล

โดยในชวง 2 เดอนแรก ลงพนทในวนธรรมดา (จนทร – ศกร) และวนหยด (เสาร – อาทตย)

ประมาณสปดาหละ 3 วน ในชวงเวลา 9:00 – 14:00 น. เพอทาความรจกและสราง

ความคนเคยกบเดกในพนทบรเวณใตสะพานอรณอมรนทรและศกษาถงความแตกตางของ

เดกในพนทวา ในวนธรรมดากบวนหยดวามความแตกตางกนหรอไม พบวาในชวงกลางวน

ของวนหยดเดกจะมารวมตวกนบรเวณตนโพธขาง ๆ โบสถ หลวงพอโบสถนอย ทวดอมรนทรา

ราม มากกวาวนธรรมดา เนองจากเดกสามารถหารายไดจากการขอทานไดมากเพราะวนหยด

มคนมาไหวพระหลวงพอโบสถนอย เปนจานวนมาก สาหรบในชวงกลางวนของวนธรรมดาใน

พนทคอนขางเงยบเหงา เนองจากมผคนจานวนนอยลงมาทาบญทวด เดกเรรอนสวนใหญ

มกจะใชเวลาวางในการนอน ดงนนเพอใหไดพบกลมเปาหมายทผวจยตองการศกษาอยาง

แทจรงและเพอความสะดวกของผวจยในชวง 4 เดอนหลงจงลงพนทเฉพาะวนเสาร อยาง

ตอเนองทกเสารตลอดระยะเวลา 4 เดอน ในขณะเดยวกนกมบางวนทผวจยพยายามลงพนท

ในวนธรรมดาเพอใหไดขอมลทครบถวนและมความเปนกลางเทยงตรงมากขน เพราะสามารถ

ครอบคลมในหลายชวงเวลา เพอไมใหละเลยประเดนในเรองของความเปลยนแปลงทอาจ

เกดขน

DPU

58

ในการลงพนทผวจยเขาไปในบทบาทของครขางถนนทลงพนทเพอใหความร ให

คาปรกษา ใหความชวยเหลอแกเดกเรรอนในดานตางๆรวมกบครขางถนนในโครงการครอาสา

ของกรงเทพมหานคร จานวน 2 คน ทรบผดชอบดแลพนท สนามหลวง สถานรถไฟบางกอก

นอยและบรเวณใตสะพานอรณอมรนทร คอ ครเอก และครถา โดยมอปกรณการเรยนการ

สอนเบองตน เชน หนงสอ กระดาษ ปากกา ดนสอ สเทยน รปภาพ ดนนามน เปนตน เปนสอ

ในการสอน ครกบเดกจะนงคยกบบรเวณใตตนโพธขางโบสถหลวงพอโบสถนอย โดยสอน

ทกษะเบองตนในการเขยนการอาน เมอเดกเรมเบอกจะใหวาดรป ระบายส หากคนไหนไม

อยากเรยนหนงสอกจะซกถามพดคยหากมปญหากใหคาปรกษาและ ใหความชวยเหลอใน

เบองตน นอกจากนนมการสงเคราะหของใชจาเปนในชวตประจาวนเชน สบ ยาสระผม

ยาสฟน แปรงสฟน นม ขนม ตามความตองการของเดกแตละคน โดยครทงสองคน เบกมา

จากกองสงคมสงเคราะห สานกสวสดการ กรงเทพมหานคร ซงเปนหนวยงานตนสงกดของคร

ทงสองคน

4วธการศกษาวจย

ในชวงแรก ใชการสงเกตสภาพแวดลอมของพนท การทางานของครทงสองคน

เหตการณ ตาง ๆ ทเกดขน พฤตกรรมของเดกแตละคน การแตงกาย การใชชวตประจาวน วถ

ชวตทวไป รวมไปถงการมปฏสมพนธระหวางครทงสองคนกบเดก ผวจยทาความรจกและสราง

ความคนเคยกบครทงสองคนโดยการพดคย ซกถาม ผวจยไดมโอกาสทากจกรรมตาง ๆ

รวมกบครทงสองคน เชน สอนหนงสอเดก ใหคาปรกษาเดกในดาน ตาง ๆ โดยใชเวลา

ประมาณ 1 เดอน ผวจยและครทงสองคน กคนเคยสนทสนมและทางานรวมกนไดเปน

อยางด สาหรบเดกเรรอนในพนท ผวจยตองอาศยครทงสองคน เปนผแนะนาใหรจกเดกแตละ

คน โดยครจะแนะนาวาผวจยเปนครคนใหมทจะมาสอนหนงสอเดก ผวจยกบเดกจงทา

ความคนเคยกนไดไมยากนกใชเวลาประมาณ 1 เดอน ในการสรางความเคยชนและสนทสนม

กบเดก เมอสรางความสนทสนมกบเดกเรรอนในพนทไดแลว ผวจยไดเรมสงเกตความสมพนธ

ในสงคมของเดกเรรอนในพนท ควบคไปกบการสมภาษณตามแนวคาถามทเตรยมมา

DPU

59

ขอจากดในการวจย

ผวจยสามารถลงพนทไดเฉพาะในเวลากลางวนเทานน คอชวงเวลา 9.00-18.00 น.

ถาไปเชามากเดกจะยงไมตน สาหรบเวลากลางคนปจจยเรองความปลอดภย เปนอปสรรคท

ไมสามารถทาใหผวจยลงพนทภาคสนามในชวงคาได สาหรบการลงพนทแตละครงผวจยตอง

ไปพรอมกบครเอกและครถา เนองจากเดกบรเวณนทกคนรจกและสนทสนมกบครทงสองคน

เปนอยางด ครจะชวยแนะนาใหผวจยไดรจกกบเดกแตละคนและใหเดกเขามาคยกบผวจยซง

เขาไปในฐานะครคนหนง

สาหรบเครองมอในการชวยเกบขอมลกจะใชเฉพาะ สมดกบปากกาไวสาหรบจด

บนทกเทานน ไมสามารถใชเครองบนทกเสยง หรอกลองถายรปกบเดกบรเวณนได เพราะเดก

มทศนคตทไมดตอสงเหลาน เนองจากเคยมรายการโทรทศนมาถายทาสภาพชวตของเดกทน

ทงรายการขาว และสารคด เมอนาไปแพรภาพและเดกไดเหนภาพเหลานนซงสอออกมาวา

พวกเขาคอเดกเรรอน คอปญหาสงคม สงเหลานสรางความไมพอใจแกเดกเปนอยางมาก รวม

ไปถงความไมเคารพในสทธสวนบคคลของเดก เหมอนเปนการตอกยาใหพวกเขาอยหางจาก

สงคมออกไปทกท

ในการลงพนท ผวจยตองแตงตวรดกมและทะมดทะแมง เชน สวมกางเกงขายาว

เสอยด และไมสวมใสเครองประดบทมคา เพอความปลอดภย

DPU

บรรณานกรม

DPU

114

บรรณานกรม ภาษาไทย

หนงสอ กตมา สรสนธ. ความรทางการสอสาร. กรงเทพฯ : คณะวารสารศาสตรและสอสารมวลชน,

2540.

เกรยงศกด เจรญวงศศกด. วกฤตเศรษฐกจวพากษ. กรงเทพฯ : ซคเซสมเดย, 2541

ขวญเรอน กตวฒณ, ภสวล นตเกษตรสนทร และลกษณา ธราโมกข. พฤตกรรมการสอสาร.

กรงเทพฯ : สานกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2541

ธวชชย ชยจรฉายากล. จดหมายสาหรบการเรยนการสอนและการพฒนาหลกสตร :

แนวคดและการปฏบต. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร, 2527

นงลกษณ เทพสวสด. งานวจยเดกเรรอนในสงคมไทย คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลย

ธรรมศาสตร, 2539

นตยา กทลรดะพนธ. การศกษาสถานภาพและนโยบายเกยวกบเดกและเยาวชน

ผดอยโอกาส : เดกเรรอน. โครงการสตรและเยาวชนศกษา สถาบนวจยสงคม

จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2535

ประภาเพญ สวรรณ. ทศนคต การวด การเปลยนแปลงและพฤตกรรมอนามย.

กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร, 2527

ปรมะ สตะเวทน, ชวรตน เชดชย และระววรรณ ประกอบผล หลกและทฤษฎการสอสาร.

กรงเทพฯ : : สานกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2528

พชน เชยจรรยา, เมตตา ววฒนานกล และถรนนท อนวชศรวงศ. แนวคดหลกนเทศศาสตร.

พมพครงท 4. กรงเทพฯ : ขาวฟาง, 2534

วลลภ ตงคณานรกษ. งานวจยเรองเดกเรรอนปญหาและทางออก. สถาบนพระปกเกลา,

2540

________ คดเพอเดก. กรงเทพฯ : มลนธสรางสรรคเดก, 2540

________ เดกทถกลมในสงคมไทย. กรงเทพฯ : มลนธสรางสรรคเดก, 2531

________ เดกเรรอนในสงคมไทย. รายงานสมนาระดบชาตวาดวยการทารณและ

ทอดทง กรงเทพฯ : บรษทอมรนทรพรนตงกรป จากด, 2531

DPU

115

สรพงษ โสธนะเสถยร. สอสารกบสงคม กรงเทพฯ : โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย,

2533

เสถยร เชยประทบ. การสอสารและการพฒนา. กรงเทพฯ : คณะนเทศศาสตร จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย, 2528

เสนาะ ตเยาว. การสอสารในองคการ. กรงเทพฯ : โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร,

2541

สนนทา เสยงไทย, สนทร รสสธรรม และขตตยา กรรณสต. โครงการวจยสมบรณแบบ

เรอง เดกและเยาวชนเรรอนจรจด : สภาพปญหา สาเหตและแนวทางแกไข,

2531

สายสร จตกล. เดกเรรอน. เอกสารประกอบการประชมสมชชาแหงชาต ครงท 1 ดานการ

พฒนาเดก. 30-31 สงหาคม 2533 กรงเทพฯ : บรษทอมรนทรพรนตงกรป จากด,

2534

สายสร จตกล ธรรมรกษ การพศษฐ และวลลภ ตงคณานรกษ. เดกเรรอนในสงคมไทย.

กรงเทพฯ : รงแสงการพมพ, 2535

สมพงษ จตระดบ. โครงการวจย วฒนธรรมเดกเรรอนในทองถนน. มลนธสรางสรรคเดก

ศนยการศกษาเดกดอยโอกาส คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยลย, 2538

สานกพฒนาชมชน กรงเทพมหานคร. เอกสารคมอ ”การปฏบตงานดานการพฒนา

เดกและเยาวชนในชมชน” กนยายน 2541

อนตา นพคณ. ปญหาสวสดการเดกและการตอบสนองโดยองคกรเอกชน. สมาคมสวสด

การเดกในประเทศไทย, 2532

วทยานพนธ

นนทน เพชญไพศษฎ. การศกษาปญหาเดกและเยาวชนจรจด : การศกษาเฉพาะการ

ใหการบรการคมครองสวสดภาพเดกระหวางภาครฐและเอกชน.วทยานพนธ

ปรญญามหาบณฑต คณะสงคมศาสตร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร,

2530

นภมณฑล สบหมนเปยม. รปแบบการชวยเหลอเดกเรรอนในประเทศไทย : การศกษา

แบบเดลฟาย. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย, 2535

DPU

116

วารสาร มณรตน สวรรณพรหมา. “บทสมภาษณสมาชกวฒสภา นายวลลภ คณานรกษ เรองปญหา

เดกและเยาวชน”. วารสารสโขทยธรรมมาธราช. 13,3 กนยายน – ธนวาคม 2543

เอกสารอน ๆ

กองสงคมสงเคราะห สานกสวสดการ กรงเทพมหานคร. เอกสารประกอบการดาเนนงาน

เกยวกบเดกเรรอน. เอกสารโรเนยว (ฉบบยอ), 2543

กรมประชาสงเคราะห. รายงานการสารวจวจยสภาพของเดกเรรอนและสาเหตททาใหเดก

เรรอน พระนคร : กรมประชาสงเคราะห, 2509

สมภาษณ คณ องคนรกษณ แกรกกระโทก,ครอาสาสอน กรงเทพมหานคร,บรเวณใตสะพานอรณอมรนทร

,วนท 21 มถนายน 2544

คณ สถาพร รตนชย, ครอาสาสอน กรงเทพมหานคร,บรเวณใตสะพานอรณอมรนทร, วนท 23

มถนายน 2544

คณ รงกานดา พงษธรพานชกล, นกสงคมสงเคราะห กรงเทพมหานคร,ทชมชนศรอมาตย, วนท

12 ธนวาคม 2544

ภาษาองกฤษ

Books Burgoon M. & Roffner M., Human Communications. New York : Holt, Rinehart and

Winston, 1978

Berlo, David K. The Process of Communication. New York : Holt, Rinehart and

Winston, Inc., 1960

Cobb, S.L. Socail Suport and Health, New York : Academic Press, 1960

Everrett M Rogers, Communication Strategies for family Planning. New York :

Free Press,1973

DPU

117

Isarel, Barbara A. “ Socail Network and Socail Support : Implication for National

Helper and Level Intervention”, Health Education Quartery Vol.66,Febuary

1985

McCroskey James C., and John A.Daley,eds. Personality and Interpersonal

Communication. Berly Hill Ca : Sage 1987

Pilisuk, “Mare Delivery of Socail Support : The Inoculation”, American Journal

Orthopsychiatry, No 52 Vol 1, January 1982

Roger E.M.and S.S. Shoemaker. Communication of innovation Cross Cultural

Approch. New York : Free Press, 1971

Stephen W Littelejohn. Theories of Communication. Belmont Ca : Wedsworth

Publishing Commpany , 1992

DPU

ภาคผนวก

DPU

119

ภาคผนวก ก

แนวคาถามในการสมภาษณ เดกเรรอน ขอมลพนฐานสวนตวและครอบครว

1.ชอ นามสกล ชอเลน

2.อาย เพศ

3.มพนองกคน พอแมประกอบอาชพอะไร

4.ภมลาเนาเดมมาจากจงหวดใด

5.เคยเรยนหนงสอหรอไม เรยนถงชนไหน

6.สาเหตทออกจากบาน

7.ออกจากบานมานานแคไหนแลว

8.ปจจบนพกอยทไหน กบใคร

9.หลงจากออกจากบานแลวเคยกลบบานอกหรอไม

10.ชวตในแตละวนมกจกรรมอะไรบาง

11.หาเงนสาหรบใชจายดวยวธการใด เงนทหามาไดสวนใหญนาไปใชทาอะไร

12.ในชวตประจาวนพบปญหาอะไรบาง เชน ถกเจาหนาทไลจบ,ถกแยงของ …

13.เมอเกดปญหาตองการความชวยเหลอจากใคร เชนเวลาปวยทาอยางไร…

14.เคยถกทารายหรอถกคนอนรงแกหรอไม

15.เคยใชสารเสพตดหรอไม ถาเคยใชอะไร

ขอมลเกยวกบการสอสาร

1.อยากเรยนหนงสอหรอไม อยากไปโรงเรยนหรอไม

2.ชอบครทมาสอนหรอไม ชอบครคนไหน ชอบตรงไหน

3.อยากไดครแบบไหนมาสอน เชนบคลกลกษณะของคร

4.อยากคยกบครหรอไม ถาครมของเลนหรอ ขนม มาใหเวลามาสอนชอบหรอไม

ถาไมมของเหลานมาดวยอยากคยกบครหรอไม

5.ไวใจครหรอไม เวลามปญหาอะไรเลาใหครฟงไดหรอไม

6.ปกตแลวกนขาวทไหน ครเคยพาไปกนหรอไม

7.อยากใหครทาอะไรใหบาง หรอพาไปทไหนบาง

8.ในกลมเดกเรรอนดวยกนกลวใครหรอไม กลวเขาเพราะอะไรไวใจใครเปนพเศษ

หรอไม เชอฟงใครเปนพเศษเพอนทไวใจ หรอคนทกลว

DPU

120

9.ในกลมเพอนดวยกนคยกนแบบไหน หมายถงภาษาทใช เหมอนกบทคยกบคร

หรอไม

10.ถาครชวนไปอยสถานสงเคราะห หรอพากลบบานจะไปหรอไม เพราะอะไร

11.ถาครจะพาไปเทยวตามทตาง ๆ เชนชายทะเล ไปเทยวสวนสตว หรอไปเขา

คายพกแรมตางจงหวด เพอจะไดพบเพอน ใหม ๆ อยากไปหรอไม

12.อยากเรยนคนเดยว หรอเรยนเปนกลม ๆ มเพอนหลายคน

13.เวลาครถามกลาตอบหรอไม

14.อยากใหครมาสอนทกวนหรอไม

หมายเหต : คาถามเหลานไมไดมงเนนคาตอบเชงปรมาณวาใชหรอไมใช แต

ตองการคาตอบในแนวธรรมชาตเปดกวาง เพอรลกไปถงจตใจของเดก จะไดคาตอบทสะทอนถง

จตใจของเดกอยางแทจรง

DPU

121

ภาคผนวก ข แนวคาถามในการสมภาษณ ครขางถนน ขอมลทวไป

1.ชอ นามสกล ชอเลน

2.อาย เพศ

3.การศกษา

4.เปนครขางถนนมานานแคไหน

5.เหตผลทมาเปนครขางถนน มความผกพนธกบสงใดเปนพเศษหรอไม เชนเคย

เปนเดกเรรอนมากอน

6.เดกทอยในพนทรบผดชอบมกคน

7.ทมาของเดกในพนทมาจากไหน อยในพนทเปนประจา หรออยบางไมอยบาง

8.ลกษณะการดาเนนงานของโครงการครขางถนน มวธการสอนอยางไร …

9.หนวยงานทรบผดชอบโครงการ มหนวยงานอนททางานในลกษณะเดยวกนนอก

หรอไม อยบรเวณใดบาง

10.กอนมาเปนครขางถนนตองเตรยมตวอะไรเปนพเศษหรอไม เชน เรยนรจากคร

ขางถนนรนเกา มการปรบตวอยางไรบาง

11.สอนอยกบทหรอตดตามเดกไปตามทตาง ๆ

12.ครทมอยเพยงพอหรอไม ครดแลเดกทวถงหรอไม มเดกทดแลกคน

13.คดวาปญหาของเดกเรรอนมอะไรบาง ปญหาอะไรทมผลกระทบตอสงคมและ

อะไรคอปญหาทสาคญทสดของเดกเรรอน

14.สาเหตทาใหเดกออกมาเรรอน

15.ปจจบนปญหาเดกเรรอนไดรบการแกไขอยางไรบาง จากภาครฐและเอกชน

มขอแนะนาแนวทางในการแกปญหาเดกเรรอนอยางไรบาง

16.เดกมการแบงแยกชายหญงหรอไม มปญหาในการอยรวมกนหรอไม

ขอมลเกยวกบการสอสาร

1.เรมแรกทาความรจกกบเดกอยางไร เขาถงพวกเขาไดอยางไร

2.สรางความคนเคย ความไววางใจ ดวยวธการใด

DPU

122

3.มรปแบบในการสอสารกบเดกอยางไร ภาษาทใชกบเดกเปนอยางไร มศพท

เฉพาะในกลมหรอไม สอทใชมอะไรบาง มความจาเปนแคไหน…

4.สอนเดกแตละคนโดยตรงหรอสอนผานบคคลอนทเดกไวใจหรอเกรงกลว

5.มาสอนทกวนหรอไม ใชเวลาแตละวนในการอยกบเดกนานแคไหน

6.แตละวนสอนอะไรบาง สอนเหมอนกนทกวนหรอไม

7.นอกจากสอนหนงสอแลวทาอะไรใหเดก ๆ บาง เชน เวลาไมสบายพาไป

หมอ…

8.คดวาเดกในโรงเรยนด ๆ กบเดกเรรอนตางกนหรอไม อยางไร

9.คาดหวงอะไรกบเดกเรรอนเหลานบาง เรองจรงตางจากสงทคาดหวงไวหรอไม

10.ในการทางานมปญหาในการสอสารกบเดกบางหรอไม อยางไร

11.ครขางถนนควรมลกษณะเปนอยางไร เชน บคลก ลกษณะนสย การแตงกาย

แตงตวด หนาตาสวย ชวยดงดดความสนใจไดหรอไม

12.ถาเดกทาผดจะทาอยางไร มวธการสอสารอยางไรใหเขารวาสงททาเปนสงทผด

เคยลงโทษเดกหรอไม ทาอยางไร

13.เคยพบปญหาในการอยรวมกนของเดก ๆ บางหรอไม เดกเรรอนเปนกลม ๆ กบ

เดกเรรอนทอยคนเดยว แบบไหนทเชอฟงมากกวา

14.เวลาพดคยกบเดกมกจะพดคยกนเรองอะไร เดกชอบคยเรองอะไรเปนพเศษ

DPU

123

ภาคผนวก ค

ตารางเวลาในการเกบรวบรวมขอมลภาคสนาม

ขนตอน การปฏบต ระยะเวลา

ขนตอนท 1 ศกษาพนทโดยรวมและทาความรจกกบครขางถนน มนาคม 2544

ขนตอนท 2 เกบรวบรวมขอมลอยางละเอยด จากการสมภาษณ

และการสงเกตโดยใชการจดบนทก บนทกเทป

และถายภาพ

เมษายน – สงหาคม 2544

ขนตอนท 3 วเคราะหขอมล พรอมกบการเกบรวมรวมขอมล เมษายน – สงหาคม 2544

ขนตอนท 4 สรปผลการศกษา สงหาคม 2544

DPU

124

ภาคผนวก ง

แผนทแสดงพนทบรเวณใตสะพานอรณอมรนทร

DPU

125

11ประวตผวจย

ชอ รอยตารวจเอกหญง อนสรณ อาไพรตน

วนเดอนปเกด 1 ตลาคม พ.ศ. 2513

สถานทเกด จงหวดเพชรบร

การศกษา ประถมศกษา โรงเรยนวดโพธลอย จงหวดเพชรบร ปการศกษา 2524

มธยมศกษาตอนตน โรงเรยนบานลาดวทยา จงหวดเพชรบร ปการศกษา 2527

มธยมศกษาตอนปลาย โรงเรยนพรหมานสรณ จงหวดเพชรบร ปการศกษา 2530

ปรญญาตร บรหารธรกจบณฑต มหาวทยาลยรามคาแหง ปการศกษา 2533

การทางาน พ.ศ.2535 – 2539 รบราชการตาแหนงรองสารวตร (งานงบประมาณและการเงน)

ตารวจภธรจงหวดปราจนบร

พ.ศ.2540 – ปจจบน ดารงตาแหนงรองสารวตรงาน 1 กองกากบการ 3

กองทะเบยนพล สานกงานกาลงพล สานกงานตารวจแหงชาต

DPU