Interdyscyplinarność i transdyscyplinarność pedagogiki – wymiary teoretyczny i praktyczny

Interdyscyplinarnośći transdyscyplinarność pedagogiki – wymiary teoretyczny i praktyczny

Zlobicki_Interdyscyplinarnosc.indb 1Zlobicki_Interdyscyplinarnosc.indb 1 14.02.2012 14:2014.02.2012 14:20


Interdyscyplinarnośći transdyscyplinarność pedagogiki – wymiary teoretyczny i praktyczny

pod redakcją Rafała Włodarczyka i Wiktora Żłobickiego

Kraków 2011


© Copyright by Ofi cyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2011

Recenzenci:prof. zw. dr hab. Krystyna Ferenz

prof. nadzw. dr hab. Mirosław Kowalski

Redakcja wydawnicza:Izabela Rutkowska

Opracowanie typografi czne:Anna Bugaj-Janczarska

Projekt okładki:Ewa Beniak-Haremska

Wydanie publikacji zostało dofi nansowaneprzez Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego

ISBN 978-83-7587-024-4

Ofi cyna Wydawnicza „Impuls”30-619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5

tel. (12) 422-41-80, fax (12) 422-59-47www.impulsofi cyna.com.pl, e-mail: impuls@impulsofi cyna.com.pl

Wydanie I, Kraków 2011


Spis treści

Wstęp ........................................................................................... 9

Część I Interdyscyplinarność i transdyscyplinarność pedagogiki – wymiar teoretyczny

Ewa RodziewiczO metaforze pais-ago i przemieszczaniu jej znaczeń ............................... 13

Leszek KoczanowiczInterdyscyplinarność – między rabunkiem a dialogiem .......................... 35

Krystyna Duraj-NowakowaTransdyscyplinarność pedagogiki: podejściametodologiczno-teoretyczne i praktyczne .............................................. 43

Rafał WłodarczykTransgresja – transdyscyplinarność – translacja ...................................... 53

Krzysztof MaliszewskiW poszukiwaniu metafor. Pedagogika z fi lozofi i kultury ....................... 69

Marta Kowalczuk-WalędziakInterdyscyplinarność w pedagogicznych badaniach wyjaśniających i weryfi kacyjnych .................................................................................... 79

Dorota ThelGranice myślenia o transdyscyplinarności pedagogiki – niektóre dylematy metodologiczne i praktyczne ..................................... 89


6 Spis treści

Część II Interdyscyplinarny transfer wiedzy –doświadczenia pedagogicznego pogranicza

Wiktor ŻłobickiPedagoga rozważania o granicach dyscyplin wiedzy ............................... 99

Małgorzata BednarskaPedagogika a psychoterapia. Wzajemne relacje, korzyści i zagrożenia ............................................................................... 109

Joanna Gładyszewska-CylulkoPedagogika specjalna a arteterapia .......................................................... 119

Iwona SamborskaIstota i konteksty dyskursu pedagogicznego wobec zjawiska konsumpcji .................................................................... 129

Małgorzata KozakPogranicze pedagogiki i prawa – perspektywy interpretacji i integracji wiedzy pedagogicznej i prawnej ............................................ 139

Łukasz Michalski Dzieje odzyskane. O bliskich nowoczesnej pedagogicemetodologiach historii ............................................................................ 149

Andrzej RykMożliwości wykorzystania fenomenologii w teorii i praktyce pedagogicznej ......................................................................... 161

Janusz MajFilozofi a dialogu i tożsamość pedagogiki w horyzoncie paidei Innego ... 169

Sławomir KrzyśkaKonteksty aksjologiczne w pedagogice ................................................... 177

Część IIIInterdyscyplinarność pedagogiki – doświadczenia transdyscyplinarne

Danuta Kowalczyk Transdyscyplinarność pedagogiki w praktyce sądowej ............................ 187


7Spis treści

Beata GolaZwiązki między pedagogiką a ekologią – wspólne pola badawcze .......... 197

Krzysztof ZajdelZmiany społeczne i ich konteksty pedagogiczne .................................... 207

Jolanta SajderaMiejsce teorii socjalizacji w organizowaniu wychowania społecznego dziecka ........................................................... 221

Paweł CylulkoMuzykoterapia a pedagogika muzyczna w pracy z niepełnosprawnym dzieckiem .............................................................. 229

Barbara Klasińska Interdyscyplinarne podstawy kształtowania uczniowskich zainteresowań kulturą ludową ................................................................. 237

Beata MajDrama – sztuka teatru, zabawa w role, fi lozofi a życia, metoda wychowania ............................................................................... 249

Iwona PaszendaKształcenie pedagogów i twórczość – interdyscyplinarne przygody badawcze ................................................................................. 261

Małgorzata KaliszewskaTransdyscyplinarność studenckiego eseju (pedagogicznego) .................. 271

Izabela Plieth-KalinowskaNauczyciel w szkole integracyjnej – oczekiwania a rzeczywistość ........... 283

Olga Anna JabłonkoKompetencje moralne nauczyciela wychowawcy jako remedium na kryzys wychowania ............................................................................. 293



Wstęp

Kreślenie granic (limes) przy sporządzaniu map dyscyplin naukowych można uznać za wyraz roztropności, gdyż łatwiej jest ogarnąć to, czego granice są wyraźnie oznaczone. Błędem byłoby jednak utożsamiać postulowanie granic z odgraniczaniem, nasze badania bowiem spełniają się jako ideał wiedzy zinte-growanej. Niemniej granice – tak zewnętrzne, jak i wewnętrzne – choć często nie dość oznaczone i stabilne, jawią się w naszych topografi ach dyscyplin jako ważne punkty orientacyjne. Zatem w poszukiwaniu i porządkowaniu wiedzy na-ukowej istotna wydaje się świadomość nie tylko przekraczania i przemieszczania granic, ale również ich proklamowania. Dlatego też teorię i praktykę badaw-czych transgresji – inter- i transdycyplinarność pedagogiki – uczyniliśmy treś-cią niniejszej książki. Jej problematyka obejmuje zagadnienia związane z płynną tożsamością pedagogiki, w której to procesach formowania należy uwzględniać udział oznaczania i przekraczania własnych granic oraz integrowania w sobie wiedzy z innych dziedzin, nie tylko w obszarze badań i praktyki edukacyjnej, ale także refl eksji teoretycznej. Ponadto obecny stan wiedzy z zakresu pedagogiki pozwala zasadnie mówić o szczególnej sytuacji tej dyscypliny, ponieważ jej in-ter- i transcydscyplinarność nie mają charakteru arbitralnego czy przygodnego, nie wynikają jedynie z chęci ekspansji czy poszerzania horyzontów badawczych. Pedagogika – zarówno w teorii, jak i w praktyce – bez przekraczania własnych granic, obligatoryjnego korzystania z dorobku fi lozofi i, psychologii, socjologii, antropologii czy nauk politycznych, bywa bezsilna jako instrument opisu, ro-zumienia czy narzędzie przygotowujące do działania. Interesujące i rozpozna-wane przez pedagogów zjawiska nie dają się bez ryzyka ich deformacji wyłączyć z porządków dziedzin, nad którymi badawczą pieczę sprawują wyżej wymienione dyscypliny. Stąd i dyskursy pedagogiczne wydają się relatywnie mniej stabilne oraz bardziej podatne na impulsy zmian kreowane przez inne dyscypliny. Zatem pytania o inter- i transdyscyplinarność pedagogiki, ich uwarunkowania generują również pytania o kondycję naszej dyscypliny, co znalazło swe odzwierciedlenie w prezentowanych tekstach tworzących trzyczęściową całość.

W części pierwszej, zatytułowanej „Interdyscyplinarność i transdyscyplinar-ność pedagogiki – wymiar teoretyczny”, znalazły się prace autorów, którzy wy-


Wstęp10

korzystując różne perspektywy badawcze i założenia, podjęli namysł teoretyczny nad kategoriami oraz przejawami inter- i transdyscyplinarności w pedagogi-ce. Artykuły, które weszły w skład tej części, to z jednej strony próby syntezy, a z drugiej problematyzacji podejmowanych w niej kwestii.

Część drugą, pt. „Interdyscyplinarny transfer wiedzy – doświadczenia peda-gogicznego pogranicza”, tworzą teksty lokujące się na pograniczach dyscyplin i obszarów badawczych, ukazujące próby integracji pozyskiwanej z nich wiedzy na gruncie pedagogiki. Doświadczenia związane z podejmowaniem przez bada-czy problemów i zagadnień znajdujących się na granicach dyscyplin oraz doty-czące transferu wiedzy z innych dyscyplin naukowych i dziedzin badawczych na obszar pedagogiki dostarczają także wiedzy teoretycznej z zakresu praktyki interdyscyplinarnej.

W części trzeciej, pt. „Interdyscyplinarność pedagogiki – doświadczenia transdyscyplinarne”, znalazły się prace autorów koncentrujących swoją uwagę na styku pedagogiki i różnych dziedzin oraz form praktyki społecznej. Społecznie wytwarzana wiedza, nierespektująca dyscyplinarnych podziałów, wykraczająca poza kompetencje dyscyplinarne, stanowi dla badaczy nie lada wyzwanie, po-nieważ jej integracja z wiedzą wytwarzaną na gruncie pedagogiki wymaga właś-ciwego przygotowania oraz kompetentnie prowadzonych badań. Artykuły za-mieszczone w części trzeciej umożliwiają wgląd w tego rodzaju doświadczenia badawcze i jednocześnie dopełniają analitycznie ujęty przez nas i prezentowany w tej książce obraz inter- i transdyscyplinarności pedagogiki.

Chcemy podziękować Autorom oraz wszystkim tym, którzy przyczynili się do powstania tej książki, za udział, zaangażowanie i pomoc w realizacji tego przedsięwzięcia oraz życzyć wszystkim Czytelnikom zadowolenia i badawczych pożytków wyniesionych z lektury.

Rafał Włodarczyk i Wiktor Żłobicki Uniwersytet Wrocławski


Documents

Interdyscyplinarność i transdyscyplinarność pedagogiki – wymiary teoretyczny i praktyczny