İNŞAAT TAAHHÜT

SÖZLEŞMELERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

Prof. Dr. Mehmet Sayarı

IASC tarafından ilk kez1978 de yayımlanan ve 1995’den

beri yürürlükte olan11 numaralı Uluslararası

Muhasebe StandardıTMSK tarafından “İnşaat

Sözleşmeleri” olarak nitelendirilmiştir.

Standarda göre inşaat taahhüt işletmeleri de bundan böyle

diğer tüm farklı faaliyet alanındaki işletmeler gibi her

muhasebe dönemine ait gelir ve giderlerini eşleştirerek o

dönemin sonucunu belirleyecektir.

Standardın amacı inşaat taahhüt sözleşmelerine ilişkin muhasebe

uygulamasında gelir ve maliyetlerin yapım süresi kapsamındaki muhasebe

dönemleriyle ilişkilendirilmesi olarak belirtilmiştir.

Standarda göre inşaat taahhüt işletmeleri temeli

“Dönemsellik” kavramı olan ve Tamamlanma Yüzdesi olarak nitelenen yöntemi

uygulayacaktır.

Sözleşme geliri alınan veya alınacak olan

hakedişlerin gerçeğe uygun değeri ile

ölçülecektir.

Sözleşme maliyetleri bir ihalenin alınmasından tamamlanmasına kadar

geçen sürede o sözleşmeye doğrudan,dolaylı ve özel

olarak yüklenebilen maliyetleri kapsar.

Bir inşaat sözleşmesinin sonucu güvenilir biçimde öngörülebiliyorsa,

yapıma ilişkin gelir ve maliyetler bilanço günü itibariyle sözleşme

faaliyetlerinin tamamlanma yüzdesi esas alınarak gelir ve giderler olarak

tahakkuk ettirilir. İnşaat sözleşmesine ilişkin beklenen zararlar hemen gider olarak

muhasebeleştirilir.

Sözleşme koşulları tarafların yaptırıma bağlanmış

haklarını,alış veriş konusu bedelleri,ödeme şekil ve

koşullarını içeriyorsa güvenilir öngörü yapılabilir.

• Tamamlanma aşaması sözleşmenin niteliğine bağlı olarak:

• Bugüne kadarki maliyetlerin öngörülen toplam maliyetlere oranı

• Yapılan işe ilişkin incelemeler

• İşin fiziki tamamlanma oranı yöntemlerinden biri kullanılarak belirlenir.Alınan avans ve hakedişler yapılan işi yansıtmaz.

Tamamlanma yüzdesi yöntemi her muhasebe döneminde cari tahminler,

sözleşme geliri ve maliyetlerine birikimli olarak uygulanır. Değiştirilen

tahminler, değişikliğin yapıldığı dönemin ve izleyen dönemlerin gelir

tablolarında tahakkuk ettirilen gelir ve maliyetlerin saptanmasında kullanılır.

Dönem sonu bilançosunda işin yapılmış ancak karşılığı alınmamış

kısmıyla ilgili tutarlar aktifte “Hakedişe Bağlanacak İşler Gelir Tahakkukları, işin yapılan kısmı

karşılığını aşan tahsilatlar ise pasifte “Alınan Hakediş Avansları”

hesaplarında yer alır.

Her dönem işin o dönem tamamlanan kısmıyla ilgili

gelir ve giderler eşleştirilerek bulunan ilgili

dönemin sonucu gelir tablosunda gösterilir.

• Sözleşme sonucunun güvenilir biçimde öngörülememesi durumunda;

• Sadece katlanılmış sözleşme maliyetlerinin geri kazanılabilmesi muhtemel olan kısmı kadar gelir kaydedilir

• Sözleşme maliyetleri oluştukları dönemin gideri olarak finansal tablolara yansıtılır.

• Bir inşaat işletmesi köprü yapım ihalesini sabit fiyat sözleşmesi olarak 9.000.-TL bedelle almıştır. Öngörülen maliyet 8.000.-TL, ve süre üç yıldır. İlk yıl sonunda öngörülen maliyet 8.050.-liraya yükselmiştir.

• İkinci yıl ihale bedelinin 200.-TL ve öngörü maliyetinin de 150.-TL artırılması onaylanmış olup, yıl sonunda mevcut 100.-liralık malzeme üçüncü yıl kullanılmıştır.

1.Yıl 2.Yıl 3.Yıl

Yapım sözleşmesindeki ihale bedeli 9.000 9.000 9.000

Değişiklik ( artış ) - 200 200

_____ _____ _____

Toplam sözleşme geliri 9.000 9.200 9.200

Bugüne kadarki sözleşme maliyetleri 2.093 6.168 8.200

Tamamlamak için gereken sözleşme maliyetleri 5.957 2.032 - --

Öngörülen toplam sözleşme maliyetleri 8.050 8.200 8.200

Öngörülen kâr 950 1.000 1.000

Tamamlanma evresi %26 %74 %100

Üç yıla ilişkin gelir tablolarında tahakkuk ettirilen gelir, giderler ve kâr rakamları aşağıdadır:

Bugüne Önceki yıllarda Cari yılda Kadar tahakkuk ettirilen

tahakkuk ettirilen

1.Yıl

Gelir ( 9.000 x 0.26 ) 2.340 2.340

Giderler ( 8.050 x 0.26 ) 2.093 2.093

Kâr 247 247

2. Yıl

Gelir ( 9.200 x 0.74 ) 6.808 2.340 4.468

Giderler ( 8.200 x 0.74 ) 6.068 2.093 3.975

Kâr 740 247 493

3.Yıl

Gelir ( 9.200 x 1.00 ) 9.200 6.808 2.392

Giderler 8.200 6.068 2.132

Kâr 1.000 740 260

Örnek:

Bir inşaat taahhüt şirketinin iki yılda tamamlanacak 20.000 ve 15.000TL bedelle üstlendiği işlerin öngörülen maliyetleri 17.000 ve 13.000TL olup, 1000er lira avans alarak işlere başlanmıştır.İlk yıl 1.işin 8100TL, 2.işin 5200TL maliyetine katlanılmış, ilk işden 8500TL, ikinciden 7000TL hakediş avanslar kesilerek alınmıştır.İlk yıl 1.işin öngörülen 1000TL maliyet artışı ile fiyat 1200TL yükselmiştir.Ertesi yıl işler öngörülen maliyetler ve alınan hakedişlerle tamamlanmıştır. (KDV ve DV ihmal edilmiş,ödeme ve tahsilatın nakden yapıldığı varsayılmıştır)

____________../../..X1____________

100- KASA 1.940

273- PÖV 60

1. 30

2. 30

351- Al.Hak.Av. 2.000

1. 1000

2. 1000

_____________../../..X1____________

740- HÜM 13.300

1. 8100

2. 5200

100- KASA 13.300

_____________../../..X1____________

_____________../../..X1_________

KASA 13.095

351- Al.Hak.Av. 2.000

1. 1000

2. 1000

273- PÖV 405

1. 225

2. 180

381- YYİOİş.HB 15.500

1. 8500

2. 7000

_____________../../..X1____________

________31/12/..X1__________622-SHM 13.300

1. 81002. 5200

741-HÜMY 13.300_____________31/12/..X1___________741- HÜMY 13.300

740- HÜM 13.300 1. 8100 2. 5200

_____________31/12/..X1____________186- Hed.Bağ.İşl.Gel.Tahakkuku 1.040381-YYİOİş.H.B. 15.500

1. 85002. 7000

351- Al.Hed.Av. 1.000 (*)600- YİS 15.540

1. 9540 2. 6000

______________ ____________

(*) İlk Yıl İşlerin Tamamlanma Oranları

1. İş 8100 = 0.45

18.000

2. İş 5200 = 0.40

13.000

İlk Yıl Hasılatları

1. İş 0.45 x 21.200 = 9.540

2. İş 0.40 x 15.000 = 6.000

________31/12/..X1________690- DK/Z 13.300

622- SHM 13.300 1. 8100 2. 5200

_____________31/12/..X1_____________600- YİS 15.540

1. 95402. 6000

690- DK/Z 15.540_____________31/12/..X1_____________691- DKVDYYK 448

470- DKVDYYK 448 1. 288 2. 160

_____________ _____________

_____________31/12/..X1____________

690- DK/Z 2.240

691- DKVDYYK 448

692- DNK 1.792

_____________31/12/..X1____________

692- DNK 1.792

590- DNK 1.792

_____________ _____________

31/12/..X1 Bilançosu

____________________________________________

DÖN.V. KVYK

Haked.Bağ.İşler Al.Haked.Avans. 1.000

Gelir Tahakkukları 1.040 UVYK

DUR.V. DKVDYYK 448 PÖV 465 ÖZ K

Dön.N.K. 1.792

../../..X1 – 31/12/..X1 Dön.Gel.Tab.

İnşaat İşleri Gelirleri 15.540

İnşaat İşleri Maliyetleri (13.300)

İnşaat İşleri Karı 2.240

Vergi Karşılığı (448)

Dönem Net Karı 1.792

_____________../../..X2____________

740- HÜM 17.700

1. 9.900

2. 7.800

100- KASA 17.700

_____________../../..X2____________

100- KASA 20.079

273- PÖV 621

1. 381

2. 240

381- YYİOİş.HB 20.700

1. 12.700

2. 8.000

______________ ____________

_____________31/12/..X2___________622- SHM 17.700

741- HÜMY 17.700_____________31/12/..X2___________741- HÜMY 17.700

740- HÜM 17.700_____________31/12/..X2___________351- Al.Haked.Av. 1.000381- YYİOİş.HB 20.700

1. 12.700 2. 8.000

186- H.ed.Bağ.İş.Gel Tah. 1.040 1. 1.040600- YİS 20.660 1. 11.660 2. 9.000

_______________ _____________

_____________31/12/..X2___________

690- DK/Z 17.700

622- SHM 17.700

_____________31/12/..X2___________

600- YİS 20.660

690- DK/Z 20.660

_____________31/12/..X2___________

691- DKVDYYK 592

470- DKVDYYK 592

1. 352

2. 240

_____________ ___________

_____________31/12/..X2___________

690- DK/Z 2.960

691- DKVDYYK 592

692- DNK 2.368

_____________31/12/..X2___________

692- DNK 2.368

590- DNK 2.368

_____________ ___________

31/12/..X2 Bilançosu

____________________________________________

DÖN.V. KVYK

UVYK

DUR.V. DKVDYYK 592

PÖV 621 ÖZ K. DNK 2.368

01/01/..X2 – 31/12/..X2 Dön.Gel.Tab.

İnşaat İşleri Gelirleri 20.660

İnşaat İşleri Maliyetleri (17.700)

İnşaat İşleri Karı 2.960

Vergi Karşılığı (592)

Dönem Net Karı 2.368

İki Yılın Birleştirilmiş VerileriVeriler 1.Yıl 2.Yıl Toplamİnş.Gel. 15.540 20.660 36.200İnş.Mal. 13.300 17.700 31.000İnş.Karı 2.240 2.960 5.200Ver.Karş. 448 592 1.040 Net Kar 1.792 2.368 4.160PÖV 465 621 1.086Ödenecek V. -İade Edilecek V. 46

Birleştirme Kayıtları________31/12/..X2_______622- SHM 31.000470- DKVDYYK 1.040590- DNK 4.160

600- YİS 36.200_______31/12/..X2_______ 690- DKZ 31.000

622- SHM 31.000_______31/12/..X2_______600- YİS 36.200

690- DKZ 36.200_______31/12/..X2_______691- DKVDYYK 1.040

370- DKVDYYK 1.040

_______ _________

_________31/12/..X2______371- DKPÖVY 1.040173- PÖV 46

273- PÖV 1.086______31/12/..X2______690- DKZ 5.200

691- DKVDYYK 1.040692- DNK 4.160

______31/12/..X2______692- DNK 4.160

590- DNK 4.160

31/12/..X2 Birleşik Bilançosu____________________________________________DÖN.V. KVYKPÖV 46 DKVDYYK 1.040 DKPÖVY (1.040)DUR.V. ÖZ K

Dön.N.K. 4.160

../../..X1-31/12/..X2 Birleşik Gelir Tablosu

İnşaat İşleri Gelirleri 36.200İnşaat İşleri Maliyetleri (31.000)İnşaat İşleri Karı 5.200Vergi Karşılığı (1.040)Toplam İnşaat Net Karı 4.160