II NN MMUU NN II TTAA TT EE--SS II SS TT EEMMAA ::KANPOKO ERASOETATIK

BABESTU BEHAR

Karlos Ibarguren(*)

(*) Medikuntza eta erizaintzako euskara-taldeko partaidea

Zelula ezberdinek elkarri laguntzen diote erasotzaileari aurre egiteko. Thi = Linfozito kooperatzailea, (inaktiboa); Ts = Linf. suprimatzailea;Thsr = Linf. zitotoxikoa; B = B-Linfozitoa.

SARRERADuela gutxi arte, gure gorputzak

kanpoko erasoetatik defendatzeko era-biltzen zituen sistemez ezer gutxi gene-kien. Azken urte hauetan Inmunologiakaurrerapen handiak egin baditu ere, orain-dik gauza asko geratzen dira airean.

Defentsa honek zer esan nahi duensakonki aztertzen badugu, berehala gau-za bat datorkigu burura: Gure gorputzakberea zer den ondo bereizi behar du,kanpotik datorkion erasotzaile guztieiaurre egin ahal izateko.

Nola betetzen du gure gorputzakhorrelako funtzio konplexua? Zer gerta-tzen da sistema honetan akatsen bat ger-tatuz gero?

Hurrengo lerroetan saiatuko garaarazo guzti hauetaz zerbait gehiago jaki-ten. Hala ere gaia hain konplexua izanik,gauza guztiak nahikoa sinplifikaturikazalduko ditugu.

BI SISTEMA NAGUSIBilakaera filogenetikoan zehar, ani-

maliek gorputzeko beste sistema asko

bezala sistema inmunologikoa ere askohobetu dute.

Horregatik ornodunetara iritsi arteazaltzen den defentsa-sistema bakarra,INMUNITATE INESPEZIFIKO izenezezagutzen dena da.

Sistema honetan parte hartzen dutenelementu garrantzitsuenen artean, azala,zelula fagozitikoak (makrofago eta mi-krofagoak), eta zenbait faktore humoral(lisozima, PCR, konplementua, interfe-roiak) daude.

Dena den, guri interesatzen zaigun

sistema ornodunetatik aurrera azaltzenden eta INMUNITATE ESPEZIFIKOizenez ezagutzen den sistema da. Errea-litatean bi sistemak oso lotuak daudenezzatiketa hau oso erlatiboa bada ere, hauekaztertzeko garaian balio handikoa zaigu.

Bi sistemen arteko ezberdintasunnagusiak sistema espezifikoak dituen laupropietate nagusiak dira:

1. ZELULA-BASEA: Bere funtziona-mendua “B” eta “T” motako linfozi-totan oinarritzen da.Linfozitoak gure odolean daudenglobulu zurizko mota bat dira. Besteglobulu zuri batzuk inmunitate ines-pezifikoaz arduratzen diren bitartean,linfozitoen paper bakarra inmunitateespezifikoa da.Hauen barruan “B” eta “T” mota-koak bereizi baditugu ere, garrantzi-tsua da gero ikusiko dugun bezala“T” motakoen barruan “T-4” eta “T-8” motakoak bereiztea. Lehenengoek“kooperatzaile” izena hartzen dutenbitartean, bigarrenak “suprimatzaileedo zitotoxikoak” dira.

2. ESPEZIFIZITATEA: Bilakaeraontogenikoan zehar, zelula hauekERREZEPTORE ESPEZIFIKOAK

T4 linfozitoek beste zelulen aktibazioan duten garrantziagatik, HIESean dagoen linfozito haueneskasiak eragin handia du defentsa-sisteman.

Fagozitosi-prozesua: Zelulak erasotzailea irensten du, ondoren bere lisosometako entzimek deseginahal izateko.

(ikus 21. alean transplanteen inmu-nologia) hartzen dituzte. Errezeptorehauen bidez zelula bakoitzak inguru-nean egon daitezkeen substantzieta-ko batekin edo gutxi (eta oso antze-ko) batzuekin espezifikoki erlazio-natzeko ahalmena hartzen du. Zelulahonek eta zatiketa bidez beragandik

jaiotzen direnak, KLONA bat osa-tzen dutela esaten da.

3. LATENTZIA: Antigenoa (gure sis-tema inmunearen erreakzioa eragineta honen ondorioekin erreakzionadezakeen edozein molekula) guregorputzera sartu eta erantzuna emanarte denbora konkretu bat igarotzenda.

4. MEMORIA: Antigenoa lehen aldizsartzen denean, latentzia zenbaitegunetakoa da eta sortzen diren lehenantigorputzak (ikus 21. alea) Ig-Mmotakoak dira. Bigarren aldian sar-tzen denean, latentzia asko murriztenda; lehenengo sartzen diren antigor-putzak Ig-G motakoak dira, hauenespezifizitatea handiagoa da eta baitaberauen kopurua ere.

Izan ere hau da txertoekin bilatzenden efektua. Hildako edo ahuldutakobirusekin edo eta bakterioen antigenokonkretu batzuekin defentsa-sistemanmemoria sortu, horrela benetako mi-kroorganismoa iristen denean erantzunaaskoz sendoagoa izanik infekzioa ez dagertatuko eta gertatzen bada ere askozsuabeagoa izango da.

B-LINFOZITOAKB-Linfozitoen berezitasun nagusia,

antigorputzak sortzeko ahalmena da.Antigenoarekin harremanetan jartzen

direnean, zenbait aldaketen ondorioz ZE-LULA PLASMATIKO bihurtzen diraeta hauek antigorputzak sor ditzakete.Antigeno bakar batzuk, B-zelulak zuze-nean aktiba baditzake ere, gehienetanhauek aktibatu ahal izateko “T-4” linfozitoen laguntza beharda (antigeno timo dependentederitze).

Zelula plasmatikoek bosterako antigorputzak sor ditza-kete: Ig-G, Ig-M, Ig-A, Ig-E etaIg-D. Hala ere ez gara bakoitza-ren berezitasunak aztertzenhasiko.

Antigorputzek proteina-egitura dute eta beren sorreraeragin duen antigenoarekinespezifikoki lotu daitezke. Nor-malean ez dira hau desegitekogai eta bere defentsa-funtzioasistema inespezifikoa aktibatuzburutzen dute, sistema inespe-zifikoa substantzia arrotza de-segingo duena (fagozitosi bi-dez batez ere) izanik.

Azken aldi honetan, teknika konple-xuen bidez antigorputz monoklonalaklortu dira, hau da, egitura kimiko identi-koa duten eta beraz antigeno berarekinbatuko diren antigorputzak. Beraien apli-kazioak oso garrantzitsuak izan daitez-ke, oraindik eta zoritxarrez hauetako ge-hienak zientzi fikzioa badira ere: a/Zenbait molekulen purifikazioa (interfe-roiak, interleukinak...) b/ Tumore eta in-fekzioen diagnostiko eta kontrola (Oha-rra: Behar bada Jorge Ochoaren azkenartikuluan honen aipamena egiten da). c/Organo-transplantean; transplantatutakoorganoari erasoko zioten defentsen aurkazuzenduko lirateke. d/ Eritasunautoinmuneen kontrola; eritasuna sor-tzen duten defentsen aurka zuzenduz. d/Beste batzuk: genetikan markatzailebezala, agronomian etab...

T-LINFOZITOAKLehen aipatu dugun bezala, bi mota

daude. “T-4” motakoek, erreakzionatze-ko, antigenoa HLA-II motako antigor-putz bati lotua egotea behar dute (ikus21. alea). Beraz normalean antigenoarenaurkezpena makrofago batek egiten du.T-4 linfozitoek ez dute antigenoa desegi-teko gaitasunik, beraien ekintza B-linfozito eta makrofagoen bidez egitendute. B-linfozito eta makrofagoak T-4linfozito berak eragiten dituzte.

T-4 linfozito hauen berezitasuna CD-4 izeneko errezeptore bat da; zelularenmintzean dagoen errezeptore honi lotzenzaio hain zuzen ere HIESaren birusa.Ondoren linfozitoaren barnera sartzen

nozitu gabe hauen aurka zuzentzen de-nekoa eta azkenik normalean bere erreak-zioa eragiten ez duten substantzien au-rrean erreakzionatzen duenekoa.

INMUNOESKASIAKDefentsa-sistema konplexu

hau asaldatzen duen edozeinpatologiak, dudarik gabe,ondorio larriak ekarriko ditugorputzarentzat.

Inmunoeskasiak bi mota-koak izan daitezke: jaiotzeti-koak edo hartuak. Lehenen-goen artean mota asko daudeasaldura gertatzen den maila-ren arabera. Bigarrenen arteanezagunena HIES da, baina ezindira ahaztu onkologi tratamen-du eta trasnplanteetan gerta-tzen direnak.

Asaldura gertatzen denmailaren arabera klinika ez-berdina izango bada ere, duda-rik gabe manifestazio guztienartean gehien nabarmenduko

dena infekzioen arloa izango da.Horregatik asaldura B-zeluletan bada,

arnasbideetako infekzioak nagusitzendira: H. influenzae, Neumokokoa, Es-treptokokoa, Meningokokoa, Estafiloko-koa, etab... Asaldura “T” zeluletangertatzen bada berriz, infekzioen eragi-leak birusak (Herpes, barizela, zitome-galobirusa...), onddoak (kandidiasia) etaPneumocystis carinii bezalako proto-zooak dira.

Honez gain, neoplasiak usuagoak diralagun hauetan populazio normalean bai-no; eta harrigarria bada ere, baita auto-inmune-basea duten eritasunak ere.

ERITASUN AUTOINMUNEAKEritasun autoinmunea defentsa-

sistema gure gorputzeko organo bakaredo zenbaiten aurka jokatzen hastendenean sartzen den patologia bezala definidezakegu.

Ez dago batere argi hau gertatzearenarrazoiak zeintzuk diren, baina zenbaitgaixotasunetan oso argi ikusi da erlaziogarbi bat dagoela gaixotasuna eta odo-lean dauden antigorputz autoinmuneenartean.

Antigorputz hauek organo konkretubaten aurka edo organo-multzo batenaurka joan daitezke, sortuko den klinikaoso desberdina izango delarik. Lehenen-go taldekoen artean miastenia grabea,

Sortzetiko inmunoeskasia asko, beste organobatzuen alterazioekin batera agertzen dira. Kasuhonetan aurpegi-dismorfia batekin doa (DiGeorge sindrome bat)

da eta hor geldi daiteke infektatua (bainaez gaixotua) denbora luzez. Besteinfekzio batek T-4 linfozito hauen bila-kaerari eragiten dionean, birusa “esnatu”egiten da eta infektatu gaixoak infekta-tuak dauden linfozitoak deusezten ditu(bidea oso ezaguna ez bada ere,infektaturik ez dauden beste batzuek eredeuseztatzen dituela uste da). T-4 linfo-zitoek B-linfozitoen eraginean dutengarrantzia kontutan hartuz, ez da zailadefentsa-sistema lagun horretan osomurriztua geratzen dela ulertzea.

T-8 linfozitoak berriz, erreakziona-tzeko antigenoa HLA-I motako antigor-putz bati lotua azaltzea behar dute. Be-raien funtzioa izenak adierazten duenbezala alde batetik suprimatzailea da(erreakzio inmuneari horrela nolabaite-ko kontrola jarriz), eta bestetik sistemainespezifikoaren laguntzarik gabe akziozitotoxikoa burutu dezakete.

Funtzionamendua azaletik bada ereaztertu ondoren, honen alterazioek sor-tzen dituzten patologiak aztertuko ditu-gu. Patologia hiru taldetan bana daiteke:batetik sistema inmunearen eskasia batgertatzen denekoa, bestetik sistema inmu-neak gure gorputzeko osagaiak erreko-

gazteen diabetea eta antzeko beste ba-tzuk aipa daitezke. Bigarrenean berriz,artritis erreumatoidea, Sjgren-en gaixo-tasuna edo lupus eritematoso sistemikoaaipa daitezke.

ERITASUN ALEGIKOAKMende honen hasieran antigorputzak

zer diren ezagutzen hasi ginen. Hasierabatean bere funtzio bakarra babesa zelauste bazen ere, 1902. urtean RICHET eta

PORTIERek itsas anemonekin laneanari zirela, hauen pozoi bidez txakurrakbigarren aldiz inmunizatuz erantzuninmunea lesio grabeen arrazoi izan zite-kela aurkitu zuten. Efektu honi ANAFI-LAXIA (Grekotik ana = aurka, filaxia =babes) izena eman zioten.

Geroztik antzeko fenomeno askodeskribatu dira, baina denetan ez duteantigorputzek parte hartzen. 1906. ur-tean VON PIRQUETek denak ALER-GIA (Grekotik: erreakzio anomalo) izen-pean batu zituen.

Mota guztien artean, klinikan duengarrantziagatik, BEREHALAKO HI-PERSENTIKORTASUNAREN funtsazein den esplikatuko dugu.

Familia batetako lagunen arteanzegoen aldez aurreko jarrera eta lagunhauek inguruko substantzia ezberdinenaurrean berehalako hipersentikortasune-rako zuten joera ikusiz, 1923. urteanCOCAk ATOPIA hitza hartu zuen indi-biduo hauen aurretiko joera adierazteko.

Kanpoko erasoen aurrean erreakzionormala Ig-M motako (erantzun prima-rioa) edo Ig-G motako (erantzun sekun-darioa) antigorputzak sartzea bada, la-gun hauek Ig-E motakoak sortzen dituz-te, eta gainera beste lagunengan erantzu-na sorterazten ez duten antigenoen au-rrean (hautsa, polena, penizilina ...).

Ig-E hauek mastozitoen (sistemainespezifikoko zelula batzuk dira) min-tzean ainguratzen dira. Pauso honi SEN-TIKORTZE izena ematen zaio.

Bigarren aldian, lagun hori sentikor-tzea burutu duen substantziarekin harre-manetan jartzen denean, mastozitoakbarruan dituen zenbait bitartekari kimi-ko askatuko du, hauek klinika guztiarenerrudun direlarik.

Antigenoa nondik sartzen denarenarabera, ondorioak ezberdinak dira.Horrela arnas alergenoek (polenak, es-porak, akaridoak, etab.) arnas aparatukosintomak emango dituzte (asma batezere), bena-bidez emandako farmakoekhain larria den shock-anafilaktikoa etab.

Hasieran aipatzen genuen bezala,Inmunologia oso zientzia berria badaere, lanean ari den jende guztia ikusirikinongo dudarik ez dago urte gutxi barruezagumendu eta aurkikuntza garrantzi-tsuak lortuko direla.

Hauen aplikazioaz medikuntza askobaliatuko bada ere, beste zientzia asko-tan eragin handia izango du.