ongizatea ikusmolde gobernanza sostenible sistemikoa de ... · 4-2 irudia bizkaiko ingurumen kudeaketan parte hartzen duten eragileen mapa ... 34 4-3 irudia tokikoa-globala ardatzean

sostenibilidad

bienestar

visión sistémica

proceso degobernanza

participación

capital natural

accióncolectiva

Desarrollo de un modelode gestión ambiental congobernanza sostenible

iraunk

ortasu

na

ongizatea

ikusmolde sistemikoa

gobernantza iraunkorrekoprozesua

partaidetza

ingurumen- kapitala

ekintzakolektiboa

Gobernantza iraunkor bidezkoingurumen kudeaketakoereduaren garapena

Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketako ereduaren garapena Desarrollo de un modelo de gestión ambiental con gobernanza sostenible

Cubierta libro gobernanza IMPRIMIR.pdf 1 19/4/16 22:48

© Bizkaiko Foru Aldundia.Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketako ereduaren garapenaMadariaga, Iosu; Blanco, Alina; Arana, Xabier

Egileak: Iosu Madariaga Garamendi eta Alina Rocío Blanco BarrosKoordinatzaile eta Aholkulari fakultatiboa: Xabier Arana EigurenEdizioa: Bizkaiko Foru Aldundia.Diseinua eta imprimatzea: GrafilurEuskarara itzulpena: Hori-HoriLege Gordailua: BI-403-2016

Bizkaia 21 egitasmoa, Bizkaiko Foru Aldundiaren garapen iraunkorrerako estrategiawww.bizkaia21.eus

http://www.bizkaia21.eus

Iosu Madariaga GaramendiAlina Rocío Blanco Barros

Bilbo, 2016

Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketako ereduaren garapena

“Bihar zein eguraldi izango den ezin dugu iragarri, baina gutxienez eskubidea dugu zein eguraldi nahi dugun imajinatzeko”…Zer iruditzen apur batean eldarniatzen badugu?Airea pozoi orotik garbi egongo da, salbu eta gizakien beldurrek eta giza grinek sorturiko pozoietatik. Jendeak bizitzeko egingo du lan, lan egiteko bizi beharrean. Zigor kodeetan ergelkeria delitua sartuko da, edukitzearren edo irabaztearren bizi direnek egiten duen delitua.Ekonomialariek ez dute bizimaila esango, kontsumomaila esan nahi dutenean; eta ez dute bizikalitatea esango, gauzen kantitatea esan nahi dutenean. Janaria ez da salgai izango, ezta komunikazioa negozio. Moisesek beste manamendu bat gehituko du: zeu zati zaren natura maitatuko duzu. Munduko desertuak basoberrituko dira, baita arimako desertuak ere. Inperfektuak izango gara, perfektutasunak jainkoen pribilejio aspergarria izaten jarraituko duelako. Eta mundu honetan; mundu zakar eta gaitz honetan, gau bakoitza azkena balitz bezala biziko da, eta egun bakoitza lehena balitz bezala.”

Eduardo Galeanoren “Eldarniorako eskubidea”ren zatiak

Luis eta Haydeérentzat, nire baitan dagoen utopiaren gurasoak izateagatik.

Liliana eta Germanentzat, utopia horen bilaketan betiereko lagun izateagatik.

7

“Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeake-tako ereduari” buruzko azterlana da Bizkaiko Foru Aldundiaren laguntza jaso duen doktoretza-tesi baten emaitza, eta, orain, erakunde honetako Iraunkorta-suna eta Ingurune Naturala Zaintzeko Sailean argita-ratu da.

Lan horretan, ingurumen kudeaketaren, gobernan-tzaren eta garapen iraunkorraren arteko harreman estua aztertzen da, tesi nagusi gisa, eta ingurumen kudeaketa horretan nahasitako parte hartzaile guztien artean lankidetza eredu bat egitea proposatzen da, antolatzeko eta ekintza kolektiborako modu berriak dituen eredua duena eta harreman iraunkorretan oi-narrituta dagoena. Hau da, gobernantza iraunkorraren eredu bat.

Bizkaian, ingurumen kudeaketarako tresnak eragile publiko zein pribatuen arteko harremanerako osagaiak dira, eta oraintxe eskuartean duzun azterlanean aipa-tzen den lankidetza errazten dute. Ez da erakundeen arteko lankidetza hutsa, ikuspuntu publiko-pribatutik

bakarrik egiten dena; izan ere, eremu publiko-pribatu-tik ere egiten da.

Hainbat esparrutatik eskatu den lankidetza hori Bi-zkaiaren ezaugarriak dituen lurralde bateko ekonomia edo ikerketa arloetan, zentzurik zabalenean, ezinbes-tekoa da, baina, gainera, ingurumenaren eremuan ere behar-beharrezkoa da.

Gainera, eragile publiko eta pribatuen arteko harrema-nerako eta lankidetzarako kanalak existitzen dira jada, ingurumena kudeatzen dutenak. Eragileen artean hamaika konexio dago, eta, horri esker, gobernan-tza iraunkorraren prozesua abian jartzea bideragarria egiten da.

Sarean egindako lanaren prozesua da, etorkizu-nak ekarriko dizkigun erronkei aurre egiteko tresna, bai tokiko ikuspuntutik, bai ikuspuntu global batetik ere. Eredua ingurumen politika eta estrategietan sar daiteke, egokitu, eta, horrela, Bizkaia berdeago eta iraunkorragoa lortzen lagundu.

Aurkezpena

Elena Unzueta TorreIraunkortasuna eta Ingurune Naturala Zaintzeko foru diputatua

Aurkezpena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7Sarrera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13Garapen iraunkorraren eta gobernantzaren ikusmolde sistemikoa . . . . . . 15Gobernantza iraunkorreko prozesua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

3.1. XEDEA: Garapen Iraunkorra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223.2. HELBURUA: Ekintza Kolektiboa Bideratu eta Antolatzea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233.3. EGITEN JAKITEA: Ingurumenaren Kudeaketa, Garapen Iraunkorraren Alde . . . . . . . . . 253.4. BITARTEKOA: Gobernantza Iraunkorra, Ekintza Kolektiboa antolatzeko Prozesua . . . . . 273.5. NORANTZ: Garapen Iraunkorrak Hartu Beharko Duen Norabidea . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

Ingurumen kudeaketaren perspektiba erlazionala Bizkaian . . . . . . . . . . . . 314.1. Parte Hartzen Duten Eragileak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35

4.1.1. Parte Hartzen Duten Eragileen Aniztasuna. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 354.2. Ingurumen Kudeaketaren Elkarreraginerako Jarraibideak Tokiko-Mundu Osoko Mailan. . . 37

4.2.1. Eragile Estrategikoak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 374.2.2. Eragileen Espezializazioaren eta Interesaren Norainokoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 384.2.3. Eragileen Rolak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38

4.3. Ingurumen Kudeaketaren Banaketa-kanalak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 404.3.1. Ingurumen Kudeaketako Tresnak: Baliabideak eta Intsumoak . . . . . . . . . . . . . . . 404.3.2. Eragileen arteko Elkarreragina eta Interdependentzia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43

Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketarantz . . . . . . . . . . . . 475.1. Ereduaren Proposamena: Ingurumen Kudeaketako Sare Anitzen Sistema . . . . . . . . . . . 47

5.1.1. Ereduaren Egitura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 495.1.2. Ereduaren Funtzionamendua. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 525.1.3. Ereduaren Funtzionamendurako Baldintza Espezifikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52

5.2. Ingurumen Kudeaketako Sare Anitzen Sistemaren Ebaluazioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55

Partaidetza sustatzen duen kudeaketa publikoa sarean . . . . . . . . . . . . . . . 596.1. Bizkaiko Foru Aldundia, Integrazioaren Motorra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 596.2. Epe Laburreko Ekintza Kolektiboa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 626.3. Epe Ertaineko Ekintza Kolektiboa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 636.4. Epe Luzeko Ekintza Kolektiboa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 656.5. Ekintza Kolektiboko Partaidetza Prozesuak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67

Ondorioak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85Gobernantza iraunkorraren alderdien irizpideak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88Bizkaiko Foru Aldundia zeintzu organoen bidez antolatzen den eta parte hartzen duen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95

Edukia

0

1

2. Eranskina

1. Eranskina

2

3

4

7

5

8

6

2. KAPITULUA 2-1 IRUDIA IRAUNKORTASUNA XEDE DUEN IKUSMOLDE INTEGRATUA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

3. KAPITULUA 3-1 IRUDIA GOBERNANTZA IRAUNKOR BIDEZKO INGURUMEN KUDEAKETAKO

EREDUAREN ARDATZ NAGUSIAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 3-2 IRUDIA GARAPEN IRAUNKORRAREN KONTZEPTU SISTEMIKOA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

4. KAPITULUA 4-1 IRUDIA IKERKETAREN GARAPENAREN ETA METODOLOGIAREN ESKEMA . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 4-2 IRUDIA BIZKAIKO INGURUMEN KUDEAKETAN PARTE HARTZEN DUTEN ERAGILEEN MAPA . . . 34 4-3 IRUDIA TOKIKOA-GLOBALA ARDATZEAN INGURUMEN KUDEAKETAKO PROZESUAN

PARTE HARTZEN DUTEN ERAGILEEN ANIZTASUN ERLATIBOA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 4-4 IRUDIA PARTE HARTZEN DUTEN ERAGILEEN ERAGIN ERLATIBOA,

LURRALDE-ESKALAREN ETA IZAERAREN ARABERA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36

4. KAPITULUA 4-1 TAULA AZTERKETAREN KATEGORIEN ETA KATEGORIA HORIEN ALDAGAIEN AZALPENA . . . . . 32 4-2 TAULA INGURUMEN KUDEAKETAKO TRESNEN ZERRENDA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41

5. KAPITULUA 5-1 TAULA TRESNAK ETA BANAKETA-KANALAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 5-2 TAULA GOBERNANTZA IRAUNKORRAREN BALDINTZA ESPEZIFIKOAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 5-3 TAULA BALORAZIOA ETA LEHENESPENA, MAGNITUDEA X EMAITZAREN ARABERA . . . . . . . . 56 5-4 TAULA BALDINTZEN LEHENESPEN MATRIZEA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57

1. ERANSKINA 1. TAULA INFORMAZIOAREN KALITATEA ETA EZAGUTZA EGOKIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 2. TAULA TOKIKOA-GLOBALA ARDATZEAN (BERTIKALA) INTEGRATZEA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 3. TAULA POLITIKA SEKTORIALEN KOORDINAZIOA (HORIZONTALA) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 4. TAULA INGURUMEN KUDEAKETAKO TRESNEN BERRIKUNTZA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 5. TAULA PARTAIDETZAREN ALDEKO KULTURA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 6. TAULA ADMINISTRAZIO-KULTURA ETA BUROKRAZIAREN KALITATEA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 7. TAULA IRAUNKORTASUNAREN KULTURA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 8. TAULA KAPITAL SOZIALAREN INDARRA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94

Taulen zerrenda

Irudien zerrenda

4-5 IRUDIA PARTE HARTZEN DUTEN ERAGILEEN INTERES ERLATIBOA, LURRALDE-ESKALAREN ARABERA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39

4-6 IRUDIA ROLEN GARRANTZI ERLATIBOA ERAGILEENTZAT, BEREN IZAERAREN ARABERA . . . . . 39 4-7 IRUDIA ERAGILEEN ARTEKO HARREMANAREN FUNTZIONAMENDUA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 4-8 IRUDIA ERABILITAKO INGURUMEN KUDEAKETAKO TRESNA-TALDEEN PISU ERLATIBOA

ETA HALAKOAK ERABILTZEN DITUZTEN ERAGILEEN EHUNEKOA. . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

5. KAPITULUA 5-1 IRUDIA GOBERNANTZA IRAUNKOR BIDEZKO INGURUMEN KUDEAKETAKO

EREDUAREN ELEMENTUEN ERREFERENTZIAKO BILBE KONTZEPTUALA . . . . . . . . . . . 48 5-2 IRUDIA GOBERNANTZA IRAUNKOR BIDEZKO INGURUMEN KUDEAKETAKO EREDUAREN

EGITURAREN IRUDIKAPEN GRAFIKOA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 5-3 IRUDIA GOBERNANTZA IRAUNKOR BIDEZKO INGURUMEN KUDEAKETAKO

SARE ANITZ BAT EZARTZEKO PROZESUAREN FLUXU-DIAGRAMA . . . . . . . . . . . . . . . . 53 5-4 IRUDIA INGURUMEN KUDEAKETAKO SARE ANITZEN SISTEMA BATEN

EBALUAZIO- PROZESUAREN FLUXU-DIAGRAMA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55

6. KAPITULUA 6-1 IRUDIA BIZKAIKO GARAPEN IRAUNKORRERAKO EKINTZA KOLEKTIBOKO

SAREA INPLEMENTATZEKO PROZESU METODOLOGIKOA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 6-2 IRUDIA PARTAIDETZA SUSTATZEKO ETA SAREKO KUDEAKETA PUBLIKOKO

PROZESUAREN EPE LABURREKO BILAKAERA BIZKAIKO FORU ALDUNDIAN . . . . . . . . 62 6-3 IRUDIA PARTAIDETZA SUSTATZEKO ETA SAREKO KUDEAKETA PUBLIKOKO

PROZESUAREN BILAKAERA EPE ERTAINEAN BIZKAIKO LURRALDE HISTORIKOAN . . . 64 6-4 IRUDIA PARTAIDETZA SUSTATZEKO ETA SAREKO KUDEAKETA PUBLIKOKO

PROZESUAREN BILAKAERA EPE LUZEAN BIZKAIKO LURRALDE HISTORIKOAN . . . . . . 66 6-5 IRUDIA INGURUMEN KUDEAKETAKO TRESNAK ETA BANAKETA-KANAL AKTIBOAK

BIZKAIKO LURRALDEAREN BARRUAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 6-6 IRUDIA INGURUMEN ERREGULAZIOKO TRESNEN ELKARTRUKEAREN BIDEZ

SORTUTAKO BANAKETA-KANALAK ETA ASMO KOMUNAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 6-7 IRUDIA ADMINISTRAZIO-PROZEDUREN ELKARTRUKEAREN BIDEZ

SORTUTAKO BANAKETA-KANALAK ETA ASMO KOMUNAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 6-8 IRUDIA INGURUMEN PLANGINTZAKO TRESNEN ELKARTRUKEAREN BIDEZ

SORTUTAKO BANAKETA-KANALAK ETA ASMO KOMUNAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 6-9 IRUDIA INGURUMEN-PROZESUETAKO TRESNEN ELKARTRUKEAREN

BIDEZ SORTUTAKO BANAKETA-KANALAK ETA ASMO KOMUNAK . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 6-10 IRUDIA INGURUMEN ARLOKO TRESNA OPERATIBOEN ELKARTRUKEAREN

BIDEZ SORTUTAKO BANAKETA-KANALAK ETA ASMO KOMUNAK . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 6-11 IRUDIA INGURUMEN ORIENTAZIOKO TRESNEN ELKARTRUKEAREN BIDEZ

SORTUTAKO BANAKETA-KANALAK ETA ASMO KOMUNAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 6-12 IRUDIA INGURUMEN NEURKETAKO TRESNEN ELKARTRUKEAREN BIDEZ

SORTUTAKO BANAKETA-KANALAK ETA ASMO KOMUNAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 6-13 IRUDIA TRESNA EKONOMIKOEN ELKARTRUKEAREN BIDEZ SORTUTAKO

BANAKETA-KANALAK ETA ASMO KOMUNAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 6-14 IRUDIA EKINTZARAKO ESPAZIO KOMUNAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78

1

13

Sarrera

Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeake-tako eredu baten garapena Deustuko Unibertsitateko Nazioarteko eta Kulturarteko Ikasketen Programa-ren barruko doktorego-ikerketa baten emaitza da. Eredu hori landu zenean, indarrean zegoen Bizkaiko Iraunkortasunerako Institutua, Bizkaiko Foru Aldundiko Ingurumen Sailaren barruko erakunde autonomoa1.

Ingurumenaren kudeaketan lankidetza-formak txerta-tzen dituen eredua garatzea proposatzen du, eta ho-rretarako bidea da kudeaketa horretan parte hartzen duten eragileen antolakuntza eta lankidetza. Prozesu horrek, hain zuzen ere, ekintza kolektiboa antolatzeko modua eskaintzen du, batera jarduteko asmo eta hel-buru bat eta bera lortze aldera; alegia, tokian-tokian garapen iraunkorra lortze aldera.

Eredu horrek jakintza antzekoak eta elkarren osagarriak hartzen ditu oinarri; garapen iraunkorra, gobernantza iraunkorra eta ingurumenaren kudeaketa. Abiapuntua garapen iraunkorraren orotariko ikusmolde sistemikoa da: ikusmolde horretan ingurumen kudeaketaren tres-na ugari eta askotarikoak identifikatzen dira, eta aldi berean gobernantza iraunkorra tartean sartzen du, go-bernu barruko zein gobernuz kanpoko eragileen ere-muarekin, eta arau, politika eta instituzioen sistemaren emaitza diren harreman eta sinergiekin.

Oinarri horren gainean, ekintza kolektiboa konexioak eta kanalak baldintzatzen dituzten jarraibide batzuen bitartez antolatzen da. Konexio eta kanal horietan, in-gurumen kudeaketako baliabideak gobernu barruko eta gobernuz kanpoko eragileen arteko elkarreraginerako tresnak dira. Alde batetik, elkarreragineko jarraibideek aukera ematen dute ekintza kolektiboa antolatzeko, horretarako bideak direla jakintzaren espezializazioa,

1 Argitalpen hau egin den unean, Iraunkortasuna eta Ingurune Naturala Zaintzeko Saila du izena

bakoitzak bere gain hartzen duen zeregina eta lidergo-rako ahalmena. Beste alde batetik, kanalen bereizga-rriak dira eragileen artean dauden konexioak eta bate-rako asmoak sortzeko duten ahalmena.

Ereduaren garapenaren bidetik antolakuntza-forma berriak eta ekintza kolektiborako modu berriak sor-tzen dira; horren ondorioz aldaketa sakonak gertatzen dira ingurumen kudeaketaren zereginean, sareko lana bideratuko duten harreman iraunkorretan oinarrituta. Hain zuzen ere, sareko lan horren oinarria asmo ko-munen indartzea da, eta aldi berean, asmo komun horiei esker elkarrenganako ekintza-erreakzio moduak aktibatzen dira parte hartzen duten eragileen edo era-gile-taldeen artean. Hala, partaidetza sustatzen duten jarduketa kolektiboak egin ahal dira, adostasuna lor-tzea xede izanik.

Ikerketaren emaitzetan ingurumena kudeatzen duten eragileen artean dauden konexioak aipatzen dira, lu-rralde batean gobernantza iraunkorreko prozesuari ha-siera emateko bermea eman behar duten konexioak, alegia. Ingurumen kudeaketako tresnak elkarren arteko harremanerako tresna gisa identifikatzen dira. Eta zera esaten da: ingurumen kudeaketako tresna bat bere esku duen eragile orok aukera du bere kudeaketako tresna horrekin bat datozen asmo komunetan ekar-penak egiteko, eta aldi berean gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketako prozesuaren barruan jarduteko eta integratzeko.

Laburbilduz, gobernantza iraunkorra munduaren eta tokian tokiko eremuaren erronkei aurre egingo dien in-gurumen kudeaketa garatzeko bitartekoa da, eta aldi berean, garapen iraunkorrak planteatzen duen hel-burua lortzen laguntzen du.

1

2

15

2Garapen iraunkorraren

eta gobernantzaren ikusmolde sistemikoa

Azken hogeita hamar edo berrogei urteetan etengabe eztabaidatu da iraunkortasunari eta garapen iraunko-rrari buruz. Hazkundearen mugak eta antzeko beste gai batzuk, XIX. mendean agertu ziren, eta gutxienez duela berrehun urte ere eztabaidatzen ziren, modu di-ferente batean bazen ere (ANTEQUERA et al., 2005).

Jakina, kontzeptu horrek denboran eboluzionatu du, hasieran ingurumenaren dimentsioak ekonomia, eko-logia, kultura eta gizarte arloak hartzen zituen barnean. Gai horiek alde bakar batetik ulertzen ziren, halakoak teorizatu nahian, baina gerora egoera aldatu zen, akor-dio komun ukaezin baten alde, giza garapen iraunko-rraren dimentsioarekin.

Gainera, aldi berean paradigma berri horrek iraunkor-tasunerako trantsizio ebolutiboa dakar, aldaketak sor-tzen dituzten ekintzen bidez. Aldaketa horiek kudeake-ta publikoan, partaidetza zibilaren legitimotasunean eta eragile batzuen eta besteen konpromiso ekonomi-koetan gertatzen dira.

Perspektiba eta ikuspuntu teoriko diferente horiek aztar-na utzi dute gure memoria kolektiboan, eta horren on-dorioz garatzen den ikuskeran subjektu bat txertatu da, dela subjektu ekonomikoa, dela subjektu soziala edo in-gurumen arlokoa. Horren haritik, erronka berria sor tzen da: subjektu horiek ordeztea eta aldaketa-prozesua bis-taratzea, hau da, ulertzea garapen iraunkorrak eskala handiko aldaketa estrukturalak eraldatzen, bihurtzen eta aldi berean baldintzatzen eta barneratzen dituela eta gainera lurralde-eskalak tartean sartzen dituela.

Iraunkortasunaren orotariko ikusmolde sistemikoa gara-tuz, perspektiba erabilgarriagoa lor dezakegu beste me-todo analitiko batzuekin baino, konexioen, harremanen eta testuinguruaren arabera egiten baita hausnarketa (GALLOPÍN, 2003). Horren guztiaren emai tza kontzeptu operatibo jakin bat da. Kontzeptu horren xedea ez da izaera diferenteko kontzeptu analitikoak (ekonomikoak, ekologikoak edo sozialak) elkartzea, talde bakoitzaren zatizko deskripzio analitikoak banaka eginda, zein bere logikaren arabera.

Kontzeptu horretan errealitatea osotasun integratua balitz bezala ulertzen da, eta inplizituki oreka-eskaria

agertzen da; izan ere, osotasun horrek funtzionatuko badu, oreka egon beharko da errealitate horretan bereizten ditugun elementuen artean. Alde horreta-tik, iraunkortasunak lehenetsi egiten du bizi garen gizartearen kontzeptu komun bat integratzearen be-harrizana, bai eta ikusmolde integratzaile horretan azaleratzen den osotasun horren egonkortasuna zerk zehazten duen zedarritzearen beharrizana ere (HERRERA, 2003b).

Ikuspuntu horren pean dinamika bat sortzen da. Di-namika horretan, iraunkortasuna errealitate bat kuan-tifikatzen duten zenbait alderdiren lorpen orekatua ez-augarri duen egoera bat da (HERRERA, 2003b). Benetan ez da harmonia-egoera finkoa; aitzitik, egoera horretan sistemaren funtsezko identitatea dinamikoki iraunaraz-ten da etengabeko aldaketen artean; ez da propietate bat, ezaugarri bat edo atributu bat, baizik eta aldaketa direkzional eta ebolutiboa, eta horren bidez sistemak denboran modu iraunkorrean hobera egiten du (GALLOPÍN, 2003).

Hurbilketa sistemiko horrek barnean hartzen ditu konplexutasuna eta ziurgabetasuna, eta horrenbestez zer egitearen arazoa. Bere asmo bakarra ezin da izan jardueraren xede diren objektuak deskribatzea, baizik eta egin behar dena nola egin behar den eta norekin (HERRERA, 2003b), gaur egungo tokiko eta munduko erronkei aurre egiteko.

Sintesi gisa, garapen iraunkorraren ikusmolde siste-mikoaren abiapuntua iraunkortasunaren pertzepzio aurreratua da. Pertzepzio horretan, natura eta giza-kiak osotasun gisa kontzeptuatzen dira, iraunkortasun kontzeptuaren ikusmolde sistemiko eta tokibanatu gabe hori barnean hartzen duen sistema sozio-ekolo-giko gisa (PALACIOS I. et al., 2010).

Iraunkortasunaren eta garapen iraunkorraren ikusmol-de hori hurbil dago funtsezko mugarri den Brundt-land txostenaren planteamendutik. Txosten horrek lehenengo aldiz agerian jarri zuen kontsumo neurriga-bearen mendean dagoen planeta finitu bat. Kontsumo horren barruko giza jarduerak eta jarduera horien on-dorioak herrialdeen, sektoreen (energia, nekazaritza, merkataritza) eta interes-eremu zabalen –ingurumena,

Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketako ereduaren garapena16

ekonomia edo gizartea– arabera identifikatu ahal dira (BRUNDTLAND BATZORDEA, 1987).

Gizakiaren jarduerak Lurra izeneko sisteman duen eragina konplexua da, bere ikusmolde sistemikoaren xedea aldaketa globalaren kontzeptua da. Kontzep-tu hori honela definitzen da: gizakiaren jardueraren ondorioz biosferaren funtzionamendua definitzen du-ten funtsezko prozesuetan gertatzen diren aldaketen multzoa. Agerian jartzen da Lur planetaren gainazalak jasaten duen aldaketa, gizakiaren jarduerarengatik eta jarduera horrek uraren zikloan, elementuen zikloetan eta klima-sisteman dituen eraginengatik, kontuan har-tuta biosferan sartzen diren milaka konposatu kimi-koak (DUARTE et al., 2006).

Aldaketa globalaren prozesua azpisistema politiko, ekonomiko, kultural eta teknologikoaren eta sistema ekologikoaren –barnean direla biosfera eta geosfera (li-tosfera, hidrosfera eta atmosfera)– arteko elkarreragin konplexuaren ondorioa da, elkarren artean konektatu-tako oinarrizko bi ekintza-erreakzio prozesuren bidez. Prozesu horiek, era berean, aldaketa sozioekonomiko eta biofisikoak sorrarazten dituzte mundu osoan (JIMÉNEZ et al., 2012).

Ikusmolde horrek errealitate holistiko fisiko-biologi-ko-antropiko konplexua sorrarazten du (SCHELLNHUBER, 1999). Errealitate horretara egindako hurbilke-ta sistemikoan sozio-ekosistema bat edo sistema sozio-ekologiko konplexua ikusten da, eta sistema horretan baterako eboluzio prozesuak gertatzen dira. Sistema horrek apurka moldeatu eta egokitu ditu ba-tera giza sistemak eta ekosistemak, nahiz eta sistema batzuen eta besteen arteko muga batzuetan arbitra-rioa eta artifiziala den (MARTÍN LÓPEZ et al., 2009).

Baterako eboluzioaren kontzeptu horrek ikusmolde darwinista berrikusten du. Hain zuzen ere, ikusmolde darwinista horretan espezieak ingurunearen presio aldakorretara egokitzen dira, eta ingurune fisikoaren eta bertan bizi diren organismoen arteko harremanak beti norabide bikoitzekoak dira; hau da, organismoen-gan ingurunera egokitzeko prozesuan gertatzen diren aldaketek ingurune hori bera ere aldatzen dute, eta modu horretan elkarreraginen ziklo etengabea sor-tzen da. Kontzeptu hori giza gizarteen eta ingurumen fisikoaren arteko harremanari ere aplikatu ahal zaio. Arretaren gunean ingurumen krisiaren eta indar eragile globalen kausak eta ondorioak daude (DOMÍNGUEZ GÓMEZ et al., 2001).

Horrenbestez, ingurumen arloko erronkek harreman estua dute aldaketaren indar eragile globalekin. Joeren sorta zabal bat garatzen ari da, eta hala etorkizune-

ko munduko testuingurua moldatzen ari da. Europako Ingurumen Agentziaren ustez, mundu osoko prozesu horiek munduko megajoera gisa definitzen dira, gizarte, teknologia, ekonomia, politika eta ingurumen arloetatik haraindi doazelako. Mundu mailako prozesu horietan eragina duten gako-faktoreetako batzuk hauek dira: jarraibide demografikoak aldatzea edo urbanizazioaren erritmoa azkartzea, aurrerabide teknologiko gero eta azkarragoak, merkatuen integrazio gero eta sakona-goa, botere ekonomikoaren aldaketak, klima-aldaketa, eta beste batzuk. Horri esker, alde batetik hobeto uler-tu ahal dira ingurumen-erronken eta munduko mega-joeren artean dauden loturak; eta bestetik, sakonago balioetsi ahal dira pertsonek sorrarazten dituzten eta ekosistemen segurtasuna mehatxatzen duten ahulta-sun eta arrisku sistemikoak, bai eta gobernantzan dau-den gabeziak ere (AEMA, 2010).

Horren guztiaren indarrez, ingurumen-arazoak ondo-rioa dira; kausa, kontzeptu, instituzio, eboluzio his-toriko, sozial, ekonomiko, beliko, geografiko, etab.en ondorioa; alegia, eta beraz, arazo konplexuak dira (RIEGO, 2004). Arazo berri horiek dakartzaten erronkak kontuan hartuta, munduan gaur egun dauden alderdi-rik premiazkoenak aztertu eta azalduko dira: giza biz-tanleria gero eta ugariagoa, biodibertsitatearen galera, energia- eta garraio-kontsumoa, kontsumo-ohiturak, bai planeta bai bertako biztanleriak ukitzen dituen ku-tsadura (NAZIO BATUEN INGURUMEN PROGRAMA, 2012; AEMA, 2010).

Herrialde batzuen eta besteen arteko portaerari dago-kionez, esan daiteke, azaldu den bezala (AEMA, 2010), Europaren eta munduko gainerako herrialdeen artean norabide biko harremana dagoela.

Europak bere ekarpena egiten du ingurumen-presio-etan, eta erregai fosilen, meatzaritzako produktuen eta bestelako inportazioen mendean dagoenez, mun-duko beste alde batzuetan gertatzen diren erreakzioak azkartzen ditu. Eta alderantziz, hain interdependentea den mundu honetan, munduko beste alde batzuetan gertatzen ari diren aldaketak gero eta gehiagotan na-baritzen dira Europan, bai zuzenean, munduko inguru-men-aldaketen eraginen bitartez, bai zeharka, presio sozioekonomikoak handitzearen ondorioz.

Horregatik, erronkarik garrantzitsuenetako bat kapital naturala iraunaraztea da, ez soilik duen balio intrintse-koarengatik, baizik eta osasunerako, ongizaterako eta oparotasunerako funtsezkoa delako ere bai. Iraunkor-tasunaren erronka horrek konektatu egiten ditu ekosis-temek giza gizarteei ematen dizkieten zerbitzuak, eta ekosistemen eta giza biziraupenaren artean dagoen harreman intimoa identifikatzen du.

Garapen iraunkorraren eta gobernantzaren ikusmolde sistemikoa 17

2Horrek esan nahi du gizateria ekosistema horien men-dean dagoela neurri handi batean, egunero biziraun ahal izateko; hau da, berebiziko auzia da, ekosistemen zer-bitzuen % 60 inguru mundu osoan gainbeheran dagoe-lako. Horrenbestez, ekosistemak kapital naturala dira, eta halakoak kontserbatu behar dira hainbat zerbitzu eduki ahal izateko, besteak beste: a) elikagaien, uraren, energiaren hornidura; b) klima erregulatu, purifikatu, dra-inatu eta erregulatzeko zerbitzuak; c) kultura, hezkuntza eta aisialdia; eta d) nutrigaien zikloaren euskarria, lur-zoruaren eraketa (NAZIO BATUEN KONTSEILUA, 2005).

Horrek esan nahi du ingurumen-arazoak gehitu egiten direla, eta sarritan erronken eta mehatxuen buru-haus-garri handiago baten zati direla, eta buru-hausgarri hori elkarri konektatutako mundu baten mendean dago, barnean direla hainbat sistema, diferenteak izan arren elkarrekin erlazionatuta daudenak: ingurumen-siste-mak, gizarte-sistemak, ekonomia-sistemak, kultur-sis-temak, sistema teknikoak, politikoak, etab. Munduko interkonektibitate horrek esan nahi du elementu bat kaltetuz gero ustekabeko ondorioak sortu ahal direla beste alde batean.

Bizkaia ez dago horretatik guztitik aparte, industrializa-zio eta urbanizazio handiak jasan dituelako. Espainiako Estatuak eta bereziki Bizkaiak laurogeita hamarreko hamarkadaren hasieran jasan zuten krisi ekonomi-koaren ostean, bigarren sektorearen eraldaketa-proze-su sakona gertatu zen, neo industria delakorantz, eta gainera, hirugarren sektorearen aldeko apustu argia egin zen. Industria-iraultzaren ondoriozko industria-ira-ganak, teknologia-iraultzak eta globalizazioak eko-sistemetan alterazioak sortu dituzte; alterazio horien ondorioz aldaketa nabarmenak gertatu dira Bizkaiko gizartean eta bertako biztanleriaren ongizatean. Hala ere, aldaketa horiek gorabehera, ingurumen aldetik in-teresa duten gune batzuek irauten dute oraindik ere, adibidez Gorbeia, Urkiola eta Armañongo parkeek, bai eta Mundakako estuarioak ere, Urdaibaiko Biosferaren Erreserban (MADARIAGA et al., 2010a)

Bizkaian eraginik handiena sortu duen jarduera burdin mearen eta burdin lingoteen erauzketa izan da. XIX. mendean, jarduera horrek baso-sistemaren ener gia-baliabideak erabili zituen, eta bitarteko gisa mendien pribatizazioa erabili zuen meatzaritza inten tsiboaren adierazpen gisa, baita siderurgia industrialaren agerpe-na ere. Era berean, hazkunde demografiko esponen-tzialaren eta ikatz mineralaren erabileraren ondorioa esku-hartze nabarmena jasan duen paisaia antropikoa izan da. Paisaia horretan, basoberritzeak eta burdin meatoki zaharrak Bizkaiko gaur egungo paisaiaren ez-augarri estetikorik bereizgarrienak dira (MADARIAGA et al., 2010b).

2007ko Bizkaiko aztarna ekologikoak eraldaketa handi hori berretsi du. Bizkaiko biztanleriaren gaur egungo bizimoduak lurraldearen ahalmen ekologikoa bera na-barmen gainditzen du. Biztanleen gaur egungo kon-tsumoak pertsona bakoitzeko 4,84 hektareako aztar-na ekologikoa sortzen du; lurraldearen bioahalmena edo karga-ahalmena, berriz, pertsona bakoitzeko 1,01 hektareakoa da. Pertsona bakoitzeko 3,83 hektarea behar dira, hau da, erabilgarri dagoen lurraldea halako 3,80 (PALACIOS I. et al., 2010). 2013. urtean, aztarna hori 3,17 izan zen, eta bioahalmena antzekoa izan zen (BIZKAIKO FORU ALDUNDIKO INGURUMEN SAILA, 2015).

Beraz, gizarteak duen erronka horrek eta Bizkaiari ga-rapen iraunkorrerantz aurre egiteko aukera emango dion bultzada horrek zera eskatzen du: kapital natu-ralari dagozkion arazoekin erantzukizunez jokatzea eta erabaki-hartzaileek jokatzeko modu tradizionaletan al-daketak txertatzearekin konpromisoa hartzea. Elkarre-ragin horiek ezagutzeak eta ulertzeak aukera ematen du eremu guztietan erabaki eragingarriagoak hartzeko eta gizarte iraunkorrago baterako trantsizioa ahalbide-tzeko.

Trantsizio horren froga da iraunkortasunaren erakun-de-esparrua. Esparru horrek, denboran iragaten diren gertaera gogoangarrien forman azalduta, aukera ema-ten du ikuskera historikotik ulertu ahal izateko lurralde arloko agenda politiko batzuen eta besteen oinarriak, inplikazioak eta eskakizunak, gehienetan toki estrate-gia eta esparru arauemaile bihurtzen diren horiek.

Zalantzarik gabe, iraunkortasunaren gertaera gogoan-garri eta instituzioek zerikusia dute garapen iraunkorra-ren jatorri eta eboluzioarekin. Horien artean garrantzi-tsuenak identifikatuko ditugu:

� (1945) Nazio Batuen Erakundea - NBE. � (1960) Ekonomiako Lankidetza eta Garapene-rako Antolakundea -ELGA-.

� (1968) Erromako Kluba. � (1972) Giza ingurumenari buruzko biltzarra. � (1972) Nazio Batuen Ingurumen Programa - NBIP.

� (1972) Hazkundearen mugei buruzko txostena - Erromako Kluba.

� (1972) Gizakia eta Biosfera Programa - UNESCO. � (1976) Biosferaren Erreserben Mundu Sarea – UNESCO.

� (1976) Vancouver Habitat Konferentzia. � (1983) Ingurumenari eta Garapenari buruzko Batzordea.

� (1987) Klima Aldaketari Buruzko Gobernu Arteko Taldea.

� (1987) Gure etorkizun erkidea. Brundtland Txostena.


� (1992) Lurraren Goi Bilera– NBE. � (1992) 21 Programa. � (1992) Garapen Iraunkorrari buruzko Batzordea. � Ingurumenaren Europako Agentzia - EEA. � (1993) Europako Batasuna (1993). 1973az geroz-tik eta gaur arte Ingurumen Arloko Ekintzarako zazpi programa.

� (1994) Hiri Iraunkorrei buruzko Europako Biltza-rra. Aalborg +10 Konpromisoak.

� (1995) Global Environmental Outlooks proiektua (GEO).

� (1998) Milurteko Ekosistemen Ebaluazioa – NBE. � (2001) Göteborgeko Europako Kontseilua. � (2002) Garapen Iraunkorrari buruzko Munduko Goi Bilera. Rio+10.

� (2002) Milurtekoko Helburuen azalpena edo Milurtekoaren Adierazpena.

� (2005) Milurteko Ekosistemen Ebaluazioari buruzko txosten globala – NBE.

� (2012) Lurraren Goi Bilera Rio+20. � (2015) Agenda 2030 (Rio+20). Garapen Iraunko-rrerako Helburuak- NBE.

Zerrenda horrek agerian jartzen duenez, lehenengo ekitaldiak, bereziki 70eko hamarkadan, kezkaren on-dorioa dira, ingurumenaren narriaduraren, mugaz ha-raindiko kutsaduraren eta hazkundearen mugen aur-kako jarrera berriak hartzeko beharrizanaren ondorioa; hala ere, arazo horiek guztiak elkarren arteko loturarik gabeko errealitate zehatz gisa ikusten dira, eta ezin ho-beto identifikatu ahal dira arazo horien kausak.

80ko hamarkadan, aldaketa bati esker ulertu ahal izan zen ingurumen arazoek epe luzerako estrategiak es-katzen zituztela. Horren haritik ekintza integratu eta globaletan lan egiten zen; herrialde guztiek parte har-tzen zuten, klima-aldaketari eta planetaren kutsadura kimikoari eta beste hainbat arazo sistemikori aurre egi-ten saiatzeko.

90eko hamarkadan estrategia batzuk planteatu ziren. Estrategia horien helburu egingarrien artean tokiko, es-kualdeko eta nazioarteko eskalak agertzen ziren, eta gainera, munduko gatazkek zekartzaten arriskuak ere kontuan hartu ziren.

Milurteko berrira heldutakoan, herrialderik aberatsenen eta pobreenen arteko distantziei buruzko kezka, hau da, pobreziaren desagerrarazpena, garapen iraunko-rraren barruan integratu zen. Azkenean, milurteko berriaren lehenengo hamarkadan ekonomia berdea

indartzeari eta tokiko gobernantzari buruzko intere-sa garatu da. Azken horri esker, iraunkortasuna xede duen ikusmolde integratzailea sendotu ahal izan da.

Ekitaldi horiek apurka deskubritzen dute agenda politi-ko global baten aurrerakada, zeinean garapen iraunko-rra proiektu politiko unibertsala den, eta iraunkorta-suna, berriz, lortu nahi den azken helmuga. Proiektu horrekin batera gobernantza iraunkorreko prozesu bat hasi beharko da. Hala, ekintza kolektiboa partaide bi-hurtuko da planetaren etorkizuna zaintzearen helburu komun horretan.

Alde horretatik, garrantzitsua da ulertzea gobernu na-zionalen zeregina, nazioartean negoziatzeko duten eginkizuna, eta eremu azpinazionalean nahiz tokian nazioarteko estrategia eta helburuetarako kudeaketa eta lankidetza bere testuinguruaren arabera ezartzeko duten erantzukizuna. Lurralde-eskala bakoitzak bere zeregina eta protagonismoa dauka nazioarteko agen-da politiko horren barruko erregela formalen multzoan. Alde batetik, eremu azpinazionalean akordio aldeanitz ugariak negoziatzea, eta bestetik, plan eta programa nazionalak eta sektorialak legislatzearen eta ezartzea-ren erantzukizuna, estatu eremuan (2-1 irudia).

Ekintza horiek gobernuaren maila guztietan egin behar dira. Alde horretatik, garapen iraunkorraren ezauga-rrietako bat da eragile asko eta lurralde-eskala ugari hartzen dituela barnean; horregatik, garapen iraunko-rra, politikaren arlo gisa, maila anitzeko gobernantza-ren kontzeptuaren bidez ezin hobeto aztertu ahal da (BRUYNINCKX et al., 2012). Maila anitzeko gobernantza horren barruan bost lurralde-eskala bereizten dira: es-kala globala, erregio-eskala, eskala nazionala, eskala azpinazionala eta toki-eskala. Gogora ekarri behar da tokiko erakundeek oso zeregin garrantzitsua dutela, herritarrengandik hurbilen dauden erakundeak direlako eta ekintza kolektiboa antolatzeko eta ekintzak egite aldera erabakiak hartzeko euskarria direlako (BARRUTIA et al., 2007).

Hala, gobernantzak propietate, baldintza eta ezaugarri batzuk bere gain hartzen ditu, eta halakoek zera dakar-te; espazio eta denbora aldeko maila anitzeko integra-zioa, kapital batzuen eta besteen (kapital soziala, kul-turala, ekonomikoa, instituzionala, ingurumen-kapitala) koordinazio sektoriala, eta ingurumen kudeaketaren prozesuan parte hartzen duten eragileek lan kolektiboa egitea, ingurumen kudeaketa hori lurralde batena, es-parru sektorial batena edo erakunde batena izan.

Garapen iraunkorraren eta gobernantzaren ikusmolde sistemikoa 19

2

Iturri

a: G

euk

egin

a.

- In

guru

men

ari e

ta G

arap

enar

i bur

uzko

Rio

ko A

dier

azpe

na

- 21

Pro

gram

a-

Milu

rteko

ko h

elbu

ruak

– G

arap

en Ir

aunk

orre

ko h

elbu

ruak

(Pos

t 201

5).

Agen

da 2

030

- Ga

rape

n Ira

unko

rrar

en E

urop

ako

Estra

tegi

a-

Euro

pa 2

020

Estra

tegi

a-

Euro

pa 2

020

Adie

razl

eak

- Ga

rape

n Ira

unko

rrar

en E

spai

niak

o Es

trate

gia

- Es

pain

iako

Irau

nkor

tasu

nare

n Be

hato

kia*

- Ga

rape

n Ira

unko

rrar

en E

uska

l Ing

urum

en E

stra

tegi

a 20

02-2

020

- In

guru

men

Esp

arru

Pro

gram

a-

EcoE

uska

di20

20**

- In

guru

men

ari b

uruz

ko E

spar

ru P

rogr

ama

- Ga

rape

n Ira

unko

rrer

ako

Eusk

o Ja

urla

ritza

ren

Estra

tegi

a-

Eusk

o Ja

urla

ritza

ko Ir

aunk

orta

sun

Adie

razl

een

Sist

ema

- Bi

zkai

ko L

urra

lde

Hist

orik

oare

n Ira

unko

rtasu

nera

ko K

onts

eilu

a-

Bizk

aia

21 p

rogr

ama

- Bi

zkai

ko ir

aunk

orta

sun

adie

razl

een

sist

ema

- 21

Age

nda

-Tok

iko

Ekin

tza

Plan

ak-

Udal

sare

a 21

- Ud

al Ir

aunk

orta

sun

Adie

razl

eak

T

OKIK

O ES

KALA

BIZK

AIKO

LUR

RALD

E HI

STOR

IKOA

REN

ESKA

LA

EU

SKAL

AUT

ONOM

IA E

RKID

EGOA

REN

ESKA

LA

ESPA

INIA

KO E

STAT

UARE

N ES

KALA

EU

ROPA

KO B

ATAS

UNAR

EN E

SKAL

A

MUN

DUKO

ESK

ALA

LURRAREN GOI BILERAK

EUROPAKO BATASUNAREN TRATATUAGARAPEN IRAUNKORRAREN ALDEKO ESPARRU ESTRATEGIKOA

NAZIOARTEKO ETA EUROPAKO BATASUNEKO AKORDIOEKIN BAT EGITEA

EAE-KO IRAUNKORTASUNAREN ALDEKO KONPROMISOA

FORU ALDUNDIEN POLITIKETAN ETA EKINTZETAN IRAUNKORTASUNA

TXERTATZEA

AALBORG-EKO GUTUNA 21 AGENDA

ESPARRUA/PROZESUA

INGU

RUM

EN

PLAN

GINT

ZAKO

ET

AKU

DEAK

ETAK

OTR

ESNA

K

* Itx

ita**

Ez

dago

inda

rrea

n

2-1

IRU

DIA

IRAU

NK

ORT

ASU

NA

XED

E D

UEN

IKU

SMO

LDE

INTE

GR

ATU

A

3

21

Gobernantza iraunkorreko prozesu bat hasiz, ingurume-na kudeatzeko lankidetza-formak proposatu ahalko dira, erabakiak hartzeko ahalmenarekin, eta halaber, zerikusia duten mota askotariko eragileak helburu komunak lor-tze aldera mobilizatu daitezke. Halako prozesuak sartzea modurik onena izango da interes orokorreko gaiei hel-tzeko. Izan ere, prozesu horien ezaugarri eta baldintzek aukera ematen dute eragile guztiak modu kooperatiboan eta sarean inbolukratzeko, eginkizun eta erantzukizun konpartituak dituzten subjektu gisa. Interkonexioak eta interdependentziak sorraraziko dituzten harremanak ezartzean datza, bide batez, elkarrenganako ekintzak berekin dakartzaten asmo komunak lortzeko.

Horren haritik, gobernantza iraunkor bidezko inguru-men kudeaketako ereduak bi planteamendu azaltzen ditu: lehenengoak dioenez, ingurumena modu integral eta sistemikoan kudeatu behar da, ziurgabetasunez osatutako errealitate konplexu batekin bat etorriz; izan ere, errealitate hori askotan azterketa zientifikotik kanpo geratzen da. Arazo zehatz asko konta ezin ahala xehe-tasunen mendean daude. Arazo horiek azterketa eta kudeaketa bereiziak eskatzen dituzte, gure errealitatea ezin da definitu termino zientifiko deslotuetan, galderak elkarren artean lotuta daudelako, arazoak espazioaren eta denboraren maila diferenteetara hedatzen dira; eta mota guztietako eta zailtasun handiago eta txikiagoko ziurgabetasunek datuetan nahiz teorietan dute eragina (FUNTOWICZ et al., 1999).

Ziurgabetasun horien sorburuak hauek dira: alde batetik, sistema horietako bakoitzak, gainerako sistemen fun-tzionamenduaren mendean egon arren, dinamika pro-pioak ditu, mekanismo eta abiadura propioekin. Beste alde batetik, sistemaren osagaien arteko harremanen

intentsitatea ez da uniformea, eta horrek malgutasuna ematen dio sistemari. Eta horrez gain, sistemak gai dira energia- eta materia-fluxuak ezartzeko. Fluxu horiek por-taera moldagarriak izan ditzakete, modu ez-kontzien-tean erregulatutako fluxuak, adibidez sistema naturalen kasuan gertatzen denez, edo zentzua eransten dien ele-mentu bat txertatuta duten mekanismoek erregulatzen dituzten fluxuak, adibidez gizarte-sisteman gertatzen de-nez (ANTEQUERA et al., 2005).

Ereduak planteatzen duen bigarren erantzuna, gober-nantza iraunkorrean irudikatzen den transformazio eta aldaketa estrukturalari buruzkoa da. Horrek ikuspegi orokorra ematen du erregulazioei, eragile sozialei, haien sareei, baliabideei, instituzioei, agenda politikoei, ahal-menei eta kapital sozialari dagokienez, baita aukerei eta gatazkei ere dagokienez.

Erantzun horietara hurbilduz posiblea da elkarren arte-ko aintzatespen eta interdependentzian oinarritzen diren perspektiba ekologiko, sozial, ekonomiko eta instituzio-nalak integratzea. Oinarri horren gainean garatzen da ereduaren konstruktua; era berean, ereduaren oinarria ingurumen kudeaketaren (1) “egiten jakitea”ren eta “bi-tartekoaren” (2) gobernantza iraunkorra, alegia arteko oreka bilatzen duten osagaien sistema da. Bien arte-ko adostasunetik helburu bat sortzen da: ingurumen kudeaketako prozesuan esku hartzen duten eragileen (3) ekintza kolektiboa antolatzea. Horretarako justifika-zioa da “akordio kolektibo” bat ahalbidetzea, garapen iraunkorra (4) lortzeko eta asmo komunak formulatu eta eraiki ahal izateko. Asmo horiek modu ebolutiboan eta epe luzean lagungarriak izango dira garapen iraunkorre-rako, tokian-tokian, dela lurralde batean, dela esparru sektorial edo erakunde batean.

Gobernantza iraunkorreko prozesua 3


3.1.XEDEA: Garapen Iraunkorra

Garapen iraunkorra gai kolektiboa da, eta honako ho-netan datza erronka: gai hori ikusmolde integratzaile batetik ulertzea, aldi berean aldaketa estrukturalak aldatzen, bihurtzen, baldintzatzen eta barneratzen di-tuen eta era berean eskala globala eta tokiko eskala modu anitzetan konektatzen dituen ikusmolde batetik.

Lurralde-eskala horien barruan, eta mundu osorako hartzen diren erabakiei dagokienez zeregin eskasa duen arren, toki-eremuak baldintzatzen du hartu be-har duen eta hartu nahi duen norabidea, garatzeko moduari dagokionez. Toki-eremu bakoitzak batura positiboa edo negatiboa ekartzen du agenda komun globalera, baina hori ez da garrantzitsuena, ekarpen horretan ziurgabetasunak direlako nagusi. Garrantzi-tsuena da toki-eremuan kontuan har eta barnera dai-tezela sistema soziala etengabe moldarazten duten aldaketa etengabeak eta indar eragileak, eta aldi be-rean, gizartearen eta naturaren artean dagoen lotura barneratzearen garrantziaz ohartzea.

Iraunkortasunaren baterako ikusmoldearen eraikuntzak mundu osoan eta nazioz gaindiko eremuan garatutako erabaki eta estrategiak hartu eta ezartzea du oinarri. Historian toki-eremuak erabaki globaletan zeregin eska-sa izan du. Horri kontrajarrita agertzen da honako hau guztia: diskurtsoari erantzutearen erronka, eta funtsean beren testuinguruan interpretatutako garapen iraunko-rreko politiken abiaraztea, orokorrean bat datorrena tokiko interes politikoarekin; arau lotesleak betetzea, nazioarteko erakundeek politika jakin batzuk onartzeko edo portaera jakin batera egokitzeko egindako legitimo-tasun-presioak, eta azkenik, ospe zehatz bat ezartzeko irrika, bereziki nazioarteko erkidego jakin batekoak iza-teko xedea duten horiek erakutsi ohi dutena.

Lehentasun horrek identifikatu egiten du lurralde ba-tzuek beste batzuen aurrean duten joera eta interesa; alde horretatik identifikatzen dira erronka horri beren identitateari esker ondoren aurre egiten diotenak, hain zuzen ere identitate horrek bitartekoak eman baitizkie iraunkortasuna proiektu politiko unibertsal gisa ikusteko.

Horren haritik ikerketa honek interes berezia dauka, lu-rralde-identitatea duten lurralde-eskala azpinazionalen

3.1 IRUDIAGOBERNANTZA IRAUNKOR BIDEZKO INGURUMENKUDEAKETAKO EREDUAREN ARDATZ NAGUSIAK

Iturria: Geuk egina.

XEDEA:GARAPEN IRAUNKORRA TOKI EREMUAN

(4)Formulatzeko eta Eratzeko Akordio Kolektiboa

HELBURUA:EKINTZA KOLEKTIBOA BIDERATU ETA ANTOLATZEA (3)

Herri Administrazioko eragileak + Gizarte zibila + Sektore ekonomikoak

NOLA

INGURUMEN KUDEAKETA (1)“Egiten Jakitea” edo ezagutza,

ingurumen kudeaketako tresnetan irudikatua

GOBERNANTZA IRAUNKORTASUNA (2)Ekintza kolektiboa partaide bihurtzeko

aukera ematen duen bitartekoa

Toki eremuanhartu

nahi dennorabidea


3eta tokiko lurralde-eskalen zioz; halakoa da, hain zuzen ere, Bizkaiko Lurralde Historikoa. Halako eskaletan “identitate-politika” izeneko fenomenoa hautematen da. Politika horrekin batera doa nazioarteko erkidego jakin batzuetako kide izatearen adierazpen eta xedea, baita hizkuntza propioa, eta kultura propioa, autono-mia handi samarra eta legitimotasun-presioak izatea-ren adierazpen eta xedea ere (BRUYNINCKX et al., 2012).

Inguruabar berezi horri esker, Bizkaiak ingurumen kudeaketako prozesuak garatzen eta gauzatzen ditu lurraldearen ingurumen-erronkei aurre egiteko. Hala ere, bere erronka nagusia ekintza kolektiboa inguru-men kudeaketako prozesuan integratzea da, ekintza hori iraunkortasunaren kulturaren aldaketa sozialetara bideratzea, oinarri gisa sozializazioa eta kapital natura-laren balorizazioa hartuta.

Gainera, iraunkortasuna testuinguru bakoitzean apli-kazio zehatzetarako eta konponbide espezifikoetarako ekimenak hartzeko maila azpinazionaleko eta eskual-deko erantzukizunaren mendean neurri handi batean dagoen proiektu politiko unibertsal gisa ikustarazi nahi da. Eta hala da, era berean, eskala anitzeko bilbe glo-balean koherenteki integratzearen erronka. Horren adibide bat da Euskal Autonomia Erkidegoa. Autono-mia erkidego horren ahaleginei esker garatu ahal izan da ingurumen kudeaketako nazioarteko erabaki eta tresnekin harmonizatutako Europako integrazio-proze-suarekin bat datorren politika bat.

2-1 irudiak Europako Batasunaren eta Eusko Jaur-laritzaren eta Aldundiaren arteko loturen joerak ager-tzen ditu, eskala anitzeko ikusmoldea duten tresnen laguntzarekin (garapen iraunkorreko estrategiak eta ingurumen politikak). Era berean, Nazio Batuen, Foru Aldundiaren eta udalerrien arteko loturak bideratzen dira Agenda 21en bidez. Hori, lege arloan loteslea den zerbait gisa ez baizik eta borondatezko zerbait gisa sortu den arren, iraunkortasun integralerantz eta ingurumen kudeaketaren iraunkortasunerantz aurrera egiteko mailarik handieneko adostasun politikoa balia-tzen duen tresna da.

Hala ere, proiektu politiko unibertsala zatikatuta dago, finantza-erakundeen inplikazio faltarengatik, sarritan merkataritza-neurriekin gatazkan dauden ingurumen arloko akordioak ugaritzeagatik, herrialdeak iparralde-koen eta hegoaldekoen artean bereizteagatik, etab. Era berean, era konplexuei eta aldaketa- eta ziurgabe-tasun-uneei aurre egiten die. Europako Batasuna egi-tura, erregulazio, eskumen eta erantzukizun konparti-tuen sare baten mendean dago; Nazio Batuak, aldiz, negoziazio-gune hutsa dira; horregatik, interes-ga-tazkak gainditzen zailagoak dira.

Orokorrean, Europako Batasunak aurrera egin du ga-rapen iraunkorra mundu osoko helburu-politika gisa, politika espezifikoago ugari garatzeko gida gisa plan-teatzeari dagokionez eta Europako Batasuna eskala supranazional eta azpinazionalean eta tokiko eskalan buru gisa sendotzen den moduari dagokionez (BRUY-NINCKX et al., 2012). Horren haritik, Euskal Auto-nomia Erkidegoak eta Bizkaiko Lurralde Historikoak beren ildo politikoei jarraitzen diete, eta batera, beren politiken izaera apurka aldatu dute; hasieran, sendake-ta gisako neurriak hartzen ziren (hodiaren amaierako konponbidea), eta gerora beste ikusmolde bat hartu zen, partaidetza handiagoa sustatzen zuena, inklusibo eta proaktiboa (prebentzioaren printzipio), gobernuz kanpoko eragilekin batera.

Puntu honetara helduta, zera esan daiteke: gaur egungo erronka honexetan datza: pisu kolektibo han-diagoa izatea eskala azpinazionalean eta tokiko es-kalan, elkarreragin ugariak antolatzeko sistema bat ezarriz. Izan ere, elkarreragin horiek lagungarriak izan-go lirateke ekintza ahalbidetzeko eta mundu osoan politika ba tzuetan eta besteetan harmonizazioa eta komunikazioa garatzeko, printzipio jakin batzuei jarrai-tuz. Printzipio horietako batzuk dira, esate baterako, beren politiken integrazioa eta partaidetza. Hain zuzen ere, partaide tzarako bidea ekintza kolektiboaren an-tolaketa da.

3.2.HELBURUA: Ekintza KolektiboaBideratu eta Antolatzea

Tokian, erronka eta helburu nagusia ekintza kolekti-boko trebetasunak bideratu eta antolatzea da. Hori lagungarria izango da lurralde baten, sektore-esparru baten edo erakunde baten garapena modu iraunko-rrean bideratu edo gidatuko duten asmo komunak for-mulatu eta eraikitzeko.

Ekintza kolektiboari dagokion koherentzia, bidea ematen duena arazoak definitzeko, konponbideak bistarazteko, erabakiak hartzeko eta erabaki horiek betearazteko, ez da sortzen homogeneizatu eta zen-tralizatu samar dagoen elite politiko-administratibo baten ekintza isolatuetatik, baizik eta arlo batzuen eta besteen artean koordinatzeko formak hartzeagatik. Koordinazio horren emaitza beti zalantzazkoa da, eta hainbat alderdiren mendean dago: eragile publiko eta pribatuek eremu komun bat definitzeko duten gaita-suna, jatorri anitzeko eragileak mugiarazteko nahiz erantzukizuna hartzeko eta erabakiak legitimatzeko duten ahalmena.


Arrazoi horregatik, gobernantza erabilgarria da ekintza kolektiboa antolatzeko, estrategiko gisa ulertzen diren balioak direla medio, ingurumenaren garapen iraunko-rra lortzeko egokia denari dagokionez. Eragile publiko sozial eta pribatuen artean prozesuen, elkarreraginen eta ekintza kolektiborako ahalmenaren jarraibideak ezartzen dituzten balioek dimentsio etiko-estrategikoa izan dezakete (hautuak, lehentasunak), baita dimentsio ekonomikoa (truke-balioa) eta psikologikoa (ausarta-suna) ere (GARCÍA et al., 1997).

Garrantzitsua da honako hau kontuan hartzea: gara-pen iraunkorraren helburuek esangura hartzen dute sistema sozialak bere gain osorik hartzen dituen prin-tzipio eta balio batzuen ondorioa diren neurrian. Bai balioak bai printzipioak arauen oinarria dira, taldeen elkarreraginetatik sortzen diren eta balioen mendean dauden jokabide-erregela adostu gisa definitzen ba-dira arau horiek (jokoaren erregelak); izan ere, balioek modelatzen dituzte balorazioak (ALCOZEBA et al., 2002). Jokoaren erregelak edo hertsadura konbentzionalak, giza elkarreragina gizarte batean mugatzeko eraiki-ta daude; erregela horien bidez, norbanakoen eta erakundeen arteko elkarreraginaren jarraibideak ezar-tzen dira (CERRILLO I MARTÍNEZ, 2005).

Jokoaren erregela horiek formalak eta informalak izan ahal dira; multzoan hartuta, erabakiak hartzeko proze-suan, ingurumen iraunkortasuna bideratzen duen prozesu horretan esku hartzen duten eragile estrate-giko batzuen eta besteen arteko elkarreraginerako eta lankidetzarako jarraibideak ezartzen dituzte.

Erregela formalak eskubideen eta jokabide-arauak sortzen dituzten betebeharren terminoen barruan de-finitzen dira, hau da, ingurumen politikaren arau juri-dikoen barruan. Arau horiek, gobernantza-prozesuen barruan integratzen direnez, lagungarriak dira politika publikoak betearaztean gobernuz kanpoko eragileen partaidetza aktiboa ahalbidetzeko (RUANO DE LA FUENTE, J.M., 2002).

Erregela informalak normalean mugimendu sozialekin lotuta daude, haien ekintzak normalizatzeko bidea ema-ten diete. Hala ere, azaleratzen ari diren ekintza-eremu horien izaera antolatua gutxiesteko joera dago, baita erakunde formalagoen izaera egituratzaile eta diskrimi-natzailea gainestimatzeko joera ere. Hala ere, erakunde formalagoek erakunde sozialak baliatzen dituzte hain-bat arrazoirengatik: horren interbentzionistak ez direla erakustearren, baliabide publikoak aurreztearren edo talde horien esperientzia aurreztearren. Nolanahi ere, hauxe da garrantzitsuena: gizarte zibila eta gobernua-ren jarduera integratzen duen prozesua da gobernantza (RUANO DE LA FUENTE, J.M., 2002).

Horren haritik, prozesu horren barruan erregela for-malak sartu behar dira, hau da, ohiturak eta errutinak, iraunkortasunaren kultura indibidual edo kolektiboaren kultura baterako trantsizioa ahalbidetuko duen ikus-moldea duen egituren barruan. Trantsizio hori ger-tatzen den bitartean, gizarteak hauteman egin behar ditu orokorrean eta modu sozializatu samarrean on-dorioak dituzten ingurumen arloko aukerak, arazoak eta erronkak. Horretarako, gizartearen zati handi batek ingurumen arazo garrantzitsuak eta, aldi berean, lortu nahi diren ingurumen erronkak definituko dituen senti-mendua barneratu behar du.

Arrazionaltasun hori sozializatu ondoren, gizarteak logi-kotasuna eta ilogikotasuna helmuga dituen balioespen bati ekiten dio, hau da, kapital naturala eta per tsonen eta naturaren arteko harremana nahiz harreman horren kausak eta ondorioak balioesteari. Hala, jarrera komu-na sortzen da ingurumen arloko auziei buruz, eta jarre-ra moral jakin bat agertzen da, portaera koherenteak sorrarazten dituen jarrera bat. Hain zuzen ere, portaera horiek ingurumenaren aldeko erreakzio gisa definitu ahal dira (DOMÍNGUEZ GÓMEZ et al., 2001).

Oinarri konstruktibista horren gainean, ereduak onartu egiten du ekintza kolektiboa ez dela mugimendu sozial hutsa, nolanahi ere, ekintza kolektibo iraunkorrak xede izan behar dituela: zehazki, elkarrekikotasun, elkarta-sun, elkartegintza eta ekitate harremanak nahiz beste elementu batzuk eraikitzea (SZAUER et al., 2003). Taldeen barruan egitate, kausalitate eta zuzentasun sinesmen gisa definitutako printzipioak ezarriz, ahalbidetzen da erkidego bat gara dadila bere dinamikak akordio ko-lektiboen potentzialtasun bihurtuz, eskumen eta gai-tze indibidual eta kolektibo iraunkorra oinarri dituzten asmo komunekin.

Giza ongizatea garapenaren emaitza gisa ulertzen da; kapital soziala, berriz, garapenaren egituratzaile gisa. Era berean onartzen da ekosistemak nahiz ekosistema horien kontserbazioa (erabilera iraunkorra) gure bizi-raupenaren oinarria direla. Eraldaketa sozial horretan ekintza kolektiboa iraunkortasuneranzko trantsizioa bi-deratzen duen motor gisa aipatzen da.

Iraunkortasun kontzeptuak garapen arloko ikusmol-de berria ekartzen du. Ikusmolde horrek lehentasuna ematen die harremanen arteko orekari –harreman ho-riek pertsonek sortzen dituzte–, eta lehentasuna ema-ten die elkarreraginen kalitateari eta pertsonen eta be-ren ingurune fisiko eta sozialaren arteko harremanari. Horrenbestez, besterik gabe tematikoa den ikusmol-dea ez da nahikoa garapen hobea lortzeko; ondorioz, kapital soziala funtsezkoa da garapen iraunkorra lor-tzeko (SZAUER et al., 2003).


33.3. EGITEN JAKITEA: Ingurumenaren Kudeaketa, Garapen Iraunkorraren Alde

Garapen iraunkorrerako ingurumen kudeaketaren asmoa hau da: jardueren, bitartekoen, estrategien eta tekniken multzoak, hau da, ingurumen kudeaketaren tresna pro-pioak, sistema dinamiko eta konplexu baten barruan inte-gratuta egon daitezela, halakoa izateaz gain egokitzape-na, eboluzioa eta ziurgabetasuna kontuan hartuko dituen sistema baten barruan. Horregatik, kontuan hartu behar dira beti sistema soziala etengabe egokitzen aritzea lor-tzen duten aldaketak eta indar eragileak1, baita gizakiaren eta naturaren artean dagoen lotura ere.

Alde horretatik, ingurumenaren kudeaketak kontuan hartu behar du honako erronka hau: sistema global konplexua kudeatzea, elkarreragin anitz eta askota-rikoak dituen sistema, dinamikoa eta ebolutiboa, sis-tema biofisikoak, sozio-kulturalak eta ekonomikoak eratzen duten sistema. Sistema bakoitzaren barruan aintzat hartu behar dira kapital naturala, giza kapitala, kapital sozio-kulturala, kapital eraikia eta finantza-kapi-tala (PALACIOS I. et al., 2010)

Zehatzago esatearren, sistema jakin bat kudeatzea da xe-dea: sistema horretan, ingurumen arazoak muga temati-ko, instituzional eta geografikoez harago doazen prozesu sozioekonomikoekin lotua daude (NAZIO BATUEN PROGRAMA, 2007). Horrenbestez, ingurumen kudeaketak galdera honi erantzun behar dio: “nola egin behar den”, edo zer “egiten jakin” behar den, garapen iraunkorrak planteatzen duena lortzeko (LEÓN, 2010), gizakiaren eta ingurumena-ren arteko elkarreraginak ulertuz gero. Horretarako aztertu behar dira faktore batzuk eta besteak, giza jarduerak eta ingurumen aldaketak lotzen dituzten prozesu biofisikoetan nahiz prozesu sozialetan berezkoak diren kausa-ondorioa harreman konplexuak, kontuan hartuta pertsonen eta in-gurumenaren arteko elkarreraginen eta horien ondoriozko ingurumen arazoen, arazo sozialen eta arazo ekonomi-koen arteko lotura ezarrita dagoela natura dinamikoaren prozesu sozial eta biofisiko konplexuen bitartez (NAZIO BATUEN PROGRAMA, 2007). Gizatasun aldakorrak aldaketa zuzenak eta zeharkakoak bultzatzen ditu ekosistemetan, eta beste alde batetik, ekosistemen aldaketek era berean

1 Indar eragileei batzuetan zeharkako indar eragile edo azpian dautzan indar deitzen zaie. Gizartean funtsezkoak diren proze-suak dituzte hizpide, ingurumenean eragin zuzena duten jardue-rak gizarte horretatik sortzen baitira. Funtsezko indar eragileen artean hauexek sartu ahal dira: indar demografikoak; kontsu-moaren eta ekoizpenaren jarraibideak; berrikuntza zientifikoa eta berrikuntza teknologikoa; eskari ekonomikoa, merkatuak eta merkataritza; banaketaren jarraibideak; eredu instituziona-lak, politikoak eta sozialak eta balio-sistemak. NAZIO BATUEN PROGRAMA. Ingurumen globalaren aurreikuspenak GEO 4

aldaketak sorrarazten dituzte giza ongizatean (EM, MILLENNIUM ECOSYSTEM ASSESSMENT, 2003).

Horretarako, beharrezkoa da jarduerak, bitartekoak eta teknikak eskura edukitzea, giza ongizate hori oso-rik eta modu sistemikoan maneiatu ahal izateko. Iker-keta honen ildoaren ikuspegitik, hain zuzen, berriro ere agertzen zaigu sistema hori kudeatzearen erronka. Sistema global eta konplexua, elkarreragin anitz eta askotarikoak dituen sistema, dinamikoa, ebolutiboa, baita sistema biofisikoa ere, bizitzaren eta giza jardue-ren oinarrizko euskarria den aldetik.

Azterketa sistemikoak sistema konplexuen modela-tze teknika erabiltzen du, etengabeko hobekuntzaren atzeraelikaduraren kontzeptuaren inguruan. Etenga-beko hobekuntza hori, aldaketa etengabe eta inkre-mentalak planifikatzen, antolatzen eta sistematizatzen dituen prozesu gisa definitzen da. Sistemen dinamika Deming-en zikloan oinarritzen da. Ziklo horrek lau fase ditu: espero den emaitza lortzeko helburuak eta beha-rrezkoak diren prozesuak ezartzea, planeatuta dagoe-na doitu eta ezartzea, planteatutako proposamenek espero diren emaitzak sortu dituzten ala ez egiaztatzea, eta proposamenak inplementatu eta estandarizatzea beharrezkoak diren aldaketekin (SABATER et al., 2009).

Perspektiba horretatik, ingurumenaren kudeaketarako, elkarren artean harremana duten jardueren, bitarte-koen, estrategien eta tekniken multzoa behar da. Ho-riek guztiek haien artean elkarreraginean ari dira, beren sarrerako elementuak emaitza edo produktu bihurtzen dituzte, eta horiexek berriro ere intsumo edo baliabi-de gisa sartzen dira, planifikazio, burutzapen, kontrol eta doikuntzako prozesu etengabeari jarraituz (PDCA zikloa, euskaraz planifikatu – egin – egiaztatu – ekin).

Horri esker, ingurumenaren kudeaketak jardueren se-kuentzia errepikakorren sistema autoelikatu gisa fun-tzionatzen du. Hau da, sistema honetarako irteerak erabili egin behar dira, sistema horrek sarrerak alda ditzan eta emaitza bihur ditzan. Emaitza horiek aintzat hartzen dira parte hartzen duten eragileen edo eragile taldeen arteko elkarrekiko erreakzio-ekintza moduen inguruan, eta horri esker, adostasunetara heldu behar diren jarduera kolektiboak ahalbidetzen dira, hain zuzen ere partaidetza sustatzen duten jarduera kolektiboak.

Kudeaketa honen ikusmolde sistemikoak sistema biofi-sikoa, sistema sozio-kulturala eta sistema ekonomikoa barnean hartzen ditu (3-2 irudia). Sistema biofisikoak ondare naturala barnean hartzen du, eta horiekin batera baliabide naturalak, eta ekosistemen egitura eta fun-tzionamendua. Sistema sozio-kulturalak, eragile sozial eta instituzionalen antolaketaren oinarri gisa, barnean


hartzen ditu giza kapitala eta kapital sozio-kulturala. Lehenengo kapitalak barnean hartzen ditu pertsonak eurak, bai eta ezagutza, hezkuntza eta jakintza tradi-zionalak; kapital sozio-kulturalak, aldiz, barnean hartzen ditu balio etikoak, arau komunak (zuzenbide arautua eta ohiturazkoa) eta gizartearen antolaketa (instituzionala, korporatiboa, elkartegintzakoa, etab.); horiek guztiak funtsezkoak dira, bai sistema ekonomikoaren sorrera eta funtzionamendurako, bai sistema biosifikoa modu egoki eta iraunkorrean erabiltzeko, sistema horren ore-ka ahalbidetzen duten mugak –hazkunde sozial eta ekonomikoaren mugak– gainditu gabe. Sistema eko-nomikoak, ondasun eta zerbitzuen multzo produktibo gisa (VALERO, 2007), barnean hartzen ditu kapital eraikia –jarduera ekonomikoarekin sortutako ondasunak– eta finantza-kapitala –moneta-trukearen balioa–.

Hiru sistema horiek elkarreraginean daude modu inter-dependentean, haien egonkortasuna eta fluktuazioak jasateko, osotasuna mantentzeko eta sistema gisa haien oinarrizko funtzioak bermatzeko duten ahalme-naren mendean dago (PALACIOS I. et al., 2010). Horrez gain, garrantzitsua da hazkundearen mugak ere kon-tuan hartzea. Horien elkarreraginari esker identifikatu ahal dira ingurumen iturriek baliabideen eta energiaren fluxuaren hornidura emateko duten ahalmenaren mu-gak, arriskurik eta ahultasun berririk sortu gabe (MARTÍN LÓPEZ et al., 2009). Horren guztiaren ondorioz, in-gurumenaren kudeaketak jarduera-eremuak garatzen ditu iraunkortasunaren, kapital naturalaren, ekoizpena-ren eta kontsumoaren, zientziaren eta teknologiaren, gia ongizatearen eta ingurumen-presioaren inguruan.

3-2 IRUDIAGARAPEN IRAUNKORRAREN

KONTZEPTU SISTEMIKOA

Ikusmolde integral hori ulertzeko beste modu bat hau-xe da: planetako hazkundearen mugen kontzeptua muga sozialen kontzeptu osagarriarekin konbinatzea. Beheko muga oinarri sozialak eratzen du, eta muga horren azpian giza gabezien dimentsio ugari daude. Goiko mugan ingurumen arloa dago, eta muga horre-tatik gorago ingurumen narriaduraren dimentsio ugari daude. Bi muga horien artean “donut” itxurako eremu bat dago. Eremu hori ingurumen aldetik segurua den espazioa da, alderdi sozialean bidezkoa den espa-zioa. Eremu horretan, gizateriak aurrera egin dezake. Espazio horretantxe garapen ekonomiko inklusibo eta iraunkorra gertatzen da. Espazio seguru eta bidezko horretan bizi gaitezela lortzea erronka konplexua da, muga sozialak eta planetaren mugak interdependen-teak direlako. Ingurunearen tentsioak pobrezia larria-gotu ahal du, eta alderantziz. Planetaren mugen ba-rruan birbideratzeko helburua duten politikak ez badira ondo diseinatzen, biztanleria oinarri sozialaren azpian geratu ahal da, eta alderantziz. Aldiz, ondo diseinatu-tako politikek pobrezia desagertzea sustatu ahal dute, baita ingurumen iraunkortasuna lortzeko bidea eman ere; hala, gizateria “donut”aren barruan geratu ahal da bi aldeetatik (RAWORTH, 2013).

Beraz, ingurumenaren kudeaketak integrala eta siste-mikoa izan behar du. Sistema ekologikoari kudeake-taren xede gisa heldu behar dio, eta sistema sozial eta ekonomikoari, berriz, eragile gisa. Bertan, ekintzen multzoaren xedea sistema ekologikoa desorekatzen duten giza jarduerak antolatzea da, lurralde edo herri baten kapital naturalaren ingurumen-kalitatearen es-tandar jakin bat denboran mantentzeko aukera izatea, eta estandar hori gai izatea eusteko giza populazioek ondasunen nahiz zerbitzuen aldetik egiten dituzten es-kariei nahiz osagaien arteko harreman eta fluxuei, eta, horrez gain, denboran ekosistemen oreka dinamikoa mantentzea, sistema den aldetik ezaugarriak honda-tu gabe, hau da, ahal den giza ongizaterik handiena, sistema ekologikoaren muga edo atalasea gainditu gabe (REYES et al., 2005). Hori guztia sistema ekonomi-ko eta sozialen artean dauden elkarreragin konplexuen barruan garatzen da, eta kontuan hartuta ingurumen aldaketen elkarreragina eta erronkak, bai eta inguru-menak giza ongizaterako ematen dituen aukerak ere (NAZIO BATUEN PROGRAMA, 2007).

Laburbilduz, planetako baliabide natural aberats eta askotarikoak kudeatzeko aukera ematen duten prozesuak erronka konplexua dira. Erronka horrek konplexuak ere diren prozesuak eskatzen ditu, toki-ko nahiz mundu osoko erantzunekin, eta era berean, mota askotariko eragileen eta ingurumen kudeaketako tresnen partaidetza eskatzen du, beharrezkoak baitira ingurumena babestea helburu duten ekintzak egite-Iturria: (Palacios I. et al. 2010).

Sistema biofisikoa Kapital Naturala

Sistema Sozio-kulturalaGiza KapitalaKapital Sozio-kulturala

Sistema ekonomikoaKapital EraikiaKapital Finantzarioa

{

{

Hazk

unde

aren

mug

a


3ko. Proposatutako helburuak lortzeko zein tresna edo tresna horien zein konbinaketa erabili ahal den eraba-kitzea, eragileek lortu nahi dituzten asmo espezifikoen mendean dago. Horretarako, ingurumen arloko politi-kak formulatzen dira eta erakundeak sortzen dira, pro-posatutako xedeak plangintzetan edo esparru-progra-metan agerrarazten dira; horiek, besterik gabe, tresna baten edo gehiagoren konbinaketa dira.

Beraz, aintzat hartzen da ingurumen kudeaketako tresnak baliabideak edo intsumoak direla; horien bitar-tez balioa ematen zaie lurralde baten ingurumena ku-deatzen parte hartzen duten eragileei, eta bide batez, haien harremanen kalitateari. Gainera, horien bidez identifikatzen dira tokiko ingurumen politiketan eragina izatera iristen diren mugarri eta erakunde globalak.

Testuinguru horretan, eta espezifikoki ereduak xede duen ingurumen kudeaketa integral eta sistemikoan kokatuta, nabarmentzen dira ingurumen kudeaketaren barruan eremu sektorialen jarduerek eta interes ko-munek orokorrean sortzen dituzten elkarreragin hori-zontalak, eta beste alde batetik, elkarreragin horietan aritzen diren eragileak. Elkarreragin horiek ingurumen kudeaketako tresnek bultzatutako elkarrekiko ekin-tza-moduak sortzen dituzte. Modu horiek sektore bakoitzean espezializatuak dira, lurralde batek, espa-rru sektorial batek edo erakunde batek zer nolako in-gurumen-erronkari aurre egiten dion kontuan hartuta.

3.4. BITARTEKOA: Gobernantza Iraunkorra, Ekintza Kolektiboa Antolatzeko Prozesua

Sare-formako mundu batek gobernantza erlazionala eskatzen du: horri esker erakunde adimentsuak sor-tu ahal dira, haien erregelen, instituzioen eta prozedu-ren sisteman sortzen diren sinergiekin. Ez da nahikoa ezagutzaren gizartea, eskumen berrietan adituak diren eragileekin, baldin eta erregelek, errutinek eta proze-durek, hau da, antolakuntza arloko adimen publikoak, eskumen berriak aprobetxatzea eragozten badute. Al-daketak egiten dira soilik egitura, prozesu eta erregela kolektiboak ere aldatzen direnean (INNERARITY, 2010).

Beste alde batetik, ikusmolde sistemikoak sistema sozial eta ekonomikoa inbolukratzen duten prozesuak sartzen ditu. Bertan, administrazio publikoak (gober-nutik eratortzen den agintaritzatik sortutako eragilea), alde batetik administrazio arloko erregela formalen, politiken, arauen, prozeduren eta erabakien funtziona-mendua modu koherentean orientatzen eta bideratzen

duen ardatza izan behar du, eta bestetik, bere insti-tuzioekin esparru argi eta epe luzeko bat ahalbidetuko duen ardatza.

Halaber, enpresak (ondasunak eta zerbitzuak sortzen dituzten enpresa-erakunde ofizial, pribatu edo mistoen multzoa) eta gizarte zibilak (orokorrean mota guztietako gobernuz kanpoko erakunde, GKE, elkarte eta erakun-de komunitario gisa antolatzen diren banakoak) eran-tzukizun hau dute: nahi eta interes komunen partaide eta katalizatzaile izatea, eta hala, ekintza kolektiboaren garapena ahalbidetzea, horri esker formulatuko baitira ingurumen iraunkortasunerako lagungarriak izango di-ren erabaki, printzipio eta balioak (TORRES I GRAU, 2006).

Eragile anitz horien perspektibatik, gobernantza iden-tifikatu egiten da prozedura eta mekanismo batzuekin. Prozedura eta mekanismo horien bitartez, herritarren lehentasun batzuk eta besteak, errealitate sozial be-rrian batera existitzen diren lehentasun horiek, eraba-ki eragingarri bihurtzen dira, eta interes sozial anitzak eragile sozial guztien iguripenetara heltzen diren ekin-tza unitario bihurtzen dira. Alde horretatik, gobernan-tzak eragile interdependenteen elkarreragina gidatzen du. Horrek esan nahi du administrazio publikoaren eta gizartearen arteko harremanak aldatuko direla, eta aldi berean, horrek gobernatzeko modu kooperatiboagoa ekartzen du. Gobernatzeko modu horretan, eragile publikoek eta pribatuek ingurumen arloko politika pu-blikoak formulatzen eta aplikatzen parte hartzen dute eta elkarlanean aritzen dira (CERRILLO I MARTÍNEZ, 2005).

Ereduaren helburua ingurumena kudeatzeko forma ko-laboratiboak proposatzea da. Forma horietan, zerikusia duten mota askotariko eragileek erabakiak har ditzakete, eta aldi berean, helburu komunak lortzeko mobilizatzen dira. Horregatik, gobernantza iraunkorreko prozesuak sartzea modurik onena izango da interes orokorreko gaiei heltzeko. Izan ere, prozesu horien ezaugarri eta baldintzek aukera ematen dute eragile guztiak modu kooperatiboan eta sarean inbolukratzeko, eginkizun eta erantzukizun konpartituak dituzten subjektu gisa.

Beste hitz batzuekin esatearren, gobernantzak espazio askotariko eta zatikatuak integratu ahal ditu, eta aldi berean, kontzeptu jakin batzuk barnean hartu, esate-rako koordinazioa edo integrazioa. Errealitate produk-tibo, teknologiko, sozial eta familiar aldakor bati aurre egiten dio. Errealitate horretan paradigma-aldaketak gertatzen dira. Aldaketa horiek azken urteotan berezi-ki zerikusia izan dute eraldaketaren bektore izan diren iraultza teknologikoarekin eta globalizazioarekin.

Orokorrean, gobernantza ekintza kolektiboaren anto-laketari dagokio, hau da, interes orokorreko erabakiak


hartzeko eta ekintzak ingurune dinamiko eta konplexue-tan egiteko prozesuari (TORRES I GRAU, 2006). Interes orokorreko gaiei buruz erabakiak hartzeari dagokio; ho-rrenbestez, politika publikoen eremuan sartzen da.

Gobernantza iraunkorreko prozesuak hastea lagunga-rria izango litzateke ingurumenaren kudeaketa egokia garatzeko, eta hala, garapen iraunkorrak planteatzen duena lortzeko. Horregatik, politika publikoek erantzu-nak eta laguntza eman behar dituzte, eta horrez gain, diziplina arteko ezagutza eta tresnak eduki behar di-tuzte. Horrek tamaina handiko erronka soziopolitikoa dakar, eragile ekonomiko eta zibilen eta gobernuko eragileen interes-gatazkarengatik eta bereziki gober-nuz kanpoko eragile batzuen bazterketarengatik.

Gobernantzaren bidez, posiblea izango litzateke in-gurumen kudeaketaren prozesuan esku hartzen duen ekintza kolektiboa antolatzea. Hala, ekintza koope-ratibo eta sare itxurakoaren ikusmoldea hartzen du kudeaketaren arloan; hitz gutxitan esatearren, gober-nantza-sareen bitartez ingurumena kudeatzeko for-ma berria. Hain zuzen ere, sare horien xede komun edo konpartitua, asmoa edo helburua berez garapen iraunkorraren agenda komunean oinarrituko da.

Modu horretan eta garapen iraunkorraren mugarri na-gusiekin batera, lurralde eskala bakoitzerako, gober-nuko eragileei zein gobernuz kanpoko eragileei heldu behar zaie, eta horiez gain ingurumen politika batzuk eta besteak eremu globalean nahiz eskualdean, es-tatuan, eremu azpinazionalean eta tokiko eremuan praktikara eramateko aukera ematen duen arau- eta erakunde-esparruari ere.

Horrenbestez, eredu honek aurrean duen gobernantza iraunkorreko prozesu honetan gobernuko nahiz gober-nuz kanpoko eragile anitzak biltzen dira, lurralde-eskala diferenteetan, baita erregela formal nahiz informalak eta erabakiak hartzeko prozesuak ere (ALCOZEBA et al., 2002).

Logika horri jarraituz, ereduak gobernantza iraunko-rra honela kontzeptualizatzen du: ekintza kolektiboa elkarreragin-jarraibideen eta banaketa-kanalen bitartez antolatzen duen prozesua. Norabide horretan, ere-duak ingurumen kudeaketan parte hartzen duten era-gileak antolatzen ditu, konexioen eta kanalen bitartez. Konexio eta kanal horietan, ingurumen kudeaketako tresnek gobernuko eta gobernuz kanpoko eragileen arteko elkarreraginerako tresna gisa jarduten dute.

Aintzat hartzen du ondorio erlazionalak ingurumen ku-deaketan parte hartzen duten eragileen arteko elkarre-raginaren eta lankidetzaren funtsezko elementuak direla eta harreman horien interpretazioak nahiz harre-

manok antolatzeko moduaren interpretazioak “inputa eta outputa” sortzen dituztela, eta horri esker harre-manak antolatzeko erabilitako jarraibide eta kanalak ezagutu ahal direla. Aintzatespen eta antolaketa horren mendean dago akordio kolektibo bat eraiki ahal izatea, epe luzean garapen iraunkorrean laguntzeko helburu edo asmoz.

Ereduak ulertu egiten du lidergoa eta tokiko partaide-tza oso garrantzitsuak direla sistema sozial eta eko-nomikoa barnean hartzen dituzten prozesuak sartze-rakoan (3.2 irudia). Prozesu horretan, administrazio publikoak (gobernutik eratortzen den agintaritzatik sortutako eragilea), alde batetik administrazio arloko erregela formalen, politiken, arauen, prozeduren eta erabakien funtzionamendua modu koherentean orien-tatzen eta bideratzen duen ardatza izan behar du, eta bestetik, bere instituzioekin esparru argi eta epe luzeko bat ahalbidetuko duen ardatza.

Halaber, enpresak (ondasunak eta zerbitzuak sortzen dituzten enpresa-erakunde ofizial, pribatu edo mistoen multzoa) eta gizarte zibilak (orokorrean mota guztie-tako gobernuz kanpoko erakunde, GKE, elkarte eta erakunde komunitario gisa antolatzen diren banakoak) erantzukizun hau dute: nahi eta interes komunen par-taide eta katalizatzaile izatea.

Gobernantzak prozedura eta mekanismo batzuekin identifikatzen ditu herritarren lehentasunak, errealitate sozial berrian batera existitzen diren lehentasun horiek. Halaber, erabaki sozial eragingarrietako interes batzuk zein besteak eragile sozial guztien iguripenetara hel-tzen diren ekintza unitario bihurtzen ditu. Alde horre-tatik, gobernantzak eragile interdependenteen elkarre-ragina gidatzen du. Horrek esan nahi du administrazio publikoaren eta gizartearen arteko harremanak alda-tuko direla, eta aldi berean, horrek gobernatzeko modu kooperatiboagoa ekartzen du. Gobernatzeko modu horretan, eragile publikoek eta pribatuek per-tenentzia-zentzua sorrarazten dute, eta zentzu horrek parte hartzera eta elkarlanean aritzera bultzatzen ditu (CERRILLO I MARTÍNEZ, 2005).

3.5. NORANTZ: Garapen Iraunkorrak Hartu Beharko Duen Norabidea

Lurralde batek, sektore-esparru batek edo erakunde batek hartzen duen norabidea ekintza kolektibo ho-listikoak gidatzen du, ekintza-modu iraunkorren bitar-tez. Horrenbestez, kapitulu honetan garatutako oinarri


3kontzeptualerako, beharrezkoa da ikerketa honen hi-potesiaren oinarrian sistemen teoria eta teoria kons-truktibista egotea.

Alde batetik, sistemen teoria orokorrak garapen iraunkorraren ikusmolde sistemikoa ahalbidetzen du, eta gobernantza-sareen egituretarako sarbidea ere bai, guztiz dinamikoa eta interaktiboa den perspektiba batetik. Alde horretatik, zerikusia duten eragileen ar-teko harremanen interpretazioari ekiten zaio, “inputa eta outputa” sorrarazten dituzten rol eta elkartrukee-tatik abiatuta. Beharrizan eta erronkak etengabeko ingurumen kudeaketako prozesu baten eta ondoz ondoko hurbilketen prozesu baten inguruan burutzen dira. Prozesu horretan, gobernu barruko eta gobernuz kanpoko eragile batzuek eta besteek ahalegin espezifi-koen multzo bat garatzen dute, ingurumena zaintzeko, lehengoratzeko, kontserbatzeko eta modu iraunko-rrean erabiltzeko.

Arazo edo beharrizan horiek sistemaren produktu di-ren aldetik konpondu nahi dira, interdependentzia ani-tzen multzo batean txertaturik; aldi berean, atzeraeli-katze prozesuen bidez modu dinamiko eta zirkularrean jokatzen dutela aintzat hartuta. Azterketa sistemikoa lagungarria da administrazio publikoek, irabazteko as-morik gabeko erakundeek eta sektore pribatuek beren politiken bidez ebatzi beharko dituzten arazoak identi-fikatu eta definitzeko (EASTON, 1965).

Teoria konstruktibistak, bere aldetik, ingurumenaren ikusmolde jakin bat garatzen du eraikuntza sozialetik abiatuta, eta errealitate biofisiko baten ikusmolde bat ere bai; perspektiba horretatik, ingurumen arloko ara-zoak halakotzat ulertzen dira aintzatespen soziala ja-sotzen dutenean. Era berean, ezagutza konstruktibis-taren asmoa da kultura iraunkor bateranzko aldaketa

soziala integratzea, sozializazioaren oinarrien gainean. Oinarri horiei esker, kapital naturalari balioa ematen zaio, eta jarrera moral jakin bat agertzen da, portaera koherenteak sorrarazten dituen jarrera bat. Hain zuzen ere, portaera horiek ingurumenaren aldeko erreakzio gisa definitu ahal dira (DOMÍNGUEZ GÓMEZ et al., 2001).

Teoria horiekin batera, ereduaren konstruktua gober-nantza iraunkorrean oinarritzen da. Gobernantza hori, ekintza kolektiboa ingurumen kudeaketako prozesuen barruan integratzeko aukera ematen duen bitartekoa da, eta prozesu horien emaitzek norabide konbergen-tean garapen iraunkorreko akordio kolektiboa bidera-tuko dute.

Horren emaitza gisa, sareko lan kolektiboko forma be-rriak garatu ahal izango lirateke Bizkaiarentzat; horrekin batera, eredua Bizkaiko garapen iraunkorrerako ekin-tza kolektiboko lan-sare batean aplikatzeko modua ere garatu ahalko litzateke. Hori izango litzateke erantzu-na, eragileen arteko lankidetza-trebetasunak garatuko lituzkeena, prozesu sozial horren bidez lankidetzako eta sare-formako lan horren ikasketa barneratuz, al-daketa-ekintzak eta ikasketa ebolutiboa bideratzeko.

Ondorioz, ekintza kolektiboko prozesu horrek Bizkaiko ingurumen kudeaketa eraldatuko luke, gobernuko eta gobernuz kanpoko eragileak sare pluralen eredu ba-ten barruan integratuz. Hau da, sareak argi eta garbi ikasketa kolektiboko erantzukizun konpartituak ezarri-ko lituzke, eta bidea emango luke eragileek arazo glo-balak barnera ditzaten, eta aldi berean, tokian-tokian jardun dezaten. Laburbilduz, gobernantza iraunkorra munduko, eskualdeko eta tokian tokiko erronkei au-rre egingo dien kudeaketa garatzeko bitartekoa da, eta aldi berean, garapen iraunkorrak planteatzen duen helburua lortzen laguntzen du.

eragileen azterketa

puntu erlazionalak

eragileestrategikoak

elkartrukepuntuak

espezializazioa

aniztasunaeragileen arteko

harremana

4

31

Konplexutasun dinamiko ebolutibo bati egokitzea tes-tuinguruaren berezko ezaugarria da. Horregatik, az-terketa honetarako esparru gisa hartzen da Bizkaiko Lurralde Historikoa. Oinarri kontestual horren helburua ingurumen kudeaketako prozesuan esku hartzen du-ten eragileen arteko harreman eta interkonexio ugari eta askotarikoak identifikatzea da, eta hori haiek era-biltzen dituzten ingurumen kudeaketako tresnen bi-dez egin nahi da. Ondorioz, harreman batzuek kone-xioak sortzen dituzte tokian, eskualdean eta mundu osoan, eta hala, eragin zabaleko esfera bat sortzen da. Esfera horrek lurralde-eskala diferenteak hartzen ditu barnean.

Ikerketa honetan garatutako azterketa-esparruan, Biz-kaiko Lurralde Historikoan, azaldu behar da ekintza kolektiboaren antolaketak joko-erregela formalen era-gin nabarmena jasotzen duela. Erregela horien artean dago iraunkortasunaren arau-esparru erregulatzailea, jada instituzionalizatutako bilbe global batekin bat da-torrena, alde batera utzi gabe ohiturek, balioek, aztu-rek, etab.ek markatutako joko-erregela informalak.

Parte hartzen duten eragileen arteko harreman-motak baldintzatu egiten ditu joko-erregela informal horiek. Ingurumen kudeaketaren kasuan, erregela horiek in-gurumen kudeaketako tresna batzuen eta besteen elkartrukeak ezartzen ditu, aldi berean kapital, aberas-tasun edo ondare gisa aintzat hartutako horien elkar-trukeak, eragileei eta haien arteko harremanen kalita-teari balioa ematen dion horrek. Beraz, lehentasunak sortzen dira ingurumen kudeaketarekin zerikusia duten esparru sektorial eta eginkizun jakin batzuetan, eta aldi berean, jabekuntza hartua duten eragile estrategikoen aintzatespena sortzen da, eta eragile horien arten, buruen aintzatespena.

Oinarri erlazional horren gainean lau faseri hasiera eman zitzaien, eta horiei esker eredua garatu ahal izan zen. Horretarako, ikerketak iraun duen bitartean, perspektiba alternatibo edo konstruktibistekin lotutako ikerketetan berezkoa den metodologia azaleratua era-bili da. Diseinu hori ez da osorik ezartzen azterketa hasi baino lehen. Aitzitik, azaleratu egiten da datuak biltzen diren eta aurretiko azterketa egiten den bitartean, eta testuinguruaren barruan modu osatuago batean des-kribatzen da. Malgutasuna du funtsezko ezaugarri (VALLES, 2000). Egitura gainerakorraren metodoak eredu bat diseinatzeko eskakizunetara egokitzen da. Eredu horren ezaugarri nagusia sistema errealaren esentzia

ateratzean eta funtsezkoak ez diren alderdiak bazter-tzean datza (HUGHES, 1997). Abiapuntua hau da: mo-delatu beharreko sistema atzeraelikatzen da; hortaz, bere azterketa zeharo konplexu eta zalantzazkoa da. Gainera, horri gehitu behar zaio hainbat diziplinarekin bat egiten duela, eta horregatik beharrezkoa da di-seinu malgua, hurbilketa diferenteak erabiltzeko auke-ra ematen duena. Horren ondorioz, hainbat metodo-logia erabiltzen da: sareen azterketaren metodologia, hurbilketa sistemikoa eta ikerketa-ekintza-partaidetza (4.1 irudia).

Lehenengo faseak esparru analitikoa garatu zuen, ingurumen kudeaketaren prozesu erlazionalak identi-fikatzeko, gobernantza iraunkorrean oinarritutako ka-tegorien bidez; hala, ingurumen kudeaketako tresnen bidez sortutako elkar-harremanen eta harremanen di-namika ere identifikatu zen, eta horrekin batera harre-man horiek portaera baldintzatzen duten modua eta lurralde eskala batzuen eta besteen konexioak, baita Bizkaiko ingurumen kudeaketan parte hartzen duten eragile batzuen eta besteen arteko konexioak ere. Fase honetan erabilitako metodologia sareen azterke-ta izan zen (NATERA, 2005). Metodologia hori batik bat soziologikoek erabili dute egitura soziala eta portaera soziala beste ikuspuntu batetik azaltzeko, jarraibide erlazionalen azterketatik abiatuta, atributu indibidual batzuk abiapuntu gisa apur bat baztertuta; azterketa hori egiteko, modu konbinatuan erabili ziren matrizeak eta mapa mentalak (4.1 irudia).

Erabilitako gobernantza iraunkorraren berezko azter-keta-kategoriak lagungarriak izan ziren eredua propo-satzeko; horrekin batera hauek txertatu ziren: 1) eragi-leen azterketa; 2) eragileen puntu erlazionalak; eta 3) ingurumen kudeaketako tresnen elkartruke-puntuak. Kategoria horietatik, era berean, 7 aldagai ondorioz-tatzen dira, eragileek ingurumen kudeaketako tresnen erabilerari dagokionez erakutsitako eragin eta portae-ran oinarritzen den azterketaren emaitza gisa. Hona hemen aldagai horiek: 1) eragileen aniztasuna; 2) era-gile estrategikoak aintzat hartzea; 3) eragile batzuen buruzagitza eta jabekuntza aintzat hartzea; 4) eragile batzuek ingurumen kudeaketaren barruan duten es-pezializazioa; 5) eragile bakoitzak ingurumen kudeake-taren barruan duen eginkizun edo rola; 6) ingurumen kudeaketako tresnen aniztasuna, eragileen arteko elkartrukearen bideratzaile gisa; eta 7) eragileen arte-ko harremanerako gaitasuna ardatz horizontalean eta bertikalean (4-1 taula).

Ingurumen kudeaketaren perspektiba erlazionala Bizkaian 4


4-1 TAULAAZTERKETAREN KATEGORIEN ETA KATEGORIA HORIEN ALDAGAIEN AZALPENA

AZTERKETAREN KATEGORIA AZTERKETAREN ALDAGAIA EMAITZA

1. Eragileen azterketa. Bizkaiko in-gurumen kudeaketako gaur egungo prozesuan zuzenean edo zeharka parte hartu ahal duten eragile, talde eta erakundeen diagnostikoa egiten du, eta gainera, eragina izan ahal duten beste lurralde-eskala batzuetako eragileak ere tartean sartzen ditu.

1. Eragileen aniztasuna. Bizkaiko Lurraldea-ren ingurumen kudeaketan parte hartzen duten gobernuko eta gobernuz kanpoko era-gileen agerpen-dinamika kuantifikatzen du.

Emaitzak lurralde-eskala bakoitzerako adieraz-ten du eragileen eragin erlatiboa, gobernuko eta gobernuz kanpoko eragileen izaeraren eta eragile horien lurralde-eskalaren arabera.

2. Eragile Estrategikoak. Baliabideak eta intsumoak eskuratzeko ahalmen estrategi-koak dituzten eragileak, horri esker Bizkaiko ingurumen kudeaketako prozesuaren barruan esku-hartzeen fluxu koherente eta etengabea dutenak.

Emaitzak eragile estrategikoak identifikatzen ditu, eragile bakoitzak duen pisu erlatiboaren bidez, Bizkaiko ingurumen kudeaketako prozesuan egindako esku-hartzeen kopuruaren arabera, eta aldi berean, zein lurralde-eskalari dagokion identifikatzen du.

2. Puntu erlazionalak. Interfase sozial fisiko edo birtualak dira, eta interfase horietan bat datoz eragileak, zeinen ekintza kolekti-boa modu erlazionalean antolatu baita, espezializazio-mailaren eta eginkizun eta iguripenen inguruan taldekatutako portaera espezifikoak eratuz.

3. Eragileen espezializazioa. Aintzat hartzen du eragileen konfigurazioa, eragile horien jakintzaren arabera eta eragile horiek Biz-kaiko ingurumen kudeaketako prozesuaren barruan talde eta azpitaldeei buruz duten interesaren arabera.

Emaitzak lurralde-eskala bakoitzerako adierazten du talde tematiko bakoitzaren pisu erlatiboa, gobernuko eta gobernuz kanpoko eragileen izaeraren arabera.

4. Eragileen rolak. Aditzera ematen ditu eragile bakoitzak Bizkaiko ingurumen ku-deaketako prozesuaren barruan bere rol edo jurisdikzioaren arabera egiten dituen ekintza edo eginkizunak.

Emaitzak lurralde-eskala bakoitzerako adieraz-ten du rol bakoitzaren pisu erlatiboa, inguru-men kudeaketako prozesuan aintzatetsitako gobernuko eta gobernuz kanpoko eragileen izaeraren arabera.

3. Elkartruke puntuak. Interfase sozial fisiko edo birtualak dira, eta interfase horietan baliabideen eta intsumoen elkartrukea egin ahal da.

5. Ingurumen Kudeaketako Tresnen aniz-tasuna. Ingurumen kudeaketan erabakiak hartzeko prozesuaren barruan, ingurumen kudeaketako tresnak banaketa-kanaletatik bideratzen eta elkartrukatzen diren baliabide edo intsumoak dira.

Emaitzak aditzera ematen du identifikatutako ingurumen kudeaketako tresna bakoitzaren pisu erlatiboa. Pisu hori, tresna horiek inguru-men kudeaketako prozesuan esku hartzen duten eragileek erabiltzen edo elkartrukatzen dituzten aldi kopurua erabiliz kalkulatzen da.

6. Elkarreragina Ardatz Horizontalean eta Bertikalean. Banaketa-kanalen barruan, eragileak sektoreen edo espezialitateen ar-tean (banaketa horizontala) eta lurralde-es-kala batzuen eta besteen barruan (tokiko ardatz globalaren integrazioa) irudikatzeko, integratzeko eta koordinatzeko ahalmena aztertzen da.

Emaitzak aditzera ematen du eragile estra-tegiko bakoitzak lurralde-eskala bakoitzean ingurumen kudeaketako tresnak erabiliz eta elkartrukatuz egiten dituen esku-hartzeen kopurua, eta halaber, eragile bakoitzak talde tematiko bakoitzean (espezialitatea) ingurumen kudeaketako tresnak erabiliz eta elkartrukatuz egiten dituen esku-hartzeen kopurua ere bai.

7. Eragileen lidergo eta ahalduntzea. Identifi-katu egiten ditu euren interesak, iguripenak, erabakiak hartzeko ahalmena defendatzeko baliabide edo intsumo nahikoak dituzten era-gile estrategikoak, baliabide horiei esker era-gileok gai baitira sektoreen artean (integrazio horizontala) eragileak bultzatu, ordezkatu, integratu eta koordinatzeko, lurralde-eskala batzuen eta besteen barruan (tokiko ardatz globalaren integrazioa).

Ordezkagarritasun aldagaiaren xedea da tokiko ardatz globalean eta ardatz horizontalean parte hartzen duten eta aldi berean ingurumen kudeaketako tresnen erabileraren bidez konek-tatuta dauden eragileak kuantifikatzea, eragile horiek gobernukoak edo gobernuz kanpokoak diren kontuan hartuta.



4

Kategoria analitiko horiei esker, 2. fasean eredua era-tu zuten elementuetara iritsi ginen eta erreferentziako bilbe kontzeptuala garatu genuen; hala, eredua sorra-razten duten elementuak modu ordenatuan egituratu genituen; hauek dira: a) esku hartzen duten eragileak; b) haien ulerkuntza-jarraibideak; eta c) banaketa-ka-nalak. Bilbe kontzeptual horretatik abiatuta eredua-ren proposamena egin zen, hurbilketa sistemikoaren metodologia erabiliz. Azterketa sistemikoak sistema konplexuen modelatze teknika erabiltzen du, etenga-beko hobekuntzaren atzeraelikaduraren kontzeptua-ren inguruan. Etengabeko hobekuntza hori, aldaketa etengabe eta inkrementalak planifikatzen, antolatzen eta sistematizatzen dituen prozesu gisa definitzen da. Sistemen dinamika Deming-en zikloan oinarritzen da. Ziklo horrek lau fase ditu: espero den emaitza lortzeko helburuak eta beharrezkoak diren prozesuak ezartzea, planeatuta dagoena doitu eta ezartzea, planteatutako proposamenek espero diren emaitzak sortu dituzten

ala ez egiaztatzea, eta proposamenak inplementatu eta estandarizatzea beharrezkoak diren aldaketekin (SABATER et al., 2009).

3. faseak (4.1 irudia) proposamen operatibo bat gara-tu zuen. Horren haritik, proposatutako eredua apli-katzeko eta ezartzeko prozesua ezarri zen, “Bizkaiko garapen iraunkorrerako ekintza kolektiboko sarea” de-lakoaren bidez. Sare hori plataforma edo espazio ireki eta dinamikoa izan ahalko litzateke. Horri esker, Bi-zkaiko ingurumen kudeaketako prozesuetan ekintza kolektiboa integratuko da.

Azkenik, 4. eta 5. faseak (4.1 irudia) proposamen enpiriko bati dagozkio, ikerketaren balizko hedadu-ra bat gisa. Hedadura horretan, “Bizkaiko garapen iraunkorrerako ekintza kolektiboko sarea” delakoaren ezarpen eta funtzionamenduan formulatu dena gara-tzea planteatzen da, geroago balioztatzeko.

4.1 IRUDIAIKERKETAREN GARAPENAREN ETA METODOLOGIAREN ESKEMA


Eragileak

Metodologia: Hurbilketa Sistemikoa(Sabater et al., 2009)

Metodologia: Sareen Azterketa

(Natera, 2005)

Metodologia: Ikerketa-Ekintza-Partaidetza

(Pérez Serrano, 1990)

1. AZTERKETAREN ESPARRUADiagnostikoa

3. LORTU NAHI DEN EGOERA

Garapen IraunkorraEREDUAREN GARAPENA

2. Gobernantza Iraunkor Bidezko Ingurumen Kudeaketako

Testuingurua:

Azterketaren kategoriak Parte hartzen duten eragileen azterketa Puntu erlazionalak Elkartruke puntuak

4. Eredua aplikatzea

BANAKETA-KANALAKIngurumen Kudeaketako Tresnen elkartrukea

ELKARRERAGINAREN JARRAIBIDEAK•Eragileen espezializazioa•Eragileen rolak

Ereduaren elementuak BIZKAIKO GARAPENIRAUNKORRERAKO

EKINTZAKOLEKTIBOKO SAREA

5. Eredua balioztatzea

1-

2-

3-

Bizkaiko Lurralde Historikoaren Ingurumen Kudeaketa, eta kudeaketa horrek lurralde-eskala batzuetan eta besteetan duen eraginaren norainokoa.


Mis

toa

%5

Prib

atua

P

ribat

ua

Pub

likoa

Espe

zial

izaz

ioa

Tald

eTe

mat

ikoa

k

Azp

itald

eak

Kat

egor

iak

Indu

stria

eta

Mer

kata

ritza

(Aire

a, U

ra, L

urzo

rua,

Pai

saia

)

Bio

dibe

rtsi

tate

a et

a O

ndar

e N

atur

ala

Par

taid

etza

Soz

iala

, Ide

ntita

te S

ena

Iraun

korta

suna

ren

Kul

tura

,K

ultu

r Ond

area

,A

dmin

istra

zio

Kul

tura

(Geo

dibe

rtsita

ea, B

iodi

berts

itate

a,Fa

una

eta

Flor

a, B

asoa

k, H

abita

ta,

Itsas

Fau

na e

ta E

kosi

stem

ak)

Lehi

akor

tasu

naet

a B

errik

untz

a

Info

rmaz

ioa

Eko

izpe

n Ira

unko

rra,

Eko

dise

inua

, Ing

urum

ena

Kud

eatz

eko

Sis

tem

ak

(Nek

azar

itza,

Abe

ltzai

ntza

, A

rran

tza,

bas

o-us

tiape

na)

ERA

GIL

EEN

IZA

ERA

(Ant

olam

endu

a, K

udea

keta

Inte

gral

a)

Iker

keta

eta

Tekn

olog

ia

Kap

ital N

atur

ala

Nat

ur B

alia

bide

ak

GO

BER

NU

Z K

AN

POK

OA

K

Giz

a O

ngiz

atea

(Iker

keta

, I+G

+B)

SIST

EMA

EK

ON

OM

IKO

A

(% 5

) Mun

dua-

Mun

duko

Her

riald

eak

LUR

RA

LDE-

ESK

ALA

K

(% 4

0) T

oki e

rem

ua-B

izka

ia

(% 3

4) E

skua

ldea

-Eus

kadi

(%

14)

Esp

aini

ako

esta

tua

ERA

GIL

EEN

MA

PA (2

61 )

GIZ

AR

TE Z

IBIL

EKO

ER

AG

ILE

A

NTO

LATU

AK

(% 1

0)

IRA

UN

KO

RTA

SUN

A

(% 7

) Eur

opa-

EBko

Her

riald

eak

GO

BER

NU

KO

AK

Mis

toa

HA

ZKU

ND

EAR

EN M

UG

AK

Osa

suna

eta

Ais

iald

ia

AD

MIN

ISTR

AZI

OK

O

ERA

GIL

EAK

(% 7

2)

Klim

a A

ldak

eta

Ekoi

zpen

a et

aK

onts

umoa

SIST

EMA

EK

OLO

GIK

OA

Nek

azar

itza

eta

Abe

ltzai

ntza

Sek

tore

a

SIST

EMA

SO

ZIA

LA

ENPR

ESA

-SEK

TOR

EKO

ER

AG

ILE

A

NTO

LATU

AK

(% 1

3)

Kos

tald

eak

(Lur

rald

eare

n A

ntol

amen

dua

eta

Gar

apen

a)

Art

ifizi

aliz

azio

a

(Hiri

Gar

apen

a, E

raik

untz

a)(E

likag

aiak

, Ur E

dang

arria

,E

nerg

ia)

Zerb

itzua

k

H

iriko

Kon

tsum

oa

Lurr

alde

a(E

kono

mik

oa, S

ozia

la)

(Hon

daki

nak,

Isur

keta

k,E

mis

ioak

, Zar

ata,

Esp

ezie

inba

ditz

aile

ak)

Hez

kunt

za e

ta K

ultu

ra

(Osa

suna

, Ais

iald

ia)

Kap

ital s

ozia

la

Kut

sadu

ra

(Ego

kitz

apen

a, A

rintz

ea)

(Kon

tsum

oa, B

izi E

stilo

a)

Kon

tsum

o O

hitu

rak

(Tur

ism

oa, G

arra

ioa)

Zien

tzia

eta

Tekn

olog

iaIn

guru

men

aren

gain

eko

Pres

ioa

Iturri

a: G

euk

egin

a.

4-2

IRU

DIA

BIZK

AIK

O IN

GU

RU

MEN

KU

DEA

KET

AN P

ARTE

HAR

TZEN

DU

TEN

ER

AGIL

EEN

MAP

A


44.1.Parte Hartzen Duten Eragileak

Bizkaiko Lurralde Historikoaren ingurumen kudeaketak esfera zabal batean du eragina. Esfera horren barruan lurralde-eskala batzuk agertzen dira globala-tokikoa ar-datzaren barruan. Horregatik guztiarengatik, zerikusia duten eragileen sorta zabal bat identifikatzen da, kon-tuan hartuta erabakiak hartzeko prozesuaren faseetan batean edo bestean zuzenean edo zeharka parte har-tzen duten edo Bizkaian ingurumen kudeaketa iraunko-rreko prozesuan laguntzen duten pertsona edo talde guztiak. Barnean hartzen du pertsona, erakunde, talde sozial edo ekonomiko guztien partaidetza, gobernukoak nahiz gobernuz kanpokoak direla ere.

Eragile horiek zuzenean lotuta egon daitezke Adminis-trazioarekin, edo gobernuz kanpoko erakunde pribatue-takoak edo mistoak izan ahal dira. Hori oinarri hartuta, izaeraren arabera, sailkapena egin da, eta gobernuko eragileak eta gobernuz kanpokoak bereizi dira. Gober-nuz kanpokoen artean hauek hartu dira aintzat: a) admi-nistrazio publikoko eragileak, gobernuaren agintaritzari dagozkionak; b) gizarte zibileko eragileak, orokorrean GKEetan, elkarteetan eta mota guztietako erkidegoko erakundeetan antolatuak; eta, halaber, c) sektore eko-nomikoko eragileak; horien barruan identifikatzen da on-dasun eta zerbitzuak sortzen dituzten enpresa-erakunde ofizial, pribatu edo mistoen multzoa (VEGA MORA, 2001).

Eragileen mapari esker, ingurumen kudeaketako gaur egungo prozesuan parte hartzen duten eragileen es-pektro osoa barnean hartu ahal izan zen, eta nabar-mentzekoak dira tokian tokiko interdependentziak; ho-rri dagokionez, ikerketa honetarako, arretaren ardatza Bizkaiko Lurralde Historikoan jarri zen (4-2 irudia).

Ikerketa honetan egindako azterketa erlazionalaren emaitzei esker, lurralde-eskala batzuk barnean har tzen dituen eragin-eremu zabala identifikatu ahal izan zen: eskala horiek Bizkaiko Lurralde Historikoa, Euskal Au-tonomia Erkidegoa, Espainiako estatua eta Europako Batasuna dira, eta gainera, eskala globalean, Nazio Batuen Erakundea lotzen du.

Oinarri horren gainean eragin erlatiboaren azterketa egin zen, hau da, eragile batek ingurumen kudeaketaren barruan duen agerpen-dinamikaren kuantifika-zioa, kudeaketako tresnak bitarteko izanik. Hala, parte hartzen duten 261 eragile (gobernukoak eta gobernuz kanpokoak) identifikatu ziren lurralde-eskala guztietan.

Esfera horrek aukera ematen du esateko ingurumen kudeaketa etengabeko prozesua dela; prozesu horre-tan ondoz ondoko hurbilketak gertatzen dira: gobernu barruko eta gobernuz kanpoko eragile batzuek eta bes-

teek ahalegin espezifikoen multzo bat garatzen dute, eta hainbat ekintza egiten da planifikazio, burutzapen, kontrol eta doikuntzako prozesuan, hau da, PDCA zi-kloan (euskaraz planifikatu – egin – egiaztatu – ekin). Prozesu hori berezkoa da ingurumen kudeaketa inte-gral batean. Prozesu horren ikusmoldearen bidetik in-gurumena modu holistiko eta sistemikoan maneiatzen da; hain zuzen, ere hori da ereduaren oinarri nagusia.

4.1.1. Parte Hartzen Duten Eragileen aniztasuna

Gizarte modernoen ezaugarririk behinenetako bi beren aniztasuna eta konplexutasuna dira (CERRILLO I MARTÍNEZ, 2005). Horregatik, garapen iraunkorra aztertzean, eginkizun nabarmenen bat duten eragile guztiek parte har dezatela lortu behar da. Modu horretan, gober-nuko nahiz gobernuz kanpoko eragileen aukeren sorta zabala irekitzen da. Hala, aniztasuna agertzen da gaur egungo prozesuan identifikatzen diren eta Bizkaiko ingurumen kudeaketaren barruan eragin zuzen edo zeharkakoren baten duten gobernuko nahiz gobernuz kanpoko eragileen kopurua kuantifikatzean.

Lurralde-eskala bakoitzean eragile bakoitzak gainerako eragileekin alderatuta duen eragin erlatiboa dela medio ateratzen da emaitza; hau da, ingurumen kudeaketan duten agerpen-dinamika dela medio. Emaitza horrek (4-3 irudia) esan nahi du, identifikatutako eragileen % 26 lurraldez haraindiko eskalan dagoela eta eragileen % 74 azpieskualdeko eta tokiko lurralde-eskaletan (% 34 EAEn eta % 40 Bizkaian).

4-3 IRUDIATOKIKO-MUNDU OSOKO MAILAN INGURUMENKUDEAKETAKO PROZESUAN PARTE HARTZEN

DUTEN ERAGILEEN ANIZTASUN ERLATIBOA

% 5 % 7

% 14 % 34

% 40

% 74

MUNDU OSOKO LURRALDE-ESKALA

EUROPAKO BATASUNEKO LURRALDE-ESKALA

ESPAINIAKO ESTATUKO LURRALDE-ESKALA

EUSKADIKO LURRALDE-ESKALA

BIZKAIKO LURRALDE-ESKALA



Proposamen hori aldakorra da. Izan ere, egunez egun eragile gehiago integratzen dira, eta lurralde-eskala guztietan ingurumen-presio globalen joerak marka-tzen dituen sistema makroskopikoa ehuntzeko aukera ematen duen bilbea handitzen da; eta nolanahi ere, eragile horien arteko loturak eta haien elkarreraginen identifikazioak atea irekitzen du, lurralde-eskala guztie-tan erantzun eragingarriagoak emateko.

Eragileen portaera aztertuz gero (4-4 irudia) aintzat hartzen da esku-hartzeen % 72 gobernuko eragileek egiten dutela; gobernuz kanpokoek, aldiz, % 23, eta eragile mistoek % 5. Munduko eta eskualdeko lurral-de-eskalei dagokienez (Europako Batasuna), horiek funtsean gobernuko eragileek ordezkatzen dituzte. Portaera horren sorburuan hasieratik mailarik gore-netatik eman diren erantzun politiko batzuk daude. Horien artean dago lege-esparru bat, tratatuak be-tetzeko esparru bat, alde anitzeko kudeaketa ko-herente eta legitimatua eskatzen duena. Kudeaketa horren barruan apurka gobernuz kanpoko eragileak sartu dira.

Eragile horiek indarra hartzen dute tokiko lurralde-es-kalen barruan. Beren partaidetza oraindik tokian zen-tralizatuta dago, normalean eskualdeko eta tokiko

Administrazioek bultzatzen dituzten partaidetzako ins-tantzia formalak ezartzeari esker. Beste alde batetik, lurraldez haraindiko eskalaren eragina lotesleak edo bete beharrekoak diren erabaki jakin batzuen mendean dago. Erabaki horiek zuzeneko eragina dute politiken eta estrategien erregulazioan beheko lurralde-eskale-tan; Euskal Autonomia Erkidegoa eta Bizkaiko Lurral-de Historikoa Europako legeriaren eraginpean daude modu nabarmenean.

Horren haritik, Euskal Autonomia Erkidegoko gober-nuko eragileak eragile aktiboak dira (4-4 irudia); haien lidergoari esker, eskualdeko ingurumen politika inte-gratua definitu ahal izan da, Europako Batasunaren eta Nazio Batuen eskakizunekin lerrokatutako politika. Elkarreragin horiek ingurumen kudeaketaren barruan ekintzen % 46 dira; horretarako, Eusko Jaurlaritzako eragileak (% 28) ehuneko handiagoa dira Bizkaiko Lu-rralde Historikoan eragina dutenen aldean (% 18).

Gobernuz kanpoko eragileek (ekonomikoak % 13 eta gizarte zibilekoak % 10) beren artean antzeko garrantzi erlatiboa dute, eragile mistoekin alderatuta (% 6). Hala ere, balio horiek ikusita pentsatu behar da beharrezkoa dela haien partaidetza piztea, eta horrez gain antolakuntzako modalitate jakin batzuk

12

6

10

3

28

3 6

4

16

2 5

5 0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Eragile ekonomikoak Gizarte Zibileko EragileakGOBERNUKO ERAGILEAK ERAGILE MISTOAKGOBERNUZ KANPOKO ERAGILEAKPa

rte

hart

zen

dute

n er

agile

ek e

gind

ako

esku

-har

tzee

n %

a

% 72

% 5% 13 % 10

GUZTIZKOPARTZIALA - BIZKAIA

GUZTIZKOPARTZIALA - EUSKADI

GUZTIZKO PARTZIALA - ESPAINIAKO ESTATUA

GUZTIZKO PARTZIALA - EUROPAKO BATASUNA

GUZTIZKOPARTZIALA - MUNDUA

4-4 IRUDIAINGURUMEN KUDEAKETAKO PROZESUAN PARTE HARTZEN DUTEN ERAGILEEK EGINDAKOELKARRERAGINEN ERAGIN ERLATIBOA, LURRALDE-ESKALAREN ETA IZAERAREN ARABERA



4txertatzea, horien bitartez gizarte zibileko eragileek, eragile mistoek eta eragile ekonomikoek beren inte-resak egitura ditzaten, beren diferentziak neur ditza-ten eta beren konpromiso eta orekak gauza ditzaten, eskubide eta erantzukizun indibidual eta kolektiboen artean. Halaber, partaidetzarako espazio eta tresnak indartu behar dira, ez soilik tokian, baizik eta lurral-de-eskala guztietan ere bai.

4.2. Ingurumen Kudeaketaren Elkarreraginerako JarraibideakTokiko-Mundu Osoko Mailan

Elkarreraginerako jarraibideek ekintza kolektiboa anto-latzen eta egituratzen dute; hala, eragileak euren ar-tean harremanetan jartzen dira behar bezala, eta euren interes, eginkizun eta iguripenak elkarri azaldu ahal dizkiote. Zehazki, identifikatutako eragileen jakin tzaren espezializazioa azaltzen dute, hau da, prozesuan be-tetzen duten eginkizuna eta haien eragina, bereziki li-dergoa duten lekuetan.

Eragileen arteko harremana banaketa-kanalen bitartez bideratzen da, informazioa, iritziak, esperientziak, ba-liabideak eta intsumoak komunikatu eta elkartrukatze-ko (TORRES I GRAU, 2006). Hortaz, elkarreraginerako ja-rraibideak aztertzean zera aurkitzen dugu: Ingurumen kudeaketako prozesuan ahaldundutako eragileen inte-resa, eginkizuna eta iguripenen norainokoa. Azterketa honekin lotutako kategoriak honako hauek dira: era-gileen azterketa eta eragile horien puntu erlazionalen azterketa (4-1 irudia).

Eragile bakoitzak gai edo jakintza bati buruz duen es-pezializazioak aukera ematen du identifikatzeko zein diren bere interesak. Horri esker ezagutu ahal dira talde eta azpitalde tematikoak, ingurumen kudeaketa inte-gral, sistemiko, erabilera anitzeko eta moldagarri baten oinarriaren gainean, ingurunea eta garapena integra-tzeak dakartzan zailtasunei erantzun hobea emateko.

Eragileen rolak identifikatu egiten ditu eragile horiek beren jurisdikzioan, ingurumen kudeaketako proze-suaren barruan egiten dituzten eginkizunak, eta zera dakar horrek: planeatzea, betearaztea, kontrolatzea eta horren arabera doitzea, etengabeko hobekuntzako ingurumen kudeaketa baten ikuspegitik. Iguripenak, berriz, bereziki eragile estrategikoek sortzen dituzte, euren ahalmen estrategikoari esker jarduteko eta era-bakiak hartzeko gaitasuna izan ahal baitute ingurumen kudeaketako prozesuaren barruan.

4.2.1. Eragile Estrategikoak

Laburbilduz, xedea da baliabideak eta intsumoak es-kuratzeko ahalmen estrategikoak dituzten eragileak identifikatzea, horri esker Bizkaiko ingurumen ku-deaketako prozesuaren barruan esku-hartzeen fluxu koherente eta etengabea duten horiek; izan ere, eragi-le horiekin batera posiblea da ahalduntze prozesu bati ekitea haien ahalmenak handitzeko edo haien lidergoa sendotzeko, eta aldi berean, Bizkaiko ingurumen ku-deaketako prozesuaren barruan erabakiak hartzeko aukerak ugaritzeko.

Eragile estrategikoak erregistratzean kontuan hartu da esku-hartze horiek mundu osoko, erregioko eta tokiko testuinguruan duten garrantzi erlatiboa eta absolutua. Fluxu hori identifikatu da tokiko-mundu osoko lurralde-eskala bakoitzean eta beren intereseko gaietan euren eginkizunak betetzean egindako esku-hartzeen kopurua kontuan hartuta, planifikazio, burutzapen, kontrol eta doikuntzako prozesu etengabeari jarraituz.

Beste alde batetik, portaeraren azterketak, parte har-tzen duten eragileek erabilitako ingurumen kudeake-tako tresnak identifikatu ziren neurrian, ezarri egin ditu eragile bakoitzak planifikazio, burutzapen, kontrol eta doikuntzako prozesuaren barruan esku hartu duen al-dien kopurua, eta aldi berean, bere intereseko gaien barruan: iraunkortasuna, kapital naturala, ekoizpena eta kontsumoa, zientzia eta teknologia, giza ongizatea eta ingurumen-presioa (4-2 irudia).

Lurralde-eskala guztietan parte hartzen duten eragi-leen portaeraren azterketa horri esker 875 esku-hartze identifikatu ahal izan dira. Haien balio erlatibo eta abso-lutuaren kalkulua, lurralde-eskalaren arabera, kontuan hartu zen % 1eko edo gehiagoko balio erlatiboa dute-nak eragile estrategiko gisa identifikatzeko.

Baliabide edo intsumo nahikoak dituzten eragile es-trategikoak bereizi eta aintzat hartzean, haietariko ba-tzuek duten lidergoa eta ahalmena identifikatzen da, kontuan hartuta interesak defendatzeko eta prozesuak blokeatu eta eraldatzeko duten gaitasuna, baliabide esklusibo jakinak dauzkatela, eta/edo, gainera, pri-bilegio jakin batzuk dauzkatela, une jakin batzuetan pribilegio horiek aukera ematen diete eta erabaki ja-kin batzuk gainerako eragileei inposatzeko (CERRILLO I MARTÍNEZ, 2005).

Gainera, eragile horiek ahalmen handia dute sekto-reak ordezkatu, integratu eta koordinatzeko (integrazio horizontala) lurralde-eskala batzuetan eta besteetan (tokikoa-mundu osokoa ardatzaren integrazioa). Alde horretatik, beste batzuen ordez jarduteko eta/edo


adostasunez jarduteko ahalmena dute. Ordezkatzeko ahalmena identifikatu ahal da ingurumen kudeaketako tresnen inguruan dagoen elkartrukean oinarrituta.

Gobernuko eragile estrategiko gisa identifikatu ziren Nazio Batuen Erakundea (% 5), Europako Batasune-ko Ingurumen Zuzendaritza Nagusia (% 5), Espainiako Ingurumenaren eta Landa eta Itsas Ingurunearen Mi-nisterioa (% 4,3), Eusko Jaurlaritzako Ingurumen, Lu-rralde Plangintza, Nekazaritza eta Arrantza Saila (% 8) eta Bizkaiko Foru Aldundiko Ingurumen Saila (% 4,1).

Gizarte zibileko gobernuz kanpoko eragile batzuk ere identifikatu ziren: Greenpeace (% 0,23), WWF-World Wide Fund for Nature (% 0,23), Unesco Etxea (% 1), Ekologistak Martxan (% 1,6).

Identifikatutako gobernuz kanpoko eragile ekonomi-koak, besteak beste: WBCSD- Garapen Iraunkorre-rako Munduko Enpresa Kontseilua (% 0,11), Iberdrola (% 1), Tecnalia Research and Innovation (% 1), Bizkai-ko Eraikitzaile eta Sustatzaileen elkartea (% 0,5) eta Bizkaiko Enpresarien Konfederazioa - Cebek (% 0,5), eta eragile estrategiko misto gisa Bizkaiko landa gara-penerako agentziak.

4.2.2. Eragileen Espezializazioaren eta Interesaren Norainokoa

Identifikatutako eragileak eskumenen arloan talde-katzen dira, euren espezializazioaren edo interesaren norainokoaren arabera, lortu beharreko helburuak kontuan hartuta. Horrenbestez, Bizkaiko ingurumen kudeaketako gaur egungo prozesuaren barruan, iker-keta honek maila anitzeko taldekatze-talde tematikoak identifikatu zituen, gobernuko zein gobernuz kanpoko eragileek osaturik. Identifikatutako gaiak diferenteak diren arren, arazo komun bat dago konexio batzuk eta besteak gertatzen direneko ingurumen iraunkorta-sunari dagokionez.

Ikerketa honetan identifikatutako espezializazioak sei talde tematikotan taldekatzen dira; talde horiek, era berean, azpiespezialitateak dauzkate (4-2 irudia), eta iraunkortasuna da integrazioaren kontzeptu global kolektibo eta sistemikoa barnean hartzen duen talde tematikoa.

Tradizioan, eragileak interes-taldetan biltzen dira, ingurumen arazo eta konponbideak espezializatzeko asmoz. Aztertzeko ohitura zahar horrek politika behartuak eta arazo bakar bat xede duten tresnak sortu ditu. Hala ere, gaur egun, ingurumen erronkei politiken integrazioa eta iritzi publikoaren sentsibilizazioa

eskatzen dituzten arazo eta erronka ugari gehitzen zaizkie.

Ingurumen tematika diferenteak mugatzen zituzten ohitura zaharrek egitate bat gainditu behar dute; in-gurumen kudeaketako prozesuan parte hartzen du-ten eragileek azpisistema sozial eta biofisikoen artean interdependenteak direla, alegia. Dena dela, talde te-matikoen aintzatespena lagungarria da talde horietan parte hartzen duten eragileen konplexutasunaren no-rainokoa identifikatzeko. Hau da, azterketaren bidez ulertu eta hauteman ahal da ingurumen erronkak ezin direla gehiago hartu arazo independente, xehe, es-pezifiko eta tematikotzat. Horren ordez, ingurumen erronkek kontuan hartu behar dute beren aldakortasun eta konplexutasuna, eginkizun interdependente eta lo-tuen sare bateko zati diren aldetik.

Konplexutasun hori ulertzeko helburuz esangura har-tzen dute talde tematikoek. Alde horretatik, Bizkai-ko ingurumen kudeaketako gaur egungo prozesuan parte hartzen duten eragileentzat, jardueraren interes handienerako, talde hauek identifikatzen dira: inguru-men gaineko presioa (% 25), ekoizpena eta kontsu-moa (% 24) eta kapital naturala (% 24) (4-5 irudia).

Euskal Autonomia Erkidegoaren barruko tokiko in-gurumen politikek eskumen-esparruetan jardun dute, bereziki kapital naturalaren eta ingurumen-presioaren talde tematikoei dagokienez. Eskumen horien xe-deak bereziki ingurumenaren kalitatea hondatzen den egoerak konpontzea eta ingurumena babestea dira. Testuinguru sozioekonomikoaren integrazio handia-goa bultzatuko duen prozesua hasi behar da, beste politika eta erakunde batzuekiko egituraketaren, inte-grazioaren eta koordinazioaren bidez; prozesu horrek, gainera, bereziki gobernuz kanpoko eragileen ordezka-ritza bultzatuko du (ARTO OLAIZOLA, 2010).

4.2.3. Eragileen Rolak

Eragile bakoitzak bete behar dituen eginkizunak dira, honako honi dagozkionak: nork hartzen, zaintzen eta kapitulatzen dituen natur baliabideen eskurapen, era-bilera edo banaketarako erabakiak, eta nork ematen dien erantzuna giza jarduerek sortutako ingurumen ar-loko presioei (VEGA MORA, 2001).

Horrenbestez, eta lehenago esan denez, inguru-men-kudeaketak ingurumena modu integral eta sis-temikoan maneiatzeko jardueren, bitartekoen eta tekniken multzoa eskatu behar du. Horretarako, atze-raelikadura eta etengabeko hobekuntza bermatu be-har dira, ingurumen kudeaketako prozesua planeatu,


4

1 1

3

3 2 0,2 1 0,3 0,5 0,5

4

21

4

3 1

0,5

3

2

8

13

4

3

11

4

6 6

2

3

6

0

5

10

15

20

25

30

IRAUNKORTASUNA KAPITAL NATURALA EKOIZPENA ETAKONTSUMOA

ZIENTZIA ETATEKNOLOGIA

GIZA ONGIZATEA INGURUMEN-PRESIOA

Part

e ha

rtze

n du

ten

erag

ileek

egi

ndak

o es

ku-h

artz

een

%a

% 10

% 24 % 24

% 9 % 7

% 25






4-5 IRUDIAPARTE HARTZEN DUTEN ERAGILEEN INTERES ERLATIBOA, LURRALDE-ESKALAREN ARABERA


5 3 3

1

4

1

3

2

3

0,3 0,1

6 11

2

5

3

8

0,2 0,3 1

3

4

1

9

1

4

5

2

1 1

1

0,1 0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

22

24

26

28

30

Eko

nom

ikoa

Zibi

la

GOB. MISTOA GOBERNUZKANPOKOA

Eko

nom

ikoa

Zibi

la


Eko

nom

ikoa

Zibi

la


Eko

nom

ikoa

Zibi

la


PLANIFIKATU% 23

BETEARAZI% 51

KONTROLATU% 21

DOITU% 6

Part

e ha

rtze

n du

ten

erag

ileek

egi

ndak

o es

ku-h

artz

een

%a






4-6 IRUDIAROLEN GARRANTZI ERLATIBOA ERAGILEENTZAT,

BEREN IZAERAREN ARABERA (GOBERNUKOAK/GOBERNUZ KANPOKOAK)



betearazi, kontrolatu eta doitzea xede duten eginkizu-nen bidez.

Planifikatzeko, betearazteko, kontrolatzeko eta doitze-ko eginkizun bakoitzean eragileek egindako esku-har-tzeen kopurua kuantifikatzean, rol bakoitzak Bizkaiko ingurumen kudeaketako gaur egungo prozesuan duen garrantzia identifikatzen da. Modu horretan agerian ge-ratzen da betearazpen rolak gainerako rolekin alderatu-ta duen garrantzi erlatiboa (% 51), bai eta arlo horretan eragile guztiek egindako esku-hartzeen jarduera bizia. Ingurumena planifikatzea (% 23) eta kontrolatzea (% 21) xede duten ekintzak erdia dira, eta horrekin batera, egindako jardueren % 6 ingurumen kudeaketako ekin-tzak doitzeko aukera ematen dutenak dira (4-6 irudia).

4.3.Ingurumen Kudeaketaren Banaketa-Kanalak

Baliabide eta intsumoen elkartrukearen bidez egiten den elkarreragin, koordinazio eta konexioa gidatzen dute. Esan daiteke elkarreraginaren jarraibideek ba-naketa-kanalen bidez egiten den ekintza kolektiboa antolatzen eta egituratzen dutela. Informazioaren, iri-tziaren, esperientzien, baliabideen eta intsumoen elkartrukeari esker elkarreragin, koordinazio eta kone-xioa dago eragileen artean tokikoa-globala ardatzean eta ardatz horizontalean. Eragileen arteko lotura eta harremanek aukera ematen dute erabilitako baliabide edo intsumoen arabera apurka ikusten diren banake-ta-kanal batzuk eta besteak bereizteko.

Identifikatu denez, konexio eta harreman horiek go-bernuko nahiz gobernuz kanpoko eragileak barnean hartzen dituzte haien interesen arabera (eragileen es-pezializazioa), eragile bakoitzak egiten dituen ekintzak gidatzen dituzte (planeatu, betearazi, kontrolatu eta doitu) eta, halaber, baliabideak elkartrukatzeko auke-ra ematen dute (ingurumen kudeaketako tresnak) hel-buruak eta asmo komunak lortzeko helburuz. Identifi-katu denez, konexio eta harreman horiek gobernuko nahiz gobernuz kanpoko eragileak barnean hartzen dituzte haien interesen arabera (eragileen espezializa-zioa), eragile bakoitzak egiten dituen ekintzak gidatzen dituzte (planeatu, betearazi, kontrolatu eta doitu) eta,

halaber, baliabideak elkartrukatzeko aukera ematen dute (ingurumen kudeaketako tresnak) helburuak eta asmo komunak lortzeko helburuz.

Horrenbestez, banaketa-kanaletan gertatzen diren konexioek bidea ematen dute emaitza kolektiboak lor-tzeko, interes batzuk besteen aurrean jartzeko, nahiz eta eragile bakoitzak une bakoitzean baliabide edo in-tsumo diferenteak erabili behar (arauzkoak, teknikoak, kognitiboak, finantzarioak, giza arlokoak, etab.) ekintza kolektiboa lortzeko (CERRILLO I MARTÍNEZ, 2005).

Garrantzitsua da kontuan hartzea lidergoa eta ahaldun-tzea dauzkaten eragile estrategikoek daukatela eraginik handiena banaketa-kanal horien barruan, eta alde ho-rretatik ingurumen kudeaketako tresna gehienen elkar-trukea bideratzen eta gidatzen dutela eta banaketa-ka-nal jakin batzuk aktibatzen dituztela.

4.3.1. Ingurumen Kudeaketako Tresnak: Baliabideak eta Intsumoak

Baliabidea da eragile bakoitzak konexioak ezartzeko eta beste eragile batzuekiko elkarreragin eta interde-pendentziak ezartzeko erabili ahal duen tresna oro. Inplizituki, baliabideak eta intsumoak ingurumena modu integral eta sistemikoan erabiltzea helburu duten jarduera, bitarteko eta tekniketan erabilitako inguru-men kudeaketako tresnei dagozkie.

4-2 taulak laburbilduta azaltzen ditu identifikatutako ingurumen kudeaketako tresna formal eta informal batzuk eta besteak. Formalak dira Administrazioak araututako tresnak, adibidez ingurumen erregulazioa, ingurumeneko administrazio-prozedurak eta inguru-men plangintzako tresna batzuk eta tresna ekonomi-koak. Tresna informalak kutsaduraren murrizketarako estandar edo helmugak betetzeko modua autoerregu-latzeko aukera ematen duten borondatezko ekimenak dira. Tresna formaletan gertatzen den bezala, barnean hartzen dituzte ingurumen plangintzako tresna batzuk eta tresna ekonomiko batzuk, ingurumen arloko orien-tazio, operatibizazio, prozesu eta neurketarekin zeriku-sia duten beste batzuez gain.

Ingurumen kudeaketako tokikoa - globala ardatzean parte hartzen duten eragileak identifikatuz, ingurumen kudeaketako askotariko tresnak ezagutu ahal izan ziren.


4

4-2

TAU

LA

ING

UR

UM

EN K

UD

EAK

ETAK

O T

RES

NEN

ZER

REN

DA

1.

ERRE

GULA

ZIO-

TRES

NAK

2.

ADM

INIS

TRAZ

IO-

PROZ

EDUR

AK

3.

PLAN

GINT

ZA-

TRES

NAK

4.

ORIE

NTAZ

IO-

TRES

NAK

5.

TRES

NA

OPER

ATIB

OAK

6.

PROZ

ESU-

TRES

NAK

7.

NEUR

KETA

-TR

ESNA

K

8.

TRES

NA

EKON

OMIK

OAK

1 Bi

odib

erts

itate

aren

et

a Ge

odib

erts

itate

a-re

n Na

tur B

alia

bide

en

babe

sa e

ta e

rabi

lera

5 Ba

imen

ak,

Lize

n tzi

ak e

ta

Adie

razp

enak

10 P

lang

intz

a

Estr

ateg

ikoa

14 In

form

azio

a

eta

ezag

utza

18 A

ntol

aket

a-

unita

teak

20 N

orm

aliz

azio

a et

a eg

iazt

apen

a 23

Neu

rket

a et

a Ja

rrai

pena

25 F

inan

tza

arlo

ko

lagu

ntza

Natu

r gun

e ba

best

uak

babe

stu

eta

dekl

arat

ze-

ko a

raud

ia

Kuts

adur

aren

pre

ben-

tzio

inte

grat

uaGa

rape

n ira

unko

rrek

o es

trate

gia

inte

gral

akJa

kint

zare

n so

rkun

tza

Gobe

rnu-

kont

seilu

akIn

guru

men

kud

eake

-ta

ko s

iste

mak

Ingu

rum

en a

dier

azle

akDi

ru-la

gunt

zak

eta

lagu

ntza

k

Lurr

alde

Ant

olam

en-

duko

Ara

udia

Jard

uere

n ba

imen

eta

liz

entz

iak

Ingu

rum

ena

babe

stek

o es

trate

gia

sekt

oria

lak

Jaki

ntza

ren

trans

fe-

rent

zia

adm

inis

trazi

o-ko

n-ts

eilu

akKu

deak

etak

o si

stem

a in

tegr

atua

k

Mon

itoriz

atze

ko e

ta

kont

rola

tzek

o pr

ogra

ma

eta

met

odol

ogia

kKr

editu

big

unak

Hirig

intz

a An

tola

men

-du

ko A

raud

ia

Natu

r bal

iabi

de ja

kin

batz

uen

erab

ilera

ri bu

ruzk

o ba

imen

edo

ad

iera

zpen

ak

Ingu

rum

enek

o es

pa-

rru-

prog

ram

aJa

kint

zare

n ap

likaz

ioa

Pane

lak,

kon

tsei

luak

eta

batz

orde

akGi

zarte

era

ntzu

kizu

n ko

rpor

atib

oaGi

zarte

eta

ingu

rum

en

azte

rlana

kFi

nant

zake

ta e

ta

kred

itu-le

rroa

k

Elem

entu

nat

ural

jaki

n ba

tzue

n ap

robe

txam

en-

duar

i bur

uzko

ara

udia

6 Ko

ntro

lak

eta

ik

uska

pena

kLu

rral

de p

lan

partz

iala

k15

Ingu

rum

en a

rloko

ga

itasu

nak

hart

zea

Batz

orde

ope

ratib

oak,

Batz

orde

bet

eara

zlea

k21

Met

odol

ogia

k et

a gi

da te

mat

ikoa

k24

Em

aitz

en tx

os-

tena

k26

Ingu

rum

enek

o ze

rga

arlo

a

2 In

guru

men

kut

sadu

-ra

ren

esta

ndar

rak

Kuts

adur

aren

kon

trol

inte

grat

ua

11 N

atur

ingu

rua

eta

biod

iber

tsita

tea

ba-

best

u et

a er

abilt

zear

i bu

ruzk

o pl

anak

Gara

pen

iraun

korr

erak

o he

zkun

tza,

pre

stak

un-

tza

form

ala

Sare

ak e

ta k

lust

erra

kGi

da te

mat

ikoa

kIn

guru

men

kal

itate

ko

txos

tena

kIn

guru

men

arlo

ko

zerg

ak

Hond

akin

en a

rloko

be-

tetz

eari

eta

man

eiua

ri bu

ruzk

o es

tand

arra

k

Ingu

rum

en a

razo

ekin

lo

tuta

ko k

ontro

lak

Natu

ra b

alia

bide

ak

anto

latz

eko

plan

ak.

Gara

pen

iraun

korr

erak

o he

zkun

tza,

pre

stak

un-

tza

ez fo

rmal

a19

Eki

ntza

-uni

tate

akIn

guru

men

azt

erke

tako

m

etod

olog

iak

Ingu

rum

en in

form

a-zi

oko

txos

tena

kZe

rga

arlo

ko a

bant

aila

et

a ke

nkar

iak

Kuts

adur

a so

rtzen

du-

ten

jard

uere

n be

tetz

eari

buru

zko

esta

ndar

rak

Sala

kete

n on

dorio

zko

kont

rola

k

Natu

r bal

iabi

deen

erab

ilera

ko p

lan

eta

prog

ram

ak

16 In

guru

men

za-

balk

unde

aEk

intz

a-pl

anak

eta

pr

ogra

mak

22 G

arap

en te

knol

o-gi

koa

Iraun

korta

suna

ren

adie

razl

e si

ntet

ikoa

k27

Mer

katu

ak s

ortz

ea

Emis

io-m

uga

on

arga

rria

k

7 In

bent

ario

ak,

erre

gist

roak

eta

ka

talo

goak

Anto

lam

endu

ko p

lan

bere

ziak

Ingu

rum

en a

rloko

ka

npai

na e

ta s

usta

-pe

nak

Proi

ektu

eta

eki

ntza

espe

zifik

oak

Ekob

errik

untz

aEm

isio

-bai

men

es

porta

garr

iak


1.

ERRE

GULA

ZIO-

TRES

NAK

2.

ADM

INIS

TRAZ

IO-

PROZ

EDUR

AK

3.

PLAN

GINT

ZA-

TRES

NAK

4.

ORIE

NTAZ

IO-

TRES

NAK

5.

TRES

NA

OPER

ATIB

OAK

6.

PROZ

ESU-

TRES

NAK

7.

NEUR

KETA

-TR

ESNA

K

8.

TRES

NA

EKON

OMIK

OAK

3 Ka

litat

e es

tand

arra

kKa

pita

l nat

ural

aren

ba

bes

eta

erab

ilera

ri bu

ruzk

oak

Anto

lam

endu

ko P

lan

sekt

oria

lak

Sent

sibi

lizaz

io

jard

uera

kNe

gozi

azio

-tre

snak

Ekob

errik

untz

aIn

guru

men

zer

bitz

uen-

gatik

o or

dain

keta

Ingu

rum

en a

rloko

ka

litat

e es

tand

arra

kAd

min

istra

zio-

bald

intz

a ba

ti bu

ruzk

oak

Plan

sek

toria

lak

Parta

idet

zako

jard

uera

et

a pl

ataf

orm

akAp

likaz

io e

ta k

udea

tzai

lein

form

atik

oak

Mar

ketin

a et

a et

iket

a ek

olog

ikoa

k

Giza

osa

suna

eta

in

guru

men

a ba

best

eko

esta

ndar

rak

8 He

rrita

rren

pa

rtai

detz

aren

ai

ntza

tesp

ena

12 G

arap

ener

ako

eta

ingu

rum

enar

en k

ali-

tate

rako

pla

ngin

tza

Argi

talp

en

espe

zial

izat

uak

Tekn

olog

ia g

arbi

akNa

tur b

alia

bide

en

erab

ilera

-kot

ak

4 In

guru

men

eko

kalte

ak k

onpo

ntze

a

Info

rmaz

iora

ko e

ta

kont

sulta

rako

es

kubi

dea

Gara

pen

sozi

okul

tura

l et

a ek

onom

ikoa

ren

kude

aket

a

17 A

intz

ates

pena

et

a sa

riaEk

oera

ging

arrit

asun

aEr

oske

ta e

ta k

ontra

ta-

zio

publ

iko

berd

eak

Ingu

rum

en e

rant

zuki

zu-

neko

ara

udia

Ekim

enak

, pro

posa

me-

nak

eta

irado

kizu

nak

Mug

ikor

tasu

n ira

unko

-rr

eko

plan

akIn

guru

men

arlo

ko

jard

unbi

de o

nak

GIS-

Geo

grafi

a in

form

a-zi

oko

sist

emak

.28

Ase

guru

ak

Egok

itzap

ener

ako

eta

mur

rizke

tara

ko a

raud

iaEs

kari-

esku

bide

aEn

ergi

a ira

unko

rrer

ako

ekin

tza-

plan

akSa

riak

eta

sust

apen

akIn

form

azio

aren

eta

kom

unik

azio

aren

tekn

olog

iak

IKT

Abal

ak

Ingu

rum

en a

rloko

sa

lake

ta e

ta k

exak

13 L

agun

tza

logi

sti-

koar

en p

lang

intz

aKa

talo

goak

, Zer

rend

ak

eta

inbe

ntar

ioak

Poliz

ak e

do b

erm

eak

Entz

unal

di p

ublik

orak

o es

kubi

dea

Ekoe

ragi

ngar

ritas

una,

kont

sum

o ar

dura

tsua

,zi

entz

ia e

ta te

knol

ogia

,en

ergi

a ira

unko

rra

sust

atze

ko p

lana

k

29 J

ardu

era-

bonu

ak

9 In

guru

men

diz

iplin

aEz

bet

etze

agat

iko

orda

inke

tak

Sala

keta

eta

kex

enga

tik

espe

dien

teak

irek

itzea

Bete

tzea

gatik

o bo

nuak

Ingu

rum

en e

rant

zu-

kizu

naEr

antz

ukiz

unak

es

leitz

ea

Adm

inis

trazi

o

zeha

pena

k30

Gor

dailu

tze

eta

itzul

keta

sis

tem

ak

Delit

u ek

olog

ikoa

Hond

akin

en k

udea

keta

in

tegr

atuk

o si

stem

ak

Iturri

a: G

euk

egin

a.


44.3.2. Eragileen Arteko Elkarreragina eta Interdependentzia

Eragile batzuek eta besteek banaka eta taldeka in-gurumen kudeaketako prozesuan esku hartzen dute helburuak lortzeko, emaitzen gainean eraginak maxi-mizatzeko eta asmo komunak negoziatzeko. Konexio konplexu hori elkarreraginen eta interdependentzien bidez egin ahal da. Eragileen arteko elkarreraginaren funtzionamendua azaltzean, lau osagai dituen egitura bat identifikatzen da; “A”, eragile bat; “B”, eragile bat; “C”, “A”ren eta “B”ren arteko harremana, eta “D”, ha-rremanaren ingurunea (4-7 irudia). Hau da, elkarrera-gin bat bi eragile edo gehiagoren artean ingurune jakin batean gertatzen den harremana da (D’ANGELO RODRÍGUEZ, 2004).

Interdependentziari dagokionez, hori gertatzen da eragileek asmo komunak lortu nahi dituztenean, eta asmo horiek euren kabuz ez baizik eta beste eragile ba tzuekiko harremanaren bidez lortu ahal dituztenean. Mendekotasunaren norainokoa aldakorra da eragile batzuen eta besteen artean, eta adibidez, une jakin

batean dituzten helburuen mendean dago, eta halaber, euren eskura dituzten ingurumen kudeaketako tresnen (baliabideak) mendean (CERRILLO I MARTÍNEZ, 2005).

Horren haritik, eragileen arteko elkarreragin eta inter-dependentzia ezartzeko, beharrezkoa da erabilitako ingurumen kudeaketako tresnak identifikatu eta kuan-tifikatzea. Haien bidez egin ahal da elkartrukea, era-gileei eta, horrenbestez, haien arteko harremanaren kalitateari balioa ematen dion kapital, aberastasun edo ondaretzat hartzen direlako. Era berean, ahaldundu-tako eragile estrategikoak identifikatzen ditu, eta haien artean, liderrak.

Elkarreragin eta interdependentzia horiek talde temati-ko espezializatuen (ardatz horizontala), lurralde-eskala diferenteen (ardatz bertikala) eta eragileek egindako eginkizun diferenteen (planeatu, betearazi, kontrolatu eta doitu) artean gertatzen dira.

Ikerketan, ingurumen kudeaketako prozesuaren ba-rruan jatorri eta izaera anitzeko tresna ugari identifikatu ziren. Haietariko batzuk aspalditik erabiltzen dira, edo

4-7 IRUDIAERAGILEEN ARTEKO HARREMANAREN FUNTZIONAMENDUA


DIngurumen Kudeaketako Prozesuak

AGobernuko eragilea

eta/edoGobernuz kanpoko

eragilea

CIngurumen

kudeaketako tresna

BGobernuko eragilea

eta/edoGobernuz kanpoko

eragilea


aldatu egin dira; beste batzuk, aldiz, duela gutxi garatu dira.

Tresna anitzen pisu erlatiboa identifikatu ahal izan zen, eragileek tresna horiek erabiltzen eta elkartrukatzen di-tuzten aldi kopuruaren arabera, dela ardatz bertikalean dela horizontalean. Ondorioz, kontuan hartuta anizta-

sun hori guztia, tresnak talde handitan sailkatu dira, ordenan gehien erabiltzen direnak identifikatuta: tresna operatiboak (% 29), orientazio-tresnak (% 20), plan-gintza-tresnak (% 14), prozesu-tresnak (% 11), neur-keta-tresnak (% 10), erregulazio-tresnak (% 6), tresna ekonomikoak (% 6) eta administrazio-prozedurak (% 4) (4-8 irudia).


4ER

REGU

LAZI

OA6%

ADMI

NIST

RAZI

OKO

PROZ

EDUR

AK4%

EKON

OMIK

OAK

6%

PLAN

GINT

ZA14

%

OPER

ATIB

OA29

%

ORIE

NTAZ

IOA

20%

PROZ

ESUA

K11

%

NEUR

KETA

10%

INGU

RUME

N KU

DEAK

ETAK

OTR

ESNE

N ER

ABIL

ERA

Gob

.%

33

Eko.

%15

Zibi

la%

50

Gob

. Kan

p.%

65

Mis

toa

% 2

Mis

toa

% 3

5

Gob

. Kan

p.%

6Zi

bila

% 6

Gob

.%

59

Gob

.%

97

Eko.

% 3

Gob

. Kan

p.%

3

Gob

.%

65

Eko.

% 1

2

Zibi

la%

9G

ob. K

anp.

% 2

1

Mis

toa

% 1

4

Gob

.%

70

Eko.

% 3

0

Zibi

la%

0

Gob

. Kan

p.%

30

Mis

toa

% 0

Gob

.%

88

Eko.

% 4

Zibi

la%

8G

ob. K

anp.

% 1

2

Mis

toa

% 0

!

Gob

.%

100

Gob

.%

67

Eko.

% 3

3

Erag

ile e

kono

mik

oak

Giza

rte z

ibile

ko e

ragi

leak

Erag

ile m

isto

ak

Gobe

rnuk

o er

agile

akGo

bern

uz k

anpo

ko e

ragi

leak

INGU

RUM

EN K

UDEA

KETA

KO T

RESN

AK E

RABI

LTZE

N DI

TUZT

EN E

RAGI

LEEN

EHU

NEKO

A

Iturri

a: G

euk

egin

a.

4-8

IRU

DIA

ERAB

ILIT

AKO

ING

UR

UM

EN K

UD

EAK

ETAK

OTR

ESN

EN P

ISU

ER

LATI

BOA

ETA

HAL

AKO

AK E

RAB

ILTZ

EN D

ITU

ZTEN

ER

AGIL

EEN

EH

UN

EKO

A

5

47

Aurreko kapituluan ingurumen kudeaketaren joera er-lazionalen eskala anitzeko azterketa eta diagnostikoa egin dugu. Horri esker, Bizkaiko ingurumen kudeake-taren gaur egungo egoera erlazionalaren testuingurua ezarri ahal izan dugu, eta horrela, proposatutako ere-dua ezarri ahal izateko erreferentziazko bilbe kontzep-tuala aintzat hartu ahal izan dugu.

Gobernantza iraunkorraren berezko azterketa-katego-rien laguntzaz definituta, erabakigarria da gobernan-tza iraunkorreko prozesu bat gaitzeko ingurumen ku-deaketako sare anitzen bidez.

Antolatzeko forma eta ekiteko modu berriak sortzen ari direla sumatzen da. Forma eta modu horiek ingurumen kudeaketan aldaketa sakonak sortuko dituzte. Eralda-ke tako fluxu etengabeak dituzten konexio eta kanalak bal din tzatzen dituzten jarraibideak txertatuko dira, eta hala, eragileen arteko elkarreragin eta interdependentzia ahalbidetuko da eta harreman iraunkorrak garatuko dira.

Erreferentziako bilbe kontzeptual horrek nahiz bere ele-mentuek aukera ematen dute estandarizazio bati eta lengoaia komun bati ekiteko, helburua gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketarako esparru metodologikoa diseinatzea dela. Esparru hori, berriz, testuinguru espezifikoetara lekualdatu nahi da, bai lu-rralde arloan, bai arlo sektorialean edo erakunde-arloan.

5.1.Ereduaren Proposamena: IngurumenKudeaketako Sare Anitzen Sistema

5-1 irudiak ereduaren elementuak identifikatzen di-tuen erreferentziazko bilbe kontzeptuala irudikatzen du. Alde batetik, eragileak bereizten dira gobernukoak edo gobernuz kanpokoak diren, administrazio publi-kotik datozenak eta eragile antolatuak bereizten dira; azken horien artean daude enpresa-sektorekoak eta gizarte zibilekoak.

Beste alde batetik, elkarreraginaren jarraibideek auke-ra ematen dute aintzat hartzeko zein modutan ahal di-ren eragileak euren artean behar bezala konektatu, eta

aldi berean, zein modutan ahal dituzten euren interesak azaldu. Hauek dira antolatzeko moduak: a) haien jakin-tzaren espezializazioa; b) eragile bakoitzak prozesua-ren barruan bere gain hartzen duen rola; eta c) beren baliabide eta intsumoengatik ahalduntzeko, beren in-teresa eta iguripenak defendatzeko eta, horrenbestez, prozesu eta negoziazioetan buru izateko ahalmena du-ten eragile estrategikoak.

Bestalde, ingurumen kudeaketako tresnen elkar-trukeak gaitasuna ematen du eragileen arteko lanki-detzarako, tokikoa-globala ardatzean eta ardatz ho-rizontalean. Eragileen artean ingurumen kudeaketako tresnen elkartruke-fluxu etengabea dagoenez, kanal batzuk eta besteak bereizi ahal dira, bideratzen eta elkartrukatzen diren tresnen arabera, eta horrekin, era-gileen artean asmo komunak sortzeko eta sendotzeko aukera ere sortzen da.

Horren emaitza gisa sortzen dira ingurumen prozesu autoelikatuetan oinarritutako sare anitz batzuk, horien barnean direla adabegi sektorial, funtzional eta koordi-natzaileak; horri esker eragile guztiek batera lan egin ahal dute, beren elkarreragin-jarraibideen bidez, eta kanalak aktibatu ahal dira ingurumen kudeaketako tresnak banatzeko.

Ingurumen kudeaketako eredua hobekuntza etenga-beko sare anitz autoelikatuen sistema baten mendean dago. Sistema horrek hainbat lurralde-eskala hartzen ditu barnean, baita parte hartzen duten eragile guztien partaidetza, elkarreragina eta interdependentzia ere.

Sare anitzen sistema horrek plangintza, betearazpen, kontrol eta doikuntzako ziklo etengabean sisteman sartzen diren (inputs) eta sistematik irteten diren (out-put) ingurumen kudeaketako tresnen ondoriozko atze-raelikadurari (feedback) esker irauten du (5-2 irudia). Sistemarentzat, ingurumen kudeaketako tresnak pla-neatzen, zuzentzen eta prebenitzen dituzte gaur egun iraunkorrak ez diren giza jarduerak; aldi berean, ho-bekuntza-jarduerak garatzeko erabiltzen dira, eta hala etengabe birplanteatu ahal da lurralde baten, esparru sektorial baten edo erakunde baten garapen iraunkorra formulatzeko eta eraikitzeko akordio kolektiboa.

5Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketarantz


EKIN

TZA

KOLE

KTIB

OA

Ekin

tza

kole

ktib

oa a

ntol

atze

n du

eta

kone

ktat

zera

bal

dint

zatz

en d

u

ELKA

RRER

AGIN

ERAK

O JA

RRAI

BIDE

AK

Espe

zial

izaz

io-m

aila

Iraun

kort

asun

a

Kapi

tal N

atur

ala

Ekoi

zpen

a et

aKo

ntsu

moa

Zien

tzia

eta

Tek

nolo

gia

Giza

Ong

izat

ea

Ingu

rum

en g

aine

ko P

resi

oa

Erag

ileen

inte

resa

Rola

k

Plan

ifika

tu

Bete

araz

i

Kont

rola

tu

Doitu

Erag

ileen

egin

kizu

nak

Igur

ipen

akLi

derg

oa

Ahal

dunt

zea

Erag

ileEs

trat

egik

oak

Ingu

rum

en k

udea

keta

kotr

esne

n el

kart

ruke

a

BANA

KETA

-KAN

ALAK

Ingu

rum

en K

udea

keta

koTr

esna

k

Arda

tzHo

rizon

tala

Espe

zial

izaz

ioSe

ktor

iala

Toki

koa-

Glob

ala

arda

tza

Lurr

alde

-es

kala

k

GOBE

RNUK

OER

AGIL

EAK

GOBE

RNUZ

KANP

OKO

ERAG

ILEA

K

5-1

IRU

DIA

GO

BER

NAN

TZA

IRAU

NK

OR

BID

EZK

O IN

GU

RU

MEN

KU

DEA

KET

AKO

ER

EDU

AREN

ELE

MEN

TUEN

ER

REF

EREN

TZIA

KO

BIL

BE K

ON

TZEP

TUAL

A

Iturri

a: G

euk

egin

a.

Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketarantz 49

55.1.1. Ereduaren Egitura

Ereduaren egitura, azken batean, harreman interde-pendenteen multzo egonkor samar baten mendean dago; harreman horiek gobernuko eragileak nahiz go-bernuz kanpoko eragileak lotzen dituzte ingurumen kudeaketako tresnen elkartrukearen bidez.

Ereduaren irudikapen grafikoak sare anitz polizentri-koen sistema autoelikatu bat bistarazten du, “entitate oso” baten zatien elkarreragin edo xedapena ezaugarri duen egitura batekin. Entitate hori sistema biofisikoak, sistema sozial kulturalak eta sistema ekonomikoak osatzen dute, esparru kontzeptual sistemiko baten ba-rruan (ikus 3-2 irudia).

Sare anitz polizentrikoen egitura, definitu ahal den arti-kulazio baten eta aldeen xedapen ordenatuaren men-dean dago (LOZANO PÉREZ, 2008), ekintza kolektiboa behar bezala antolatzen duten elkarreragin-jarraibide batzuen bidez. Hala, eragileen arteko elkarreragina bi-deratzen da, eta, aldi berean, haien portaerak zehaz-ten dira. Modu horretan, haien egitura azaleratzen da, adabegi deitzen diren multzo erlazionalen formarekin.

Nahitaezkoa da ulertzea sarearen egitura osatzen duten zatien izaera zehatza aldatu ahal dela sarearen identita-tea moldatu gabe. Zatien antolaera ordenatua duenez, esan daiteke beste arlo batzuetan ezarri ahal dela eta aldi berean aldaezina dela, zatiak edozein modutan al-datzen direla ere. Hau da, egitura osatzen duten zatien izaera aldatu ahal da, sarearen egitura aldatu gabe (NADEL, 1966). Hala, barne egituran konfigurazioen sorta za-bala sortu ahal da, askotariko faktore eta testuinguruen mendean (NATERA, 2004a).

Laburbilduta, sare anitzen egitura eragileen arteko konexioak ezartzen dituzten elkarreragin-jarraibideen mendean dago. Horrek elkarreragina bideratzen du, baita ingurumen kudeaketako tresnen elkartrukea ere, eta ereduaren espazio erlazional eta sinergikoaren egi-turaketa eratzen du. Horrenbestez, multzo erlazionalak sortzen dira: adabegi sektorialak, adabegi funtziona-lak, adabegi koordinatzaileak eta banaketa- eta elkar-truke-kanalak (5-2 irudia).

Adabegi horiek, ereduaren egituraren eskema konplexua kolektiboki osatzen duten taldekatze an-tolatuko modu batzuek eta besteek eratzen dituzte. Horietan elkarreraginaren jarraibideek eragileen arte-ko loturak antolatzen dituzte, eta eragileek, interesen araberako motibazioa dutenez, laneko esparru sek-torialak zehazten dituzte, sarearen barruan “adabegi sektorialak” izenaz ezagutzen direnak. Aurretiaz ezarri-tako rol baten inguruan taldekatzen direnean, “adabe-gi funtzionalak” sortzen dira (5-2 irudia). Era berean, azkenean “adabegi koordinatzaileak” sortzen dira, garrantzi handia dutenak esku-hartzeen dentsitate

handiko foku eta elkarreragin metakor gisa; horri esker ekintza kolektiboak koordinatzeko aukera ematen du-ten atribuzioak lortzen dituzte.

Sistemaren eta bere sare anitz polizentrikoen barruan globaltasun dinamikoa dago, Globaltasun horrek in-gurumen arloko erronka batzuk eta besteak bil tzen ditu barruko inguruneetatik (tokiko eskala) nahiz kanpoko inguruneetatik (eskala globala), eta intsumo (input) bihur tzen ditu. Intsumo (input) horiek 2. kapituluan azal-dutako iraunkortasunaren mugarri, arau eta instituzioak dira. Kapitulu horrek iraunkortasuna proiektu politiko unibertsal gisa bistaraztearen beharrizana modu intrin-tsekoan jasotzen du.

Proiektu unibertsal hori neurri handi batean gober-nu azpinazionalek eta tokiko gobernuek testuinguru bakoitzean zehazki aplikatu beharreko ekimenak eta konponbide espezifikoak hartzeko duten erantzukizu-naren mendean dago. Aurreko horrek agerian jartzen du gobernuak garrantzia duela erkidego bateko kideen eta erakundeen artean prozedura eta banaketa zehaz-ten eta negoziatzen dituen eragile gisa; alde horretatik, ekintzei eta erabakiei neurri batean bermea ematen die, eta horrekin batera ingurumen politikak sortzen dira.

Horen haritik, politikak dira ekintzen multzoa (output) abian jartzen duen inputa; era berean, ekintza horiek produktu gisa sistema politikora itzultzen dira, sistema hori atzeraelikatzen dute eta beharrizan berriak sor-tzen dituzte. Beharrizan berri horiek eskari bihurtu ahal dira, eta eskari horiek gai izan ahal dira portaerak eral-datzeko, barne egitura eraldatzeko eta are gehiago, iraunkortasunaren funtsezko helburuak birmoldatzeko.

Sistema baten barruan atzeraelikadura baliabideen bidez egiten da, hau da, eragile batek sistemaren es-kariei (ingurumen erronkak) erantzuteko erabili ahal dituen tresnen bitartez. Tresna horiek lurralde-eskala batzuetan eta besteetan daude.

Sare anitz polizentrikoen sistemaren barruan sarrerek eta irteerek eragileen artean ezartzen diren konexioak behar dituzte; ondorioz, halako konexiorik ez badago, ereduaren egitura baldintzatzen duen espazio erlazional eta sinergi-koa desegituratuko da. Ingurumen kudeaketako proze-suaren barruko elkartruke hori ingurumen kudeaketako tresnen bidez egiten da; horregatik eragileei eta beren arteko harremanen kalitateari balioa ematen dien kapital, aberastasun edo ondare gisa aintzatesten dira, eta aldi berean, jabekuntza hartua duten eragile estrategikoen aintzatespena sortzen da, eta eragile horien arten, adabe-gi koordinatzaileko kide diren buruen aintzatespena.

Baliabideek ereduaren barruan duten garrantzi berezia sendotu egiten da ingurumen kudeaketako tresnak eragile bakoitzak bere eskumen, beharrizan eta as-koak garatzeko eskura dituen baliabide eta intsumo


gisa kontuan hartzen direnean. Era berean, ingurumen arazoak eta eginkizunak barnean hartzen dituzten ekintza sektorial ugariei esker ingurumen kudeaketako tresnen sorta zabala identifikatu ahal izan da.

Ingurumen kudeaketako tresnak erabileren arabera anto-latuz gero 8 talde bereizten dira (5-1 irudia). Talde horien barruan, eragileen artean dauden konexioei esker hain-bat kanal bereizi ahal da. Kanal horietatik elkartruke hori banatzen da, eta 30 banaketa-kanal identifikatzen dira.

Beste alde batetik, elkartruke-fluxu etengabea dagoe-nez, banaketa-kanal horien barruan asmo komunak

bultzatu ahal dira eragileen artean, eta hala elkarreragi-na eta interdependentzia ahalbidetzen dira, eta aldi be-rean eragileen arteko elkarrenganako ekin tza-moduak sortzen dira. Elkarreraginaren nozio horrek aditzera ematen du azpisistemen eta gobernuko eta gobernuz kanpoko eragileen artean elkarrenganako harremanak daudela. Garrantzitsua da hau nabarmentzea: gober-nuko eragileek beren eskariak (inputak) politika publi-koekin lotutako ekintza (outputak) bihur tzen dituzte, eta gobernuz kanpoko eragileek, berriz, ingurumen kudeaketako prozesu batzuetan eta besteetan ego-kitutako eta integratutako ekintza kolektibo bihurtzen dituzte.

5-1 TAULATRESNAK ETA BANAKETA-KANALAK

INGURUMEN KUDEAKETAKO TRESNEN TALDEAK BANAKETA-KANALAK

1. Erregulazio-tresnak:Arau formalak dira; arau horien asmoa, gauzak egiteko moduetan portaera-jarraibideak ezarriz aldaketak bultzatzea da, bete beharreko jarraibideak ziurtatuko dituzten kontrol eta arautze mekanismoen bidez.

1. Biodibertsitatearen eta geodibertsitatearen natur baliabideen babesa eta erabilera

2. Ingurumen kutsaduraren estandarrak

3. Kalitate estandarrak

4. Ingurumenean eragindako kalteak konpontzea

2. Administrazio-prozedurak:Xede bat betetzeko administrazio-jardueran zein ekintza gauzatzen diren, ekintza horien bide formala da.

5. Baimenak, lizentziak eta adierazpenak

6. Kontrolak eta ikuskapenak

7. Inbentarioak, erregistroak eta katalogoak

8. Herritarren partaidetzaren aintzatespena

9. Ingurumen diziplina

3. Plangintza-tresnak:Tresna horien xedea da ingurumen politikaren eta politika horren ingurumen kudeaketako tresnen konponbide estrategi-koak bideratu eta gauzatzea, eta hori lortzen da bere printzipio, helburu eta xedeak benetan betetzeko modua agerraraztean.

10. Plangintza estrategikoa

11. Natur ingurunea eta biodibertsitatea babestu eta erabiltzeari buruzko planak

12. Garapenerako eta ingurumenaren kalitaterako plangintza

13. Laguntza logistikoaren plangintza

4. Orientazio-tresnak:Baliabide kognoszitiboa dira. Horiei esker taldearen barruan integratu ahal dira printzipioak, ekintzak, ohiturak eta erruti-nak, eta horiei guztiei esker jarrera moral bat garatu ahal da, ingurumen auzien aurrean portaera koherenteekin.

14. Informazioa eta ezagutza

15. Ingurumen arloko gaitasunak hartzea

16. Ingurumen zabalkundea

17. Aintzatespena eta saria

5. Tresna operatiboak:Ingurumen kudeaketa epe luzean eta ertainean betearazteko eta ope-ratibo bihurtzeko aukera ematen duten ekintza eta erakundeak dira.

18. Antolaketa-unitateak

19. Ekintza-unitateak

6. Prozesu-tresnak:Beren oinarria da funtsean ingurumen kalitate hobea berma-tzea eta/edo ingurumen aroko helburu espezifikoak dituzten ekintzak garatzea xede duten estandar, arau tekniko eta metodologien erabilera.

20. Normalizazioa eta egiaztapena

21. Metodologiak eta gida tematikoak

22. Garapen teknologikoa

7. Neurketa-tresnak:Horiei esker jakin ahal da erabakiak hartzeko zein prozesuk ematen du-ten aukera egoerak aldatzeko eta/edo lortu nahi diren mailetara heltzeko.

23. Neurketa eta Jarraipena

24. Emaitzen txostena

8. Tresna ekonomikoak:Merkatuan oinarritzen dira; pizgarriak ematen edo kentzen dituzte, erabakietan eragina izateko, merkatuan baliabideen eta ondasun eta zerbitzuen prezioak aldatzeko neurrien bidez.

25. Finantza arloko laguntza

26. Ingurumeneko zerga arloa

27. Merkatuak sortzea

28. Aseguruak

29. Jarduera-bonuak

30. Gordailutze eta itzulketa sistema



5In

puta

k-ou

tput

a:

I.K.k

o tre

snak

K.N.

I.

P

E. e

ta K

Z. e

ta T

G.O

I.

K.N

.

I. P

E. e

ta K

Z. e

ta T

G.O

I.

K.N.

I. P

E. e

ta K

Z. e

ta T

G.O

I.

K.N.

I. P

E. e

ta K

Z. e

ta T

G.O

I.

Input

ak-o

utpu

ta:

I.K.ko

tres

nak

Inpu

tak-

outp

uta:

I.K

.ko

tres

nak

Inputak-outputa: I.K.ko tresnak

Plan

ifika

tu

Betearazi

Kontrolatu

Doitu

Toki

koEs

karia

Erre

giok

oEs

karia

Eska

riGl

obal

a

Inpu

ts

hitos

, nor

mas

e

Insti

tucio

nes

de la

soste

nibilid

ad Erre

giok

o

Ingu

rum

en E

rron

kak

Toki

ko

Ingu

rum

en E

rron

kak

Adab

egi f

untz

iona

lak:

Adab

egi s

ekto

riala

k:

Bana

keta

-kan

alak

:

I.:

Iraun

kort

asun

aI.K

.: In

guru

men

Kud

eake

taK.

N.:

Kapi

tal N

atur

ala

E. e

ta K

.: Ek

oizp

ena

eta

Kont

sum

oaZ.

eta

T.: Z

ient

zia

eta

Tekn

olog

iaG.

O.:

Giza

Ong

izat

eaI.P

.: In

guru

men

aren

gai

neko

Pr

esio

a

Ingu

rum

en

Erro

nka

Glob

alak

Iturri

a: G

euk

egin

a.

5-2

IRU

DIA

GO

BER

NAN

TZA

IRAU

NK

OR

BID

EZK

O IN

GU

RU

MEN

KU

DEA

KET

AKO

ER

EDU

AREN

EG

ITU

RAR

EN IR

UD

IKAP

EN G

RAF

IKO

A


5.1.2. Ereduaren Funtzionamendua

5-3 irudian garatutako fluxu-diagramak aukera ema-ten du gobernantza iraunkor bidezko ingurumen ku-deaketako sare anitzen sistema ezartzeko. Prozesua hasten da eragileak elkarreragin-jarraibideen bidez an-tolatzen direnean; hala adabegi funtzionalak, adabegi sektorialak eta adabegi koordinatzailea sortzen dira; horrek guztiak sarearen egitura ezartzen du.

Sistemak bere egitura konfiguratu duenean, prozesua-ren arretaren ardatzean eragile bakoitzaren berezko kudeaketa-tresnak jartzen dira; alde horretatik, tresna horien elkartrukeak dauden ala ez identifikatzen da, eta horren gainean, egon ahal diren konexioak aintzat har-tzen dira; konexio horiek, era berean, aipatu tresna horiek banatzeko kanalak gaitzen dituzte.

Hurrengo urratsa egiten da egiaztatzen denean tresnen elkartrukeko fluxu etengabea dagoela eta gai dela asmo komunak ahalbidetuko dituzten harreman iraunkorrak sortzeko, eta hala eragileen arteko konexioa eta inter-dependentzia posible dela, eta horrekin batera elkarren-ganako ekintza-adabegiak sortu ahal direla. Modu ko-lektiboan sortzen direnez eta ingurumen kudeaketan integratzen direnez, garapen iraunkorreko akordio kolek-tiboa eraikitzen lagunduko dute.

Sistema ebaluatzeko, gobernantza iraunkorreko baldin-tzak noraino bete diren baloratu behar da. Balorazio hori eginez zehaztu ahal da ekintza kolektiboa ingurumen ku-deaketako atal aktiboa den ala ez.

5.1.3. Ereduaren Funtzionamendurako Baldintza Espezifikoak

Gutxieneko baldintza bideragarri batzuk behar dira go-bernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketako sare anitzen sistema baten funtzionamendurako. Ho-rretarako, gobernantza iraunkorraren atributu orokor eta espezifiko hauek identifikatzen dira:

Baldintza orokorrak:

� Parte hartzen duten eragileak interdependenteak dira, erabiltzen dituzten baliabideen mendean daudelako (ingurumen kudeaketako tresnak), baita gainerako eragileen ahalmenen mendean ere; autonomoak ere dira, inork ere ez baititu behartzen ingurumen kudeaketako sare anitzen sisteman parte hartzera.

� Askotariko eragile eta espezialitateak daude. � Sare anitzen sistemaren barruko interdependen-tzia eta konfiantza agerian geratzen dira partaide guztien inplikazioa ahalbidetzen duten jarraibi-

deetan, aukera ematen baitu guztiek norabide berean aurrera egin dezaten konpromiso ber-berarekin. Hain zuzen ere, eragileek ezin dute emaitzarik lortu banaka (KARLSEN, 2010).

� Eragileek konprometituta egon behar dute beren erantzukizunak, lankidetzako ekintzak eta inguru-men kudeaketako sare anitzen sistema operatibo bihurtzeko ekintzak burutzeko.

� Gobernuko eta gobernuz kanpoko eragileek askotariko baliabideak dauzkate, bai tresna for-malak bai informalak, ingurumen kudeaketarako. Gobernuko eragileek berezko dituzten ingurumen kudeaketako baliabide formal batzuk daude.

� Eragileen artean boterea diferentea izan ahal da, baina haietariko batek ere ezin du definitu bes-teen espazio estrategikoa, baina haien gainean eragina izan ahal du; izan ere, guztiek ez dute pisu berbera, eta eragile estrategiko batzuk ezin-bestekoak dira erabakiak hartu edo aplikatzeko (CERRILLO I MARTÍNEZ, 2005).

Baldintza espezifikoak:

5.2 taulak ingurumen kudeaketako sare anitz batek funtzionatzeko behar dituen baldintzak biltzen ditu (TORRES I GRAU, 2006). Baldintza horiek inplizituki adie-razleak eta irizpideak dauzkate. Aldi berean, adierazle eta irizpide horiek gobernantza iraunkorreko alderdiak biltzen dituzte. Alderdi horiek aukera ematen dute eba-luatu ahal izateko noraino betetzen diren sare anitzen sistemaren barruan, eta horrenbestez, noraino inte-gratzen den ekintza kolektiboa ingurumen kudeake-tako prozesuetan (1. ERANSKINA).

Baldintza bakoitza ingurumen kudeaketaren barruan noraino betetzen den baloratzen da balio-eskala baten eta baremazio-adierazle batzuen bidez. Horiek irizpide bakoitzaren magnitudea eta emaitza neurtzen dituzte. Magnitudeari esker baldintza bakoitzaren kopurua edo hedadura zehaztu ahal da. Horretarako, normalean eraginpean dauden eragileen kopurua hartzen da kon-tuan. Emaitzek, baldintza bakoitzak zehazki ingurumen kudeaketan sortzen duen eragina baloratzen dute.

Baldintza horiek zabaldu ahal dira, ezarri beharreko sare anitzen sistema baten beharrizan espezifikoekin alderatzean, eta gauza bera gertatzen da adierazle eta irizpideekin. Sistemako pertsonak egokienak dira sare anitzen sistemarekin bat datozen beste irizpide batzuk ezartzeko; bai lurraldean, bai sektorean edo erakun-dean. Parte hartzen duten eragileak interdependen-teak dira, erabiltzen dituzten baliabideen mendean daudelako (ingurumen kudeaketako tresnak), baita gainerako eragileen ahalmenen mendean ere; autono-moak ere dira, inork ere ez baititu behartzen ingurumen kudeaketako sare anitzen sisteman parte hartzera.


5

Zein da espezializazioarennorainokoa?

Zein rolbetetzen dute?

Adabegi sektorialak Adabegi funtzionalak

Ingurumen kudeaketako tresnenelkartrukerik dago?

Asmo komunak

Ingurumen kudeaketako tresnenelkartrukearen fluxu etengabea dago?

bai ez

Eragileen arteko konexio etainterdependentzia koherenterik dago?

bai

EKINTZA KOLEKTIBOARENANTOLAKETA

Elkarrenganako ekintza moduak

Ingurumen kudeaketako tresnak

Adabegi koordinatzailea

ez

Konexioa – Banaketa-kanalak

bai ez

INGURUMEN KUDEAKETAKO PROZESUETANINTEGRATUTAKO EKINTZA KOLEKTIBOA

Ekintza kolektiboa ingurumenkudeaketako prozesuetan

integratuta dago?

GOBERNANTZA IRAUNKORRAREN BALDINTZENBETETZE-MAILAREN BALORAZIOA

bai ez

Ahalduntzerik eta/edolidergorik dago?

PARTE HARTZENDUTEN ERAGILEAK

5-3 IRUDIAGOBERNANTZA IRAUNKOR BIDEZKO INGURUMEN KUDEAKETAKO

SARE ANITZA EZARTZEKO PROZESUAREN FLUXU-DIAGRAMA



5-2 TAULAGOBERNANTZA IRAUNKORRAREN BALDINTZA ESPEZIFIKOAK

1. Informazioaren kalitatea eta ezagutza egokia:

Baliabide kognoszitiboa, informazio baliodun eta fidagarriarekin sortua. Bere gainean oinarritzen dira ezagutza egoki eta zehatzak, prozesuko eragile batzuen eta besteen beharrizan eta ahalmenen arabera hedatuak. Ezagutzaren gizartea sortzea da helburua (TORRES I GRAU, 2006).

2. Tokikoa-globala ardatzean (bertikala) integratzea:

Ingurumen kudeaketa iraunkorreko prozesua lurralde-maila batzuetan eta besteetan (tokikoa, eskual-dekoa, estatukoa, erkidegokoa eta globala) integratu edo koordinatuz, maila horien arteko elkarreragina nolakoa den jakin ahal da. (FARINÓS DASI, 2005).

3. Politika sektorialen koordinazioa (horizontala):

Aurrez aurre dute administrazio publikoaren perspektiba klasikoa. Perspektiba horretan, kudeaketa unitate espezializatutan zatitzen da eta hala aztertzen da; horregatik, iraunkortasunaren printzipioek barnean hartu behar dituzte giza jarduerarekin eta ingurumenarekin elkarreraginean dauden elementu guztiak (TORRES I GRAU, 2006).

4. Ingurumen kudeaketako tresnen berrikuntza:

Ingurumen kudeaketako tresnek aukeren, jardueren eta elementuen multzo zabala eskaini behar dute. Horiek guztiek, etengabeko ziurgabetasunetara eta errealitate aldakorretara egokitzeko ahalmena eduki behar dute (PAJARES, 2008).

5. Partaidetzaren aldeko kultura:

Prozesu interaktibo baterako bidea ematen duten orientazioen multzoa da. Prozesu horren bidez, eragi-leek aldaketa soziala bizitzen dute, ekintza jakin batzuetan parte hartzeko gaitasuna hartzen dute, modu horretan eragina izango baitute euren bizitzak nahiz bizi direneko erkidegoko bizimodua ukituko dituzten erakunde eta instituzioetan (GYARMATI, 1992).

6. Administrazio-kultura eta burokraziaren kalitatea:

Administrazio-jardueraren barruko prozeduren, jarraibideen eta balioen multzoa da, eragingarritasuna eta eraginkortasuna xede direla, kontuan hartuta interes orokorrak eta etorkizuneko belaunaldien bizi-kalitaterako eskubidea (TORRES I GRAU, 2006).

7. Kapital sozialaren indarra:

Elkarrenganako elkarreragineko eta elkarreragin solidarioko interes konpartituak lortzeko ahalmenarekin elkarreragineko jarraibide bat mantentzeko gaitasuna da. Modu formalean edo modu informalean gara-tzen da, hau da, elkarrenganako konfiantzatik, arau eragingarrietatik eta/edo sare sozialetatik abiatuta (GHERARDI, 2002).


55.2.Ingurumen Kudeaketako Sare AnitzenSistemaren Ebaluazioa

Ereduak barnean hartzen du ebaluazio-proposamen bat. Proposamen horrek baloratuko du noraino bete diren sare anitzen sistemaren funtzionamendurako ezinbestekoak diren gobernantza iraunkorreko bal-dintzak. Horrenbestez, baliteke ebaluazioak zehaz-tea neurriak ezarri behar direla funtzionamendua hobetzeko eta horrela, eragile batzuk eta besteak lurralde, esparru sektorial edo erakunde bateko in-gurumen kudeaketako prozesuetan integra daitezela ziurtatzeko.

Ebaluazioa egiteko, norainoko hori kategorizatzen da, edo gobernantza iraunkorreko baldintzak nola bete diren baloratzen da. Hori egin ahal da gutxie-neko baldintza batzuei aplikatzen zaizkien balio-iriz-piden bidez. Horri esker, ingurumen kudeaketako sare anitzen sistema batek funtzionatu ahal du (5-2 taula).

Ebaluazio-prozesua hasteko (5-4 irudia) gobernantza iraunkorraren baldintzak identifikatzen dira, eta amai-tzeko, hobekuntzak ezartzeko beharrizana ebaluatzen da, baldintza horiek betetzeko modua emango duten xede eta helburuekin.

Kategorizazioa, “magnitudea x emaitza” balio-eskala-rekin lotuta dago, baremazio-adierazleak oinarri hartu-ta. Horien balorazioa baldintza bakoitzarekin lotutako irizpide espezifikoen bidez egiten da (ikus 1. ERANS-KINA). Balorazio horri esker baldintzak lehenetsi ahal dira (5-3 taula), eta zehaztu egin ahal da zein eragin duten, ingurumen kudeaketaren barruan ekintza kolek-tiboa antolatzeko eta asmo komunak lor tzeko aukera emateko duten ahalmenari dagokionez.

Baldintza baten balorazio erlatiboaren emaitza kolore go-rri edo laranjakoa bada, baldintza horiek modu absolutu eta erlatiboan aztertu beharko dira (5-4 taula), epe labur eta luzeko neurriak ezartzeko, sare anitzen sistemaren funtzionamenduan hobekuntzak ahalbidetuko dituzten xede eta helburuekin, hala ekintza kolektiboa ingurumen kudeaketako zati aktiboa errazago izango delakoan.

5-4 IRUDIAINGURUMEN KUDEAKETAKO SARE ANITZEN SISTEMAREN

EBALUAZIO-PROZESUAREN FLUXU-DIAGRAMA


GOBERNANTZA IRAUNKORRAREN BALDINTZAK

Konexioa eta interdependentzia sorrarazten dituzten ingurumen

kudeaketako tresnen elkartruke-fluxu etengabea

Magnitude eta Emaitzako balio-eskala:

Handia-Ertaina-Txikia

Baldintzaren eragina zehazten duen eskala

Lehenetsitako baldintzak

Honekin lotuta Ekintza kolektiboa ingurumen kudeaketako prozesuetan integratzea

Baldintzen irizpide espezifikoak eta beren baremazio-adierazleak

GOBERNANTZA IRAUNKORRAREN BALDINTZEN

BETETZE-MAILAREN BALORAZIOA

Honekin lotuta Hau oinarrihartuta:

Honetarako:

BALDINTZAK LEHENETSI Honekin lotuta

NEURRIAK EZARRI, XEDE ETA HELBURUEKIN Hau oinarri hartuta:


5-3 TAULABALORAZIOA ETA LEHENESPENA, MAGNITUDEA x EMAITZAREN ARABERA

EMAITZA

1Txikia

2Ertaina

3Handia

MAGNITUDEA

1 Txikia 1 2 3

2 Ertaina 2 4 6

3 Handia 3 6 9

Baldintzak lehenesten dira honako balorazio hauek dituztenean:

Kolore gorrikobalioak

Kolore laranjakobalioak


55-4 TAULA

BALDINTZEN LEHENESPEN MATRIZEA

BALDINTZA ADIERAZLEAMAGNITUDEA

MEMAITZA

EM x E

I. Informazioaren kalitatea 1. Informazio eskuragarria

2. Informazio eguneratua

3. Informazio konparagarria

4. Informazio nahikoa eta erabilgarria

5. Ezagutza ez formala

(BB ): M eta Eren batukaria / erabilitako adierazleen kopurua (kasu honetan 5)

II. Tokikoa-globala ardatzean (bertikala) integratzea

1. Lankidetzako mekanismoak2. Partaidetza3. Komunikazio mekanismoak4. Agintaritza arauemailea

M eta Eren batukaria / erabilitako adierazleen kopurua (kasu honetan 4)

III. Koordinazio sektoriala (horizontala)

1. Koaliziorako mekanismoak2. Kanpo-efektuak3. Interes-gatazkak4. Gatazken negoziazioa


IV. Ingurumen Kudeaketako Tresnen berrikuntza

1. Prozesuen arintasuna2. Prozesuen hobekuntza


V. Partaidetzaren aldeko kultura 1. Partaidetzarako espazioak2. Partaidetza zabala3. Integrazioa4. Ahalduntzea


VI. Administrazio-kultura eta ekintza politikoaren kalitatea

1. Ardura printzipioa2. Zerbitzu-estandarrak3. Ebaluazio-mekanismoak


V. Iraunkortasunaren kultura 1. Kontzientzia kolektiboa2. Balio-Irizpideak


VI. Kapital sozialaren indarra 1. Eragileen arteko elkarreragina 2. Konexio-modua


BALORAZIO ABSOLUTUA BB-en batukaria / baldintzen kopurua (kasu honetan 6)

(BB): Baldintzaren Balioa


6

59

Eredua aplikatzeko, “Bizkaiko garapen iraunkorrerako ekintza kolektiboko sarea” ezartzeko proposamena egin da. Sare honek aukera emango luke ekintza kolektiboa antolatzeko eta lurraldeko ingurumen kudeaketan atal aktiboa izateko. Prozesu hori hasten da portaera-mo-du batzuk eta bestean identifikatzen direnean eta era berean ekintzarako asmo komunetan antolatzen di-renean. Modu horretan, parte hartzen duten eragileei gaitasuna emango zaie, euren jarduketa-proposame-nak gara ditzaten, partaidetza sustatuz, eta, horren-bestez, epe luzean Bizkaiko Lurralde Historikoaren garapen iraunkorrean laguntzeko.

Gobernantza iraunkorrak Bizkaiko ingurumen ku-deaketaren barruan parte hartzen duten gobernuko eta gobernuz kanpoko eragileen arteko elkarreragin-ja-rraibideak deskubritzeko eta aztertzeko bitartekoak emango ditu. Hori erabili ahal da Bizkaiko Lurralde His-torikoaren barruan garapen iraunkorrarekin lotutako aukera dinamikoen oreka-baldintzek sorrarazten dituz-ten gobernu-emaitza batzuk eta besteak azaltzeko.

Barnean hartzen du kudeaketa publiko berri ba-ten ikuspegia. Kudeaketa horrek tresna, modalitate eta prozesu berriak ezarriko ditu, zerbitzugintzaz eta kontrol sozialen kontrolaz eta baliabideen kontrolaz harago. Alde batera uzten du kudeaketa-sistemen optimizazio teknikoaren aldeko apustua, adibidez ad-ministrazio-kalitatearen eta prestazioen neurketa so-fistikatuak, eta ardatz hartzen du administrazioaren barruko norabide-aldaketa. Norabide aldaketa horrek partaidetza sustatzen duten sare itxurako gober-nu-metodoak dakartza; metodo horietan, Bizkaiko Lurralde Historikoarentzat ingurumen iraunkortasuna bermatuko duten erabaki eta erronka zehatzak izaera kolektiboko auzia izango dira (NATERA, 2004b).

Testuinguru horretan, horretarako, esaten da ekintza publiko eta pribatuko sare anitzen sistema barnean hartzen duen gobernu-estiloa gobernantza dela (NATERA, 2004b). Hau da, sareko gobernu-formak, hierarkia tradizionalaren benetako alternatiba gisa. Kontrolari ez zaio uko egiten, baina konfiantzaren eta prozedura in-formalen sena areagotzen da, eta aldi berean jarduera kooperatiboko moduak bultzatzen dira.

Alde horretatik, ereduaren aplikazio posible gisa propo-satzen da “Bizkaiko garapen iraunkorrerako ekintza ko

lektiboko sarea” sendotzea, eta horretarako, sare horren egitura biztanleriaren eta lurraldea osatzen duten ekosis-temen arteko elkarreraginetan oinarritzea. Modu horre-tan, garapen iraunkorreko baldintza eta oreka komeniga-rriak sortuko lirateke Bizkaiko Lurralde Historikoarentzat.

Ikerketa honetan proposatutako ereduaren arabera, sare horrek ingurumen kudeaketako sare anitzen sis-tema baten inguruan funtziona dezala planteatzen da. Horretarako, lehenengoz, Bizkaiko Lurralde Historikoa espazio fisiko gisa ez ezik sistema biofisikoaren, sis-tema sozio-kulturalaren eta sistema ekonomikoaren arteko oinarritze eta elkarreragineko esparru gisa uler-tu behar da (ikus 3-2 irudia) (PALACIOS I. et al., 2010). Kontzeptu horri esker, ekintza kolektiboa ingurumen kudeaketako prozesuetan integratu ahal izateko in-gurune dinamikoa irekiko da.

6.1.Bizkaiko Foru Aldundia, Integrazioaren Motorra

Bizkaiko Foru Aldundiak funtsezko zeregina betetzen du Bizkaiko Lurralde Historikoko erabakitze-proze-suan; izan ere, gaitasuna dauka, baita esku hartzeko borondatea ere, eta horretarako bere baliabideak era-biltzen ditu, bere proposamenak eta gobernu-ekintzak onar daitezen. Bizkaiko Foru Aldundiak, eragile estra-tegiko eta lurraldeko lider gisa, nahitaez zeregin eraba-kigarria bete behar du, eta Bizkaiko Foru Aldundiko sail arteko sare sektorialak eta eskualdeko sareak –bes-teak beste– bultzatu eta abiarazi behar ditu. Halakoak abian daudela, gobernu onaren, gardentasunaren eta partaidetzaren bidean egindako lana areagotu ahalko litzateke eta arrakasta bermatu, ekintza kolektiboak eta sareko lanak dakartzaten aldaketa-prozesuen la-guntzari esker.

Alde horretatik, bultzatu nahi den gobernu-ekintzak, lortu beharreko helburuak, erantzukizun eta eginki-zunak konpartitzen dituzten gobernu-atal batzuk eta besteak, multzoan hartuta, askoz garrantzitsuagoak izango lirateke gaur egungo sailen arteko eginkizun eta erantzukizunen atribuzioa baino (SUBIRATS, 2010). Modu horretan, auzitan dauden gaien logikak (asmo komu-

6Partaidetza sustatzen duen kudeaketa publikoa sarean


nak) ezarriko lituzke lehentasunak nahiz sare anitz ba-tzuen eta besteen egituraketa.

Eskumenen araberako bereizketaren gaur egungo ere-dua maila edo lurralde-eskala diferentetan antolatutako printzipio arauemaile baten mendean dago. Maila edo eskala horiek dira Eusko Jaurlaritza, Bizkaiko Foru Al-dundia, mankomunitateak, udalak, erakundeak, agen-tzia sektorialak eta partzuergoak. Hala ere, zeregin ba-tzuk interdependenteak dira; hortaz, maila horien artean erabakia koordinatua izan beharko litzateke. Beraz, eredu hori eraldatu ahalko litzateke, eta interdependen-tzien antolaketa gisa ulertzen hasi (INNERARITY, 2006).

Horren haritik, Bizkaiko Foru Aldundiaren barruan eral-daketa-prozesu hori denbora aldetik epe labur, ertain eta luzean aurreikusi ahalko litzateke. Prozesu hori hasi ondoren, espero da Aldundiak, “adabegi koordi-natzaile”ko lider den eragilea izanik, eraldaketa eta al-daketa-filosofia hori Aldundiari, Eusko Jaurlaritzari eta tokiko korporazio publikoei atxikitako erakundeetara eta halaber sektore ekonomikoan nahiz gizarte zibilean antolatutako eragileetara hedatzea.

Prozesu horren gaur egungo perspektiba barnean har-tu behar du. Perspektiba horrek ekintza kolektiboko asmo komunetan antolatutako portaera-moduak iden-tifikatzen ditu, eta parte hartzen duten eragileei lagun-tzen die euren jarduketa-proposamenak partaidetza sustatuz garatzeko modua erabakitzen.

Laburbilduta, kontua da eraldaketako ahalmen eta aukerak identifikatzea indar bultzatzaile batzuen la-guntzaz; gaur egun indar horiek ingurumen kudeake-tako tresnen eta tresna horien banaketa-kanalen ba-rruan daude (5-1 taula). Horretarako aintzat hartzen dira antolakuntzarako kanalak eskaintzen dituzten tresna operatiboak, esaterako partaidetzarako espa-zioak; eta aintzat hartzen dira, halaber, kanal estra-tegikoak bideratzen dituzten plangintza-tresnak; hain zuzen ere, halakoa da Bizkaiko Foru Aldundiaren gara-pen iraunkorrerako estrategia, Bizkaia 21 Egitasmoa. Egitasmo hori 2005az geroztik oinarrizko tresna izan da Bizkaiko Lurralde Historikoaren garapen integrale-rako. 2011. urtean berritutako egitasmo horrek bultza-tu egiten ditu foru erakundeak Bizkaiko Lurralde Histo-rikoarentzat egiten dituen iraunkortasun politikak.

Bizkaia 21 Egitasmoaren laguntzaz prozesua hasi ahal ko da “Bizkaiko garapen iraunkorrerako ekintza kolektiboko sarea” inplementatzeko, partaidetza sus-tatzen duen sareko kudeaketa publikorako aldaketa bideratzea xede duen ikerketaren barruan, Bizkaiko ingurumen kudeaketarako sare anitzen sistemaren ikusmolde kontzeptualetik. Horretarako, ikerketa-ekin-

tza-partaidetza prozesuak dakarren metodologia apli-katzea iradokitzen da, prozesu honen interesa ez baita ezagutza musu-truk, baizik eta gauzak uler tzea ekintza eraldatzaileak egiteko, edo alderantziz, ekintza eralda-tzaileak egitea gauzak ulertzeko.

Arrazoi horregatik, prozesuaren urratsak izaera zikli-koko lau urratseko espiralean garatuko dira. Espiral horrek barnean hartzen du prozesu malgua eta par-taidetza sustatzen duena. Prozesu horretan espiral bakoitza ziklo bat da, ikerketako eta ekintzako ziklo bat, partaidetza ahalbidetzen duena, horretarako bi-deak direla ezagutzea, ekitea, behatzea eta hausnar-tzea. Prozesu horrek espiral itxurako atzeraelikadura dakar ekintzaren eta hausnarketaren artean, eta hala eraldaketa ahalbidetzen da.

Asmoa da eragileek apurka partaidetza mailak gara ditzatela, hartzen duten erantzukizunaren arabera; era berean, barnean dira lau maila. Lehenengo maila da parte izatea, eta eragilea talde baten barruan egotean datza. Sare edo talde baten barruan egoteak prozesu batekin konektatuta egotea dakar; prozesu horretan pertsona bakoitza aldi berean hartzailea eta igorlea da.

Bigarren mailaren xedea da eragileek prozesuko zati direla senti dezatela. Maila hori ezinbestekoa da au-tonomiarako, eta harreman sozialetarako zuzeneko sarbidea izatea dakar. Hirugarren mailak parte hartzea dakar, eta prozesuaren barruan modu iraunkorrean eta erantzukizuneko eta konpromisoko maila handi samar batekin eginkizun bat izateko aukera dakar. Laugarren mailak partea edukitzea dakar, eta hauxe esan nahi du: posibleak, konstanteak eta koherenteak diren ekintzen sorta bat zuzenean egitea, eta horrenbestez taldean erantzukizuna edukitzea. Alde horretatik, nola edo hala, boterearen birbanaketa gertatuko litzateke (Alboan, 2007).

Aurreko hori oinarri hartuta, “Bizkaiko garapen iraunkorrerako ekintza kolektiboko sarea” ezartzeko prozesuan (6-1 irudia) hasierako 4 etapa identifikatu dira: sarea sortzea, sarea integratzea, sarea garatzea eta sarea sendotzea. Esan daiteke prozesua ez dela amaitzen azken ziklo horretan, mugarik gabe jarraitzeko gaita-suna baitu; alde horretatik ziklo bakoitzean proposamen berriak integratu ahal dira, gaur egungo errealitateekin, ustekabeko efektuekin eta sarearen bizitza-zikloan be-reizi ezin diren mugekin bat etorriz (GARRIDO, 2001).

Espiralak barnean hartzen du etengabe birdefinizio-proze-sua, lagungarria dena zer aldatu nahi den zehazteko, eta horrez gain berridentifikazio-prozesua. Horrek adi tzera ematen du I. eta II. etapen bilakaeran komenigarria dela urratsak birdefinitzea eta hurrengo urratsak eta III., IV., eta n-garren etapetako jarduerak definitzea.

Partaidetza sustatzen duen kudeaketa publikoa sarean 61

6

EPE LABURRAI . ETAPASORTU

EZAGUTU1. urratsa. Sarearen sorrera

HAUSNARTU4. urratsa. Mobilizazioa

EKIN2. urratsa. Diseinua eta egitura

BEHATU3. urratsa. Partaidetza

EPE ERTAINAII. ETAPA

INTEGRATU

EZAGUTU5. urratsa. Eragileak sartzea


EKIN6. urratsa. Sinergiak

BEHATU7.urratsa. Partaidetza

EPE LUZEA

III. ETAPAGARATU

EZAGUTU9. Dinamikak


EKIN10. urratsa. Lankidetza


EPE LUZEAIV. ETAPASENDOTU

EZAGUTU13. uratsa. Aktiboak


EKIN14. urratsa. Autokudeaketa


n... ZIKLOA

6-1 IRUDIABIZKAIKO GARAPEN IRAUNKORRERAKO EKINTZA KOLEKTIBOKO

SAREA INPLEMENTATZEKO PROZESU METODOLOGIKOA


Etapa honen ezaugarria da independenteak eta hasieran loturarik gabeak diren eragileak egotea; hala ere, eragile horiek inbolukratuta daude eta ekintza kolektiboko ahal-menak nahiz lankidetza garatu nahi dituzte.

Sarearen egitura ezarri ondoren, eragileak nahiz haien baliabideak integratzeari eta sartzeari ekiten zaio. Hori sustatzen dute sareko lider eta koordinatzaile izango di-ren eragileen indar bultzatzaileek. Sorrera etapan indar bultzatzaile hori arrakastaz bideratzen bada, baliteke sa-rea azaleratzea eta aurrea egitea. Etapa hori funtsezkoa da sarearen iraunkortasunerako. Ezaugarri nagusia da eragile estrategikoak daudela eta konpromisoa hartzen dutela, eta eragile horiek beste eragile eta/edo sare ba-tzuk erakarriko dituztela. Integrazio horri esker sarearen bizitza-zikloko hurrengo etapara igaro ahal gara.

Etapa honetan sarea garatzen ari da, sarearen hedape-na sarean sartzen nahiz bertatik irteten diren eragileen dinamiken eta elkarreraginaren ezagutzaren mendean dago. Garrantzitsuena da garatzea eta barneko nahiz kanpoko konexioak dauzkaten sare konplexu berrietan integratzea, bai eta interdependentziako eta lankide-tzako jarraibideak egotea.

Sareak heldutasuna lortu du. Une horretan hasten den prozesuan lehiakortasun sektoriala eta lurralde-kohesioa (aktiboak), partaidetza sustatzen duen kudeaketa publi-kotik bideratua (autokudeaketa), emaitza erlazional ko-herenteak izango dira, eta sarean lan egiteko beharriza-na emaitza horien indargarria izango da. Prozesua ez da amaitzen azken ziklo horretan, mugarik gabe jarraitzeko gaitasuna baitu; alde horretatik ziklo bakoi tzean propo-samen berriak integratu ahal dira, errealitate berriekin, ustekabeko efektuekin eta sarearen bizitza-zikloan be-reizi ezin diren mugekin bat etorriz.


6.2. Epe Laburreko Ekintza Kolektiboa

Ekintza kolektiboaren teorian, asmo berberarekin ba-tera jarduten duten pertsonen kopuru jakin bat azpi-marratzen da (PARAMIO, 2000). Hain zuzen ere “Bizkaiko garapen iraunkorrerako ekintza kolektiboko sare” ho-rren barruan azpimarratze horren oinarria prozesuan esku hartzen duten gobernuko eta gobernuz kanpoko eragileen ekintza kolektiboaren antolaketa da. An-tolaketa hori, ekintza kolektiboa baldintzatzen duten elkarreragin-jarraibideen bidez lortzen da, eta horrez gain konexioak sortzen dituzten ingurumen kudeake-tako tresnen elkartrukea bideratzeko banaketa-kana-len bidez. Hala, asmo komunak bistaratu ahal dira, eta era berean, asmo komun horiei esker elkarrenganako ekintza-erreakzioko moduak aktibatzen dira, adosta-sunetara heldu ahal diren eta partaidetza sustatzen duten jarduketa kolektiboak bideratuz.

Hala ere, hori ez da berez sortzen den fenomeno natu-rala, ezta eragileen arteko elkarreraginen garapenaren emaitza automatikoa, ezta konpondu behar diren ara-zoen ondorio logikoa ere (CROZIER et al., 1990). Ondorioz, ekintza kolektiboa helburu espezifikoak zirt edo zart lortzean datza. Ekintza hori, 6-1 irudian proposatutako

ikerketa-ekintza-partaidetza metodologia erabil tzen duen ekintza-hausnarketa prozesu baten bidez hasten da. Eraikuntza-prozesu horri esker eboluzioa gertatu ahalko da epe luzean eta epe zehatzik gabe, Bizkaiko Lurralde Historikoa barnean hartzen duen testuinguru globalaren barruan joera sozial eta ekonomiko berrieta-rako eta ingurumen-joera berrietarako erronka berri eta konplexuak sortzen diren neurrian.

Prozesua hasteko sarearen inkubazio-etapa gertatzen da: sarea sortu, diseinatu eta egituratzen da, eta hel-burua ezagutza da, hausnartzeko eta eraldatzeko (6-1 irudia). Hasiera horretan jatorrizko egoera bat dago. Egoera horretan, eragileek modu isolatuan egiten dute lan (6-2 irudia), eta hori ez da diferentea Bizkaiko Foru Aldundiarentzat, lehenago esan denez Aldundi horrek eskumenak Kabinete, Sail, Zuzendaritza Nagusi, Azpi-zuzendaritza, Zerbitzu eta Atalen artean banatuz jar-duten baitu.

Epe luzeko ekintza kolektiboaren xedea eragileak mo-bilizatzea izan behar da, “adabegi koordinatzailea” egi-turatzeko, adabegi horren barruan baitaude Biz kaiko Foru Aldundiko Sail, Zuzendaritza Nagusi eta erakun-de guztiak. Horregatik, mobilizazioaren abiapuntuak hauek izan behar dira: Sail arteko lankidetza, ikusmol-

6-2 IRUDIAPARTAIDETZA SUSTATZEKO ETA SAREKO KUDEAKETA PUBLIKOKO PROZESUAREN

EPE LABURREKO BILAKAERA BFA-N1

SAIL ARTEKO KONPARTIMENTUAK1 EPE LABURRA

Baliabideak

Kapital naturala

Finantza-kapitala

Kapital eraikia

Giza kapitala


1 Bizkaiko Foru Aldundiaren egitura, ikerketa hau egin zeneko 2011-2015 legegintzaldian.

BFALiderra: Xede du gobernu ona, gardentasuna, gobernantza eta partaidetza

Ingurumen Saila

Nekazaritza Saila

Ogasun eta Finantza Saila

Ekonomia Sustatzeko Saila

Herri Lan eta Garraio Saila

Gizarte Ekintza Saila

Kultura Saila


6de sistemikoarekin, eta gainera sistema biofisikoaren, sistema sozio-kulturalaren eta sistema ekonomikoaren arteko euste eta elkarreraginerako esparrua barnean har tzeko aukera emango duen osotasun estruktural baten pertzepzioa, 3-2 irudian azaldu denez.

Kapital naturalaren, giza kapitalaren, kapital eraikiaren eta finantza-kapitalaren integrazioa eta beren arteko loturak ikusmolde global eta sistemikotik azaldu be-har dira eredu honen bidez: indar eragileak, presioa, egoera, eraginak eta erantzunak (ARTO OLAIZOLA, 2010). Garrantzitsua da azpimarratzea Euskal Ingurumen Politikak ingurumen arazoei erantzuna emateko duen garrantzia, eta presioen, eraginaren eta sistemaren egoeraren artean elkarreraginak sortzen diren modua.

“Adabegi koordinatzaile” horren ikusmoldean, lider-go batek gidatuta, sistema biofisikoaren, sistema sozio-kulturalaren eta sistema ekonomikoaren ku-deaketa eta esku-hartzea dagozkio, indar gidariaren edo bultzada-motorraren oinarrian (indar eragileak). Horren haritik, erantzun batzuk eta besteak politika publikoen itxurapean eraikitzearen eta horrekin batera asmo komunak garatzearen erantzule da, horretarako ingurumen kudeaketako tresnak eta beren banake-ta-kanalak erabilita (5.1 taula).

6.3.Epe Ertaineko Ekintza Kolektiboa

Gaur egun, Bizkaiko Foru Aldundiaren apustuaren xedea gobernu ona, gardentasuna, gobernantza eta partaidetza da. Epe ertaineko ekintza kolektiboa an-tolatzeak bultzadaren motorrei on egingo die. Hala, partaidetza sustatzen duen kudeaketa kolektiborantz aurrera egin ahalko da, Bizkaiko Foru Aldundiaren gaur egungo apustua sendotzeko, Bizkaiarentzat garapen iraunkorreko akordio kolektiboa oinarri dela.

Epe ertainean espero da sailen konpartimentuak ahul-duko direna eta, era berean, kudeaketa-beharrizaneta-rako beste sare batzuk azaleratzeko prozesuak hasiko direna, eta hala sailen arteko lankidetza garatuko dena kapital naturalaren, giza kapitalaren, kapital eraikiaren eta finan tza-kapitalaren eskumen-banaketari buruz. Eta horrekin, aukera emango da sail arteko baterako ekintzak egiteko eta/edo asmo komunak dituzten la-neko baterako sareen garapena bideratzeko.

Sare horien adibide bat da Ingurumen Sailaren eta Nekazaritza Sailaren artekoa1, eta gauza bera gertatu da beste Sail batzuekin (6-3 irudia). Azkenean sareen bilbe oso bat aurreikusten da, liderra Ahaldun Nagu-siaren Kabinetea dela, eta Iraunkortasuna eta Ingurune Naturala Zaintzeko Sailak koordinatuta.

Aldi berean, gobernuko beste eragile batzuen boron-datezko partaidetza sustatuko litzateke: Halakoak dira Bizkaiko Foru Aldundiko erakundeak, Bizkaiko Lurral-de Historikoko beste erakunde publiko batzuk, Eusko Jaurlaritza eta bere erakunde publikoak eta, bestetik, gizarte zibileko gobernuz kanpoko eragileak eta eragile ekonomikoak. Adibide gisa batzuk identifikatzen dira 6-3 irudian.

Identifikatu denez, Bizkaiko Foru Aldundiko Iraunkor-tasuna eta Ingurune Naturala Zaintzeko Saila eragile estrategikoa da, eta testuinguru honetan, sarea koor-dinatzeko eragile egokia da. Halakotzat hartzen da, gainera, “Bizkaia 21 Egitasmoa” izeneko hausnarketa-rako eta lanerako proposamenaren eta sail arteko es-trategiaren erantzulea delako. Kudeaketako tresna hori indar eragile gisa onartu da, “Bizkaiko garapen iraunkorrerako lan kolektiboko sarea” sortzeko.

Kudeaketako tresna hori da Lurralde Historikoaren eta lurraldea osatzen duten udalerrien garapen iraunkorre-rako foru estrategia. Erantzuna ematen die Garapen Iraunkorraren Europako Estrategiak (2001, 2005) plan-teatzen zituen erronka handiei, baita Europa 2020 Es-trategiaren (2010) erronkei ere. Gainera azpimarratzen du beharrezkoa dela gainerako euskal administrazio publikoekiko koordinazioa, eta zehatzago, udal ad-ministrazioekin (EUSKO JAURLARITZA, 2011). Estrategia hori erabat zeharkakoa da, Bizkaiko Lurralde Historiko osoari dagokio, eta iraunkortasunaren helburuak inte-gratzen ditu bere politika publikoetan.

Bizkaia 21 Egitasmoak, plangintzako tresna gisa, plan-gintza estrategikoko kanala aktibatuko luke asmo ko-mun honekin: epe ertainean sarea aktibatzea eta orien-tatzea. Batuketa positiboko eszenario eta egoerak gara ditzala aurreikusten da. Egoera horietan, prozesu honetako eragile guztiek irabaziko dute inbolukratuz, parte hartuz eta lankidetzan arituz.

Ildo horretan, Bizkaiko Foru Aldundiaren barruan Zuzendaritza Nagusi guztien iraunkortasun eragile edo agente gisa joka tzen duten ordezkarien sare batek

1 Lan hau argitaratu den unean, Iraunkortasuna eta Ingurune Na-turala Zaintzeko Saila da, Ingurumen Saila eta Nekazaritza Saila bateratu ondoren.


Iturri

a: G

euk

egin

a.

ERAG

ILEA

KSA

IL A

RTEK

O / S

EKTO

REET

AEKO

KON

PART

IMEN

TUAK

EPE

ERTA

INA

Bizk

aiko

For

u Al

dund

ia

Bizk

aiko

For

u Al

dund

iko

erak

unde

ak

Bizk

aiko

toki

ko

erak

unde

pub

likoa

k

Eusk

o Ja

urla

ritza

et

a be

re e

raku

nde

publ

ikoa

k

Gobe

rnuz

kan

poko

er

agile

ak

6-3

IRU

DIA

PART

AID

ETZA

SU

STAT

ZEK

O E

TA S

AREK

O K

UD

EAK

ETA

PUBL

IKO

KO

PR

OZE

SUAR

EN B

ILAK

AER

A EP

E ER

TAIN

EAN

BIZ

KAI

KO

LU

RR

ALD

E H

ISTO

RIK

OAN

Ahal

dun

Nagu

siar

en K

abin

ete

Koor

dina

tzai

le L

ider

ra

Bultz

ada-

mot

orra

:Go

bern

antz

a Ira

unko

rra

Iraun

kort

asun

a et

a

Ingu

rune

Nat

ural

a

Zain

tzek

o Sa

ila.

Koor

dina

tzai

lea

Sist

ema

Biofi

siko

a

Mot

or In

tegr

atza

ilea:

Kapi

tal N

atur

ala

Eusk

ara

eta

Kultu

ra

Sist

ema

Sozi

o-Ku

ltura

la

Mot

or in

tegr

atza

ilea:

Kapi

tal S

ozio

Kul

tura

la

Giza

rte

Ekin

tza

Saila

+

Enpl

egu,

Giz

arte

inkl

usio

a et

aBe

rdin

tasu

na s

usta

tzek

o Sa

ila

Sist

ema

Sozi

o-ku

ltura

la

Mot

or In

tegr

atza

ilea:

Giza

Kap

itala

Ogas

un e

ta F

inan

tza

Saila

Sist

ema

ekon

omik

oa

Mot

or In

tegr

atza

ilea:

Fina

ntza

-kap

itala

Garra

ioak

, Mug

ikor

tasu

na

eta

Lurra

ldea

ren

Kohe

sioa

Su

stat

zeko

Sai

la +

Eko

nom

i eta

Lu

rrald

e Gar

apen

eko

Saila

Sist

ema

ekon

omik

oa M

otor

In

tegr

atza

ilea:

Kapi

tal E

raik

ia

Lant

ik

Eude

l

Bisc

ay T

IKZu

gazt

el

Basa

lan

Bizk

aiKO

AGU

FE

Hezk

untz

a Sa

ilaEk

onom

ia

eta

Ogas

un

Saila

Cebe

k1..n

era

kund

ea

Ekon

omia

kl

uste

rrak

Enpl

egu

eta

Giza

rte

Gai-

etak

o Sa

ila

Eusk

aldu

na

jaur

egia

1..n

er

akun

dea

1..n

er

akun

dea

EDE

Ingu

rum

en

eta

Neka

za-

ritza

Sai

lak

Etxe

bizi

tza

eta

Herr

i Lan

Sai

la

Ekol

ogis

tak

M

artx

an

Ur

partz

uerg

oak

Garr

aio

Pa

rtzu

ergo

a

EVE

Apar

kabi

sa

Aclim

a

HAZI

Inte

rbia

k

Seed

Cap

ital

BEAZ

Garb

iker

Bizk

aial

deTu

tore

tza

Erak

unde

a

Kultu

ra S

aila

Indu

stria

eta

Be

rrik

untz

a Sa

ila

Ceco

bi

Osas

un S

aila

Azku

e

1..n

er

akun

dea

Unes

coEt

xea

Man

kom

uni-

tate

ak

IHOB

E

Azpi

egitu

rak

EHDE

Ekin

tza

kole

ktib

oko

proz

esua

k (s

area

k,

espa

zioa

k, e

tab.

)

Saile

tako

/ se

ktor

eeta

ko

konp

artim

entu

akSa

ileta

ko /

sekt

oree

tako

ko

npar

timen

tuen

ahu

ltzea

BIZK

AIKO

GAR

APEN

IRAU

NKOR

RERA

KO E

KINT

ZA K

OLEK

TIBO

KO S

AREA


6funtzionatzen du. Sare hori Aldundiko Sail nahiz Zuzen-daritza Nagusi bakoitzean figura teknikoa da, koordi-natzailea eta dinamizatzailea, eta aldi berean Ahaldun Nagusiaren Kabinetearekin mintzakide balioduna da, Aalborg-eko konpromisoetatik ondorioztatzen den ar-loan, eta Biz kaia 21 Egitasmoaren ildo estrategiko eta helburuak betetzeko.

Onartu behar da “sarearen inkubazio etapa” (6-1 iru-dia) ez litzatekeela zerotik hasiko. Izan ere, Bizkaiko Foru Aldundiak 2005az geroztik dauka kudeaketako tresna hori. Diseinu eta egituraketa lan zorrotz baten bi-dez sortu zen, Ingurumen Saila buru zela, foru erakun-deko sail guzti-guztien partaidetzarekin, iraunkorta-sunaren zeharkako testuinguruaren barruan (BIZKAIKO FORU ALDUNDIKO INGURUMEN SAILA, 2012).

Horrenbestez, eta sare gisa eta modu koordinatuan, Bizkaiko Foru Aldundiaren garapen iraunkorrerako estrategia, Bizkaia 21 Egitasmoa, bultzada-motorra izango litzateke: iraunkortasunari dagokionez “adabe-gi sektorialak” eta asmo komunak aktibatuko lituzke, eta horretarako, kapital naturala, giza kapitala, kapi-tal sozio-kulturala, kapital eraikia eta finantza-kapitala partaide bihurtuko lituzke. Hala hasiko litzateke ekin-tza kolektiboko eta sareko laneko prozesua, eta epe luzean sailen konpartimentu guztiak ahultzea aurreiku-siko luke.

6.4. Epe Luzeko Ekintza Kolektiboa

Epe luzean espero da konpartimentutan antolatutako ekintza osorik diluitzea eta sail arteko ekintza kolek-tiboko prozesu guztiak hurbiltzea (6-4 irudia). Diluzio hori gertatzen den aldi berean, parte hartzera gonbi-datzeko espazioak sortuko lirateke; hala, beren espa-zioetan, esparru sektorialetan eta lurraldeetan lehendik ere lanean ari direnei gauzak inposatzea saihestuko litzateke. Xedea hauxe da: dauden sistemak, politikak, egiturak eta sareak batzea, eta hala ekintza kolektiboa gauzatu ahal izatea, kontuan hartuta jarduera batzuek agian beste ikuspuntu bat eskatu beharko dutela.

Ekintzarako espazio komunak eraiki edo garatu behar dira ekintza kolektibo batzuen eta besteen partaidetza ahalbidetzeko (sareak, baterako lanerako espazioak) gobernuko eragileen, gobernuz kanpoko eragileen eta eragile mistoen artean, ingurumen kudeaketako tresnekin sortutako konexioen bidez konektatzeko, lankidetzan aritzeko eta batzeko. Lurraldean tresna batzuk eta besteak barnean hartu ahal dituzten hiru mailatan pentsa liteke; hala, partaidetza-espazioak konektatu ahalko lirateke lurralde-eskala batzuetan eta besteetan.

Espazio horiek sortuz elkartruke-fluxu etengabea sor-tuko da eragileen artean, eta hala, asmo komunak eta baterako ekintzako moduak ere bai lurralde-esfera zabal batean. Azkenean, interdependentzien eta lan-kidetzen batuketa horri esker indartu egingo litzateke “Bizkaiko garapen iraunkorrerako ekintza kolektiboko sarea”; apurka, sare horrek bere eragin-eremua han-dituko luke.

Epe luzeko perspektibarekin lan egitea eskatzen duen ikasketa-prozesua da. Jarraitutasuna eskatzen du, etengabe aldaketen, mehatxuen eta aukeren aurrean jarrera irekia izatea. Espazio horretan etengabe gauzak ezagutzen dira, ekiten ikasten da, kudeaketa publikoa eraldatzeko eta lankidetzako sare anitzetan oinarritu-tako gobernu-jarduera bihurtzeko. Hori guztia garapen iraunkorraren ikusmolde komunarekin, xede integra-tzaile gisa, helburu horretarako sare anitz batzuen eta besteen baterako lana ahalbidetuz; eragileen konpro-miso eta partaidetzarekin, buru-belarri lan eginez, ka-pital soziala nahiz lehiakortasun sektoriala indartuz.


Iturri

a: G

euk

egin

a.

Esta

tuko

eta

na

zioa

rtek

o er

akun

deak

SAIL

ETA

SEK

TORE

AR

TEKO

KO

NPAR

TIM

ENTU

AK

Bizk

aiko

Fo

ru

Aldu

ndia

Bizk

aiko

For

u

Aldu

ndik

o

erak

unde

ak

Bizk

aiko

toki

ko

erak

unde

pub

likoa

k

Eusk

o Ja

urla

ritza

Gobe

rnuz

kan

poko

er

agile

ak

6-4

IRU

DIA

PART

AID

ETZA

SU

STAT

ZEK

O E

TA S

AREK

O K

UD

EAK

ETA

PUBL

IKO

KO

PR

OZE

SUAR

EN B

ILAK

AER

A EP

E LU

ZEAN

BIZ

KAI

KO

LU

RR

ALD

E H

ISTO

RIK

OAN

Ahal

dun

Nagu

siar

en K

abin

ete

Koor

dina

tzai

le L

ider

ra

Bultz

ada-

mot

orra

:Go

bern

antz

a Ira

unko

rra

Iraun

kort

asun

a et

a

Ingu

rune

Nat

ural

a Za

intz

eko

Saila

.

Koor

dina

tzai

lea

Sist

ema

Biofi

siko

a M

otor

Inte

grat

zaile

a:

Kapi

tal N

atur

ala

Eusk

ara

eta

Kultu

ra Si

stem

a So

zio-

Kultu

rala

M

otor

inte

grat

zaile

a:Ka

pita

l Soz

io K

ultu

rala

Giza

rte

Ekin

tza

Saila

+

Enpl

egu,

Giz

arte

inkl

usio

a et

aBe

rdin

tasu

na s

usta

tzek

o Sa

ila

Sist

ema

Sozi

o-ku

ltura

la

Mot

or In

tegr

atza

ilea:

Giza

Kap

itala

Ogas

un e

ta

Fina

ntza

Sai

la

Sist

ema

ekon

omik

oa

Mot

or In

tegr

atza

ilea:

Fina

ntza

-kap

itala

Garra

ioak

, Mug

ikor

tasu

na

eta

Lurra

ldea

ren

Kohe

sioa

Sust

atze

ko S

aila

+ E

kono

mi

eta

Lurra

lde G

arap

enek

o Sa

ila

Sist

ema

ekon

omik

oa

Mot

or In

tegr

atza

ilea:

Kapi

tal E

raik

ia

Lant

ikWBC

SD-k

o

Esku

alde

Sar

ea

Eude

lUd

aler

riakBi

scay

TIK

Zuga

ztel

Basa

lan

EBko

Ingu

ru-

men

eko

ZN

+ K

LIM

A ZN

+

AEM

A

Bizk

aiKO

AEBko

He

zkun

tza

eta

Kultu

ra Z

N

GUFE

Ekon

omia

et

a Og

asun

Sa

ilaEBko

Eko

nom

i et

a Fi

nant

za

gaie

tako

eta

M

erka

tarit

zako

ZN

Cebe

k

Ekon

omia

kl

uste

rrak

Tecn

alia

Enpl

egu

eta

Giza

rte

Gai-

etak

o Sa

ila

EBko

Enp

legu

, Gi

zart

e Ga

i eta

Gi

zart

erat

ze Z

N

Eusk

aldu

na

jaur

egia

1..n

era

kun-

de p

ublik

oa Lab

ayru

Ik

aste

gia

1..n

era

kun-

de p

ublik

oa

EDE

UPV/

EHU

Deus

tuko

U.

Ingu

rum

en

eta

Neka

za-

ritza

Sai

la

1..n

era

kund

e pu

blik

oa

1..n

era

kund

e pu

blik

oaEt

xebi

zitz

a et

a He

rri L

an S

aila

Ekol

ogis

tak

Mar

txan

Ur

partz

uerg

oak

Garr

aio

Pa

rtzu

ergo

a

Apar

kabi

sa

Inte

rbia

k Seed

Cap

italBE

AZGa

rbik

er

Bizk

aial

deTu

tore

tza

Erak

unde

a

Kul

tura

Sa

ila

Indu

stria

eta

Be

rrik

untz

a Sa

ila

Ceco

bi

Hezk

untz

a Sa

ila

Osas

un S

aila

Azku

e

1..n

era

kun-

de p

ublik

oa

Unes

coEt

xea

Man

kom

uni-

tate

ak

Azpi

egitu

rak

EHDE

Ekin

tza

kole

ktib

oko

proz

esua

k (s

area

k,

espa

zioa

k, e

tab.

)

1. m

aila

Par

taid

etza

ko

espa

zioe

n ko

ne-

xio-

punt

uak

Bizk

aian

2. m

aila

Par

taid

etza

ko

espa

zioe

n ko

ne-

xio-

punt

uak

3. m

aila

Par

taid

etza

ko

espa

zioe

n ko

ne-

xio-

punt

uak

Saile

tako

/ se

ktor

ee-

tako

kon

part

imen

tuen

ah

ultz

ea

12

3

11

11

11

22

22

33

33

3

1

BIZK

AIKO

GAR

APEN

IRAU

NKOR

RERA

KO E

KINT

ZA K

OLEK

TIBO

KO S

AREA


66.5. Ekintza Kolektiboko Partaidetza Prozesuak

Bizkaian ekintza kolektiborako partaidetza prozesuak egiten dira ekintzarako espazio komunak egokituz. Beste modu batean esanda, ekintzako prozesuak ire-kitzen dituzten jarduera indibidual eta kolektiboek, le-hentasunak antolatzeko eta azaltzeko eta baliabideak elkartrukatzeko aukera ematen duten jarduera horiek, partaidetza bideratu behar dute, eta batez ere inplika-zioa, elkarrenganakotasuna eta konpromisoa bideratu. Kontua ez da bakarrik informazioa jasotzea, baizik eta horrez gain esperientziak, trebetasunak, zalantzak eta hausnarketarako – ekintzarako espazioak irekitzeko aukera ematen duten guztia ekartzea.

Plangintzako tresnetan irudikatutako indar bultzatzaileaz gain, garrantzitsua da ekintzarako espazio komunak ekarriko dituzten partaidetza-prozesuak planteatzea, ezinbestekoak baitira “Bizkaiko garapen iraunkorrerako ekintza kolektiboko sarea” delakoaren funtzionamendu-rako. Partaidetzako prozesu horiek parte hartzen duten eragileen hurbilketa erraztuko dute, baita beste eragile batzuekiko sozializazioa ere, eta lagungarriak izango dira lehendik ezarritako espazioak aktibatzeko eta ekin-tzarako hutsuneak detektatzeko.

Kontua da sarearen planteamendu, diseinu eta egi-turan egindako ekintzen behaketako/hausnarketako espazioak ezartzea, eragileak prozesuaren barruan inplikatzea partaidetza sustatuz eta, aldi berean, az-terketa berri baterako euskarri-ebidentziak detektatuz, hala etengabeko birdefinizioa egin ahalko baita; bide horretatik, sarearen bizitza-zikloan epe labur, ertain eta luzean parte hartzen duten eragileen ulermen eta eral-daketa berria garatuko da (6-1 irudia).

Asmo komunek ekintza kolektiboa aktibatzen dute, eta aldi berean, elkartegintzako harreman edo propietate berriak eratzen dituzte parte hartzen duten eragileen motibazioan oinarrituta. Horrek inertzia kolektiboko prozesuak indartzen dituzten elkarreragin-begiztak sorrarazten ditu, taldearen balioetan eta antolakun-tzako eta arlo publikoko adimenean aldaketak egitea xede dela, iraunkortasunerako trantsizioa ahalbidetuz. Elkarrenganako ekintza-moduak sortzeko, gobernuko eta gobernuz kanpoko eragile batzuek eta besteek ekintza kolektiboko trebetasunak garatu behar dituz-te. Egoera ideal batean, hori lortu ahal da ingurumen kudeaketako prozesuan esku hartzen duten eragileen arteko antolaketa eta lankidetza lortzen denean.

Ereduaren arabera, elkarreragin-jarraibideek eragileak antolatzen dituzte adabegi sektorialen eta adabegi

funtzionalen inguruan. Era berean, adabegi koordina-tzaileak modu koherente eta egonkorrean sendotuko lituzke gobernuko eta gobernuz kanpoko eragileen arteko elkarreragin-jarraibide horiek. Hortaz, jarraian, jarraitu beharreko joko-erregelak barneratuko dituen akordio kolektibo baten barruan eragileek kudeake-tako tresnak erabiltzearen garrantzia zehaztuko da.

Ikerketa honetan identifikatu dugunez, Bizkaiak in-gurumen kudeaketako tresnen sorta zabala du esku-ra. 6-5 irudian ingurumen kudeaketako 8 tresna-talde bereizten dira, eta talde horietan era berean 30 ba-naketa-kanal bereizten dira. Kanal horiek identifikatu ondoren, hurrengo urratsa kanal bakoitzean elkar-trukeen fluxu etengabea aprobetxatzea izango litza-teke, elkarreragin positiboarekin indartuta; hau da, partaidetza sustatzen duten jarduketa kolektiboak legitimatzea. Jarduketa horien bidez adostasunak lortuko dira, eta hala aldaketak eta eraldaketak sus-tatuko dira eragileen taldean, kontuan hartuta denen partaidetza funtsezkoa dela.

Jarduketa kolektiboak legitimatzea konexioak modu koherentean ezartzea da; sare anitzen sistemaren barruan hasierako inputa honako hau izan behar da: 1) politika batzuk eta besteak eta tresna erregula-tzaileak; 2) administrazio-tresnei eta plangintza-tres-nei jarraitutasuna ematea; 3) ondoz ondoren tresna ekonomikoak erabiltzea; eta 3) azkenean, gainerako tresnetan hedatzea, lortu nahi den asmoaren arabera (6-5 irudia).

Hala ere, ezarritako sekuentzia horren xedea ez da erregelamenduak ezartzea edo ekintza kolektiboa barnean hartuko duten organoak eratzea. Gainera, ingurumen kudeaketako tresna guztiak ez daude lo-tuta administrazio-prozedurekin edo ingurumeneko plangintza-prozedurekin. Batzuetan zuzenean inguru-men arlokoak ez diren beste tresna batzuk dira, baina iraunkortasunerako lagungarriak dira.

6-6 eta 6-13 bitarteko irudiek asmo komunak identi-fikatzen dituzte, baita elkarrenganako ekintza-moduak sorrarazi ahal dituzten ingurumen kudeaketako tres-nak ere. Figura horiek mota askotako elkarrenganako ekintza-moduak agertzen dituzte, askotariko inguru-abarretan hauteman ahal direnak eta asmoaren arabera aukeratu ahal direnak. Esaterako: gobernuko eragileek duten betebeharra, ekintza kolektibo bat orientatu edo erregulatzea; horretarako, eragileek aintzatespen, sari, hedapen edo ezagutza kanalen artean aukeratu ahal dute, asmoa orientatzea bada; edo erregulazio-kana-lak, erabilerakoa edo erregulaziokoa, kalitate-estan-darrak edo ingurumen kalteen konponketa, baldin eta lortu beharreko asmoa eskubideetan eta erantzukizu-netan oinarritutako jokaera-arauak ezartzea bada.


Bestalde, sarea egokitu behar da beharrezkoa den funtzioarekin, ekintza kolektiboko estrategien arabera “adabegi funtzionalen” barruan (planifikatu, betearazi, kontrolatu eta doitu), eta horrekin batera, funtzio horiek garatzeko aukera ematen duten kudeaketako tresnen arabera.

Garrantzitsua da kontuan hartzea eragileetan eta in-gurumen kudeaketako tresnetan oinarritutako egitura hori aldatu egin ahal dela egituraren identitatea aldatu gabe, dela hasieratik zeudenak apurka aldatzen dire-lako, dela eragile berriak sartzen direlako. Hori hala izan behar da prozesua eraldatzailea izan dadin.

Esan daiteke sarearen egiturak ahalbidetzen dituela portaera eta erantzun horiek. Benetan, asmo komune-tan bildu behar dira ekintza kolektiboa sortzeko ekime-nak, eta hala, elkarrenganako ekintzako modu batzuk eta besteak sortu, eragileen arteko elkarreraginaren bi-dez. Hori bideratuz, Bizkaiko Lurralde Historikoan ka-pital sozialaren kohesioa eta indarra sortzeko bultzada emango litzateke.

Zera nabarmendu ahal da: gaur egun dauden ku-deaketako tresnak, ekintzarako espazio komunak sortzeko joera duten horiek, gehienetan tresna ope-ratiboak dira, eta aukera ematen dute antolaketa-uni-tateak sortzeko, adibidez honako hauek: kontseiluak, batzak, batzordeak, klusterrak. Hala ere, ingurumen arloko hedapenerako orientazio-tresnak (web atariak, sentsibilizazio-kanpainak), administrazio-prozeduren tresnak (Ingurumen Eraginaren Ebaluazio-prozesua) eta plangintzako tresnak (Ingurumen Esparru Plana, Bizkaia 21 Egitasmoa, Ingurugela, etab.) erabiltzeak, gaitasuna ematen du partaidetzako espazio irekiak ezartzeko, eta hain zuzen ere hala egiten da.

Espero da behintzat espazio horiek espazio sozial egituratzailea eratzea lor dezatela. Halakoak izango lirateke Bizkaiko Foru Aldundian eratuko liratekeen partaidetza-espazioak, eta horren emaitza, harreman

iraunkorrak izango lirateke. Horri esker “Bizkaiko garapen iraunkorrerako ekintza kolektiboko sarea” garatu ahalko litzateke.

Dena dela errazagoak dira hurbil dauden eragileen ar-teko harreman egituratzaileak, adibidez kasu honetan, Aldundiko Sailen artean, harreman iraunkorrak bide-ratzen dituzten lankidetzako eta konfiantzako ekin-tzak gauzatzen dituztelako. Foru Aldundiaren barruan, mugatuta daude eta funtzionarioek soilik parte hartu ahal dute batzordeen, sail arteko batzen eta beste-lako formulen bidez. Hala ere, espazio berrietarako irisgarriak izan ahalko lirateke Aldundiak garatutako teknologia berrien bidez, herritar guztiei sarearen ku-deaketaren berri emateko diseinatutako teknologien bitartez, alegia. Bide horretan, gaur egun Aldundiak modu sendoan jarduten du Bizkaiko herritar guztien-tzat irekitako konexiorako tresnak erabiliz. Halakoak dira iraunkortasunaren, gazteriaren, gizarte ekintzaren eta turismoaren arloetan informazio eta tresna interes-garriak biltzen dituzten web atariak (Bizkaia 21 ataria, Gaztebizz, Familia Harrera, mybilbaobizkaia).

Era berean, urrunagoko eragileek eratutako konexio-rako kapital soziala ezartzea espero da. Haiek, Aldun-diko sail arteko sareek ez bezala, desabantaila bat dute: ez dira egonkorrak, baliteke-eta beharrezkotzat joz gero lotura hori amaitzeko erabakia hartzea (OJE-DA et al., 2010). Alde horretatik, “adabegi koordina-tzailea”ren lana sortutako “konektore erako” loturak mantentzea izango da. Izan ere, helburu horretarako erabiliko diren partaidetzako tresna guztiak irekiak izango dira, bai gobernuko eragileentzat bai gobernuz kanpoko eragileentzat.

6-14 irudiak ekintzarako espazio komunak sortze-ko ahalmena duten ingurumen kudeaketako tresnak identifikatzen ditu. Lehenengoz zerrendatzen dira to-kian tokikoak (Bizkaia), gero azpinazionalak eta Euskal Autonomia Erkidegokoak (Espainiako estatua), eskual-dekoak (Europako Batasuna) eta mundukoak.


6

1. IN

GURU

MEN

ERE

GULA

ZIOK

O

TRE

SNAK

KANA

LAK:

1. B

iodi

berts

itate

aren

eta

Geod

iber

tsita

tear

en n

atur

ba

liabi

deen

bab

esa

eta

erab

ilera

2. In

guru

men

kut

sadu

rare

nes

tand

arra

k

3. In

guru

men

kal

itate

aren

esta

ndar

rak

4. In

guru

men

ean

erag

inda

ko

kalte

en k

onpo

nket

a

2. A

DMIN

ISTR

AZIO

-

PRO

ZEDU

RETA

KO

TRE

SNAK

KANA

LAK:

5. B

aim

enak

, Lize

ntzia

ket

a Ad

iera

zpen

ak

6. K

ontro

lak

eta

ikus

kape

nak

7. In

bent

ario

ak,

erre

gist

roak

eta

kat

alog

oak

8. H

errit

arre

npa

rtai

detz

aren

ai

ntza

tesp

ena

9. In

guru

men

diz

iplin

a

4. IN

GURU

MEN

ORIE

NTAZ

IOKO

TRE

SNAK

KANA

LAK:

14. I

ngur

umen

arlo

ko

info

rmaz

io e

ta e

zagu

tza

15. I

ngur

umen

arlo

koga

ikun

tza

16. I

ngur

umen

arlo

koza

balk

unde

a

17. A

intz

ates

pena

eta

saria

5. IN

GURU

MEN

A

RLOK

O TR

ESNA

O

PERA

TIBO

AK

KANA

LAK:

KANA

LAK:

18. I

ngur

umen

arlo

koun

itate

ope

ratib

oak

19. I

ngur

umen

ekin

tzak

o tre

snak

6. IN

GURU

MEN

-

PRO

ZESU

ETAK

O

TRE

SNAK

20. N

orm

aliz

azio

aet

a eg

iazt

apen

a

21. M

etod

olog

iak

eta

gida

k

22. T

ekno

logi

aren

gar

apen

a

7. IN

GURU

MEN

EKO

NEUR

KETA

-TRE

SNAK

KANA

LAK:

23. K

ontro

la e

ta ja

rrai

pena

24.

Em

aitz

en tx

oste

na

3. IN

GURU

MEN

-PL

ANGI

NTZA

KO T

RESN

AKKA

NALA

K:

10. P

lang

intz

a es

trat

egik

oa

11. N

atur

ingu

rua,

geo

dibe

r-ts

itate

a et

a bi

odib

erts

itate

ako

ntse

rbat

zeko

pla

nak

12. I

ngur

umen

aren

gar

apen

eta

kalit

ater

ako

plan

gint

za

13. L

agun

tza

logi

stik

oare

n pl

angi

ntza

8. T

RESN

A

EKO

NOM

IKOA

KKA

NALA

K:

25. F

inan

tza-

lagu

ntza

26. In

guru

men

eko

zerg

a ar

loa

27. M

erka

tuen

sor

rera

28. A

segu

ruak

eta

aba

lak

29. J

ardu

era-

bonu

ak

30. G

orda

ilutz

e et

aitz

ulke

ta s

iste

mak

6-5

IRU

DIA

ING

UR

UM

EN K

UD

EAK

ETAK

O T

RES

NAK

ETA

BAN

AKET

A-K

ANAL

AK

TIBO

AK B

IZK

AIK

O L

UR

RAL

DEA

REN

BAR

RU

AN

Iturri

a: G

euk

egin

a.


INGU

RUM

ENER

REGU

LAZI

OKO

TRES

NAK

Bana

keta

-kan

alak

–

Asm

o ko

mun

ak

1. N

atur

gune

bab

estu

en b

abes

eta

adi

eraz

pe-

nera

ko a

raud

ia

2. L

urra

lde

anto

lam

endu

ko a

raud

ia

3. H

irigi

ntza

ant

olam

endu

ko a

raud

ia

4. E

lem

entu

nat

ural

jaki

n ba

tzue

n ap

robe

txa-

men

dura

ko a

raud

ia

1. H

onda

kine

n m

anei

uan

bete

tzek

o es

tand

arra

k (e

txek

o ho

ndak

inak

, hon

daki

n ar

risku

tsua

k et

a ez

-arr

isku

tsua

k)

2. In

guru

men

a ku

tsa

deza

kete

n et

a ku

tsad

ura

hand

ia

sort

zen

dute

n ja

rdue

rek

bete

beh

arre

ko e

stan

darr

ak

3. E

fluen

teen

, isu

rket

en e

ta z

arat

aren

em

isio

mug

ak

1. In

guru

men

kal

itate

ko e

stan

darr

ak

(ura

, aire

a, lu

rzor

ua)

2. G

iza

osas

una

eta

ingu

rum

ena

babe

stek

o es

tand

arra

k

1. In

guru

men

era

ntzu

kizu

neko

ara

udia

2. M

urriz

teko

eta

ego

kitz

eko

arau

dia

Biod

iber

tsita

tear

en e

ta

Geod

iber

tsita

tear

en n

atur

ba

liabi

deen

bab

esa

eta

erab

ilera

Ingu

rum

en k

utsa

dura

ren

esta

ndar

rak

Ingu

rum

en k

alita

tear

en

esta

ndar

rak

Ingu

rum

enea

ner

agin

dako

kal

teen

ko

npon

keta

Elka

rren

gana

ko

ekin

tza-

mod

uak

1.. n

Elka

rren

gana

ko

ekin

tza-

mod

uak

1.. n

Elka

rren

gana

ko

ekin

tza-

mod

uak

1.. n

Elka

rren

gana

ko

ekin

tza-

mod

uak

1.. n

INGU

RUM

EN K

UDEA

KETA

KO T

RESN

EN A

DIBI

DEAK

:

6-6

IRU

DIA

ING

URUM

EN E

RREG

ULAZ

IOKO

TRE

SNEN

ELK

ARTR

UKEA

REN

BIDE

Z SO

RTUT

AKO

BAN

AKET

A-KA

NALA

K ET

A AS

MO

KO

MUN

AK

Iturri

a: G

euk

egin

a.


6

INGU

RUM

EN A

RLOK

O AD

MIN

ISTR

AZIO

-PR

OZED

URAK

Bana

keta

-kan

alak

–

Asm

o ko

mun

ak

Baim

enak

, Liz

entz

iak

eta

Adie

razp

enak

1. K

utsa

dura

ren

preb

entz

io in

tegr

atua

(ing

urum

en b

aim

en

inte

grat

ua)

2. J

ardu

eren

bai

men

eta

lize

ntzi

ak (I

ngur

umen

Era

gina

ren

Ebal

uazi

oak)

3. B

alia

bide

nat

ural

jaki

n ba

tzue

n er

abile

rari

buru

zko

baim

en

edo

adie

razp

enak

(lur

zoru

kut

satu

ak, u

r-at

zipe

nak.

..)

1. K

utsa

dura

ren

kont

rol i

nteg

ratu

a (E

-PRT

R-re

n tx

oste

na)

2. In

guru

men

ara

zoen

kon

trol

ak3.

Sal

aket

en e

ta in

dust

ria-s

ekto

re k

utsa

tzai

leen

in

guru

ko k

ontr

olak

1. K

apita

l nat

ural

ari b

uruz

koak

(meh

atxu

peko

faun

a et

a flo

ra

espe

ziee

n ka

talo

goak

, lur

zoru

kut

satu

en k

atal

ogoa

)2.

Adm

inis

traz

io-e

rreg

istr

oari

buru

zkoa

k (ja

rdue

ra s

ailk

atue

n ka

talo

goa,

REA

CH e

rreg

istr

oa, e

tab.

)

1. In

form

azio

rako

eta

kon

tsul

tara

ko e

skub

idea

2. E

kim

enak

, pro

posa

men

ak e

ta ir

adok

izun

ak3.

Esk

ari-e

skub

idea

4. In

guru

men

arlo

ko s

alak

eta

eta

kexa

k5.

Ent

zuna

ldi p

ublik

orak

o es

kubi

dea

1. S

alak

eten

gatik

esp

edie

ntea

k ire

kitz

ea2.

Ingu

rum

en e

rant

zuki

zuna

3. A

dmin

istr

azio

zeh

apen

ak4.

Del

itu e

kolo

giko

a

Kont

rola

k et

a ik

uska

pena

k

Inbe

ntar

ioak

, er

regi

stro

ak e

ta

kata

logo

ak

Herr

itarr

en

part

aide

tzar

en

aint

zate

spen

a

Ingu

rum

en d

izip

lina

INGU

RUM

EN K

UDEA

KETA

KO T

RESN

EN A

DIBI

DEAK

Elka

rren

gana

ko

ekin

tza-

mod

uak

1.. n

Elka

rren

gana

ko

ekin

tza-

mod

uak

1.. n

Elka

rren

gana

ko

ekin

tza-

mod

uak

1.. n

Elka

rren

gana

ko

ekin

tza-

mod

uak

1.. n

Elka

rren

gana

ko

ekin

tza-

mod

uak

1.. n

6-7

IRU

DIA

ADM

NIS

TRAZ

IO-P

ROZE

DU

REN

ELK

ARTR

UKE

AREN

BID

EZ S

ORT

UTA

KO B

ANAK

ETA-

KAN

ALAK

ETA

ASM

O K

OM

UN

AK

Iturri

a: G

euk

egin

a.


Elka

rren

gana

ko

ekin

tza-

mod

uak

1.. n

Elka

rren

gana

ko

ekin

tza-

mod

uak

1.. n

Elka

rren

gana

ko

ekin

tza-

mod

uak

1.. n

Elka

rren

gana

ko

ekin

tza-

mod

uak

1.. n

INGU

RUM

EN-P

LANG

INTZ

AKO

TRES

NAK

Bana

keta

-kan

alak

–

Asm

o ko

mun

ak

1. G

arap

en ir

aunk

orre

ko e

stra

tegi

a in

tegr

alak

2. In

guru

men

a ba

best

eko

estr

ateg

ia

sekt

oria

lak

3. In

guru

men

ari b

uruz

ko E

spar

ru P

rogr

ama

4. L

urra

lde

Plan

Par

tzia

lak

1. N

atur

bal

iabi

deen

ant

olam

endu

rako

pla

nak

2. K

osta

ldek

o an

tola

men

du p

lana

k

3. A

ntol

amen

duko

pla

n be

rezi

ak

4. N

atur

bal

iabi

deen

era

bile

rara

ko p

lan

eta

prog

ram

ak

5. P

lan

sekt

oria

lak

(arr

antz

a, n

ekaz

aritz

a et

a ba

sogi

ntza

, iba

i eta

err

eken

ert

zak,

ene

rgia

eo

likoa

, hez

egun

eak,

eta

b.)

1. G

arap

en s

ozio

kultu

ral e

ta e

kono

mik

oare

n ku

deak

eta

(hiri

gint

za p

lana

k, e

tab.

)

2. M

ugik

orta

sun

iraun

korr

eko

plan

eta

pr

ogra

mak

3. E

nerg

ia Ir

aunk

orre

rako

Pla

nak

1. S

usta

pene

ko p

lan

eta

prog

ram

ak (e

koer

a-gi

nkor

tasu

na, k

onts

umo

ardu

rats

ua, z

ient

zia

eta

tekn

olog

ia p

lana

k, e

tab.

)

Plan

gint

za e

stra

tegi

koa

Natu

r ing

urua

eta

ge

odib

erts

itaea

eta

biod

iber

tsita

tea

kont

serb

atze

ko p

lana

k

Ingu

rum

enar

en g

arap

en

eta

kalit

ater

ako

plan

gint

za

Lagu

ntza

logi

stik

oare

n pl

angi

ntza

INGU

RUM

EN K

UDEA

KETA

KO T

RESN

EN A

DIBI

DEAK

6-8

IRU

DIA

ING

URUM

EN P

LANG

INTZ

AKO

TRE

SNEN

ELK

ARTR

UKEA

REN

BIDE

Z SO

RTUT

AKO

BAN

AKET

A-KA

NALA

K ET

A AS

MO

KO

MUN

AK

Iturri

a: G

euk

egin

a.


6

INGU

RUM

EN-P

ROZE

SUET

AKO

TRES

NAK

Bana

keta

-kan

alak

–

Asm

o ko

mun

ak

1. In

guru

men

kud

eake

tako

sis

tem

a (IS

O,

EMAS

, Eko

scan

, UNE

)

2. In

guru

men

kud

eake

ta in

tegr

alek

o si

stem

a

3. E

rant

zuki

zun

sozi

al k

orpo

ratib

oa

1. G

ida

tem

atik

oak

(giro

ko z

arat

aren

kud

eake

ta,

hond

akin

arr

isku

tsue

n m

anei

ua, e

tab.

)

2. In

guru

men

azt

erke

tako

met

odol

ogia

k (b

izitz

a-zi

kloa

, kar

bono

-azt

arna

, eta

b.)

1. E

kobe

rrik

untz

a (e

nerg

ia-e

ragi

nkor

tasu

na,

elik

agai

gint

zako

pro

dukt

uak,

eko

dise

inua

, eta

b.)

2. N

anot

ekno

logi

a (n

anok

onpo

satu

ak,

nano

bios

ents

orea

k, n

anok

atal

izad

orea

k, e

tab.

)

3. B

iote

knol

ogia

(bio

-ber

resk

urap

ena,

bi

opol

imer

oak,

eta

b.)

4. K

udea

keta

ko s

iste

ma

inte

grat

uak

(hon

daki

nak,

ura

, ga

rrai

oa, e

tab.

)

5. T

ekno

logi

a ga

rbia

k (te

knol

ogia

gar

bien

zer

rend

a,

esku

raga

rri d

aude

n ho

beku

ntza

tekn

ikoa

k, IP

PC, e

tab.

)

6. In

form

azio

aren

eta

kom

unik

azio

aren

tekn

olog

iak

IKT

(GIS

, azp

iegi

tura

birt

uala

k)

Norm

aliz

azio

a et

a eg

iazt

apen

a

Met

odol

ogia

k et

a gi

dak

Tekn

olog

iare

n ga

rape

na

INGU

RUM

EN K

UDEA

KETA

KO T

RESN

EN A

DIBI

DEAK

Elka

rren

gana

koek

intz

a-m

odua

k 1.

. n

Elka

rren

gana

koek

intz

a-m

odua

k 1.

. n

Elka

rren

gana

koek

intz

a-m

odua

k 1.

. n

6-9

IRU

DIA

ING

URUM

EN-P

ROZE

SUET

AKO

TRE

SNEN

ELK

ARTR

UKEA

REN

BIDE

Z SO

RTUT

AKO

BAN

AKET

A-KA

NALA

K ET

A AS

MO

KO

MUN

AK

Iturri

a: G

euk

egin

a.


INGU

RUM

EN A

RLOK

O TR

ESNA

OPE

RATI

BOAK

Bana

keta

-kan

alak

–

Asm

o ko

mun

ak

1. P

anel

ak, k

onts

eilu

ak e

ta b

atzo

rdea

k (IP

CC g

ober

nu

arte

ko p

anel

a, E

uska

l Aut

onom

ia E

rkid

egok

o in

guru

men

bat

zord

ea, B

izka

iko

iraun

kort

asun

erak

o ko

ntse

ilua,

eta

b.)

2. S

area

k et

a kl

uste

rrak

(bol

unta

riotz

a sa

reak

, gar

apen

ira

unko

rrer

ako

sare

ak, e

nerg

ia k

lust

erra

k, e

tab.

)

3. B

atza

ope

ratib

oak

(Biz

kaia

21

Egita

smok

o ira

unko

rtas

un e

ragi

leak

, Biz

tanl

eria

ren

mah

aia,

Bi

zkai

ko g

arap

en ir

aunk

orra

ren

ebol

uzio

a, e

tab.

)

1. E

kint

za-p

lana

k (T

okik

o Ag

enda

21e

ko T

okik

o Ek

intz

a-pl

ana,

Ingu

rum

en H

ezku

ntza

ko E

kint

za-p

lana

, En

ergi

a Ira

unko

rrek

o Ek

intz

a-pl

ana,

eta

b.)

2. P

roie

ktua

k et

a ek

intz

ak (l

urra

ldea

ren

zain

tza,

Bilb

o M

etro

polit

arre

ko G

errik

o Be

rdea

, eta

b.)

3. N

egoz

iazi

o-tr

esna

k (b

oron

date

zko

akor

dioa

k, e

tab.

)

Ingu

rum

en a

rloko

un

itate

ope

ratib

oak

Ingu

rum

en e

kint

zako

tr

esna

k

INGU

RUM

EN K

UDEA

KETA

KO T

RESN

EN A

DIBI

DEAK

Elka

rren

gana

ko

ekin

tza-

mod

uak

1.. n

Elka

rren

gana

ko

ekin

tza-

mod

uak

1.. n

6-10

IRU

DIA

ING

URUM

EN A

RLO

KO T

RESN

A O

PERA

TIBO

EN E

LKAR

TRUK

EARE

N BI

DEZ

SORT

UTAK

O B

ANAK

ETA-

KANA

LAK

ETA

ASM

O K

OM

UNAK

Iturri

a: G

euk

egin

a.


6

INGU

RUM

EN

ORIE

NTAZ

IOKO

TRE

SNAK

Bana

keta

-kan

alak

–

Asm

o ko

mun

ak

1. J

akin

tza

sort

zea

(iker

keta

zie

ntifi

koa,

oi

narr

izko

a et

a ap

likat

ua)

2. J

akin

tzar

en tr

ansf

eren

tzia

(bilt

zarr

ak, f

oroa

k,

etab

.)

3. J

akin

tzar

en a

plik

azio

a (M

ilurt

eko

Ekos

iste

men

Eb

alua

zioa

)

1. In

guru

men

hez

kunt

za fo

rmal

a (E

skol

a Ag

enda

21,

eta

b.)

2. In

guru

men

hez

kunt

za e

z fo

rmal

a (h

ezku

ntza

irau

nkor

rera

ko

ekip

amen

duak

, eta

b.)

1. In

guru

men

arlo

ko k

anpa

ina

eta

sust

apen

ak

2. S

ents

ibili

zazi

o-ja

rdue

rak

3. P

arta

idet

zako

jard

uera

eta

pla

tafo

rmak

4. A

rgita

lpen

esp

ezia

lizat

uak

(bul

etin

ak,

aldi

zkar

iak,

web

gune

ak, e

tab.

)

1. In

guru

men

arlo

ko ja

rdun

bide

ego

kiak

(ene

rgia

, ur

a, e

tab.

)

2. S

aria

k et

a su

stap

enak

(Eur

opak

o en

pres

entz

ako

ingu

rum

en a

rloko

sar

iak,

eta

b.)

3. Z

erre

ndak

eta

inbe

ntar

ioak

(geo

logi

a ar

loko

in

tere

seko

leku

ak, e

tab.

)

Ingu

rum

en a

rloko

in

form

azio

eta

eza

gutz

a

Ingu

rum

en a

rloko

ga

ikun

tza

Ingu

rum

en a

rloko

za

balk

unde

a

Aint

zate

spen

a et

a sa

ria

INGU

RUM

EN K

UDEA

KETA

KO T

RESN

EN A

DIBI

DEAK

Elka

rren

gana

ko

ekin

tza-

mod

uak

1.. n

Elka

rren

gana

ko

ekin

tza-

mod

uak

1.. n

Elka

rren

gana

ko

ekin

tza-

mod

uak

1.. n

Elka

rren

gana

ko

ekin

tza-

mod

uak

1.. n

6-11

IRU

DIA

ING

URUM

EN O

RIEN

TAZI

OKO

TRE

SNEN

ELK

ARTR

UKEA

REN

BIDE

Z SO

RTUT

AKO

BAN

AKET

A-KA

NALA

K ET

A AS

MO

KO

MUN

AK

Iturri

a: G

euk

egin

a.


INGU

RUM

EN K

UDEA

KETA

KO T

RESN

EN A

DIBI

DEAK

Elka

rren

gana

ko

ekin

tza-

mod

uak

1.. n

Elka

rren

gana

ko

ekin

tza-

mod

uak

1.. n

INGU

RUM

ENEK

O NE

URKE

TA-T

RESN

AKBa

nake

ta-k

anal

ak –

As

mo

kom

unak

1. In

guru

men

, kul

tura

l, gi

zart

e et

a ek

onom

ia

adie

razl

een

sist

ema

(Biz

kaik

o Ira

unko

rtas

unar

en

Adie

razl

een

Sist

ema,

irau

nkor

tasu

nare

n ud

al

adie

razl

eak,

eta

b.)

2. M

onito

rizaz

io e

ta k

ontr

olek

o pr

ogra

ma

eta

met

odol

ogia

k (in

guru

men

aud

itore

tzak

, jar

raip

en

sare

ak, b

izitz

a-zi

kloa

, kar

bono

-azt

arna

, eta

b.)

3. G

izar

te e

ta in

guru

men

azt

erla

nak

(eko

baro

met

roak

, eta

b.)

1. In

guru

men

kal

itate

aren

txos

tena

k(E

uska

diko

Ingu

rum

en P

rofil

ak, e

tab.

)

2. In

guru

men

info

rmaz

ioko

txos

tena

k(E

GE tx

oste

nak,

eta

b.)

3. Ir

aunk

orta

suna

ren

adie

razl

e si

ntet

ikoa

k(a

ztar

na e

kolo

giko

a, g

iza

gara

pena

ren

indi

zea)

Neur

keta

eta

jarr

aipe

na

Emai

tzen

txos

tena

k6-12

IRU

DIA

INGU

RUM

EN N

EURK

ETAK

O T

RESN

EN E

LKAR

TRUK

EARE

N BI

DEZ

SORT

UTAK

O B

ANAK

ETA-

KANA

L ET

A AS

MO

KO

MUN

ESK

URAG

ARRI

AK

Iturri

a: G

euk

egin

a.


6

TRES

NA

EKON

OMIK

OAK

Bana

keta

-kan

alak

–

Asm

o ko

mun

ak

1. D

iru-la

gunt

zak

eta

lagu

ntza

k

2. K

redi

tu b

igun

ak

3. F

inan

tzak

eta

eta

kred

itu-li

neak

1. T

rans

akzi

o-ga

i iza

n da

itezk

een

emis

io-b

aim

enak

(CO 2

)

2. In

guru

men

-zer

bitz

ueng

atik

o or

dain

keta

k (h

ustu

bide

ak, e

tab.

)

3. M

arke

tina,

etik

eta

ekol

ogik

oak

eta

prod

uktu

aren

ingu

rum

en-a

dier

azpe

na

(Eco

labe

l, FS

C, e

tab.

)

4. N

atur

bal

iabi

deen

era

bile

ra-k

otak

(ehi

za e

ta

arra

ntza

)

5. E

rosk

eta

eta

kont

rata

zio

publ

iko

1. A

dmin

istr

azio

-fid

antz

ak

1. H

onda

kine

n ku

deak

eta

inte

gral

eko

sist

emak

(ont

ziak

, er

abili

tako

hag

unak

, eta

b.)

Fina

ntza

-lag

untz

a

1. In

guru

men

arlo

ko z

erga

k

2. Z

erga

onu

rak

Ingu

rum

enek

o ze

rga

arlo

a

Mer

katu

en s

orre

ra

Aseg

urua

k

1. E

z be

tetz

eaga

tiko

orda

inke

tak

2. E

rant

zuki

zune

n es

leip

ena

3. B

etet

zeag

atik

o bo

nuak

Ingu

rum

en a

rloko

Ja

rdue

ra-b

onua

k

Gord

ailu

tze

eta

itzul

keta

si

stem

ak

INGU

RUM

EN K

UDEA

KETA

KO T

RESN

EN A

DIBI

DEAK

Elka

rren

gana

ko

ekin

tza-

mod

uak

1.. n

Elka

rren

gana

ko

ekin

tza-

mod

uak

1.. n

Elka

rren

gana

ko

ekin

tza-

mod

uak

1.. n

Elka

rren

gana

ko

ekin

tza-

mod

uak

1.. n

Elka

rren

gana

ko

ekin

tza-

mod

uak

1.. n

Elka

rren

gana

ko

ekin

tza-

mod

uak

1.. n

6-13

IRU

DIA

TRES

NA

EKO

NO

MIK

OEN

ELK

ARTR

UK

EAR

EN B

IDEZ

SO

RTU

TAK

O B

ANAK

ETA-

KAN

ALAK

ETA

ASM

O K

OM

UN

AK

Iturri

a: G

euk

egin

a.


6-14

IRU

DIA

EKIN

TZAR

AKO

ESP

AZIO

KO

MU

NAK

Erag

ileak

Espa

zio

kom

unak

Tres

naLo

tura

ren

xede

aEk

intz

arak

o es

pazi

o ko

mun

ak s

ortz

eko

ahal

men

a du

ten

kude

aket

a-tr

esna

k

BFAk

o Sa

ilak

Foru

Sai

lak

ar

tikul

atze

a(1

)Op

erat

iboa

Anto

laku

ntza

-uni

ta-

teak

sor

tzea

Bizk

aia

21 E

gita

s-m

oare

n Sa

il ar

teko

ba

tzor

de te

mat

ikoa

Ingu

rum

en a

rloko

Sa

il ar

teko

ba

tzor

dea

Gene

roko

Sai

l ar

teko

bat

zord

ea-

Berd

inta

sun

Tald

ea

Hirig

intz

ako

Sail

arte

ko b

atzo

rdea

BFAk

o Sa

ilak

Saile

ko g

aiak

ar

tikul

atze

a(1

)

Foru

pol

itika

k ko

or-

dina

tzek

o ba

tzor

dea

(Sai

l arte

ko m

isto

a)

Kuts

adur

a ak

usti-

koa

kude

atze

ko S

ail

arte

ko b

atzo

rdea

“Eus

kara

Biz

ia”

batz

orde

aGa

zter

iare

n ta

lde

tekn

ikoa

- Ga

zted

i

Bizk

aiko

For

u Og

a-su

nean

Iruz

urra

ren

Aurk

a Bo

rrok

atze

ko

Batz

orde

a

BFAk

o Sa

ilak

Erag

ileak

ko

nekt

atze

a (1

) (2)

eta

(3)

Orie

ntaz

io tr

esna

kIn

guru

men

arlo

aren

za

balk

unde

aBi

zkai

a 21

w

eb a

taria

myb

ilbao

bizk

aia

Web

Ata

riaGa

zteB

izz,

Fa

mili

a Ha

rrer

a

BFAk

o Sa

ilak

Erag

ileak

ko

nekt

atze

a (1

) (2)

Adm

inis

trazi

o Pr

ozed

urak

Eska

riak,

in

guru

men

arlo

ko

sala

keta

kIn

form

azio

-esk

aria

In

guru

men

arlo

ko

info

rmaz

io-e

skar

iaKu

ltur a

rloko

info

r-m

azio

-esk

aria

Giza

rte E

kint

za

arlo

ko in

form

a-zi

o-es

karia

Info

rmaz

io-e

skar

iaIn

form

azio

-esk

aria

BFAk

o Sa

ilak

Erag

ileak

ko

nekt

atze

a (1

) (2)

Adm

inis

trazi

o Pr

ozed

urak

Herr

itarr

en

parta

idet

zare

n ai

ntza

tesp

ena

Erre

gist

roa

eta

herr

itarr

enga

nako

la

gunt

za b

ider

atze

-ko

bul

egoa

Lagu

ntza

Erre

gist

roa

eta

herr

itarr

enga

nako

la

gunt

za b

ider

atze

-ko

bul

egoa

Lagu

ntza

Erre

gist

roa

eta

herr

itarr

enga

nako

la

gunt

za b

ider

atze

-ko

bul

egoa

Lagu

ntza

Erre

gist

roa

eta

herr

itarr

enga

nako

la

gunt

za b

ider

atze

-ko

bul

egoa

Lagu

ntza

Erre

gist

roa

eta

herr

itarr

enga

nako

la

gunt

za b

ider

atze

-ko

bul

egoa

Lagu

ntza

Erre

gist

roa

eta

herr

itarr

enga

nako

la

gunt

za b

ider

atze

-ko

bul

egoa

Lagu

ntza

BFAk

o Sa

ilak

Erag

ileak

ko

nekt

atze

a (1

) (2)

Adm

inis

trazi

o Pr

ozed

urak

Baim

enen

izap

idea

k

Ingu

rum

en-in

pak-

tuar

en e

balu

azio

a:

Lurr

alde

an e

ta b

eren

ba

liabi

deet

an e

ragi

na

dute

n pl

an, p

rogr

ama

eta

proi

ektu

ei

buru

zko

parta

ide-

tza

eta

kont

sulta

pu

blik

oa.

Ingu

rum

en-in

pak-

tuar

en e

balu

azio

a:

Azpi

egitu

ren

traza

du-

ra e

ta e

raik

untz

arak

o pl

an, p

rogr

ama

eta

proi

ektu

ei b

uruz

ko

parta

idet

za e

ta k

on-

tsul

ta p

ublik

oa.

Iraun

kort

asun

aKa

pita

l Nat

ural

aKa

pita

l Soz

io

Kultu

rala

Giza

Kap

itala

Kapi

tal E

raik

iaKa

pita

l Ek

onom

ikoa

BIZK

AIKO

GAR

APEN

IRAU

NKOR

RERA

KO E

KINT

ZA K

OLEK

TIBO

KO S

AREA

Ahal

dun

Nagu

siar

en K

abin

ete

Koor

dina

tzai

le L

ider

ra Bu

ltzad

a-m

otor

ra:

Gobe

rnan

tza

Iraun

korr

a

Iraun

kort

asun

a et

a In

guru

ne N

atur

ala

Zain

tzek

o Sa

ila.

Koor

dina

tzai

lea:

Ingu

rum

en K

apita

l Nat

ural

a

Eusk

ara

eta

Kultu

ra

Saila

Bultz

ada-

mot

orra

: Ka

pita

l Soz

io-k

ultu

rala

Giza

rte

Ekin

tza

Saila

+

Enpl

egu,

Giza

rte in

klus

ioa

eta

Berd

inta

suna

sus

tatz

eko

Saila

Bultz

ada-

mot

orra

: Gi

za K

apita

la

Ogas

un e

ta

Fina

ntza

Sai

la

Bultz

ada-

mot

orra

:Fi

nant

za-k

apita

la

Garra

ioak

, Mug

ikor

tasu

na

eta

Lur

rald

eare

n Ko

hesi

oa

Sus

tatze

ko S

aila +

Ekon

omi e

ta

Lu

rrald

e Gar

apen

eko

Saila

Mot

orra

:Ka

pita

l Era

ikia

Lurr

alde

-esk

ala:

Bi

zkai

aLu

rral

de-e

skal

a:

Eusk

o Ja

urla

ritza

Lurr

alde

-esk

ala:

Es

pain

iako

est

atua

Lurr

alde

-esk

ala:

Eu

ropa

ko B

atas

una

Lurr

alde

-esk

ala:

M

undu

aEs

pazi

o ko

mun

ak

sortz

eko

ahal

men

a

Etor

kizu

nean

ez

arri

beha

rrek

o ku

deak

eta-

tresn

ak

BFAk

o es

pazi

o ko

mun

a (1

)EA

Eko

espa

zio

kom

una

(2)

Mun

duko

eta

EB

ko e

spaz

io

kom

una

(3)


6

Erag

ileak

Espa

zio

kom

unak

Tres

naLo

tura

ren

xede

aEk

intz

arak

o es

pazi

o ko

mun

ak s

ortz

eko

ahal

men

a du

ten

kude

aket

a-tr

esna

k

Gobe

rnuk

oak

+ g

ober

nuz

kanp

okoa

k

Erag

ileak

ko

nekt

atze

a (1

) (2)

Adm

inis

trazi

o Pr

ozed

urak

Anto

laku

ntza

-uni

ta-

teak

sor

tzea

Bizk

aiko

Ira

unko

rtasu

nera

ko

Kont

seilu

a

Bizk

aiko

ingu

ru-

men

aren

aho

lku

kont

seilu

a

Eusk

arar

en A

holk

u Ko

ntse

ilua-

“Eus

ka-

ra B

izia

”

Gazt

eria

ren

Ahol

ku

Kont

seilu

a- “

Gazt

e-di

For

oa”

Bizk

aiko

Elk

arriz

-ke

ta Z

ibile

rako

Ko

ntse

ilua

BFAk

o Sa

ilak

+

gobe

rnuk

oak

+ g

o-be

rnuz

kan

poko

ak

Erag

ileak

ko

nekt

atze

a (1

) (2)

Neur

keta

rako

eta

ja

rrai

pene

rako

tre

snak

Jarr

aipe

na e

ta

neur

keta

Bizt

anle

riare

nM

ahai

a, G

arap

en

iraun

korr

aren

bi

laka

era

Bizk

aian

Bizk

aila

b

Gobe

rnuk

oak

+ g

ober

nuz

kanp

okoa

k

Erag

ileak

ko

nekt

atze

a (1

) (2)

eta

(3)

Tres

na o

pera

tiboa

kAn

tola

kunt

za-u

nita

-te

ak s

ortz

eaUr

daib

aiko

Za

ingo

-bat

zord

ea

Bizk

aiko

Hiru

garr

en

Sekt

orea

ren

Beha

toki

a

Gobe

rnuk

oak

+ g

ober

nuz

kanp

okoa

k

Erag

ileak

ko

nekt

atze

a (1

) (2)

eta

(3)

Tres

na o

pera

tiboa

kAn

tola

kunt

za-u

nita

-te

ak s

ortz

ea

Park

e Na

tura

len

Pa-

trona

tuak

(Urk

iola

, Go

rbea

, Arm

añon

)

Udal

erria

k +

gi

zarte

zib

ila +

en

pres

ak

Erag

ileak

ko

nekt

atze

a (1

) (2)

eta

(3)

Tres

na o

pera

tiboa

kAn

tola

kunt

za-u

nita

-te

ak s

ortz

ea

Land

a Ga

rape

neko

Ag

entz

ien

Berp

iztu

Pr

ogra

ma

Udal

erria

k +

gi

zarte

zib

ila +

en

pres

ak

Erag

ileak

ko

nekt

atze

a (1

) (2)

eta

(3)

Tres

na o

pera

tiboa

kAn

tola

kunt

za-u

nita

-te

ak s

ortz

eaTo

kiko

21

Agen

dak

Kultu

rare

n Ag

enda

21

, Esk

olak

o Ag

enda

21

Bizk

aiko

uda

lerr

iak

Erag

ileak

ko

nekt

atze

a (1

) (2)

eta

(3)

Tres

na o

pera

tiboa

kAn

tola

kunt

za-u

nita

-te

ak s

ortz

ea

Ener

gia-

erag

inko

r-ta

suna

hob

etze

ko

Alka

teen

Itun

a

Eude

l (Eu

skal

Ud

aler

rien

Elka

rtea)

, (A

rran

tza

udal

errie

n sa

rea)

Gara

pen

Sare

a

BFA

+ E

HUEr

agile

ak

kone

ktat

zea

(1) (

2) e

ta (3

)Tr

esna

ope

ratib

oak

Anto

laku

ntza

-uni

ta-

teak

sor

tzea

Sare

azp

iglo

bala

M

ilurte

koko

Eko

sis-

tem

en E

balu

azio

a Bi

zkai

a

Bizk

aiko

giz

arte

zi

bila

Erag

ileak

ko

nekt

atze

a (1

) eta

(2)

Tres

na o

pera

tiboa

kAn

tola

kunt

za-u

nita

-te

ak s

ortz

eaGa

nbar

a, B

olun

ta-

ren

elka

rgun

ea

Bizk

aiko

EHN

Eren

Ag

roek

olog

iako

eta

El

ikag

aien

Sub

ira-

nota

sune

ko S

area

Bizk

aiko

giz

arte

zi

bila

Erag

ileak

ko

nekt

atze

a (1

) eta

(2)

Tres

na o

pera

tiboa

kAn

tola

kunt

za-u

nita

-te

ak s

ortz

ea

EDE

Fund

azio

aren

In

guru

men

Bol

unta

-rio

tza

Sare

aKo

oper

a Sa

rea

Bizk

aiko

enp

resa

kEr

agile

ak

kone

ktat

zea

(2) e

ta (3

)Tr

esna

ope

ratib

oak

Anto

laku

ntza

-uni

ta-

teak

sor

tzea

Klus

terr

akEu

toki

a, G

izar

te

Berr

ikun

tzar

ako

Kone

xio

Sare

a

Bizk

aiko

enp

resa

kEr

agile

ak

kone

ktat

zea

(2) e

ta (3

)Tr

esna

ope

ratib

oak

Anto

laku

ntza

-uni

ta-

teak

sor

tzea

Reas

Eus

kadi

-

Ekon

omia

Alte

rnat

i-bo

eta

Sol

idar

ioar

en

Sare

a

Lurr

alde

-esk

ala:

Bi

zkai

aLu

rral

de-e

skal

a:

Eusk

o Ja

urla

ritza

Lurr

alde

-esk

ala:

Es

pain

iako

est

atua

Lurr

alde

-esk

ala:

Eu

ropa

ko B

atas

una

Lurr

alde

-esk

ala:

M

undu

aEs

pazi

o ko

mun

ak

sortz

eko

ahal

men

a

Etor

kizu

nean

ez

arri

beha

rrek

o ku

deak

eta-

tresn

ak

BFAk

o es

pazi

o ko

mun

a (1

)EA

Eko

espa

zio

kom

una

(2)

Mun

duko

eta

EB

ko e

spaz

io

kom

una

(3)


Erag

ileak

Espa

zio

kom

unak

Tres

naLo

tura

ren

xede

aEk

intz

arak

o es

pazi

o ko

mun

ak s

ortz

eko

ahal

men

a du

ten

kude

aket

a-tr

esna

k

Eusk

o Ja

urla

ritza

Erag

ileak

ko

nekt

atze

a (2

) eta

(1)

Plan

gint

za-t

resn

aEs

trate

giko

aEu

skal

Hiri

a

Kong

resu

a

Eusk

adik

o Lu

rral

de

Anto

lam

endu

ko

Batz

orde

a

Eusk

o Ja

urla

ritza

Erag

ileak

ko

nekt

atze

a (2

) eta

(1)

Orie

ntaz

io-t

resn

akIn

guru

men

arlo

aren

za

balk

unde

aIre

kia

atar

ia

Eusk

o Ja

urla

ritza

+

BFA

+ U

dale

rria

kEr

agile

ak

kone

ktat

zea

(2) e

ta (1

)Tr

esna

ope

ratib

oak

Anto

laku

ntza

-uni

ta-

teak

sor

tzea

UDAL

SARE

A 21

- Ek

itald

eak

+

Auzo

lan

+ T

ak 2

1

Eusk

o Ja

urla

ritza

ko

Ingu

rum

en A

holk

u-la

ritza

ko K

onts

eilu

a

Eusk

al A

uton

omia

Er

kide

goko

Nat

ura

Babe

stek

o Ah

olku

Ko

ntse

ilua

Eusk

al A

uton

omia

Er

kide

goko

Lur

rald

e Po

litik

ako

Ahol

ku

Batz

orde

a

Eusk

al A

uton

omia

Er

kide

goko

Ura

ren

Kont

seilu

a/UR

A

Land

a Ga

rape

neko

El

karte

ak +

Eus

ko

Jaur

larit

za

Erag

ileak

ko

nekt

atze

a (2

) eta

(1)

Tres

na o

pera

tiboa

kAn

tola

kunt

za-u

nita

-te

ak s

ortz

eaM

endi

net (

Toki

ko

ekin

tza

tald

ea)

Eusk

o Ja

urla

ritza

+

Klu

ster

Sek

toria

l Ek

onom

ikoa

k

Erag

ileak

ko

nekt

atze

a (2

) eta

(1)

Tres

na o

pera

tiboa

kAn

tola

kunt

za-u

nita

-te

ak s

ortz

ea

Aclim

a Kl

uste

-rra

Beh

atok

ia

Enpr

esa-

klus

terre

n ad

imen

lehi

akor

reko

si

stem

a.

Eusk

adik

o El

karte

Zi

bila

kEr

agile

ak

kone

ktat

zea

(2) (

1) e

ta (3

)Or

ient

azio

-tre

snak

Info

rmaz

ioa

eta

jaki

ntza

sor

tzea

Unes

co E

txea

ren

plat

afor

mak

UNE

S-CO

ren

estra

tegi

en

zaba

lkun

de e

ta

sust

apen

a

Iraun

kort

asun

aKa

pita

l Nat

ural

aKa

pita

l Soz

io

Kultu

rala

Giza

Kap

itala

Kapi

tal E

raik

iaKa

pita

l Ek

onom

ikoa

BIZK

AIKO

GAR

APEN

IRAU

NKOR

RERA

KO E

KINT

ZA K

OLEK

TIBO

KO S

AREA

Ahal

dun

Nagu

siar

en K

abin

ete

Koor

dina

tzai

le L

ider

ra Bu

ltzad

a-m

otor

ra:

Gobe

rnan

tza

Iraun

korr

a

Iraun

kort

asun

a et

a In

guru

ne N

atur

ala

Zain

tzek

o Sa

ila.

Koor

dina

tzai

lea:

Ingu

rum

en K

apita

l Nat

ural

a

Eusk

ara

eta

Kultu

ra

Saila

Bultz

ada-

mot

orra

: Ka

pita

l Soz

io-k

ultu

rala

Giza

rte

Ekin

tza

Saila

+

Enpl

egu,

Giza

rte in

klus

ioa

eta

Berd

inta

suna

sus

tatz

eko

Saila

Bultz

ada-

mot

orra

: Gi

za K

apita

la

Ogas

un e

ta

Fina

ntza

Sai

la

Bultz

ada-

mot

orra

:Fi

nant

za-k

apita

la

Garra

ioak

, Mug

ikor

tasu

na

eta

Lur

rald

eare

n Ko

hesi

oa

Sus

tatze

ko S

aila +

Ekon

omi e

ta

Lu

rrald

e Gar

apen

eko

Saila

Mot

orra

:Ka

pita

l Era

ikia

Lurr

alde

-esk

ala:

Bi

zkai

aLu

rral

de-e

skal

a:

Eusk

o Ja

urla

ritza

Lurr

alde

-esk

ala:

Es

pain

iako

est

atua

Lurr

alde

-esk

ala:

Eu

ropa

ko B

atas

una

Lurr

alde

-esk

ala:

M

undu

aEs

pazi

o ko

mun

ak

sortz

eko

ahal

men

a

Etor

kizu

nean

ez

arri

beha

rrek

o ku

deak

eta-

tresn

ak

BFAk

o es

pazi

o ko

mun

a (1

)EA

Eko

espa

zio

kom

una

(2)

Mun

duko

eta

EB

ko e

spaz

io

kom

una

(3)


6

Erag

ileak

Espa

zio

kom

unak

Tres

naLo

tura

ren

xede

aEk

intz

arak

o es

pazi

o ko

mun

ak s

ortz

eko

ahal

men

a du

ten

kude

aket

a-tr

esna

k

Eusk

o Ja

urla

ritza

+

Klu

ster

Sek

toria

l Ek

onom

ikoa

k

Erag

ileak

ko

nekt

atze

a (1

) eta

(2)

Tres

na o

pera

tiboa

kAn

tola

kunt

za-u

nita

-te

ak s

ortz

eaBo

rond

atez

ko in

-gu

rum

en a

kord

ioak

Gobe

rnuk

oak

+ g

ober

nuz

kanp

okoa

k

Erag

ileak

ko

nekt

atze

a (1

) (2)

eta

(3)

Tres

na o

pera

tiboa

kAn

tola

kunt

za-u

nita

-te

ak s

ortz

ea

Zien

tzia

, Tek

nolo

gia

eta

Berr

ikun

tza-

ren

Eusk

al S

area

(i-

Tald

ea: E

GE

eta

Lehi

akor

ta-

suna

Eus

kadi

n +

In

noba

sque

ren

Berr

ikun

tzak

o EK

O-m

unita

teak

Sar

ea

+ES

PON

ReRi

sk

proi

ektu

a)

Eusk

adik

o

enpr

esak

Erag

ileak

ko

nekt

atze

a (1

) (2)

eta

(3)

Tres

na o

pera

tiboa

kAn

tola

kunt

za-u

nita

-te

ak s

ortz

ea

Tecn

alia

Kor

pora

-zi

oa (E

skua

ldea

n ez

agut

za k

udea

-tz

eko

Tecn

alia

ren

Euro

pako

sar

ea).

Gobe

rnuk

oak

+ g

ober

nuz

kanp

okoa

k

Erag

ileak

ko

nekt

atze

a (1

) eta

(2)

Tres

na o

pera

tiboa

kAn

tola

kunt

za-u

nita

-te

ak s

ortz

ea S

top

CO2 E

uska

di

Plat

afor

ma

Espa

inia

ko In

guru

-m

en M

inis

terio

aEr

agile

ak

kone

ktat

zea

(3) e

ta (1

) Tr

esna

ope

ratib

oak

Anto

laku

ntza

-uni

ta-

teak

sor

tzea

Ingu

rum

en A

gint

a-rie

n Sa

rea

Euro

pako

esk

ual-

deak

Erag

ileak

ko

nekt

atze

a (3

) eta

(1)

Tres

na o

pera

tiboa

kAn

tola

kunt

za-u

nita

-te

ak s

ortz

ea

Enco

re S

area

, In

guru

men

aren

al

deko

Eur

opak

o Es

kual

deen

Ko

nfer

entz

ia

Euro

pako

uda

le-

rria

k +

EB

Erag

ileak

ko

nekt

atze

a (3

) (1)

eta

(2)

Tres

na o

pera

tiboa

kAn

tola

kunt

za-u

nita

-te

ak s

ortz

ea

Iraun

korta

sune

rako

To

kiko

Gob

ernu

en

Sare

a –

Euro

pako

Hi

ri Ira

unko

rrak

(Age

nda

21)

Euro

pako

Hiri

Ira

unko

rren

Pr

oiek

tua

(Alb

orge

ko G

utun

a)

BFAk

o In

guru

men

Sa

ila +

EBEr

agile

ak

kone

ktat

zea

(1) (

2) e

ta (3

)Tr

esna

ope

ratib

oak

Anto

laku

ntza

-uni

ta-

teak

sor

tzea

Natu

ra 2

000

Sare

a

EBko

Est

atu

kide

akAn

tola

kunt

za-u

nita

-te

ak s

ortz

eaEI

ONET

Eur

opak

o Sa

rea

Euro

pako

Iker

keta

Gu

nea

Nazi

o Ba

tuet

ako

Esta

tu k

idea

kEr

agile

ak

kone

ktat

zea

(3) (

1) e

ta (2

)Tr

esna

ope

ratib

oak

Anto

laku

ntza

-uni

ta-

teak

sor

tzea

Gara

pen

Iraun

ko-

rrer

ako

Batz

orde

aGA

P ka

npai

naHa

bita

t Pro

gram

a

Lurr

alde

-esk

ala:

Bi

zkai

aLu

rral

de-e

skal

a:

Eusk

o Ja

urla

ritza

Lurr

alde

-esk

ala:

Es

pain

iako

est

atua

Lurr

alde

-esk

ala:

Eu

ropa

ko B

atas

una

Lurr

alde

-esk

ala:

M

undu

aEs

pazi

o ko

mun

ak

sortz

eko

ahal

men

a

Etor

kizu

nean

ez

arri

beha

rrek

o ku

deak

eta-

tresn

ak

BFAk

o es

pazi

o ko

mun

a (1

)EA

Eko

espa

zio

kom

una

(2)

Mun

duko

eta

EB

ko e

spaz

io

kom

una

(3)

7

83

� Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeake-tako ereduak, aukera ematen dio ekintza kolektiboari ingurumen kudeaketan parte aktiboa izaten, ahalbide-tuko baita prozesu bat inplementatzea; hala, ekintza kolektiboaren partaidetza legitimatzen da, eta horrekin batera, akordio kolektibo bat eraikitzeko, tokian-to-kian, dela lurralde batean, dela esparru sektorial edo erakunde batean garapen iraunkorra lortze aldera.

� Garapen iraunkorraren konplexutasun dinamikoak aldaketak joera ebolutiboak adierazten ditu; az-terketa erlazionalak erakusten duenez, Bizkaian ingurumen kudeaketaren perspektibak beste lu-rralde-eskala batzuetako eragileak eta sistemen –sistema biofisikoa (kapital naturala), ekonomikoa (ekoizpena eta kontsumoa) eta hazkundearen mu-gak (ingurumen-presioa)– jarduera erlazional han-diagoa dakarren aurrerapena barnean hartzen du. Gainera, harremanen kopururik handiena betearaz-penean agertu da hainbat ekintzarekin, ingurumen kudeaketako tresnak bitarteko izan direla.

� Eragile estrategikoak dira Bizkaiko ingurumen ku-deaketako prozesuaren barruan baliabideak eta intsumoak eskuratzeko ahalmen estrategikoak di-tuzten eragileak. Ahalmen horri esker jarduteko eta erabakiak hartzeko gaitasuna izan ahal dute funtzio bakoitzaren barruan (planifikatu, betearazi, kontro-latu eta doitu). Haien elkarreragin-jarraibideek es-ku-hartzeen fluxu koherente eta etengabea sortzen dute: hortaz, testuinguru global batean esku-har-tzeen garrantzi erlatiboa eta absolutua identifikatuz, eragile estrategiko batzuk eta besteak bereizi ahal dira lurralde-eskala bakoitzean.

� Parte hartzen duten eragileen azterketa, eragileen puntu erlazionalak eta ingurumen kudeaketako tres-nen bidez sortzen diren elkartruke-puntuak, eredua sorrarazten duten elementuak modu ordenatuan egituratzen lagundu zuten kategoria analitikoak dira.

� Identifikatutako azterketa-kategorien norabidean, ere-duak ingurumen kudeaketan parte hartzen duten era-gileak antolatzen ditu, konexioen eta kanalen bidez. Konexio eta kanal horietan, ingurumen kudeaketako tresnek gobernuko eta gobernuz kanpoko eragileen arteko elkarreraginerako tresna gisa jarduten dute.

� Ereduaren espazio erlazional eta sinergikoaren ga-rapena eta egituraketa azaleratu egiten da multzo erlazionalen forman. Multzo horiek adabegi sek-

torialak, adabegi funtzionalak, adabegi koordina-tzaileak dira. Adabegi horiek distantziak laburtzen dituzte, aldiberekotasuna txertatzen dute, harrema-nak errazten dituzte eta haiei esker eskala globaleko ekintzak egiten dira.

� Harreman horiek elkarreragin-jarraibideen bidez an-tolatzen dira. Jarraibide horiek baldintzatu egiten di-tuzte eragileen espezialitateen inguruko konexioak, ingurumen kudeaketako prozesuaren barruan eta eragile estrategikoen iguripenen barruan eginkizun jakin batzuk garatzeko bidea ematen dion rola.

� Elkarreragin horien fluxu etengabea dagoenez, kanal batzuk eta besteak bereizi ahal dira, elkartrukatzen eta bateratzen diren baliabide edo intsumoen arabera.

� Kanal horiek ezagutzen dira ingurumen kudeake-tako tresnak identifikatzen direnean eta taldetan an-tolatzen direnean. Talde horiek, era berean, ekintza kolektiboaren asmo komunak ezagutzeko aukera ematen dute.

� Ingurumen kudeaketako tresna bat bere esku duen eragile orok aukera du bere kudeaketako tresna horrekin bat datozen asmo komunetan ekarpenak egiteko.

� Ingurumen kudeaketako sistema bat eragile ba-tzuek eta besteek sare anitzen eta konexioen ba-rruan duten partaidetzari esker egituratzen da. Sare eta konexio horiek harreman iraunkorrak sortzen dituzte, ingurumen kudeaketako askotariko tresnen elkartrukea bideratzen dute, eta hala, askotariko asmo komunak sortzeko bidea ematen dute.

� Ingurumena kudeatzen duten eragileen artean dau-den konexioek gobernantza iraunkorreko prozesuari hasiera emateko bermea ematen dute. Prozesu ho-rretan, ingurumen kudeaketako tresnak elkarren ar-teko harremanerako tresna gisa identifikatzen dira.

� Ingurumen kudeaketako sare anitzen sistema baten ebaluazioa ingurumen kudeaketako tresnen bitar-tez sortutako interkonexio eta interdependentzia bakoitzean dagoen gobernantza iraunkorreko mai-laren neurketan oinarritzen da.

� Bizkaiko garapen iraunkorrerako sareko lana, lite-keen ibilbideetako bat da. Alde horretatik, ikerketa honetan proposatutako ingurumen kudeaketako ereduak ibilbide hori egiteko aukera eman dezake.

Ondorioak 7

8

85

(EM) MILLENNIUM ECOSYSTEM ASSESSMENT, 2003. Ecosistemas y bienestar humano: marco para la evalua-ción. World Resources Institute ed.

AEMA., 2010. El medio ambiente en Europa: estado y perspectivas 2010 – Síntesis. Agencia Europea de Medio Ambiente ed. Copenhague.

Alboan., 2007. De la ciudadanía local a la global y de la ciudadanía global a la local. Eusko Jaurlaritza.

ALCOZEBA, Y., QUERALT, A. & RODÓ, J., 2002. Gober-nanza para un desarrollo sostenible en catalunya. Con-ceptos, requerimientos institucionales y elementos de análisis. Diálogos Universidad de Vigo, 5.

ANTEQUERA, J., GONZÁLEZ, E. & RÍOS, L., 2005. Sosteni-bilidad y desarrollo sostenible: Un modelo por construir. Sostenible ?, 7zk., 93-118. or.

ARANA EIGUREN, X., 2007. Agenda Pertsonal 21. Ongi-zatearen, iraunkortasunaren zaleagoa den gizarte baten eta biosferaren hobekuntzaren aldeko apustua. Gune Babestuetako IngurumenHezkuntzako II. Kongresua/ Garapen Iraunkorrari buruzko Urdaibaiko XII. Jardunaldiak. Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusi, 136-139 or.

ARTO OLAIZOLA, I., 2010. La política ambiental vasca. Ekonomiaz, 25, 442-470 or.

BARRUTIA, J. M., ECHEBARRÍA, C. & AGUADO, I., 2007. Una red de políticas para la difusión de la agenda 21 lo-cal en Euskadi. Ekonomiaz: Revista Vasca de Economía, 64 zk., 215-91. or.

BRUYNINCKX, H., HAPPAERTS, S. & VAN DEN BRANDE, K., 2012. Sustainable development and subnational governments. PolicyMaking and multilevel Interactions. Leuven, Belgium: Paigrave Macmillan.

CERRILLO I MARTÍNEZ, A., 2005. La gobernanza hoy. Estudios Goberna. 1: ed. ed., Sarrera, 11. or.

BRUNDTLAND BATZORDEA, 1987. Informe de la comisión mundial sobre el medio ambiente y el desarrollo: Nues-tro futuro común.

NAZIO BATUEN KONTSEILUA, 2005. Estamos gastando más de lo que poseemos. Capital natural y bienestar humano. Evaluación de los ecosistemas del milenio ed. Publicaciones de la publicación de la evaluación de los ecosistemas del milenio.

CROZIER, M. & FRIEDBERG, E., 1990. El actor y el sistema. Las restricciones de la acción colectiva. Mexiko: Alianza Editorial Mexicana.

D’ANGELO RODRÍGUEZ, A., 2004. Diccionario político. Editorial: Claridad

BIZKAIKO FORU ALDUNDIKO INGURUMEN SAILA, 2015. Bizkaiko Iraunkortasunaren Adierazle Sistema.

BIZKAIKO FORU ALDUNDIKO INGURUMEN SAILA, 2012. «Bizkaia 21 Egitasmoa: Bizkaiko Foru Aldundiaren Estrategia Garapen Iraunkorrerako 20112016» gaurkotzea. Bilbo: 2012ko uztailaren 6a, BOB 130.

DOMÍNGUEZ GÓMEZ, J.A. & ALEDO TUR, A., 2001. Sociología ambiental. Grupo Editorial Universitario.

DUARTE, C.M., et al., 2006. Cambio global. Impacto de la actividad humana sobre el sistema tierra. Madrid: CSIC. Ikerkuntza Zientifikoko Goi Kontseilua.

EASTON, D., 1965. A System’s analysis of political life. New York: John Wiley & Sons.

FARINÓS DASI, J., 2005. Nuevas formas de gobernanza para el desarrollo sostenible del espacio relacional. Ería, 67, 219-235. or.

FUNTOWICZ, S. & RAVETZ, J., 1999. Política ambiental en situaciones de complejidad. Medi Ambient: Tecnología i Cultura, 24 zk., 71-74. or.

GALLOPÍN, G., 2003. Sostenibilidad y desarrollo sostenible: Un enfoque sistémico. Serie Medio Ambiente y Desarrollo, 2003, 64.

GARCÍA, S.& DOLAN, S., 1997. La dirección por valores (DpV): El cambio más allá de la dirección por objetivos, XXVIII. or., 307.

GARRIDO, F., 2001. El análisis de redes en el desarrollo lo-cal. Prácticas locales de creatividad Social. Viejo Topo Barcelona ed., 49. or. Zientzia Politikoetako eta Sozio-logiako Fakultatatea. Madrilgo Unibertsitate Konplu-tentsea.

GHERARDI, N., 2002. El papel del capital social en Argen-tina: aportes para su análisis a partir de una experiencia piloto de recolección informal de residuos sólidos en la ciudad de Buenos Aires. Gobernabilidad Para El Desarrollo Sustentable.

EUSKO JAURLARITZA, 2011. Ecouskadi 2020: Euskadiko garapen iraunkorreko estrategia 2020.

GURRUTXAGA, A. A., 2010. El sistema de gobernanza en el País Vasco. Ekonomiaz, 74, 02 zk., 112-131. or.

HUGHES, R. I. G., 1997. Models and representation. Philosophy of science, 64, 325. or.

INNERARITY, D., 2010. La gobernanza de los territorios ‘in-teligentes’. Ekonomiaz, 74, 02 zk., 50-65. or.

INNERARITY, D., 2006. El poder cooperativo: otra forma de gobernar. Cuadernos de liderazgo de ESADE Facultades, 2 zk., 1-18. or.

JILIBERTO HERRERA, R., 2003a. Modelos para la evalua-ción de la sostenibilidad regional: el caso de la región de Murcia, España. Revista Polis Revista Académica de La Universidad Bolivariana, 2. liburukia, 6 zk.

Bibliografia 8


JILIBERTO HERRERA, R., 2003b. Mundo sistémico, mundo evenencial: una deriva epistemológica multidisciplinar. Encuentros Multidisciplinares, 2003ko maiatza-abuztua, 14. liburukia.

JIMÉNEZ , L., et al, 2012. Retos para la sostenibilidad: ca-mino a Río+20, economía verde y refuerzo institucional para el desarrollo sostenible. Informe del Observatorio de la Sostenibilidad en España (OSE).

LEÓN, G., 2010. Una vivencia de gestión ambiental en el marco del proyecto: mejora de la oferta educativa en gestión ambiental rural, en centros educativos de Guápi-les y Sarapiquí. Revista Electrónica Educare, 14. liburu-kia, 2 zk.

LERDA, J.C., ACQUATELLA, J. & GÓMEZ, J.J., 2005. Coor-dinación de políticas públicas: desafíos y oportunidades para una agenda fiscal-ambiental. Libro Cepal 85.

LOZANO PÉREZ, Sergi, 2008. Procesos sociales y desa-rrollo sostenible: un ámbito de aplicación para el análisis de redes sociales complejas. Revista Internacional de Sostenibilidad, Tecnología y Humanismo, 3. liburukia, 59-157. or.

MADARIAGA, I., et al, 2010a. Evaluación de los ecosistemas del milenio en Bizkaia. Conocimiento compartido entre la comunidad científica, política, gestora y la sociedad civil. Servicios de los Ecosistemas y Bienestar Humano. La Contribución de la Evaluación de los Ecosistemas Del Milenio, 47. or.

MADARIAGA, I., et al, 2010b. Servicios de los ecosistemas del paisaje cultural de Bizkaia. Perspectiva histórica de la actividad forestal y minera. Revista de la Cátedra Unesco sobre Desarrollo Sostenible UPV/EHU, 4. liburu-kia, 33. or.

MARTÍN LÓPEZ, B., GÓMEZ BAGGETHUN, E.& MONTES, C., 2009. Un marco conceptual para la gestión de las interacciones naturaleza sociedad en un mundo cam-biante. Cuaderno Interdisciplinar de Desarrollo Sostenible CUIDES, 2009ko urria, 3. liburukia, 229. or.

NADEL, S.F., 1966. Teoría de la estructura social. 3. arg. Ed. Guadarrama

NATERA, A., 2004a. La gestión de redes de gobernanza un reto para el estado y la democracia. Administrative Management Public, 3. liburukia, 153. or.

NATERA, A., 2004b. La noción de gobernanza como ges-tión pública participativa y reticular. Documentos de trabajo: Política y Gestión, 2 zk., 2. or.

NATERA, A., 2005. Nuevas estructuras y redes de gober-nanza (New Governance Structures and Networks). Revista Mexicana de Sociología, 755-791. or.

OJEDA, J. & PUNG, C.E., 2010. Vínculos de cooperación como fuente de información para la innovación. Cuadernos de Administración, uzt, 23. liburukia, 41 zk., 61-79. or.

PAJARES, E., 2008. Instrumentos de gestión del ambiente y los recursos naturales en el Perú. La definición de políti-cas públicas ambientales y su aplicación en los sistemas territoriales. Perú Hoy. Territorio y Naturaleza. Desarrollo en Armonía.

PALACIOS I., et al, 2010. La Evaluación de los Ecosistemas del Milenio en Bizkaia: Trabajando de lo local a lo global

y viceversa. Servicios de los ecosistemas y bienestar hu-mano. La contribución de la Evaluación de los Ecosiste-mas del Milenio. Ed. UNESCO Etxea, 53-66 or.

PARAMIO, L., 2000. Decisión racional y acción colectiva. Leviatán, 79. liburukia, 65-83. or..

PÉREZ SERRANO, G., 1990. Investigación-Acción. Aplica-ciones al campo social y educativo. Action Research: Applications in the Social and Educational Arenas. Dykinson: Madril.

NAZIO BATUEN PROGRAMA, 2007. Perspectivas del medio ambiente mundial GEO 4. Danimarka: PNUMA.

NAZIO BATUEN INGURUMEN PROGRAMA, 2012. Perspectivas del medio ambiente mundial GEO 5. Malta: PNUMA).

RAWORTH, K., 2013. Un espacio seguro y justo para la hu-manidad, 63. or. La situación del mundo 2013 ¿es aún posible lograr la sostenibilidad?. Worldwatch Institute. Icaria Editorial.

REYES, B. y JARA, D., 2005. Gobernanza ambiental: mensajes desde la periferia. Santiago de Chile: Instituto de Ecología Política.

RIEGO, P., 2004. La agenda 21 local: Vehículo idóneo para la necesaria participación directa de los ciudadanos en el desarrollo sostenible: El Programa 21 (o Agenda 21) y El Modelo DEYNA de Agenda 21 Local. Mundi Prensa ed.

RUANO DE LA FUENTE, J.M., 2002. La gobernanza como forma de acción pública y como concepto analítico. Lis-boa Portugal: VII Congreso Internacional del CLAD so-bre la reforma del estado y de la administración pública, Lisboa, Portugal.

SABATER, J. J. G., et al, 2009. Un Modelo evolutivo para la sostenibilidad de la mejora continua. 3 Rd International Conference on Industrial Engineering and Industrial Management, 796-806. or.

SCHELLNHUBER, H. J., 1999. Earth system’ analysis and the second copernican revolution. Nature, 402. liburu-kia, 6761supp zk., C19-C23 or.

SUBIRATS, J., 2010. Si la respuesta es gobernanza, ¿cuál es la pregunta? Factores de cambio en la política y en las políticas. Ekonomiaz, 74. liburukia, 02 zk., 16-35. or.

SZAUER, M. T. & CASTILLO, M.S., 2003. Capital social: ar-ticulador del desarrollo sostenible. CAF: Capital Social: Clave para una agenda integral de desarrollo.

TORRES I GRAU, P., 2006. Gobernanza para el desarrollo sostenible: De la teoría a la práctica. Paper de Sostenibilitat, 12. liburukia.

VALERO, E., 2007. Manual de gestión y seguimiento ambiental de proyectos. Vigo: Vigoko Unibertsitatea.

VALLES, M.S., 2000. Técnicas cualitativas de investigación social. Síntesis Editorial.

VARGAS, R., 2006. La cultura del agua: lecciones de la américa indígena. Programa Hidrológico Internacional para América Latina y el Caribe, UNESCO.

VEGA MORA, L., 2001. Gestión ambiental sistémica: un nuevo enfoque funcional y organizacional para el fortalecimiento de la gestión ambiental pública, empresarial y ciudadana en el ámbito estatal. Bogota: Leonel Vega editor.

era

ns

ki n a

k

e.

era

ns

ki n a

ke.


1. TAULAINFORMAZIOAREN KALITATEA ETA EZAGUTZA EGOKIA

MAGNITUDEA EMAITZA

ADIERAZLEA \ IRIZPIDEAHandia

3Ertaina

2Txikia

1Txikia

1Ertaina

2Handia

3

1.Informazio eskuragarria. Informazio eta ezagutza zientifiko eta teknikoak interesdunen eskura daude, baldintzarik onenetan.

Informazioa eskuragarria da eta eragile guztiengana heltzen da.

Informazioa eragileen % 50ek esku-ratzen du.

Eragileek in-formazioaren berri izan dute han eta hemen.

Eragileek ez duteinformazioaezagutzeneta erabiltzen.

Eragileek in-formazioaren berri izan dute han eta hemen.

Eragileek informazioa ezagutzen eta erabiltzen dute.

2. Informazio eguneratua. Informazioa sarritan eguneratzen da, hartzaileek une egokian jasotzen dute.

Eragile guztiek informazio eguneratua dute.

Eragileen % 50ek informazio eguneratua du.

Eragileek duten infor-mazioa gutxi gorabehera eguneratuta dago.

Eragileek ez dute informazio eguneratua.

Eragileek duten infor-mazioa gutxi gorabehera eguneratuta dago.

Eragileek informazio eguneratua dute.

3. Informazio konparagarria. Informazioa konparatu ahal da denborazko aldagaiekin edo konparagarriak diren eta aztertutako ezagutzatik hurbilago dauden beste egoera batzuekin.

Eragile guztiek aztertutako ezagutzatik hurbilago dauden beste egoera batzuekin konparagarria den informa-zioa dute.

Eragileen % 50ek aztertutako ezagutzatik hurbilago dauden beste egoera batzuekin konparagarria den informa-zioa du.

Informa-zioa gutxi gorabehera konparatu ahal da.

Informazioa ezin dakonparatu.

Informa-zioa gutxi gorabehera konparatu ahal da.

Informazioa konparatu ahal da.

4. Informazio nahikoa eta erabilgarria. Informazioa nahikoa eta erabilgarria da, lagungarria da gaur egungo errealitatea ulertzeko, aukera ematen du arrazoitzeko eta dauden baldintzetan (aukeren espazioa) har-tu ahal diren erabakiak definitzeko.

Eragile guztiek informazio erabilgarria dute.

Eragileen % 50ek informazio erabilgarria du.

Informazioa hala-hola erabilgarria da.

Informazioa ez da erabilgarria.

Informazioa hala-hola erabilgarria da.

Informazioa erabilgarria da.

5. Ezagutza ez formala. Kontuan hartzen da esperientzieta-tik, historietatik, etab.etik jasotako ezagutza ez formala, bilketa orde-natu baten ondoriozko informazio sistematizatu bati ez dagokiona

Eragile guz-tiek ezagutza ez formala eskuratzen dute.

Eragileen % 50ek ezagu tza ez formala esku-ratzen du.

Ezagutza ez formala hala-hola hartzen da kontuan.

Ezagutzaez formala ez da kontuanhartzen.

Ezagutza ez formala hala-hola hartzen da kontuan.

Ezagutza ez formala kon-tuan hartzen da.

Iturria: (TORRES I GRAU, 2006) eta geuk egina.

1. ERANSKINA: Gobernantza iraunkorraren alderdien irizpideak

1. ERANSKINA: Gobernantza iraunkorraren alderdien irizpideak 89

1e

2. TAULATOKIKOA-GLOBALA ARDATZEAN (BERTIKALA) INTEGRATZEA

MAGNITUDEA EMAITZA

ADIERAZLEAHandia

3Ertaina

2Txikia

1Txikia

1Ertaina

2Handia

3

1. Lankidetzako mekanismoak. Lankidetzako eta koordinazioko me-kanismoak eskura daude tokikoa-glo-bala ardatzean eta globaletik tokikora (Adib.: ingurumenaren gaia integra-tzea merkataritzaren, inbertsioaren, gatazken konponketaren, pizgarri eko-nomikoen, lurralde-antolamenduaren, etab.en aplikazio-mekanismoekin).

Eragile guztiek lankidetzako eta koor-dinazioko mekanis-moak eskura dituzte.

Eragileen % 50ek lankidetzako eta koor-dinazioko mekanis-moak eskura ditu.

Eragile batek ere ez du eskura lankidetzako eta koordina-zioko meka-nismorik.

Ez dira kon-tuan hartzen lankidetzako mekanis-moak.

Lankidetzako meka-nismoak hala-hola hartzen dira kontuan.

Lankidetzako mekanis-moak kon-tuan hartzen dira.

2. Partaidetza. Ingurumen arloko akordio, negoziazio, tratatu eta alde anitzeko sareetan parte hartzen du.

Eragile guztiek parte hartzen dute.

Eragileen % 50ek parte hartzen du.

Eragile batek ere ez du parte hartzen.

Partaide-tzan ez da sinergiarik sortzen.

Partaidetzan sinergiak hala-hola sortzen dira.

Partaidetzansinergiasortzen da.

3. Komunikazio mekanismoak. Etengabe kudeatzen dira komunika-ziorako, kontsultarako, ezagutzaren zabalkunderako, lankidetzarako eta gobernu arteko koordinaziorako.

Eragile guztiek komunikazio mekanis-moak dituzte.

Eragileen % 50ek komunikazio mekanis-moak ditu.

Eragile batek ere ez du komunikazio mekanismo-rik.

Komunikazio mekanis-moek ez dute sinergiarik sortzen.

Komunikazio meka-nismoek sinergiak hala-hola sortzen dituzte.

Komunikazio mekanis-moek siner-giak sortzen dituzte.

4. Agintaritza arauemailea. Globala-tokikoa ardatzean agintaritza arauemaile bat dago.

Agintaritza arauemaile batek era-gile guztiak eraentzen ditu.

Agintaritza arauemai-le batek eragileen % 50 eraentzen du.

Agintaritza arauemaile batek ez du eragile bat ere eraen-tzen.

Agintaritza arauemai-leak ez du lidergorako ahalmenik.

Agintaritza arauemaileak hala-hola lidergorako ahalmena du.

Agintaritza arauemaileak lidergorako ahalmena du.


1e


3. TAULAPOLITIKA SEKTORIALEN KOORDINAZIOA (HORIZONTALA)

MAGNITUDEA EMAITZA

ADIERAZLEAHandia

3Ertaina

2Txikia

1Txikia

1Ertaina

2Handia

3

1. Koaliziorako mekanismoak. Interesen eta eragileen koalizio-rako mekanismoak kudeatzen dira (aliantza estrategikoak, ekintza-planak, politika sektorialen koordinazioa, ingurumen-ebaluazio estrategikoa, etab.)

Eragile guztiek koaliziorako mekanismoak erabiltzen dituzte.

Eragileen % 50ek koaliziorako mekanismoak erabiltzen ditu.

Eragileek ez dute koaliziorako mekanismorik erabiltzen.

Koaliziorako mekanis-moek ez dute sinergiarik sortzen.

Koaliziorako mekanismoek sinergiak hala-hola sortzen dituzte.

Koaliziorako mekanismoek sinergiak sortzen dituzte.

2. Kanpo-efektuak. Garapen iraunkorraren esparruan politiken kostuak eta onura ekono-miko eta sozialak eta ingurumen arloko onurak (kanpo-efektuak) ezagunak dira.

Eragile guztiek kanpo-efek-tuak ezagu-tzen dituzte.

Eragileen % 50ek kanpo-efek-tuak ezagu-tzen ditu.

Eragile batek ere ez ditu kanpo-efek-tuak ezagu-tzen.

Kanpo-efek-tuaren mota eta garrantzia ez dira kon-tuan hartzen.

Kanpo-efek-tuaren mota eta garrantzia hala-hola hartzen dira kontuan.

Kanpo-efek-tuaren mota eta garrantzia kontuan hartzen dira.

3. Interes-gatazkak. Kausak eta ondorioak eta alderdi sektorialen arteko elkarreraginak ezagutzen dira, baita egon dai-tezkeen interes-gatazkak eta banako konpromiso saihestezi-nak ere.

Eragile guz-tiek gatazka ezagutzen dute.

Eragileen % 50ek gatazka ezagutzen du.

Eragile batek ere ez du gatazka ezagutzen.

Eragileek ez dute inte-res-gatazka-rik ezagutzen.

Eragileek interes-ga-tazken berri izan dute han eta hemen.

Eragileek interes-ga-tazkak eza-gutzen dituzte eta ezagutza hori erabiltzen dute.

4. Gatazken negoziazioa. Garapen iraunkorraren esparruan gatazketarako betearazpen, koordi-nazio, jarraipen eta negoziaziorako erregela eta prozedurak daude eta aplikatzen dira.

Halakoa dute eragile guztiek.

Halakoa du eragileen % 50ek.

Eragile batek ere ez du halakorik.

Negoziazio mekanismoek ez dute fun-tzionatzen.

Negoziazio mekanismoek hala-hola funtzionatzen dute.

Negoziazio mekanismoek funtzionatzen dute.

Iturria: (LERDA et al., 2005) eta geure ekarpena.


1e4. TAULA

INGURUMEN KUDEAKETAKO TRESNEN BERRIKUNTZA

MAGNITUDEA EMAITZA

ADIERAZLEAHandia

3Ertaina

2Txikia

1Txikia

1Ertaina

2Handia

3

1. Prozesuen arintasuna. Ingurumen kudeaketako tresnak egoera batean emandako erantzun eta konponbideen kopurua.

Eragile guztiek lor-tzen dituzte ingurumen kudeaketako tresnak eskainitako erantzun eta konponbi-deak.

Eragileen % 50ek lortzen ditu ingurumen kudeaketako tresnak eskainitako erantzun eta konponbi-deak.

Eragile batek ere ez ditu lortzen ingurumen kudeaketako tresnak eskainitako erantzun eta konponbi-deak.

Tresnak eragin ekita-tibo berbera du, antzeko ezaugarriak dituzten ingurumen kudeaketako tresnekin konparatuta.

Tresnak hala-hola eragin ekita-tibo berbera du, antzeko ezaugarriak dituzten ingurumen kudeaketako tresnekin konparatuta.

Tresnak eragin handiagoa du, antzeko ezaugarriak dituzten ingurumen kudeaketako tresnekin konparatuta.

2. Prozesuen hobekuntza. Ingurumen kudeaketako gaur egungo prozesuak aldatu behar dira, jar-duketa hobetzea xede duten prozesu berritzaileekin; prozesu horiekin kos-tuak aztertzen dira, inbertsioak behar bezala egiten dira, kontratuak egiten dira, zuzentzen, kontrolatzen, gizakia-ren jarduerek sortutako ingurumen eraginak ebaluatzen dira.

Eragile guztiak pozik daude eta arreta jaso-tzen dute.

Eragileen % 50 pozik dago eta arreta jaso-tzen du.

Eragile bat ere ez dago pozik eta batek ere ez du arretarik jasotzen.

Tresnak zein jardueratan edo zein erabaki teknikotan eragin ahal duen, horie-tan helmen edo eragin txikia du.

Tresnak zein jardueratan edo zein erabaki teknikotan eragin ahal duen, hori-etan helmen edo eragin ertaina du.

Tresnak zein jardueratan edo zein erabakitan eragin ahal duen, hori-etan helmen edo eragin handia du.



5. TAULAPARTAIDETZAREN ALDEKO KULTURA

MAGNITUDEA EMAITZA

ADIERAZLEAHandia

3Ertaina

2Txikia

1Txikia

1Ertaina

2Handia

3

1. Partaidetzarako espazioak. Hainbat inguruabar eskaintzen da ingurumen garapen iraunkorra ahalbide tzen duten helburuen lorpena bultzatzeko pertzepzio, interes eta ezagutza anitzak hobetu ulertzeko (adib.: bilera irekiak, iritzi-inkestak eta foku-taldeak, eztabaida-guneak, mahainguruak, etab.)

Eragile guztiek par-taidetzarako espazioak dituzte.

Eragileen % 50ek par-taidetzarako espazioak ditu.

Eragileek ez dute partai-detzarako espaziorik.

Partaidet-zarako me-kanismoek sinergiak sortzen dituzte.

Partaide-tzarako me-kanismoek sinergiak hala-hola sortzen dituzte.

Partaide-tzarako me-kanismoek sinergiak sortzen dituzte.

2. Partaidetza zabala. Agertzen diren perspektiben eta ingurumen kudeaketako prozesuen emaitzen erakusgarria azaltzen du. Perspektiba eta emaitza horiek alde interesdunek berrikusteko modukoak izan behar dira. Hala, perspektiba dife-renteak dituzten eragileak elkarreragi-nean aritu ahal dira emaitza onarga-rriak lortuta, talde baten ikusmolde edo agintaritza besteei inposatu gabe, eta akordioen, negoziazioen eta interes nahiz balioen birdefinizioaren mendean aritzea onartzen dute.

Eragile guztiek ingurumen kudeaketako prozesuen emaitzak ezagutzen dituzte.

Eragileen % 50ek ingurumen kudeaketako prozesuen emaitzak ezagutzen ditu.

Eragileek ez dituzte ezagutzen ingurumen kudeaketako prozesuen emaitzak.

Ez da batera lanik egiten nahita egindako elkarreragi-nen bidez.

Hala-hola batera lan egiten da, nahita egindako elkarreragi-nen bidez.

Batera lan egiten da, nahita egindako elkarreragi-nen bidez.

3. Integrazioa. Erabakiak hartzeko prozesuan ezagu-tza-forma batzuk eta besteak integra-tzen eta aplikatzen dira, dela ezagutza tekniko-zientifikoa, dela arazo batean zuzenean parte hartzen duten aldeen esku dagoen ezagutza, dela orokorrean herritarren ezagutza ez-aditua.

Ezagutza hori partaidetzako mekanismo guztiek integratzen dute.

Ezagutza hori partaidetzako mekanis-moen % 50ek inte-gratzen du

Partaidetzako mekanismo batek ere ez du halakorik integratzen.

Halakoak integratzean ekarpen txikia sortzen da.

Halakoak integratzean ekarpen er-taina sortzen da.

Halakoak integratzean ekarpen han-dia sortzen da.

4. Ahalduntzea. Eragile sozialen ahalduntzea gertatzen da; alde horretatik, parte hartu ahal izateko ahalmena sortzen da, eta hori ez ezik, eragile horiek trebetasunak eta ahalmena eskuratzen dituzte zuzenean parte hartzeko.

Eragile guz-tiak komu-nikazio-sis-tema batera konektatuta daude (no-rabide bikoa, norabide anitzekoa). Sistema horretan aldi berean igorle eta hartzaile dira.

Eragileen % 50 komuni-kazio-siste-ma batera konektatuta dago (nora-bide bikoa, norabide anitzekoa). Sistema horretan aldi berean igorle eta hartzaile dira.

Eragile bat ere ez dago konektatuta aldi berean igorle eta hartzaile deneko komunika-zio-sistema batera (nora-bide bikoa, norabide anitzekoa).

Partaidetzak inklusio eta partaide-tza txikia sortzen du ingurumen kudeaketako prozesuan.

Partaidetzak inklusio eta partaidetza ertaina sortzen du ingurumen kudeaketako prozesuan.

Partaidetzak inklusio eta partaidetza handia sortzen du ingurumen kudeaketako prozesuan.



1e6. TAULA

ADMINISTRAZIO-KULTURA ETA BUROKRAZIAREN KALITATEA

MAGNITUDEA EMAITZA

ADIERAZLEAHandia

3Ertaina

2Txikia

1Txikia

1Ertaina

2Handia

3

1. Ardura printzipioa. Ardura printzipioa barnean hartzen duten ekintza prebentibo eta proaktiboak erabiltzen dira; horrek esan nahi du arriskurik handiene-ko jardueretan murrizketak edo debekuak aplikatzen direla.

Gobernuko eragile guztiek ardura printzi-pioa erabiltzen dute.

Gobernuko eragileen % 50ek ardura printzipioa erabiltzen du.

Gobernuko eragile batek ere ez du ardu-ra printzipioa erabiltzen.

Printzipioaren erabilerak ez du identifika-tzen negatiboa izan daitekeen ondoriorik, eta ez du halakorik ebaluatzen.

Printzipioaren erabilerak ne-gatiboak izan daitezkeen ondorioak identifikatzen eta ebaluatzen ditu hala-hola.

Printzipioaren erabilerak ne-gatiboak izan daitezkeen ondorioak identifikatzen eta ebaluatzen ditu.

2. Zerbitzu-estandarrak. Burokraziaren egitura eta prozedurak hobetu dira, zer-bitzuaren estandarrak xede direla; halakoak dira era-ginkortasuna, eragingarrita-suna, ekonomia, kudeaketa berriko teknikak –adibidez kalitate osoaren kudeaketa–, teknologia berriak, sistema-tizazioa, etab.

Gobernuko eragile guztiek zerbitzu-estan-darrak erabil-tzen dituzte.

Gobernuko eragileen % 50ek zerbi tzu-estandarrak erabiltzen ditu.

Gobernuko eragile batek ere ez du zer-bitzu-estanda-rrik erabiltzen.

Zerbitzu-es-tandarrek ez dute koherentziarik ingurumen kudeaketako prozesuekin.

Zerbitzu-es-tandarrek hala-holako koherentzia dute inguru-men kudeake-tako prozesue-kin.

Zerbitzu-es-tandarrek koherentzia handia dute ingurumen kudeaketako prozesuekin.

3. Ebaluazio-mekanis-moak. Barruko eta kanpoko ebaluazio-mekanismoak erabiltzen dira. (adib.: ex-ante ebaluazioa, ex-post ebaluazioa, eraginaren ondorioen ebaluazioa, etab.

Gobernuko eragile guztiek ebaluazio-me-kanismoak erabiltzen dituzte.

Gobernuko eragileen % 50ek ebaluazio-me-kanismoak erabiltzen ditu.

Gobernuko eragile batek ere ez du ebaluazio-me-kanismorik erabiltzen.

Mekanismoek ez dute auke-rarik ematen erabilitako eta inplementatu-tako inguru-men politiken ondorioen ziurgabetasun maila bereiz-teko.

Mekanis-moek aukera ematen dute erabilitako eta inplementatu-tako inguru-men politiken ondorioen ziurgabetasun maila hala-ho-la bereizteko.

Mekanis-moek aukera ematen dute erabilitako eta inplementatu-tako inguru-men politiken ondorioen ziurgabetasun maila bereiz-teko.



7. TAULAIRAUNKORTASUNAREN KULTURA

MAGNITUDEA EMAITZA

ADIERAZLEAHandia

3Ertaina

2Txikia

1Txikia

1Ertaina

2Handia

3

1. Kontzientzia kolektiboa. Alderdi sozialean iraunkorta-sun eredua hautematen da edo eredu horren kontzientzia hartzen da, modu kolektiboan edo, behintzat, banako edo talde jakin batzuen artean.

Eragile guztiek dute halako kontzientzia.

Eragileen % 50ek du halako kon-tzientzia.

Eragile batek ere ez du ha-lako kontzien-tziarik.

Kontzientzia kolektiboak ez du identifika-tzen gizakiaren eta naturaren artean dagoen konexioa.

Kontzientziak hala-hola identifikatzen du gizakiaren eta naturaren artean dagoen konexioa.

Kontzientziak gizakiaren eta naturaren artean dagoen konexioa iden-tifikatzen du.

2. Balio-irizpideak. Pertsonen eta taldeen nahi eta lehentasunetan balio-irizpide moralak biltzen dira.

Eragile guztiek dute halako balioa.

Eragileen % 50ek du halako balioa.

Eragile batek ere ez du ha-lako baliorik.

Irizpide horiek ez dira oinarritzen humanismoan, ezta gizakiaren eta bere in-gurunearen ar-teko harreman harmoniatsuari buruzko ba-lioetan ere.

Irizpide horiek hala-hola oinarritzen dira humanismoan eta gizakiaren eta bere in-gurunearen ar-teko harreman harmoniatsuari buruzko ba-lioetan.

Irizpide horiek humanismoan eta gizakiaren eta bere in-gurunearen ar-teko harreman harmonia tsuari buruzko balioetan oina-rritzen dira.

Iturria: (VARGAS, 2006), (Tàbara, 2002) eta geuk egina.

8. TAULAKAPITAL SOZIALAREN INDARRA

MAGNITUDEA EMAITZA

ADIERAZLEAHandia

3Ertaina

2Txikia

1Txikia

1Ertaina

2Handia

3

1. Eragileen arteko elkarreragina. Elkarreraginen sarea zenbat eta jasoago eta aberatsago izan, hainbat eta handiagoa da kapital soziala.

Eragile guztiek asmo komu-nak identifi-katu dituzte banaketa-ka-nalen barruan.

Eragileen % 50ek asmo komunak identifikatu ditu banaketa-ka-nalen barruan.

Eragile batek ere ez du asmo komunik identifikatu banaketa-ka-nalen barruan.

Ez da baterako ekintza-modu-rik sortzen.

Baterako ekintza-mo-duak hala-hola sortzen dira.

Baterako ekintza-mo-duak sortzen dira.

2. Konexio-modua. Komunikazio eta elkar-truke pertsonaleko sareak horizontalak dira (harreman hierarkikorik gabe, antzeko estatus eta boterearekin)

Eragile guztiak modu horizon-talean daude konektatuta beren artean.

Eragileen % 50 modu horizontalean dago konekta-tuta.

Eragile bat ere ez dago bes-teekin modu horizontalean konektatuta.

Harremanak hierarkikoak dira.

Harremanak antzeko sama-rrak dira.

Harrema-nak ez dira hierarkikoak, estatusa eta boterea antze-koak dira.


2. ERANSKINA: Bizkaiko Foru Aldundia zeintzu organoen bidez antolatzen den eta parte hartzen duen 95

2. ERANSKINA: Bizkaiko Foru Aldundia zeintzu organoen

bidez antolatzen den eta parte hartzen duen2e

BARNEKO ORGANOAK

� Bizkaia 21 Egitasmoko iraunkortasun eragileen foroa � Hizkuntza normalizaziorako batzorde nagusia � Gizonen eta emakumeen berdintasunerako batzordea

� Berdintasun taldea (genero berdintasuna) � Sail arteko genero berdintasunerako batzordeak � Gaztedi foru batzordea (gazteria) � Gaztedi talde teknikoa (gazteria) � Mendi batzordea � Hirigintza batzordea

KANPOKO ORGANOAK

AHALDUN NAGUSIAREN KABINETEA � Eusko Ikaskuntza Kontseilu Errektorea � Bake eta Bizikidetza Planaren Aholku Batzordea � Euskal Giza Taldeekiko Harremanetarako Aholku Batzordea

� Memoriaren, Bizikidetzaren eta Giza Eskubideen Institutuaren Zuzendaritza Kontseilua

� Europako Mugimenduaren Euskal Kontseilua

IRAUNKORTASUN ETA INGURUNE NATURALA � Bizkaiko Lurralde Historikoaren Iraunkortasunerako Kontseilua

� Armañongo Parke Naturaleko Patronatua � Urkiolako Parke Naturaleko Patronatua � Gorbeiako Parke Naturaleko Patronatua � Europarc-España federazioa � Zabalgarbi S.A. � Euskal Autonomia Erkidegoko Bertako Aberearrazen Kontseilua

� Euskal Autonomia Erkidegoko Txakurrak edukitzeari buruzko Jarraipen Batzordea

� Nekazaritza eta Elikagaigintzako Berrikuntza Foroa � Euskadiko Baso Osasuneko Mahaia � Euskadiko Nekazaritza eta Elikagaigintzako Kontseilua

� Nekazaritza eta Elikadura Politikako Batzordea � Euskal Autonomia Erkidegoko Sasoiko Lanari buruzko Erakunde arteko Mahaia

� Bizkaiko Txakolina Jatorri Izendapenaren Kontseilu Arautzailea

� Euskadiko Nekazaritza eta Elikadura Ekologikoaren Kontseilua

� Nekazaritza Funtsen Batzorde Parekidea (COPAFA) � HAZI Fundazioa � Urdaibai Biosfera Erreserbako Patronatua � Udal Sareak S.A. � Euskal Autonomia Erkidegoko Ingurumenerako Aholku Kontseilua

� Naturzaintza-Euskal Autonomia Erkidegoko Natura Babesteko Aholku Kontseilua

� Euskal Autonomia Erkidegoko Ingurumen Batzordea � Bilbao Bizkaia Ur Partzuergoa � Busturialdeko Ur Partzuergoko Kontseilu Orokorra � Busturialdeko Ur-Patzuergoko Batzorde Betearazlea � URA Uraren Euskal Agentziaren Administrazio Kontseilua

� URA Uraren Euskal Agentziaren Erabiltzaileen Batzarrea

� Euskal Autonomia Erkidegoko Uraren Kontseilua � Bilboko Aireportuaren Ingurumen Jarraipen Batzordea � AIC Automotive Intelligence Centre Fundazioaren Patronatua

� Euskadiko Errepideen Plan Orokorraren Batzordea

GIZARTE EKINTZA � Boluntariotzaren Euskal Kontseilua � Bilboko Udaleko Gizarte Zerbitzuen Udal Kontzeilua � Nazioarteko Adopziorako Aholkularitza Kontseilua � Gizarte Zerbitzuen Erakunde Arteko Organoa � Gizarte Zerbitzuen Euskal Kontseilua � Euskadiko Sanitate Batzordea � Arreta Sozio-sanitarioko Euskal Kontseilua � Nagusien Arloko Batzorde Iraunkorra � Eragintza Fundazioko Zuzendaritza Batzordea � Lavanindu S.L.ren Administrazio Kontseilua � Antonio Menchaca de la Bodega Fundazioaren Patronatua

� Eragintza Fundazioaren Patronatua � Conde de Aresti Karitate Egoitzaren Bizkaiko Fundazioaren Kontseilua

� Miserikordiaren Errege Etxe Santuaren Batzordea � Irisgarritasuna Sustatzeko Euskal Kontseilua � Bizkaiako Lurralde Historikoko Konpentsazio Hezkuntzarako Partzuergoko Gobernu Batzordea

EUSKARA ETA KULTURA � Ziortza-Bolibarko Simon Bolibar Museoaren Patronatua

� Bilboko Eliz Museoaren Aholku Batzordea � Medikuntza eta Zientzia Historiaren Euskal Museoa Fundazioa (UPV-EHU)

� Monasterio de Santa María La Real de Nájera monasterioaren Patronatua

� Gernikako Bakearen Museoa Fundazioa � Bilboko Itsasadarra Itsas Museoa Fundazioa � Bilboko Arte Ederren Museoa Fundazioa � Bilbao Bizkaia Museoak � Unibertsitateen Euskadiko Kontseilua � Helduen Alfabetatze Berreuskalduntzerako Erakundea (HABE)

� Juan Crisóstomo de Arriaga-Bilbao Orkesta Sinfonikoa fundazioaren Patronatua

� Museo Guggenheim Bilbao Fundazioa � Inmobiliaria museo de arte moderno y contemporáneo de Bilbao S.L.

� Tenedora Museo de arte moderno y contemporáneo de Bilbao S.L.

� Jose Miguel de Barandiaran fundazioa � Euskadiko Orkestra, S.A. � Euskararen Aholku Batzordeko Erakunde Arteko Koordinazio Batzorde Berezia (Hakoba)

� Fundación Bilbao 700-III Millenium Fundazioa � Bizkaia-Bizkaialde Fundazioa � Eskola Kirolaren Euskal Batzordea � Kirolaren Euskal Kontseilua � AZKUE Fundazioa � Eusko Ikaskuntza-Sociedad de Estudios Vascos (EI-SEV) Batzorde Iraunkorra

� Etxepare Euskal Institutua � Eusko Ikaskuntza-Sociedad de Estudios Vascos (EI-SEV) erakundearen Zuzendaritza Batzordea

OGASUNA ETA FINANTZAK � Estatuko Loteria eta Apustuen Bizkaiko Administrazio Batzordea

� Estatuko Loteria eta Apustuen Bizkaiako Ordezkaritza Batzordea

� Estatuarekiko Ekonomia eta Finantza Gaietarako Lan eta Jarraipen Batzordea

� Jokoaren Euskal Kontseilua

GARRAIOAK, MUGIKORTASUNA ETA LURRALDE KOHESIOA � Euskadiko Garraio Agintaritza � Bizkaiko Garraio Partzuergoa � Bilboko Consorcio del Depósito Franco-ren Osoko Bilkura

HERRI ADMINISTRAZIOA ETA ERAKUNDE HARREMANAK � Kanpo Harremanetarako Erakunde Arteko Batzordea � Arbitraje Batzordea � Larrialdietarako SOS-DEIAK � Polizia eta Larrialdietako Euskal Akademiako Zuzendaritza Kontseilua

� Bilbo Hiriko Kontseilua � Bizkaiko Finantzen Lurralde Kontseilua � Euskal Lurralde Antolamenduko Batzordea � Elkarkidetza- EPSV � HAEEren Patronatuaren Kontseilua � Funtzio Publikoaren Euskal Kontseilua � Euskadiko Segurtasun Publikoko Batzordea � Consorcio del Deposito Franco � Euskadiko Babes Zibileko Batzordea � Gizarte Aurreikuspenaren Euskal Kontseilua

EKONOMI ETA LURRALDE GARAPENEKO SUSTAPENA � Euskal Autonomia Erkidegoko Lurraldearen Antolamenduko Batzordean

� Bilboko Gordailu Zabalaren Partzuergoaren Batzorde Betearazlea

� Bilboko Portua Agintzaritzako Administrazio Kontseilua

� Bilbao Ría 2000 sozietatearen Administrazio Kontseilua

� Bilboko Consorcio del Depósito Franco-ren Osoko Bilkura

� Interbiak Bizkaiko Hegoaldeko Akzesibilitatea S.A. Sozietate Publikoaren Administrazio Kontseilua

� Euskadiko Turismo Kontseilua

ENPLEGUA, GIZARTE INKLUSIOA ETA BERDINTASUN SUSTAPENA � Emakumeen eta Gizonen Berditasunerako erakunde arteko Batzordea

� Emakunderen Zuzendaritza Kontseilua � Gizarteratzeko erakunde Arteko Batzordea � Garapenerako Lankidetzaren Euskal Kontseilua � Gizarteratzeko Euskal Kontseilua � Familiaren Euskal Kontseilua

Documents

ongizatea ikusmolde gobernanza sostenible sistemikoa de ... · 4-2 irudia bizkaiko ingurumen kudeaketan parte hartzen duten eragileen mapa ... 34 4-3 irudia tokikoa-globala ardatzean