İnce Memed 1

8/2/2019 nce Memed 1

1/254


2/254


3/254

stiklal Caddesi No. 285 Beyolu 34433 stanbulTelefon: (0 212) 252 47 00 (pbx) Faks: (0 212) 293 07 23http://www.yapikrediyayinlari.come-posta: [email protected] sat adresi: http://yky.estore.com.tr

www.teleweb.com.trDuvarn dibinde resmim aldlar Ak kat stnde tanyn beniToros dalarnn etekleri ta Akdenizden balar. Kylar dven ak kpklerden sonradoruklara doru yava yava ykselir. Akdenizin stnde daima, top top ak bulutlar salnr.Kylar dmdz, cilalanm gibi dz kjlli topraklardr. Killi toprak et gibidir. Bu kylarsaatlarca ie kadar deniz kokar, tuz kokar. Tuz keskindir. Dz, killi, srlm topraklardansonra ukuro-vanm bkleri balar. rlmesine sk allar, kamlar, brtlenler, yabanasmalar, sazlarla kapl, koyu yeil, ucu buca belirsiz alanlardr bunlar. Karanlk birormandan daha yabani, daha karanlk!Biraz daha ieri, bir taraftan Anavarzaya, bir taraftan Os-maniyeyi geip Islahiyeye gidilecekolursa geni bataklklara varlr. Bataklklar yaz aylarnda fkr fkr kaynar. Kirli, pistir.

Kokudan yanna yaklalmaz. rm saz, rm ot, aa, kam, rm toprak kokar.Knsa duru, prl prl, takn bir sudur. Yazn otlardan, sazlardan suyun yz gzkmez.Knsa araf gibi alr. Bataklklar geildikten sonra, tekrar srlm tarlalara gelinir.Toprak yal, l sldr. Bire krk, bire elli vermeye hazrlanmtr. Scack, yumuaktr.stleri ar kokulu mersin aalaryla kapl tepeler geildikten sonradr ki, kayalarbirdenbire balar. nsan birden rker. Kayalarla birlikte am aalar da balar. amlarnbirer billur prltsndaki sakzlar buralarda topraa szar. lk amlar geildikten sonra, genedzlklere varlr. Bu dzlkler boz topraktr. Verimsiz, kra... Buralardan Torosun karldo-ruklar yanndaym, elini uzatsan tutacakmsm gibi gzkr.Dikenlidz bu dzlklerden biridir. Dikenlidzne be kadar ky yerlemitir. Bu bekyn beinin de insanlar toprakszdr. Cmle toprak Abdi Aanndr. Dikenlidz,dnyann dnda, kendine gre apayr kanunlar, tresi olan bir dnyadr. Dikenlidznninsanlar, kylerinden gayr bir yeri bilmezler hemen hemen. Dzlkten dar ktklar pekaz olur. Dikenlidznn kylerinden, insanlarndan, insanlarnn ne trl yaadklarndanda kimsenin haberi yoktur. Tahsildar bile iki ylda bir kere urar. O da kyllerle higrmez, ilgilenmez. Abdi Aay grr gider.Deirmenoluk ky Dikenlidzndeki kylerin en bydr. Abdi Aa da bu kyde oturur.Ky, dzln gndo-usuna der. Kayaln dibindedir. Kayalar mordur. stlerinistbeyaz, yeile alan, gmi, trl renkte lekeler rtmtr.st bata yal, yallktan dallan topraa eilmi, dallar kvrlm bir nar aac btn

hametiyle yllardr orada durup durur. mar aacna yz metre yaklarsn, elli metreyaklarsn ortalkta t yoktur. Her bir yan derin bir sessizlik iindedir. Sessizlik korkuturinsan. Yirmi be metre yaklarsn gene yle... On metrede ayn sessizlik. Aacn yanma gelipde kayadan yanna dnncedir ki i deiir, birdenbire bir grlt patlar. arverir insan...lkin kulaklar sar edecek derecede oktur. Sonra iner, yavalar.Grltnn geldii yer, Deirmenoluk suyunun gzdr. Gz deildir ya, bura halk orayasuyun gzdr der. yle bilir. Bir kayann dibinden kpkler saarak kaynar. ine bir aaparas atlrsa bir gn, iki gn, hatta bir hafta suyun stnde oynad grlr. Dndrr.Bazlar iddia ederler ki, kaynayan su, stnde ta bile oynatr, batrmaz. Halbuki suyungz buras deildir. Ta uzaklardan, amlar arasndan yarpuz, kekik kokularn yklenerekAkadadan gelir. Burada da bu kayann altndan girer, kprerek, kaynayarak bir delice

homurtuyla br ucundan kar.Buradan Akadaa kadar yle kayalk, yle sarptr ki To-


4/254

10ros, bir ev yerinden daha byk toprak paras grlemez. Ulu amlar, grgenler kayalarnarasndan ge doru a-mtr. Bu kayalklarda hemen hemen hibir hayvan yoktur. Yalnz,o da ok seyrek, akam vakitleri keskin bir kayann sivrisinde boynuzlarn, byk angallboynuzlarn srtna yatrm bir geyik, bacaklarn gerip, sonsuzlua bakarcasma durur.

11akrdikeni en pis, en kra toprakta biter. Bir toprak ki bembeyaz, peynir gibidir. Otbitmez, aa bitmez, eek inciri bile bitmez, ite orada akrdikeni keyifle serile serpile biter,byr, geliir.En iyi toprakta bir tek akrdikenine rastgelinmez. Bunun sebebi, bir kere iyi toprak bokalmaz, her zaman srlr ekilir. Bir de, yle geliyor ki, akrdikeni iyi topra sevmez.Ne iyi, ne kt bo braklm orta halli toprakta da biter akrdikeni. akrdikenini sker,yerini ekerler. Toros eteklerinin doruklara yakn dzlkleri bu minval zeredir.En uzun akrdikeninin ykseklii bir metre kadar olur. Bir sr de dallar vardr. Dallardikensi ieklerle donanr. Bu iekler be perli, yldz gibi, ular sert, sivri inelerinortasmda-dr. Her akrdikeninde bunlardan yzlerce bulunur.

akrdikeni bittii yerde bir iki, drt tane bitmez. yle st ste, yle sk biter ki arasndanylan geemez. ne atsan akrdikeninden yere dmez.Baharda zayf, ak yeildir. Hafif bir yel esse, topraa de-ecekmi gibi yatar. Yazortalarnda, dikende, nce mavi damarlar peyda olur. Sonra yava yava dikenin dallar,gvdesi mavileir. Aka bir mavidir bu... Sonra mavi gittike koyula-^ r. Bu en gzel birmavidir. Bir tarla, usuz bucaksz bir ova tm maviye keser. Gn batarken eer bir yel esersemavi dalgalanr, hrdar, aynen deniz gibi. Gn batarken sular nasl kza-1 rr, akrdikenitarlas da yle kzarr.12Gze doru dikenler kurur. Mavilik beyaza dner. atrtlar gelir akrdikeninden.Dme byklnde stbeyaz smklbcekler vardr hani. Bunlardan yzlercesi,binlercesi dikenlerin gvdelerine svanr. Diken gvdeleri boncuk boncuk stbeyaz olur.Deirmenoluk ky akrdikenlik... Tarla yok, ba, bahe yok. Safi akrdikenlik.akrdikenliin iinden koan ocuk soluk soluayd. oktan beridir ki durmamacasnakouyordu. Birden durdu. Bacaklarna bakt. Dikenlerin yrtt yerden kan szyordu.Ayakta duracak hali yoktu. Korkuyordu. Ha yetiti, ha yetiecekti. Korkuyla arkasna bakt.Grnrlerde kimsecikler yoktu. Ferahlad. Saa sapt. Bir zaman kotu. Sonra yoruldu.Yorulunca akrdikenlerinin iine yatt. Sol yannda bir karnca kresi grd. Karncalar iriiri. Krenin aznda cvl cvl kaynayorlar. Bir zaman her eyi unutup karncalara dald.Ve birden aklna gelince srad. Saa sapt. Biraz sonra da dikenlikten kt. Dikenliinkysna dizleri st kt. Bakt ki dikenliin stnden ba gzkyor, k st oturdu bu

sefer de. Bacaklar kanyordu. Kan szan yerlere toprak ekelemeye balad. Toprak yaralaradnce yakt.Kayalklar azck tedeydi. Kayalklara doru var gcn harcayarak yeniden komayabalad. En yksek kayann altndaki nar aacna vard. Aacn dibi bir kuyu gibiderinlemesi-neydi. Sapsar, altn renkli, krmz damarl yapraklar aacn dibini doldurmu,gvdeyi yar beline kadar rtmt. Kuru yapraklar hr hr ediyordu. Gitti, kendisiniyapraklarn stne att. narn plak dallarndan birisinin en ucunda bir ku duruyordu,trty duyunca utu gitti. Yorgundu. Bitmiti. Burada, bu yapraklarn stnde gecelemeyigeirdi aklndan. Yumuack. Oturduu yerden kalkamayabilir de. Sonra, "Olmaz," dedikendi kendine. "Adam kurt ku yer." Aacn stnde kalm yapraklardan birka dolanadolana geldi teki yapraklarn stne dt. Sonra boyuna birer ikier dmeye balad.

Kendi kendine konuuyordu. Sesli sesli konuuyordu. Sanki, yannda birisi var da onasylyor:


5/254

"Giderim," diyordu. "Giderim bulurum o ky. Kimse bil-13mez oraya gittiimi. Gider bulurum. Giderim ite. oban olurum ite. ift srerim ite.Anam beni arasn ite. Arasn arad kadar. Kei sakall gremez yzm. Gremez ite. Yaky bulamazsam? Bulamam! A kalr lrm. lrm ite."

Ilk bir gz gnei vard. Kayalar, nar, yapraklar yalyordu. Toprak taze, apaydnlkt.Bir iki gz iei topra yarm, ha kt, ha kacak. iriler ac kokuyor, slak slak daparlyordu. Dalar, iri kokar gzn.Bir saat m, iki saat m ne kadar kald orada, belli deil. Ama, gn ykld gitti dalarnardna. Neden sonradr ki ocuk, sylenmeyi brakp, kendini toparlad. Birden aklna dtki, arkasndan geliyorlar. Deliye dnd. Gnee bir gz atmay da unutmad. Gne banalm gidiyordu. imdi nereye gitmeliydi? Hangi yne? Bilmiyordu. Kayalarn arasndanincecik bir kei yolu geiyordu, ona girdi komaya balad. Kaya demiyor, al, ta demiyorkouyordu. Yornuunu iyi almt. Duruyor, bir an arkasna bakyor, sonra gene komayabalyordu.Ayaklan biribirine dolanyordu. Bu minval zere koarken, rm bir aacn stnde

kck bir kertenkele iliti gzne. Nedense buna sevindi. Kertenkele onu grnce aacnaltna kat...Bir salland, sonra durdu. Ba dnyordu. Gzleri karard. Etrafndaki dnya topacadnmt. Nasl da frlanyordu! Eli aya da titriyordu. Arkasna baktktan sonra genekomaya balad. Bir ara nnden bir keklik zurbas parlad. Kekliklerin kalkndan irkildi.En kk bir trt duysa hep irkiliyordu zaten. Yrei, bu sebepten, hep deli gibiarpyordu. Umutsuz-casna arkasna gene bakt. Kan tere batmt. Dizlerinin ba zld.Yere oturuverdi. Dt yer ufack tal bir yamat. Eki eki bir ho ter kokuyordu.Burnuna tatl bir iek kokusu geldi. Gzlerini zorla aabildi. Ban ar ar, korka korkakaldrd aalara bakt. Gn batt batacakt. Glgeler ylesine uzam. Aada hayal meyalbir toprak dam grd. Sevinten yrei azna geldi. Evin bacasndan duman da kyordu.Duman, ar ar, salma salma kyordu. Duman, bir kara duman deildi. Dumann rengihafif mora alyordu. Arkasnda ayak sesine benzer bir patrt duydu. Ban hzla evirdi. Solyann-14da orman kapkara kesilmi bir sanak gibi gkten yere iniyordu. Orman stne stnegeliyordu. Gene konumaya balad. Ama bara bara konuuyordu. Hem ormandankaarcasna, aksi yne yryor, hem olanca gcyle:"Giderim derim ki onlara... Giderim derim ki... Size derim... Size oban olmaya geldim. iftde srerim... Ekin de bierim. Derim ki benim adm Mistik derim, Kara Mistik... Anam yok,babam yok... Abdi Aam da yok derim. Sizin davarnz gderim... Sizin iftinizi srerim.

Sizin ocuunuz da olurum. Olurum ite. Benim adm nce Memed deil. Kara Mistik derlerbana. Anam alasn. Olurum ite. Gavur Abdi Aa da arasn beni. ocuklar olurum ite."Sonra bara bara alamaya balad. Karanlk orman akyordu. Aladka alyordu.Alamaktan, yalnz, avaz kt kadar alamaktan mthi bir tat duyuyordu.Yamatan aa inerken alamas kirp diye kesildi. Akan burnunu sa kolunun yenine sildi.Yen, yamya oldu.Evin avlusuna geldiinde karanlk kavumutu. telerde birok ev kararts daha grd. Biran durdu. Dnd. Bu ky, o ky m ola? Kapnn nnde uzun sakal sallanan bir adamsemerle urayordu. Ban kaldrnca sakall, avlunun ortasnda, dikilmi kalm bir karartgrd. Karart kendisine doru bir iki adm att durdu. Adam aldrmad. ine dald. Ortalkiyice kararnca adamn gzleri grmez olup, uramay brakt. Ayaa kalkt. Soluna

dnnce deminki kararty olduu yerde ylece dikilmi durup durur grd:"Hit! Hit!" dedi. "Hitit! Ne iin var burada?"


6/254


7/254

Blmenin kapsndan scak, slak bir hava geliyordu. Nefes kar... Bu taze sr boku,saman, taze dal kokuyordu.Derken blmeden yal adamn olu, gelini, kz da geldi.ocuk onlara bir ho, pel pel bakt.Yal adam, oluna:

"Misafirimize ho geldin desene," jdedi.Oul gayet ciddi:"Ho geldin karda," dedi, "ne var, ne yok?"ocuk:"Ho bulduk," diye ayn ciddiyetle cevap verdi. "yilik salk."Kz da, gelin de, "ho geldin," dediler.O arada, ocaktaki ktk yanm, tm yalma kesmiti.ocuk, ellerini koynuna sokmu bzlmt. Yal adam geldi ocuun yanma oturdu.Ocan gr yalmlar arkalarna tuhaf glgeler dryordu. Bu glgelere bakarak adam,ocuun kafasndan ne geiyor, anlayabilirdi. Yal adam da uzun zaman bir yerdedurmayan, yalmlara gre yer deitiren glgelere gzn dikti. Gzlerini glgelerden

ayrdnda glm-syordu. Yal adamn yz uzun, inceydi. Sakallar stbeyaz, deirmiydi.Alnn gne yakmt. Bakr rengindeydi. Yzne ocan yalmlar da vurunca, aln,yanaklar, boynu krmz bakr gibi parlyordu.Birden aklna gelmi gibi yal adam doruldu."Bre misafir," dedi, "senin adn ne? Adn balamadn.""Bana," dedi, "nce Memed derler..."Arkasndan, piman olmu gibi altdudan srd. Utanga17utanga ban nne edi. Yolda, "Benim adm Kara Mistiktir, derim" dedii aklndan kpgitmiti. "Olsun," dedi kendi kendine, "Mistik da neymi yani kendi adm dururken.Saklaynca ne var yani adm. Kim grecek beni bu kyde." Yal adam, geline:"Sofray serin de yemek yiyelim," dedi. "Haydiyin." Sofra geldi ortaya serildi. Btn aile vence Memed sofrann etrafna halka oldular. Yemekte kimse azn amad. Sessizlik iindeyemek yendikten sonra, ocaa bir kucak odun daha atld. Ocan tam orta yerine de yaladam bir ktk getirdi yerletirdi. Yandaki yalmlar kt sardlar. Bu, ihtiyarn en bykzevkiydi. Bunu byle yapmasa edemezdi. Etraftaki yalmlar yal adamn ktnsarverdiler. te buna baylrd. Kadn, adamn kulana eildi. Yava yava:"Sleyman," dedi, "ocuun yatan nereye sereyim?"Sleyman, her zamanki tatl glyle gene gld:"Koca beygirin yemliinin iine... Nereye olacak? Biz nerde yatyorsak... Sevgili misafirimkim bilir nereden, Sleyman demi de gelmi?"

Sleyman Memede dnd. Memed, scaktan gevemi, uyuklar gibi bir hal almt"Bre misafirim, uykun mu var?"Memed bir silkindi:"Yok," dedi, "hi uykum gelmiyor."yice gzlerinin iine bakp:"Bre nce Memed," dedi Sleyman, "hi sylemedin. Nereden gelip, nereye gidiyorsun?"nce Memed, duman kaan gzn ovuturarak:"Deirmenoluktan geliyor, o kye gidiyorum," dedi.Sleyman:"Deirmenoluu biliriz ya, o ky neredeymi acep? diye merakla sorar bir tavr taknd.Memed, hi bozmadan:

"Dursunun ky," dedi.Sleyman srar etti:


8/254

"Hangi Dursunun?"Memed:18di."Abdi Aa var ya..." dedi durdu. Gzleri bir noktaya dikil-

Sleyman:"Eeee?" dedi."Hani bizim aamz. Dursun onun tutmas ite. ift srer. Abdi Aann iftini srer. ODursun ite."Gzleri parlad. Azck duralad:"Geende bir doan yavrusu tuttu ki!... O Dursun ite! Bildin mi onu sen, imdi emmi?"Sleyman:"Bildim bildim," dedi. "Eee sonra?""te onun kyne gidiyorum. Dursun bana dedi ki... Bizim kyde, dedi, ocuklar dvmezler.ocuklar ifte salmazlar. Bizim kyn tarlalarnda, dedi, akrdikeni bitmez. Ben, orayagidiyorum ite."

Sleyman:"Peki o kyn ad neymi? Sylemedi mi Dursun sana hi?"Memed sustu. Dnd. Baparman uzun zaman azna sokup, uzun zaman dnd.Sonra birden:"Yok," dedi. "Kyn adn sylemedi Dursun."Sleyman:"Acayip," dedi.Memed:"Yaa acayip," diye tekrarlad. "Biz Dursunlan beraber ift srerdik. Otururdu bir tanbana. Aaah derdi bizim ky bir grsen! Ta topra altndandr derdi. Denizi var, am davar, derdi. nsan denizin stne biner her bir yere gidermi. Dursun oradan kam. Banadedi ki, hi kimseye syleme benim oradan katm. Ben de anama bile sylemedim."Sleymanm kulana eilip:"Sen de kimseye deme. Olur mu emmi?" dedi.Sleyman:"Korkma korkma," dedi, "hi kimseye sylemem."Sonra gelin kalkt gitti. Biraz sonra srtnda dolu bir uvalla geri dnd. uval orta yereindirdi. uvaln azn anca dar pamuk kozalar dkld. Kozalar temizlenmi,bembeyaz-19di. Her biri bir top beyaz bulut gibiydi. Birden evin iini keskin bir koza kokusu ald.

"De bakalm nce Memed, ek bakalm pamuu," diye sevinle sylendi Sleyman. "Gsterkendini."nce Memed nne bir kucak pamuk alarak:"Ne var sanki, pamuk ekmek de i mi?"Alkn elleri makina gibi ilemeye balad.Oul:"nce Memed," dedi, "imdi sen o ky nasl bulacaksn?"nce Memed bu sorudan hi memnun olmadn gsterir gibi bir hal taknd. ini ekti:"Ararm," dedi. "O kyn yannda deniz varm. Ararm."Oul:"Bre nce Memed," dedi, "deniz buraya tam on be gnlk

yol eker."nce Memed:


9/254

"Ararm," dedi. "lrm de dnmem Deirmenolua. Bir daha hi dnmem. Dnmem ite."Sleyman ald:"Bre nce Memed," dedi, "senin banda bir hal var. Sylesene bana onu. Ne diye dtnyollara byle?"nce Memedin elleri durdu:

"Sleyman emmi," dedi, "dur da sana hepiciini syleyim. Benim babam," dedi, "lm.Biricik anam var. Baka hi kimsemiz yok. Ben Abdi Aann iftini srerim."Buraya gelince gzleri doldu. Boaz gcklanmaya balad. Kendisini tuttu. Braksaboanverecekti."ki yldr srerim ifti. akrdikeni beni yer. Dalar... akrdikeni adamn bacan kpekgibi kapar. te o tarlada ift srerim. Abdi Aa beni her gn dve dve ldrr. Dnsabahleyin gene dvd beni. Her bir yanm dkld. Ben de katm oradan. O kyegideceim. Beni orada bulamaz Abdi Aa. O kyde bir adamn iftini srerim. obanolurum. sterse olu da olurum."Olu da olurum derken Sleymann gzlerinin iine iyicebakt.

Memed dolmutu. Bir kelime daha sylese boanacakt. Onun iin Sleyman, Abdi Aa lafndeitirtti:20"Bana bak nce Memed, madem byle. Sen benim evde kal-sana."nce Memedin yz lad. Bir sevin dalgas onu tepeden trnaa rpertti.Oul:"Deniz ok uzak nce Memed. O ky de kolay kolay bulunmaz."Pamuk ekildi bitti. Ortal pamuktan den bcekler sarm, telal telal oraya burayagidiyorlard. Kara, kck pamuk bcekleri... Ocan bir bana da kk bir yatakserdiler. Memedin gzlerinden scak bir uyku akyordu. Yataa hasretle, rpertiyle bakt.Sleyman Memedin durumunu oktan sezmiti."Gir!" diye yata iaret etti.Memed hibir ey sylemeden bzlerek yataa sokuldu. Dizlerini gsne ekti. Her tarafhavanda dvlm gibi aryordu.Memed, kendi kendine, iinden: "Olu olurum. Olurum ite. Anam arasn. Abdi Aa arasn.Arasnlar ite. Kyamete dek arasnlar. Dnmem ite," diyordu.Gn domadan iki saat nce, her gn ifte gittii vakitte srayarak uyand. Yataktan kt,darya gitti. Uykulu uykulu darda iedikten sonra, kendine geldi. Dnk geceyi, ak sakallSleyman hatrlad. "Sleymann evi," dedi iinden. "O kye gidip de ne yapacam?Sleyman Emmimin olu olurum. Burada kalrm. Dnmem ite."Darnn ayazndan d. Geldi yatana girdi. Dizlerini gene gsne dayad. Yatak snd.

Bugn, gn douncaya kadar uyuyacan biliyordu. Derken kendinden geti.Sabah ayaznn stne gn dodu. Ana, ocaktan orbay indirdi. orba scak, tatl tatlocan kysnda ttt. Oul, oktan ifte gitmiti. Sleyman da semerin bana oturmu,akamki brakt yerden yapmaya balamt.Kadn:"Sleyman," diye ard, "orba souyor. Gel de i!"Sleyman:"Misafir kalkt m?"21

Kadn:

"Sabi ocuk," dedi. "Fkara ok yorulmu dn herhalde. Sayklayp duruyor." Sleyman:"Uyandrma fkaray. Dn hep kam. Yznden belliydi."


10/254

Kadn:"Neden kam ola?" diye sorunca... Sleyman:"ok, ok sktrmlar," diye cevap verdi. Kadn:"Yazk," dedi. "Ne de gzel ocuk. Dinsizler ne istersiniz parmak kadar ocuktan?"Sleyman:

"Can istedii kadar kalsn evde."Bu srada Memed gerinerek uyand. Gzlerini iyice iki eliyle ovduktan sonra ocaklktantarafa baknd. Az ak tenceredeki orba usuldan usuldan buulanyordu. Ban daryaevirdi. Kapdan ieri bakla kesilmi gibi bir gne eridi uzanyordu. Hemen yerindensrad.Sleyman Memedin telan grnce: "Korkma, yavrum," dedi. "Zarar yok. Uyu." Memeddnd, ocaklktaki bakr ibrii ald dar kt. Yzn bol suyla ykadktan sonraSleymann bana dikildi, onun semer onarmasn seyre balad. Kadn:"Gelin de orbanz iin. orba soudu," diye tekrar ard.Sleyman semerin bandan stn rparak kalkt. Memede bir gz krpt glmseyerek:"Yr orbamz ielim."

orba, stl bulgur orbasyd. St kokusu bulgur kokusuna karnca, bir ho kokumeydana getiriyordu. Tahta kaklarla orbay itiler. orba Memedin ok houna gitti."Olu olacam ite," dedi.Sleyman yapp bitirdii semerin iine kuru ot basyordu. Ot, yal, uzun parmaklarnnarasndan kayyordu.22Gz gnei btn parlaklyla dnyay doldurmutu. Kurumu ottan ince, altn bir tozkyordu Sleyman kartrdka. Toz gnein altnda para para yaylarak drt bir yanauuuyordu.Sleyman:"ok mu sktrd seni Abdi Aa?" diye sordu.Memed byle bir soruyu beklemiyordu. Kendini toparlad:"Beni," dedi, "dve dve ldrrd. Hem ift srdrrd akrdikenlikte yalnayak. O daayazda. Hem ldrrd. Birinde beni bir dvd, bir dvd... Bir ay yataktan kalkamadm.Herkesi dver ya, beni ok dver. Anam diyor ki, Sar Hocann muskas olmasaym, benlrmm..."Sleyman:"Demek burada kalacaksn gayr?"Memed:"Ne iim var," dedi, "o kyde? Buradan, on be gn te-deymi. Denizi varm, bana ne!akrdikeni yokmu, burada da yok. Ben burada kalrm. Beni burada kimse bulamaz yle

deil mi? Deirmenoluk ky ok telerde kald yle mi? Kimse bulamaz deil mi?"Sleyman:"Ula," dedi, "deli deyyus, ahack Deirmenoluk ky u dan arkacnda. Geldiin yolubilmiyor musun?"Memed, hayretler iinde donup kald. Gzleri kocaman kocaman ald. Sonra terledi. Terioluk oluk akyordu. Btn umutlar suya dmt. Bir eyler syleyecek oldu. yutkundu.Havada kartallar dnyordu. Gzleri onlara takld. Sley-mana biraz daha sokuldu:"Ben," dedi, "o kye gitsem de o adamn olu olsam. Beni burada bulursa Abdi Aaldrr."Sleyman:"Git o kye de, git o adamn olu ol," diye serzenite bulundu.

Memed:"Ben senin olun olsam ne iyi olurdu," diye yaltakland. "Ne iyi olurdu ama..."


11/254

Sleyman:23"Amas ne?..." diye sordu.Memed:"Beni bulursa... Allah var demez... Kyk kyk kyar beni."

Sleyman:"Ne gelir elden?" diye ban tezgahtan kaldrd. Memedin yzne bakt. Memedin yzburumu, yaprak gibi olmutu. Koca gzleri snm. Tm n yitirmi gibi.Memed, Sleymann kendisine baktn fark edince biraz daha yanma sokuldu elinden tuttu:"Nolursun?" diye gzlerinin iine btn arzusunu toplayp bakt. teki:"Korkma," dedi.Memed, ac ac, bir sevin, bir korkuyla karmakark gld.Sonra Sleyman iini bitirdi ayaa kalkt. Memede dedi ki:"Bre nce Memed, benim iim var u karki evde. Oraya gitmeliyim. Sen, ne istersen onuyap. Gez kyn iini."Memed ondan ayrlp kyn iine dald. Bu, yirmi, yirmi be evlik bir kyd. Evleri ham

toprakla yaplmt. Biimsiz, st ste, geliigzel konmu talarla yaplmt. Ham toprak...Ykseklikleri yerden bir metre...Ky bir utan bir uca dolat. ocuklar bir gbreliin stnde kk oynuyorlard.Kadnlar grd. Evlerinin gnden yanma, duldaya oturmular krk eiriyorlard. Bir tek dekpek grd. Kuyruunu iki patancnm arasna kstrm, korka korka bir duvarn dibindenyryordu. Bu kyn her bir tarafn gbre alm. Akama kadar ky ev ev dolat. Hikimse ona, nereden gelip, nereye gidiyorsun demedi. Kendi kyleri olsa, bir yabanc grseler,btn ocuklar bana toplanrlard. Bu ky, bir baka ky... te, bu, zoruna gitti. Evegelince Sleyman karsnda buldu. Sleyman: "Bre nce Memed," dedi, "hi uramadneve. Ne var, neyok?""yilik," dedi.Bundan sonra Memed, kyn iini birka gn daha gezdi. Birka ocukla arkada oldu.Kk oynad. stne kk oy-24nayan kmad. Ama Memed, bu hneriyle vnmedi. Baka bir ocuk olsayd Memedinyerinde, vnmesinden geilmezdi. O, ocuk ii der gibi, omuz silkti. Bu sebeptendir ki,Memedin onlar yenisi, ocuklarn zoruna gitmedi. Sonra, Toroslarm gz yamurlar balad.Gz yapraklar nasl der. Toros yamurlar da yle kocaman taneli der.Gk grlyordu. Kyn st bandaki dadan, dzle doru talar yuvarlanyordu. Daormanlkt. ri aalar vard. Orman, st ste. Skt.

Memed, bir gn Sleymana geldi dedi ki:"Sleyman Emmi, byle dur dur ne olacak? Benim canm sklyor. Bouna da ekmekyiyorum."Sleyman:"Dur hele. Acelen ne? Sana da i bulunur bre nce Memed."Birka gn yamur ara verdi. .Islak talarn, kayalarn, aalarn, topran stnde gneparlyordu. Ortalk usuldan da buulanyordu. Bir de kyn iinden buuyla birlikte gbrekokusu geliyordu. Baz baz da gnei bulutlar rtyordu. Gmi bulutlar...nce Memed, evin kapsndaki bir tan stne oturmu, Sleymann kendisi iin ham gndendiktii ar ayaklarna giyiyordu. ark slakt. arn stnde mor tyler de vard.Tylerden bunun bir tosun derisi olduu anlalyordu.

arktan dolay sevinten uuyordu nce Memed.


12/254

Sleyman geldi nce Memedin baucuna dikildi. ar balayn seyrediyordu. Memedinelleri, ark balamaya alkn eller... yle gsteriyor. Kaytanlar takt takt, getirdi arkadandmledi.Sleyman:"Bre nce Memed," dedi, "sen ark balamakta ustaym-sm."

nce Memed ban kaldrp glmsedi:"Ben ark bile dikerim Sleyman Emmi," dedi. "Ama sen iyi dikmisin bunu."nce Memed, ayaa kalkt. yle bir iki kere kuvvetlice bast. On, on be adm yrd. Gerigeldi. Biraz daha yrye-25rek arklarna bakt. Hayrand. Geldi Sleymann karsna durdu:"Ayama iyi oturdu," dedi.Yola dtler. Yolda, nce Memedin gzleri hep arklarda. Baz abuk abuk yryor, bazduruyor inceden inceye tetkik ediyordu. Baz baz da eilip arn tylerini okuyor.Sleyman, Memedin bu sevincine ortak oluyor. Memnun oluyor."Sanrsam houna gitti Memed?"

Memed:"yi oturdu ayama. Severim byle arklar," diye cevap verdi.Sleyman:"Bak," dedi, "nce Memed, o kye gideydin, sana byle ar kimse dikemezdi."Memed:"O kyde ayakkab giymezler mi?" diye yan saf, yan ite-sine sordu.Sleyman, itlik mi, deil mi kavrayamad:"Giyerler ya, ark giymezler."Memed:"Anladm," dedi.Yrye yrye kyn dna ktlar. Memed, birden ferahlad. Tarlalar, ta teki dandibine kadar uzanyordu. Bu tarlalarda da i yoktu. akrdikeni yoktu ama, gene de i yoktu.Bu tarlalar, tal tarlalar...Memed, bir ara durdu sordu:"Byle nereye gidiyoruz Sleyman Emmi?"Sleyman:"Gezmeye ktk," dedi.Memed stelemedi. Yrdler.Memedin yeni arklarna amur svand, Memed, iinden, arklara bulaan amurakfretti.Ky, uzaklarda kald. Kyden, bir iki dumandan baka hibir ey gzkmyordu.

Sleyman:"Beni dinle nce Memed," dedi. "te buralarda otlatrsn26keileri. Ta u telere de gidebilirsin. Yalnz u knal tepenin ardna geme. O taraf sizin ky,seni alr gtrrler.""Gitmem," dedi. "yi ki syledin."Sleyman:"Haydi dnelim," dedi.Dndler. Gkteki bulutlar bembeyazd. Harman yerleri koyu yeil birer daire halinde taltarlalara serpilmiti. Uzun otlara yapm tek tk smklbcek grlyordu.Sleyman:

"Bre nce Memed," dedi, "ok mu sktrd kei sakall Abdi seni?"Memed durdu. Sleyman da durdu. Memed, yeni arklarna bir gz daha att.


13/254

Sleyman:"uraya oturalm."Memed:"Oturalm," dedi. Sonra da balad anlatmaya:"Bak sana deyim Sleyman Emmi, babam leli var ya, elimizde nemiz var, nemiz yoksa

hepiciini alm Abdi Aa. Anam bir laf sylese dve dve ldrr. Beni de tutar kolumdanyere akar. Beni birinde iki gn aaca balad. Brakt gitti yaznn ortasnda. Yaa, orada,aaca iki gn sarl kaldm da anam geldi at. Anam olmasayd beni kurtlar paralardorada."Sleyman iini ekti:"Demek byle senin iler nce Memed?" dedi kalkt. Arkasndan Memed de kalkt.Sleyman:"Dediim gibi eyle nce Memed. O knal tepenin arkasna geme. Birisi grr, haber verirkei sakall Abdiye, seni alr gtrrler."Memed:"Tvbeler olsun," dedi.

Ertesi sabah, Memed ok erken uyand, yataktan kalkt. Hemen darya frlad. afan yeriusul usul aaryordu. Sleymann yatana gitti. Horultuyla uyuyordu. Drterek Sley-manuyandrd.27Sleyman uykulu uykulu:"Ne o? Sen misin nce Memed?" diye sordu yavatan.Memed:"Benim," dedi iftiharla. Sonra da ekledi:"Vakit ge. Ben keileri sreceim."Sleyman hemen kalkt. Gzleriyle karsn aratrd. Kan oktandr kalkm inek sayordudarda. Karsna seslendi:"abuk nce Memedin azn hazrlayn."Kadn stl ellerini byk bir tencerede ykarken:"Kalsn," dedi, "gerisini de akam saarm."Az, el deer etek demez, hazrlayverdi. Ocakta kaynamakta olan orbadan da orbakoydu Memedin nne. Memed, orbay bir anda smrd. Gzle ka aras az belinebalad, keileri nne katt. Bandan yalanm, eski apkasn kard keilerin stnedoru frlatt:"Allooo bre," dedi. "Yaasn."Arkasndan Sleyman:"Uurlu kademli olsun," diye bard.

Memed, keilerle birlikte gzden kayboluncaya kadar dnd dnd ona bakt.Sleyman, sonra kendi kendine:"Vay," dedi, "vay! ocukluk..."Kars yanma geldi:"Gene dertlendin," dedi. "Derdin ne?"Sleyman iini ekerek:"Bak u ocua neler etmi kei sakall Abdi! Yrek paralanr haline ocuun. Babasntanrdm. Mazlum, kendi halinde bir adamd. Bak u ocuun haline! Canndan usanm dakendisini dalara, kurdun kuun arasna atvermi!.. Bak hele!"Kars:"Bre Sleyman," dedi, "sen de her eyi kendine dert edersin. Gel ieri de i orban."

28


14/254

Akam oldu, iftilerin hepsi iftten dnd. nce Memed gelmedi. Gn batt. nce Memedgelmedi. Karanlk kavutu, gene nce Memed gelmedi.Yandaki komu evden, Zeynep Kadn, Memedin anasna seslendi:"Dne! Dne! Daha Memed gelmedi mi?"Dne inler gibi:

"Gelmedi bacm. Gelmedi daha Memedim. Ben, ne yapaym imdi?"Zeynep belki on seferdir Dneye sylyordu. Gene tekrar etti:"Git," dedi, "soruver Abdi Aaya. Belki onlara gelmitir. Git de soruver bacm. u senin debana gelenler!.. Vay fkara Dne!"Dne:"Bu benim bama gelenler!.. Benim bama gelenler!.. Memedim kye gelseydi, hidurmadan bir yerlerde, doru eve gelirdi. Abdi Aann evinde bir lokma durmaz o. Gene devaraym gideyim. Belki..."Gkyznde ay yoktu. Bulutlu olduu iin yldzlar da gzkmyordu. Bir karanlk vard!..Silme karanlk. Dne, Abdi Aann evine doru yola dt. El yordamyla yryordu. Bir elkadar pencereden azck k szyordu. Ia vard. In yannda yrei grp grp ederek

durdu. Bir iki yutkundu. Eli aya titriyordu. Diini skt. Neden sonradr ki, boazndan birses kabildi. Ses, l bir ses...29"Abdi Aam! Abdi Aam! Tabanlarnn altn ptm Abdi Aam! Memedim dahagelmedi. Sizin evde mi ola? Sormaya geldim."erden kaln, gr bir ses duyuldu:"Kim o? Ne istiyorsun bu gece vakti Hatun?.."Dne tekrarlad:"Kurban olduum Abdi Aam! Memedim gelmedi eve. Sizde mi ola? Onu sormaya geldim."erdeki gr ses:"Allah belan versin. Sen misin Dne?"Dne:"Benim Aam," dedi.Ses:"Gel ieri. Ne istiyorsun bakalm?"Dne, ezile bzle ieri girdi. Abdi Aa, ocan bana, bir sedirin stne bada kurmuoturuyordu. Bandaki kadife kasketinin siperi sol kulann stnde. Yolda belde, kasabadahep byledir. Bununla sofuluunu gstermek ister. stne ipekle ilenmi, nakl bir mintangiymiti. Byk taneli kehribar tebihini akrdatyordu.Uzun, keskin yzl, kck, yeil mavi kar, bir ho gzl, pembe yanaklyd Abdi Aa."Gene ne istiyorsun? Syle bakalm," diye tekrarlad.

Dne, ellerini nne kavuturmu, ne doru biraz eilmi, sol elini de sa elinin iine alm,boyuna skp duruyordu."Aam," dedi, "Memedim daha gelmedi iftten. Sizde mi ola, deyi geldim."Abdi Aa:"Hah," dedi, ayaa kalkt. "Daha gelmedi ha? Vay it olu it vay! Daha gelmedi ha! Yakzlerim?.."Kapya hzla, geceliini savurarak geldi. Dar bard:"Dursun, Osman, Ali nerdesiniz?" ses, yerden:"Buradayz Aa," dedi.Abdi Aa:

"abuk gelin buraya," dedi. kii karanlkta koa koa geldiler. Bunlardan biri, krk


15/254

30yalarnda gsteren Dursundu. Dursun ok iri yaryd. teki-lerse on beer yalarnda ikiocuktu.Aa:"Hemen tarlaya gidin, arayn o it olu iti. kzleri mutlaka bulmalsnz. Bulmadan

dnmeyin. Anladnz m?"Dursun:"Biz de onu konuuyorduk. Noldu acep Memede? Daha gelmedi, diyorduk. Gider ararz,"diye sylendi.Birden Dne hkrmaya balad.Abdi Aa tiksintiyle:"Kes," dedi. "Kes! Ne yapacaz bakalm, bu senin it olu itiyin elinden? Eer kzlere birey olmusa, onda kemik ko-maz krarm. Kemiklerini tm un ederim."Dursun, Ali, Osman karanla atldlar. Dne de arkalarna dt.Dursun, Dneye:"Bacm," dedi, "sen gelme. Biz, bulursak buluruz. Belki sabann bir tarafn krmtr. Belki

boyunduruu krmtr. Korkusundan gelemiyordur belki. Sen gelme. Biz bulur getiririz.Dn, bacm Dne!"Dne:"Kurbanlarnz olaym, yavrumu bulmadan gelmeyin. Dursun emmisi, yavrum sana emanet.Yavrumu bulmadan gelme. Yavrum sana emanet. Yavrumu bulmadan gelme! Yavrum seniok severdi Dursun emmisi!"Kadn, geri evine dnd. kii karanla kart. Gecede, uzaklaan ayaklarnn sesi duyuluyordu. Alkn ayaklar,gidecekleri yolu biliyorlard. nce ufack tal bir tarlaya dtler. Sonra, keskin bir kayalatlar. Kayaln arkasna dinlenmek iin oturdular. de yan yana... Sokulmular.Biribirlerinin stne abanmlar. Byle uzun zaman sustular. Belal bir karanlk vard.Bceklerin tnden bakaca da t yoktu. nce Dursun konutu. Kimseye deil, geceyesylyordu."Noldu bu ocua acep? Nereye gitti?"Osman:"Kim bilir ki..."31Ali:"Memed bana ne diyordu, haberiniz var m? Ben diyordu, o kye gideceim. ldrselerdurmam, diyordu."Dursun:

"Kamasn Memed. Bir delilik yapmasn?"Ali:"Katysa iyi etti," diye dilerinin arasndan slk gibi bir laf brakt.Osman:"ok iyi etti."Ali:"Bizimkisi lmden beter."Osman:"ukurovaya bir atabilsek kendimizi."Dursun:"ukurova yakn," dedi. "Yreir topra var. Bizim ky," diye devam etti. "ok alrsn

ama, kendi kendiyin aassn. Ne karann olur, ne grenin. Tarlalara bir bakarsn bulutkm sanrsn kara topraa. yle pamuk olur ite. Toplarsn. Okkas on kurutan. Bir


16/254

yazda Abdi Aann verdiini, yani ylda verdiinin be mislini alrsn. Bir ehir var, Adanaehiri. Safi sradan, tiril tiril yanar gece gndz. Aynen gne gibi. Onun iinde gezersin.Evlerin aralan, onlar sokak derler adna, cam gibidir. Bal dk yala. Trenler gelir gider.Denizin stnde bir ky kadar vapurlar yzer. Dnyann teki ucuna gider. O da gne gibiyanar. Ia boulmutur. Bir bakarsn bir daha gzn alamazsn. Para dersen sel gibi

ukurovada. Yeter ki sen al."Osman birdenbire ortaya bir sual att:"Dnya ne kadar byk ola?"Dursun: "ook," dedi.Ayaa kalktklarnda Dursun kyn anlatyordu hala. Kayalktan sonra da, birakrdikenlie dtler. akrdikeni bacaklarna sarlyor, bacaklarn diliyordu. Osman:"Memedin ift srd tarla buralarda olacak," diye telerden seslendi.32Dursun:"Buralar ben bilmem. Siz bilirsiniz," diye cevaplandrd.Alinin:

"te buras," diyen sesi sa yandan duyuldu.Dursun:"Buras m?" diye inanmaz inanmaz sordu.Ali:"Tabii buras. Havay koklasana, srlm toprak kokusu geliyor."Dursun durdu. Derin derin havay iine ekti:"yle," dedi.ndeki Osman seslendi:"Ayam srlm topraa batyor." ,Ali:"Benim de..."Dursun: ^"Bekleyin beni. Ben de geleyim."Durdular. Dursun arkalarndan yetiti."imdi ift srd yeri bulmaya alalm," dedi Dursun. "Ne dersiniz?"Osman:"O kolay," dedi. "Buluruz."Ali:"dm yahu," dedi.Dursun:"unu bulalm da sonra," diye yattrd onu.

Osman bard bu srada:"ektii evlekler yle duruyor. Bugn ift srmemi."Ali de gidip ayayla yordamlad. Srlm tarlann kysn birka kere de dolat."Bugn ift srmemi Memed, evlekler yle duruyor."Dursun:"Bana bir i gelmesin?" diye acm bir sesle sordu. Sesinde biraz da hayret vard.Osman:"Ona hibir ey olmaz. eytann kardeidir o. Hibir ey olmaz ona."33Ali:"Dursun Emmi, sen bilmez misin onu? Ona bir ey olur mu?" diye berkitti.

Dursun:"Allah vere de yle olayd. Memed ok iyi ocuk. ksz."


17/254

Srlm tarlann ortasnda durdular. Osman, al rp toplad. Aliyle Dursunkonuurlarken o atei yakt. Atein bana getiler oturdular. Trl ihtimaller stndedurdular. Bay-labilirdi. Kuduz kurt gelir kapabilirdi onu. Bir hrsz gelir elinden kzlerialrd. Daha ne kadar ihtimal varsa, zerinde teker teker durdular. Ama, stnde srarladurduklar bir tek ihtimal yoktu. Hepsi de olabilirdi. Bir teki de olmayabilirdi.

Dursunun yzne atein yalm vuruyordu. Krmz bakrn rengine alyordu yz. Yzndebelli belirsiz, mutlu bir glmseme vard.Ate yand geti. Ocakta, kedi gz gibi birka kz ldad kald. Canlan sklyordu. Ali birtrk syledi. Dertli bir trkyd bu. Geceye yayld:Kapya oturmu kurar araba Bugn efkarlym gnlm haraba Kitaplar getir de yeminleredem Senden gayrisine demem merhaba.dler. Osman al rp toplad, atei yeniledi. Dursunla Ali de kalktlar al toplamayagittiler. Byk bir yn al ydlar atein yanna.Osman:"Eeee ne yapalm imdi?" dedi.Dursun:

"Biz imdi bo dnersek kye, Abdi Aa kyameti koparr. yisi mi burada yatalm.Sabahleyin arar buluruz."AH:"O Memed hi bulunmaz gayri. O kye gitti o, neredeyse o ky. Dilinden drmyordu."Dursun gld: Atei devam ettirmek iin Ali nbeti oldu, tekiler kvnl-34dlar. Ali gzlerini atee dikmi kalmt. Bir ara ban kaldrd. Gzlerini ateten ald.Karanlklara dald. Kendi kendine "Gitti," dedi. "Gitsin. yi yapt. O sradan ehire gitti.Ilk Yreir toprana gitti. Gitsin. yi yapt. Varsn gitsin."Osman uyannca nbeti ona devretti. Bir kesee ban koyarken:"Oraya gitti deil mi Osman? Memed, oraya gitti. Dursunun syledii yere."Osman:"Oraya..." dedi.afan yeri rken de uyand. Tan yerinde hafif bir kzllk vard. Bulutlarn kenarsrmalanmt. Az sonra krmz kenarl bulutlar beyazlamaya balad. Sonra bir yel esti.Biraz-ck souk ama, ok tatl. Seher yeliydi. Az sonra ortal seebildiler. Srlmtopran tesinde, akrdikeni gnn doduu yere kadar uzanyordu. birden ar ar tarlann ortasndan ayaa kalktlar. Sabah iinde kaldlar. Koyucaglgeleri gnbatya doru uzanmt. de kollarn aarak gerindi. Sonra de yeremelip iedi.Gerine gerine Memedin ift srd tarlay dolatlar.

Osman:"Bakn ize," dedi, "kzler sabanla gitmiler. Arkalarnda sabanla... Haydi izleyelim."zleye izleye yrdler. Bir yerde uzun uzun durdular, konutular. Burada bir ift kzyatmt. Kocaman izleri bozulmam, daha kalp gibi duruyordu. Hem de boyundurukla,arkalarnda sabanla yatmlard.Doan gn, ortal stmaya balad. akrdikenlikten ktlar, akarsuya geldiler. Ali, birdenbir lk att. kisi birden Aliden yana dndler. Dnnce, boyunlarnda boyunduruk,arkalarnda saban, tam koum halinde kzleri grdler. kzn biri mor, biri krmzyd.ki kzn de kaburgas kaburgasna gemiti.Osmann yz sapsar kesildi:"Bir hal var bu ocuun banda. Memed kasayd, kzleri byle koum halinde koyup

gitmezdi. Bir hal var banda."35


18/254

Ali:"Hibir hal yok banda. kzleri kurnazlndan yle brakt gitti. O kye gitti o." Osmankzd:"O ky, o ky... Siz de... Neymi o ky? Deli misin sen?" Dursun glmsedi: "Kavga etmeyinyahu," dedi. kzleri nlerine kattlar.

Kye girdikleri zaman gn kuluktu. Kardaki dadan bile yava yava sis kalkyordu.Dnenin bana ne kadar oluk ocuk, kadn, gen, yal varsa toplanmt. Yanamalarnnnde koulu kzleri grnce ayaa kalktlar hep birden. Hi kimse konumuyordu.Gzleri kzlere dikilmiti.Dne bir lk att, kzlere doru kotu: "Yavrumu nettin Dursun emmisi? Yavrum seniok severdi." Dursun:"te, kzleri byle koulu bulduk derede." Kadn dvnyordu:"Memedim yavrum... Gn grmemi kszm..." Dursun:"Bac," dedi, "ona hibir ey olmamtr. Ben ararm onu. Arar bulurum."Dne laf dinlemiyordu. Hem alyor, hem de: "Gn grmemi kszm," diyordu boyuna.Sonra Dne rpna rpna tozlarn ortasna dt. Orada kesik kesik inlemeye balad.

Yz, gz, salar apak toza be-lenmiti. Sonralar yz, gz yandan amura kesti.Kalabalk yle donmu, bir kzlere, bir Dneye bakyordu. Kalabalktan, iki kadm usulcaayrld. Geldiler, toprakta belenmekte olan kadn kollarndan tuttular kaldrdlar. Dne, yarbaygnd. Ba, l ba gibi sa omuzuna dmt. Koluna girdiler evine gtrdler.Dne gittikten sonra kalabalk bir kart, canland. lkin, kocakar Cennet konutu. Ona, atyzl Cennet derlerdi. Uzun yz, krk krkt. Boyu ok uzundu. nce parmaklar dalgibiydi.36"Fkara Dne," dedi, "noldola oluna?"Elif atld. Kyde om azll ile n salmt. Ksa boyluydu."lmese gelirdi Memed," dedi.Sonra bu sz boydan boya kalabal dolat:"lmese gelirdi.""lmese gelirdi.""lmese gelirdi."Elif tekrar sz ald:"Belki babasnn dmanlar ldrmtr."Cennet Kar:"Babasnn dmanlar yoktu. brahim karncay incitme-miti," diye cevap verdi.Beyaz bartler, alacal bulacal yazmalar, mor fesler, bakr paral alnlar kalabaldalgaland:

"brahim karncay incitmemiti." ""brahim karncay...""Karncay incitmemiti."Sonra ortalk kart. Her azdan bir ses kmaya balad."Vay Memed!""Vay ksz!""Gzn kr olsun gavur dinli."Sonra bir teklif dalgaland kalabaln stnde. Kimin syledii bellisiz."Dne kartal dnen yerlere gitsin baksn.""Le stnde kartal dner.""Nerede kartal dnyor orada..."

"Orada..."


19/254

Btn kalabalk bir anda bunu syleyen kadna dnd. Bir an sessizlik oldu. Kalabalk, biran gene dondu. Tekrar canland."Suyun gzne dmtr.""Gzne dmtr.""Gzne..."

Kalabalk ynn douya dnd. nce ayaklar plak ocuklar yrdler. Onlarnardndan aya plak kadnlar... nce akrdikenlie ocuklar dt. Ardndan kadnlar...ocukla-37rm bacaklar ala kan iinde kald. ocuklar, gene kotular. Kadnlarsa, bu nlerine kanakrdikenine beddua ettiler:"Kk geesice..."akrdikenlii ktktan sonra, onun arkasndan da kayalar grnd. Yorulmu, ayaklankanam ocuklar geride kaldlar, kadnlar ne dtler.nara ulatklarnda yorulmulard. Ulu nar fsldyordu. Birden su grltsn duyuncadurakladlar. Bir zaman soluk aldktan sonra, hep birden suya komaya baladlar. Gelen

suyun gzne gzn dikip bakt. Gelen bakt. Kadnlar, yan yana, st ste halka oldular. Su,byk kayann dibinden kpk saarak kaynyordu. Kayann sol yannda bycek bir havuzoluyordu su. Kaynayan suyun stne drt yaprak dmt. Akp gitmiyor, dolanpduruyorlard kpkler arasnda.Hi t karmadan uzun zaman baktlar.Cennet Kar:"ocuk buraya dseydi, imdiye kadar suyun yzne bir kere olsun kard," dedi.Kalabalk, gene kart. Balar dalgaland:"Bir kere olsun kard.""kard..."Kalabalk yorgun, bitkin, umutsuz, neesiz, sallana sallana geri dnd. Bunda ocuklararkada kalmlar, oynaya oynaya geliyorlard. Kalabalk, toplu halde de yrmyordu. Herbiri bir yerde, ba eik gidiyorlard.Dne, bu gnden sonra, alaya alaya yataklara dt. Ateler iinde yand. Kyn genkzlar da ona yardm ettiler. Dne birka gn sonra yataktan kalkt. Gzleri kan ananadnmt. Alnna da beyaz bir bez balamt.Bir gn kyn iini merakl bir haber dolat: "Dne yemiyor, imiyor, suyun gznnbana oturmu gzn krpmadan suya bakyor, kacak m diye olunun lsn bekliyor."Haber doruydu. Dne her sabah, gn domadan kalkyor, suyun bana gidiyor, gzlerinisudan ayrmadan ha bire bakyordu. Bu, byle on gn kadar srd. Sonra, Dne bitkin geldievine kapand. imdi de baka bir ey takt aklna. Gene her sa-

38bah ok erkenden kalkyor, damn bana kyor, uzak gklere gzn dikiyor, gkleriaratryor. Nerede snen bir kartal kmesi varsa yaya yapldak oraya kouyordu. Bir ine,bir iplie dnmt. Bazan kartallar ok uzaklarda, mesela Yamurtepe-nin stndednyorlard. Oras bir gnlk yol eker. Dne, oraya da gidiyordu.Bir gece Dnenin kaps dvld. Bir ses:"Dne bac a! Ben Dursunum," dedi.Dne umutla, korkuyla kapy at."Gel Dursun karda! Memedim seni ok severdi," dedi.Dursun, Dnenin serdii dee ar, temkinli oturduktan sonra:"Bana bak bac," dedi. "Benim yreim yle hkmediyor ki olun lmedi. Bana yle geliyor

ki ban ald gitti bir yere. Ben, onu bulurum."Dne, Dursunun yanna kverdi: _


20/254

"De," dedi. "Dursun karda. Bir bildiin mi var?"Dursun:"Bildiim yok ya bac, yreim yle hkmediyor."Dne:"Dillerine kurban olaym karda senin," diye yalvard.

Dursun:"Ben onu ararm. Arar bulurum. Sana u kadarln syle-yim ki olun lmedi. Memedlmedi."Dne onu uurlarken:"Bir umudum sende kald karda. Ah olumun bir salk haberini alsam... Dnyada hibaka bir ey istemem. Sen bilirsin Dursun Aam. Dillerine kurban olduum. Sen bilirsin,"dedi.394Yaz geldi att. Ekinler biiliyor. Scaklar veryansn ediyor. ukurovann scana sar scakderler. Toros eteklerinin scana da ak scak diyorlar. Ak scaklar kt.

nce Memed geldi geleli oban deil, nce Memed, evin olu. Sleyman, nce Memedi cangibi seviyor. Gel gelelim, cin gibi, needen taan olana son gnlerde bir hal oldu. Aznbaklar amyor. Bir efkardr kaptrm kendisini. Eskiden trk sylerdi durmadan. Yanksylerdi. Trkler de yok gayr.Keilerini en iyi otlaa, en iyi yaprakl ormana gtrrd. Eskiden bir kei, durup azckotlamasn, azck durgun grnsn, Memed derhal fark eder, ona bir are bulur, iyiletirirdi.imdi keileri salveriyor otlaa, oturuyor bir aacn, bir kayann glgesine, enesinideneine dayyor, dalp gidiyor. Arada srada da dayanamayp kendi kendine konuuyor."Anacm... Vay anacm! Ekinlerini kim bier ola imdi? Gavur Abdi Aa! Anacm!Ekinlerimiz kuruyup dklecek. Ekinleri kim biiyor imdi anacm? Ben olmayncaanacm?"Duruyor, ge, gkteki bulutlara, topraa, kzarmaya yz tutmu ekinlere bakyor."Leylein gzndeki tarla kurumutur imdi. Kim bier ola? Anacm!.. Yalnz naslbiersin tek bana?"Geceleri de uyku girmez oldu gzne. Yatakta ha bire dnyor. Akl fikri Leylein gzndekitarlada. "Leylein gzndeki tarla abuk gevrer geer. Bir tane bile alnmaz. Bir tane bile.Ge kalnrsa."40Sabah oluyor, yataktan kalkyor. Her bir yan krk. lgn lgn... Keilerini nne katyor.Keiler dalyor. Her biri bir tarafa gidiyor. Umurunda deil. Bakt yok. Sleymann ak,gle yz geliyor gzlerinin nne. Sleymann sevgi dolu gzleri... Kendi kendinden

utanyor. Canlanyor. Keilerini toplayp, otlaa iyi bir yere gtryor... Bu uzun srmyor.Efkar basyor. Topraa gene kyor. Toprak cayr cayr yanyor. Ama o durmuyor."Leylein gz," diyor. "Anacm," diyor. Bir de bakyor ki, akam olmu, gn batm...Dalm keilerini topluyor... tede, batan gneten kalan son klarla tepesi yanKnaltepeye doru sryor keilerini. Keilerini Kmal-tepenin eteinde brakarak, kendisibana kyor. telerde bir dzlk gzkyor. Akam sisleri km dzln stne. Usulusul kalkyor. Bu grnen dzlk, akrdikenli dzlk. Knaltepenin arkasndaDeirmenoluu gremiyor. Ortaya bir srt gerilmi. Aynen gerilmi perde gibi. Bir boztoprak yn. Otlar yanacakm, hemen tutuacakm gibi. yle kurumu ite. Hatrlayp,kendi kendine kzyor. Sleyman ne demiti? "Knaltepenin ardna geme!" demiti.Knaltepenin arkasnda in cin yok. Buna daha beter kzyor. Koa koa tepenin bandan

etee iniyor. Dalan keileri ge vakitlere kadar ancak toparlayabiliyor. Kye ok gednyor. Sleyman ona, ge kalmasnn sebebini sorduu zaman da:


21/254

"yi bir otlak buldum da keileri ayramadm," diye yalan sylyor.Bir gn gene ok erken yatandan kalkt. Keilerin alma girdi. Scak, boucu bir geceydi.Kei al sas sas kokuyordu. Keileri aldan kard, nne katt. Baz baz, daha afakatmadan, afaktan ok nce gn dousunda bir taraf knalan-verir. Az sonra da oradakibulutlarn kenarlar srmalanr. Sonra da afak atar. Memed, gndousuna bakt. Bugn

ylesi bir gnd.Sonra Memedin ii aydnlanverdi. Yrei hafifledi. Birden, kendisini ku gibi hafif, rahatbuldu. Bu arada seherin yelleri de esmeye balad. Ufack dalgalar halinde yel, yznyalayp geiyordu.Yrei kt kt atarak keilerin ynn Knaltepeye doru41evirdi. Memed arkada, keiler nde bir toz bulutu brakarak kouyorlard. Tam tepenindibine gelince, Memed, keilerin ynn evirdi. Telal bir hali vard. Keiler dalp orayaburaya gittiler. Memed topraa oturdu, deneini enesine dayad. Uzun uzun dnd. Birara hmla kalkt, keileri tepeye doru toplayp srmek istedi. Sonra vazgeti. Oturdu genednceye dald. Bir zaman ba ellerinde kald. Keinin biri boynunu, ellerini yalad.

Aldrmad. Kei kendiliinden brakt gitti. O kadar bol k doldurmutu ki ortal, dalartalar, aalar, otlar eriyiverip a kesecek sanrd insan.Ellerini yznden ekti. Gzlerini anca, gzlerine k doldu. Kamatrd. Bir zaman abakamad. Gzleri alnca yorgun, isteksiz kalkt. Keileri ayn arlkla toplad. Tepeyesrd. Bir anda keiler tepenin arkasna getiler. Memed, ynn gneye dnd. Ellerinigzlerine siper etti. Uzaklara bakt. Gzne ulu narn dallar iliti gibi geldi. Yrei hopetti. Tepenin arkasnn kuzey yan ovayd. Deirmenoluk kynn tarlalaryla, yaniakrdikenli ovayla bu ova arasna keskin boz toprakl srt giriyordu. Keileri bu sefer srtndibine doru srd. nnden iki kk ku utu. Gkte de bir tek, bir ku grd. Bakaca,ovada siniler sinek yoktu. Ortalk psszd. Ta uzaklarda, topraktan bir ak bulut kalkyordu.Birden gzne, aada, srtn dibinde kck bir tarla arpt. Tarlann ortasnda kara birleke eilip eilip kalkyordu. Bu sefer de keileri ayn isteksiz hal, ayn yorgunluk, arlklaoraya evirdi. Ekinin yanna gelince, ekin bieni tand. Bu, yal Pancar Hskt. PancarHsk ekinden ban kaldrp da keilere, Memede bakmad. Ha bire orak sallyordu.Memed de keileri bo brakt. Keiler ekinin kysna geldiler. Hsk, gene farknda olmad.Sonra keilerin hepsi her yerden ekine dald. Bir hrt, bir patrtdr koptu ekinin iinde.Keileri ekinin iinde grnce Pancar Hsk ifrit oldu. Elindeki ora hmla keilere frlatt.Oran arkasndan var gcyle kfrede ede kendi de keilere doru atld. Memed, olduuyerde durmu, Pancar Hs seyrediyordu. Pancar Hsk binbir glkle, oflayp puflaya-rak keileri ekinin iinden toplayp karrken, durup ylecene kendisine bakan ocuugrd. Onun keilerin oban olduu-

42nu anlad. te buna mthi kzd. Tepesinin tas att. Keileri bir tarafa brakt. Ora attyerden ald. Kfrederek ocua doru geldi. Azndan kpkler salyordu:"Ulan, anasn atn tepeledii kpolu kpek... Keiler ekini geirdiler. Sen durmuseyredersin burada. Bir varaym da senin yanma... Senin babayn... Orospu anal...Anasnn..."ocuk yerinden kprdamyordu. Halbuki ihtiyar, ocuun kaacan, kendisinin de onunarkasndan yetiemeyeceini tasarlyor, yerden, ona atmak iin talar topluyordu eline.Yaklat, ocuk ha kat, ha kaacak... ocuk kamad. Hsk, o hzla kolundan tuttu.Oran srtn kafasna indirecekken, eli kalakald. ocuun kolu elinden dverdi:"MemmeedL Yavrum sen misin?" dedi. "Herkes seni lm biliyor."

Soluu kesilecekmi gibi soluyordu. Topraa kverdi. Kzarm boynundan, yznden olukoluk ter akyordu. Bu srada tekmil keiler gene ekine doldu.


22/254

Pancar Hsk:"Git de," dedi, "u keileri kar gel."Ancak bundan sonradr ki, bir heykel gibi donmu kalm Memed kmldad. Koa koa ekinegitti. Ekine giren keileri kard uzaklara srd. Geldi Pancar Hsn yanna oturdu.Hsk:

"Memedim," dedi, "ulan seni araya araya bir hal oldular. Suya dm sandlar. Anan seninderdinden lyordu az daha," dedi, "hi yrein acmad m anana?"Memed, belini kamburlatrm, deneini enesine dayamt. Susuyordu.Hsk sordu:"Bu keiler kimin?"Memed, istifini bile bozmad.Hsk:"Sana diyorum, Memed!" dedi, "bu keiler kimin?"Memed, azndan dklrcesine:"Kesme kynden Sleymamn."Hsk:

"yi adam Sleyman," dedi. Sonra da ekledi: "Bre deli, gi-43deceksin gitmeye, anana haber versene. Usandn Abdi namussuzunun elinden. Anana haberver, ondan sonra nereye kaarsan ka!"Abdi lafn duyunca Memed, Hsn ellerine sarld:"Nolursun Hsk Emmi," dedi, "benim Sleyman Emmiye oban olduumu kimseyesyleme. Nolursun yani. Abdi Aa duyarsa beni alr gtrr. Beni dve dve ldrr.""Sana hi kimse bir ey yapamaz," dedi. "Deli! Adam anasna haber vermez mi? Fkarasenin derdinden lyordu az daha..."Hsk, sonra birdenbire laf yarda brakt. Kalkt, Memede bakmadan ekine gitti. Bimeyebalad. abuk biiyordu. Oran hrts Memede kadar geliyordu.Hsk ban bir defa bile kaldrmadan biiyordu. Baz baz beli arynca doruluyor,ellerini beline dayyor, uzaklara bakyor, gene bimeye koyuluyordu. Memedi oktanunutmutu. Memed de ekinin kysnda durmu, kmldamadan, dimdik dikilmi, onabakyordu.Gn ykld gitti. Glgeler, upuzun uzad.Memed, gnee yle bir gz att. Gn kzaryordu. Ovadaki otlar yar prltl, yar glgeli.Otlar ipil ipil ediyor.Memedin ayaklar Hse doru srklendi. O ayn hzla bimeye hala devam ediyordu.Karsnda durdu. Yrei kt kt atyordu. Hsk, Memedin kard hrty duyuncadoruldu. Terden kapkara grnyordu bu akam vaktinde. Gz gze geldiler. Hsk

yorgun, Memedin ta gzlerinin iine bakt. Canevine bakt. Memed, gzlerini indirdi. Gzleriyerde Hse doru bir iki adm att. Ellerini tuttu:"Allahm, Peygamberini seversen Hsk Emmi," dedi, "anama, kimseye syleme, benigrdn."Eli, atarcasna brakt, arkasna bakmadan kotu.Gn batmt ki, Knaltepeye geldi. Ter iindeydi. Nedense, bir an seviniyor, arkasndanyrei kararveriyordu. Bir seviniyor, arkasndan... arpma. Knalnn tepesine kt. Srtndibindeki kk tarlann oraya gzn dikti. Tarlann ortasnda kck bir kprt farkediliyordu.Hsk, kye girdiinde, nne gelene, ehemmiyetli bir sr44

" ^ .e


23/254

biliyor da sylemiyormucasna glyordu. nlerinde duruyor, glyordu. Hsn buhaline kimse bir anlam veremedi. O doruca Dnenin evine gitti. Dne kapsnda, PancarHs- kendisine bakarak ha bire glmser grnce, buna ne anlam vereceini bilemedi.Pancar ok seyrek glen bir adam olduu gibi, ne Dnenin evine, ne de kimsenin evinegitmezdi. Tarladan evine, evinden tarlaya. Baka birisi olsayd bu harekette gze batacak bir

ey yoktu yoksa. i olmad zaman da evinin nne bir hasr serer, stne oturur, hikimseyle konumadan kendi kendine tahtalar oyar, gzel nakl kaklar, kirmenler, ambardaklar, tespihler yapard. imdi Dnenin evinin nnde durmu, ha bire glyordu.Gzlerini Dneden ayrmadan glyor, ama konumuyordu gene. Dne de bu durumkarsnda ne diyeceini bilemiyordu. Bir zaman akn, Hsn etrafnda dolandktansonra:"Ho geldin Hsk Aam, buyur otur," diyebildi.Hsk duymam gibi yapt, glmeye devam etti.Dne steledi:"Hsk Aam buyur otursana..."Hsn glmesi kesildi. Ar ar:

"Dne! Dne!" dedi, durdu.Dne kulak kesildi."Dne, mjdemi isterim."Dne glmsedi. Arkasndan da telaland. Titreyerek:"Mjden bam stne Hsk Aam," dedi.Hsk:"Olunu grdm bugn Dne," dedi.Dne hibir ey sylemedi. yle oldu ki kessen bir damla kan kmayacakt. Kurumutu."Olun, bugn yanma geldi. Bym, etlenmi..."Dne:"Dillerine kurban olurum Hsk Aam," diye inledi. "Mjden bam gzm stne."Dne, durup durup:"Sahi mi sylyorsun Hsk Aam, sahi mi?" diyordu. "Mjden ba stne. Dillerine, seningzel dillerine kurban olaym Hsk Aam."45Sonra Hsk oturdu. Olup biteni bir bir Dneye anlatt. Dne yerinde duramyor, evin birucundan bir ucuna gidip geliyordu.Azck bir zamanda Pancar Hsn getirdii haber btn kye yayld. Kadnlar, erkekler,yallar, ocuklar, kyde kim varsa, Dnenin evinin nne yltlar. Ay , kyn toprakdamlarnn, Dnenin evi nnde kmldanan insan kalabalnn stne dklyordu.Kalabalktan grlt, patrt, amata geliyordu. Birden grlt kesiliverdi. Ortalkta ses

soluk kalmad. Cmle balar da gneye doru evrildi. Bir atl geliyordu teden. Atnnkoumlarnn madeni ksmlar ay nda parlyordu. Atl yaklat. Sonra kalabal yard,geldi ortada durdu."Dne! Dne!" diye bard.Kalabalktan, zayf bir kadn sesi cevap verdi:"Buyur Abdi Aam.""Duyduum doru mu Dne?"Dne geldi, atn bann hizasnda durdu."Pancar Hsk grm. Geldi bana syledi."Abdi Aa:"Nerede o Pancar?" diye grledi. "Gelsin yanma."

Kalabalk kart:"Yok. Hsk yok," dediler.


24/254

"Hsk hi kalabala girer mi?""Kyamet kopsa evinden kmaz."Aa emir verdi:"Gidin getirin Hs."Hsk gelinceye kadar, kalabalktan gene hi ses kmad. Ortalk derin bir sessizlie

gmld.Az sonra beyaz don, beyaz gmlek iinde Hsk getirildi. Kollarn sk skya tutmu iki kiiarasnda rpnyordu:"Ne istiyorsunuz benden bu gece vakti? Derdiniz ne? Allah sizin belanz versin deyyuslar!"Abdi Aa:"Seni ben istedim Hsk," dedi.Hsk indirdi. Yumuad:"Ulan namussuzlar, neden Aa aryor demediniz?"46Aaya dnd:"Kusura kalma Aam," dedi.

Abdi Aa sordu:"Hsk sen Dnenin olunu grmsn yle mi?"Hsk:"Syledim Dneye."Aa:"Bana da syle," dedi.Hsk anlatmaya balaynca, kalabalk etrafna skt. Halka oldu. Hsk, Memedi naslgrd. Ora kafasna nasl vuracakt. Hepsini teker teker, hibir ey unutmadan anlatt.Abdi Aa kzd, kplere bindi:"Vay Sleyman vay!" dedi. "Demek Sleyman benim kapdaki adamlar alr oban edersin!Krdn ceviz krk geti Sleyman! Demek Kesme kyl Sleyman ha?"Hsk:"O," dedi.Abdi Aa, Dneye seslendi:"Ben onu yarn gider getiririm."Atn srd gitti. Kalabalk arkasndan homurdand.Abdi Aa doludizgin giden atnn ban Sleymanm kapsnn nnde ekti:"Sleyman! Sleyman!"Sleyman ierdeydi. Dar kt. Abdi Aay grnce yz kl gibi oldu. Abdi Aa, atnstnden Sleymana eildi:"Sleyman," dedi, "sen hi utanmadn m? Benim kapdan adam almaya utanmadn m? Sen

hi haya etmedin mi? Abdi-nin kapsndan adam alnr m? imdiye kadar bu olmu i mi?Sen bilmez misin bunu? Yazk sana Sleyman. u ak sakalna da bakmadan..."Sleyman:"n hele attan Aa! n attan da buyur ieri. Sana her eyi bir bir syleyim, Aa," dedi.Abdi Aa:"Senin evine inmem," dedi. "Olan nerede? Yerini syle!"Sleyman:47"Zahmet olur sana Aa. Ben hemen alr imdicik getiririm."Abdi Aa:"Zahmeti mahmeti yok," dedi. "Gster bana yerini ocuun."

Sleyman boynunu bkt:"Peki Aa, haydi gidelim," dedi, atn nne dt.


25/254

Keilerin yanna gelinceye kadar, ne o konutu, ne de o. Geldiklerinde, Memed, bir tandibine oturmu dnyordu. Onlar grnce ayaa kalkt yanlarna vard. Abdi Aaya hihayret etmedi. Sleymanla gz gze geldiler. Baktlar... Sleyman, ne gelir elden der gibiboynunu bkt.Abdi Aa atn Memede doru bir iki adm srd:

"D nme," dedi.Memed hibir ey demeden atn nne dt yrd. Boynunu omuzlarnn iine ekmiti.Memed nde Abdi arkada leye doru kye girdiler. Yolda ne Abdi Aa bir ey sordu, ne deMemed bir ey syledi. Yalnz, Memed, her an, at stne srverecek, ezecek diyekorkuyordu. Huyunu bilirdi.Dnenin kapsna geldiler, durdular.Abdi Aa, ieriye seslendi:"Dne! Dne! Al itini."Dne darya karken o, atn ban evirdi. Dne, bir lk atarak oluna sarld. Bu aradakyller de haberlenmiler-di. Yava yava kalabalk birikiyordu. Kalabalk halka olmu,Memed ortada. nne gelen soruyor:

"Neredeydin Memed?""Bu ne hal Memed?" "Haa Memed?"Memed, ban yere dikmi azm amyor. Kalabalk gittike oalyordu.48Memed, harmann bileziinde kalan son saplan da att. Harman yaplrken yamur yam,saplar biribirine yapmt. Saplardan kapkara, kmr tozu gibi bir toz kyordu. Sabahtanberi, durmadan sap atan Memed, tannmayacak hale gelmiti. Kapkara. Yalnz dilerildyordu. Sap att bitirdi. Sap yle kabarmt ki, ortadaki bei rtmt.Bileziin yerinde, slanm soluk bir yeil halka kald.Yorgun, Memed, gitti gnein alnna az yukar uzand. Firezlerin arasndan, karncaeritleri geip ta uzaklara gidiyorlard. Elleriyle gzlerini kapatp bir zaman az yukarsoludu kald.Gnlerden beri alyordu. nce ekin bimiti tek bana. Leylein gzndeki ekinin ii birde devedikeniyle dopdoluydu. Sonra harman yapmak iin anasyla birlikte elek ekti.Gnlerden beri de den sryor. Bu yzden, bir deri bir kemik kalm... Yz buru buru.Derisi sarkyor gibi... Kapkara kesilmi... Gzleri de iyice ukura kam, avurtlar gemi...At, biraz tesinde ktrtyle yaylyordu. Yklacak gibi zapzayf..; Kaburgalar darfrlam... Yal bir hayvan. Belki on be. Gzlerine sinekler okuuyordu. Srtnn tamortasnda, hi iyi olmayan bir yaar vard. rinlenmiti. rin kan kar. Bir de ekin tozuyapmt. Kocaman kara sinekler, bir kalkp bir iniyorlard.Gn kuluk oldu. Memed, bir yanna dnd. Oluk oluk terlemiti. Elini yzne srd.

Kapkara bir avu ter ald att.49Gnein parl parl ettii firezler, ova, gz atrmayacak kadar kamatryordu. lrcesineyorgundu. Yatt yerden, firezlerin aralndan bir iki kere hayvana bakt.Hayvann yannda drt be leylek dolanyordu. Leyleklere dald. Eliyle de karncalarnyolunu kesti. Karncalar ellerinin stnden getiler.Cann diine takt. nce, uzand yerden kalkt oturdu. Ban sa dizinin stne koydudald bu sefer de. Kendine azck geldi sonra. Ellerini topraa bastrarak usul usul kalkt.Yznde, boynunda karncalarn dolatn hissetti. Ald, topraa att onlar. At toza batmbir brtlen als yannda durmu, n ayaklarndan birini yalyordu. Vard, at tuttu ekti.Devedikeni mavi, kocaman ieini amt. Ufack bir yel parlad onu edi.

Getirdi, at bin glkle dene kotu. At, kabarm saplar yaramyordu. Memed, dendenindi, atla beraber saplarn stnden yrmeye alt. At, ikide bir tkezliyordu. Memed,


26/254

hayvana mthi acd. Ne yapacan bilemiyordu. At, terlemi, kapkara kesilmiti. ylesinesoluyordu ki, gs, kaburgalar hep birlikte inip inip kalkyordu. Btn d, srt, sarskpe batm. Memed de tere batt. Terler her bir yerlerinden szyor. Terler gzlerinedoluyor. Yakyor. Nefesini de kflenmi ekinin slak kokusu kesiyor. Bir zaman saplara bataka harman dnnce saplar yatt. Artk biraz daha kolay dnlyor. Denin altnda saplar

atr atr ediyor.leye doru saplar iyicene ezildi. Saplar lyor. Karas gitti saplarn. imdi deninarkasndan ince, altn sars bir toz usuldan, Memedin genzini yakarak savruluyor. Tozkokuyor. Yank yank bir eyler kokuyor.Ta uzakta bir adam, bek yapyordu. Onun tesinde de bir iki kiinin den srdgrlyordu. Koskoca ovada bakaca can eseri yoktu.Firezler uzun uzun... Orak makinas, ekini dipten bier. Firez, toprakta, bir kar ya kalr, yakalmaz. Elle biildiinde yalnz baaklar alnr. Toprakta uzun saplar kalr. Firezlerin tesiakrdikeni.Memedin dili dama kurudu. Scakta, at da ban ayakla-50

rnm dibine indirmi, lgn lgn yryor. Memed, denin stnde dnyor. Hibirtarafa bakt yok. Leylekler ta harmann yanna kadar sokulmular. Memed, uyumu kalmgibi. At baz baz ban saplara daldryor geveliyor. steksiz. Saplar azndan dklyor.Memedin hibir eye aldrd yok. Gne bana vurmu. Bir keresinde ayaa kalkt. Kydenyana uzun uzun bakt. Grnrde kimsecikler yoktu. Dilerini skt."u anam da..." dedi.Anas ona azk, su getirecekti. Yutkundu. Aznda bir damla tkrk kalmamt. Usulca genedenin stne yumuldu. At durdu. Ban da sapa soktu. Memed, oral bile deil. Nedensonradr ki ii fark etti dizgini ekti:"Deh! Yavrum deeh!" dedi.Sinekler okumu. At, kuyruunu yava yava kaldrmadan sallyor. Sinekler aldrmyorlar.Kzgnlkla yeniden ayaa kalkan- Memed, ynn kye dndrd. Devedikenininarkasndan bir ba gzkyordu. Az sonra gelenin anas olduunu grd. Kzgnl o andasevince evrildi.Yaklaan ana, kan ter iinde kalm, azk tutan eli yere de-ecekmi gibi uzamt."Nasl ettin yavru?" dedi. "Kolayladn m?"Memed:"Sapn hepsini attm bitirdim," dedi.Ana:"Kaim olmad m?" diye sordu.Memed:

"Oldu ama, yumuar," diye cevap verdi.Anann elinden testiyi kapt gibi bana dikti. Uzun uzun, kana kana iti. Testiden akansularla gs, enesi, gsnden aa bacaklar srlsklam oldu.Ana:"n yavru," dedi. "n de ben srym azck. Ekmeini ye!"Atn dizginini anasnn eline verdi, brtlen alsnn glgesine gitti. kn at. Soan vard.Tuz da vard. Ayran torbasna kck kck, mucuk dedikleri sinekler okumutu. Birtasa da ayran doldurdu.ORHAU KEMAL51 L HALK KTPHANESYemeini bitirdikten sonra alnn glgesine yatt. Yalnz belden aas gnde kalyordu.

Uyudu.Uyand zaman gn ikindi olmutu. Gzlerini ovarak kalkt, harmana kotu:


27/254

"Ana," dedi, "yoruldun deil mi? ok yoruldun."Ana:"Gel bin yavrum," diye mahzun, boynunu bkt.ki gn sonra harman savruldu. nc gn kasar srld. Drdnc gn de ce edildi.Krmz buday taneleri harmann ortasnda parlyordu. O gn, buday uvallara doldurup

eve tayamadlar. Ce, harmann ortasnda olduu gibi kald. Sebebi de Abdi Aann geliphakkn almamasyd. O gece Memedle anas sineklere yene yene cei beklediler. O gnkuluk oldu Abdi Aa gelmedi. le oldu gene bir haber yok. kindiye doruydu ki,arkasnda semerli beygirlere binmi yanamayla kageldi. Yz karanlk, korkuntu.Dne, bu yz grnce korktu. Yllardan beri ok iyi tanrd onu. Dnenin kara bir deri gibikrk yz, biraz daha krt.Abdi Aa, Dneyi iaretle yanna ard. Yanamalara da u emri veri:"Drtte bize, birisi de Dneye."Dne Aann zengisine sarld:"Etme Aam! Acmzdan lrk bu k. Etme. Eyleme. Tabanlarn peyim Aam!"Aa:

"Hi szlanma Dne!" dedi. "Hakkn veriyorum.""Benim hakkm te birdir," dedi Dne szlanarak.Aa, attan Dneye doru eildi. Gzlerinin iine bakarak sordu:"ifti kim srd Dne?"Dne:"Ben srdm Aam." _, t"Bizim yanamalar sana yardm ettiler mi?""Ettiler Aam!""Dne?""Buyur Aam!"52"Bir daha oluna tembih et de gidip Sleymanlara oban olmasn."Dne sapsar kesildi. Aa, atn srd gitti.Arkasndan yalnz:"Kulun kurbann olaym etme, Aam!" diyebildi.Yanamalar lmeye baladlar. tane Aaya, bir tane Dneye koyuyorlard. Aann ynbyd gitti. Dneninki kck.Dne, ynlara bakp bakp beddua ediyor."Yeme inallah kei sakall. Doktor paras, cerrah paras et! Ylancklar ksn da yeme."Yanamalar, beygire Aann hissesini yklediler. Hibirisi azn ap bir ey sylemediDneye. Toprak gibi, ta gibi donmu kalmt her biri.

Memed, geldi anasnn yanna oturdu. Tozlu harmann ortasnda kck bir buday cei.Az nee ne kadar da bykt. Bir buday ceine, bir anasna bakyordu. Sulu sulusomurtuyordu.Ana:"Sleymandan getirdiinde seni ne diye dvmediini anladm imdi. Anladm. Rzkmzkesmek iin. Gavur dinli."Memed, kendini tutamad. Hkrmaya balad:"Benim yzmden..." dedi.Ana, olunu btn gcyle kucana ekti, barnda skt."Ne yapalm?" dedi. "Ne gelir elden?"Memed:

"Ya bu k?.." dedi.Anas:


28/254

"Bu k?.." dedi.Sonra, ana da alamaya balad:"Aaah baban olayd," dedi. "Aaah baban..."53Bir tek inekleri vard. nekleri bu yl buzalamt. Buza erkekti. Eer nce Memedin bir

dnm topra bile olsayd, gelecek yl inekten bir erkek buzay daha drt gzle, yatakta ya-tamayacak kadar byk bir istekle beklerdi. Gelecek yl doacak erkek buzay hayal meyalgrr gibi olur. Sonra iki buza birden byr. Byk bir ayrn ortasnda angal boynuzlubir ift tosun... Tosunlar boyundurua kolay kolay almazlar... Uramak gerek. En sonundakuzu gibi olurlar. Tarla, akrdikeni mi? Olsun. akrdikeni bir yl biter, iki yl biter. ncyl kkne kibrit suyu. Yeter ki tarla senin olsun.Yeni doan buzalarn tyleri, mora alan bir krmzdr. Sonralar deiir. Sar, krmz,mor olur.Kulak tyleri kadife gibi yumuaktr. nsan, avucunu iyice aar, orta yerini kulaa srterse,souk, yumuak bir rperti, bir tatllk duyar.Btn fkara ky evlerinde buzalarn yeri, ocakln yaknna, yatak serilen yerin bitiiine

yaplr. Buzalarn altna iekli bahar otlar serilir. Ev bahar iei, ot, buza pislii vebuza kokar. Buza kokusu, st kokusu gibi bir eydir.Gz gelince buza byr, o zaman teki srlarn yanma yollanr.Ana, btn bahar buzasndan habersiz, onunla ilgilenmeden geirdi. Olunun derdiolmasayd, buza evin iinde bir top bahar gibi dolar, evin sevinci olurdu.Memedlerin evi bir gzdr. Bir gz toprak dam... Duvar,54ancak bir metre yksekliktedir. Btn kyn damlar gz yamurlarna dayanmaz akard.Kyde bir Memedlerin damna kareyleyemezdi gz yamurlar. Baba lmeden az nce,gitmi Saraaktan toprak getirmi, evin stn onunla demiti. Saraan topra birbaka topraktr. Bizim bildiimiz, kara, kumlu, kra topraklardan deildir. Bu toprak,para para billur gibi donmutur. Sars, krmzs, moru, mavisi, yeili, trl trls vardr.Bu, renk renk toprak billurlar biribirine karmtr. Bu sebepten, Memedlerin evlerinindam gnete eit eit rengiyle yalp yalp yanar.Yazn ana oul canlarn dilerine taktlar altlar ama, ne are!... Gzn dertli, belalevlerine dndler. Bir buzalar bulunduunu o zaman fark ettiler. Unutup gitmilerdi.Buza dana olmutu.Ana, ocaa bycek bir ktk atmt. Darda kara bulutlar gneyden kuzeye akyorlard.Biraz sonra evin iini bir imek aydnlatt. Ocakta, yalmlar biribirini yiyorduk/Bu sradaMemed ieri girdi. Elleri kpkrmz kesilmiti. Ocan bana meldi. Arkasna dnnce,yatm gevi getiren inei grd. nek rahatt. nnde saman vard. Yemiyordu. Evin teki

ucu da samanla doluydu.Kalkt inein yanna gitti. nein baucunda duran danay kulandan tuttu. Dana, bunahuyland. Ban elinden kurtard, inein teki yanna kat. Olan glmsedi.Ana:"Sen yoiken All derede dourdu bunu Fndk. Gece yars araya araya bir alnn iindebuldum. Anas bana durmu yalyordu. Beni bir zaman yanma yaklatrmad. Sonranlme sardm eve getirdim."Memed:"Kocaman oldu," dedi.Ana:"Yaa!" dedi.

Sonra, konumay kesiverdiler. Biribirlerinin yzne bakamadlar. kisinin de ba nnedm, gzleri ocan kzlerine dikilmiti. .


29/254

Ana:55"Vermezsek olmaz. Un daha imdiden kalmad," dedi.Memed, cevap vermedi.Ana, devam etti:

"Abdi Aa da kzgn bize. l fiyatna alr elimizden. Gene yaz bulamayz."Memed susuyordu.Ana:"Baka aremiz yok yavrum!" dedi. "u senin kaman yok mu? Bkt belimizi."Ban yava yava kaldrd anasna bakt. Gzleri dolu doluydu:"Beni," dedi, "bahane ediyor. Ben olmasam baka bir bahane bulurdu."Ana:"Bulurdu yavrum," dedi. "O gavur zaten babayn da dmanyd."Bu anda, ikisi de inee doru dndler. Krmz, dolgun, aln nokta benli bir inekti bu.K geldi att. Kar diz boyu. lestnn karl, bulutlu karanl var. Ana, is tutmukapkara bakr tencereyi ocaa vurmu. Epeydir beri su, kaynayp duruyor.

Bu srada ieriye Cennet girdi.Dne:"Gel otur," dedi. "Cennet Hatun, gel otur."Cennet, bir ah ekti:"Oturuyum mu ki bacm? Oturuyum mu ki," diye bir keye iliti. "Sabahtan beri ev evdolanp duruyorum. Ne yaptm, nereye gittiimi bilmiyorum. Duydum ki sende dekalmam buday. Arpay da tketmisin. Biz de tketeli bir hafta oldu. uvallarn dibigrneli ok oldu. Bu yl bizim ekin olmad bacm. Sizinkisi gibi olsayd... Bizim herif her yeriher evi gezdi. dn istedi. Kimsede yok ki versin."Cennet Kar ocakta kaynayan suyu grd."Ne vuracaksn ocaa?" diye sordu. Cennet Karnn sorusunda bir maksat vard.Dnenin dudaklarnn yanndan beyaz, l bir glmseme geti:56"Su vurdum ite!" dedi.Cennet Kar:"Hibir ey kalmad m?" diye hayretle sordu.Dne:"Olanmz ocakta," dedi.Cennet Kar:"Ya nedeceksin?" diye acyarak sordu.Dne:

"Bilmem," dedi.Cennet:"Gidip Mutuludan bir daha istesen?"Dne:"sterim ya," dedi. "Onda da kalmam..."Tipi, yukardan beri, alabildiine savuruyor. Tipi, gz atrmyor gnlerdir. Ev aralarndakpekler bile yok. Ky, bir da ba gibi pssz. Herkes, kapsn bacasn rtm ieriekilmi. nei olann evinde saman da var. Kimsenin kimseyle bir iliii yok.Dne de gitmedik ev, bavurmadk kap komad. Belki bir hafta. Belki de on gn: "lrmde Abdi Aaya yalvarmam," dedi. "lrm de..."Her yl byle olurdu. Kyn yardan ou a kalr dklrd kapsna Abdi Aann.

Dne edemedi. Bir bana olsa neyse ne! Olan var. Gnlerden beridir ki olann aznbaklar amyor. Yznde, dudaklarnda bir damla kan eseri kalmam. Dudaklar incelmi,


30/254

aynen kat gibi. Btn yz, btn beden durgun. l gibi. Bir yere oturdu muydu, akamakadar oradan kalkmyor. Ban iki eli arasna alyor, dalp gidiyor. Btn can, hayatiyeti,kini, sevgisi, korkusu, gc kocaman gzlerine toplanm. Gzlerinde arada bir, ine ucu gibibir prlt yanar sner. Keskin, batan bir prltdr bu! Bu prltdan korkulur. Korkuntur.Paralamaya, atlmaya hazrlanm kaplann gzlerinde de ayn prlt yanar sner mutlak.

Bu nereden gelir? Belki yaratltadr. En dorusu, ekilen ikencede, dertte, beladadr.Memedin gzlerine bu prlt, son bir yl iinde gelip yerlemitir. Ondan nce Memedinocuk gzleri bir hayranlk, bir sevin iinde parlard.57Gkte kara bulutlar yuvarlanp duruyordu. Abdi Aann kapsnda mekten iki bklmolmu, yrtk, el dokumas giyimli bir kalabalk, biribirlerine sokulmu titriyordu. Bir tek kiivard kalabaln dnda: Dne. Onlar, Abdi Aay bekliyorlard. erden, Abdi Aa kacakda onlara bir ey syleyecek. Derken Abdi Aa, elinde doksan dokuzluk tespihi, banda de-vetynden rlm takkesi, sivri sakalyla grnd:"Gene a m kaldnz?" diye sylendi.Kalabalktan hi ses kmad.

Kalabaln arkasnda tek bana duran Dneyi gren Abdi Aa:"Dne! Dne!" diye bard. "Sen doru evine git! Sana bir tek tane bile vermem. Evine git!Dne!" dedi. "imdiye kadar benim kymden, benim kapmdan adam kap da baka kye,baka adama oban olmad, yanama olmad. Bunu senin bir kar olun icat etti. Sen doruevine..."Kalabala dnd:"Siz arkamdan yryn!"Geni alvarnn cebinden bir tutam anahtar kard, eline ald. Ceketinin cebinden de birdefter kard.Neden sonra kendini toplayabilen Dne arkasndan:"Aam o, bir kmk ocuktur," diyebildi. "Bizi a koma."Aa durdu. Dneye dnd. Arkasndaki kalabalk da durdu, dnd."ocuk, ocukluunu bilir," dedi Aa. "imdiye dek, ben kendimi bildim bileli, kimseDeirmenoluk kynden kap da baka kyde obanlk, yanamalk etmedi. Etmez de... Sendoru evine Dne!"Abdi Aa, ambarn kapsn anca, scak, tozlu bir buday kokusu frlad dar.Kapda durdu:"Bana bakn," dedi. "O Dneye bir tek tane bile vermeyeceksiniz. Acndan lecek. imdiyekadar Deirmenoluk kynde acndan len olmad. O lecek. Ya da sataca bir eyi varsa,satacak. Verirseniz, verdiinizi duyarsam, hepinizin evine gelir verdiklerimi alrm. Demedidemeyin."

Kalabalk:"Bize yetmez ki..." diye cevap verdi."Bize yetmez ki...""Yetmez ki...""Dneye..."En arkadan crlak bir kadn sesi:"Kamayayd Dnenin olu da... Bize ne! Varsn acndan lsn."Her biri srtnda avdar, buday, arpa kar zahireyle evine dnd. Deirmen kyn teucunda, ulu narn az aa-sndayd. kinci gn deirmenin n uvallarla doldu. Deirmenoktandr balyd. Kulaksz smaile gn dodu.Akamst her evden, bir scak ekmek kokusu geliyordu.

Durmu Ali, tam altmnda. Kyn en iri adam. Yal bir nar kadar salam. Byk yz,kck gzleri var. mr boyunca ayana ayakkab giymemitir. Ayann altnda kara,


31/254

kr kr yrtlm kaln bir tabaka ayajckab yerini tutar. Ayaklar kocamandr. Buayaklara gre, hibir ayakkab bulunmaz. Btn numaralarn, hatta ark byklnnbile dndadr. Ama isteseydi ark giyebilirdi. Bu, ona sorulduunda, hibir ey sylemez,sadece kfreder.Kadnn biri hamur yuuruyor, biri ekmei ayor, biri de sacda piiriyordu. Piiren kadnn

sama krmz, kaln sac bazlamalar ylmt.Ali, bir iki tanesini itahla yedi. Sonra gzleri suland. Karsna dnd:"Avrat," dedi, "hi boazmdan amyor doru drst."Kadn:"Neden ola Ali?" diye hayretle sordu.Ali:"u bizim brahimin ocuklar... Abdi gavurunun yapt hi aklmdan kmyor," dedi."Dneyi kovdu. Dn bir tek tane bile vermedi."Kadn:"Yazk," dedi. "brahim olayd..."Ali:

"Abdi bize de tembih etti ki..."Kadn:5859"Duydum," dedi.Ali:"u koskocaman kyn ortasnda, gz gre gre iki kii a m kalacak?"Ali, kzd kprd. Avaz kt kadar baryordu. Bart ta kyn teki ucundaniitiliyordu."Kalk bakalm avrat," dedi, "u ekmekten iyi bir kn yap! Bir torbaya bir lek de un koy!brahimin ocuklarna gtreceim."Kadn eteklerinin ununu rparak ekmek tahtasnn bandan kalkt.Ali, elinde torba ve kn, hzla, grleyen dall bir aa gibi kapdan kt. Dnenin kapsnageldiinde yatmt."Dne! Dne!" diye bard. "A kapy."Dneyle olu atei gemi ocan bana bzlmler, birer ta paras gibi hareketsizduruyorlard.Ali, birka kere daha:"Dne! Dne!" diye bard.Neden sonradr ki, Dne sesi tand, toparlanp kalkabildi.Vard kapy isteksiz isteksiz at:

"Buyur Ali Aam," dedi.Ali:"Kz," dedi "ne bekletiyorsun sabahtan beri darda?"Dne:"Gel ieri Aam," dedi.Ali, kapdan eilerek ieri girdi."Bu ate niye yanmyor?" diye sordu.Memedin gzlerine, o, ine ucu gibi k aklp kalmt. Alinin iyi, gle babacan yzngrnce k kayboluverdi.Ali, kn gsterdi:"Allah kerim," dedi.

Dne:"yledir zaar," dedi.


32/254

Ali:"dm Dne!" dedi. "Bak ocuk da bzlm. Yaksana u atei..."Dne, bo bo ocaa bakt:60"Snm m?" dedi. "Hi farknda olmamm."

Ocaa odun att, tututurdu Dne:"Bu gavur Abdiyi..."Abdi lafn duyunca, Memedin gzlerine o k gene geldi, oturdu.Ali:"Vurann," dedi, "eli nurlanr. Doru Cennete gider. Babas bunun gibi deildi. Kyly dednrd."Aliden sonra, birka kyl daha yiyecek getirdi Dneye. Bunu, Abdinin ty bile duymad.Ama, bu kyllerin getirdii ancak on be gn yetti. Ana oul iki gn a kaldlar. ncgnn sabah Dne hibir ey sylemeden, inei yatt yerden kaldrd. Boazna bir ipbalayarak dar kard.nek dar knca Memed:

"Ana!.." dedi.Dne:"Yavrum," dedi.Dne inei ekerek, geldi Abdi Aann evinin nnde durdu. Dana, inein memelerininarasna ban sokmu emitiri-yordu.Dne, evin nnde bir zaman dikildi kald. Dneyi, darda Dursun grp aasna haberverdi. Haber stne Aa dar kt. Dne ban yerden kaldramyordu. Sivri, ince enesititriyor, ocuk dudaklar bzerek titriyordu. Btn bedenini de hafif bir titreme almt.Abdi Aa, inein srtna elini vurarak:"Satmaya m getirdin Dne?" diye sordu.Ban yerden kaldrmadan:"Heyye Aam," dedi.Abdi Aa, Dursuna emir verdi:"u inei al Dne bacnn elinden de, gtr bizim ahra!"Elini cebine soktu anahtar tutamn kard."uval getirdin mi kzm Dne?" diye sordu. Sesi yumuak, efkatliydi.Dne:"Heyye," dedi.617Mee biten toprakta, hemen hemen hi baka aa gzkmez. Da ta, dere tepe srf meedir.

Meeler, kaln, ksa gvdelidir. Dallan gdktr. En uzun daim uzunluu bir metreyi gemez.Koyu yeil yapraklar st stedir. Toprakta, salam, topraa btn gleriyle yapmdururlar. Hibir g onlar oradan ayramayacakm gibi gelir.Mee topra kra, bembeyaz, kire gibi bir topraktr. stnde meeden baka bitkiyaatmamaya ant imi gibidir.Kadirliyle Cck aras kk kk, yaygn tepelerdir. Bu tepelerin topraklar killi,kapkara, yal, verimlidir. Buralar, eski ukurova bataklklarnn son ucudur. BatsnaAkasaz batakl dt gibi, dousuna da Toroslarn aml der. Tepelerin her biryerleri tepeden trnaa ekilir. te bu tarlalarn iinde meeler vardr. Her biri uzun, servigibi meelerdir. Dallarndan taze bir yeillik fkrr. Gvdeleri, teki ksa meelerin gvdelerigibi nasrl deildir. Kavak gvdesi yumuaklnda gzkrler. Dmdz. Ekinlerin arasnda

mee gibi deil de herhangi bir aam gibi dururlar.


33/254

akrdikenlik yeil, akrdikenlik mor, akrdikenlik stbe-yaz dalgalanr. afan yerinekra dmtr. Buza kesmitir ta toprak. akrdikenliin ortasnda bacaklar paralanapar-alana ift srd. Yand, kavruldu. Topraktan diiyle trnayla skp kardnndrtte n Abdi Aa ald elinden. teki kyllerden te iki alrd. O yldan sonra garazbalamt. nadndan dnmedi. Frsat bulduka da dvd, hakaret etti.

62Toprana gre yetiir, byr, geliir.Kra toprakta byd.Binbir bela... Boy atamad. Omuzlar, bacaklar gelimedi. Kollar, bacaklar kuru birer aagibiydi. Kupkuru. Avurdu avurduna gemiti. Yz esmerdi. Gn yan esmeri... Ona sylealc gzle baknca o meeler mutlak akla gelirdi. Ksa, kt... Topraa mee gibi salamyapm. Her bir yan sert, keskin. Yalnz bir yerinde, bir yerdinde bir tazelik kalm.Dudaklar ocuk dudaklar gibi pembe pembe... ocuk dudaklar gibi incecik kvrlyorlar.Dudaklarn kenarnda her zaman, bir glmseme durur gibi... Aclna, sertliine yakr.nce Memed, bu sabah sevinten tamakta. Dar, gnee kyor. Gnete dolayor. erigiriyor. Kaaklardan alnm, yeni ceketinin cebinde bir mendil sokulu. Mendili trl

ekillere koyuyor. Urayor. Baz bir yaprak gibi ap, baz duruyor. Kasketi de yeni.Kasketi bana geiriyor. Altndan alnna, kara, uzun peremlerini karyor. Sonra gerikoyuyor. Bir de byle bakyor aynaya. Beenmiyor. Kara peremlerini tekrar karpdkyor alnna. yle brakyor. alvar da yeni. alvar iki yl nce almtr ya, giymemitir.lk olarak giyiyor.oraplar giydi, oraplar kard. Bu kadar ok orap! orab oktu. Anas iyi orapdokurdu. Bir de... naksn en gzelini anas vururdu. En son giydii orab da beenmedi.kard bir keye koydu. Anasn yan gzle szerek sanda gitti, at. Sandn ii yabanelmas kokuyordu. Kedeki nakl oraba gz iliince titremeye balad. Eildi ald. Yabanelmasnn kokusu drt yan sarmt. Eli oraba deince titremesi artt. Yreinden lk bireyler geti. Bir ho oldu. Bir scaklk, bir yumuaklk... Sandn loluunda orabn renklerikoyu... ekti a gtrd. Renkler kta ald. Parlad.Bir trk duyulur... Gecede baka trl, gndzde baka trldr. ocuk sylerse bakatatta, kadn sylerse... Gen sylerse baka trl olur, yal sylerse... Dada sylenirse baka,ovada, ormanda, denizde baka trldr. Hep ayr ayr tattadr. Sabahleyin baka, le,ikindin, akamlayn bakadr.Bu nakl orap bir trk gibidir. Bir trk scaklnda rlmtr. Sars, krmzs, yeili,mavisi, turuncusu, trl63rengi karp uyumu, bir scaklk, bir yumuaklk meydana getirmitir. Ak gibi, efkat gibibir ey olmutur.

Bu orap aktr. yle bir gelenekten gelir. Memedin eli dokununca titremesi, a kncairkilmesi bouna deildir. Byle oraplarn stnde hep iki ku naks bulunur. Gagalarndayam pr gibi iki ku... Sonra, iki aa vardr, gvdeleri kck. Tek, kocamaniekli... ki aa yan yana dururlar. iekleri pecek gibi burun burunadr. Sonra, bu ikinak arasndan stbeyaz bir su akar. Krmz kayalar vardr kycnda. Bir renkler,yalmlar cmbdr alm ban gidiyor.oraplar giydi. arn da stne ekti. orap, dize kadard. Dize kadar bir yn ku, iekpyor, bir sr ak su akyordu.inden, yle bir Hateye de grnsem geti. Hatelerin evine doru yrd. Hate, kapnneikliindeydi. Memedi grnce kocaman ltl gzleri glmsedi. Yapt orab daayanda grnce sevindi.


34/254


35/254

Oturur oturmaz, heybesinden bir kn kard at, knda yufka, ince, beyaz ekmeklervard. Bir de kocaman krmz bir soan... Soann yannda da kelek vard.Yemeye balayan ihtiyar:"Buyurun delikanllar," diye onlar ard.Memed:

"Ziyade olsun."Mustafa:"Ziyade olsun."htiyar:"Gelin canm," diye steledi.Memed:"Ziyade olsun."Mustafa:"Ziyade olsun."htiyar ha bire srar ediyordu.Memed:

"Biz kasabada yiyeceiz," diye kesti att.Mustafa:"Biz kasabada yiyeceiz."htiyar:"yleyse o baka," diye glmsedi. "Anladm. ehir ekmei... Ama, daha ehire bir hayliyolunuz var." Memed:"Orada yiyeceiz."Mustafa:"Orada yiyeceiz."Yanlarndaki su alayarak, kpklenerek kayalarn arkasndan, stnden, yanndan,ynnden hzla akyordu.htiyar, az dolu dolu:66"Bu suyu brakmayacaksnz. Sizi doru oraya gtrr."Memed:"Sen bizimle gelmeyecek misin?"htiyar:"Aaah yavrum," dedi, "ben de kasabaya gidiyorum ya, size nasl ayak uydururum?"Memed sustu.htiyar, yemeini bitirdi. kn iyicene, sk skya baladktan sonra gitti, suyun kysnayatp doya doya iti. Elinin tersiyle azn, byklarn silerek geldi oturdu. Kocaman

tabakasn kard, at. Cgarasn sar defter kadna parmak kalnlnda sard. akmaakmaya balad. Neden sonradr ki kav ald, ortaya ho bir koku salverdi. Cgarayyaktktan, belini de nar aacna bir iyice dayadktan sonradr ki:"Bre delikanllar, siz nereden olursunuz?" diye sordu.Memed: ., * "Deirmenoluktan."Mustafa:"Deirmenoluktan."htiyar:"Kei sakall, gavur dinli Abdinin kynden yle mi? Duyduk ki gavur Abdi de aa olmu.Duyduk ki kylleri kul gibi altrr, hepsini a kormu. K gelince acndan lrm millet.

Diyorlar ki Abdinin izni olmaynca kimse evlenemez, kimse kyden dar bile kamazm.Diyorlar ki Abdi kylerde, sopayla dve dve adam ldrrm. Be kyn hkmeti,


36/254

padiah Abdi imi. Ast astk, kestii kestik... Vay bre kei sakall Abdi! Abdi aa olmuha!"htiyar bir glmedir ald. Boyuna hem glyor, hem de: "Vay bre Abdi!" diye hayretediyordu. "Vay bre Abdi! Vay bre kei sakall Abdi!" Glmeyi brakt:"Doru mu?" diye sordu. Kalar atlmt. ocuklar baktlar. O ine ucu gibi prlt geldi

Memedin gzbebeklerine yerleti.htiyar ocuklarn cevap vermediklerini, bozulduklarn grnce:67"Bre delikanllar," dedi "o kei sakall it var ya, o kylye zulmeden deyyus, o yiit kesilen,avradn... Abdi var ya, bir tavan kadar korkaktr. O, bir kar gibidir bre! Geti yavrularm.Geti. Onun byle bir namussuz olacan bilseydim cann cehenneme gnderirdim. Kapara eder, geti. Demek, kei sakall Abdi ha?"Gene glmeye balad:"Demek Abdi padiahlk davasnda? Kul etmi be ky ha? Th! Vay anasn!..Ulan Abdi senin byle bir namussuz kacan bileydim... Bir bileydim Abdi!"Memedle Mustafa biribirlerine sokulmular, ihtiyara inanmaz bir tavr taknmlard.

Mustafa glmsyor gibiydi. Bu, ihtiyarn gznden kamad:"Demek siz Abdinin kylssnz? Abdinin ayaklarma kapand gnler geti."Bu laflar stne Mustafa belli edercesine ihtiyara alayl bir glmsedi. Memed, bunu grnceMustafay drtt. Belli etmesin diye. htiyar bunu da gd."Siz," dedi, "Koca Ahmet adn duydunuz mu hi?" Memed:"Duyduk," dedi. htiyar serte Mustafaya sordu.: "Sana diyorum, sen duydun mu?" Mustafaylarak:"Tabii duyduk," dedi. "Onun adn duymayan var m?" "Syrngatan giderken, iki ekyanne kmlar, soymular Abdiyi. Karsn da elinden almlar. Bunu bana haber verdiler.Abdi de geldi ayaklarma kapand. Gittim karsn aldm getirdim. Teslim ettim kendisine.Byle zulmedeceini bilseydim fakir fkaraya!.."Koca Ahmet bu dalarda bir destand. Analar, alayan ocuklarn, Koca Ahmet geliyor diyeavuturlard. Koca Ahmet bir dehet olduu kadar bir sevgiydi de. Koca Ahmet bu ikiduyguyu yllar yl bu dalarda yan yana gtrebilmiti. Bunun ikisini bir arada gtremezsebir ekya, dalarda bir yldan fazla yaayamaz. Ekyay korkuyla sevgi yaatr. Yalnz sevgitek bana zayftr. Yalnz korkuysa kindir.68On alt koca ylda Koca Ahmedin burnu kanamad. Koca Ahmet, on alt yl srenekyalnda yalnz bir tek kii ldrmt. O da kendisi askerde iken anasna ikenceederek rzna eeen adam... Kye geldiinde bunu duymu, adam vurup daa kmt.Adam Hseyin Aa idi.

Yol kesmezdi. Onun dolat yerlerde baka hibir ekya da yol kesemezdi.ukurovanm en zengin adamn seer, bir etesiyle ona bir mektup yollard. u kadar paraisterim diye. Mektubu alan zengin adam, hemencecik istenilen paray gnderirdi. Kimden nekadar para istemise ekyal sresince, santimi santimine almt. teki ekyalar giderler,zenginlere ikence ederler, ldrrler, ou gene be para alamazd. Elleri bo, ukurova-dan, arkalarnda bir blk candarma geri dnerlerdi.Koca Ahmet ald paray har vurup harman savurmazd. Zaten nereye harcasn? Da ba...Gezdii blgenin hastalarna ila, kzszne kz, fkarasna unluk alrd.Affa urayp da kyne inince, yakn uzak kylerden onu grmek iin kyller, gnlerceKoca Ahmedin kyne tandlar.Koca Ahmet aftan sonra evine ekildi. Kendisini iftine ubuuna verdi. Karncay bile

incitmedi. Yalnz, bir hakszlk grp fazlaca kzdnda:


37/254


38/254

Deveboynunun amlna gelinceye kadar konumadlar. Memedin yz zehir gibiydi. Acyd.Bir zaman iinde bir sevin alyor, sonra kararveriyordu. Kara yamur bulutu kmgibi.Yan gzle birka kere Mustafaya bakt. Mustafa aknlk iindeydi. Yokuu knca, Memed,yorgun yorgun bir tan stne kt. Birden glmsedi.

Mustafa bunu frsat bildi:"Ne gldn desene?"Memed, boyuna glmsyordu.Mustafa:"Desene?"Memed ciddileti:"Allah bilir ya bu adam Koca Ahmedin ta kendisiydi. Bana yle geldi."Mustafa:"Laf."Memed kzd:"Ne laf? Herif tam tamna Koca Ahmet."

Mustafa:"De git sen de," dedi. "Bu adam hepimiz gibi adam. Dedem gibi stelik de. Bunun KocaAhmede benzer yeri var m?"Memed:"Alnndaki beni grdn m? Tam orta yerinde alnnn."Mustafa:"Grmedim.""Alnnn orta yerinde yeil byk bir ben vard.""Grmedim.""Gzleri ra gibi yanyordu.""Yok.""Gzleri sra gibi yanyordu.""Grmedim."71"Bana yle geliyor ki bu adamdan bakas Koca Ahmet ola-maz.Mustafa:"Teh!" dedi, "byle adamlar Koca Ahmet olacak olsayd, dnya Koca Ahmetlerle dolard.Bu adam aynen senin benim gibi..."Memed:"Gzleri ra gibi yanyordu. Yznde bir holuk vard. Bir cana yaknlk... Keski baban

grseydi bu a'dam..."Byle konua konua yamatan aa inerlerken, birden nlerine bir dzlk kverdi.Dzlkte byk bir kavaklk vard. Kavakln ortasndan bir su akyor, kvrlarak. Ovaboyunca. Su, gnete avkyor. Bu kadar uzun, byle kvrla kvrla, ak klar saarak dzbir ovada giden suyu ilk olarak gryorlard.Memed:"Yaklatk."Mustafa:"Neden belli?""Sular ukurovada kvrlr gider. Bence, bu su Savrun suyudur. Kavaklar da KadirlininDeirmen kavakldr. Durmu Ali Emmi byle anlatrd. Tamam m?"

Mustafa Memedin kzdn sand. Sert konumutu da ondan. Kolay kolay kzmazd. Birkere de kzarsa... beterin beteri olurdu. Bu sebepten gnln almak istedi.


39/254

"Tamam," dedi. "Bura ukurova ite. Durmu Ali Emmimin anlatt iyi kalm aklnda."abaplya geldiler. abaplnn altndan geen su ark patlam, alttaki yolu su basmt.Ayaklarn karp girmek zorunda kaldlar.abaplnn aasnda, yani imdiki Bolat Mustafanm evinin oralarda bir krmz toprakla birbeyaz toprak yan yanadr. O aray da cilpirti allar almtr.

Cilpirtilii geince kasabann ilk evleri grnd. Bir ksm saz evlerdi bunlarn. Saz evlerinalt banda byk kiremitli bir yap grnyordu. Sonra, onlarn tesinde, parlayaninkolar, beyaz badanal evleri, krmz kiremitleriyle bir oyuncak ehir72gibi kasaba uzanyordu. Memedle Mustafann gzleri kasabada. Hayretle alm gzleri... Nekadar da beyaz. Ne kadar da ok ev! Gzlerini bir trl kasabadan alamyorlar.Boklu dereyi getikten sonra kasabaya girmi oldular. Gn klar camlar parlatyordu.Binlerce cam prlts... Sra saraylar... Dursunun dedii... Peri padiahlarnn ehiri...Saraylar.Kasabaya girerken salar sollar mezarlkt. Mezar talan yan yatmlard. Kararm mezartalarnn kuzeye gelen yanlar yosun balamt. Mezarln orta yerinde de yal, dallan

plak denecek kadar yapraksz, bir taraf da tamamen kurumu ulu bir dut aac vard. Bukadar kocaman bir mezarl da ilk olarak gryorlard.arya kadar mezarl dnerek yrdler. Mezarlktan, ilerine bir korku, bir rpertidmt. lk dkkana varnca mezarl unuttular. lk dkkan kck, st inkoylartl bir dkkand. Dkkanc bir uzun masann stne renk renk ekerleme dolukavanozlar sralamt. Kavanozlu masann nnde gaz tenekeleri, eker, tuz, incir, zmsandklar duruyordu.Bir zaman yan yana durup, bu dkkan seyrettiler. Dkkan, Abdi Aann dkkanna hibenzemiyordu.Dura seyrede arnn ortasna geldiklerinde, gn tepenin ardna iniyordu. Bir kumadkkannn nnde durmulard. Trl gz alc basmalar, yazmalar, alvarlk kumalar, biripe dizilmi kasketler, ipek krepler... Krepler sra sra, bir utan bir uca dkkann iineaslm. erde kocaman gbekli, ksa boylu bir adam uyuklayp duruyor.Bycek ay talarndan rlm bir kaldrmn stnde duruyorlard. Kaldrm yer yersklmt. Memedin iinden, "topra bile rmler," geti. arnn sa yanna sralanmihtiyar, kambur dut aalar vard. Bunlar orman gibi biribirle-rine gemilerdi. Altlarndanalbantlar otururdu. Burunlarna almadklar bir koku geliyordu. Ac, sabun kokusu... Tuz,yeni kuma, kf, zahire kokusu...Memed, Mustafay elinden tuttu, bir dut aacnn altna ekti. Dutta sereler kaynayorlard.Bir de vcrdayorlard ki, btn ar sesleriyle doluyordu.73

"Akam oluyor Mustafa, neyliyek?"Mustafa, birden toparland. Aykt."Neyliyek?" diye Memedin gzlerinin iine bo bo bakt. D iinde dolar bir hali vard."Kyller kasabaya geldiklerinde handa yatarlarm. Durmu Ali Emmi yle sylerdi. Hanagidelim.""Gidelim. Han hepsinden iyi.""Han nerede ama? Han bir bulsak."Mustafa:"Yaa bulsak," dedi.Kepenkler angrtyla kapanyordu. Bu kadar grlt onlar afallatt. Dleri bir andabozuluverdi. Serseme dndler. Buradan da el ele tutuup yrdler. Yanlarndan gsleri

ks-tekli iki iman adam geti. Cesaret edip de han soramadlar. Sonra bir dkkann


40/254

nnde duraladlar. Gn batm. Ortalk karanlkla aydnlk aras. ocuklar gibi el eletutumulard. Dkkanc onlar mteri sand:"Buyurun aalar. Ne istiyorsunuz?" diye iltifatl laflar etti.Kendilerine "aalar" denince utandlar. Dkkan brakp oradan ayrldlar. Halbuki hansoracaklard.

Dkkanlarn hemen hepsi kapand. Oradan oraya dolap duruyorlard. Bir saat kadarsoracak kimse bulamadan, bir mnasip adam bulamadan dolap durdular. yle olur olmazadamlar gzleri tutmad. Durup kt kt dnrlerken Memed birden sevindi.nlerinden, da kolu insanlarnn el dokumas, ayak bir ceket giymi biri, hzla yryordu.Memed, her eyi unutup onun arkasndan kotu:"Karda! Karda!" diye seslendi. "Dur hele!"Adam durdu, hayretle onun telana bakt. Bu bak Memede bir ho geldi. Beklemiyordu."Syle!" diye serte kt adam.Memed:"Biz garibiz," dedi.Adam:

"Eee... Ne istiyorsunuz?"Memed ezildi bzld:"Han nerede? Onu soracaktm ite," dedi.74Adam geri dnd:"Gelin arkamdan," dedi, bir sokaa sapt.Adam hzl hzl yryordu. Memed adamn yryne dikkat etti. Bu, sarp yerlerininsannn yryyd. Sarp yerlerin insanlar adm atarken ayaklarn havaya fazlakaldrrlar. Dizleri hizasna kadar. Sonra ihtiyatl, korka korka indirirler. Buna almlardr.Halbuki, ova insanlar tam aksinedir. Ayaklarn yerde srrcesine giderler.Han, byk kapl, kapsnn tahtalarn kurt yemi, rtm, hantal, rk bir yapyd.Adam:"te han buras," deyip yoluna ayn hzla, ayn da yryyle inip ka devam etti.Memed:"Gidip hancy bulmal."Mustafa: "Bulmal."eri girdiler. Hann ii atlar, eekler, katrlar, arabalarla doluydu. erde at, eek gbresi dizboyuydu. Gbre slak slak, insann genzini yakarcasna kokuyordu. Bu keskin kokudanileri buland. Ortada, bir diree bycek bir fener aslyd. Fener camnn ok yeri istenkararmt.

Memed, Mustafaya:"Fenere bak!" dedi.Mustafa:"Kocaman."Ortadan ksa boylu, kck, ie km eneli bir adam, telala oraya buraya gidipgeliyordu. Bir kede de srtlarnda-ki arabalardan Maral olduklar anlalan on be kiikadar grnen bir topluluk, yksek sesle tartyorlard. Bir tanesi kzm, ha birekfrediyordu. Aasna, paasna, dnyasna, feleine, anasna, avradna veryansn ediyordu.Adam, duruyor duruyor, kfre tekrar kald yerden balyordu.Bir tanesi:"Ya bu bezleri satamazsak," diye balyor. Kfrbaz da...

"Bezin de anasn avradn," diye bitiriyordu.75


41/254

Azlarndan ne karsa ksn:"Onun da anasn avradn," diyor yaptryordu."Onun da soyunu sopunu, slalesini..."Farknda olmadan toplulua yanatlar. Tartanlar bunlarn hi farknda olmadlar. En utabir ihtiyar oturmu, kalabalkla hi ilgilenmiyordu. Tatl, ocuksu bir yz vard. Arada bir

de, ne dnp ne kuruyorsa, kendi kendine glyordu.Memed, ona hi ekinmeden yanat:"Emmi," dedi, "hanc nerede ola?"htiyar:"Napacaksm o deyyusu?" diye sordu. "Suya dm o fi-kara," dedi sonra da.Mustafa:"Yazk," dedi "fkaraya."Memed, bunun stne Mustafay drtt. O, ihtiyarn aka ettiini anlamt.htiyar:"Tam da tepesi st dm," diye gld.Mustafa gene anlamad.

"Th! Yazk fkaraya," dedi.htiyar:"Yaa... ok yazk," dedi.Memed:"Ona bakma emmi," dedi, "biz hana bu gece yatmak iin geldik. Nerede u adam?"Mustafa afallad bunun stne.htiyar, ortada dolap duran hancya duyuracak kadar:"Hanc dedikleri pezevenk ite," dedi. "Gidin o pezevenge syleyin derdinizi."Hanc duydu, glmsedi:"Bana bakn," dedi, "eer pezevenk aryorsanz, esas byk pezevenk yannzdaki aksakall... Pezevenklik yolunda aartm sakal, deirmende deil..."htiyar:"Bak," dedi, "ba pezevenk, bu delikanllar yer istiyorlar."Bu arada, Memed hancya doru gitti.Hanc:76"Bu ak sakall pezevengin yatt odada yatacaksnz. O, sizi oraya gtrr."htiyar:"Vay pezevenk vay!" dedi. "Gelin delikanllar. Yerinizi gstereyim."Toz kaplam sallanan bir merdivenden korka korka ktlar. Merdiven, dklecekmi gibiatrdyordu. Toz, toprak iinde yzen bir odaya girdiler. Odaya, yan yana bir sr yatak

serilmiti.htiyar:"Siz daha ilk olarak ehire geliyorsunuz. yle deil mi?"Memed:"lk," diye cevap verdi. "lk." ,Mustafa:"lk."

Documents

İnce Memed 1