Imar Hukuku Ve Yerel Yonetimlerin Idari Yaptirim Yetkileri Devolopment Law and Administrative Rights of Enforcement of Local Gdverrments

8/3/2019 Imar Hukuku Ve Yerel Yonetimlerin Idari Yaptirim Yetkileri Devolopment Law and Administrative Rights of Enforcement of Local Gdverrments

1/81

< ; A G iiNiVERSiTESiSOSYAL BiLiMLER ENSTiTUsDKAMU HUKUKU ANABiLiM DALI

IMARHUKUKUVE

YERELYONETiMLERiNiDARi YAPTIRIM YETKiLERi

Tez DamsmamProf. Dr. Cevdet ATAY

HazirlayanHATicE GUNAL

Haziran 2007Mersin


2/81


3/81

i~iNDEKiLEROZETABSTRACTKISALTMALARONSOZctnts

BiRiNCi BOLUMKAVRAM OLARAK iDARi YAPTIRIMLAR VE iMAR HUKUKU

I. YAPTIRIM VE iDARi YAPTIRIMLARA. Yaptmm KavranuB. Idari Yaptmmlar1. Tamm ve Kapsam2. Idari Yaptmmlarm Amaci3. Idari Yaptmmlarm OzellikleriC. Idari Yaptmmlar ve Imar Hukukuna Iliskln YaptmmlarII.iMAR HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI VE iMARA iLi~KiNYAPTIRIM YETKiSiA. Imar Hukukunun Temel Kavramlari1. Yapi2. Bina3. Yapl Ruhsati. 4. Yapi Kullanma izni5. Ruhsatsiz Yapl6. Ruhsat ve Eklerine Aykm Yapi7. Fen ve Saghk Kurallarma Aykm YapiB. imar Hukukunda Yaptmm Yetkisi ve Yetkililer1.Yaptmm Yetkisi2. Karar Organlaria. nOzel Idaresib. Belediye Yonetimlerlc. Koy Yonetimlerl iKiNCi BOLUM

iMAR HUKUKUNA iLi~KiN iDARi YAPTIRIMLARA.Yapiya Illskin Yaptmmlar1.Yapi izninin Verilmemesi2. Insaatm Durdurulmasr3. Yapi Kullamm izninin Verilmemesi

v

IIIIIIIV1

3344556

99101011121314141415151516

17171820


4/81

4. Kamu Hizmet ve Tesislerinden Yararlandmlmamasi5. Yapi Ruhsatmm Iptali6. Yapmm Yiktmlmasi7. Faaliyetten Men8. Yaptmm Nlteliginde KamulasnrmalarB.Parasal Yaptmmlar

Llmar Para Cezalaria. Hukuksal Niteligib. Nedenleriaa. Sehircilik Gerekleribb. Kamunun Saghgl ve Giivenligi(Tehlikelilik)2. Idarece Re'sen Yapilan Masraflarm Cezah Olarak Almmasia. imar Kanununun 32. Maddesine Goreb. imar Kanununun 37. Maddesine Gorec. imar Kanununun 39. Maddesine Gored. imar Kanununun 40. Maddesine Gore

21222328293030303131343535373738

U


5/81

fff. Idari Merci Tecaviiziine Illskin Kosullarbb. Esasa ili~kin Kosullaraaa. Yetki Ydntinden Hukuka Aykmhk

bbb.Sekil Yonunden Hukuka AykmhkCCC. Sebep Yoniinden Hukuka Aykmhkddd.Konu Yonfmden Hukuka Aykmhkeee. Maksat(Ama~) Yoniinden Hukuka Aykmhk

cc. Iptal Davasmm Sonuclarr

53535356575758

c. Tam Yargi Davalariaa.Genel Olarakbb.Yiiriitmeyi Durdurma

C. Idarenin Adli Yargida Denetlenmesia.itiraz Denetimib.Dava A~Ilmasl

6 06 0626 36 364

SONU


6/81

QZET

lmar Hukuku ve Yerel Yonetimlerin Idari Yaptmm Yetkileri bashkh bucahsmada idarenin imar yaptmmlan uygulamalarmdaki yetki ve sorumluluklan ileidarenin.imar yaptmmlannm denetimi konu edilmistir,Cahsmarrnz ti9bolumden olusmaktadrr: Birinci Bolum, Kavram Olarak Idari Yaptmmlarve imar Hukuku; lkinci Boltlm, imar Hukukuna Iliskin idari Yaptmmlar; U9iinctiBolum, imarYaptmmlanmn Denetlenmesi.Birinci bolumde yaptmm, idari yaptmm kavramlarmm tammlanmasi ve idariyaptmmlann imar yaptmmlan ile iliskilendirilmesini aynca imar yaptmmlanna iliskin

bazi temel kavramlan ve imar yaptmrm uygulama yetkisinin hangi organlarda oldugunuanlattim,Ikinci bolumde imar yaptmmlannm neler oldugunu ayn ayn inceleyip yiiksek

mahkeme kararlan ile uygulama sekillerini ortaya koydum.D~iincu bolumde ise imar yaptmmi uygulamaya yetkili organlarm i~ ve disdenetimlerini inceleyerek, tum cahsma boyunca ulastigumz sonuc ve imaryaptmmlannm etkinlestirilmesi ile idarelerin sorumlulugu ve hak kaybma ugrayanlannkorunma yollarmm etkinlestirilmesi hususundaki kanaatimizi ifade ettik.

I


7/81

ABSTRACT

In the present study titled "Development Law and Administrative Rights ofEnforcement of Local Governments," we focus on the local government's authorities andresponsibilities in the application of developmental enforcements and the government'sobservation of the concerned sanctions or enforcements.

The study consists of three sections : Section One, the Concepts ofAdministrative Enforcements and Development Law; Section Two, AdministrativeEnforcements in Connection with Development Law; Section Three, the Supervision ofDevelopmental Enforcements.

In Section One, I tried to define the concepts of enforcement, administrativeenforcements and wrote of the association of administrative enforcements withdevelopmental enforcements. In addition, I mentioned some basic notions concernedwith developmental enforcements and which governmental body has the right toimplement them.

In Section Two, I gave detailed information on each of developmentalenforcements, verdicts of Supreme Court as well as the ways they are applied.In Section Three, examining the internal and external supervision activities of the

bodies authorized to enforce developmental rules, I included the results achievedthroughout the research, and my thoughts on the more effective application ofdevelopmental enforcements and responsibilities of governing bodies and means ofprotecting those exposed to injustice in this connection.

II


8/81

ONSOZ

Bu cahsmayi yapmaya karar verrnemdeki en biiyiik etken uygulamada sikhklayasadignmz imar cezalarmm uygulanmasmda karsilasngumz sikmtilar sebebi iledir. Bucahsma, bir uygulayici olarak bu tiir sikmtilar ile karsilastigirmzda yeterince kaynakbulamam ve kanunlan yorumda doktrinden cok fazla destek alamam sebebi ile hemkendimi bu konuda gelistirmek hem de benzer sikintilan yasayabilecek hukukun herasamasmda gorev alan uygulayici veya akademisyen hukukculara belki bir kaynak dahasunabilmek cabamdrr.

Sevgi ve saygi ile giiven duydugum tez damsmamm Prof. Dr. Cevdet ATAY,cahsma temposunun yogunluguna ragmen cahsmamm her asamasmdaki sikmti vesorulanma biitiin ictenligi ve cahsma azmimi yuksek tutma gayreti ile cevap vermistir,Sadece, cok tesekkur ediyorum.Aynca, yuksek lisans egitine devam etmek konusunda beni tesvik eden, hattazorlayan, is ortagim, agabeyim Dr. Av. Erdogan GUNAL'a, Furkan'a, aileme, Eren'e, birtaraftan da isimi siirdiirmek zorunda oldugumdan biiromdaki isler konusunda gozumuarkada birakmayan yardimcilanma aynca tesekkurlerimi sunuyorum.

Miimkiin oldugunca eksiksiz bir cahsma yapmaya cahstrm, Cahsmamm imarHukukunun bu alanmda bir kaynak olmasuu dileyerek tiim okuyuculara sevgi vesaygilanmi sunanm,

Hatice GUNALMersin-2007

IV


9/81

KISAL TMALAR CETVELi

AOSBFDAYMBGKC

DE

H.DiDHFMK

S

:Ankara Universitesi Siyasal Bilgiler Fakiiltesi Dergisi:Anayasa Mahkemesi.Buyuk Genel Kurul:Cilt

s

:Daire:Esas:Hukuk Dairesi:istanbul Universitesi Hukuk Fakiiltesi Mecmuasi:Karar tarihi.Sayi:Sayfa:Uyusmazhk MahkemesiYM

III


10/81

orats

Hukuk; esas itibariyle kural, yaptmm ve Devlet destegi unsurlan uzerinekurulan bir sistemdir. Bu unsurlar arasmda belirleyici olan yaptmmdir ve bu unsurhukukun diger toplumsal yasam kurallanndan aynlmasmm olctisudur.

Yaptmm unsuru, imar Hukuku acismdan daha da ozel bir onem tasunaktadir.Zira gocebelikten yerlesiklige gecen insan topluluklan icin onemli olan siirekli biryerlesim duzeni, oncelikle yerlesimin belirli bir plan ve orgutsel yapl icinde olmasmi veasgari bir disiplini gerektirmektedir. Bu planh yerlesim, duzen, orgutlenme ve imardisiplini, ozellikle ilk yerlesik toplumlarda ve site devletlerinde aym zamanda siyasalegemenlik kurmanm nedeni ve sonucu olarak ortaya cikrmstir. Denilebilir ki uygarhkveya medeniyet denilen durum da; planh kentlesme, yol ve bina dtizenleri, sulamasistemleri, zanaatlann ve ticaretin kentsel mekanlarda organize edilmesi sayesindeolabilmistir. Dogal olarak, buttin bunlann saglanmasi, bu konularda konulan emredicikurallar ve etkili yaptmmlarla bu kurallara uyulmamn saglanmasiyla mtimktinolabilmistir, Gercekten; Silmer, Asur, Hitit, Eski Misir, Babil, Pers, Hint, Cin, Eski Roma,Antik Yunan ve tarihte var olmus diger tum dogu ve bah uygarhklan; sermaye birikimi,siyasal ve ekonomik guctin merkezilesmesi yanmda, kentlesme ve mimarhk- ki bu sozcukimar koktinden gelmektedir- sayesinde olabilmistir, Aym durum, eski uygarhklardanesinlenen, onlann kosullanm gerceklestiren ve yaygmlastiran gunumuzun ozellikle bahuygarhgi ve ~agda~ tum toplumlar ve devletler icin de soz konusu olmustur, Gtintimtizdenufus ve cografi alanlan bakimmdan devasa boyutlara ulasan kentlerde imar ve bununhukuku cok daha biiyiik onem kazannustrr.

Eski Turk devletlerinde, Buyuk Selcuklu, Anadolu Selcuklu ve Osmanhdevletlerin de, bu devletlerin uzerine kuruldugu uygarhklann kentsel dtizenlerindenyaralamlmak ve bunlara ozgiln unsurlar eklenmek suretiyle, kentlesme ve mimarhk,dolayisryla bunlara iliskin kurallann yani imar hukuku ve uygulamalannm hayat bulduguda bir gercektir.

imar duzeni ve etkinlikleri Cumhuriyetin kurulmasmdan sonra, batihlasma sureciicinde farkh ve pozitif bir yon kazanrrustir. Bu yonde yapilan kanunlastirmalar, idariduzenlemeler ve kurulan kurumlarla imar konusunun hukuksal ve kurumsal alt yapistolusturulmustur.

1930 yilmda cikanlan Belediye Kanunu belediyelere imar konusunda genisyetkiler tanmrms ve belediye kurulan kentsel mekanlarda imar mevzuatmm uygulanmasiyetkisi bu idarelere verilmistir, Daha sonraki yillarda belediye ve imar mevzuatmdayapilan cesitli degisiklikler ve yenikliklere ragmen, iilkemizde imar politikasmm esaslancok degismemistir, Ancak, ozellikle 1950 li yillardan sonra; hizh artan nufus, tanmdamakinelesme, kirsal kesimdeki issizlik, karayollan agmm genislemesi, bazi biiyiiksehirlere yogunlastmlan sanayilesme hareketi, bunlara bagh olarak kentsel merkezlereyonelen hizli ve yogun go~ hareketleri kentlerde gecekondulasma, plansiz ve carpikyapilasmaya neden olmustur, Btitiin bunlara, siyasal endiseler ve oy hesaplanyla kentsel

1


11/81

yerlerdeki hazine arazilerinin yagmalanmasma goz yumulmasi eklenince, imarmevzuatunn yaptmmlan isletilemez olmus ve imar yaptmmlannm uygulanmasmdasecimle gelen belediye yonetimlerinin glicli ve iradesi yetersiz kalrrustir.

Bugun ylirlirliikte olan 3194 Sayih imar Kanunu 2005 tarihli ve 5393 SayihBelediye Kanununun ongordugt; organlara, imar yasasmm uygulanmasi ve Yasada varolan yaptmmlannm uygulanmasi konusunda yetkiler ve gorevler vermektedir.

Bu calismamarmzm ana konusunu, bu Imar Yasasi ve bu Yasanm uygulanmasikonusunda ozellikle Belediyelerin ve diger yerel yonetimlerin sahip olduklan yaptmmyetkileri olusturmaktadir, Bu nedenle, bu cahsmarmzm bashgi "Imar Hukuku ve YerelYonetimlerin Idari Yaptmm Yetkileri" olarak secilmistir.

Bu cahsmamrz liS;bolumden olusmaktadir: Birinci Bolum, Kavram Olarak idariYaptmmlar ve imar Hukuku; Ikinci Bolum, Imar Hukukuna lliskin Idari Yaptmmlar;US;lincliBoltim, Imar Yaptmmlanmn Denetlenmesi.

Bu cahsmada mevzuat ve teorik eserlerin yanmda, Damstay ictihatlanna ozel bironem verilmistir, Boylece, konunun uygulama ve denetim yonii agirhkh olarak elealmmistir .

2


12/81

B iR iN Ci B OLUM

KAVRAM OLARAKiDARi YAPTIRIM LAR VE iM AR HUKUKU

Bu bolumde, idari yaptmmlar ile imar hukukuna iliskin kavramlar hakkmda genelbir aciklama yapilacaktir. Idari yaptmmlar, hukuksal yaptmmlann ozel bir tiiriioldugundan oncelikle genel anlamda hukuksal yaptmmlar iizerinde durmak ve bunlannidari yaptmmlarla iliskileri aciklanacaktir. ate yandan, ele almacak daha sonrakikonulann iyi anlasilabilmesi icin imar hukukunda var olan ve sikca kullamlan bazi deyimve kavramlann on aciklamalanrun yapilmasi gerektigi kamsmdayim.

1-YA PTIR IM VE iDARi Y APTIRIMLAR

A) Yaptmm KavramiYaptmm, mtieyyide deyiminin e~ anlamlrsi olarak, "yaptirmak" fiilindenturetilmis bir deyimdir. Miieyyide, sozluk anlami itibariyle, teyit etmek, gticlendirmek,

desteklemek, berkitmek, saglamlastirmak anlamlanna gelmektedir. Yaptmm veyamiieyyide, hukuk literatiiriinde, kisaca "uyulmasi ve uygulanmasi gereken bir hukukkurahna aykm davramsa yine diger bir hukuk kurah tarafmdan baglanan hukuksal birsonuc" 1 veya hukukun uygulanmasuu saglamak veya kisileri hukuk kuralma uymayazorlanmak icin yasalara konulan hiikiimler ve hukuk kurallannm koydugu emir veyasaklanna uyulmadigi zaman karsilasilacak olan tepki" olarak tammlanmaktadir'.

Gonlldtigu gibi, miieyyide veya yaptmm maddi zor kullanmayi da iceren ve cesitlibicimlerde ortaya cikan hukuksal sonuclardir, Yaptmmlar, niteliklere ve uygulandigialanlara gore cesitlilikler gosterebilmektedir.

Niteliklerine gore yaptirtmlar; ceza, tazminat, iptal, yokluk, kamusal ve meslekihaklan kullanmaktan yasaklanmak, bir yerde oturmaya zorlanmak, emniyet tedbirlerinetabi olmak vs. bicimlerinde olabilmektedir.

Uygulama alanlanna gore ise, yasama, yiiriitme ve yargi alanlan ile digeralanlarda uygulanan yaptmmlar seklinde aynlabilir.

IATAY,Cevdet: Hukuka Giris, 1997, Marmara Ktb., s. 4.2 http://www.adalet.gov.tr/hukuksoz/hukuksozlugu.htmm.(20.02.2007)

3


13/81

Yasama orgam, cikardigi yasalarla cesitli yaptmmlar dilzenleyebilmekle birlikte,yaptmmm bireysel islem biciminde yapilan bir hukuksal islem olmasi nedeniyle, kendiuyeleri hakkmda yaptmm iceren kararlar verme yetkisine de sahip bulunmaktadir.Ornegin, bir milletvekilinin uyeligin dusurulmesine karar verilmesi, yasamadokunulmazhgmm kaldmlmasi aym zamanda birer yaptmm olarak nitelenebilir.

Yargi alanmda uygulanan yaptmmlara gelince, bu till yaptmmlar ile bir yandan,yargi orgutu icinde yer alan yetkililerin yargi mensuplan hakkmda disipline ve cezayailiskin kararlar verebilmesi anlasilabilir, Ancak, bu kararlar ya idari niteliktedir ya da bukararlann yargmm diger vatandaslar hakkmda verdikleri kararlardan bir farkibulunmamaktadrr. Buna karsihk, yargisal islemler hakkmda list mahkemeler tarafmdanverilen bozma veya gorev ve yetkiye iliskin kararlar gibi bazi kararlar, yargi icindeuygulanan birer yaptmm olarak nitelenebilir.

Yurutme alanmda uygulanan yaptmmlar ise, idarenin gerek kendi mensuplanylailgili olarak (disiplin cezalan) gerekse yonetilenler hakkmda (idari para cezalan, iptal,mtisadere vs.) verdigi yaptmm niteligindeki kararlardrr. Idari yaptmmlar da bukategoride yer alan yaptmmlardir,

B) idari Yaptmmlar

1 Tamm ve KapsamIdari yaptmmlar; "Yasalann acikca yetki verdigi veya yasaklamadigi durumlarda,araya yargi karan girmeden, idarenin dogrudan dogruya bir islemi ile ve idare hukukunaozgii usullerle vermis oldugu cezalar" 30larak tammlanmaktadrr Anayasa Mahkemesine

gore ise , "ogretide de kabul edildigi gibi idarenin, bir yargi karanna gerek olmaksizmkanunlann a9lk9a verdigi bir yetkiye dayanarak idare hukukuna ozgu yontemlerle,dogrudan dogrula bir islemi ile uyguladigi yaptmmlarla, verdigi cezalara "idari yaptmm"denilmektedir;" .

Ancak, bu tammda eksik olan husus idari yaptmmm ceza yaptmmi ilesirnrlanmasidrr. Zira, idari yaptmmlar, idari cezalar olabilecegi gibi; izin vermeme,verilmis izni geri alma, iptal, fesih, kamu miilkiyetine gecirme, sekillerinde digeryaptmmlar da soz konusu olabilir. Bu yaptmmlann idarece ongonilmeleri ve yine idareceuygulanmalan 5 sebebi ile idari yaptmmlar olarak adlandmhrlar. Baska bir anlatimla,idari cezalar ve diger yaptmmlar ilgililerin Idareye karst olan bore ve ytikumlulukleriniyerine getirmelerini ve idarece konulmus bulunan yasaklara uymalanm saglamayi amacedinmektedir.

3 OZAY . n Han: ldari Yaptmmlar, iDHFM. Yaym No:691, istanbul1985, s.35.4AYM, 23.10.1996, 1996/48 K. 1996/41 T. RG No: 23114 RG Tarihi: 18.09.1997, CD MEDYA YAZILIM- COrpUSMevzuat ve lctihat Programi .5 ZANOBiNi, Guido: ldari Miieyyide1er (Cev. Yilmaz GUNAL) , Ankara 1964, s.27.

4


14/81

Idareye, yargi karanna gerek kalmaksizin kendiliginden yaptmmuygulayabilmesinin nedeni; kamu ihtiyaclanm karsilama, kamu duzeni ve guvenliginisaglama gereksinimidir. Bu gereksinimin karsilanabilmesi icin yasalar ldareye yetkiverilmistir, Anayasa Mahkemesinin bir kararmda da bu durum acikca izah edilmistir, Bukarara gore," Idare, halkm tedirgin olmasim onlemek eregi ile yasalann kendisine tarndigiyetkiler cercevesi icinde verecegi kararlarla bir takim tedbirler alabilir ve yasaklarkoyabilir. Yasalarda bu yasaklara uymayanlan uyarmak ve yasaklara uyulmasunsaglamak uzere bir takim yaptmmlann idare yerlerince uygulanmasr ongorulebilir.Konulan yasaklar kolluk kurallarmm snurlanm asmamak ve uygulanan yaptmmlarbunlara ozgti idari yaptmmlar olmak iizere idarenin yetkileri icindedir."?

2. Idari Yaptmmlarm Amaci

Genel olarak dusunuldugunde yaptmmlan devlet egemenliginden kaynaklandigigorulur, Devletin bireyin yasamma yaptmmlarla mudahalesinin hakh gerekcesi sucunvarhgmdan dogmaktadir," Kamu duzeni ve guvenligini saglamak ve korumakla gorevliidare bu sorumlulugu sebebi ile yasalardan gucunu alarak kamu dtlzenini bozacak ya dakamu guvenligini sarsacak sue sayilan eylemlerin varhgi halinde, bu yetkisinikullanabilecektir. Cunkii idari yaptmmlann amaci; toplumun hakkma, yapmak ya dayapmamak sureti ile mudahale eden kisilerin yukumluluklerini yerine getirmelerinisaglamaknr. Uyusmazhk Mahkemesinin bir kararmda ise ldari yaptmmlar "kamu duzeninsaglanmasi ve korunmasi gorev ve yukumluluklerin yerine getirilmesi" olaraktammlanrmstir. 8 Baska bir ifade ile idari yaptmm islemlerinde, ilgilileri lehine hakdogurmaktan cok, smirlandirma, cekindirme, caydirma ve islah gibi amaclar gudulur."Toplumun korunmasi, idari ihlaller karsismda ihlal eden kisinin islah edilmesi amacedinilmistir.

3- Idari Yaptmmlarm Ozellfkleri

Idari yaptmmlann en temel ozelligi; idarenin icra yetkisini elinde tutuyor olmasisebebi ile zorlaytci olmasidir. Diger bir temel ozelligi ise tek yanlt olmasidrr. Tek yanholmasmm nedeni, kamu hukukunda, ozel hukukun aksine, iradelerin esitligi degil kamusaliradenin usttinlugunun soz konusu olmasrdtr.'" Cunku Idare Hukuku, kamusal idareninilstilnliigtl nedeniyle bu alanda yer alan tuzel kisiliklerin herhangi bir ozel hukukkisisinden daha usttin yetkilere sahip olmasi temeline dayanu.11 Tabii ki daha sonrakibolumlerde aciklanacagi uzere, yargmm denetimi altmdadir. Ancak, hukuksuz eylemin6 AYM. E.1969/46, K.1970/2, K.T.6.1.1970, RG:1S.12.1970-1397S, CD MEDYA YAZILIM - COrpUSMevzuat ve lctihat Prograrm.70GURLU (2001), s.36.8Uyu~mazhk Mahkemesi Karan, E.1998/10,K.1998/12,K.T:8.S.1998; RG.6.6.1998-23364,http://www.anayasa.gov.tr/eskisite/ KARARLARlIPT ALITIRAZlKI9701K1970-02.html.9 OGURLU Yucel: Idare Hukukunda Kazamlmis Haklara Saygi ve Hakh Beklentiler Sorunu, Ankara 2003,s.139.10 bZAY (1996), s.306.11 bZAY (1996), s.307.

5
http://www.anayasa.gov.tr/eskisite/http://www.anayasa.gov.tr/eskisite/


15/81

cezalandmlmasi fiili, tek yanh olarak idarenin karar ve yurutme mekanizmasi icerisindegerceklesmektedir. Bu nedenledir ki bu ozelligin bir baska ilke ile tamamlanmasi gerekirki, 0 da kanunilik karinesi olarak anlllr.12 Bu anlamda kanunilik karinesi ise; aksine biryargi karan ortaya konulmadigi stirece idarenin yapmis oldugu islemin kanunlara uygunoldugunun kabulti demektir. Bu anlatunlann sonucu olarak ta idari yaptmmlann birozelligini daha goruruz ki, idari yaptmmlar uygulanabilir ozelliktedirler, Mare tek yanhvermis oldugu bir cezayi yine tek yanh olarak yurutme, uygulama yetkisine sahiptir. Idariyaptmmlann belirlenmesinin ve uygulanmasmin bir yargi karanna ihtiyac duymamasiidari niteliklerini ortaya koyar. Her iki ozelligi de kapsayacak bir tammlama iletammlama yapmak istersek bu durumda idarenin resen uygulama yetkisi ozelligi olaraktammlama yapabiliriz. Idareye tanman re'sen icra yetkisinin en onemli tiirlerinden biri,yukanda bahsettigimiz zorlayicihk ozelliginin sonucu zorla icra yetkisidir. Ozelliklekolluk mevzuatmda tanmmis olan bu ttir yetkiyi kullanarak ldare, yapmis olduguislemleri zor kullanarak uygular.I" idari yaptmmlar amacla birlesen bir diger ozelligininise ihlal eden yonunden cezalandirma ve onleme, hak kaybma ugrayanlar yonunden isetazmin edici ozelligi oldugu acikca ortadir. Burada hak kaybma ugrayanlar tarumlanmasiozellikle cogul kullamlrmsur. Ctinku esasen ihlalden zarar goren sadece idare gibigorunuyor ise de idare toplumu ifade ettiginden ve yaptmmlar yasal dayanagmm kamuyaran amacmdan beslendiginden, esasen ihlalden bircok zarar goren oldugu ortadir, Sonolarak idari para cezalan kisilerin malvarligina yoneliktir. Kural olarak odenmemelerihalinde hapis veya baska bir cezaya donusttirulmezler.i"

C) Idari Yaptmmlar ve Imar Hukukuna Iliskin Yaptmmlar

Her iki yaptmm turtmde de temel amac sosyal dtizeni korumaktir. Idari ihlaleylemi ile gercek anlamda sus; arasmda hukuka aykmhk noktasmda bir fark yoktur.Tecavuz konusu, suclarda malvarligi, hayat hakki ya da ozgurluklerdir. ldari ihlallerde isesosyal gereklerin dikkate almmamasi sonucu ortaya cikan sosyal siddet ve sonuctahukuken korunan varhklann dolayh da olsa ihlali ihlal edilerek hak ve menfaatlerincignenmesi soz konusudur.f Turk Ceza Kanununa bakildigmda kanunun amaci; kisi hakve ozgurltiklerini, kamu duzen ve guvenligini, hukuk devletini, kamu saghgnu ve cevreyi,toplum bansnu korumak, SUS; islenmesini onlemektir, Kanunda, bu amacmgerceklestirilmesi icin ceza sorumlulugunun temel esaslan ile suclar, ceza ve guvenliktedbirlerinin turleri duzenlenmistir, 5237 sayih kanunun gerekcesinde bireyin; adalet veguvenligin saglandigi bir toplumda yasama hakkimn geregi olarak, kamu duzeni veguvenligin korunmasi ile sue islenmesinin onlenmesi, ceza kanunun temel amaclanarasmda sayilmaktadir demektedir." Idari yaptmmlan kabahat olarak niteleyen ve idari

12 OZAY (1996) ,s.307.13 GONDAY (2003), s.208.14 ERDOGAN, Yuksel: Kabahatler Kanunu, Ankara 2005, s.17.15 OGURLU (2001), s.43.16 OZGEN


16/81

yaptmma iliskin kararlara karst kanun yolu ile idari yaptmm kararlanmn yerinegetirilmesine iliskin esaslan da diizenleyen Kabahatler Kanunu ise, amacmm; . toplumdiizenini, genel ahlaki, genel sagligr, cevreyi ve ekonomik diizeni korumak oldugunuifade etmistir, Gorulecegi iizere her iki yaptmm tiirii aym amacta birlesmektedir ancaknitelik, uygulama ve metot farkhhklan bulunmaktadir ve Idari Yaptmmlar ile Yargisalyaptmmlann oncelikleri farkhdir. Ceza yaptmmlan, sosyal diizeni bozan "vahim"nitelikteki ihlallerin karsihguu olusturmaktadir. Halbuki idari yaptmmlar cezayaptmmlanna gore daha ktlcilk ihlalleri (kabahatleri) yartmm altma almaktadir. Idariyaptmmlar, gercek anlamdaki cezalara gore daha az serttir. 7

Idari yaptmmlar kisilerin mal varhklanna yoneliktir, Kisi ozgurluklerinikisitlayacak hiirriyeti baglayici cezalara idare tarafmdan hiikmedilemez. Cunku bu tillcezalara ancak mahkemeler tarafmdan yapilacak yargilama sonuca verilebilir ve hiekimsenin ozgurlugtt bir yargi karan olmadigi stirece kisitlanamaz. Idareye bu tur yetkilerverilmesi Anayasa'ya uygun dusmedigi gibi ve uluslar arasi sozlesmelere de aykmdir.Anayasa'mn 38. maddesinde "idare, kisi hiirriyetinin kisitlanmasi sonucunu doguran birmiieyyide uygulayamaz. Silahh Kuvvetlerin i~ duzeni bakimmdan bu hiikme kanunlaistisnalar getirilebilir" hiikmii yer alnusnr, Bu noktadan bakngumz zaman 477 sayihkanunda ongorulen hurriyeti baglayici cezalarm disiplin mahkemeleri tarafmdan veriliyorolmasi elestiri konusudur. Cunku her ne kadar bu mahkemeler, mahkeme olarak amhyorise de mahkeme heyetinin hakim sifatma sahip kisilerden degil Silahh Kuvvetler mensubusubaylardan olusabilen bir mahkeme olmasi ve disiplin yaptmmma karar verebilenDisiplin Mahkemelerinin kararlarmm bu ozellikleri tasimadiklan scylenebilir."

Idari mueyyide uygulamasi sonucu verilen cezalarm odenmemesi halinde hapisya da baska bir cezaya dontisttirulmezler, Ancak suclara verilen adli para cezalarmmodenmemesi halinde hapis, kanunda ongorulen diger bir ceza veya tedbire cevrilebilir.Dahasi Adli cezalar kisilerin adli siciline islenirken idari yaptmm uygulamasi sonucuverilen cezalar kisilerin adli sicillerine kaydedilmezler. Bunun yanmda idari miieyyidelerise adli cezalardaki gibi erteleme veya daha hafif sayilabilecek baska bir cezayadonusturulebilme imkanlanndan yararlanamazlar. Idari yaptmmlar ceza yaptmmmdatekerrure esas teskil etmezler.l" Herhangi bir idari ceza ya da adli ceza ile birlesemezler,ldari yaptmmlar ile adli cezalar arasmdaki cezanm objektif ve nesnel olmasi ozellikleriacismdan uygulamada farkh gorusler ileri surulmektedir. Adli cezalarda verilecek cezakisinin sosyal ve ekonomik durumu ve somut dosya kapsamma gore degisken olabilirkenidari yaptmmlarda kisinin sosyal ve ekonomik durumuna bakilmaksizm hukuki ihlali olanherkese aym ceza uygulanmaktadir. Bu konuda "Aym eylem nedeniyle ekonomik vesosyal durumu iyi olana da kotu olana da aym cezanm uygulanmasi adil degildir vehakkaniyete uygun dusmez" 20 fikrini savunanlar oldugu gibi tam ziddmi savunanlardavardir, Bunlara gore, "Idari yaptmrnlar belirli bir kisiyi hedef almaktadir.v" "Yaptmmmmiktan, yetkili idare tarafmdan her olaym ozelliklerine gore kisilerin siibjektif durumlangoz onune almarak hesaplanarak ayn ayn tespit edilir ve bir kez uygulamakla sona

17 ZANOBiNi,Guidio: "idari Ceza Hukukunda Kistas Meselesi", (Cev.Ytlmaz nONAL), AUSBFD.C.XVIII,Eyltil-Arahk 1963,s.301-309.18 OGURLU (2001), s.44.19 OZAY, (1996), s.64.20 ~ERDOGAN, (2005), s.l8.21 GOLCDKLu, Feyyaz: "Idari Ceza Hukuku ve Anlarru" AUSBFD. C.18,Y.Haziran 1963 ,s.221.

7


17/81

erer.'.22 "idari yaptmma karar verilirken kisinin siibjektif dururnu baska bir ifadeyle,gecmis sicili, davramslan ve &enel tuturnun dikkate almmasi da saghkh bir idari yaptmmuygulamasmi saglayacaktir.t'f

Idari yaptmmlar ile ceza yaptmmlan arasmdaki bir diger fark ise ceza ehliyetiningerekliligi, idari yaptmm muhatabi icin gerekli degildir. Ozellikle ceza ehliyeti yasmdaolrnayan cocuklar icin okullarm uyguladigi idari yaptmmlarda bu hususu acikcagormekteyiz,

Gorulecegi gibi idari yaptmmlar her seyden once yapisal olarak cezayaptmmlanndan ayndir ve ceza yaptmmlan ancak bagimsiz yargi organlan tarafmdanyargilama siireci sonucu verilirken idari yaptmmlar giiciinii yasadan alan idarenin, tektarafh irade beyam aciklamasryla ortaya cikmaktadir. Bir yargi orgam kararma muhtacdegildir. Bunun bir sonucu olarak ta baska bir fark ortaya cikmaktadtr ki hukuki ihlaldebulunan kisinin statiisii ve savunrna sekli her iki yaptmm tiiriinde farkli sonuclar ortayakoyrnaktadrr. Ceza yargilamasmda esas olan, karar verilene kadar samgm sucsuzlugununkabulii ve dolayst ile ispat yiikiiniin iddia edene dtismesi soz konusu iken idariyaptmmlarda zan altmda bulunan tarafmdan aksi ispat edilmedikce idarenin iddia vekayitlannm dogrulugu kabul edilrnesidir. Dogal olarak zan altmda bulunanm sucluluguda esas almrms olrnakta ve ispat yiikii zan altmda bulunana dilsmektedir.

Sonuc itiban ile idari yaptmmlar ile ceza yaptmmlanmn hedef aldigi disiplinlerfarkh olup karnu diizenin konmrnasma yonelik diizenlernelerin ana cercevesini cezahukuku belirlernektedir. Idari yaptmmlar ise kisilerin yargisal siirece girrneye gerekolrnayacak nitelikteki daha hafif ihlallerini cezalandirmaktadrr. Esasen idari yaptmmlannkisiyi yargi siireci icerisinde zanh sifati altma almamasi, kisileri adliyelere gidip gelrne yada bir ceza davasmm icinde bulunuyor olrnanm verdigi sikmtih sosyal siirece sokrnuyorolmasi, idarenin tek tarafh islem ya da eylerni ile gerceklesiyor olsa dahiikinci bolumdedetayh olarak inceleyecek oldugumuz yargisal denetirne tabi olmasi sebebi ile yasaldiizenlerneler ile ortaya konan bir kisim eylernlere uygulanabilrnesi tercih edilebilir biryoldur. Bu yolla, ozellikle iilkernizde agir is yiikii altmda bulunan adli rnercilerin i~ yiikiide gereksiz bir sekilde arttmlmarms olmaktadir.

Imar Hukukuna iliskin yaptmmlar da, idari yaptmmin ozel bir bolumunuolusturmaktadir. Dolayisiyla, yukanda idari yaptmmlarla ilgili olarak yaptlan actklamalarve belirtilen ozellikler irnar yaptmmlan icin de gecerlidir,Imar faaliyetleri, diizenlen plan ve hazrrlanan prograrnlara gore, sehirlerinoturrnaya elverisli olrnayan kesirnlerinin iyilestirilmesi, gelisme bolgelerinin her tiirliiihtiyaci karsilayacak sekilde olusmasmi amaclayan cahsmalar'" irnar faaliyetleridir. Bufaaliyetlerin esaslanmn belirlenrnesi ile belirlenen esaslara uyulmamasi halinde yapilacakislemler ise Imar hukukunun konusunu olusturmaktadir. Diger bir tammlama ile biriilkenin irnar faaliyetleri, cogunlukla kentsel alanlarda olrnak iizere iilkenin her yerindeinsanlarm refahi, toplurnsal ve ekonornik ihtiyaclannm karsilanmasi amacryla yeryiiziiniinfiziksel gorunumunu sekillendirmeye yonelik faali yetlerdir. 25 Sehirlesme, yapilasma

22 OZAY (1996), s.343.23 OGURLU (2001) , s.41.24 KOC: :AK, Huseyin- BEY AZ, Metin; lmar Uygu1ama1an, Ankara 2006, s.14.25 KAPAN, Gazi: lmar Mevzuati, Ankara 1998, s. 1.

8


18/81

dogrudan ozel hukuk kisilerinin keyfiyetine birakilamaz, Sonucunda dogacak kargasayine devleti ilgilendirdiginden mutlak surette yetkiler idarenin elinde bulunmahdir.

Bu acidan bakildigi zaman, ister ozel hukuk kisileri, isterse kamu hukuku eliyleolsun imar faaliyetleri, idarenin ilgi alam icerisinde kalmakta, diizenlenmekte ve kuru Ianbu diizen, yaptmmlar ve diger kolluk onlemleri ile stirdurulmektedir" Idare her alandagorevini idari islem ve idari eylemler ile yiiriitmektedir. Bilindigi gibi idari islem, idaremakamlan tarafmdan gerek tiiziik ve yonetmelik gibi objektif tanzimi tasarruflan vegerek bunlarm ve kanunlarm uygulanmasi zamanmda karar, muamele ve baska adlaraltmda idari maksatlarla tesis olunan her cesit tek yanh hukuki tasarrufu ifade eder iken27idari eylem, idarenin idari islem disinda kalan davramslandir, Dolayisiyla lmar Hukukualanmda uyguladigi para cezasi, yikim karan ve uygulanmasi gibi yaptmmlarda da idariniteligini ortaya koymaktadir.

11- iM AR HUKUKUNUN TEJ\tIEL KA VRAM LARI VE iMARAiLi~KiN YAPTIR IM YETKiSi

A) lmar Hukukunun Temel Kavramlan

Imar mevzuatmda tiim imar hukukunu kapsayan temel kavramlar bulunmaktadrr.Bu kavramlar ozellikle yapi, bina, yapi ruhsati, yapi kullamma izni, ruhsatsiz yapl, ruhsatve eklerine aykm yapi, fen ve saghk kurallanna aykm yapl deyim ve kavramlandir.

1-YapIlmar Kanununa gore yapi; "karada ve suda, daimi veya muvakkat, resmi ve hususi

yeralti ve yeriistii insaan ile bunlarm ilave, degisiklik ve tamirlerini icine alan sabit vemiiteharrik tesislerdir" seklinde tammlanrmsnr. Yapi Denetimi Hakkmdaki KanunHiikmiinde Kararnameye gore ise yapi, "sabit, zemine dogrudan ya da dolayh olarakbagh, gecici veya siirekli, canh barmdrran, gecici veya daimi bina ve tesisler ile bunlarabagh eklerini, alt yapi tesislerini ve biitiin bunlann her tiirlii insaat, tesisat, imalat, sondaj,degistirme, guclendirme ve esash onanmi kapsayan yapim isleri" olarak tammlanrmsnr.Damstay' m cesitli kararlarmda, derz, ic ve dl~ SIva, badana, oluk, dograma,doseme ve tavan kaplamalan ile curuyen dis cephe kaplamalarmm degistirilmesi gibiislerden daha kapsamh ve bina gorunumune etki yapan esash tamir ya da tadilat sayilmasigereken "ahsap pergonelin" , "can katmda yaptmlan ilave insaatm", "ihata duvarmm","pencerelerin", merdivenlerin" , "tuvalet", "deniz icindeki iskele ve banyo" , iistiietemitle ortulu, etrafi camla cevrili yapi", "balkon ve bina cikmtisi" , "komurltik",

26Y ILMAZ , (2002), s.20.27 GOzOBDYOK , Seref.Yonetsel Yargi, 8. Basi, Ankara 1991, s.198.

9


19/81

"srgmak", "depo" , "direk"lerin kanunda tammlanan yapi kavrammm kapsamma girdigiictihat edi lmis ti r , 28

2 BinaBina deyimi Imar Kanunun 5. maddesinde tammlanrrustrr. Bu maddeye gore

bina, kendi basma kullarnlabilen, tistti orttilu ve insanlann icine girebilecekleri ve oturma,cahsma, eglence veya dinlenmelerine veya ibadet etmelerine, hayvanlann ve esyalannkorunmasma yarayan yapilardir,

3Yapr Ruhsati (Ruhsat, izin Belgesi)

Izin belgesi, tasmmaz malikinin tasmmazi uzerinde belirli imar kosullannauygun bir yapryi yapabilesi icin ya da y ap ilrm s ya pi uzerindeki esash degisiklik, ek veonanmlan yapabilmesi icin kendisine verilen belgedir.29 lmar hukukunda yapi ile ilgilihaklann kullamlmasmda temel ilke serbestlik ilkesidir. Ancak kamu yaran ve kamuduzeninin gerekli kildigi bazi hallerde bu hak kisitlanmak sureti ile izne baglanabilir.f"Yapi izni ile yapilan ve yapilacak yapilann imar planlanna ve mevzuata uygunlugudenetlenmis olur." Idarenin buradaki yetkisi ise hakkm kotuye kullamlamayacagmailiskin genel hukuk ilkesi ile sunrh olup yasal sartlan yerine getirmis talepleri kabuletmek gorevidir, lm ar Kanunu, ruhsat alma zorunlulugunu, yalmzca yapilar ve onlartizerindeki degisiklik, ek ve onanmlar icin ongordugtinden, kazi (hafriyat) icin ruhsatalmmasi zorunlulugu yokttir.32 Ancak, bu kazilann imar dtlzeni kurallanna uygunyapilmasi gerekir.i"

Btittin islemler gibi, yapi ruhsatmm verilmesi, idari bir islem olup birel-kosul(sart) islem stattistindedir.34 Genel bir hukuki durumdan baska bir hukuki durumasokmaktadir. Yapi ruhsatiyesi islemi, idarenin bir islemi olmakla birlikte imar yaptmrruozelliklerini tasimamaktadrr , Ancak idarenin yapi ruhsati verdikten soma gerekli denetimve gozetimi baslamakta ve Imar hukukuna aykm unsurlar tespit edildiginde bu ruhsat

28 KALABALIK Halil: imar Hukuku, Ankara 2002, s. 303.29 ZEVKLiLER .Aydm.lmar Kurallan Aykm ve Zarar Verici lnsaat, Ankara-l982, s.250.30 bZAY (1996), s.491.31 ABACIOGLU, Muhittin: Aciklamah ve Ictihath Imar Kanunu Mevzuati ve Uygulamasi, Ankara-200l,s.321.32 Damstay 6.D. E: 1999/468, K:2000/850, K.T: 15.02.2000 " Diger taraftan 3030 sayih Kanundaruhsatsiz kazi yapilmasi halinde, Buyuksehir belediyelerince ceza ve gecikme zamrru almabilecegine iliskinbir duzenlemede yer almamaktadrr " CD MEDY A YAZll..JM - COrpUSMevzuat ve lctihat Prograrrn.33 ZEVKLiLER (1982), s.252.34 KALABALIK (2002), s.322 , "Sart islem (kosul islem.durum islemjbelli bir kisiyi veya nesneyi, hukukkurallannca onceden duzenlenmis bulunan objektif ve kisilik disi bir statiiye (hukuki duruma) sokan veyaboyle bir hukuki durumdan cikaran, kisilere kanuni yetki veren islemlerdir.Nesnel ve kisilik disi hukukidurumun kapsarm onceden hukuk kurallannca duzenlenmis oldugu icin sart islemleri bu hukuki durumunkapsammi duzenlemesi SQZkonusu olmaz. Sart islemlere "cahsma izni", "avukathga kabul", "yapmmytktmlmasi karan", "memurluga atama" ornek olarak verilebilir.

10


20/81

iptal edilmektedir. Yapi ruhsatmm iptali ise yine birel-kosul islemlerden olup bir imaryaptmnndrr.P

4 Yap . Ku lla oma Izni

Belirli sartlann yerine getirilmis olmasi kosulu ile bir yapmm saghk ve fenyonunden kullammmda sakmca olmamasi halinde ilgili idare tarafmdan kullamlmasmaverilen izindir. Bu iznin almabilmesi Imar planma, kanuna ve ilgili yonetmelikhiikiimlerine uygun olarak yapi ruhsat alman yapilann ruhsat ve eklerine uygun olarak,belirli bir siire i~erisinde yapilmasi gereklidir. Kisilerin yapiyi kullanabilmeleri icin yaplkullanma iznini 6 almalan mecburidir. Yapi kullanma iznini vermeye yetkili makam iseyapl ruhsatim vermis olan idaredir. Yapi kullanma izninin verilebilmesi icin mal sahibininbasvurusu gereklidir. Yapi ruhsatmda oldugu gibi burada da idare yasal kosullan yerinegetirilmis talepleri kabul etmek ve yapi kullamm iznini vermek zorundadir." Basvurudansonra idare tarafmdan yapilacak denetimde ruhsat ya da eklerine aykmhk ile fenni birsakmca varsa, eksiklik ya da aykmhk giderildikten sonra yapi kullamm izni verilir.Ruhsatm almasmdan sonra imar planmda yapilacak degisiklikler kisi aleyhineuygulanamaz." Bu hukuki giivenlik icin sarttir. Ctinkil "hukuki giivenlik" ,sadece

35 YILMAZ(2002), s.86.36 Uygulamada "yapi kullanma izni" yerine "iskan ruhsati" deyimi de kullamlmaktadir.37 Damstay 6.D.,E: 1994 /4348 K:1995 /1092 K.T:16.03.1995 " Dava, Mahallesi, 23 pafta, 281 ada,15 parsel sayih yerde bulunan binanm 3 numarah bagrmsiz bolumune, isverenin Sosyal SigortalarKurumuna prim borcu bulunmadigma dair belgenin eklenmedigi gerekcesiyle yapi kullanma izniverilmemesine iliskin 23.9.1993 gunlu, 3677/3427 sayih davah idare isleminin iptali istemiyle acilmis,idare mahkemesince; 3194 sayili Yasamn 30. maddesinden bahisle, yapmm ruhsat ve eklerine uygunoldugunun ve fen bakumndan kullamlmasmda sakmca bulunmadigmm tespit edilmesi halinde yapikullanma izni verilmesinin zorunlu oldugu, i~~ive isveren iliskilerinden dolayi Sosyal Sigortalar Kurumunakarst, adma insaat ruhsati duzenlenen ... adlr kisinin sorumlu oldugu, davacmm ise yapiyr bu kisiden satmaldrgi anlasildigindan, bu gerekce ile yapr kullanma izni verilmemesine iliskin islernde mevzuata uyarhkgorulmedigi gerekcesiyle dava konusu islemin iptaline karar verilmis, bu karar davah idare vekili tarafmdantemyiz edilmistir,

Dava konusu islemin yukanda ozetlenen gerekceyle iptali yolundaki temyize konu Trabzon ldareMahkemesinin 11.3.1994 gtinlti,. E: 1993/1391, K: 1994/240 sayih karannda 2577 sayihIdari YargilamaUsulu Kanununun 49. maddesinin 1. fikrasmda sayilan bozma nedenlerinden hicbirisi bulunmadigmdanbozma istemi yerinde gorulmeyerek amlan mahkeme karanmn onanmasma, dosyamn adi gecenmahkemeye gonderilmesine 16.3.1995 gununde oybirligiyle karar verildi." CD MEDYA YAZILIM -COrpUSMevzuat ve l ct iha t Progra rm,38 Damstay I.D. 1989171E.,1989/87 K. 23.06.1989, " Mevzuata gore idarece verilmis bulunan ruhsat vekullanma izinlerinin muktesep hak kabul edilmesi zorunlulugu bulundugundan ve son plan degisikliginekadar yapilan i~ ve islemlerin yasalara uygun oldugu anlasild igmdan " CD MEDYA YAZILIM -COrpUSMevzuat ve lctihat Programi.

Yine Danistay 6.D.,1997/6294 E. 1998/5931 K.sy 03.12.1998 tarihli karan , "Davaci, imarplamnda konut alamnda kalan tasmmazi ilzerinde yaptirmak istedigi insaat nedeniyle davah idareyebasvurmus, 31.12.1994 gununde insaat ruhsatim alnus, insaatm verilen ruhsata uygun olarak tarnamlanmasillzerine de 22.9.1994 gununde yapi kullanma izni belgesini almisnr. Bu islemler nedeniyle davacmm hatasihilesi veya davaciya isnat edilebilecek bir kusur olmadigi gibi soz konusu insaat 0 tarihte ytlrllrlilkte olanimar plamna uygun olarak insa edilmek suretiyle kullamlabilir hale gelmistir, Boyle bir yapi nedeniyle yapikullanma izin belgesini de alnus olan davacmm arttk kazamlrms hakki dogmustur.

11


21/81

bireylerin devlet faaliyetlerine degil, aym zamanda yururlukteki mevzuatm surecegineduyulan guveni de ie;erir.39

5Ruhsatsiz Yapi

Imar Kanunu hukumlerine gore "ruhsatsiz yapi", tasmmaz malikinin bir binayapabilmesi ya da yapilmis bir binada tadilat yapabilmesi icin, ruhsat almmadanyapilabilecek yapilar dismdaki, tum yapilarda yukanda anlatngmuz yapi ruhsatim almazorunlulugu vardlr.40 Ruhsat ahnmadan yapilabilecek yapilann neler oldugu, imarKanunun 27. maddesinde belirtilmistir. "Belediye ve miicavir alanlar dismda koyniifusuna kayitli ve koyde siirekli oturanlann koy yerlesik alanlan ve civannda vemezralarda yaptiracagr konut, hayvancihk veya tanmsal amach yapilar icin insaat veiskan ruhsatr aranmayacagmr, ancak yapmm fen ve saghk kurallanna uygun olmasi vemuhtarhktan izin almmasi gerektigi" ifadesi ile bu durumda olan yapilarda ruhsat almazorunlulugunun istisnasi ortaya konulmustur, Buna gore kanunun ongordugu sekildekoylerde yapilacak yapilarda ruhsat almmasi zorunlulugu yoktur.

Kanunun ongordugu hali ile ruhsat almmadan yapilan yapilar ruhsatsiz yapidir,Uygulamada bu tiir yapilara "kacak yapi" denilmektedir. Ruhsatsiz yapi deyimindenanlasilmasi gereken hie; ruhsat almmamis yapilardir. Ruhsat almdiktan soma binayiruhsata ya da eklerine aykm yapmak aynca bir yaptmm sebebidir.

Ruhsat almmadan yaprya baslandigi veya ruhsat ve eklerine aykm yapl yapildigiilgili idarece tespit edildigi, fenni mesulce belirlenip ihbar edildigi veya herhangi birsekilde idarece durumun ogrenilmesi halinde belediye ve valiliklerin yetkili ve konusundauzman elemanlannca 0 andaki insaat durumu tespit edilir; gerektiginde tutanaga kroki vefotograflar eklenir. Yapi miihiirlenir ve insaat derhal durdurulur."

Bu durumda, verilen insaat ruhsatmm ve yapi kullanma izin belgesinin yapi bittikten sonra,sozkonusu tasmmazm bulundugu yeri konut alam olarak belirleyen imar plam degisikliginin 17.5.1995gunlu mahkeme karan ile iptal edildigi gerekcesiyle iptal edilmesinde hukuka uyarhk bulunamamaktadir.

Aciklanan nedenlerle izmir 2. ldare Mahkemesinin 29.5.1997 gunlu, E: 1995/1008, K: 1997/486sayih karanmn bozulmasma dosyanm adi gecen mahkemeye gonderilmesine 3.12.1998 glinlindeoybirligiyle karar verildi." CD MEDYA YAZILIM - COrpUSMevzuat ve lctihat Prograrm39 OGURLU, Ylicel: ldare Hukukunda Kazarulmis Haklara Saygi ve Hakh Beklentiler Sorunu, Ankara-2 00 3, s AO .40 Yargitay 15. H.D. E: 200115265, K: 2002/1303, K.T: 21.03.2002 "3194 sayili imar Kanunu uyannca, herturlu bina yapirm, belediyelerden ruhsat alinmasma baghdir. Ruhsatsiz veya ruhsata aykm bina yapmu,imar sucunu olusturdugu gibi, binamn yasa uyannca da yikilmasi gerekir. Bu husus, kamu duzeni ile ilgiliolup, mahkemece resen goz onunde bulundurulur ... " CD MEDYA YAZILIM - COrpUSMevzuat velctihat Programi.

41 QZKA YA, Eraslan: imar Kanunu Serhi ve Mevzuati, Ankara 1997, s.391.

12


22/81

6- Ruh sat v e Eklerin e Aykm Yapi

Imar Kanununun 26. rnaddesinde "Karnu kururn ve kuruluslannca yapilacakveya yaptmlacak yapilara, irnar planlannda 0 rnaksada tahsis edilmis olrnak, plan vernevzuata aykin olrnarnak iizere rnirnari, statik, tesisat ve her tiirlii fermi rnesuliyeti bukarnu kururn ve kuruluslannca ustlenilmesi ve mulkiyetin belgelenrnesi kaydiyla avanprojeye gore ruhsat verilir. Devletin giivenlik ve ernniyeti ile Turk Silahh Kuvvetlerininharekat ve savunmasi bakimmdan gizlilik arz eden yapilara; belediyeden ahnan irnardururnuna, kat nizami, cephe hath, insaat derinligi ve toplarn insaat rnetrekaresineuyularak projelerinin kurumlannca tasdik edildigi, statik ve tesisat sorumlulugununkurumlanna ait oldugunun ilgili belediyesine veya valiliklere yazi ile bildirdigi takdirde,22. rnaddede sayilan belgeler aranrnadan yapi ruhsati verilir." denilrnektedir. Bu rnaddeyegore, yapmm yapilabilmesi icin izin (ruhsatjalmrms olmasi zorunlu olup 26. rnaddedekiistisnalar dismda, yapmm bu ruhsata ve eklerine, irnar plamna ve yonetmeliklere uygunyapilmasi gereklidir. 26. rnaddedeki istisnalar ise "Devletin giivenlik ve ernniyeti ile TiirkSilahh Kuvvetlerinin hareket ve savunmasi bakimmdan gizlilik arz eden yapilara;belediyeden alman irnar dururnuna, kat nizarm, cephe hath, insaat derinligi ve toplarninsaat rnetrekaresine uyularak projelerinin kurumlannca tasdik edildigi, statik ve tesisatsorumlulugunun kurumlanna ait oldugunun ilgili belediyesine veya valiliklere yazi ilebildirdigi takdirde, 22. rnaddede sayilan belgeler aranrnadan yapl ruhsatt verilir."diyerekistisnalann neler oldugunu ortaya koymustur,

Yapilan yapida ruhsatta ongorulenler yapilmarms, eksik ya da fazla yapilrms isebu dururnda ruhsat ve eklerine aykm yapilrms dernektir. Yapi Denetirni Hakkmdakikanun kapsamma giren yapilarda ki bu rnadde rnetni " bu yasaya gore Yapi denetirnkurulusunca 3 giin icinde ilgili idareye bildirilrnek zorundadir. ldare bu bildirirn iizerineyapi denetirn kurallanna uyrnayan yapilar hakkmda yikim karan ahr ve bunu icra eder42denilrnektedir.

Yapi Denetirni Hakkindaki Kanun kapsamma girrneyen yapilarda ise Imar Kanunu32/1. rnaddesine gore ilgili idare tarafmdan 0 anda insaatm dururnu tespit edilir ve yapirniihiirlenerek insaat derhal durdurulur. Aym rnaddenin 3. fikrasma gore ise, yapi sahibien gee 1 ay icerisindc yapisnu ruhsata ve eklerine uygun hale getirerek rniihriinkaldmlmasmi isteyebilir. Eger eksiklik giderilmis ise insaatm devamma, giderilmemis iseruhsatm iptaline karar verilir43 denilrnektedir. Devammda Belediye Enciirnen ya da IlIdare Kurulu tarafmdan yiktmhp masrafi yapi sahibinden tahsil edilir.

42 KALABALIK (2002), s.576.43 Yargitay 15.H.D. E: 2 0 0 1 1 3 7 1 8 , K: 2 0 0 1 1 5 5 7 5 , K.T: 03.12.2001 " .... 3194 sayih imar Kanunununhtiktimleri kamu dtizeni ile ilgili olup, bu yasa geregince her ttirlii insaatm yapirru yetkili mercilerden ruhsatahrnma bagh olup ruhsatsiz yapilan ve ruhsata baglanamayan yapilann yikilmasi zorunludur, imara veruhsata aykin bir yapmm ekonomik degerinden de soz edilemez .... " CD MEDYA YAZILIM - COrpUSMevzuat ve lctihat Prograrm.

13


23/81

7- Fen ve Saghk Kurallarma Aykm Yapi

Bu deyim ile imar Kanunu, duzenli sehirlesmeyi ve dolayisi ile insanlarm,icerisinde giivenli ve saghkh olarak oturacaklan ve cahsacaklan binalarm yapunmiamaclamisttr.t" Boylece, yapilann ruhsat ve eklerine uygun yapilmasi sartmm yanmdaaym zamanda saghk ve fen kosullanna da uygun olmasi sarti aranmis olmaktadir.

Fen ve saghk kurallanna uymayan yapilarda idare tarafmdan oncelikle durdurulur.Yapi sahibi idare tarafmdan kendisine tanman siire icerisinde eksikligi tamamlamaz ya dayanlishgi duzeltmezse ruhsat iptal edilir ve yapi yiktmhr.

B) Imar Hukukunda Yaptmm Yetkisi ve Yetkililer

1-Yaptmm Yetkisi

Hukuksal acidan yetki, hukuksal islemler yapabilme gucu veya yetenegini ifadeetmektedir.f Genel olarak idari yaptmmlar ve ozelde imar hukukuna iliskin yaptmmlarbirer hukuksal islem olduguna gore, bu hukuksal islemleri yapabilme konumunda olan,yasalarm veya diger hukuksal dtizenlemelerin bu yaptmm islemlerinin yapilmasikonusunda ehil kildigi idari makamlar lmar Hukukunda yaptmm yetkisine sahipmakamlardir.Bu yetkinin icerigi veya konusu, bu hukuk dalmda ongorulen idari yaptmmlardir.Kisi yonunden bu yetki veya yetkililer, yerel yonetimlerin organlandir. Yer yonundenimar yaptmmi yetkisi ise, yerel yonetimlerin; yani il ozel idaresi, belediye ve koylerincografi alanlandir.

Hukukumuzda, imar konusunda yaptmm kararlan almmasi ve bunlarmuygulanmasi oldukca gerilere gitmektedir. Soyle ki, iilkemizde bu alanda yapilan ilkdtizenleme 1848 tarihli Ebniye Nizamnamesidir. Daha soma, 1864 yilmda cikanlanTuruk ve Ebniye Nizamnamesi cikanlrmstir." Cumhuriyet doneminde; 13.10.1923 te"Mubadele, imar ve lskan Vekaleti" kurulmus ve daha once cikanlan, 1924 EnbiyeKanununa bir kisim hukumler eklenmistir, Ancak genis ve sistemli ilk diizenlemediyebilecegimiz kanun 9.7.1956 tarihinde cikanlan 6785 sayih Imar Kanunudur. Ancakson olarak 3.5.1985 tarihinde cikanlan 3194 sayih lmar Kanunu ile bu kanundayururlukten kaldmlnustir. Halen yiiriirliikte olan imar kanunu ise bu kanundur.

44 ERGEN-BOKE (2006), s.85.45C.ATAY, Devlet, Yonetim ve Denetim; Alfa Ktb., 1999,2. Basim, s. 25.46 Bu N iz amn am e i le "i sta nb ul' u n ca dd e v e s ok ak la rmm g en isle ti lm es i ic in yrkilmasi ger eken b i na la rm , s ah i pl er indend eg eri k arsi hgmda sa tm almmasi, b u m iim k ii n o lm az sa , k arn ula stm lara k y ik tm lrn asi , ca dd e v e so ka klarm a zamig en is li gi , b in ala rm a zam i y ti ks ek li gi , b alk on v e s ehn is le ri n yapihs s ek li v s. " e sa sl an d ll ze n le nmis ti r,

14


24/81

2 Karar Organlarr

Bu konuda oncelikli ve temel sorun, yetkili idari makamlann yer ve konubakimmdan yetkilerinin neler oldugunun belirlenmesidir. Bu hususta Imar kanununduzenlemesi "belediye ve mucavir alan smirlan icinde ve dtstnda kalan yerler " seklindeyapilan bir aymm yonundendir.

Kanunun bu ifadesindeki "Belediye smirlan'tndan maksat, musterek kararname ilekurulan bir belediyenin Belediyeler Kanununun 5. maddesine gore tespit edilensimrlandir. Mucavir Alan ise sadece lmar Kanununun 5. maddesinde tammlanrmstir, Bumadde hukmune gore; "imar mevzuati bakimmdan belediyelerin kontrol ve mesuliyetialtma verilmis olan alanlardir." Belediye ve mucavir alan suurlan icinde kalan yerlerdeyetkili makamlar imar Kanunun kendilerine gorev ve yetki tamdigi Belediyeorganlandir.f Bu organ ilke olarak Belediye Enciimenidir.

Belediye ve mucavir alan simrlan dismda kalan yerlerde ise imar mevzuatmmuygulanmasi yetkisi il ozel idaresinin yetkili ve gorevli organlan ile bazi istisnaidurumlarda koy yonetimlerine aittir.

a) iIOzel Idaresl

Belediye ve mucavir alan smirlan dismda kalan yerlerde ise lmar mevzuatmmuygulanmasi yetkisi il ozel idaresinin yetkili ve gorevli organlan ile bazi istisnaidurumlarda koy yonetimlerine aittir. n Ozel ldareleri acismdan bu yetki genellikleValinin baskanhgmda veya Valinin temsil yetkisi verdigi kisinin baskanhgmda toplanann Daimi Enctimenidir. Bu Encumen kararlan da sonucta valinin onaymdan gecer. Koyleracismdan ise bu yetki koy ihtiyar heyeti tarafmdan kullanihr.imar Kanununda "belediye ve mucavir alan suurlan dismda kalan yerlerde" imaryaptmmlan hakkmda karar verecek ve uygulayacak yetkili ve gorevli idare biriminin"valilik" oldugu bildirilmistir, Yasamn bu hukmunun anlami n Ozel Idaresinin kararorganlan olan ve Imar Kanunu ile gorevlendirilmis n Daimi encumeni ile bu enctimenkararlarma imza koyan icra orgam valiliktir.

b) Belediye YdnetimleriBilindigi gibi Belediye Kanununa gore Belediyelerin organlan Belediye Baskani,

Belediye Encilmeni ve Belediye Meclisidir. imar Kanunun ongordugti yaptmmlarla ilgili47 Damstay 6.D. E: 1996/4797, K: 1997/767, Tarih: 18.02.1997, " ...... 3030 sayih Yasa hukumleri ile3194 sayih lmar Kanunu hukumlerinin birlikte incelenmesinden anlasilacagi uzere, ilce belediyesi hudutlanicinde kalan bir insaatla ilgili proje onayi, ruhsat verilmesi, ruhsatsiz veya ruhsat ve eklerine aykin birinsaaun muhurlenerek durdurulmasi, ruhsat iptali ve yikima karar verilmesi gibi islemleri tesis etmek gorevve yetkisi ilce belediyesine ait olup, ..... " CD MEDYA YAZILIM - COrpUSMevzuat ve lctihat Programi

15


25/81

olarak Belediye Kanunu, bu organlardan, ozellikle Belediye Enctimenini yetkili vegorevli kilmaktadir, Gercekten Belediye Kanunun 34. maddesine gore BelediyeEnciimeninin yetkilerinden biri de kanunlarda ongonilen cezalan vermektir. imaryaptmmlan ile ilgili olarak Belediye Baskanlanmn ceza verme yetkisi tamamenistisnadir. Bazi ozel yasalar ornegin Kiyi Kanununun 15. maddesinde "paracezasi ..... dogrudan dogruya Belediye Baskam tarafmdan verilir." Ancak ozelliklebelirtmek gerekir ki gerek belediye encumenlerinin gerekse Belediye baskanlannm bukonudaki yetkileri sadece il , ilce ve belde belediye encumenleri ve baskanlanna ait biryetkidir. Buyuksehir Belediye Encumenleri ve Baskanlannm Imar Kanunun ongorduguyaptmm kararlanrn verme yetkileri bulunmamaktadu.48

c) K oy Yonetimleri442 sayih Koy Kanununda "koy isleri" bashgi altmda koyun gorevlerisayilrrustmm.B) . Bu maddenin 28. bendinde "Birdenbire yikilarak altmda adam ve

hayvanat kalacak derecede 9iirumli~ veya egilmis duvar veya damlan bir sakathkcrkarmamasr icin yiknrmak veya tamir ettirmek" koyun islerinden sayilrmsnr. Budurumdaki yapilarm yikilmasi gorevi koy yonetimine verilmistir,

Yine lmar Kanunun 27. maddesinde "Belediye ve mucavir alanlar dismda koynufusuna kayith ve koyde surekli oturanlann koy yerlesik alanlan ve civannda vemezralarda yaptiracagr konut, hayvancihk veya tanmsal amach yapilar icin insaat veiskan ruhsati aranmaz. Ancak yapmm fen ve saghk kurallanna uygun olmasi kosulu ilemuhtarhktan izin ahnmasi gerekmektedir. Yukanda belirtilen konularda koy yonetimineverilen bu yetkilerin kullarulmasi ilke olarakKoy Ihtiyar Heyetine aittir. Nitekim bukonuda yetkili organm koy ihtiyar heyeti oldugu lmar Kanunun uygulanmasma iliskinyonetmelikte acikca belirtilmistir, Bu konudaki yetkilerin muhtar veya Koy Dernegitarafindan kullamlmasi icin yasalarda bu konuda acik hukum bulunmasi gerekir. 49

48Dam~tay 6.D. E: 1994/4017, K: 1995/1695, K.T: 19.04.1995, ". ... Buna gore, buyuk sehir belediyeleriningorevleri arasmda yer almayan, yikima ait dava konusu ... Buyuksehir Belediye encumeni karannda yetkiyonunden kanun ve hukuka uyarhk bulunmadigmdan, idare mahkemesince belirtilen husus goz onundebulundurulmaksizm davarun reddine karar verilmesinde isabet gorulmernistir ........ "CD MEDYAYAZILIM - COrpUSMevzuat ve lctihat Prograrrn.49Belediye ve Milcavir Alan Simrlan lcinde ve Drsmda Plarn Bulunmayan Alanlarda Uygulanacak imarYonetmeliginin 57 nci maddesinde " Koy ve mezarlann yerlesik alanlannda sadece koy nufusuna kayith vekoyde siirekli oturanlarca yapilacak konut, tanm ve hayvancihk amach yapilar ile koy odasi, koy camii vebenzeri ko y ortak yapilan insaat ve yapi kullanma iznine tabi degildir, Ancak, yapmm fen ve saglikkurallanna uygun olmasi ve Koy ihtiyar heyetinden izin almmasi sarttrr.t'denilerek kanunda ifade edilen"muhtarhk" kavrammdan Koy ihtiyar heyeti'nin anlasrlmasi gerekliligi ortaya konulmustur.

16


26/81

iKiNCi B O L U MiMAR HUKUKUNA iLi~KiN iDARi YAPTIRIMLAR

imar yaptmmlan basta Imar Kanunu olmak ilzere ozellikle Belediye Kanunu, KlYIKanunu, Gecekondu Kanununda duzenlenmis olan yaptmmlardir. Bu yaptmmlar ikigrupta incelenebilir: Yapiya iliskin yaptmmlar ve imar para cezalan. Yapiya iliskinyaptmmlar yapi izninin verilmemesi, insaatm durdurulmasi, yapi kullanma iznininverilmemesi, kamu hizmet ve tesislerinden yararlandmlmamasi, yapl izninin iptali,yapmm yiktmlmasi, yaptmm niteligindeki kamulastirmalar ve faaliyetten men bicimindekendini gostermektedir, Imar para cezalan ise imar Kanunun 30,31,32,37,39 ve 40.maddesine gore verilen cezalardir.

A.Yaprya Iliskin Yaptmmlar

J-Yapr izninin VerilmemesiYapi ruhsati talep eden kisi, ilgili idarenin yapi ruhsati verilebilmesi icin one

surdugu kosullan tam ve dogru olarak yerine getirmesi gereklidir. imar Kanunun 22.maddesinde bu kosullar, talep sahibinin (ya da kanuni vekilinin) tapu senedi, (istisnaihallerde tapu senedi yerine gececek belge) mimari proje, statik proje, elektrik ve tesisatprojeleri, resim ve hesaplan, roperli veya yoksa ebath kroki eklemis oldugu dilekce ilemuracaat etmek olarak ifade edilmistir." Talep edenin bu kosullan yerine getirmis olmasihalinde idare tarafmdan talep tarihinden itibaren 30 gun icerisinde yapi ruhsati verilir.Eksiklik ya da yanhshk bulunmasi halinde, 15 giin sure verilerek eksikligintamamlanmasi ya da yanhshgm duzeltilmesi istenir. Bu slire sonunda, ilgili idare yaptigiincelemede kosullann yerine getirilmemis oldugu kanaatine vanrsa talep sahibininbasvurusunu reddeder. Bilindigi gibi idare hukukunun genel ilkeleri geregi idarenin bustire icerisinde bir cevap vermemis olmasi, bir diger deyisle zimni ret halinde de talepreddedilmis olur.

Yapi ruhsati talebi kabul edilmeyen kisinin insaata baslamasi mumkundegildir.50


27/81

edildigi icin, yapi sahibinin yaprya basladiktan sonra ruhsat talebinde bulundugugorulmektedir. Bu durumda Imar Kanunu 32. maddeye gore yapi ilgili idare tarafmdanmuhurlenerek durdurulur. Devammda Yapi sahibi tarafmdan kanunda belirtilen surede-kibu sure Imar Kanunu 32. maddede 30 gun olarak belirlenmistir. Ruhsat ahnmamasihalinde belediye encumeni veya il idare kurulu karanru muteakip, belediye veya valilikceyiktmhr ve masrafi yapi sahibinden tahsil edilir. Bu durumda ise soz konusu olan bir idariyaptmmdir ve yapi sahibinin insaatmm kosullan yerine getirilinceye kadar durdurulmasiile idare kisilerin kanuna aykm eylemlerini engellemeyi amaclanustrr,

2-in~aatlDDurdurulmasiImar Kanunun 27. maddesindeki istisnalar dismda yapi sahiplerinin yapiyiyapmaya ya da yapilrrus bir yapida ruhsat gerektiren esash bir degisiklik yapmayi

gerektiren tadilat yapmalan halinde tadilata baslayabilmeleri icin ilgili idareden izin(ruhsat) almalan zorunludur. Devammda ise yapiyi ya da mevcut yapidaki tadilati ruhsatve eklerine uygun yapmak zorundadirlar. Izin ahnmadan yapilan yapiya; ruhsatsiz yapi(kacak yapi), izin almdiktan sonra, ruhsatm ve eklerinin ongordugu nitelikleri tasimayanyapiya ise; ruhsat ve eklerine aykm yapi dendigini daha once belirtmistik,

Ruhsat almmadan ya da ruhsat ve eklerine aykm yapi yapilmasi durumundaidarenin ne gibi islemle yapabilecegi lmar Kanunun 32. maddesinde duzenlenmis;Yapmm ruhsatsiz olmasi ya da ruhsat ve eklerine aykm yapilrms olmasi halinde; ihbar,fenni mesulce tespit,ldarece tespit edilmesi, ya da herhangi bir sekilde idarenin durumu ogrenmesi halindehemen insaatm 0 andaki durumunu tespit edecegini ve yapiyi muhiirleyerek durduracagibelirtilmistir, 51

Idarenin yapmm ruhsatsiz olmasi ya da ruhsat ve eklerine aykm yapilrmsolmasmm tespiti halinde, insaatm ne sekilde ruhsat veya eklerine aykm oldugu tutanagage,!;irilir.52 Yapmm durdurulmasma iliskin diizenlenen tutanagm bir sureti yapiya asihr vebu tarihte yapi sahibine karar teblig edilmis sayihr, ilgili idare bu tarihten baslamak iizereyapl sahibine ruhsat almasi ya da yapryi ruhsat uygun hale getirmesi icin 1 ayi gecmemekkaydi ile sure verir.53 Yapi sahibi bir ayhk stirede ruhsat ahr ya da yapryi ruhsat uygun

5lDam~tay 6. D. E: 1996/005807, K: 1 9 9 7 /0 0 5 3 7 8 , K.T:27.11.1997 " ... 3194 sayih imar Kanunun 32.maddesinde ruhsat ahnmadan yapiya basladigi veya ruhsat ve eklerine aykin yapr yapildigmm ilgiJi idarecetespiti halinde belediye ve valiliklerce 0 andaki imar durumu tespit edilen yapmm muhurlenerek insaatmderhal durdurulacagi, durdurmanm yapi tatil zaptuun yapi yerine asilmasiyla yapi sahibine teblig edilmissayilacagi, bu tarihten itibaren en cok bir ay icinde yapi sahibinin yapisuu ruhsata uygun hale getirerek veyaruhsat alarak belediyeden veya valiliklerden muhrun kaldmlmasmi isteyebilecegi, ruhsata aykmhk olanyapida bu aykmligm giderilmis oldugu -veya ruhsat almdigi ve yapmm bu ruhsata uygunlugu incelemesonucunda anlasihr ise, muhrun belediye veya valilikce kaldinlacagi ve insaatm devamma izin verilecegi,aksi halde ruhsatm iptal edilecegi, ruhsata aykm veya ruhsatsiz yapilan binamn belediye encumeni veya ilidare kurulu karanrn rnuteakip belediye veya valilikce yiktmlacagr ve masrafm yapi sahibinden tahsiledilecegi hukme baglannustir .... " CD MEDYA YAZILIM - COrpUSMevzuat ve lctihat Programi.52ERGEN-BOKE (2006),s.285.53 Danistay 6. D. E: 1 9 9 6 /0 0 2 1 2 1 , K: 1997/001843, K.T: 03.04.1997 " ..... 3194 sayih Yasamn32.maddesinde belirtilen bir ayhk sure belediye ve valiliklerce yap! sahiplerine tamnmasi gereken sureninlist sunndir. lsin niteligine gore daha az, makul bir surenin tanmmasi murnkundur. Ruhsata baglanmasi

18


28/81

hale getirirse ilgili idareden miihriin kaldmlarak insaata devam edebilmesi icin izin ister.ilgili idare yaptigi incelemede eksikliklerin giderildigini kanaatine vulasirsa miihriinkaldmlmasma ve insaata devam edilmesine izin verir. lnsaat muhtlrlendikten somaherhangi bir nedenle insaata devam olunmasi halinde, saglam birakilmis olsa bile muhursokulmus (fek edilmis) sayihr ve Turk Ceza Kanunun muhur fekkine iliskin hukumleriuygulamr'"

Doktrinde yapmm durdurularak, yapisma izin almasi ve eklerine uygun halegetirmesi amaciyla, yapi sahibine bir ayhk sure verilmesi niteligindeki idari islem,"yaptmm tehdidi tasiyan uyanci" bir islemdir, Durdurma islemi ise, "bilgi vericiislemler" arasmda yer almaktadir.f gorusunde olanlar oldugu gibi "durdurma ilk onlemve ilk yaptmmdir'' 56goru~unde olanlarda vardir. Kanaatimizce yapi sahibi dtizeltmeleriyapmcaya kadar bile olsa insaatina devam edemedigi icin yaptmm olma niteligi dahabaskmdir. Kaldi ki insaatm durdurulmasi sadece aykm bolumlerin durdurulmasma iliskinolmayip insaatm tamami icindir. Dolayisi ile yapi sahibi mevzuata uygun olarak yaprmsoldugu kisimlarda da insaata devam edememektedir.

Ruhsatsiz olarak yapilan bina mevzuata uygun olarak yapilrms ise diizeltmeyoluna gidilerek duzeltilebilir iken, mevzuata uygun yapilmarms ve duzeltilmesi57 ya daruhsata baglanmasi mumkun olmayan binalarda durum biraz daha farkhhk arz eder. ldaretarafmdan yapilan incelemede yapmm mevzuata uygun olarak duzeltilmesinin mumkunolmadigma karar verilir ise yapi sahibine duzeltmeye iliskin bir sure tanmmadan yapmmyiktmlmasma karar verilir.58

olanakstz olan yapilar hakkmda ise bir ayhk surenin tanmmamasi islemi sakatlamaz .... " CD :MEDYAYAZILIM - COrpUSMevzuat ve lctihat Prograrru.54 ABAMA, Muhittin: Aciklamah-lctihath Imar Kanunu Mevzuati ve Uygulamasi, Ankara 1992 ,s.292.55 ERGEN-BOKE(2006),s.286.56 OZKAYA (1997), s.392.57 Islahm (dtizeltmenin) mumkun olup olmadigi hususu , uzmanlarca mahallen yaptmlacaktetkikat(inceleme) neticesinde anlasilabilecektir. ARTUKMA


29/81

Hangi durumda olursa olsun yikim karan somut delillere dayandmlmah, gerekceliolmah, yapmm ne sebeple yikilacagi, yasa ve yonetmeligin hangi hiiktimlerine aykmbulundugu acikca belirtilmelidir.59 Cunku ikinci boliimde anlatacagmuz iizere, kisilerinyargi yoluna basvurmasi halinde idarenin karanmn yasal olup olmadigmm denetlenmesiacismdan gereklidir ve bu ozellikleri tasimayan bir idari yaptmm karan yargi asamasmdabozulacaktir.

3Yap. Kullamm izninin Verilmemesi

Yapi kullanma izninin diger adiyla iskan ruhsatmm, yapi ruhsati almarak yapimmabaslanan yapmm ruhsat ve eklerine uygun aym zamanda saghk ve fen yonimdenkullammmda sakmea olmamasi halinde ilgili idare tarafmdan kullamlmasma verilen izin. oldugu belirtilmisti. imar Kanunun 30. maddesinde "Yapi tamamen bittigi takdirdetamammm, kismen kullanilmasi mumkun kisimlan tamamlandigi takdirde bu kisimlannmkullanilabilmesi icin insaat ruhsatmi veren belediye ya da valilik bilrolanndan; 27.maddeye gore ruhsata tabi olmayan yapilann tamamen veya kismen kullamlabilmesi icinise ilgili belediye ve valilikten izin almmasi meeburidir ..... ,,60 denilmek sureti ile yapmubitmis yapmm sondurumunun mevzuatta ongorulen kosullan tasryip tasimadigmmtespitini zorunlu kilrmsnr. Devammda ise 31. madde de yapi kullamm izni almmayanyapiyr bitmemis bir yapi olarak kabul etmistir. Bitmemis bir yapi ise tapuda eins tashihiyapilmamast'" ya da kamu hizmet ve tesislerinden yararlandmlmamasi gibiolumsuzluklar ile karst karsiyadir. Bu sebepler ile; insaati tamamlanan yapi sahibiyapisun kullanabilmek icinilgili idareye basvurarak yapi kullamm izni talep eder ve ilgiliidare eger mevzuatta ongorulen hususlar yerine getirilmis ise talep tarihinden itibaren engee 30 gun icerisinde tamamen ya da kismen tamamlanmis ise kismen yapi kullamm izni

59 6ZKAYA(2001), s.393; KAPAN (1998), s.l13.60 Damstay 6.D. E :1 9 98 /0 0 30 2 0, K :1 9 99 1 00 5 48 1 , K.T:1O.l1.1999, " 3194 sayili Imar Kanununun 30.maddesinde; "Yapi tamamen bittigi takdirde tamammm, kismen kullanrlrnasi milmktln krsimlantamamlandigi takdirde bu kisimlann kullanilabilmesi icin, insaat ruhsatim veren belediye, valilikbtirolarmdan; 27 nei maddeye gore ruhsata tabi olmayan yapilann tamamen veya kismen kullamlabilmesiicin ise ilgili belediye ve valilikten izin almmasi mecburidir. Mal sahibinin muracaati Uzerine, yapmmruhsat ve eklerine uygun oldugu ve kullarulmasmda fen bakimmdan mahzur gorulmediginin tespiti gerekir.Belediyeler, valilikler mal sahiplerinin muracaatlanm en gee 30 gun icinde neticelendirmekmecburiyetindedir. Aksi halde bu muddetin sonunda y apmm tamammm veya biten k ismmm ku ll ar ulmasmaizin verilmis sayihr." kurah yer almaktadir.

Bu hukumlere gore imar plant bulunan yerlerde yapilacak yapilar icin imar plamna gore insaatr uh sa ti a hnmas i gerektigi ve aynca ancak tamamlanrrus veya k ism en k ullamlm asi m umku n hale gelmis biryapi icin yapi kullanma izninin duzenlenecegi aciktir .... " . CD MEDYA YAZILIM - COrpUSMevzuat vel ct iha t Prograr ru ,61Dam~tay 9. D. E : 2 0 0 0 1 0 0 3 7 7 8 , K:20011004967,K.T:25.12.2001, " . ... 3194 sayih imar Kanununun 31.maddesinde, insaatm bitim gtlnil, kullanma (iskan) izninin verildigi tarih olarak tanimlandigmdan ve bubeige ahnmadan tapuda cins tashih isleminin yapilmasi mumkun o lma di gmd an y ap ila n tarhiyatta ve butarhiyatm Mahkemece onanmasmda isabet gorulmerni st lr ... . " CD MEDYA YAZILIM - COrpUSMevzuatve lctihat Prograrru.

20


30/81

vermek zorundadrr. 62 Kanunun yine 30. maddesinin 2. fikrasmda bu stire icerisinde idaretarafmdan herhangi bir cevap verilmezse, " . .. bu muddetin sonunda yapmm tamammmveya biten kisrrumn kullamlmasma izin verilmis sayihr ... " denilmek sureti ile Idarehukukunun genel ilkelerinden olan "sure icerisinde idarece cevap verilmemis olmasihalinde idarenin susmak sureti ile talebi ret ettigi (zimni red)" kurahm tersinecevrilmistir. 63

Doktrinde yapi kullanma izninin verilmemesinin bir yaptmm olmadigi, amacmlmar Hukukuna uygun yapi yapmaya zorlayrci bir koruma, onlem oldugu 64 yomindegorusler vardir. Ancak Damstay "yapi kullanma izninin verilmemesi, imar duzenineaykm davranmaya, yani ruhsat ve eklerine uygun insaat yapmamaya, fen kurallannauymamaya, karst getirilen bir imar yaptmmidtr" demek sureti ile bunun bir yaptmmolduguna karar vermistir, 65

4- Kamu Hizmet ve Tesislerinden YararlandmlmamasiImar kanunun 31. maddesine gore, " . ... Kullanma izni verilmeyen ve ahnmayanyapilar izin ahmncaya kadar, elektrik, su ve kanalizasyon hizmetlerinden ve tesislerinden

faydalandmlmazlar ..... ". Bu yararlandmlmama, bir tur imar yaptmnudir. Yapi kullanmaizni almrms bir yapmm kamu hizmet ve tesislerinden yararlandmlmamasi soz konusudegildir, Dolayisi yapmm ile kamu hizmet ve tesislerinden yararlandinlmamasi tek basmabir yaptmm degildir, AmaCI yapi ile ilgili yapi kullamm izin belgesini almasmisaglamaktir. Dolayisi ile zorlayici bir tedbirdir.

Bu maddede, elektrik, su, kanalizasyon hizmetleri sayilmak suretiyle snurlanrmsgoninmekte ve bu nedenle sayilanlar dismdaki hizmetlerden yararlamlabilecegi gibi biranl am cikmaktadtr. Buna ragmen, doktrinde kanun koyucunun burada tahdidi birsuurlama yapmak gayesi tasimadrgi, dogal gaz, hava gazi, telefon gibi hizmetlerinde bukapsamda degerlendirilecegi, kanaatinde olanlar mevcuttur." Bu gorustm yerinde oldugukamsmdayiz: zira, bir tur miieyyide olan hukmun etkili olmasi, kapsammm genistutulmasi ile olanakhdrr ..

62Ancak bu sekilde verilen izin yapi sahibini kanuna, ruhsat ve eklerine riayetsizlikten dogacaksorumluluklardan kurtarmayacagi gibi her tiirlti resim ve hare odeme borcunu da ortadan kaldirmaz. ,bZKAYA,(1997), s. 384.

63Dam~tay 6. D., E:2001l005448, K:2002/004886, K.T: 07.11.2002, " ...... 3194 sayih imar Kanunununyapi kullanma iznini diizenleyen 30. maddesinin 2. fikrasmda, belediyelerin, valiliklerin mal sahiplerininmiiracaatlanm en ge~ otuz giin icinde neticelendirmek mecburiyetinde oldugu, aksi halde bu miiddetinso nunda yapmm tamarmrnn veya biten kismmm kullarnlmasma izin verilmis sayilacagi hiikmebaglanmisnr .Amlan Yasa kurah uyannca davacmm basvurusu iizerine yapmm ruhsat ve eklerine uygun oldugu vekullarnlmasmda fen bakimmdan mahzur gorulmediginin saptanmasi halinde ilgili idarece yapi kullanmaizninin verilecegi, basvuru tarihinden itibaren otuz gun icinde ilgili idarece yamt verilmedigi takdirdeyapmm kullamlmasma izin verilmis sayilacagi acik oldugundan yapi kullanma izni verilmemesinden doganbir zarardan soz edilemez ..... " . CD :MEDYA YAZILIM - COrpUSMevzuat ve lctihat Prograrm.64YILMAZ (2002), s.93.65DNLD,_M.Cengiz: Belediye Yargi Kararlan, Ankara -1994, (Zikreden: YILMAZ (2002), s.93).66YILMAZ (2002), s.94.

21


31/81

5-Yapl Ruhsatmm IptaliYapi Ruhsatmm iptali, lmar kanunun 32. maddesinde duzenlenmistir. Bu maddede

aynca, insaan durdurulan yapi sahibinin ilgili idare tarafmdan kendisine tanman sureicerisinde insaati ruhsat ve eklerine uygun hale getirmemesi halinde kendisine daha onceverilmis ruhsatm iptal edilecegi ve ilgili idare tarafmdan yiktmlacagi duzenlenmistir,

Ruhsati iptal edilen yapi kacak yapi durumuna dtisecegi acik oldugundan, dahasonra yikim karan ile karst karsiya kalacaktir, Ancak, yikim karan verebilmek icinyapmm oncelikle bir yapl ruhsati alnus olmasi, yapmm ruhsat ve eklerine aykmyapildigmm tespit edilmis olmasi, yapi sahibinin, kendisine tanman surede gerekliduzeltmeleri yapmarms olmasi sartlan aranmaktadir. Bu sartlar olusmamis ise insaathakkmda yikim karan verilmesi yasaya uygun olmaz. Ruhsat almdiktan sonra imarplanmda yapihrsa, yapi sahibinin kazamlrms haklan bulundugundan bu degisiklikler yapisahibini ve usuliine uygun olarak yapilan yapmm hukuksal durumunu etkilemez. NitekimDamstay bir kararmda imar plam degisikliginin iptal edilmesi sonucunda, tasmmazminsaat ruhsati ve bu ruhsatm dayanagnn olusturan bu plana uygun olarak tamamlananyapilar icin verilen ruhsat ve yapi kullanma belgesinin iptalinde kazamlmis haklarmkorunmadigi gerekcesine dayanarak, idarenin iptal islemini hukuka aykm bulmustur." Busebeple onceden verilmis ruhsata veya eklerine aykmhk yoksa sonradan yapilacakdegisiklikler sebebi ile yikim karan verilemez.f

Uygulamada, ruhsati iptal edilen yapilar icin, para cezasi almmasi sarti ile yenidenruhsat verilmesi yoluna gidildigi de gorulmektedir.i" Ancak, bu uygulama kabuledilemez. Cunku bu yolla cezayi odeyenin, ya ruhsata aykm bile olsa insaata devametmesi sonucunu dogurur ya da cezayi odemeyen yapl sahiplerinin insaatmm surgit yanmkalmasi ve bu da yine duzenli kentlesme adma bir olumsuzluk dogurur, Kanun koyucuzaten yapi sahibine ek sure verilmesi ve bu sure icinde diizeltme hakkmm kullamlmamasi67 OGURLU (2003), s.166; Damstay 06 D., E: 1997/006294, K: 1998/005931,3.12.1998, " Davaci,imar planmda konut alanmda kalan tasmmazi uzerinde yaptirmak istedigi insaat sebebiyle davali idareyebasvurmus, 31.12.1994 tarihinde insaat ruhsatnu alnus, insaann verilen ruhsata uygun olarak tamamlanmasiiizerine de 22.9.1994 tarihinde yapi kullanma izni belgesini alrmstir. Bu islemler sebebiyle davacmm hatasihilesi veya davaciya isnat edilebilecek bir kusur olmadigi gibi soz konusu insaat 0 tarihte yururlukte olanimar planma uygun olarak insa edilmek suretiyle kullamlabilir hale gelmistir. Boyle bir yapi sebebiyle yapikullanma izin belgesini de alnus olan davacuun artik kazantlrms hakki dogmustur.Bu durumda, verileninsaat ruhsatmm ve yapi kullanma izin belgesinin yapi bittikten sonra, soz konusu tasmmazm bulunduguyeri konut alam olarak belirleyen imar pi am degisikliginin 17.5.1995 tarihli mahkeme karan ile iptaledildigi gerekcesiyle iptal edilmesinde hukuka uyarhk bulunamamaktadir ..... "CD MEDYA YAZILIM -COrpUSMevzuat ve lctihat Programi.68 Damstay 6. D. E: 20011004142, K: 2002/005462, K.T: 21.11.2002 " Dava konusu olayda, ytkimmakarar verilen 4. kat icin dlizenlenen insaat ruhsatmm dayanagi olan imar plam degisikliginin yargi karan ileiptal edilmis olmasinm, bu plan degisikligi esas almarak veri len insaat ruhsatmm da kendiligindenhukumsuz kalmasi sonucunu dogurmayacagi aciktir. Aynca davah idare tarafindan da soz konusu 4. katicin duzenlenen insaat ruhsatmm iptal edildigine iliskin herhangi bir bilgi ve beige dosyayasunulmarmstir.Bu durumda, hukuken gecerli olan insaat ruhsatma dayah olarak yapilan 4. katm yrki rmnailiskin islernde mevzuata uyarhk bulunmadigmdan, aksi yondeki Idare Mahkemesi karannda yasal isabetgorulmemistir.Aciklanan nedenlerle; lzmir 3. ldare Mahkemesinin 22.2.2001 gunlu, E:2000/397,K:2001l143 sayih karanmn bozulmasma, ... , dosyanm adt gecen mahkemeye gonderilmesine 21.11.2002gununde oybirligiyle karar verildi. CD MEDY A YAZILIM - COrpUSMevzuat ve lctihat Programi.69 YILMAZ (2002), s.95 . .

22


32/81

halinde YU(1mkaran verilebilecegini duzenlemektedir ki ve ozellikle iilkemizin bir sorunuolan carpik yapilasma bu suretle engellenmeye calisilmaktadir. Bu sebeple ruhsat iptalinibagimsiz bir yaptmm haline getirmek adma baskaca arayislara girmenin gereksizoldugunu dusunuyoruz.

6-Yapmm YiktmlmasrPek 90k yasada oldugu gibi imar Kanunun cesitli maddeleri de yapmmyiktmlmasuu gerektiren yaptmmlar icerir, Ancak yikim yaptmrm Imar kanuna aykmhk

halinde verilebilecek en agir yaptmm olmasi sebebi ile ldare tarafmdan dikkatliceyapilacak inceleme sonucunda sebepleri izah edilmek, somut delillere dayandmlmak yasaya da yonetmeligin hangi maddesine aykm oldugunun belirtilmesi sureti ile yaprlmahdir,Yikim karan almmadan once yapiyi imar ve sehircilik kurallanna uygun hale getirmeninyollan arastmlmah, ruhsata baglanabilme ihtimali varsa, bu yola basvurulmamahdir. Bunedenle, yikma kararlan en son basvurulmasi gereken idari yaptmmlardir, 70imar Kanuna dayah yikun sebeplerini, Kanunun 23., 27., 32., 33. ve 39.maddelerinde gormekteyiz,

Imar Kanunun 23. maddesindeki yikim karan pis su mecralan ve atik sulann cevrekurallanna uygun olarak tahliye edilmesi amacmt gerceklestirmek gayesi ile uygulananbir yaptmmdir."70AKILLIOGLU Tekin, "Yikma Kararlannda Yontem Sorunlarl",AiD.,C.12, S.4,Ankara 1979 s.48,(Zikreden:OGURLU 2001,s.99).71Dam~tay 6. D. E:19811001903, K:1984/001754, K.T:18.04.1984 " .... 6785 sayih imar Kanununun 51.maddesinde; gayrimenkul sahiplerince pis su mecralannm, yapmm bulundugu sokaktaki lagrm sebekesineveya varsa umumi fosseptige bag la nma si , I ag im sebekesi veya umumi fosseptik olmayan yerlerde mahaIliihtiyac ve vesaite gore belediyece verilecek esaslar dahilinde gayrimenkultin icinde, liizumlu tesisatmyapilmasmm mecburi oldugu, bu baglantilann mal sahibi tarafmdan belediyece yapilacak tebligatlaverilecek siire zarfmda yaptmlmadigi takdirde belediye tarafmdan yaptmlacagi kurala baglanmisnr .Olayda ise, - ve semtlerini aYlran giizergahmdaki yerlesim alamnda pissulann akitilmasricin fosseptik esasi ongorulmus olmasma karsm bir kisnn bina sahiplerinin fosseptik cukurlanmyapmayarak binalanmn pissulanm kacak olarak insa ettikleri bir kanalla "ye bagladiklan, linindenize dokuldugu yorede denizin ve iizerinde plaj tesislerinin de yer aldigi kiyi seridinin kirlenmesineneden olan bu kanalda bir siire sonra meydana gelen anza nedeniyle pis sulann aciktan akmaya basladigi,....... yolunu tamamen kaplayarak cevre saghgim tehdit eden bir durum aldigi; bunun iizerine yorenin uzundonemde ve cevresi icin duzenlenmis bulunan master planlanna uygun bir kanalizasyon cozumunekavusturulmasmm milyarca lirahk bir yatmma gerek gosterdigi, belediyenin mevcut kisith olanaklanmn isebuna imkan vermedigi gerekcesiyle soruna kisa donemde acil 90ziim olarak aciktan akan pis sulann kapahsistemle yine "ye verilerek denize akitilmast yolunda Belediye Baskanhgmca islern tesis edildigi davadosyasmm incelenmesinden anlasilmaktadir,

Belediyenin denizin ve kiyi seridinin kirletilmesine neden olan, cevre saghguu tehdit eden fiiliduruma son vererek pissu baglantismm denize yapilmasma izin vermemesi, yorenin kanalizasyoncozumune kavusturulmasma kadar bina sahiplerinden fosseptik cukuru yapmalanm istemesi, fosseptikleringerek hacim, gerek insa baknrundan standartlara uyup uymadrgim kontrol ederek gerekli onlemleri almasigerekirken aksine pissulanm kanalla "ye verilip denize akitrlmasi yolunda fiili duruma hakhhkkazandiracak sekilde tesis etmis oldugu islemde kamu yaranna ve mevzuata uyarhk bulunmamaktadir.

Aciklanan nedenlerle dava konusu Belediye Baskanhgi islerninin iptaline, asagida dokumu yazih2150.- lira yargilama gideriyle 3400.- lira avukathk iicretinin davah Belediye Baskanhgmdan ahnarakdavaciya verilmesine 18.4.1984 giiniinde oybirligiyle karar verildi." CD MEDYA YAZILIM - COrpUSMevzuat ve lctihat Prograrm,

23


33/81

Pis su mecralanmn tasmmaz maliklerince yapimn bulundugu sokaktaki Iagimsebekesine veya varsa umumi fosseptige baglanmasi, her ikisi de yoksa mahalli ihtiyac vebirikimin zaman zaman tahliyesi goz onunde tutularak, ilgili idarece belirlenecek esaslardahilinde tasmmazm icerisine ihtiyac karsilayacak tesisatm yapilmasi zorunludur. Pis sumecrasi ilgili idarece yapilacak tebligatta belirtilen sure icerisinde Iagim sebekesine veyaumumi fosseptige baglanmazsa yahut belirlenecek nitelikte liizumlu tesisat yapilmazsa,mal sahibi tarafmdan yapilacak her turlu yapi ve tesis yiktmhr. 72Bu surette idare gerekkamu saghg: yonunden gerekse duzenli kentlesme sorumlulugu yonunden, mevzuatmongordugti nitelikleri tasimayan yapi sahiplerine yaptmm uygulamak sureti ile kamuduzenini korumayi amac edinmistir,

lmar Kanunu 32. maddesindeki yikim kararlan ise "insaattn durdurulmasi''bashgi altmda detayh olarak inceledigimiz uzere ruhsatsiz ya da ruhsat ve eklerine aykmyapilmis yapilar sebebiyledir. Ruhsat ve eklerine aykm yapilmis yapilann tespiti halindeoncelikle insaat muhurlenerek durdurulur. Yapi sahibi, idarenin kendisine verdigi sureicerisinde ruhsat almaz ya da yapiyi ruhsat ve eklerine uygun hale getirmez ise ilgili idaretarafmdan yapi ruhsati iptal edilir ve insaatm yikilmasma karar verilir."

Doktrinde, yikim kararlanna karst ilgililerin suresi icerisinde idari mahkemelerdedava acmak haklan tarnsmasizdrr'" denilmektedir. Yasal duzenlemelerde de dava acmahakkmi engelleyen bir duzenleme bulunmamaktadrr. Kanaatimizce, insaatm durdurulmasiya da ruhsatm iptali asamalannda tebligatm yapilmasmda veya benzeri bir usulu eksiklikolmamasi halinde ya da ruhsat iptaline iliskin verilmis iptal karanm onaylayan bir yargikaran bulunmasi halinde, en azmdan esas yontinden, dava acilmasmda hukuki yararyoktur. Ruhsat iptali karanmn kesinlesmesine iliskin yasada bir htikiim bulunmamaklabirlikte, karann ilgiliye tebliginde itibaren 60 gun icerisinde dava acmamis olmasi halindekesinlestirme islemi yapilabilir, Ruhsat iptali karanmn kesinlestirilmesi yikim kararlannakarst esastan dava acilmasim engellemelidir. Cunku ruhsat iptali kesinlesince yapl zatenkacak yapi stattisiine gececektir ve yikilmasi gerekecektir. Ancak uygulama bu sekildedegildir ve yikim kararlanna karst da yargi yoluna basvurulabilmektedir. Y ikimkararlanmn teblig edilip edilmeyecegi ve hangi siirede dava acilacagi konusunda acikhk

720ZKAYA (1997), s.371.73 Yargitay 14. H.D. E: 200117065, K: 200117032, K.T:22.10.2001 "Ruhsata aykm veya ruhsatsiz yapilanbina, belediye enclimeni veya il idare kurulu karanrn muteakip, belediye veya valilikce yiktmhr ve masrafiyapi sahibinden tahsil edilir .... " CD MEDYA YAZILIM - COrpUSMevzuat ve Ictihat Prograrru.Aynca Damstay 6. D. E: 1989/002043, K: 1989/002436, K.T:11.12.1989 " .... Belirtilen nedenlerlekonunun islemin dayandmldigi 3194 sayih imar Kanununun 32. maddesi acismdan incelenmesigerekmektedir. S6z konusu yasa maddesinde ise, ruhsat ahnmadan yaptya baslanmasi veya ruhsat veeklerine aykm yapi yapilmasi halinde belediye veya valiliklerce 0 andaki insaat durumunun tespit edilecegi,yapmm muhurlenerek ifsaatm derhal durdurulacagi, durdurrnanm yapi tatil zaptinm yapi yerine asilmasiylayapr sahibine teblig edilmis sayilacagi bu tebligatm bir nushasimn da muhtara birakilacagi, bu tarihten encok bir ay icinde yapi sahibinin yapismi ruhsata uygun hale getirerek veya ruhsat alarak ilgili idaredenmuhrun kaldmlmasmr isteyecegi, belirtilen sure icerisinde bu yola basvurulmadigi takdirde ruhsatm iptaledilecegi ruhsata aykm veya ruhsatsiz yapilan binanm belediye enciimeni veya n idare Kurulu karanrnmuteakip, belediye veya valilikce yiktmlacagi ve yrkim masrafmm yapi sahibinden tahsil edilecegi kuralab ag lanm i s bulunmak tadi r . ... " CD MEDYA YAZILIM - COrpUSMevzuat ve lctihat Prograrrn,74 OZKAYA (1997), s.393 .

24


34/81

olmamakla birlikte Damstay cesitli kararlannda yikim kararlarmm da Tebligat Kanunuhukumlerine gore teblig edilecegini ortaya koymustur.f

Yapi, duzeltilemeyecek veya esasen yapilardan olmasi halinde keyfiyet ilk oncemal sahibine teblig edilecektir. Mal sahibine yapilan bu tebligat tarihinden itibaren 3 gtinicinde belediye baskam tarafmdan belediye enciirnenine muracaat edilerek, ytkim karanistenecektir. Encumen on bes gun icerisinde olumlu veya olumsuz bir karar vermekzorundadir. Encumen yikim karan vermisse; bu karar verildigi tarihten itibaren bes giinicinde mal sahibine veya fenni mesule teblig edilecektir. Her ne kadar, uygulamada yikimkararlarma karst dava acma siiresinin ne zaman baslayacagi hususu tartismali ise de, 76dava acma siiresinin baslangicuun yikim kararmm yapi sahibine tebligi tarihi olacagiiYUK geregidir,

Imar Kanunun 33. maddesinde ise henuz imar programma ahnmadigmdan elkoyulamayan arsa ve araziler icin malikin zaranm azaltmak amaciyla "gecici yapi izni"usulu getirilmistir. Maddede, gecici yapi izni 10 yilhk stire icin verilir ve siirenin sonundaya da imar plam uygulamrken yapi yiktmhr denilmekle, bu siire sonunda yapi sahibitarafmdan yikilmaz ise yapi idare tarafmdan yikrlacaktir. ate yandan gecici yapi ruhsativerilen yapi 10 yildan daha once yiktmlacak olursa, kamulastirma islemi yapilmasigerekmektedir.

75 Darnstay 6. D. E: 1988/00511, K: 1989/00694,KT: 28.03.1989 " ..Dava, , pafta ada........ve .......... Parselde bulunan davaciya ait ruhsatsiz yapmm yiktmlmasma dair 26.5.1987 gunlu, 3210sayih belediye enciimeni karannm iptali istemiyle acilmis, idare Mahkemesince dosyadaki belgelerinincelenmesinden dava konusu karann 7201 sayih Tebligat Kanununun degisik 21. maddesi hiikiimlerineUygun olarak, davacmm adresinde bulunmamasi nedeniyle, mahalle muhtanna teslim edilmek, gosterilenadresteki binamn kaprsma ihbarname yapistirmak ve durumu komsusuna bildirmek suretiyle tebligedildiginin anlasildigi, islemin teblig edildigi 16.7.1987 tarihini izleyen giinden itibaren 60 giin icinde davaacilmadigr gibi, aym siire icinde islemin degistirilmesi icin herhangi bir basvurunun da yapilmadigi , budurumda davamn 60 giinliik siire icinde acilmadigi gerekcesiyle sure asmu yonunden reddedilmis, karardavaci tarafmdan temyiz edilmistir,7201 sayih Tebligat Kanununun 3220 sayih Kanunla degisik 21. maddesinde, tebligat yapilacak kimse yada tebligati alabilecek herhangi bir kisinin gosterilen adreste bulunmamasi durumunda teblig memurununevraki 0 yerin muhtan veya ihtiyar meclisi iiyelerinden birine imza karsihgmda teslim edip, bu kisininadresini iceren haber kagidmi gosterilen adresteki binamn kapisma yapisnracagi, aym zamanda adresindebulunmayan kisiye bu durumdan haber verilmesi miimkiin ise en yakm komsulanndan birine varsa yoneticiveya kapiciya da bildirilecegi, haber kagidunn kapiya yapistmldigi tarihin teblig tarihi sayilacagt belirtilmisbulunmaktadir.

Madde hiikmiinden anlasilacagi gibi adresinde bulunmayan kisiye tebligat yapi lm i s s ay ilmas i icin,o yerin muhtar veya ihtiyar meclisi iiyelerinden birine teslim edilip sayilmasi icin, 0 yerin muhtar veyaihtiyar meclisi iiyelerinden birine teslim edilip imzasmm almmasi yeterli olmamakta, bu kisinin adresinigosteren haber kagidmm muhatabm k ap isma y ap rs tm lma si da sart olmaktadir, Yasada acikca haberkagidmm kapiya yapistmldigi tarihin teblig tarihi sayilacagi belirtilmistir.

Dosyamn bulunan teblig mazbatasi 16.7.1987 tarihini, davaci tarafindan temyiz dilekcesineeklenen ve tebligat memurunun imzasmi tasiyan haber kagidi ise 17.7.1987 tarihini tasimaktadir. Yasahiikmii uyannca haber kagidmdaki tarihi izleyen giinden itibaren isleyen dava siiresinin son giinii olan15.9.1987 giiniinde acilan davamn, siiresinde acilrms olarak kabulii gerekirken davacmm aleyhine olarakteblig . mazbatasmdaki tarihe gore dava siiresinin bir giin gectigi kabul edilerek davamn siire as imiyonunden reddine iliskin kararda isabet gorulmemistir.

Aciklanan nedenlerle temyize konu idare Mahkemesinin 12.11.1987 giinlii, E:1987/1053,K:1987/539 sayih karanmn BOZULMASINA, dosyamn adi gecen mahkemeye gonderilmesine 28.3.1989giiniinde oycokluguyla karar verildi."CD MEDYA YAZILIM - COrpUSMevzuat ve lctihat Prograrm.76 bZKAYA (1997) s.393.

25


35/81

Aynca Buyuksehir Belediyesi lmar Yonetmeliginin 37. maddesinde "Luzum veihtiyaca gore belirli bir sure icin yapihp yikilmasi gereken santiye binalan, buyonetmelikte belirtilen olculere ve ruhsata tabi degildir denilmektedir. Ancak parseldeyapilacak insaat, ruhsat ahndiktan soma yapihr, Aksi takdirde Imar Kanunun 32. ve 42.madde hukumleri uygulamr. Esas binaya kullanma izni verilmesi icin, santiye binalannmyiktmlrms olmasi sartnr." 77Buna gore, santiye binalan da gecici bina olarak kabul etmisbulunmaktadir.

Bir baska yikim sebebi de binanm yikilacak derecede tehlikeli nitelikte olmasidir.Imar Kanunun 20. ve devami maddelerinde duzenlenen yapl ruhsati ile baslayan insaatmyapi kullanma izni almdiktan soma ne kadar kullamlacagma dair sure ongortllmemistir.i''Zaman icerisinde eskiyen, dogal afetlerle zarar goren ya da herhangi bir sekilde icindeoturanlara ya da cevresine zararh hale gelen binalann tamami ya da bir kisnu kamusaghg; acismdan yikilmasi gereklidir. "Bir kisrrn ya da tamami yikilacak derecedetehlikeli olma" tammlamasi maddi bir olaydir." Yikilma tehlikesi olmayan 80 veya esashbir onanmla tehlike arz etmeyecek duruma gelebilecek 81 olan yapilarda yikim karanverilemez.V Boyle bir durumda yikim yapilmasi halinde idarenin hizmet kusurunadayanan sorumlulugu soz konusu olur. Yapilan yargilama sonucunda idarenin bu yondebir hizmet kusuru varsa binanm degeri maddi tazminat olarak yapi sahibine odenmelidir.

Yikilacak derecede tehlikeli yapilarda ilgili idare tarafmdan binanm durumununhemen bir rapor ile tespit edilip tutanak diizenlenmesi gereklidir. Uygulamada sik siksorunlarla karsilasildigi icin tespit, tes

Documents

Imar Hukuku Ve Yerel Yonetimlerin Idari Yaptirim Yetkileri Devolopment Law and Administrative Rights of Enforcement of Local Gdverrments