hE „Perućica“

SADRŽAJ:

O nama 1hE "Perućica" 3 Izgradnja 5Tehničke karakteristike 7Proizvodnja 11ReRekonstrukcija i modernizacija 13Životna sredina 15društvo 17Kontakt 19

Elektroprivreda Crne Gore A.D. Nikšić (EPCG) je nacionalna elektro-energetska

kompanija koja obavlja privrednu djelatnost u oblasti proizvodnje i snabdijevanja

električnom energijom. U portfoliju naših djelatnosti su i kupoprodaja električne

energije te izgradnja i održavanje elektro-energetskih objekata, projektovanje i

nadzor.

Raspolažemo proizvodnim kapacitetima ukupno instalisane snage 874 MW. Od

toga 649 MW (74,3 odsto) odnosi se na hidroelektrane: “Perućica” i “Piva”,

a pa preostalih 225 MW (25,7 odsto) na termoelektranu “Pljevlja”.

Sjedište EPCG je u Nikšiću, ulica Vuka Karadžića br. 2.

O na

ma

1 2

3

HE "Perućica" je akumulaciono derivaciono postrojenje izgrađeno nedaleko od Glave Zete, koje za proizvodnju električne energije koristi vode Nikšićkog

polja. U pogonu je od 1960. godine, a ime je dobila po vrelu Perućica koje izvire u njenoj neposrednoj blizini.

IInstalisana snaga elektrane je 307 MW, a moguća godišnja proizvodnja oko 1.300 GWh. Korisna akumulacija je 225 miliona metara kubnih vode. Za proizvodnju električne energije HE "Perućica" koristi vode gornjeg sliva

rijeke Zete, koje sistemom kanala i cjevovoda dotiču pri povoljnom padu na kratkom rastojanju između Nikšićkog polja i Bjelopavlićke ravnice.

Voda za proizvodnju električne energije se obezbjeđuje kombinovanjem prirodnih tokova (uglavnom dotoci rijeke Zete) i akumulacija.

AkumuAkumulacije i kanali se nalaze u Nikšićkom polju, u dijelu gornjeg sliva Zete, oko 550 m iznad donjeg sliva rijeke. Za potrebe hidroelektrane podignute su

tri brane sa prelivnim objektima i zatvaračnicama. Dvije su brane na

akumulacijama: Krupac i Slano. Treća brana je na retenziji, Vrtac.

U sastavu HE „Perućica“ posluje i pet malih hidroelektrana: „Podgor“, „Rijeka Crnojevića“, „Rijeka Mušovića“, „Šavnik“ i „Lijeva rijeka“,

ukupne snage 2,465 MW.

hE „Perućica“

4

Izgr

adnj

a Idejnim projektima i odobrenom tehno-ekonomskom dokumentacijom

izgradnja HE "Perućica" predviđena je u četiri faze. Svaka faza za sebe čini

određenu cjelinu.

U prvoj fazi izgrađene su sve akumulacije i dovodni organi, cjevovod broj I,

Mašinska zgrada sa dva agregata (I i II), razvodno postrojenje 110 kV od četiri

polja i odvodna vada za agregate br. I - VII. Agregati I i II su snage po 40 MVA,

a nalaze se u pogonu od 1960. godine.

U drugoj U drugoj fazi izrađeni su cjevovod broj II, tri agregata (III, IV i V), razvodno

postrojenje 110 kV od osam polja. Agregati III, IV i V su snage od po 40 MVA,

a u pogonu su od 1962. godine.

U trećoj fazi izrađeni su cjevovod broj III, dva agregata (VI i VII) snage od po

65 MVA i razvodno postrojenje 110 kV od dva polja, u pogonu od februara

1977. godine i juna 1978. godine.

U U četrvrtoj fazi planirano je da se ugradi agregat broj VIII za koji su u okviru

prethodnih faza izgrađeni svi dovodni i odvodni organi, pomoćni i zajednički

pogoni, kao i određeno mjesto za njegovu montažu u Mašinskoj hali.

5

U izgradnji su učestvovali:ISTRAŽNI RADOVI, STUDIJE, PROJEKTOVANJE I KONSALTING:

Energoprojekt – Beograd, Agroprojekt – Beograd, Srbijaprojekt – Beograd, Institut „Jaroslav Černi“ – Beograd,Institut za ispitivanje materijala – Beograd, Elektroprojekt – Ljubljana, Kosovoprojekt – Beograd,

Institut „Nikola Tesla“ – Beograd, Zavod za građevinske materijale i geotehniku – Nikšić,Zavod za tehnička istraživanja – Podgorica, Elektroprivredni inženjering – Beograd, Mašinski fakultet – Beograd,

GGrađevinski fakultet – Beograd, Litostroj – Ljubljana i Lahmayer International GmbH – Njemačka.

IZVOĐAČI GRAĐEVINSKIH RADOVA:

Crna Gora – Nikšić, Niskogradnja – Sarajevo, Konstruktor – Sarajevo, Hidrogradnja – Sarajevo, Elektrosrbija – Beograd,Geoistraživanja – Zagreb, Elektrosonda – Zagreb, Istražno – Titograd, Geosonda – Beograd, Jugofund – Beograd,

Bast plastik – Nikšić i Šavnik – Šavnik.

ISPORUČIOCI OPREME I IZVOĐAČI MONTAŽNIH RADOVA:

Litostroj – Ljubljana, „Rade Končar“ – Zagreb, Metalna – Maribor, Energoinvest – Sarajevo, Iskra – Ljubljana, Minel – Beograd,HidHidromontaža – Maribor, Energotehnika „Južna Bačka“ – Novi Sad, GV Sistem – Beograd, Sever – Subotica, Institut „Nikola

Tesla“ – Beograd, Institut „Mihajlo Pupin“ – Beograd, Termovent – Beograd, Andino – Ljubljana,Camille Bauer – Wohlen, Švajcarska, ABB – Baden, Švajcarska, VOITH – Austrija, Voith – Siemens – Austrija,

Kunz – Austrija, Muhr – Njemačka.

6

Protočni trakt hidroelektrane HEPerućica“ sačinjavaju:- akumulaciona jezera;- sistem kanala;- taložnica sa kompenzacionim bazenom;- ulazna građevina;- dovodni tunel;- - vodostan;- račva i vodostanska zatvaračnica;- cjevovod pod pritiskom;- odvodna vada.

HIDROLOGIJAPOVRŠINA SLIVA 850 km2PROSJEČNE GODIŠNJE PADAVINE 2072 mm/m2SREDNJI GODIŠNJI PSREDNJI GODIŠNJI PROTICAJ 49,74 m3/sec

Slivno područje Nikšićkog polja zahvata površinu od 850 km2 u topografskom smislu, dok površina sliva iznosi 1.170 km2. Glavni vodotok u Nikšićkom polju je rijeka Zeta dužine 20 km, koja sa lijeve strane prima pritoke: Gračanicu, Mrkošnicu, Grabovik, a sa desne: Opačicu, Moštanicu i niz manjih vodotoka.MjeMjerenje nivoa vode, odnosno proračun protoka rijeke Zete u Nikšićkom polju, obavlja se na hidrološkom profilu „Duklov most" i to od 1929. godine. Najveći proticaji na ovom profilu zabilježeni su 12. oktobra 1964. godine (307 m3/s) i 25.septembra 1984. godine (580 m3/s).Vode sliva Gornje Zete koje dotiču u Nikšićko polje iskorišćene su sa bruto padom od 550 m za rad HE "Perućica".

ENERGETSKI PODACIBRUBRUTO PAD 550 mINSTALISANA SNAGA 307 MWMOGUĆA GODIŠNJA PROIZVODNJA oko 1300 GWhPLANSKA GODIŠNJA PROIZVODNJA 932 GWh

AKUMULACIJENAZIV KRUPAC SLANO VRTACZAPREMINA VODE (m3) 42 x 106 111,2 x 106 71,9 x 106DUŽINA BRANE (m)DUŽINA BRANE (m) 1500 1700 2500VISINA BRANE (m) 28 30 16

Tehn

ičke

kar

akte

rist

ike

7 8

9

DOVODNI ORGANISistem kanala oko 40 km

Kanali Jed. mjere Zeta I Zeta II Opačica MoštanicaDužona (m) (m) 6113 5380 4257 3518,5Protok (m3/s) (m3/s) 80,75 51,0 51,0 12,0Kota dna na početku (mnm) 601,00 610,78 603,25 607,29KKota dna na kraju (mnm) 599,36 602,01 601,34 604,52Poprečni presjek (-) trapezoidan trapezoidan trapezoidan trapezoidan/ potkovičast

KOMPENZACIONI BAZEN 180.000 M3

Tunel pod pritiskom:- dužina 3323 m- prečnik 4,8 m- p- proticaj 80,75 m3/sec

Cjevovodi I II IIIUnutrašnji prečnik /mm/ 1800-2200 2100-2200 2500-2650Ukupna dužina 1851,4 1883,8 1919,4Ukupna težina /KN/ 21,330 26,260 31,500Protok /m2/sec/ 2x8,5 (17) 3x8,5 (25,50) 3x12,75 (38,26) proj. 2x12,75 (25,50) inst.PrikPriključeni agregati I i II III, IV i V VI i VIIUlazak u pogon 1960 1962 1977

ODVODNI ORGANIODVODNA VADA Br. I Br. IIPROTICAJ (m3/sec) 68 12,75PRIKLJUČENI AGREGATI Br. 1-7 Br.8

Odvodni sistem čine sljedeće komponente:TTurbinske jame i odvodni kanal: Voda propuštena kroz turbine skuplja se u turbinskim jamama, odakle biva proslijeđena u sabirni kanal preko odvodnog tunela turbine. Postoji po jedan kanal za svaku turbinsku jamu.Sabirni kanal: Sabirni kanal prostire se između mašinske zgrade i razvodnog postrojenja. Agregati br. 1 do 7 povezani su na ovaj sabirni kanal, dok agregat br.8 posjeduje sopstveni kanal.

Tehničke karakteristike

10

AGREGATI

AGREGATI Br. 1,2,3,4,5 Br. 6,7

NAZIVNA SNAGA (MVA) 40 65

TURBINE

VRSTA dvost. Pelton dvost. Pelton

INST. PROTICAJ (m3/sec) 8,5 12,75

SNSNAGA NA OSOV. (MW) 39,338 59,036

BROJ OBRT. (ob/min) 375 428,5

GENERATORI

NAZIVNA SNAGA (MW) 38 58,5

NAZIVNI NAPON (kV) 10,5 10,5

NAZIVNI FAKTOR SNAGE 0,95 0,90

BLOK TRANSFORMATORI

NAZIVNA SNNAZIVNA SNAGA (MVA) 40 65

PRENOSNI ODNOS (kV) 10,5/121 10,5/121

RAZVODNA POSTROJENJA

POSTROJENJE 110 kV 220 kV

BROJ POLJA 18 6

AUTOTRANSFORMATOR 125 MVA

Prenosni odnos (kV) 230/121/11

HE "Perućica" je u periodu od 12.03.1960. godine do kraja 2016. godine

proizvela 49.008,93 GWh električne energije. Rekordna proizvodna godina

bila je 2010. kada je elektroenergetskom sistemu isporučeno 1434,9 GWh.

U izuzetne proizvodne godine, pored ostalih, ubrajaju se i 1969. kada je,

tada sa pet agregata, proizvedeno, 1030,7 GWh električne energije,

1979. sa 1337,4 GWh i 1997. sa proizvodnjom 1356,2 GWh električne energije.

Proizvodnja

Procenat učešća elektrana u ukupnoj proizvodnji EPCG

u 2016.godini

Male HE TE Pljevlja HE Perućica HE Piva

2,5

40,3

31

26,2

11

PROSJEČNA PROIZVODNJA HE „PERUĆICA“ U PERIODU1960 2016. GODINA IZNOSI 898,80 GWh. HE „PERUĆICA“ SEBILANSIRA NA 977,00 GWh ELEKTRIČNE ENERGIJE GODIŠNJE.

12

13

Elektroprivreda Crne Gore je 1992. otpočela realizaciju Programa modernizacije,osposobljavanja i dogradnje HE „Perućica“ u cilju:

- rekonstrukcije i modernizacije opreme, postrojenja i građevinskih objekata zaproduženje radnog i životnog vijeka elektrane i obezbjeđenje visoke pogonskespremnosti; - - osposobljavanje svih djelova sistema (građevinski objekti i postrojenja) za rad sa postojećom instalisanom snagom 307 MW. Snaga elektrane je, nakon instalacije i puštanja u pogon šestog i sedmog agregata 1979. godine i problema u radu tihagregata i elektrane, u cjelini bila ograničena na 245 MW;- povećanje instalisane snage elektrane na 365 MW ugradnjom osmog agregata.

U do sada U do sada realizovanoj Fazi I, rekonstruisana su i modernizovana četiri najstarija proizvodna agregata od ukupno sedam instalisanih, dva kućna agregata i postrojenja sopstvene potrošnje elektrane.

Završena je i rekonstrukcija, sa povećanjem kapaciteta po protoku i zapremini i za rad sa osmim agregatom, dijela građevinskih objekata dovodnog sistema elektrane i to: kanala Zeta I, kanala Zeta II i kompenzacionog bazena

UkupUkupna ulaganja u Fazu I su iznosila više od 23 miliona eura. Od novembra 2008. kada je završena rekonstrukcija četvrtog agregata, uz prethodno završenurekonstrukciju i nadvišenje kompenzacionog bazena, snaga elektrane u radu jepodignuta na 285 MW.

NaNakon sprovedenih opsežnih ispitivanja i mjerenja na kompletnom hidroenergetskom sistemu elektrane i urađenih matematičkih modela, proračuna i analiza prelaznih i stacionarnih stanja rada elektrane, utvrđeno je da elektrana može bezbjedno raditi sa svim snagama do postojeće instalisane snage i bez ograničenja. Već nekoliko godina snaga elektrane nije ograničena i elektrana radi i sa 307 MW kada todozvoljavaju hidrološke prilike i kada je to u skladu sa planom proizvodnje iplaniranim radom elektrane.

U okviru druge U okviru druge faze, u periodu 2018-2022. planirana je realizacija prioritetnihprojekata rekonstrukcije i modernizacije: hidromašinske i elektro opreme naagregatima 5, 6 i 7 zajedno sa sistemom upravljanja tih agregata i integralniminformacionim sistemom na nivou elektrane, opreme dovodnog sistema kao isanacije i nadvišenja kanala Opačica i rekonstrukcije kanala Moštanica. Ugradiće se i savremena oprema za hidrološka i hidraulička mjerenja. Nakon toga, planirana jerekonstrukcija i modernizacija razvodnog postrojenja 110 kV i trafostanice220/110 k220/110 kV.

Rekontrukcija i modernizacija

14

Za potrebe hidroenergetskog sistema „Perućica“ preko tri i po hiljade hektara močvara i povremenih livada u Nikšićkom polju pretvoreno je u vještačkeakumuakumulacije sa oko 225 miliona kubnih metara vode. Slano i jezero Krupac te retenzija Vrtac formirani su sredinom prošlog vijeka. Smještena u zapadnom dijelu Nikšićkog polja, jezera su međusobno povezana kanalima. Kao svojevrsne oaze zamršene kraške hidrografije, toliko su se uklopila u okolinu da danas predstavljaju pravi prirodni rezervat sa obiljem biljnih i životinjskih vrsta što je poseban doživljaj za ljubitelje lova i ribolova, ali i brojne ljubitelje divlje ljepote i netaknute prirode koja ih okružuje.

BiBistra jezerska voda Slanog jezera, veoma bogata podvodnom florom i faunom, zapljuskuje poprilično razuđenu obalu sa sijaset ostrva i poluostrva.

Čista voda, obilje ribe, uređena plaža i neophodna infrastruktura za sportovenna vodi, ono je po čemu se prepoznaje i jezero Krupac. Na samoj periferiji grada Nikšicca, ovo jedinstveno vještačko jezero sa uređenom plažom koja može primiti i do 10 hiljada ljudi, posjetiocima nudi izuzetan prostor za odmor, zabavu i rekreaciju, naročito u ljetnjim mjesecima. Voda ovog jezera ljeti dostiže temperaturu od oko 280C, što pruža odlične uslove za kupanje,a s obzirom na to da je bogato sa više vrsta ribe, jezero Krupac predstavljai idealno mjesto za ribolov.

RijeRijeka Zeta, kao nezaobilazni dio hidroenergetskog sistema u Evropi, jedino je preostalo stanište rječnog raka astacus astacus, koji nastanjuje isključivo čistu vodu. Izuzetnih nutritivnih vrijednosti, ova vrsta raka posebno je cijenjendelikates na trpezama skandinavskih zemalja.Ži

votn

a sr

edin

a

15 16

17

Elektroprivreda Crne Gore, u saradnji sa Sportsko-ribolovnim klubom “Nikšić”, saglasno zakonu i Ribolovnoj osnovi, svake godine poribljavaakumulaciona jezera Slano i Krupac potrebnom količinom kalifornijskepastrmke. Kao društveno odgovorna kompanija prihvatili smo i generalno pokroviteljstvo rok festivala “Lake fest”. Ovaj, jedan od najvećih domaćih muzičkih festivala i jedan od najmasovnijih kulturnih događaja u Crnoj Gori, koji se od 2005. godine održava u pojasu brane jezera Krupac, svakogaavgusta okupi između 15 i 20 hiljada muzičkih fanova kvalitetnog rok zvuka iz zemlje i okruženja.

Pored ovih, brojni su i drugi primjeri društvene odgovornosti naše kompanije koji se ogledaju kroz podršku realizaciji raznih programa socijalne zaštite, kao i kulturnih i sportskih događaja od posebnog značaja za lokalnuzajednicu i državu u cjelini.

društvo

18

Kontakt

HE “Perućica”Tel: +382 40 204 118 Fax: +382 40 214 873Web: www.epcg.com

19