Upload
others
View
5
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Podręcznik do szkoły podstawowej � klasa 4
Literatura i kultura
4Język polskiw ćwiczeniachonlineOferta:sklep.wsip.pl
Publikacja, którą nabyłeś, jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, abyś przestrzegał praw, jakie im przysługują. Jej zawartość możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym. Ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A kopiując jej część, rób to jedynie na użytek osobisty.
Szanujmy cudzą własność i prawo.Więcej na www.legalnakultura.pl
Polska Izba Książki
Autorzy: Ewa Horwath, Anita Żegleń
Podręcznik dopuszczony do użytku szkolnego przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania i wpisany do wykazu podręczników przeznaczonych do kształcenia ogólnego do nauczania języka polskiego, na podstawie opinii rzeczoznawców: dr. Wojciecha Kaliszewskiego, dr Marii Kopsztejn, mgr Agnieszki Pukowskiej.
Etap edukacyjny II.Typ szkoły: szkoła podstawowaRok dopuszczenia: 2012
Numer ewidencyjny w wykazie dla wersji tradycyjnej i elektronicznej podręcznika: 551/1/2012
© Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne sp. z o.o. Warszawa 2013
Wydanie I
ISBN 978-83-02-13830-0
Opracowanie merytoryczne i redakcyjne: Robert Wyszomierski (redaktor koordynator, redaktor merytoryczny)Redakcja techniczna: Monika Rudnik-KulikowskaRedakcja językowa: Agnieszka Czerepowicka, Milena SchefsProjekt okładki: Katarzyna TrzeszczkowskaProjekt graficzny i opracowanie graficzne: Anna WielbutFotoedycja: Natalia MarszałekSkład i łamanie: Monika Rudnik-Kulikowska
Zalecane wymagania systemowe i sprzętowePodręcznik elektroniczny w formacie PDF otwierany na komputerach PC i MAC wymaga zainstalowania bezpłatnego programu Adobe Reader (http://get.adobe.com/reader/); otwierany na tabletach i telefonach z systemem Apple iOS wymaga zainstalowania bezpłatnego programu iBooks (do pobrania ze sklepu App Store); otwierany na tabletach i telefonach z systemem Android wymaga zainstalowania bezpłatnego programu Adobe Reader (do pobrania z Google Play).
Pomoc techniczna: [email protected]
Materiały, do których masz dostęp, nie mogą być rozpowszechniane publicznie, nie mogą być przedmiotem dalszego obrotu. Rozporządzanie ich opracowaniem wymaga uzyskania zgody.
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 00-807 Warszawa, Aleje Jerozolimskie 96Tel.: 22 576 25 00Infolinia: 801 220 555www.wsip.pl
3
Jak korzystać z podręcznika ● 6
Rozdział 1 Przygody dnia codziennego
René Goscinny, Jean-Jacques Sempé Nowe przygody Mikołajka (fragment) ● 10
Bohaterowie twoich lektur przedstawiają się – rady dla mówiących ● 13
Joanna Kulmowa Marzenia ● 15
List tradycyjny i list elektroniczny (e-mail) – rady dla piszących; Grzegorz Kasdepke List ● 17
Joanna Olech Gdzie diabeł mówi... do usług! (fragment) ● 22
Małgorzata Musierowicz Szósta klepka (fragment) ● 26
Plan ramowy – rady dla piszących; Astrid Lindgren Pippi Pończoszanka (fragment) ● 32
Maciej Wojtyszko Bolek i Lolek. Straszne skutki oglądania telewizji (fragment) ● 37
Stanisław Grochowiak Telewizor ● 41
Liliana Bardijewska Dom ośmiu tajemnic (fragment) ● 43
Anna Onichimowska Duch starej kamienicy (fragment) ● 47
Henryk Jerzy Chmielewski Tytus, Romek i A'Tomek (fragment Księgi VII) ● 51
Opowiadanie – rady dla piszących ● 56
A może to cię zainteresuje? Ida Pierelotkin Ala Betka (fragment) ● 60
Wszyscy to czytali Hanna Ożogowska Tajemnica zielonej pieczęci (fragment) ● 63
To już znamy, powtarzamy: Między stronicami książek ● 66
Pół żartem, pół serio: Na dobry początek ● 68
Wiem, umiem, rozumiem: Barbara Stenka Masło przygodowe (fragment) – sprawdzian ● 70
Rozdział 2 Świąteczne nastroje
Tove Jansson Opowiadania z Doliny Muminków (fragment) ● 76
Jan Twardowski Nowe patyki i patyczki (fragment) ● 81
Czesław Janczarski Kamienna płyta; Helena Bechlerowa Święto Zmarłych ● 84
Janusz Szczepkowski Opowiedz nam, Ojczyzno (fragment) ● 86
Józef Wybicki Mazurek Dąbrowskiego ● 89
Łukasz Wierzbicki Dziadek i niedźwiadek. Historia prawdziwa (fragment) ● 93
Spis treści
84
3
4
Opis przedmiotu – rady dla piszących; Jerzy Broszkiewicz Wielka, większa i największa
(fragment) ● 98
Przepis kulinarny – rady dla piszących; Małgorzata Strzałkowska Zupa poziomkowa ● 103
Agnieszka Frączek Dzień Niegrzeczności ● 105
Grzegorz Kasdepke Rózga (fragment) ● 109
Teofil Lenartowicz Mizerna, cicha (fragment) ● 114
Ludwik Jerzy Kern Bajka o Starym i Nowym Roku ● 116
Życzenia – rady dla piszących ● 119
A może to cię zainteresuje? Aneta Górnicka-Boratyńska Zielone pomarańcze,
czyli PRL dla dzieci (fragment) ● 122
Wszyscy to czytali Hans Christian Andersen Dziewczynka z zapałkami ● 124
To już znamy, powtarzamy: Z książką na co dzień i od święta ● 128
Pół żartem, pół serio: W świetnym nastroju ● 130
Wiem, umiem, rozumiem: John Ronald Reuel Tolkien Władca Pierścieni.
Drużyna Pierścienia (fragment) – sprawdzian ● 132
Rozdział 3 Marzenia zwykłe i niezwykłe
Wilhelm Grimm, Jacob Grimm Królowa pszczół ● 138
Charles Perrault Wróżki ● 142
Kazimierz Władysław Wójcicki O Waligórze i Wyrwidębie ● 147
Grzegorz Ptak Oto moja baśń ● 151
Hans Christian Andersen Dzielny ołowiany żołnierz ● 154
Baśniowy bal – zaproszenie – rady dla piszących ● 161
Bohdan Butenko Jaś i Małgosia (fragment) ● 164
Andrzej Maleszka Magiczne drzewo (fragment) ● 168
Ogłoszenie – rady dla piszących ● 174
J.K. Rowling Harry Potter i kamień filozoficzny (fragment) ● 177
A może to cię zainteresuje? Michael Ende Nie kończąca się historia (fragment) ● 182
Wszyscy to czytali Bolesław Leśmian Przygody Sindbada Żeglarza (fragment) ● 184
To już znamy, powtarzamy: Pamiątki z baśniowych krain ● 188
Pół żartem, pół serio: W świecie baśni ● 190
Wiem, umiem, rozumiem: Jacek Inglot Eri i smok (fragment) – sprawdzian ● 192
5
Rozdział 4 Karuzela z uczuciami
Joanna Kulmowa Moje próżnowanie ● 200
Stanisław Grochowiak Wyliczanka ● 202
Ewa Zawistowska Radość ● 204
Julian Kornhauser Wyciągnięta ręka ● 206
Lauren St John Biała żyrafa (fragment) ● 208
Małgorzata Strzałkowska Kosze pełne snów ● 211
Józef Ratajczak Obłoki ● 213
Wincenty Faber Pogoda ● 216
Opis miejsca – rady dla piszących; Roald Dahl Charlie i fabryka czekolady
(fragment) ● 219
A może to cię zainteresuje? Mikołaj Łoziński Bajki dla Idy (fragment) ● 224
Wszyscy to czytali Julian Tuwim Dwa wiatry ● 227
To już znamy, powtarzamy: Świat wierszy ● 228
Pół żartem, pół serio: Co się kryje w wierszu? ● 230
Wiem, umiem, rozumiem: Zbigniew Jerzyna Buk; Brzoza – sprawdzian ● 232
Rozdział 5 Historie nie z tej ziemi
Notatka – rady dla piszących; Jacek Cygan Cała Polska czyta dzieciom
(fragment) ● 240
Małgorzata Strękowska-Zaremba Detektyw Kefirek (fragment) ● 244
Mark Twain Przygody Tomka Sawyera (fragment) ● 249
Alfred Szklarski Tomek na wojennej ścieżce (fragment) ● 254
Kartka z pozdrowieniami – rady dla piszących ● 260
Witold Bobiński Idę do kina (fragment) ● 265
Konstanty Ildefons Gałczyński Małe kina (fragment) ● 270
Kazimiera Iłłakowiczówna Lato ● 273
A może to cię zainteresuje? Beata Ostrowicka Eliksir przygód (fragment) ● 275
Wszyscy to czytali Zbigniew Nienacki Wyspa złoczyńców (fragment) ● 279
To już znamy, powtarzamy: Rok starsi zmykamy na wakacje ● 282
Pół żartem, pół serio: Szyfrem przez literackie i fi lmowe światy ● 284
Wiem, umiem, rozumiem: Cornelia Funke Atramentowe serce (fragment) – sprawdzian ● 286
92 Św i ą t e c z n e n a s t r o j e 93
Rady dla recytujących1. Przeanalizuj uważnie tekst; wyjaśnij, korzystając z różnych źródeł, wszystkie
niezrozumiałe fragmenty.
2. Zaznacz słowa i zwroty warte podkreślenia.
3. Poćwicz staranną wymowę trudnych słów oraz końcówek wyrazów.
4. Naucz się tekstu na pamięć.
5. Podczas wygłaszania tekstu zwracaj się do słuchaczy i utrzymuj z nimi kontakt wzrokowy.
6. Rób przerwy pozwalające nie tylko na zaczerpnięcie oddechu, ale również na podkreślenie wagi słów.
7. Zmieniaj ton głosu w zależności od treści zdań, które wypowiadasz.
5 Naucz się słów hymnu na pamięć. Wygłoś tekst Mazurka Dąbrowskiego. Skorzystaj z podanych rad.
6 Mazurek Dąbrowskiego ma w internecie oficjalną stronę. Znajdź ją i wysłuchaj trzech różnych wykonań hymnu. Które najbardziej ci się podoba? Uzasadnij swój wybór.
Poznaj autora
Łukasz Wierzbicki (ur. 1974) – redaktor, autor książek dla dzieci, podróżnik. O niezwykłym niedźwiedziu dowiedział się od sąsiadki, która opowiedziała mu o wysłuchanej audycji radiowej. Wtedy zrodziła się myśl o napisaniu powieści o niedźwiedziu--żołnierzu.
Łukasz Wierzbicki
Dziadek i niedźwiadek. Historia prawdziwa (fragment)Edynburg, Szkocja, maj 1960 roku– Chodźmy, aniołku – zaproponował dziadek. […] Chciałbym ci kogoś przedstawić. […]
Minęli małpiarnię, zakątek z pluskającymi się beztrosko pingwinami i stanęli przed rozległym zadrzewionym wybiegiem*.
– „Niedźwiedź brunatny syryjski […]”. – Dziewczynka znów odczytała tabliczkę. – Gdzie on jest?
– Tam, wygrzewa się w słońcu. – Dziadek wskazał sterczące pośród traw futrzane brzuszysko. […]
Kosmaty zwierz spojrzał na ludzi stojących przed wybiegiem*, po-trząsnął łbem, jakby nie dowierzał własnym oczom, po czym przyczła-pał do otaczającej wybieg fosy* i wyciągnął pysk w stronę gości.
– Grrrr! – zamruczał przyjaźnie.– Witaj, stary druhu! – zawołał dziadek, a jego oczy zabłysły rado-
snym blaskiem. – To Wojtek, mój przyjaciel – wyjaśnił wnuczce.– Niedźwiedź jest twoim przyjacielem? – spytała wpatrzona w zwie-
rzę dziewczynka. Gdyby wyprostowała dłoń, bez trudu dotknęłaby niedź-wiedziego nosa.
– Tak, przyjacielem z czasów wojny. – Nigdy mi o nim nie opowiadałeś – wypomniała dziadkowi Natal-
ka. […]– To dawne czasy, gdy byłem młody – odezwał się dziadek. – Wszystko
zaczęło się, gdy we wrześniu 1939 roku nazistowskie Niemcy* napadły
* wybieg – ogrodzony teren dla zwierząt.
* fosa – głęboki rów wypełniony wodą.
* nazistowskie Niemcy – Niemcy pod władzą Hitlera, który rozpoczął drugą wojnę światową.
Zapamiętaj!
Refren to powtarzająca się dosłownie albo z niewielkimi zmianami część
tekstu wiersza lub piosenki.
Zadanie projektoweOpracuj projekt znaczka pocztowego z serii „Moja Polska”. ▶ Wytnij kartonik o wymiarach 5 × 3 cm.▶ Wykonaj dowolną techniką rysunek kojarzący się z Polską, np. charakterystycznej rośliny,
zwierzęcia, miejsca.▶ Wprowadź elementy w biało-czerwonych barwach. W wybranym miejscu umieść napis
„Moja Polska”.
102 103
Małgorzata Strzałkowska
Zupa poziomkowaWeź litr poziomek. Umyj dokładnie.(Lecz nie podjadaj, bo to nieładnie!)Następnie przetrzyj przez gęste sitko.(Słyszysz? Nie ruszaj! To bardzo brzydko!)Dodaj pół litra słodkiej śmietanki – pół litra czyli dwie pełne szklanki – i chcąc uzyskać świetne wyniki, starannie połącz oba składniki. A teraz podgrzej masę na gazie,ale nie gotuj jej w żadnym razie!Zrób kogel-mogel* z trzech żółtek (kurzych)i sześciu łyżek cukru (tych dużych).Jeśli dokonasz tego w makutrze*,to kogel-mogel świetnie się utrze!Wymieszaj wszystko łyżką stołowąi pyszną zupę masz już gotową!
R a d y d l a p i s z ą c y c h
Poznaj autorkę
Małgorzata Strzałkowska (ur. 1955) – autorka wierszy dla dzieci, bajek, piosenek i scenariuszy telewizyjnych. Jej książka Zielony i Nikt otrzymała wiele nagród i została wpisana na Listę Skarbów Muzeum Książki Dziecięcej.
9 Opisz przedmiot, który ma dla ciebie lub dla twojej rodziny szczególne znaczenie.
8 Znajdź w internecie informacje o przedmiotach pokazanych na ilustracjach. Wejdź w rolę przewodnika w muzeum i opisz jeden z tych eksponatów. Skorzystaj z podanych rad.
Rady dla opisujących przedmioty1. Uważnie obejrzyj przedmiot, który chcesz opisać.
2. Zbierz o nim informacje, np. dotyczące pochodzenia.
3. Zaplanuj, co i w jakiej kolejności będziesz opisywać.
▶ We wstępie napisz, co to za przedmiot, do czego służy, kto jest jego właścicielem.
▶ W rozwinięciu opisz cechy przedmiotu: określ jego wielkość, kształt, kolor, materiał, z którego jest wykonany.
▶ Uwzględnij szczegóły charakterystyczne dla tego przedmiotu, np. zdobienia, uszkodzenia itp.
▶ W opisie zastosuj wiele przymiotników wskazujących na cechy przedmiotu.
▶ Użyj też różnorodnych czasowników, np. wyróżnia się, cechuje go, charakteryzuje się, zwraca uwagę swoim…
▶ W zakończeniu przedstaw, jak oceniasz ten przedmiot.
5. Sprawdź cały tekst i nadaj mu tytuł.
Moździerz KołowrotekTara do prania Waga stołowa
Kolorowo, zdrowo, poziomkowoPrzepis kulinarny
ZUPA POZIOMKOWA
* kogel-mogel – deser z utartych razem żółtek i cukru.
* makutra – gliniana miska do ucierania ciasta.
Małgorzata Strzałkowska
ZZupa poziomkkowaWeź litr poziomek. Umyj dokładnnie.(Lecz nie podjadaj, bo to nieładniee!)Następnie przetrzyj przez gęste siitko.(Słyszysz? Nie ruszaj! To bardzo bbrzydko!)brzydko!)Dodaj pół litra słodkiej śmietanki –pół litra czyli dwie pełne szklanki – i chcąc uzyskać świetne wyniki,starannie połącz oba składniki.A teraz podgrzej masę na gazie,ale nie gotuj jej w żadnym razie!Zrób kogel-mogel* z trzech żółtek (kurzychi sześciu łyżek cukru (tych dużych).Jeśli dokonasz tego w makutrze*,to kogel-mogel świetnie się utrze!Wymieszaj wszystko łyżką stołowąi pyszną zupę masz już gotową!
Kolorowo, zdrowPrzepis kulinar
ZUPAZUPZUPAZUPUPAZUZUPUUPAUPAPPAPAAA AA POZIOA POA POZA POOA POA POZA POA POZPOPOZPPOZOOOZIOIOZIOOOOZIOZZIOZIOIOOOOMMMMMMMMMM
93
jjjjjPoooznoznoznaznaj najnaj znanaj naj aaao naj aaoz anajo ao aaao aoo aautora
Łukaszzz Wz WWiiWiWz WWiz Wzzzzzzz eeerrrzbickierrrrrrerrrzer(ur. 19744447474474744744744) –) –) – r) – r) –) – r– rreeeedakeereee– reee– eeeee tor, autor kssiisssssss ążekążekążek ążek ążeążek ddla ążeekk ddą dke dla dddddla d aądzieci, ppppppppooodrododróżdróżdróżdróżdróżżżnik.o żnnoo r żr żo żoo O niezwywyyyykkkyykyyykykyyy łymmłymłym łym yłyłymm łymy niedźwiedddddddddddddddziuziuziu dziu dziu diu dziuziui ddowieowieowiewieziu dddoowiewiedddodziu dddowiedoo dział dział dział dziadział dział dział się od sąsiiaadadki,adki,adki,adki,dki, kssi ds ad ksi dki, k, si ksi która opowiedziiaaała aała ała mła ma mła mmuuaaała ła muu ała mu a mma mmua muuuuaa a muu a uo wysłuchaaannejnej nej aej aej auej auej auuuudyudydyyuuunej anej ej audyann un uddya ua j uunn u cji cji cjcji cji cjiradiowej. WWteddtedy tedy edy edy zt dy zrrzrWWtedy zzzrWWt zzrWW edy zW zW zzW zzzWW edyd zz odziła odziła się myśl o nnaapiapiapisapisapisapisapisannnapisaapisanna nnnna nnnnaapi naaa nniuiu iuiu uiupowieści o nniedededźwedźwdźwdedźwwwwwiiedźedźwedźwwi wwini wwwni źwwwi edziu-dziu-ziu-ziu-ziu-uu-żołnierzu.
wdziwa
iałbym ci kogoś
sko pingwinami
a znów odczytała
sterczące pośród
wybiegiem*, po-o czym przyczła-nę gości.
y zabłysły rado-wnuczce.atrzona w zwie-otknęłaby niedź-
dziadkowi Natal-
adek. – Wszystko Niemcy* napadły
* wybieg – ogrodzzzozozoooodzdzdzzzdzzzoz nynnyny nyny nteren dla zwierzątt.t.tątątątąątąąttątątt.ątt
* fosa – głęboki rówwwww wwwwwwwwwwypełniony wodą.
* nazistowskie Nieeeemmmmcymcymcycyccymmmcmcymmmmmmcyym– Niemcy pod władzdzząząąąą ązząą zzzzzząąHitlera, który rozpocczął czął ząłząłząłąłąłcccząłącccząccccdrugą wojnę światowwąąąwąwąwwąwwąwąąwąąą..
Jak korzystać z podręcznika
Zapamiętaj! Ważne pojęcia, którepowinieneś zapamiętać.
Rady dla piszącychWskazówki, które pomogą ci opanować umiejętność tworzenia wypowiedzi ustnych i pisemnych.
Poznaj autora Informacje o autorach tekstów.
Zadanie projektoweTyp zadania, które można wykonywać wspólnie z koleżankami i kolegami.
ód
m
tekstów.
9
▶▶▶
▶▶
▶▶
▶▶
wypowiedzi ustnych i pisemnych.
eł, wszystkie
w.
nimi kontakt
również na
asz.
staj
rzech różnych
toria pr
adek. […] Ch
mi się beztrbiegiem*.
ewczynk
skazał
przedom, pw stro
go ocjaśni
tała wtrudu
mniała
wał się dzstowskie
mi część
znej rośliny,
eść napis
źźwiadew k. Hist(ffra(ffrag(f(Edynburg, S– Chodźmy, aniołku – zap ł dziaprzedstawić. […]
Minęli małpiarnię, i stanęli przed rozległym
– „Niedźwiedź brunatnytabliczkę. – Gdzie on jest?
– Tam, wygrzewa się w słońtraw futrzane brzuszysko. […]
Kosmaty zwierz spojrzał na lutrząsnął łbem, jakby nie dowierzał pał do otaczającej wybieg fosy* i wyc
– Grrrr! – zamruczał przyjaźnie.– Witaj, stary druhu! – zawołał dzi
snym blaskiem. – To Wojtek, mój przyj– Niedźwiedź jest twoim przyjacielem
rzę dziewczynka. Gdyby wyprostowała dłwiedziego nosa.
– Tak, przyjacielem z czasów wojny.– Nigdy mi o nim nie opowiadałeś –
ka. […]– To dawne czasy, gdy byłem młody – o
zaczęło się, gdy we wrześniu 1939 roku
taj! ojęcia, które
mmwybi
Dzie
ddedek ws
ących ppm ocm oczoł pysk w
k, a jegegel – el – wyj– spyt
ń, bez tr
wypom
ezwazis
Łukasukasz Wi Wiierzerzbicki
DziaDziadziadek i niedźiedźwiwi(ffragment))
rg, SzkSzkocja, maj 1960 rokuaniołku – zaproponoponował dz
ięę, zakątek z pluskającymcymym zadrzewionymonym w
ny syryjsyryjski […]”. –
ońcu. – Dziadziadad
udzi stojął własnym
ciąągnągnął
ziadekyjacieemem? dłoń
– w
odeodena
zwierzęcia, miejsca.▶ Wprowadź elementy w biało-czerwonych barwach. W w
„Moja Polska”.
ZapaWażpow
ZadaTyp zwykoz kol
Ćwiczenia w wersji elektronicznej, które rozwiążesz na stronie internetowej
Rozumiem! Myślę! Działam!Zestawy zadań i poleceń, które ułatwią ci pracę z tekstem.
Wiem, umiem, rozumiemTest sprawdzający wiedzę i umiejętności.
Wiem więcejInformacje i ciekawostki poszerzające twoją wiedzę.
Pół żartem, pół serioGry i zabawy powtórzeniowe.
To już znamy, powtarzamy Podsumowanie w formie graficznej.
Wszyscy to czytali Lekcje dodatkowe zawierające utwory do samodzielnego czytania.
W li
182 183
Czar Góry Magnetycznej * heban – czarne i bardzo twarde drewno.
* dukaty – dawne złote monety.
* taić – ukrywać, trzymać w tajemnicy.
* spiżowy – wykonany ze spiżu, czyli stopu miedzi, cyny i cynku.
ujrzałem przed sobą na samym wierzchole Góry pomnik, olbrzymi, spiżo-wy* pomnik jakiegoś rycerza. Siedział na spiżowym rumaku, dumnie wzno-sząc czoło i dumnie krzyżując obydwie dłonie na piersi. Zbliżyłem się, aby od-czytać napis na pomniku. Napis głosił, co następuje:
Nazywam się Ktokolwiek, żyłem jakkolwiek, po śmierci przeby-wam gdziekolwiek. Przygodny zwiedzaczu Góry Magnetycznej, jeże-li chcesz mnie na nowo do życia powołać, wymów wobec mnie sło-wo: „geniusz”, a natychmiast obudzę się na dźwięk mego imienia, lecz strzeż się w rozmowie ze mną użyć słowa: „osioł”, gdyż natychmiast obrócę się w spiż, którym jestem obecnie.
Odczytawszy ów napis namyśliłem się i po długim namyśle wyrze-kłem dość głośno:
– Geniusz.
L e k c j a d o d a t k o w a // Ws z y s c y t o c z y t a l i
Bolesław Leśmian
Przygody Sindbada Żeglarza (fragment)
Pode mną piętrzyła się czarna jak heban* Góra Magnetyczna, najeżo-na gwoździami, nożami, widelcami, siekierami, mieczami, dukata-
mi*, talarami, guzikami, kotwicami i tysiącem innych przedmiotów oraz klejnotów złotych i srebrnych. [...] Zdawało mi się, iż tkwię na czubie jakie-goś śmietnika, i nie mogłem zrozumieć, czemu taki śmietnik tai* w sobie tak nieodpartą potęgę! Powoli uniosłem oczy wzwyż i ze zdziwieniem
ujrzałem przed sobą na samym wierzchole Gwy* pomnik jakiegoś rycerza. Siedział na spiżosząc czoło i dumnie krzyżując obydwie dłonie nczytać napis na pomniku. Napis głosił, co nastę
Nazywam się Ktokolwiek, żyłem jakkowam gdziekolwiek. Przygodny zwiedzaczuli chcesz mnie na nowo do życia powołaćwo: „geniusz”, a natychmiast obudzę się nastrzeż się w rozmowie ze mną użyć słowaobrócę się w spiż, którym jestem obecnie.
Odczytawszy ów napis namyśliłem się ikłem dość głośno:
– Geniusz.
T j
66 67Po w t ó r z e n i e // To j u ż z n a m y, p o w t a r z a m y
Narracja toopowiadanie, opis.
Rozmowy bohaterów to dialogi.
Autor wymyśla świat przedstawiony, czyli:
▶ bohaterów,▶ zdarzenia,▶ czas i miejsce akcji.
O zdarzeniach, które przytrafiają się bohaterom w określonym miejscu i czasie, opowiada wymyślony przez autora narrator.
Ten stworzony przez autoraświat to
f ikcja literacka.
Narracja to
opowiadanie, opis.
O zdarzeniach, które pw określonym miejscu iprzez autora narrato
Ten stworrzony rzony przez azez autooraśwświat to
ff ikcja lliterackka.
j
ół iPół
228 229
▶ Odgadnij, jak nazywają się wiosenne kwiaty.● Tańczą na górskiej hali w f ioletowych sukienkach.● Mają białe płatki otaczające żółty środek z pomarańczową obwódką. ● Przeciskają się niestrudzenie przez resztki śniegu.● Rozkwitają nad stawem niczym tysiące słońc.● Unoszą kiście zapachu.
Podpowiedzi:– Ożywienie opisuje przebiśniegi.– Przenośnią zostały określone bzy.– Uosobienie nazywa krokusy.– Porównanie dotyczy kaczeńców.
– Za pomocą epitetów zostały opisane narcyzy.
Po w t ó r z e n i e // Pó ł ż a r t e m , p ó ł s e r i o
Ewa Stadtmüller
Cztery córkiCztery miał córki Tato – Roki kochał je szalenie,bo miła była każda z nichi piękna jak marzenie.
Pierwsza radosna niczym świt,w zieloną mgłę spowita.Z ptakami śpiewa pośród drzewi jako kwiat zakwita.
Druga gorący uśmiech śle,po łąkach biega bosa,zapach skoszonych świeżo traw w złocistych niesie włosach.
▶ KARUZELA Z PYTANIAMI – GRA. Pokręć się na karuzeli z pytaniami i poleceniami w towarzystwie córek Taty – Roku. Przygotuj dwa pionki i zagraj z kolegą lub koleżanką z ławki. Każda dobra odpowiedź to ruch do przodu, błędna – to postój.
1. Z ilu zwrotek składa się wiersz?2. Ile wersów jest w każdej zwrotce?3. Podaj rymujące się pary wyrazów w każdej
ze zwrotek. 4. Wyszukaj w tekście epitet, który odnosi się
do każdej z czterech pór roku.5. Czy w wierszu jest refren?6. Wskaż w wierszu co najmniej
trzy uosobienia.7. Zacytuj porównanie dotyczące wiosny.8. Podaj wszystkie epitety dotyczące
drugiej córki z wiersza.9. Wyjaśnij, jak rozumiesz określenie
„płaszcz z tęczowych liści”.10. Jaki to środek poetycki:
„w koszyku niesie złote sny”?11. Którą postać literacką przypomina
czwarta córka?12. Oceń, który wyraz najlepiej określa
nastrój wiersza: pogodny, tajemniczy, niespokojny.
1
2
8
12
3 9 4
14
5
6
10
13
7
11
15
A.
B.
C.
D.
E.
F.
G.
Ta trzecia rudy warkocz ma,i płaszcz z tęczowych liści.W koszyku złote niesie sny,komuż się mogą przyśnić?
A czwarta strojna w biały puchdiamenty ma w koronie,naszyjnik z sopli lodu stu,lodowy też pierścionek.
Objaśnienie haseł: A. Stożek zwisający z dachu
podczas zimowych chłodów.B. Fryzura ze splecionych włosów. C. Drogocenny kamień. D. Złota lub srebrna ozdoba
z oczkiem. E. Ozdoba na szyję. F. Przedmiot wyplatany często
z wikliny. G. Początek dnia.
▶ Wypełnij diagram wyrazami z wiersza. Litery od 1 do 15 utworzą hasło. Wyjaśnij jego znaczenie.
112 2
3
4
5
67
8
9
10
11
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
Pytania i polecenia dotyczące wiersza Cztery córki
▶ Odgadnij, jak nazywają się wiosenne kwiaty.●● Tańczą na górskiej hali w f ioletowych sukienk●● Mają białe płatki otaczające żółty środek z po●● Przeciskają się niestrudzenie przez resztki śn●● Rozkwitają nad stawem niczym tysiące słońc●● Unoszą kiście zapachu.
Podpowiedzi:– Ożywienie opisuje przebiśniegi.– Przenośnią zostały określone bzy.– Uosobienie nazywa krokusy.– Porównanie dotyczy kaczeńców.
– Za pomocą epitetów zostały opisane narcyzy
▶ KKARUZELA Z PYTANIAAMI – GRA.Pokręć się na karuzeli z pytaniami i poleceniami wPrzygotuj dwa pionki i zagraj z kolegą lub koleżankto ruch do przodu, błędna – to postój.
1. Z ilu zwrotek składa się wiersz?2. Ile wersów jest w każdej zwrotce?3. Podaj rymujące się pary wyrazów w każdej
ze zwrotek.4. Wyszukaj w tekście epitet, który odnosi się
do każdej z czterech pór roku.5. Czy w wierszu jest refren?6. Wskaż w wierszu co najmniej
trzy uosobienia.7. Zacytuj porównanie dotyczące wiosny.8. Podaj wszystkie epitety dotyczące
drugiej córki z wiersza.9. Wyjaśnij, jak rozumiesz określenie
„płaszcz z tęczowych liści”.10. Jaki to środek poetycki:
„w koszyku niesie złote sny”?11. Którą postać literacką przypomina
czwarta córka?12. Oceń, który wyraz najlepiej określa
nastrój wiersza: pogodny, tajemniczy, niespokojny.
10
1
Pytania i polecenia dotyczzące wiersza Cztery córki
iWi i
194 195
8 Napisz zaproszenie, które mogła otrzymać Marusza od Wielkiej Rady.
9 Przedstaw, dlaczego Widukind chciał być przy narodzinach smoka.
10 Objaśnij, czym były wuki.
11 Wyjaśnij, jak rozumiesz sens zdania: „Smok to rozumne stworzenie i tak jak człowiek może być dobry albo zły, nic nie jest z góry przesądzone”.
12 Wymień elementy charakterystyczne dla baśni, które dostrzegasz w tym fragmencie powieści.
13 Napisz krótką baśń o wędrówce Eri do Ewanny.
1 Kto jest kim? Dopasuj określenia do postaci.
Eri czarodziejka znająca się na ziołach Marusza gnom, przewodnik na czas wędrówkiKołatek dobra wróżka czekająca na przybyszówEwanna czarnoksiężnik pragnący zdobyć władzę nad smokiem Widukind dziewczynka, której powierzono niezwykłą misję
2 Określ, czy poniższe zdania dotyczące tekstu są prawdziwe, czy fałszywe.
a. Eri nie bała się Lasu, ale przerażała ją wiedźma.b. Chata Maruszy stała na skraju wsi.c. Na środku izby w chacie Maruszy znajdował się stół.d. Marusza wcześniej mieszkała w zamku.e. Smocze jajo było zimne jak kamień.f. Marusza była sprytniejsza od Widukinda.
3 Wskaż poprawne dokończenie zdania.
W chacie Maruszy unosił się zapacha. pieczonego ciasta. c. rozmaitych ziół.b. smażonych konf itur. d. kiszonej kapusty.
4 Wskaż poprawne dokończenie zdania.
Smocze jajo zostało odnalezione przeza. gnoma. c. czarnoksiężnika.b. wróżkę. d. władcę smoków.
5 Wskaż poprawne dokończenie zdania.
Smocze jajo było a. ciemnoniebieskie. c. szarosine.b. atramentowoczarne. d. różnokolorowe.
6 Wskaż poprawne dokończenie zdania.
Marusza, wiedząc, że zbliżają się słudzy Widukinda,a. wpadła w panikę. c. roześmiała się głośno.b. zaczęła płakać. d. zachowała spokój.
7 Popatrz na rysunek obok i wymień trzy charakterystyczne cechy wyglądu czarodzieja.
Sprawdzam się!
Sp r a w d z i a n // W i e m , u m i e m , r o z u m i e m
8 Napisz zaproszenie, które mogła otrzymać M
9 Przedstaw, dlaczego Widukind chciał być przy
10 Objaśnij, czym były wuki.
11 Wyjaśnij, jak rozumiesz sens zdania: „Smok to może być dobry albo zły, nic nie jest z góry prz
12 Wymień elementy charakterystyczne dla baśnipowieści.
13 Napisz krótką baśń o wędrówceEri do Ewanny.
am!
stemstem.
Przygodydnia codziennego
Poznasz bohaterów:● z Mikołajkiem przygotujesz się
do wkroczenia w nowy rok szkolny,● z bohaterami Jeżycjady porozmawiasz
przy stole, smakując kawałek tortu,● z Bolkiem i Lolkiem podyskutujesz
na temat telewizji,● z Tytusem, Romkiem i A’Tomkiem
poznasz tajemnice komiksu oraz… karbonu.
Dowiesz się:● co to jest f ikcja literacka, ● co składa się na świat
przedstawiony utworu,● kim jest narrator i jakie są
elementy narracji,● co to jest komiks.
Nauczysz się: ● przedstawiać siebie i innych,● pisać list,● układać plan ramowy, ● opowiadać o zwykłych
i niezwykłych wydarzeniach.
10 P r z y g o d y d n i a c o d z i e n n e g o
Do zobaczenia, wakacje… Wracamy do szkoły!
René Goscinny*, Jean-Jacques Sempé*
Nowe przygody Mikołajka (fragment)
Mama powiedziała, że niedługo zaczyna się szkoła, więc jutro pój-dziemy kupić rzeczy.
– Jakie rzeczy? – zapytał tata.– Dużo rzeczy – odpowiedziała mama. – Między innymi nowy torni-
ster, piórnik, no i buty.– Znowu buty? – wykrzyknął tata. – To nie do wiary! Zjada je czy co?
* czytaj: rene gosini.
* czytaj: żą żak sempe.
W 2009 roku na podstawie serii książek o Mikołajku powstał f ilm.
Czy aktor grający
tytułową rolę (drugi od lewej) odpowiada twoim wyobrażeniom o bohaterze opowiadania?
11
Poznaj autora
René Goscinny (1926–1977) – pisarz francuski, syn emigrantów z Polski, współtwórca komiksów o przygodach Asterixa i Obelixa (czytaj: asteriksa i obeliksa) oraz Lucky Luke’a (czytaj: laki luka), znany jako autor serii książek o Mikołajku, które ilustrował Jean-Jacques Sempé. Przygody tytułowego bohatera, opisane w ośmiu tomach, od ponad pięćdziesięciu lat rozśmieszają kolejne pokolenia czytelników.
Wiem więcej
– Nie, ale je zupę, żeby rosnąć – wyjaśniła mama. – A kiedy rośnie, stopy mu też rosną.
Więc następnego dnia poszliśmy z mamą na zakupy, no i pokłócili-śmy się trochę o te buty, bo ja chciałem adidasy, a mama powiedziała, że kupi mi parę solidnych skórzanych butów, a jak mi się nie podoba, to za-raz wracamy do domu, a tata będzie się gniewał.
Sprzedawca w sklepie był miły. Dał mi zmierzyć mnóstwo butów, tłu-macząc mamie, że wszystkie są super. Mama nie mogła się zdecydować, w końcu spodobały jej się takie jedne brązowe i spytała, czy dobrze się w nich czuję, a ja powiedziałem, że tak, żeby nie robić przykrości sprze-dawcy, chociaż buty trochę mnie uwierały.
Potem mama kupiła mi fantastyczny tornister. Po lekcjach zawsze się bawimy tornistrami: rzucamy je pod nogi kolegom, żeby się przewróci-li – strasznie chciałbym się już z nimi spotkać! A potem mama kupiła mi jeszcze piórnik, który wygląda jak kabura rewolweru, ale zamiast re-wolweru jest w nim temperówka, która wygląda jak samolot, gumka, któ-ra wygląda jak mysz, ołówek, który wygląda jak flet, i masa rzeczy, które wyglądają jak inne rzeczy, tak że w klasie będzie się można powygłupiać.
Wieczorem tata obejrzał wszystko, co mi kupiła mama, i powiedział, że ma nadzieję, że będę dbać o swoje rzeczy, a ja obiecałem, że będę. Bo ja naprawdę bardzo szanuję swoje rzeczy, a temperówka stłukła się przed kolacją, kiedy bawiłem się w bombardowanie myszy. No i tata się zdener-wował, powiedział, że odkąd wróciliśmy do domu, jestem nie do wytrzy-mania, i że nie może się doczekać, kiedy wreszcie zacznie się szkoła.
Bo musicie wiedzieć, że rok szkolny tuż-tuż, ale my z rodzicami już dawno wróciliśmy z wakacji.
przekład: Barbara Grzegorzewska
Mikołajek i inne chłopaki, René Goscinny, Jean-Jacques Sempé,
Barbara Grzegorzewska, Wydawnictwo Nasza Księgarnia Sp. z o.o.
Pierwowzorem szkolnego tornistra był wojskowy plecak, zrobiony z mocnego materiału, wyposażony
w szelki, paski i klamry, do których żołnierz przyczepiał potrzebne mu rzeczy, np. koc czy naczynie używane do posiłku.