202
ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti humanitarul mecnierebaTa fakulteti qarTuli literaturis mimarTuleba ia Radua ia Radua ia Radua ia Radua qarTuli himnografiis wyaroebi qarTuli himnografiis wyaroebi qarTuli himnografiis wyaroebi qarTuli himnografiis wyaroebi iv. javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis filologiis doqtoris akademiuri xarisxis mosapoveblad wardgenili d i s e r t a c i a d i s e r t a c i a d i s e r t a c i a d i s e r t a c i a samecniero xelmZRvanelebi: nestan sulava nestan sulava nestan sulava nestan sulava filologiis mecnierebaTa doqtori, profesori lela xaCiZe lela xaCiZe lela xaCiZe lela xaCiZe filologiis mecnierebaTa doqtori, profesori Tbilisi 2009 weli avtoris stili daculia

ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti

humanitarul mecnierebaTa fakulteti

qarTuli literaturis mimarTuleba

ia Raduaia Raduaia Raduaia Radua qarTuli himnografiis wyaroebiqarTuli himnografiis wyaroebiqarTuli himnografiis wyaroebiqarTuli himnografiis wyaroebi

iv. javaxiSvilis saxelobis Tbilisis

saxelmwifo universitetis filologiis

doqtoris akademiuri xarisxis

mosapoveblad wardgenili

d i s e r t a c i ad i s e r t a c i ad i s e r t a c i ad i s e r t a c i a samecniero xelmZRvanelebi: nestan sulavanestan sulavanestan sulavanestan sulava

filologiis mecnierebaTa doqtori,

profesori

lela xaCiZelela xaCiZelela xaCiZelela xaCiZe

filologiis mecnierebaTa doqtori,

profesori

Tbilisi 2009 weli

avtoris stili daculia

Page 2: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

2222

SesavaliSesavaliSesavaliSesavali

himnografia sinkretuli dargia. is Tavis TavSi moicavs rogorc

Teologiur, aseve esTetikur da musikalur aspeqtebsac, radganac misi

saRmrTo daniSnuleba galobiT Sesrulebaa. vinaidan sagalobeli

erTdroulad saRvTismetyvelo, musikaluri da literaturuli

nawarmoebia, misi kvleva sami mimarTulebiT warimarTeba: liturgikul-

saRvTismetyvelo, literaturuli da musikaluri. CvenTvis

gansakuTrebuli mniSvneloba aqvs sagaloblis literaturaTmcodneobiTi

TvalsazrisiT Seswavlas, rac imavdroulad warmoaCens kacobriobis

zogadesTetikur monapovars poeziis saxiT; Tumca, aris SemTxvevebi,

rodesac bevri ram zogadTeoriuli meTodebis parametrebs scildeba da

masze pasuxs saRvTismetyvelo meTodis gamoyenebis Sedegad viRebT.

swored liturgikuli datvirTva da saRvTismetyvelo aspeqtisadmi

orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis

wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

avtorebi mainc axerxebdnen TavianTi individualizmis SenarCunebas da

metic, es mravalgzis ganmeorebuli motivi Tu Tematika maTi meSveobiT

mudam saintereso da sasiamovno iyo msmenelisaTvis. emociuri

mravalferovneba ki, romelic xSir SemTxvevaSi avtoris piradi ganwyobis

gamomxatvelia, Tematur mravalferovnebasac ganapirobebs.

Tanamedrove msmeneli himnograf avtors imdenad daSorda, ramdenadac

misTvis gaugebari gaxda simboloTa is sistema, riTac sargeblobdnen es

avtorebi da rac TavisTavad himnografiis umTavres atributs

warmoadgens. akaki baqraZem erT-erTma pirvelma gamokveTa es problema:

`dRevandel mkiTxvels ver gaugia, ratom ixiles RmrTismSobeli kibed,

mayvlad, mTad, sawmisad. arada, es saxeebi himnidan himnSi meordeba~

(baqraZe 1981: 56). manve SemogvTavaza ramdenime konkretuli saxe-simbolos

saxismetyvelebiTi analizi, romlis mixedviT sasuliero poeziis saxeebi

Zveli da axali aRTqmis wignebs mWidrod daukavSira (baqraZe 1981: 65).

teqsti dinamiur damokidebulebaSia avtorTan da mkiTxvelTan, amitom

arsebobs teqstTan identifikaciis gansxvavebuli formebi. himnografia

ar SeiZleba aRviqvaT, rogorc erTi ganyenebuli dargi. mas himnografebi

Page 3: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

3333

`didebismetyvelebas~ SemTxveviT rodi uwodebdnen, radganac

sagalobelTa daniSnuleba upirvelesad adamianTa RvTivganbrZnobaa, rac

uflis, yovladwmida RvTismSoblisa Tu wmidanebis didebiT

gamoixateboda. magram es ar iyo mxolod dideba, gamomdinare iqedan, rom

sagalobelSi Sezavebulia Teologia da mxatvruli azrovneba, Tanac,

saRvTo sibrZne esTetikuri gancdiTaa gamoxatuli.

`himnografia dafarulis gancxadebaa, saRvTo sibrZnea, igi

winaswarmetyvelTa samwerlo tradiciebis gagrZelebadaa aRqmuli.

sagalobelSi simboloebiT metyveleba misi saxismetyvelebiTi gaazrebis

safuZvels qmnis, saxismetyvelebaSi ki saRvTismetyveloc moiazreba da

esTetikuric” (sulava 2002: 92).

himnografia bibliur saxismetyvelebas emyareba. simboloebiT

azrovnebas safuZveli wmida werilSi eyreba; TviT macxovari igavebiT

esaubreba ers. Tavis epistoleebSi mociquli pavle ZvelaRTqmiseul

movlenebs simbolurad ukavSirebs xolme axal aRTqmas (gal. 4; 22-26; 1

kor. 9; 9-10 da sxv.).

saxismetyvelebiTi azrovnebis centri gaxda aleqsandriuli skola. IV-

V saukuneebis qristianul samyaroSi ori warmmarTveli saRvTismetyvelo

skola arsebobda _ antioqiisa da aleqsandriisa: `aleqsandriis skolaSi

gamefebuli iyo alegoriuli, an Zveli qarTuli terminologiiT,

saxismetyvelebiTi meTodi, romelic saRmrTo teqstSi eZebda uaRresad

saidumlo azrs... antioqiis skolaSi, piriqiT, miRebuli iyo realisturi

meTodi~ (kekeliZe 1972: 180).

yoveli qristianis daniSnuleba ganRmrTobaa _ `iyveniT Tquen srul,

viTarca mamaÁ Tqueni zecaTaÁ srul ars~ (mT. 5, 48), rac iTvaliswinebs

zneobriv srulyofasa da gamudmebiT swrafvas RvTisadmi, es ki moiTxovs

saRvTo cnobierebas. liturgiaSi monawile adamianisaTvis sulieri

amaRlebuloba swored zedroulobiT ganicdeba da is simbolurad masSi

monawilec xdeba, radgan `saRvTo liturgia Tavad aris udidesi

simboluri qmedeba. saeklesio mamebi (wm. maqsime aRmsarebeli,

areopagitika, nikoloz kavasila) liturgias erTxmad uwodeben ara

mxolod saidumlos, aramed `saidumloTmcodneobas~, mistagogias. is ara

mxolod gawmends Cvens RvTaebriv cxovrebas da RvTisadmi Cvens

Page 4: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

4444

msxverplSewirvas warmoadgens, aramed, amasTanave, gvaswavlis RvTis

sityvas, gangvicxadebs dafaruls~ (kerni 1999: 315). amaSi ki umTavres

rols SemecnebiTi funqciis matarebeli sagaloblebi asrulebs.

Zvel egviptur, indur, Sumerul, babilonur himnebSi RmerTebs

ganadidebdnen. platonis ganmartebiT, himni RvTaebisadmi aRvlenili

vedrebaa. himnebiT RvTaebas scemdnen Tayvans. netari avgustines

ganmartebiT ki, `himni esaa galoba, romelic RmerTs ganadidebs. RmerTs

Tu adideb, magram ar galob, es ar aris himni, xolo Tu galob, magram ar

adideb RmerTs, am simRerasac ar SeiZleba vuwodoT himni~.

qristianobamde da qristianobis damkvidrebis Semdegac himni RvTis

sadidebel galobad miiCneoda. termini himni qarTul sasuliero poeziaSi

ar gvxvdeba. RvTisadmi miZRvnil sagalobels qeba, Sesxma, galobani

ewodeba (grigolaSvili 2002: 66-67).

wm. grigol noselis ganmartebiT, himni aris `qristianis amaRlebuli,

RvTaebrivi cxovreba, romelic zeciurze, amaRlebulsa da RvTaebriobaze

fiqriT warimarTeba, rodesac is ufals ganadidebs ara sityvebiT, aramed

Cinebuli cxovrebiT~ (biCkovi 1999: 353).

sagalobeli miemarTeba macxovars, sauflo dResaswaulebs,

yovladwmida RvTismSobelsa da wmidanebs. amdenad, misi Tematika

SemosazRvrulia, magram ara erTferovnad gamoxatuli, radgan TiToeuli

RvTivgabrZnobili himnografi simbolurobiTa Tu saxeTa paralelizmebiT

dafarul sibrZnesac gangvicxadebda da mSvenierebasac mxolod misTvis

damaxasiaTebeli individualurobiT gvaziarebda.

revaz baramiZe simbolos ara marto mxatvrul gamosaxviT saSualebad,

aramed azrovnebis stiladac miiCnevs (baramiZe 1966: 164), romlis

gverdiTac didi adgili uWiravs alegoriasac da `xSir SemTxvevaSi

azrovnebis gamoxatvis es ori xerxi imdenad mWidrod aris

urTierTdakavSirebuli, rom maTi gaTiSva, gamijvna SeuZlebeli xdeba~

(baramiZe 1966: 175) da ganumeorebeli saxismetyvelebiTi foni iqmneba.

`ZiriTadi Tavisebureba bibliuri da qristianuli religiur-

mxatvruli saxe-simboloebisa maTi saxismetyvelebiTi moazrebaa. Zveli

qarTuli termini `saxismetyveleba~ gulisxmobs saxeobrivi gamoxatvis

sxvadasxva formas (rogorc alegoriul-simbolurs, ise saerTod

Page 5: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

5555

tropuls). igi gulisxmobs agreTve mTlianad mxatvrul azrovnebas,

mxatvrul Sinaarss~ (bezaraSvili 1983: 66).

termini `saxismetyvelebiTi~ `Cven gvxvdeba jer kidev eqvTime

mTawmidelis mier naTargmn maqsime aRmsareblis cxovrebaSi, sadac

naTqvamia: `da gamoTargmna... saxismetyvelebiT... wmidisa Jamiswirvisa...

aRwera~ (kekeliZe 1972: 223), magram ufro garkveviT mas efrem mcire

ganmartavs. is saRvTismetyvelo Txzulebas orgvarad gaiazrebs _ 1.

ganmartebiTad, romelic nawarmoebis Sinaarsis pirdapir gagebas

gulisxmobs da 2. saxismetyvelebiTad, romelic nawarmoebis simboluri

da alegoriuli Sinaarsis gaazrebaa: `romelime ganmartebiT Targmnis

muÃlsa da romelime saxis-metyuelebiT; da ara xolo orni da organ;

aramed TÂT igive erTi da erTsa Sina adgilsa ganhmartebsca da

saxismetyuelebsca masve da erTsa muÃlsa... yovelsave muÃlsa

saxismetyuelebaÁ SesaZlebel ars ara erTi saxe oden, aramed

mravalsaxedca~ (SaniZe 1968: 82).

eqvTime koWlamazaSvili daviT winaswarmetyvelis SegonebebSi _

`ugalobdiT ufalsa galobiTa axliTa~ (fs.149, 2) da `ugalobdiT mas

mecnierebiT~ (fs. 46, 8) himnografiasa da mis daniSnulebas moiazrebs:

``galoba axali~ moaswavebs saeklesio himnografias, romelic

qristianuli eklesiis dafuZnebisTanave Caisaxa da misi ganviTareba

dRemde ar Sewyvetila. sxvadasxva drois himnografebi gansxvavebuli

maneriT, mxatvruli saxeebiT, saRmrTo istoriisa da saRvTismetyvelo

moZRvrebis axleburi gadmocemiT Txzavdnen liturgikuli daniSnulebis

dasdeblebs, stiqaronebs, kanonebs da sxva saxis himnebs. amasTanave,

sagalobelTa mravalferovneba ar unda gamxdariyo saRmrTo moZRvrebis

gayalbebis, mwvaleblobis wyaro. amitom gansakuTrebiT yuradsaRebi iyo

am mxriv daviT mefis miTiTeba: `ugalobdiT mas mecnierebiT~. `mecniereba~

anu codna sWirdeboda himnografs imisaTvis, raTa sworad gaego saRmrTo

werilis esa Tu is saxe; jerovnad daekavSirebina isini erTmaneTTan, ar

eRalatna zomierebisaTvis, ar daerRvia sarwmunoebis dogmati~

(koWlmazaSvili 1990: 7). es `mecniereba~ rom marTlac aucilebeli

faqtori iyo, iqedanac Cans, rom himnebSi ramdenime dargia dakavSirebuli

erTmaneTTan _ Teologia, heortologia, egzegetika, polemika, kanonika;

Page 6: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

6666

amave dros, himnografiuli Janri avtorisagan mravalmxriv SemoqmedebiT

niWsac moiTxovda, radganac sagalobelSi yovelive es umetesad

saxismetyvelebiTi sistemiT gamoixateboda, rac msmenels

inteleqtualuradac zrdida da esTetikur siamovnebasac aniWebda.

axali galobis arss netari avgustines TvalTaxedviT gvamcnobs l.

grigolaSvili, romlis Tanaxmadac axali galoba siyvarulia: `netari

avgustines Tanaxmad, axali galoba mowodebulia, aRadginos codviT

dacemis Sedegad darRveuli harmonia samyarosi. misive azriT, darRveuli

taZris nangrevebze unda aRimarTos axali taZari _ axali saxli RvTisa,

msoflio eklesia, romelic siyvarulis meSveobiT dedamiwaze da mTel

universumSi aRadgens harmonias. am gziT axali galoba uSualod

ukavSirdeba axali samyaros Seqmnis process: `Tu mTeli dedamiwa

warmoTqvams axal galobas, maSin nageboba axali taZrisa xorcs Seisxams

swored axal galobaSi. TviT galobaa es nageboba, Tu Zvel yaidaze ar

mReri~... `ase rom, ganagrZobs netari avgustine, _ mTeli dedamiwa

warmoTqvams axal galobas, mTel dedamiwaze Sendeba saxli, mTeli

dedamiwaa saxli RvTisa~ (grigolaSvili 2002: 73).

sagalobeli ori tipisaa _ 1. RvTis, sauflo dResaswaulebisa da

RvTismSoblisadmi miZRvnili da 2. wmidanebisadmi miZRvnili. Cveni

kvlevac am ori mimarTulebiT warvmarTeT.

himnografia sargeblobs bibliiTa da masze damyarebuli

saRvTismetyvelo literaturiT. masSi mravali problemaa aRZruli,

magram erTi Temis farglebSi SeuZlebelia himnografiis wyaroebis

mTeli sisruliT warmoCena da yoveli problemis ganxilva, amitom

ZiriTadad SemovifargleT konkretul Tematikaze bibliuri wyaroebis

damowmebiTa da gaanalizebiT.

Temis pirvel nawilSi ganvixileT sauflo dResaswaulebisa (aRdgomis

brwyinvale dResaswaulisadmi miZRvnili sagaloblebis garda) da

RvTismSoblisadmi miZRvnili sagaloblebis saxismetyvelebiTi aspeqti,

rac, faqtobrivad, maTi erTad Tavmoyris, TiToeuli dResaswaulis

mixedviT dalagebisa da ganxilvis pirveli mcdelobaa; naSromis meore

nawilSi ki ganvixileT qarTveli wmidanebisadmi (abo tfileli,

konstanti kaxi da ilarion qarTveli) miZRvnili sagaloblebi da maTi

Page 7: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

7777

mimarTeba hagiografiul TxzulebebTan, sadac SevecadeT warmogveCina,

erTi mxriv, Tu rogoraa gandidebuli zeSTasofelSi damkvidrebuli

wmidani _ macxovars miaxloebuli adamiani, romelmac Tavisi

srulqmnilebis gza qristes baZviT ganvlo, Tavad ki misabaZi Seiqmna sxva

qristianisaTvis da, meore mxriv, sagaloblisa da hagiografiuli

Txzulebis Tematur-saxismetyvelebiTi paralelebi.

am sakiTxebTan dakavSirebiT ganvizraxeT wyaroebis moZieba, damowmeba

da gaanalizeba, raTa gveCvenebina, Tu raoden Rrma ganaTlebas flobdnen

himnografebi da raoden maRali sulieri da inteleqtualuri done unda

hqonoda sagaloblis aRmqmelsac.

mtkicebas ar saWiroebs TviTon is faqti, rom himnografia, rogorc

qristianuli xelovnebis nawili, saRvTo werils efuZneba, bibliuri

wyaroebiT sazrdoobs da wmida werilis simboluri ena iqca mis

safuZvlad, magram, imavdroulad, himnografia zogadesTetikuri

parametrebiTac xasiaTdeba, rac mis mxatvrulobasa da lirikulobas

ganapirobebs. mxatvruli interpretaciebi qmnis esTeturobis gancdas.

Tumca, am SemTxvevaSic misi masazrdoebeli wmida werilis saxe-

simboloebi da alegoriul-igavuri metyvelebaa.

sagaloblis srulyofili aRqmisa da SefasebisaTvis aucilebelia

saxismetyvelebiTi analizi, rac saSualebas iZleva, warmovaCinoT is

siRrmiseuli fenebi, rac mTlianobaSi sagaloblis funqcias

warmoadgens. amitomac sauflo dResaswaulebisadmi miZRvnili

sagaloblebis magaliTze SevecadeT gveCvenebina himnografiuli

saxismetyvelebis ganviTareba, misi tradicia; warmogveCina is funqciebi

da saxismetyvelebiTi aspeqti, romlebic erTianobaSi qmnian himnis

saRvTismetyvelo da poetur plans.

Page 8: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

8888

nawili Inawili Inawili Inawili I

sauflo dResaswaulebisadmi miZRvnil sagalobelTa wyaroebisauflo dResaswaulebisadmi miZRvnil sagalobelTa wyaroebisauflo dResaswaulebisadmi miZRvnil sagalobelTa wyaroebisauflo dResaswaulebisadmi miZRvnil sagalobelTa wyaroebi

$1. bibliuri saxismetyvelebis zogierTi $1. bibliuri saxismetyvelebis zogierTi $1. bibliuri saxismetyvelebis zogierTi $1. bibliuri saxismetyvelebis zogierTi aspeqti aspeqti aspeqti aspeqti

qristeqristeqristeqristeSobisadmi miZRvnil sagaloblebSiSobisadmi miZRvnil sagaloblebSiSobisadmi miZRvnil sagaloblebSiSobisadmi miZRvnil sagaloblebSi

...`da Sva Ze igi misi pirmSoÁ da SexÂa igi saxuevliTa da miawvina igi

bagasa~ (lk. 2; 7). ase iSva beTlemSi yovladwmida RvTismSoblis mier Ze

RvTisa _ ieso qriste. macxovris SobiT pirvelcodviT dacemuli adamiani

ufals mieaxla da aRdga darRveuli kavSiri. RmerTma ar gawira

kacobrioba da mxsnelad Tavisi Ze mouvlina, riTac aRasrula Tavisi

danapirebi adamis modgmisadmi.

qristes Soba Seiqna dasabami axali cxovrebisa, romelic axali

moZRvrebiT iyo gajerebuli da axal adamians moiTxovda. `da aResruleba

is, rac yvela siaxleze uaxlesia, rac mxolod siaxlea mzis qveS, riTac

saCinovdeba RvTis usasrulo Zliereba, radgan ra aris imaze ufro

aRmatebuli, RmerTi rom adamiani xdeba?~ (damaskeli 2000: 105-106). es

udidesi movlena, bunebrivia, jerovnad iqna gandidebuli himnografTa

mier, romlebic ZiriTadad bibliuri wyaroebiT sazrdooben.

RvTis mier Seqmnil samyaroSi adamisa da evas SecodebiT dairRva

harmonia, ris gamoc pirveli adamianebi gamoZevebul iqnen samoTxidan: `da

ganÃada adam da daamkÂdra igi winaSe saSuebelsa samoTxisasa da daawesa

qerobini da motyinare maxÂli iqcevisi dacvad gzasa xisa cxorebisasa~

(Ses. 3; 24). mxolod qristes Sobis Semdeg gaixsna sasufevlis daxSuli

kari adamianisaTvis. `romelman dahÃsna mterobaÁ pirveli Soris caTa da

queyanisa~ (ingoroyva 1913: 80) _ ioane mtbevari Sobis sagalobelSi

moxmobil casa da qveynis mterobaSi uflisagan adamianis daSorebas

gulisxmobs. saerTod, es Tematika Sobis sagaloblebSi mkveTradaa

aqcentirebuli _ swored uflis SobiT dasrulda `mteroba~ RmerTsa da

adamians Soris. evas mier qmnili pirvelcodva ganqarda, adami kvlav

Seimosa uflis madliT da urCebiT qvedacemuli macxovris SobiT

zeamaRlda. aqve yuradRebas mivaqcevT macxovris aRmniSvnel mimarTebiT

Page 9: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

9999

nacvalsaxelze `romelman~. sasuliero poeziaSi is xSirad gamoiyeneba

qristes epiTetad. metic, am nacvalsaxeliT iwyeba mravali

himnografiuli nawarmoebi (maT Soris daviT aRmaSeneblis `galobani

sinanulisani~ da, rac mTavaria, SoTa rusTvelis `vefxistyaosani~)

(janaSvili 1891; imedaSvili 1989).

wm. grigol noseli macxovris amqveynad mosvlis Jams adamianTa codvis

gardametebas ukavSirebs. ufali movida, `raJams arRaravin iyo

gulisÃmis-myofel, arca gamomeZiebel RmrTisa, raJams-igi yovelTave

miaqcies da erTbamad uÃmar iqmnnes, raJams yovelnive Seiyennes codvasa

queSe; raJams gardaeria codvaÁ, da Tavsa borotTasa aRiwia

uSjuloebisa wyudiadi~ (noseli 2006: 8).

macxovari iSva beTlems. iosebi midioda nazareTSi, radgan keisris

brZanebiT sayovelTao aRwera iyo gamocxadebuli: `maT dReTa Sina

gamoÃda brZanebaÁ agÂstos keisrisagan aRwerad yovlisa soflisa~ (lk. 2;

1). ioane mtbevari mihyveba saxarebiseul narativs da yuradRebas

amaxvilebs im faqtze, rom macxovari Cveulebrivi mokvdaviviT aRiwera:

`brZanebiTa agÂstos keisrisaÁTa msgavsad monaTa aRiwere qristÀ~

(ingoroyva 1913: 82). igive Tematika ufro vrcladaa warmodgenili erT-

erT sagalobelSi, romelic daculia 1740 wlis sadResaswauloSi:

`qristes ÃorcTSesxmiTaÁ mraval RmrTaebaÁ kerpTaÁ dadumna, erTmefe

iqmnes yovelni qalaqni da erTRmrTaebaÁ rwmena da aRiarnes yovelTa

warmarTTa, aRiwernes erni brZanebiTa miT keisrisiTa da aRÂwereniT

morwmuneni saxeliTa RmrTisa CuenTÂs gankacebulisaÁTa~ (A-151:220r).

sayovelTao aRwerisas macxovris Sobas wm. ioane damaskeli sjulis

aRsrulebad xsnis: `vinaÁTgan man Tavadmanca hromTa Ãelmwifebasa TÂsisa

dedisa aRwera aufla dasamtkiceblad sjulTa ganwesebulTa, rameTu

maSin daemtkicnebis sjuli sameufo, raJams pirvelad sjulismdebelman

misman mefeman aRasrulos sjuli igi, da aResrulebis sityuaÁ igi

winaÁswarmetyuelisaÁ, romelsa ityÂs, viTarmed gamobrwyindes dReTa

misTa simarTle da mravali mSvidoba~ (damaskeli: Q-702: 53v).

beTlems ioane mtbevari `pirmetyuelTa sazrdelad~, sulieri puris

samkvidreblad saxeldebs: `saxlad purisa mis ukudavebisa gamoCnda

beTlemi~ (ingoroyva 1913:75). TviT saxelwodeba beTlemi `puris saxls~

Page 10: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

10101010

niSnavs. esec niSandoblivia, radgan puri macxovris simboloa, rac

saxarebaSi dasturdeba: `rameTu puri RmrTisaÁ ars, romeli gardamoÃda

zeciT da mosca cxorebaÁ sofelsa~ (in. 6, 33).

saxarebidanvea cnobilia, rom qriste beTlemSi iSva, RvTismSobelma

dedam `miawvina igi bagasa, rameTu ara iyo maTA adgil savanesa mas~ (lk.

2; 7). beTlemis gamoqvabuli Seiqna wyaro cxovrebisa, romlis Sesmasac,

anu ufalTan siaxloves, eswrafodnen Zveli aRTqmis winaswarmetyvelebi.

am molodinis saintereso saxismetyvelebiTi gaazrebaa erT-erT

sagalobelSi: `samoTxisa igi Sinagan qvabisa mun gamogÂCnda Ziri

mourwyveli, momcenare Sendobisa, mun ipova wyaro aRmouTxreli,

romlisa sumad suroda pirvel daviTs, mun qalwulman Sva CCÂli,

romelman meyseulad daacxro wyurvili adam da daviTisi~ (A-151: 226v-

227r). marTlac, mxolod axla, rodesac qalwulma Sva macxovari,

meyseulad dacxra adamisa da daviTis wyurvili, e. i. dasrulda maTi

(Zveli aRTqmis marTalTa) yofna sikvdilis aCrdilSi. swored aqedan

gamomdinare mimarTaven himnografebi beTlems udidesi sixaruliT:

`ixarebd beTlem~ (ingoroyva 1913: 72); sadac iqmna `bagaÁ viTarca saydari,

romelsa Sina qalwulman miawvina~ (ingoroyva 1913: 69). raoden saocaria,

rom `naTeli naTlisagani datevnul iqmna quabsa Sina~ (ingoroyva 1913:

197). macxovris gamoqvabulSi Sobas wm. ioane damaskeli RvTis udides

wyalobad miiCnevs: `meufeman, romeli dautevnel ars mciresa quabsa Sina,

jer iCina datevna, romelsa cani saydrad hqonan da queyana kvarcxlbekad

ferxTa misTa, queyanad gardamoxda, raTa didiTa miT cTomiTa dacemuli

igi kaci da qvab avazakad qmnili SecvalebiTa xatisaTa... ZlierebiTa

ubrwyinvalesad sikeTed da Suenierebad ganabrwyinvos~ (damaskeli: Q-702:

54r). amitomac es Tematika erTnairad aisaxa RvTismetyvelebasa da

himnografiaSi.

ufali iSva, rogorc Cveulebrivi yrma. saRvTismetyvelo swavlebiT,

amiT ufalma gvaCvena, rom swored simdableSia sidiade. am simdableze

mianiSnebs himnografic: `viTar-me quabman kninman dagitios, sityuao, caTa

dautevnelo, raÁ-me ars didi ese siglaxakeÁ Seni, romelsa CuenTÂs Tavs-

ideb, saxiero~ (A-151: 224r); calke gansaxilveli saxe-simboloa baga,

sadac axalSobili yrma miawvina yovladwmida dedam. baga pirutyvTa

Page 11: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

11111111

sadgomia. is simbolurad gamomxatvelia RvTis mcnebis damrRvevi

adamianisa, romelic pirutyvqmnili iyo da swored misTvis gankacda

RmerTi, raTa RvTis sibrZnesTan kvlav eziarebina igi. bagac amis

simboluri gamoxatulebaa: `RmerTi, saydarTa xeruvimTa mjdomare bagasa

pirutyuTasa miiwvinebis, raÁTa kacni pirutyuqmnilni RmrTis mecnierebad

moiyvannes~ _ ganmartavs wm. ioane damaskeli (damaskeli: Q-702: 54r).

pirutyvqmnili adamianis Tema sagaloblebSic gvxvdeba _ ufali,

romelic `pirvel saukuneTa iSev mamisagan da aRsasrulsa yovelsa

gankacen qalwulisagan da bagasa Sina miiwvine, viTarca CCÂli, raÁTa

iÃsne sofeli pirutyuÀbisagan gankacebiTa SeniTa~ (A-151: 225r).

da ratom `qvabsa Sina?~ uflis gamoqvabulSi Sobis alegoriasa da

adamianis pirutyvqmnilobas ganmartavs wmida grigol noseli: `raÁ ars

Zali quabsa Sina Sobisa uflisaÁ∗, anu Tu bagasa Sina miwvenisaÁ, da Jamsa

mas xarkTa aRwerisasa gankacebaÁ misi? _ ese igi ars, rameTu, viTarca-igi

wyevisagan Sjulisa Ãsnisa CuenisaTÂs iqmna igi wyevasa queSe da

wylulebani Cuenni Tavs-isxna, raÁTa wylulebiTa misiTa ganvikurnneT

Cuen, egreTve moxarkeTa mier aRweraÁ Tavs-idva da xarkTa Tanamdeb iqmna,

raÁTa Cuen xarkTagan ganguaTavisuflnes, romelni-igi sikudilisagan

migueÃdebodes Cuen samaradisod.

da quabisa mis mier, romelsa Sina iSva ufali, unaTloÁ ese da

ÃurelTa Sina dafaruli cxorebaÁ kacTaÁ gulisÃma-yav, romelTa Sina

STavida da bnelTa Sina da aCrdilTa sikudilisaTa msxdomareTa

gamouCnda da naTlad RmrTeebisa aRiyvanna, xolo saxuevelTa maT mier,

romliTa SeixÂa, sakrvelni codvaTa CuenTani ganxeTqna da kualad, bagaÁ

pirutyuTaÁ ars gansasuenebeli, romelsa Sina sityuaÁ miiwvina, raÁTa

icnas Ãarman momgebeli TÂsi da virman bagaÁ uflisa TÂsisaÁ.

Ãarad gulisÃma-yav Sebmuli uRelsa Sjulisasa, xolo virad

tÂrTismkrebelad _ codviTa kerpTmsaxurebisaÁTa datÂrTuli da

damZimebuli. aramed pirutyuTa da oTxferÃTa momzavebeli sazrdeli

TivaÁ ars, viTarca weril ars, viTarmed: `romelman aRmoucenis TivaÁ

pirutyuTa~, xolo pirmetyueli cxoveli puriTa izardebis. amisTÂsca

∗∗∗∗ xazgasma yvelgan Cvenia.

Page 12: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

12121212

bagasa Sina pirutyuTasa miiwvina puri igi ukudavebisaÁ, romeli zeciT

gardamoxda, raÁTa, ixilon raÁ pirutyuTa gemoÁ pirmetyuelTa

sazrdelisaÁ, pirmetyuel iqmnnen da ganbrZndnen~ (noseli 2006: 19-20).

es Tema gvxvdeba wmida grigol RvTismetyvelis Sobis sakiTxavSi:

`Tayuanis-ec bagasa, romlisagan gamoizarde sityÂTa, raJams-igi iyav

usityuel; ican, viTarca Ãarman momgebeli TÂsi, gibrZanebs Sen esaia da

viTarca virman _ bagaÁ uflisa TÂsisaÁ~ (wm. grigol RvTismetyveli 1998:

40).

rogorc vnaxeT, gamoqvabuls sulieri Tvisebebi aqvs miniWebuli.

swored amiT iyo ganpirobebuli, rom `mRvimis saxe hqondaT taZrebs...

xSirad qristianul taZrebs mRvimeebSi aTavsebdnen, an kldeebSi

gamokveTdnen. TviT taZar-mRvimes samyaros modelis funqcia ekisreboda~

(sulava 2004: 220). am saswauliT `qvabi caTa emsgavsa, qalwuli _

qerabinTa, xolo SobaÁ saxe iqmna samyaroÁsa~ (A-151: 224r), radganac `iesos

Sobis adgili da garemo adamisa da evas codviTdacemamdel cxovrebas

mogvagonebs samoTxeSi... iesos xorcieli gvami moTavsebul iqna kldeSi

mRvimed gamokveTil saflavSi, sadac adre aravin yofila dakrZaluli, e.

i. mRvimis saxeSi Sezavebulia sicocxle, sikvdili da aRdgoma~ (sulava

2004: 220).

sagaloblebSi axalSobili macxovris Tayvaniscemis Tematikac

sxvadasxva aspeqtiT warmoCndeba. axalSobil macxovarTan pirvelad

mwyemsebi midian: `sixaruliT beTlemad mirbiodeT~ (ingoroyva 1913: 74).

wmida mamaTa ganmartebiT, aqac uflis simdable Cans. masTan pirvelad

mwyemsebi, bunebis namdvili Svilebi, midian, romelTac mxolod TavianTi

gulis saganZuris mirTmeva ZaluZT, romelic rwmeniT, morCilebiTa da

simdabliTaa savse. mwyemsi, aseve, simboloa macxovris, radgan igia

sulieri mwyemsi morwmuneTa, rCeuli faris winamZRoli. `me var mwyemsi

keTili; mwyemsman keTilman suli TÂsi dadvis cxovarTaTÂs~ (in. 10, 11).

mwyemsi, rogorc uflis simbolo, fsalmunSic dasturdeba: `romeli

hmwysi israelsa moixile, romeli uZRÂ viTarca cxovarsa iosebsa~ (fs.

79). amitomac moixsenebs himnografi macxovars mwyemsis metaforiT:

`SecTomilTa TÂs moZiebad moxvedi mwyemsi Zlieri dRes mTiT CrdiloÁT

maRnarTaÁT~ (A-151: 227v). ase rom, `mwyemsi RvTis metaforad da cxvari,

Page 13: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

13131313

kravi _ RvTis mosavTa, Seuvali popularobiT sargeblobs bibliaSi da

misi gavleniT _ sasuliero mwerlobaSic~ (mosia 1997: 49). mwyemsis

metaforas vxvdebiT esaias winaswarmetyvelebaSi (es. 40, 11); ezekielis

winaswarmetyvelebaSi (ez. 34; 23); maTes saxarebaSi (mT. 9, 36).

mogvianebiT axalSobilTan mogvebi midian. mwyemsTagan gansxvavebiT

isini sibrZniT arian aRWurvilni. wmida mamaTa ganmartebiT, gulis

ubraloebasa da keTilsindisier sibrZnes erTnairad mihyavs adamiani

uflamde. mxolod esaa, rom mwyemsTa gza pirdapiri, mokle da iolia

(isini angelozma miiyvana), xolo mogvTa _ Zneli da saxifaTo. ioane

mtbevaris sagalobelSi gamoxatuli mogvebis saxec saxarebiseulia.

aRmosavleTiT varskvlavi miuZRoda maT qristesken _ `varskulavisa mier

euwya SobaÁ Seni... moguTa~ (ingoroyva 1913: 75), romelsac oqro, muri da

gundruki Seswires. mogvTa mier Sewiruli ZRvenis Sesaxeb daviT

mefsalmunec galobs: `muri, Staxsi da kasiaÁ samoselTagan SenTa~ (fs.

44). wmida mamaTa ganmartebiT, simboluri datvirTva aqvs am ZRvens _

gundruki Seswires, rogorc mefes; oqro _ rogorc meufes, xolo muri _

rogorc CvenTvis, kacobriobisaTvis, jvarcmad ganmzadebuls. maT am

ZRveniT RmerTad da kacad aRiares macxovari, rogorc amas

sagalobelSic vxvdebiT: `varsklavman moguTa Ze maRlisa aCuÀna, romeli

pirvel mzisa Sobil ars zecas, qvabsa Sina dRes Sekruli saxuÀveliTa

poves codvaTa daÃsnad da sixaruliT Sewirnes ZRuÀni, RmerTad da

kacad qadages~ (A-151: 225v).

`saxarebis dedanSi sityva `mogvi~ JRers, rogorc `magi~ (µαγοι), rac

saerTod ewodeba jadoqrobaSi daxelovnebul adamianebs; Zvelad ki

antikur dros sityva `mags~ iranuli religiis qurumebs uwodebdnen,

rogorc es aRniSnuli iyo da swored maT sces pirvelebma Tayvani

warmarTTagan RmerTkacs bagaSive~ (jafariZe 1994: 118-119). episkoposi

anania jafariZe aRniSnavs, rom msoflioSi `erTaderTi religia, romelic

icnobda mesianizms (igulisxmeba bibliuri samyaros gareT), esaa

mesianizmi zaraStutrasi... swored zaraStutras qurumebi _ mogvebi _

mividnen pirvelni Cveni macxovris iesos Sobisas mis Tayvanissacemlad,

swored isini elodnen mis mosvlas am qveynad da pirvelebma Seityves es~

(jafariZe 1994: 118), rasac im faqtiT xsnis, rom `magebi aswavlidnen, rom

Page 14: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

14141414

garkveuli drois Semdeg mxsneli dedamiwaze movidoda, raTa boroteba

daemarcxebina. am rwmeniT xom ar gahyvnen iraneli mogvebi beTlemisaken

varskvlavs?~ (jafariZe 1994: 119).

mogvTa sparsul warmoSobas sagalobelSic vxvdebiT: `sparsTa mefeTa

cnes WeSmaritad da gulis-Ãma yves, viTarmed iSva meufe caTa

brwyinvalisaÁ varsklavisa ZRomiTa da moiwivnes beTlems moswrafed da

ZRuÀni rCeuli miupyres mas~ (A-151: 222v); `pirvel Zeni daviTisni

wartyuÀnil iyvnes asulTagan babilovnisaTa, xolo dRes moiwinnes mier

moguni asulisa daviTisisaÁ ZRunisa Sewirvad~ (A-151: 227r). am

sagalobelSi daviT mefis garSemo erTmaneTTan saxeTa paralelizmiTaa

dakavSirebuli Zveli da axali aRTqmis istoriebi _ ebraelTa eris

(daviTis asulTa Zenis) babilonSi tyved wayvana da mravali wlis Semdeg

babilonidan mosuli mogvebis mier daviTis asulisagan Sobili Zis

Tayvaniscema, rac ipodigmur-paradigmuli saxismetyvelebis iers iZens.

sainteresod akavSirebs wmida grigol noseli mogvTa Tayvaniscemis

epizods balaam winaswarmetyvelTan: `ismine sityuaÁ balaam misnisaÁ,

romeli-igi zegardamoÁTa ZaliTa ucxoTeslTa maT winaswarmetyuelebiT

miuTxra da Tqua: viTarmed: aRmobrwyindes varskulavi iakobisgan. xedav-a,

rameTu moguni, romelni-igi iyvnes naTesavisa misisagan, mamisa maTisa

moswavebulsa mas varskulavsa da axalsa mas missa aRmobrwyinvebasa

samaradisod moelodes, da yovladve imsturobdes~ (noseli 2006: 10).

balaamis saxes sagalobelSic vxvdebiT: `viTarca pirvel balaami, iyvnes

moguni miwevnil sibrZnesa mas varskvlavT ricxÂsasa, xolo Sen axare

maT, rameTu aRmobrwyindi varsklavi iakobisgan qriste da warmarTni

Sehkriben~ (A-151: 225v-226r). am SemTxvevaSic paralelur saxeTa

gamoyenebiT avtorma mianiSna, rom uflis qmedeba zedroulia, uwyvetia

da konkretul istoriul drosa da CarCoSi ar vrceldeba.

saxarebiseulia sagaloblebSi warmoCenili SeZrwunebuli herodes

saxe. rodesac mogvebisagan gaigo, rom iSva `meufe huriaTaÁ~ _ `viTarca

esma ese herodes mefesa, SeZrwunda~ (mT. 2; 3) da gamoikiTxa dro da

adgili qristes Sobisa. `SiSiT SeZrwunda herode... zakuviT gamoikiTxvida

JamTa~ (ingoroyva 1913: 78).

Page 15: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

15151515

saRvTismetyvelo literaturidan cnobilia, rom Zveli aRTqma aris

simboluri gaazreba RvTis gankacebisa, kacobriobis mosamzadebeli

periodi macxovris misaRebad, rac ZiriTadad winaswarmetyvelTa mier

iqna gancxadebuli. bibliuri saxeebis warmoCenisas himnografebi swored

mamaTavrebsa da winaswarmetyvelebs mimarTaven. aq unda aRvniSnoT erTi

ram _ konkretul pirovnebebs himnografebi pirdapir mimarTaven, xolo

faqtebs, romelTa simboluri azric winaswarmetyvelebaa, mxolod

aluziurad asaxaven, radganac dro da am droSi ganfenili movlenebi

himnografiisaTvis `uJamo Jamia~ da es Janruli specifika misi erT-erTi

Tvisebrivad ganmasxvavebeli niSania.

Sobisadmi miZRvnil sagaloblebSi uxvadaa warmodgenili

winaswarmetyvelTa saxeebi, gansakuTrebiT ki winaswarmetyvel esaiasi.

rogorc cnobilia, pirvelad esaiam iwinaswarmetyvela qalwulisagan Ze

RvTisas Soba. esaias winaswarmetyvelebasa da qalwulisagan macxovris

Sobaze saubrisas grigol noseli msmenelis yuradRebas im faqts

miaprobs, rom bunebis Semoqmedi bunebis kanonebs ar emorCileba: `ismine

esaÁasica, romeli-igi ÃmamaRlad da RvTivbrwyinvaled RaRadebs,

viTarmed: yrma iSva Cuenda da Ze mogueca Cuen. da misve

winaÁswarmetyuelisagan iswave, Tu viTar iSva yrmaÁ ese, da viTar mogueca

Ze. SjulTaebr-me-a bunebisaTa?

_nu iyofin, _ ityÂs winaÁswarmetyueli, rameTu SjulTa bunebisaTa

meufe bunebaTaÁ ara hmonebs.

gÂTxar ukue, gÂTxar Cuen, Tu viTar iSva yrmaÁ ese!

da igi ityÂs, viTarmed: `aha esera qalwuli miudges da Sves Ze, da

uwodian saxeli misi emmanuel~, romel ars gamoTargmanebiT: `Cuen Tana

RmerTi~ (noseli 2006: 11). esaias winaswarmetyvelebaze miniSnebebs Zalian

xSirad vxvdebiT ioane mtbevaris Sobis sagaloblebSi _ `dRes

aRyuavilna kuerTxi esaias qadagebuli~ (ingoroyva 1913: 81); aq saubaria

RvTismSoblis mier macxovris Sobis Sesaxeb esaias winaswarmetyvelebaze:

`da gamovides kuerTxi Zirisagan iesessa da yuavili Zirisagan aRmoÃdes~

(es. 11; 1);

uflis xilvisas esaias misi gandideba moesurva. maSin erTma serafimma

zeciuri sakurTxevlisagan marwuxiT nakvercxali Seaxo mis bages, ris

Page 16: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

16161616

Semdegac ufalma esaia saqadageblad gauSva iudevelebTan. wmida mamaTa

ganmartebiT, nakvercxali macxovris simboloa, xolo marwuxi _

RvTismSoblisa, mTlianad es movlena ki simboluri saxea qalwulisagan

macxovris Sobisa, romlis pirvel mqadagebladac mogvevlina esaia.

amitomac aisaxa qristes Sobis sagaloblebSi: `nakuercxali igi, romel

pirvel marwuxiTa Seexo bageTa esaias~ (ingoroyva 1913: 71).

TviT macxovars ieses STamomavals uwodebs ioane mtbevari: `romeli

aRmoscenda morCTagan iesÀsTa~ (ingoroyva1913: 81). iese daviT mefsalmunis

mama iyo _ `wargavlino Sen beTlemad iesesa, rameTu gamovirCie Cemdad

ZeTagani iesesTa mefed~ (I mefeTa; 16;1). maTes saxarebis I TavSi qristes

Sesaxeb maxarebeli gvamcnobs: `wigni Sobisa iesu qristesi, Zisa daviTisi~

(mT.1; 1). amiT maxarebelma iudevelebs auwya, rom swored im mesiaze _

qristeze gelaparakebiT, romelsac Tqven moeliT, rogorc daviTis Zeso.

amave dros, maTe maxarebeli, CamoTvlis ra uflis _ ieso qristes _

winaprebs, gvauwyebs: `abraham Sva isak, isak Sva iakob, iakob Sva iuda da

Zmani misni~ (mT. 1; 2). amasve gulisxmobs himnografi, roca macxovars

iudas Teslisagan warmoSobilad moixseniebs: `Semosna Ãorcni

Teslisagan iudaÁsisa~ (ingoroyva 1913: 69); macxovris iudasagan

warmomavlobas fsalmunSic vxvdebiT: `gamoirCia man Tesli iudaÁsi~ (fs.

77).

arc daviT mefsalmune darCenila himnografTa yuradRebis miRma:

`ixarebd daviT saRmrTo mgalobelo~ (ingoroyva 1913: 199). rogorc

saRvTo swavlebidan cnobilia, iovelma iwinaswarmetyvela yovel

morwmuneze suliwmidis mofena mesiis dros: `mivhfino sulisagan Cemisa

yovelsa zeda Ãorcsa da winaswarmetyuelebden Zeni Tquenni da asulni

Tquenni~ (ioveli; 2; 28), amitomac moixmobs ioane mtbevari iovelis saxes

_ dRes `Zlierad ganscxrebis sixaruliT iovel RmerTSemosili~

(ingoroyva 1913: 85). aseve, mesiis mosvlas elodeba solomon mefe,

igavTmTqmeli. amitomac Sobis dResaswauls isic xarobs: `romelmanca

gamoiRo yuavili sulneli, viTarca Tqua pirvel solomon, igavTa

sibrZniT gamometyuelman (ingoroyva1913: 89). aRsaniSnavia winaswarmetyvel

ambakumis saxe. man RvTis _ macxovris _ qveynad gamocxadeba

iwinaswarmetyvela: `RmerTi TemaniT movides da wmidaÁ mTisagan

Page 17: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

17171717

CrdiloÁsa maRnarisaÁsa~ (ambak. 3; 3). sixaruliT mimarTavs avtori

ambakums: Seni Tqmuli aRsrulda `ambakum RmrTisa mgalobelo~

(ingoroyva 1913: 85); `ubiwoÁsagan qalwulisa pirvelve qadaga ambakom~

(ingoroyva 1913: 197).

saerTod, uflis gankaceba TiTqmis yovelma winaswarmetyvelma iqadaga

da ai, aRsrulda `Tqumuli misebr winaÁswarmetyuelTaÁsa _ ganhkacen

qristÀ~ (ingoroyva 1913: 199). sainteresoa daniel winaswarmetyvelis saxe

sagaloblebSi. danielma iwinaswarmetyvela mesiis mosvlis dro (danieli;

9; 24-27), amitom Sobis sagaloblebSi misi saxec figurirebs: `daniel

pirvel gixila mTad~ (ingoroyva 1913: 72); ezekiel winaswarmetyveli

modrekilis sagalobelSi danielTanaa dakavSirebuli: `RmerTSemosilo

ezekiel danielis Tana~ (ingoroyva 1913: 199). ezekieli RmerTSemosilia

imdenad, ramdenadac man winaswarmetyvelebis kurTxeva Tavad uflisgan

miiRo, SeWama ra uflis gamowvdili gragnili warweriT: `godeba, da

oxvra, da mwuxareba~. swored amis Semdeg Seicno, rom yvelaferi am

samyaroSi uflis nebiT xdeba da afxizlebda ers, axsenebda, rogor

gamoirCia is sxva xalxTa Soris (ezek. 16: 1-16; 58-60; 62-63).

macxovris Sobis alegoriebs xSirad vxvdebiT Zvel aRTqmaSi da

rogorc ukve aRvniSneT, is aluziurad aisaxa sagaloblebSi. erT-erTi

aseTi epizodia moses mier RvTis xilva Seuwveli mayvlis saxiT.

Seuwveli mayvali simboloa RvTismSoblisa, romlisganac iSva qriste;

`da ixila, viTarmed mayulovansa aRatydebis cecxli da mayuali igi ara

Seiwuebis~ (gamos. 3; 2). am epizodis Sesaxeb gvauwyebs ioane mtbevari:

`SobaÁ Seni... winaÁswar ixila mose winaÁswarmetyuelman odesme mTasa

sinasa Soris mayulovansa~ (ingoroyva 1913: 83); moses am xilvas, romelic

pirveli Teofaniaa, ganmartavs wmida grigol noseli Sobisadmi miZRvnil

homiliaSi: `da didica mose amasve pirsa moaswavebda, viTar me vhgoneb,

naTlisa mis mier saRmrTosa, romeli igi eCuena mas, raJams mayulovansa

mas cecxli aRatydeboda, xolo mayuali igi ara Seiwuveboda misgan,

rameTu ityÂs, viTarmed: `warvide da vixilo xilvaÁ ese didi~. da viTar

me vityÂ, ara adgiliT warslvasa uwoda warslvad, aramed Sua-

SemosrulTa maT JamTa gardaslvasa, rameTu maSin gamosaxuli igi

cecxlisa mier da mayulisa, Sua-SemosrulTa maT JamTa gardaslviTa,

Page 18: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

18181818

gancxadebulad saidumlosa mas Sina qalwulisasa srul-iqmna, rameTu,

viTarca-igi mun egzebisca mayuali igi da ara Seiwuvis-ca, egreTve aqa

qalwuli, da Sobs-ca naTelsa mas usxeulosa, da uxrwneladca hgies~

(noseli 2006: 11-12). mayvlovanisa da Sobis, macxovrisa da moses

simboluri kavSiria gancxadebuli sagalobelSi: `saSoiT wmidisaT

sityuaÁ RvTisa gamoCnda, msgavsad mayvlisa, ara Seiwva misgan SezavebiTa

bunebisa kacTasa da evas wyeva daÃsna pirvel yofili~ (A-151: 225v);

`warÃda saxe sjulTa maT pirvelTa da gamoCnda madli dRes da viTarca

mayvali ara Sewva cecxlman aRgzebulman, egreTve qalwuli ego

qalwulad uvnebelad Semdgomad Sobisa, suÀtisa mis wil cecxlisa mze

simarTlisa, moses wil qriste gamoCnda macxovrad sulTa CuenTa~ (A-151:

220r).

samecniero literaturaSi mayvalze, rogorc sasuliero poeziis saxe-

simbolosa da metaforaze pirvelad yuradReba akaki baqraZem gaamaxvila

da miuTiTa misi bibliuri wyaro gamosvlaTa wignidan. mkvlevaris

dakvirvebiT, macxovris SobiT yovladwmida RvTismSobeli iseve ar Seiwva

RvTaebrivi logosiT, rogoradac mayvlis alodebuli buCqi ar daiwva

cecxliT. daskvnis saxiT man saintereso modeli SemogvTavaza: `Zveli

aRTqmis am miTis mixedviT modeli aseTia: RmerTi _ mayvlis buCqi _

cecxli. axali aRTqmis modeli ki Semdegnairia: RmerTi _ RmrTismSobeli

_ qriste~ (baqraZe 1981: 58).

is, rom mose aris `momcemeli SjulisaÁ mTasa sinasa~ (ingoroyva 1913:

83), wmida werilidanaa cnobili. himnografTa yuradRebis miRma arc moses

mier ebraelTa eris egviptidan gamoyvana darCenila _ mose iyo maTi

gamomxsneli, ebraelTa ers ki udabnoSi ufali uZRoda: `uZRoda moses

mier ersa israitelTasa da saswaulTa saqmiTa iÃsna egÂptiT monebisagan~

(ingoroyva 1913: 80).

sainteresoa iakobis xilvis saxismetyveleba Sobis sagaloblebSi.

iakobma, gaurboda ra Zmas, esavs, mesopotamiaSi, Rame mindorSi gaaTia.

swored am dros ZilSi saocari Cveneba ixila _ miwidan aRmarTuli kibe

zecas swvdeboda da `angelozni RmrTisani aRvidodes da gardamovidodes

mas zeda~ (Sesaqme; 28;12). RvTismetyvelebaSi iakobis xilva axsnilia,

rogorc qristes Sobis alegoria. kibe aq RvTismSoblis simboloa,

Page 19: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

19191919

radganac yovladwmida gaxda SemaerTebeli cisa da qveynisa, anu, codviT

dacemuli kacisa da RmrTisa. am simbolos axsnac ak. baqraZes ekuTvnis:

`am miTSi kibe RmerTis gamocxadebis, misi xilvis saSualebaa. radgan

asea, bunebrivia, rom kibe RvTismSoblis simboloa~ (baqraZe 1981: 59).

sagaloblebSi swored iakobis es xilvaa warmoCenili: `romeli ixila

iakob Rrublisagan sulmcirisa~ (ingoroyva 1913: 86), ioane mtbevari

pirdapir migvaniSnebs, rom iakobma es RvTismSoblisgan ixila, radgan

`Rrubeli sulmcire~ RmrTismSoblis epiTetia, romelic qarTul

himnografaSi xSirad gamoiyeneboda.

Zveli aRTqmis istoriidan cnobilia, rom egviptidan gamosvlisas

ufalma mravali saswauli aRasrula, romelTagan erT-erTs asaxelebs

ioane mtbevari: `romelmanca mosca pirvel mananaÁ udabnos~ (ingoroyva

1913: 78). himnografis sityvebiT, materialuri sazrdos momcemi ufali

dRes qalwulisagan iSvebis, raTa sulieri sazrdo misces kacobriobas.

Sobis sagalobelSi macxovris saxelwodeba _ emanueli _ xSirad

figurirebs. `aha, qalwuli miudges da Sves Ze, da uwodian saxeli misi

emmanuel, romel ars TargmanebiT: Cuen Tana RmerTi~ (mT. 1; 23).

maxareblis sityvebi esaias winaswarmetyvelebas emyareba (esaia, 7,13). am

winaswarmetyvelebis gamoZaxilia himnografis Sesxma: `aha qalwulman

gÂSva dRes enmanuel yrmaÁ~ (ingoroyva 1913: 68).

saRvTo werilidan viciT, rom qriste uqcevelad gankacda, anu,

`gankacebiT mas ar daukargavs RvTaebrivi buneba... qristes gankaceba

moxda bunebaTa Seurevnelad. e. i. qristes hipostasSi RvTaebrivi da

kacobrivi bunebis SeerTebiT raime axali, Sualeduri buneba ki ar

warmoqmnila, aramed SeerTebisas igi iseTive sruli RmerTi darCa,

rogoric manamde iyo, mxolod SeiZina sruli kacobrivi bunebac, iseTive,

rogoric TiToeul adamians aqvs, im gansxvavebiT, rom qriste ucodvelia~

(koWlamazaSvili 2000: 6). swored qristes orbunebovnebas warmoaCens

himnografi, roca macxovris uqcevelad gankacebasa da uxrwnel kacobriv

bunebaze saubrobs: `raJams daemkÂdre, saxier, bunebasa miwisagansa

Seuracxsa da eziare guamsa uZlursa, maSin miec didebaÁ RmrTeebisaÁ,

romeli iqmen kac da daadger RmrTaebad uqcevelad~ (A-151: 225v). samebis

daurRvevel hipostasebzea saubari miqael modrekilis sagalobelSi:

Page 20: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

20202020

`Tanamflobeli mamisa da sulisa yovlad wmidisaÁ~ (ingoroyva 1913:197).

`ucvlelad da gardauqmnelad SeuerTda urTierTs ori buneba, radgan

arc saRvTo buneba gandgomia sakuTar simartives, arc adamianuri

Secvlila RmrTeebis bunebad~ (damaskeli 2000: 107), aramed, rogorc ioane

mtbevari aRniSnavs, qriste Seiqna `xati da brwyinvalebaÁ mamisaÁ~

(ingoroyva 1913: 84). wm. ioane damaskeli Sobis sakiTxavSi qristes

gankacebis saidumlos ase ganmartavs: `ara Tu pirvel agebulebisa TaviT

TÂsiT Seeyo sityuaÁ RmrTisaÁ da iwoda ÃorcTa arseba, aramed daemkÂdra

saSosa qalwulisasa gareSeuwerelad TÂsiTa arsebiTa da ubiwoTa

wmidaTagan sisxlTa da qalwulisaTa Ãorcni sulierni da suli

sityÂeri da gonieri Seimzada da dasabami miiRo kacobrivisa Tbisa da

igi Tavadi sityuaÁ eqmna ÃorcTa miT arseba~ (damaskeli: Q-702: 52r-v).

II saukunis berZeni RvTismetyveli wm. iustine filosofosi da

martvili Tavis `sityvisgebaSi~ logosis Sobas saxeobrivad ase

warmogvidgens: `uwinares yovelTa qmnilebaTa RmerTma Sva Tavisi Tavidan

dasabamieri, gonieri Zala, romelic suli wmidis mier `uflis didebad~

iwodeba, an kidev `Zed~, an `sibrZned~, an `angelozad~, an `RmerTad~,

`uflad~, an `sityvad~, romelmac Tavis Tavs `mxedarTmTavaradac~ uwoda,

rodesac kacis saxiT eCvena isu naves, flobs is yvela am saxels, rameTu

msaxurebs mamiseul nebas da mamiseuli jerCinebiT iSveba igi, ara

imgvarad, rogorc vxedavT Cvengan qmnil sityvas, romlisganac ali

iqmneba; aalebisas cecxli Semcirebas ar ganicdis da rogorc igi rCeba

ucvleli, aseve ucvleli rCeba misgan warmoqmnili ali, romelic Tumca

cxadCenilia, misi saTave mainc ar mcirdeba~ (WeliZe 1992: 9).

beTlemSi xorcielad iSva macxovari umamod, rogorc zecaSi iSva igi

udedod. wm. ioane damaskelis swavlebiT, qristes Soba Sobadobis

bunebaze aRmatebulia imdenad, ramdenadac `qalisagan umamod iSveba is,

vinc iyo mamisagan udedod~ (damaskeli 2000: 82). adamianis gonebisaTvis

Znelad misawvdomi RvTis myofobis es saidumlo ase aqvs gandidebuli

ioane mtbevars: `Sobili zecas... udedod mamisagan gamouTqumelad dRes

iSva ÃorciTa dedisagan umamod~ (ingoroyva 1913: 83). sagaloblebSi

angelozTa mxedrobacaa gamoxatuli, romlebic gakvirvebulni arian

Page 21: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

21212121

adamianis xatiT qveyanaze myofi uflis xilviT, romelic sakuTari

mamisagan ganuSoreblad imyofeba.

adidebs ra qristes Sobas, himnografi mogviwodebs sulierad

SevemzadoT macxovris misaRebad, `raÁTa moviRoT misgan nayofi

simarTlisaÁ viTarca RmerT ars~ (ingoroyva 1913: 73), rameTu `nayofisagan

xÀ igi sacnaur ars~ (mT. 12, 33). `bibliaSi, sasuliero mwerlobaSi `xe

cxovrebisa~ macxovris metaforad figurirebs~ (mosia 1997: 65), romelmac

Tavisi amqveynad movlinebiT axal cxovrebas daudo dasabami da rogorc

himnografi aRniSnavs: `dascxra wyevaÁ pirveli~ (ingoroyva 1913: 77).

macxovris metaforaa `cxovelsmyofeli marcvali~, romliTac moixsenebs

ioane mtbevari beTlemSi Sobils: `marcuali igi cxovels myofeli~

(ingoroyva 1913: 75).

ioane RvTismetyveli macxovars RvTis sityvas uwodebs: `pirveliTgan

iyo sityuaÁ da sityuaÁ igi iyo RmrTisa Tana da RmerTi iyo sityuaÁ igi~

(in. 1;1). macxovris saRvTo saxelTagan `RvTis sityvas~ yvelaze uxvad

iyeneben himnografebi: `sityuaÁ RmrTisaÁ qalwulisagan ÃorciTa

gankacna~; `sityuaÁ RmrTisaÁ pirvel xiluli RmrTisa mxilvelTaÁ~ _

(ingoroyva 1913: 79). aq meordeba ioane maxareblis sityvebi, sadac

logosis, anu, RmrTeebis maradiulobaa gamoxatuli; `yovliTurT miiRe

bunebaÁ kacobrivi RmrTis sityuao TÂnier codvisa~ (ingoroyva 1913: 198) –

qristem xom adamianuri buneba miiRo, garda codvisa. `erTi qriste

vicanT Cuen, mxolodSobili sityuaÁ RmrTisaÁ, romeli uqcevelad

gankacna dRes qalwulisagan da ara icvala RmrTeebiTa~ (ingoroyva 1913:

197) _ faqtobrivad, miqael modrekilma aq warmoaCina RvTis gankacebis

saidumlo. macxovris uvnebod, uTeslod Sobas yvela himnografi

ugalobs, davimowmebT ioane mtbevars: `uTeslod Sobasa Sensa~

(ingoroyva 1913: 79). araerTgzisaa gamoyenebuli, aseve, `sityva~ da `sityva

mamisa~ macxovris metaforad: `sityuaÁ dausabamoB~ (ingoroyva 1913: 75) _

rac RvTis maradiuli myofobis gamomxatvelia da ioanes saxarebidan

iRebs dasabams.

miqael modrekilis sagalobelSi xarebis epizodicaa gamoxatuli,

romelic Sobas RvTismSoblis sixaruliT ukavSirdeba: `ese ars sityuaÁ

igi, mamisa Tanamflobeli, romeli maxara pirvel mTavarangelozma~

Page 22: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

22222222

(ingoroyva 1913:196) // `gixaroden, mimadlebulo, ufali Sen Tana.

kurTxeul xar Sen dedaTa Soris~ (lk. 1. 28).

ufali myofobda maSin, roca jer kidev ar iyo Seqmnili arc cani da

qveyana, ar iyo qerubimni da serafimni. igi maradiulia, uJamoa,

dausabamoa. wm. iustine filosofosi da martvili `RmerTs, upirvelesad,

dausabamod aRiarebs da `gamouTqmelad~ (`arretos~) saxeldebs mas:

`yovelTa mamas, uSobels saxeldeba ara aqvs; Tuki raime saxeli ewodeba

mas, maSin saxelis mdebeli masze uxucesi (`presbÂteros~) unda iyos.

`mama~, `RmerTi~, `Semoqmedi~, `ufali~, `meufe~, es yvelaferi saxelebi

rodia, aramed qvelmoqmedebaTa da saqmeTa Sesabamisi wodebani

(`proxreseis~). mxolod misi Ze aris WeSmaritad wodebuli da Sobili.

raJams dasabamSi mis mier yovelive Seqmna da ganamSvena man. `qristea~ igi,

radgan icxo man (`xristos~ _ `cxebuli~) da mis mier yovelive Seamko

RmerTma. igive saxeli Seicavs, agreTve, Seucnob Sinaarss. msgavsadve,

wodeba `RmerTi~ saxeli ar aris, aramed gamouTqmeli saqmis Sesaxeb

adamianis bunebaSi aRmocenebuli azri, xolo `iesu~ aris saxeli da

aRmniSvneli kacisa da macxovrisa~ (WeliZe 1992: 8), radganac `RvTaebrivi

Canafiqri da moqmedeba maradiulobas swvdeba, uwyvetia, uJamo Jamia~

(sulava 2002: 93), amitomac dausabamoba da uJamoba, aseve, erT-erTi uxvad

gamoyenebuli metaforaa sagaloblebSi: `uJamoÁ dRes moixuam ÃorcTa~

(ingoroyva 1913: 73); anu, uJamo JamSi moeqca; `mamisa mier Sobili uwinares

mTiebisa qriste RmerTi movida da iSva beTlems mpyrobeli aRÂriTa miT

ZaliTA zecisaÁT, romelman daÃsna codvaTA sakrvelni~ (A-151: 226v);

`esera gamovida sityuaÁ dausabamoÁ ÃorcT Sesxmuli bWisa misgan

daÃSulisa~ (ingoroyva 1913: 86). daxSuli bWe marTlac Seudarebeli

gamoxatulebaa RvTismSoblis ubiwoebisa. bWed moixsenebs yovladwmidas

wm. grigol noseli: `romeli igi bWiT qalwulebisaÁT Semovida soflad,

vinaÁ-igi araodes ganSorebul ars, da moqlonni ubiwoebisa bWeTani ara

Sefquna~ (wm. grigol noseli 2002: 9). ufali myofobda materialuri Jamis

Seqmnamde, romelic Tavad Seqmna, amitomac aris is `saukuneTa Semoqmedi,

xati usxeuloÁ~ (ingoroyva 1913: 83).

RmrTismSobelma Tavis saSoSi daitia yovlisSemqmneli, caTa

dautevneli ufali, romelman `dahbadna cani sityÂTa~ (ingoroyva 1913: 71).

Page 23: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

23232323

aq avtori gulisxmobs uflis mier cisa da qveynis Seqmnas: `dasabamad

qmna RmerTman caÁ da queyanaÁ~ (Sesaqme; 1; 1). bibliuri ca ki sxvadasxva

mniSvnelobiT moiazreba RvTismetyvelebaSi. igi gulisxmobs rogorc

xiluls, iseve uxilavs.

`ca aris xiluli da uxilavi qmnilebebis garemomcveloba, radgan mis

SigniT gareSeizRudebian da SeisazRvrebian angelozebis gonismieri

Zalebi da, agreTve, yovelive grZnobadi. radgan mxolod RvTaebaa

gareSeuwereli, romelic yovelives aRavsebs, yovelives garemoicavs da

yovelives SemosazRvravs, rogorc yovlis uzemoes myofi da yovlis

Semoqmedi.

radgan werilma Tqva `ca~, agreTve, `caTa ca~ da `caTa cani~, da

radgan netarma pavlem `mesame camde~ Tavisi atacebis Sesaxeb gviTxra,

amitom vambobT, rom, rogorc gvsmenia, mTeli qveynierebis dabadebis Jams

Seiqmna ca, rasac uvarskvlavo sferod amboben moses dogmatebis

mimTvisebeli gareSe brZenni.

kidev, samyarosac uwoda RmerTma ca, romelsac wylis SuaSi ganuCina

yofna da ganawesa igi gammijvnelad samyaros zeda wyalsa da samyaros

qveda wyals Soris~ (damaskeli 2000: 61-62). amasve gulisxmobs

fsalmuniseuli `cani caTani uflisani arian, xolo queyanaÁ mosca ZeTa

kacTasa~ (fs. 113).

`sityvebSi: ca, caTani, cani igulisxmeba bibliuri `samyaro~ (wyalTa

gamyofi), sadac RmerTma daasaxla mze, mTvare da varskvlavebi... RmerTi

myaris (samyaros) SeqmniT safuZvels uyris drosa da sivrces, xolo

ufali TviTon metafizikur (uxilav, aramaterialur) caze (e. i. caTa

caze) imyofeba~ (mosia 1997: 8).

umaRles cas uwodebs `caTa cas~ r. siraZe Tamar mefis cnobili

iambikos `casa caTasa~-s ganxilvisas: ``caTa ca~ umaRlesi caa, isaa

sasufeveli da samyaro, RvTiuri zeca. `caTa ca~ aris adgili RvTisa,

sadac `RmerT-mTavrobaa~ da `mRvdelT-mTavrobaa~. `caTa ca~, viTarca

adgili RvTisa, simbolurad aris RvTismSobelic, rogorc yovelives

momcveli da saRvTo usazRvroebis damtevi~ (siraZe 2004: 78). Tamar

dedoflis iambikos Teologiur-filosofiuri analizisas n. sulava

`caTa cas~ miiCnevs rogorc RvTis samkvidrebelad, aseve, RvTismSoblis

Page 24: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

24242424

simbolodac. ``ca caTa~ aris umaRlesi ca, sasufeveli da samyaro, e. i.

RvTaebrivi ze-ca, aramaterialuri, uxilavi, sadac aris `RmerT-mTavroba~.

igi yvela casa da yovelgvar sivrceze zeaRmatebulia, amitomaa RmerTi

gareSeuwereli da SemousazRvreli; masSi igulisxmeba erTarseba sameba,

e. i. `ca caTa~ aris erTarseba samebis samkvidrebeli. raki samebidan erTi

hipostasi _ Ze RmerTi gankacda, xolo `ca caTa~ RvTis adgilia, amitom

igi RvTismSoblis erT-erTi gavrcelebuli saxelia, simboloa, `ca caTa~

RvTismSobelia, romlis wiaRSi Seisxa xorci Ze RvTisam _ ieso qristem.

RvTismSobeli, igive `ca caTa~, aris rogorc saRvTo usazRvroebis

gareSemouwerelobis damtevi. es aris RvTismSoblis gamouTqmeli

saidumlo. Ze RmerTSi gaerTianebulia yovlisdamtevoba; rogorc `ca

caTa~ aris yovlismomcveli, yovelives damtevi, aseve RvTismSobeli aris

yovlis damtevi, anu damtevi ieso qristesi, RvTis Zisa~ (sulava 2003: 81).

RvTismetyvelebaSi macxovris erT-erTi gavrcelebuli epiTetia

`naTeli~, romelic axal aRTqmaSi figurirebs: `me var naTeli soflisaÁ.

romeli Semomidges me, ara vidodes bnelsa, aramed aqundes naTeli

cxorebisaÁ~ (in. 8;12). marTlmadideblobis simboloSi, mrwamsSi,

vkiTxulobT _ `naTeli naTlisagan~, sadac `naTeli~ miemarTeba rogorc

qristes, ise mama RmerTs. amitom bunebrivia, rom naTlis simbolika

himnografiuli saxismetyvelebis erT-erTi wamyvani tropuli saxea,

romelic uxvad dasturdeba rogorc qarTul originalur, ise naTargmn

teqstebSic. es Tema calke gvaqvs ganxiluli, amitom Cven mxolod

ramdenime saxis analiziT SemovifarglebiT, romelic Sobis

sagaloblebSi dasturdeba: `naTeli aris qristÀ miuaCrdilebeli~

(ingoroyva 1913: 74) _ qriste aris Crdilmiudgmeli, mudmivi naTeli.

RvTiuri naTlis dasabami Seiqmna qristes Soba bnelSi msxdomi

erisaTvis: `eri, romeli bnelsa mkÂdr iyo pirvel, ixila dRes naTeli

uzeSTaesi, raJams mamaman mosca Zesa sufeva~ (A-151: 226r-v). bnelSi

msxdomTaTvis naTlis gamobrwyineba warmarTTa erze esaias

winaswarmetyvelebaa, romelsac, aseve, maTes saxarebaSic vxvdebiT: `eri

romeli sxda bnelsa, ixila naTeli didi~ (mT. 4,16). `ciskari

aRmogvibrwyinda saRmrToÁsa naTlisaÁ~ (ingoroyva 1913: 74) _ rogorc

ciskars bunebaSi mzis gamobrwyineba mohyveba, aseve codviT dacemuli

Page 25: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

25252525

kacobriobisaTvis macxovris Soba Seiqna ciskrad saRmrTo naTlis

gamobrwyinebisa. wmida mamebi qristes aRweren, rogorc TvalTSeudgam

naTels. amis gamoxatulebaa sagalobelSi Tqmuli: `romeli damkÂdrebul

ars naTelsa Sina TualTSeudgamsa~ (ingoroyva 1913: 83).

naTelTanaa dakavSirebuli uflis kidev erTi metafora _ mze.

`sulierebis dasasabuTeblad `mzes~ win uZRvis epiTetebi: dauRamebeli,

dauvali, dauvsebeli da sxva. amdenad, dauRamebeli mze, dauvali mze

iseTi mnaTobia, romelsac drosa da sivrceSi naTeba ar uweria, mis

gareT myofia, mas arc dasabami gaaCnia da arc dasasruli~ (mosia 1997: 10).

`mze simarTlisa~, romelic ufro xSirad figurirebs Sobis

sagaloblebSi, gvxvdeba malaqia winaswarmetyvelTan: `da

aRmogvibrwyindes Tquen moSiSTa saxelisa CemisaTa mze simarTlisa~ (mal.

4,2). `Zveli aRTqmis saRmrTo werilSi naxsenebi `simarTlis mze~

qristianul RvTismetyvelebaSi qristes moswavebadaa miCneuli~

(koWlamazaSvili 2000: 8), rac sasuliero poeziaSic gvxvdeba: `mzisa

misTÂs simarTlisa~ (ingoroyva 1913: 74); `vixileT... mzeÁ simarTlisaÁ~

(ingoroyva 1913:70). sainteresoa is, rom esaia winaswarmetyvelisadmi

miwodebuli nakvercxali `mzed simarTlisad~ iwoda sasuliero

mwerlobaSi. amitomac aris is qristes simbolika: `nakuercxali, romeli

esaias eCuena mzed simarTlisad, qalwulisagan gamoCnda~ (nevmirebuli...

1982: 207). Zveli aRTqmis egzegetikosebi miiCneven, rom nakvercxali

qristea, xolo marwuxi, riTac esaias nakvercxali miawodes, simboluri

saxea RvTismSobeli dedisa. ioane mtbevarTan mzis epiTetad gvxvdeba

`saRmrTo mecniereba~, rac gulisxmobs qristes saxiT ganxorcielebul

RvTis saidumlos: `da gamobrwyinda mzeÁ saRmrToÁsa mecnierebisaÁ gulsa

Sina moSiSTa saxelisa misisaTa~ (ingoroyva 1913: 87).

sagaloblebSi simarTlis mzis, anu qristes, ganxorcielebiT

warmarTTa ganaTlebis Tematikis wyaros saxareba warmoadgens: `naTeli

gamobrwyinvebad warmarTTa zeda~ (lk. 2, 32), isini axal israelad

iwodnen. `viTarca igi weril ars, molodebaÁ warmarTTa qriste

macxovari movida da quabsa Sina iSuebis CuenTÂs~ (A-151: 223r); es esaias

winaswarmetyvelebaa imaze, rom ieses Zirisagan aRmocendeba macxovari

`mTavrad warmarTTa; misdami warmarTni esviden~ (es. 11,10). swored

Page 26: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

26262626

warmarTTa, anu, ara ebraelTa eris, Sesaxeb saubrobs winaswarmetyveli,

rodesac maTze naTlis mofenas winaswarmetyvelebs: `erman mavalman

bnelsa Sina, ixile naTeli didi, damkÂdrebulno sofelsa Sina da

aCrdilTa sikudilisaTa, naTeli ganbrwyinda Tquen zeda~ (es. 9;2).

sulier sibneleSi myofTa Sesaxeb saubrobs wm. grigol noselic: `maSin

gamouCnda bnelsa da aCrdilTa sikudilisaTa msxdomareTa mze igi

simarTlisaÁ~ (noseli 20006: 8).

`mauwyebeli mzisa simarTlisaÁ~ (ingoroyva 1913: 83) iqmna qristes Soba.

macxovris, rogorc simarTlis mzis, mosvla amqveynad dasabamia naTlis

damkvidrebisa, romlis mxurvalebamac moaSTo macduri: `movals Rrubeli

naTlisa aRmobrwyinvebad wiaRTagan TÂsTa mzesa mis simarTlisasa,

romelman igi mcxinvarebiTa ganabrwyinos queyana da naTliTa saRvToÁTa

gandevnos bneli macTurisa mis sulTa momsrvelisa~ (A-151: 223v). mze,

igive ufali, dauRamebelia: `dauRamebeli mzeÁ qalwulisa saSoÁsagan

gamobrwyinvebad movals~ (ingoroyva 1913: 69). maradiulia ufali, romelic

materialuri mzis Seqmnamde arsebobda da iarsebebs uJamod: `ese ars

sityuaÁ pirvel mzisa Sobili~ (ingoroyva 1913: 80).

wm. werili macxovars `RvTis sibrZnes~ da `Zalas~ uwodebs:

`amisTvisca-igi sibrZneman RvTisaman Tqua~ (lk. 11; 49); `xolo maTve

CinebulTa huriaTa da warmarTTa qriste RmrTisa Zal ars da RvTis

sibrZne~ (I kor. 1; 24). imave metaforebs vxvdebiT sagaloblebSi: `sibrZneÁ

igi da Zali RmrTisa mamisaÁ~ (ingoroyva 1913: 83); `sibrZniT dambadebeli

xilulTa da uxilavTaÁ~ (ingoroyva 1913: 85) _ aq `sibrZne~ Semoqmedi

RmerTis didebis gamoxatulebaa.

wm. ioane damaskeli miiCnevs, rom am epiTetebSi warmoCenilia

hipostasTa ganuyreli dafuZnebuloba: `rogorc magaliTad `sityva~,

`sibrZne da Zala~ da `gamociskreba~. radgan sityva ganuyrelad

dafuZnebulia gonebaSi (vambob arsobriv sityvas), sibrZnec _ aseve, Zala

ki _ SemZlebelSi da gamociskreba _ sinaTleSi, aRmocenebulni arian ra

maTgan~ (wm. ioane damaskeli 2000: 192). miqael modrekilis sagalobelSi

qristes metaforad gvxvdeba `saRmrTo simdidre~: `aRmoscenda dRes

simdidrÀ saRmrToÁ~ (ingoroyva 1913: 198).

Page 27: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

27272727

esaiaseuli epiTetebis axsnas wm. ipolite romaeli gvTavazobs: `yrmisa

SobilisaÁ, Zisa mocemulisaÁ Cuenda, romelsa flobaÁ aqus mÃarTa zeda

TÂsTa, da saxeli ewoda mas didisa zraxvisa angelozi, sakÂrveli

Tanamzarxvali, RmerTi Zlieri da ÃelmwifÀ, mTavari mSÂdobisaÁ da mamaÁ

ganmzadebulisa mis soflisaÁ. hxedav-a, rameTu Ze da mTavar da angeloz

da Tanamzraxval da RmerT Zlier da mama ganmzadebulisa mis soflisa?

rameTu dRes Sobili ese yrmaÁ moguaswavebs, viTarmed winave iyo ZÀ,

rameTu Zali RmrTisaÁ ars da Tanamzraxval da RmerT Zlier, romliTaca

saukuneni ese daemtkicnes da yrmaÁ, rameTu dRes wmidisa qalwulisagan

beTlems iSva, romlisTÂsca winaÁswar gÂTxrobs: `ufalman mrqua me: ZÀ

Cemi xari Sen da me dRes miSobie Sen~ (wm. ipolite romaeli 1979: 297).

qristeSobis sagaloblebSi mama RmerTis metaforaTagan sagulisxmoa

`Zveli dRe~. igi jer kidev Zvel aRTqmaSi gvxvdeba. ase moixsenebs ufals

daniel winaswarmetyveli Tavisi xilvis aRwerisas: `da, aha, RrubelTa

Tana cisaTa, viTarca Ze kacisa, momaval iyo, da vidre Zvelisa

dReTaÁsadmde moiwia~ (danieli 7,13).: `yrmad ixilvebis Zueli igi dReTaÁ~

(ingoroyva 1913: 78). aqac ioane mtbevars daculi aqvs samebis

ganuyoflobis mrwamsi.

RvTis simbolod Sobis sagalobelSi gvxvdeba venaxi. venaxi sasuliero

poeziaSi saxismetyvelebiTi mravalferovnebiTaa gamorCeuli. igi

gvxvdeba rogorc macxovris, ise RvTismSoblis simboloebad. `me var

venaxi WeSmariti~ (in. 15,1), _ brZanebs macxovari. ioane mtbevris

sagalobelSi mama RmerTis simboloa sameufeo venaxi, mtevani _ qristes

simbolo, dauTesveloba ki _ macxovris uTeslod Soba: `aRmoscenda

dauTesvelad sazrdeli sulieri da sameufoÁsagan venaÃisa movisTuleT

tevani~ (ingoroyva 1913: 89).

ieso qristes SobiT dasabami daedo axal sjuls. rogorc ioane

mtbevari warmoaCens Tavis sagalobelSi, `ganqarda aCrdili Sjulisa

pirvelisaÁ~ (ingoroyva 1913: 87); rjulis aCrdilSi igulisxmeba Zveli

rjuli, romelic, himnografTa sityviT, `berwi~, anu unayofo iyo,

rjulis unayofoba ki imaSi gamoixateboda, rom am rjulis

aRmsrulebeli ver imkvidrebda sasufevels, romlis karic daxSuli iyo

pirvelcodvis gamo. ase gagrZelda manam, sanam qriste ar gankacda, jvars

Page 28: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

28282828

ar ecva da Tavisi jvarcmiT sikvdili ar daTrguna, mxolod amis

Semdgom gaxda SesaZlebeli maradiulSi damkvidreba da, bunebrivia,

axali eklesia, axal rjulze dafuZnebuli, nayofier iqmna qristesTvis

moRvaweTaTvis. amitomac ugaloben qristes Sobas _ dasabams maradiuli

sicocxlisas da dasasruls maradiuli tanjvisas: `aRorZnda da

Svilmraval iqmna RmrTisa mier~ (ingoroyva 1913: 84); Zveli rjulis

berwobaze esaiac qadagebs: `ixarebd, berwi armSobeli~ (es. 54, 1).

winaswarmetyveli berwi eklesiis sixarulSi swored qristes Sobas

gulisxmobs. qriste iSva da RvTivgansulierda adamianis Zveli, codvili

buneba. macxovari brZanebs: `ara moved wodebad marTalTa, aramed

codvilTa, raÁTa Seinanon~ (lk. 5, 32). marTlac, Tavisi gankacebiT man

codvilTa cxoneba da adamianTa ganaxleba ineba: `dRes moxuÀd

ganaxlebad daZvelebulisa bunebisa kacTasa da raJams iSev, meored

dambaden Cuen~ (A-151: 226v); himnografis sityviT, mTeli samyaro xarobs

qristes SobiT adamianis ganaxlebas: `ixarebdiT cani da queyana da

mdinareni, mTani da borcuni, rameTu qriste ufali ÃorciTa iSuÀbis

ganaxlebad dabadebulTa daZuÀlebulTa da ÃorcTa maT CuenTa~ (A-151:

224r). rogorc wm. ipolite romaeli ganmartavs, macxovari iSva, raTa

ganaaxlos `daZuelebuli ese da mokudavi sofeli~ da gankacda, `raÁTa

kacebaman man xilvad SeuZlis. xolo pirveli igi SobaÁ RmrTeebisaÁ mis

mamisagan, TÂT mamaman uwyis; rameTu meorÀ eseca SobaÁ ZisaÁ ÃorciTa

vervin SeuZlos gamoZiebad, rameTu ityÂs winaswarmetyueli igi: `Tesl-

tomi misi vin SeuZlos Txrobad?~ rameTu RmerTi arsebiTa TÂsiTa vervin

sada ixila, da arcaRaTu zecisaTa maT ZalTa. xolo ZÀ igi Sobil

ÃorciTa iqmna kac srul, da sruliTa miT RmrTeebiTa RmrTeebisa mis

Zali gamogÂcxada~ (wm. opilite romaeli 1979: 297-298).

swored rom adamianTa sasufevelSi dabruneba iyo macxovris

gankacebis mizani, riTac Tvisi xeliTqmnilisadmi uflis usazRvro

mowyaleba da siyvaruli saCinovdeba: `zeSTa meufÀ sityuaÁ dambadebeli,

msgavs Cuenda iqmna qalwulisa saSosa, rameTu usxeulo CuenTÂs gankacna,

raÁTa Cuen gandgomilni damagnes Tavsa TÂssa wyalobiT~ (A-151; 225v).

uflis am gulmowyalebis Sedegad adamians SesaZlebloba mieca zeciuri

moqalaqobisa, romelic Tavisi urCobiT dakarga: `urCebiTa ucxoqmnili

Page 29: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

29292929

ese RvTisagan, yovlad Zliero, iSev raÁ qalwulisagan uqorwinebelisa,

wyalobiT saxiero moqalaqed zecisad Rirs myav me da zecisa ZaliTa da

cisa caTasa zeSTa aRamaRle bunebaÁ Cueni~ (A-151; 224r). wmida grogil

noselis swavlebiT, gankacebis gangebulebaSi gamovlenili saxierebiT,

sibrZniT, simarTliTa da ZlierebiT gamostaca RmerTma adamiani mis

Semacdenels.

Sobis sagaloblebSi saxismetyvelebiTi TvalsazrisiT marTlac rom

gamorCeulia RvTismSoblis simboloebi. macxovari `qalwulisagan

ÃorciTa gankacna~ (ingoroyva 1913: 68). RmrTismSobeli ayvavebuli rtoa _

`ieses Zirisagan morCi aRyuavebuli~ (ingoroyva 1913: 73). esaia

winaswarmetyvelis wignSi vkiTxulobT: `da gamovides kverTxi Zirisagan

iesesa da yuavili Zirisagan aRmoÃdes~ (es. 2; 1). aqedan damkvidrda

ayvavebuli rto erT-erT simbolod RvTismSoblisa. gavixsenoT demetre

mefis sayovelTaod cnobili da qarTveli kacisaTvis usayvarlesi

sagalobeli RvTismSoblisa _ `Sen xar venaxi, axlad aRyvavebuli morCi

keTili~.

RvTismetyvelebaSi miCneulia, rom Zveli aRTqmis rjulis kidobani

RvTismSoblis simboloa, amitomac damkvidrda himnografiaSi

yovladwmida qalwulis epiTetad kidobani: `me var saRmrToÁsa

gansuenebisa kidobani wmidaÁ~ (ingoroyva 1913: 78). erT-erTi aseve

gavrcelebuli epiTetia `ubiwo~ _ `viTar dautevneli daitie, ubiwoo~

(ingoroyva 1913: 196); `ubiwoÁ beWedi qalwulebisaÁ~ (ingoroyva 1913: 86).

naTlis RrubliTaa saxeldebuli RmrTismSobeli erT-erT sagalobelSi:

`Ä, Rrubelo naTlisao, viTar Seaxuev mCuriTa Semmoselsa caTasa

RrubliTa saRmrToÁTa brZanebiTa, anu viTar miawven bagasa saukuneTa

mflobelsa, romelsa yovelnive dabadebulni ZrwoliT Tayuanis-scemen~

(A-151: 224r-v). aseve, caTa uvrceles casa da cvars uwodeben uflis

damtevnel qalwuls: `caTa uvrcelessaÁ casa gigalobT, RmrTismSobelo,

rameTu wiaRTagan yovelTa simarTlisa mze aRmobrwyindebis dRes

ganmanaTleblad sikudilisa aCrdilTa msxdomareTa maTTÂs~ (A-151: 224v);

`gixaroden, RmrTismSobelo, gamouTqmelisa amis sixarulisa cuaro,

rameTu moxval Sobad meufisa RvTisa~ (A-151: 224v). RvTismSoblis

sawmisad saxeldeba ki gedeonis xilvasTanaa dakavSirebuli, rac

Page 30: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

30303030

sasuliero poeziaSic aisaxa da myar metaforad damkvidrda: `msgavsad

sawmisisa gardamoÃed muclisa qalwulisasa wÂma sulisa wmidisa qriste

da viTarca cvari raÁ curin queyanasa zeda, hindoTa da TarSisa WalakTa

sabaT da arabiaT mefeTaÁ ZRuÀni Senda Seswiron~ (A-151: 226r). sawmisis

saxe-simbolod gaazrebisas ak. baqraZem iseTive modeli SemogvTavaza,

rogorc Seuwveli mayvlis saxeobrivi analizisas. kerZod: `am miTSic

sqema tradiciulia: RmerTi _ sawmisi _ cvari. roca gavixsenebT

qristianuli religiis models _ RmerTi _ RvTismSobeli _ qriste, maSin

gasagebi gaxdeba, rom sawmisi wm. mariamis simboloa, sadac cvari

logosia, anu RmrTis sityva, sawmisi ki misi xilvis saSualeba, anu

RvTismSobeli~ (baqraZe 1981: 61).

sainteresoa RvTismSoblis saxesTan sami yrmis _ ananias, azariasa da

misailis _ dakavSireba, romlebic nabuqodonosor mefes tyved hyavda.

maT Tayvani ar sces mefis mier deiris velze aRmarTul kerps, ris gamoc

mefem isini gaxurebul RumelSi Cayara. ufalma angelozi gamougzavna

erTgul yrmebs da uvneblad daifara. maTi cecxlSi Seuwveloba

simbolurad moaswavebda qristes Sobas. rogorc isini daicva ufalma

materialuri cecxlisagan, aseve daicva RvTismSobeli, romlis saSoSic

uvnebod Caisaxa logosi: `uvneblad daicva mSobeli TÂsi viTarca samni

yrmani babilons saÃumilsa Sina~ (ingoroyva 1913: 198). sasuliero

mwerlobaSi sami yrmis saxismetyvelebiTi gaazrebac mravalmniSvneliania,

es Tema safuZvlad udevs himnografiul-liturgikuli kanonis (9

galobis) me-7 galobas.

qristes Sobisadmi miZRvnil sagaloblebSi uxvadaa gamoyenebuli

saxismetyvelebiTi saSualebebi rogorc Zveli, ise axali aRTqmidanac,

rac ufro alamazebs da amaRlebuls xdis maT. Tanac, `saxismetyvelebiT,

bibliuri miniSnebebiT savse sagalobeli poeturi azrovnebis

gansakuTrebuli gamoxatuleba da saidumlo codnis `mosibrZnebis~

saukeTeso nimuSia~ (sulava 2002: 99), xolo qristes Soba udidesi madli

da amave dros, RvTis udidesi saidumloa qristianul RvTismetyvelebaSi,

rameTu `dRes WeSmaritad erT samwyso iqmnes angelozni da kacni, Ä,

sakÂrveli, uxilavi ixilvebis, dautevneli daetevis, dausabamo

dasabamier iqmnebis, Ze RvTisa Ze qalwulis iwodebis da qalwuli

Page 31: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

31313131

uqorwinebeli dedad RvTisa saxel-idebis da deda Semdgomad Sobisa

qalwulad ipoebis~ (A-151: 222v) da amitomac xarobs mTeli samyaro:

`ixarebn kideni queyanisani, eklesia aRivsebis madliTa~ (A-151: 222v).

$2. naTlisRebis dResaswaulisadmi miZRvnil$2. naTlisRebis dResaswaulisadmi miZRvnil$2. naTlisRebis dResaswaulisadmi miZRvnil$2. naTlisRebis dResaswaulisadmi miZRvnil

sagalobelTa saxismetyvelebiTi aspeqti sagalobelTa saxismetyvelebiTi aspeqti sagalobelTa saxismetyvelebiTi aspeqti sagalobelTa saxismetyvelebiTi aspeqti

macxovris Sobisadmi miZRvnili sagaloblebis saxismetyvelebiTi

aspeqtis ganxilvis Semdgom sxva sauflo dResaswaulisadmi _

naTlisRebisa da mis gansadideblad SeTxzuli sagaloblebisadmi

mivmarToT Cveni yuradReba, anu, `beTlemiT iordaned STavideT~ (Tueni

2004: 72), sadac `dRes iovane winamorbedi qristesi srbasa TÂssa

aRasrulebs~ (modrekili 1978: 201). naTlisRebis dResaswaulis sruli

saxelwodebaa _ naTlisReba uflisa Cvenisa ieso qristesi _ RmrTis

gancxadeba.

`xolo mdinare gamovals edemiT, momrwyveli samoTxisaÁ, mier

ganiyofis oTxad Tavad~ (Sesaqm. 2; 10). iordane velis mdinarea, magram

mTis mdinaris Tvisebebi aqvs. swrafi dinebis gamo misi xma Soridanve

aRwevs msmenelamde. is miedineba Rrma xeobaSi, romelic siriis zeganidan

iwyeba da mkvdar zRvamde grZeldeba. mdinaris sigane 20-22 metrs ar

aRemateba, magram adidebis SemTxvevaSi kilometrzec iSleba xolme.

iordane himnografTa STagonebis wyaro imiT aRmoCnda, rom swored masSi

aResrula gankacebuli macxovris naTlisReba: `samoTxiT gamomavalTa da

oTxad Tavad ganyofilTa SuenierTa maT mdinareTa aRwerilTa moses

mier wignTa saRmrToTa amaT uzeSTaes iordane gamoCnda, rameTu

qristeman Seimosa~ (Tueni 2004: 103).

iordane yoveli qristianisaTvis wmida adgilia, radgan swored

iordaneSi naTel-iRo macxovarma da `iordanes iÃsna qristeman sofeli

codvisagan mxoloman ucodvelman~ (modrekili 1978: 185) da amitomac

ambobs iordanes Sesaxeb wm. sofron ierusalimeli: `iordanedca da

Page 32: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

32323232

iordanis nakadulTa movals wyaro cxorebisaÁ da zRuaÁ ukudavebisaÁ~

(wm. sofron ierusalimeli: A-394: 296r).

`maT dReTa Sina movida iovane naTlis-mcemeli qadagebad udabnos mas

huriastanisa. da ityoda: SeinaneT, rameTu moaxloebul ars sasufeveli

caTaÁ~ (mT. 3; 1-2). sinanuli dasabami da dasasrulia qristianuli

cxovrebisa da amitomac uflis `winamorbedi da naTlismcemeli ioane

qristesmieri cxovrebis dasawyiss winaswarmetyvelebda~ (palama 1995: 11).

ioanes Sesaxeb winaswarmetyvelebas Cven Zveli aRTqmis wignebSi, kerZod,

esaiasTan vxvdebiT: `ÃmaÁ mRaRadebelisa udabnosa Sina, ganhmzadeT gza

uflisaÁ, wrfel-yveniT alagni RmrTisa Tquenisani~ (esaia; 40, 3), rac

miqael modrekilis sagalobelSic aisaxa: `winaÁswarve qadagebuli:

esaÁasi aResrula WeSmaritad: ÃmaÁ RaRadebisaÁ udabnos gamoCnda da kravi

RmrTisa maRlisaÁ ÃorcSesxmuli sofelsa uqadaga: romelman ganmanaTla

naTlisRebiTa TÂsiTa~ (modrekili 1978: 148). ioane naTlismcemlis Sesaxeb

esaias winaswarmetyvelebas imowmebs wm. ioane oqropiri: `ese meyseulad

movida udabnoÁT; Tana aqunda esaiaca winawarmetyueli suliTa, romeli-

igi uRaRadebda ersa; viTarmed: ese ars, romlisaTÂs winaÁswarve vityode

da vTqu: `ÃmaÁ RaRadebisaÁ udabnosa zeda: ganhmzadeniT gzani uflisani

da wrfelyveniT alagni misni~ (ioane oqropiri 1996: 167).

sinanulis mqadagebeli iordaneSi naTlavda iudevelebs, rodesac

masTan ieso qriste mivida _ macxovari, romlis movlinebis Sesaxebac

Tavad winaswarmetyvelebda: `me ukue naTel-gcem Tquen wyliTa sinanulad.

xolo romeli Semdgomad Cemsa movals, uZlieres Cemsa ars, romlisa ver

SemZlebel var ÃamlTa misTa tÂrTvad. man naTel-gces Tquen suliTa

wmidiTa da cecxliTa~ (mT. 3; 11).

6 ianvars dadgenili naTlisRebis sauflo dResaswaulisadmi

miZRvnili sagaloblebi ZiriTadad liturgikuli daniSnulebisaa,

radganac `saeklesio liturgika igive SeuZravi dogmatikaa, dogmatikis

mRvdelmoqmedebaa~ (WeliZe 2004: 10). sanam uSualod dResaswaulTan

dakavSirebul saxe-simboloebze gadavidodeT, calke ganvixiloT

naTlisRebis sagaloblebSi ioane naTlismcemlis saxismetyvelebiTi

warmosaxva.

Page 33: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

33333333

`ufroÁsi SobilTa Soris dedaTaÁsa iovane naTlis-mcemelisa

winaswarmetyueli aravin ars~ (lk. 7; 28) _ brZanebs macxovari

winamorbedze. mRvdelTmoZRuar zaqariasa da elisabedis Svili jer

kidev dedis muclidan iqna gamorCeuli. misi Soba Cveulebrivad, bunebis

kanonisaebr ki ar aResrula, aramed _ RvTis gangebulebiT, radgan

zaqariasa da elisabeds Svili sibereSi miecaT. misi Casaxvac zaqarias

angelozis mier euwya: `colman Senman elisabed giSves Ze, da uwodi

saxeli misi iovane~ (lk. 1; 13). wm. grigol noseli saxeTa paralelizmiT

erTmaneTTan akavSirebs elisabedis mier ioanes sibereSi Sobas da

yovladwmida RvTismSoblis uxrwnelebas: `berwTa da JamTa gardasrulTa

mihmadla SvilierebaÁ, da winamsrbol qalwulisa Sobisa yo sakÂrveli

ese, rameTu viTarca-igi elisabed ara ZaliTa bunebisaÁTa iqmna deda,

romelsa-igi berwobiT gardaeÃadnes dReni TÂsni, aramed SobaÁ igi misi

nebasa RmrTisasa mieCemebis, egreTve qalwulebiT Sobisa uxrwnelebaÁ

Zalsa saRmrTosa miCemebiTa sarwmuno iqmnebis. vinaÁca, vinaiTgan uswro

berwisa Sobaman Sobasa mas qalwulisasa, vidreRa mucelsa dedisasa

Seecva ÃmaÁ igi sityÂsaÁ, da arRa mosrul iyo naTlad, mierve saSoÁT

gamo TÂsi meufe qadaga da aRmReriTa miT usruliTa sixaruli yovlisa

soflisa moaswava~ (noseli 2006: 13). jer kidev mucladmyofi ioane

naTlismcemeli grZnobs yovladwmida RvTismSoblis siaxloves da

sixaruls gamoxatavs: `da iyo viTarca esma elisabeds mokiTxvaÁ

mariamisi, hkrTeboda yrmaÁ igi mucelsa missa~ (lk. 1; 41). amis Sesaxeb

saubrobs wm. kirile ierusalimeli: `iovane suliTa wmidiTa aRivso

vidre saSosa dedisasa iyo, mis mierve wmida iqmna, raÁTa naTel-sces

ufalsa. ara igi miscemda sulsa, aramed momcemelsa mas sulisasa

axarebda~ (kirile ierusalimeli 1991: 324). naTlismcemlis es

gamorCeulobaa aqcentirebuli naTlisRebis sakiTxavebSi: `saSosa Sina

mdebareÁ krTomiT mauwyebeli moslvasa uflisasa dRes iordaned

gankÂrda suliTa: raJams gixila mosruli naTlisRebad~ (modrekili 1978:

148). dRes iordanes wyalSi ebraelTa sinanulad momwodebeli

winaswarmetyveli xilulad xedavs mas, romlis moaxloebac jer kidev

dedis mucelSi myofma igrZno: `Sen, winamorbedo qristeso, pirvel

saSoÁT gamo Tayuanis-ec yovelTa Semoqmedsa: xolo aw Rirs iqmeni

Page 34: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

34343434

TualiTa xedvad misa, viTarca kacsa da ÃeliTa msaxurebad misa~

(modrekili 1978: 142); `TualiTa sulisaÁTa pirvel ixile sityuaÁ

RmrTisaÁ Rirso, ÃorciTa dafaruli: saSoÁT saSosa Sina: gankacebulsa

RmerTsa xolo aqa iordanes: gancxadebulad naTels-ec ucodvelsa~

(modrekili 1978: 156). wm. ioane oqropiri mucladmyofi ioanes mier uflis

Secnobas ganmartavs, rogorc qadagebas: `CCÂlman manca, arRa mosrulman

naTlad, moqalaqeman udabnoÁsaman da Tanamosaxeleman amis

maxareblisaman, iovane, saSosa Sina dedisasa qadaga, hkrTeboda raÁ

saSosa dedisasa xilvasa RmrTismSobelisasa~ (ioane oqropiri 1993: 85).

Suamdgomeli Zvelisa da axlisa rjulisa, rogorc ioane

naTlismcemels wm. ioane oqropiri uwodebs, iudevelebs sinanulisaken

mouwodebda da iordaneSi naTlavda. swored amiT ganamzadebda is uflis

gzas _ `ganhmzadebda gzaTa macxovrisaTa didi winamorbedi~ (modrekili

1978: 201), radgan macxovarma Tavisi gankacebiT kacobriobas misca rjuli,

dafuZnebuli sinanulsa da siyvarulze. rogorc wm. ioane oqropiri

brZanebs, naTlismcemeli movida, `raÁTa wina rbiodis da ganmzadebdes

sulTa maT, romelTa eguleboda Sewynarebad ufali~ (ioane oqropiri

1996: 167). ioanesTan naTlisRebisaTvis misul xalxze winaswarmetyvelebda

esaia igavurad: `yoveli Ãevnebi aRmoivsos da yovelni mTani da borcuni

damdablden da iyos gularZnili igi marTlad da ficxeli gza

wrfelad~ (es. 40, 4), romlis axsnasac wm. ioane oqropiri gvaZlevs:

`damdablebulni igi da Semusrvilni amaRldnen da maRalni da

ampartavanni damdabldnen. da egreca iqmna, rameTu moslviTa uflisaÁTa

bunebaÁ kacTaÁ damdablebuli da Semusrvili, STaÃdili ÃevTa maT da

uRaRTa jojoxeTisaTa, amaRlda ufroÁs yovelTa simaRleTasa da

simaRle igi eSmakisaÁ da zuavi igi ampartavanebaÁ misi daeca~ (ioane

oqropiri 1996: 168). mkacrad amxelda ebraelTa ers ioane: `hrqua maT:

iqednes naSobno, Sjulisa gardamavalno, momavalisa misgan risxvisa vin

giCuena Tquen sivltolaÁ? yavT ukue nayofi sinanulisaÁ~ (modrekili

1978: 148). Tavad ufalic araerTgzis ambobs: `ara moved wodebad

marTalTa, aramed codvilTa sinanulad~ (mT. 9,13); (aseve _ mrk. 2, 17; lk.

3, 32; Itim. 1, 13.). `uflis winamorbedma da naTlismcemelma ioanem

adamianebs zeciuri samyaros naTeli auwya, rac imaze metyvelebs, rom

Page 35: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

35353535

sasufeveli axlosaa da dae, RvTaebrivi da zeciuri samefos

ukideganobis Sesabamisad adamianebma Tavi Seracxon uRirsad da

dReniadag iyvnen sinanulSi, rac iqneba dasabami gadarCenisa da

cxonebisa~ (palama 1995: 11-12).

ioane naTlismcemeli mxolod naTlisRebas ar iTxovda, aramed,

imavdroulad, sinanulis nayofs, Tanac uflisTvis Rirseuls. `ra

nayofia igi? pirvel yovlisa, esaa aRsareba, romelsac ioane

naTlismcemelTan momsvlelebic aRasrulebdnen~ (palama 1995: 12). wm.

ioane oqropiri maTes saxarebis Sesabamisi muxlis ganmartebisas xsnis,

rom sinanulis nayofSi igulisxmeba ara mxolod uwindeli saqmeebis

dateveba, aramed ufro meti keTili saqmis qmna (ioane oqropiri 1996: 175).

ioane naTlismcemeli iyo winamorbedi ieso qristesi, radgan ers misi

mosvlisaTvis amzadebda: `romeli Cemsa Semdgomad mosvlad ars, romeli

pirvel Cemsa iyo, romlisa ara Rirs var me, raÁTa ganvhÃsnne sabelni

ÃamlTa misTani~ (in. 1, 27). Amis Sesaxeb gvamcnobs himnografi: `ver

SeuZlebda ÃamlTa SenTa sabelsa ganÃsnad, macxovar, winamorbedi da

esreT gankacebisa saRmrToÁsa simaRlesa cxad hyofda~ (Tueni 2004: 117).

aq gamokveTilia saRmrTo sibrZne, rom ioane, romelic ver SemZlebel

ars uflis ÃamlTa tvirTvisa, wamebda, anu, ganacxadebda RmrTis

xorcSesxmas, macxovris gankacebis uzeSTaes saidumlos. `Ãamli uflisa

sxva ara raa, Tu ara sityva RvTisa, xorci, romelic man CvenTvis,

kacTaTvis jvars acva. `sabelni ÃamlTa misTani~ es kacobrivi da

RvTaebrivi bunebis Serwymaa, rac uxilavi saidumloa, rameTu arc erTi

Ze xorcieli msgavsad ar Sobila, amdenad igi gamoukulevelia kacobrivi

bunebisaTvis (gonebisaTvis)~ (palama 1995: 14). amgvaradve xsnis `ÃamlTa

sabels~ wm. ioane oqropiri: `vhgoneb gankacebisa mis Cuenda moslvisa mis

saidumlosa moaswavebs, romlisa verca Tu umciressa rasme nawilsa

SemZlebel varT gonebiTa miwTomad da sityÂTa aRÃsnad~ (ioane oqropiri

1996: 184-185). Teofilaqte bulgareli ki amgvar axsnas gvTavazobs:

`fexsacmelSi qristes ori gardamosvla igulisxmeba, erTi _ zecidan

dedamiwaze, meore _ dedamiwidan jojoxeTSi, radganac fexsacmeli

sxeulis tyavi da sikvdilia. winamorbeds ar SeeZlo etvirTa es ori

Page 36: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

36363636

gardamosvla, Tu ar ecodineboda da ver gaigebda, rogor moxda isini~

(Teofilaqte bulgareli 2000: 36).

galileidan ieso qriste iordaneSi naTlisRebisTvis midis. `viTar

ganwmidos TiÃaman Tuali naTlisaÁ da kualad Tivaman _ cecxli

RmrTeebisaÁ da dabadebulman _ dambadebeli anu viTar naTel-sces

monaman ufalsa?~ (Tueni 2004: 122) _ himnografi exmianeba ioane

naTlismcemels, romelmac misken momavali qriste dainaxa da `romelic

Cveuli iyo sulis siRrmeSi Caswvdomoda, didad iqna SeZruli misi

ucodveli, mSvidi, wmida da amaRelvebeli mzeriT. Amis Semdeg gana

SeeZlo mas xelni daesxna masze mosanaTlavad? da mas, sakuTari

uRirsobisa da iesos saRmrTo didebulebiT gamsWvaluls, aRmoxdeba~

(sadResaswaulo... 2002: 81): `me miÃms Sen mier naTlis-RebaÁ, da Sen Cemda

moxuala?~ (mT. 3, 14). saxarebis es epizodi wyaroa ioane

naTlismcemlisadmi miZRvnili sagaloblebisa. ioane mtbevari

naTlismcemlis gancdebs ase warmosaxavs: `xolo winamorbedman gixila

ganSiSulebuli, ver Segaxo Ãeli Tavsa, aramed SiSiT RaRadebda:

ganmwmide me, ufalo~ (modrekili 1978: 140). magram ufali gankacda, raTa

aRasrulos danapirebi kacTa modgmisadmi, ganaqarvos pirveli wyeva da

samoTxis daxSuli bWeni ganuRos adamianebs. amitom modis is

naTlisRebisTvis da eubneba ioanes: `acade aw, rameTu esreT Svenis

Cvenda aRsrulebad yoveli simarTle~ (mT. 3, 15). `gamoTqma `simarTle~

(berZnulad _ `dikaiosune~) aq imas aRniSnavs, rasac Cvengan saRmrTo

sjuli moiTxovs. maSasadame, gamoTqma `aRsrulebad yoveli simarTle~ _

aRniSnavs mTeli sjulis aRsrulebas, misi yvela moTxovnisa~

(sadResaswaulo... 2002: 81-82). sjulis srulad aRsrulebaze miniSnebas

sagaloblebSic vxvdebiT: `aRsrulebad yoveli, romeli Tques

winaswarmetyuelTa, ganvSiSuldebi me ÃorciTa, uxrwnelebisa samoselsa

mivhmadleb adams pirvelSeqmnulsa~ (modrekili 1978: 153). uxrwnelebisa

da codvis samoslis simbolikas Cven mogvianebiT ganvixilavT, axla ki

iordaneSi naTlisRebisaTvis misul macxovarTan davbrundeT _ `etyoda

mÃsneli winamorbedsa esreÁT, acade aw esreÁT jer ars aRsrulebad

dRes saidumloÁ gangebulebiT, ganSiSulebul var ÃorciTa~ (modrekili

1978: 153). sainteresod ganmartavs `aw~ sityvis mniSvnelobas am konteqstSi

Page 37: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

37373737

wm. grigol palama: `Tqva `aw~, radgan uflis naTlisRebis Semdeg

yovelives sulieri embazi Seenacvla. ioanesTan erTad gaaerTiana

yvelaferi, viTarca wyarom RvTaebrivi sxeulisa, romlisganac

gadmodindeba RvTaebrivi madli, rac moicavs yvela sikeTes~ (palama 1995:

14-15). sagaloblebSi aqcentirebulia gulis simdable, rac saxarebidan

momdinareobs. macxovari eubneba ioanes, rom ganagdos SiSi da

daemorCilos mas: `iswave Cemgan, rameTu mSÂd var da mdabal guliTa~

(Tueni 2004: 169). gulis simdableSi kacTa gonebisTvis miuwvdomeli is

saidumlo igulisxmeba, rodesac yovlis Semoqmedma RmerTma kacTa

modgmisaTvis Tavi daimdabla da kacobrivi buneba miiRo, iSva ra

qalwulisagan da Semdeg naTel-iRo ioanesagan. `ar unda darCes arc

erTi saRmrTo mcneba aRusrulebeli Ze RmrTisa da Ze kacisas mier.

amgvarad, kacobrivi buneba savsebiT gamarTldeba da ufro da ufro

cxadad SeerTvis RvTiurs cxovelsmyofeli madlmosilebiT~ (palama 1995:

15).

ufali gankacda, raTa Tavs idvas kacTa modgmis codvebi. es misia

himnografiaSi aisaxa: `gixaroden, winamorbedo, da saRmrToÁsa moslvisa

mqadagebelo: aha, dRes movida galileaÁT iordaned qriste kravi

RmrTisaÁ tarigi wmidaÁ CuenTÂs ganmzadebuli mosikudid nefsiT jvriT~

(modrekili 1978: 181). mesiis movlinebas ara marto ioane xarobda, aramed

_ bunebac. saocari STambeWdaobiT aRwers ioane mtbevari macxovris

iordaned mosvlas: `naTeli WeSmariti qriste RmerTi dausabamoÁ sityuaÁ

mamisaÁ mas Jamsa mTani da borcuni imRerdes, ixarebda iovane da

ZrwoliT RaRadebda: ese ars kravi RmrTisaÁ aRmxumeli codvaTa

soflisaTa~ (modrekili 1978: 140). macxovris naTlisRebas daviT

mefsalmune winaswarmetyvelebda, amitomac sagaloblebSi ebraelTa mefis

saxec gvxvdeba: `winaÁswarve moguaswava daviT winaswarmetyuelman

moslvaÁ mÃsnelisaÁ iordanisa wyalTa, ityoda raÁ... mTani ixarebdiT

winaSe pirisa uflisa~ (modrekili 1978: 179). es fsalmunuri motivia,

romelic xSirad gvxvdeba himnografiaSi da romelic gansakuTrebul

lirizms qmnis: `mTani imRerdes viTarca verZni da borcuni viTarca

kravni cxovarTani~ (fs. 113, 4); `ixarebdin cani da galobdiT queyanaÁ,

aRiZarn zRvaÁ da savseba misi. ixarebdin velni da yovelni raÁ ars maT

Page 38: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

38383838

Sina, maSin ixarebden yovelni xeni maRnarisani~ (fs. 95, 11-12). wm. eqvTime

ziRabeni 113-e fsalmunis am muxlis ganmartebisas uTiTebs, rom

araCveulebrivi sixarulis gamosaxatad daviT mefsalmunem mTebi da

borcvebi verZsa da kravs Seadara, radgan isini TavianT sixaruls

ayvavebul mdeloze TamaSobebiTa da xtunviT gamoxataven (ziRabeni 2003:

902). rac Seexeba 95-e fsalmunis muxls, `da xarobs ca da qveyana

qristesTvis, romelic uwinares zeciuri RvTaebriobiT iyo, Semdeg ki

amqveyniuri adamianurobiT gaxda.. sixaruliT gamowveuli moZraoba gulis

aRtacebaa, zRvis unapiro sisavsea. zRvas ki avsebs mdinareebi, tbebi,

wyaroebi da erTi sityviT, yvelanairi wyali macxovris naTlisRebis

Sedegad. xaroben velni imis gamo, rom maTze gaivlis maTi

ganmanaTlebeli qriste... ixareben yovelni xeni tyisani, rameTu maTgan

gamoirCeva xe cxovelmyofeli jvrisaTvis~ (ziRabeni 2003: 759).

tarigisa da kravis saxismetyvelebiT gaazrebaze mogvianebiT

visaubrebT, axla ki mimovixiloT is epiTetebi, romliTac winamorbeds

Seamkoben himnografebi _ `dasasruli SjulisaÁ da dasabami madlisaÁ

iovane winamorbedi udabnos aRmoscenda da gÂqadaga sinanuli

cxovrebisaÁ~ (modrekili 1978: 206). aq igulisxmeba moses rjulis

dasasruli. rogorc aRvniSneT, ioane naTlismcemeli Zveli aRTqmis

bolo da axali aRTqmis pirveli winaswarmetyvelia. faqtobrivad, iqadaga

ra mesiis mosvla da naTel-sca macxovars, man daudo dasasruli Zvel

rjuls _ molodins mesiis mosvlisas da dasawyiss axlisas _ uflis

aRTqmis ganxorcielebiT madlmosils. ioanes uwodeben udidess

dedakacTa naSobTa Soris. mis am didebulebaze Tavad ieso qristem

aRniSna.

sagaloblebSi ioane axali dRis, ciskris maxarebladaa wodebuli:

`gamoabrwyinve ciskari dRisaÁ udabnoÁsa qadagi~ (Tueni 2004: 170). is, rom

ioane udabnoSi izrdeboda, saxarebidanaa cnobili: `xolo yrmaÁ igi

aRorZndeboda da ganmtkicdeboda suliTa. da iyo udabnos, vidre

gamocxadebadmde misa israÀlisa mimarT~ (lk. 1, 80), amitom iwodeba igi

sagaloblebSi udabnos qadagad. saxismetyvelebiTi TvalsazrisiT

CvenTvis sayuradReboa misi ciskarTan Sedareba. ciskari xom is Jamia,

rodesac Rame, bneli gangveSoreba da naTeli modis, anu, axali dRe

Page 39: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

39393939

iwyeba. am sagalobelSi kvlav gvxvdeba simbolizeba Zveli rjulis

dasasrulisa da ciskris saxiT axali rjulis dasawyisisa, romlis

mauwyebelic udabnos qadagia.

sagulisxmoa, aseve, ioanes Sedareba sanTelTan, romlis wyaroc

saxarebaa: `igi iyo sanTeli aRnTebuli da saCinoÁ~ (in. 5, 35). mas xSirad

`naTlis sanTels~ uwodeben himnografebi. naTeli qristea, sanTeli ki

imisTvisaa saWiro, rom am udidesi naTlis misaRebad momzaddes

kacobrioba, jer naTliT unda ganaTdes maTi sulebi da qristesken

savali maTi gzebi, rac swored ioane naTlismcemelma aRasrula.

sanTelTan erTad mnaTobs adarebs ioanes himnografi avtori: `ÃmaÁ

sityÂsa RmrTisaÁ, sanTeli naTlisaÁ, mTiebi mzisaÁ udabnos uRaRadebda

mosrulTa missa~ (Tueni 2004: 170). ioane naTlismcemlis es metaforebi

homiletikaSic uxvad gamoiyeneboda: `viTarca mTiebi ciskrisaÁ, gamoCnda

wmidaÁ winamorbedi iovane~ (ioane oqropiri 1999: 261). wm. ioane oqropiri

metaforebs ase ganmartavs: `sanTeli igi mzesa etyÂs; ÃmaÁ igi _ sityuasa,

megobari _ siZesa, umetesi naSobTa Soris dedaTasa _ pirmSosa mas

yovelTa dabadebulTa~ (ioane oqropiri 1996: 165).

ioane naTlismcemels `mzis sanTelsa~ da `sityvis Ãmas~ uwodebs XIII

saukunis qarTveli himnografi tbel abuseriZe Tavis sagalobelSi

`galobani samTa iovaneTa~, sadac gandidebuli hyavs wm. ioane

naTlismcemeli, wm. ioane maxarebeli da wm. ioane oqropiri: `aRmosavaliT

maRliTaÁT aRmosrulisa mis mzisa sanTelsa elvad saRmrToÁsa naTlisa

vqadagebT~; `iovanes, Ãmasa sityÂsa, sulad...~ (sulava 2003: 306-308).

rogorc Cans, sanTeli, mTiebi, ÃmaÁ sityÂsa _ ioane naTlismcemlis

myarad damkvidrebuli metaforebia sasuliero mwerlobaSi _ rogorc

himnografiaSi, aseve egzegetikasa da homiletikaSi. amgvar ganmartebas

gvTavazobs wmida sofron ierusalimeli Tavis TxzulebaSi

`naTlisRebisaTÂs macxovrisa da zeda aRdgomisaTÂs sarkinozTa~:

`sanTeli mzesa uzraxebs, ÃmaÁ sityÂsa mimarT ityÂs, TixaÁ mekecesa

miugebs, monaÁ meufÀsa etyÂs gankÂrvebuli, raÁsa iqm amas Ä meufeo, gici

Sen vinaÁ xar da vinaÁ mosrul, mucliT gamo Tayuanis-gec Sen, jereT

saSosa Sina myofman aRviare Zali Seni~ (sofron ierusalimeli: A-394,

Page 40: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

40404040

297v). ioane naTlismcemeli qristes xmaa, radgan is sinanuls qadagebda,

romelzedac daefuZna Semdeg qristianuli moZRvreba.

ioane mtbevari naTlismcemels axal eliad moixsenebs _ iordane `Ãmisa

misgan axlisa eliaÁsda SiSiT zarganÃdili dgas mdumriad~ (modrekili

1978: 137), risi wyaroc, aseve, saxarebaa. feriscvalebis dros mowafeTa

SekiTxvaze, `eliaÁsi jer-ars pirvelad moslvaÁ~, macxovari pasuxobs:

`elia awve movida da ara icnes igi, aramed uyves mas, raodeni unda. da

egreTve Zesaca kacisasa egulebis vnebad maTgan. maSin gulis{ma-yves

mowafeTa, rameTu iovane naTlismcemlisTÂs hrqua maT~ (mT. 17, 10, 12-13).

himnografi ioane naTlismcemels im varskvlavs adarebs, romelmac

mogvebs meufis dabadeba auwya da misken mimavali gza gaunaTa. aq ormagi

saxismetyvelebiTi gaazrebaa. beTlemis gzis manaTobeli varskvlavis

darad ioanec gzas unaTebda ers, rodesac iordaneSi sinanulis

naTlisRebisaTvis mouwodebda, amave dros, mogvebi warmarTebi iyvnen,

ioanem naTlisRebiTa da sinanulad mowodebiT warmarTebsac gaunaTa

qristesken mimavali gza. `me naTel-gcem wyliTa, igi naTel-gcems suliTa

wmidiTa da cecxliTa~ (modrekili 1978: 184) da `upyries mas niCabi da

sibrZniT ganarCevs, unayofoTa daswuavs da nayofierTa mihmadlebs

cxovrebasa saukunesa~ (modrekili 1978: 135) _ am SemTxvevaSi ara Tu

epizodi, frazeologiac saxarebiseulia _ `me ukue naTel-gcem Tquen

wyliTa sinanulad; xolo romeli Semdgomad Cemsa movals, uZlieres

Cemsa ars, romlisa ver SemZlebel var ÃamlTa misTa tÂrTvad. man naTel-

gces Tquen suliTa wmidiTa da cecxliTa. romlisa niCabi ÃelTa misTa,

ganwmindos kaloÁ TÂsi da Sekribos ifqli saunjesa, xolo bze dawuas

cecxliTa miT uSretiTa~ (mT. 3, 11-12). wm. ioane oqropiris ganmartebiT,

`naTlismcemelma suliwmidis xsenebiT ers codvaTa moteveba, sasufevlis

mkvidroba, uxrwneleba da suliwmidis moniWeba auwya~ (ioane oqropiri

1996: 185), xolo cecxlis xsenebiT maT Zveli rjulis gamocxadebebi

gaaxsena, radganac winaswarmetyvelT ufali umetesad cecxlis saxiT

ecxadeboda xolme _ moses mayvlovansa da sinas mTaze, ezekiels _

qerubimebiT; xolo niCbisa da keTilisa da borotis garCevis SexsenebiT

afrTxilebs, rom mxolod naTlisReba araa sakmarisi, aramed _ Semdgom

uflis mcnebaTa aRsruleba: `Semdgomad naTlisRebisa niCabsa mas

Page 41: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

41414141

gÂCvenebs, ganmrCevelsa keTilisa da borotisasa, da dawuvasa bzisa

guaswavebs, raÁTa moSiS viyvneT da ara vemsgavseT bzesa, aramed ifqlsa~

(ioane oqropiri 1996: 185).

saxismetyvelebiTi azrovnebis TvalsazrisiT sainteresoa ioane

naTlismcemlis gazafxulis maxarobel mercxalTan Sedareba da mis

paralelurad zamTrisa da sastik qarTa simboloebi: `viTarca mercxali

wmidaÁ qadagi zafxulisaÁ myofTa zamTarsa Sina codvaTasa gamouCndi

iovane Rirsi miaxlebulTa danTqmad qarTa sastikTa kueTebisagan~ (Tueni

2004: 37). zamTari codvis meufebaTa periodia, xolo zafxuli _ codvaTa

ganqarvebisa. `aha, esera, zamTari warÃda da wÂma dascxra da warvida

gzasa TÂssa. da yuavili gamoCnda queyanasa Cuensa~ (qeba qebaTa; 2; 11).

zamTars alegoriuli mniSvnelobiT TviT macxovari iyenebs, roca

mogviwodebs: `ilocevdiT, raÁTa ara iyos sivltolaÁ Tqueni zamTarsa

Sina~ (mT. 24; 20). rogorc netari Teofilaqte bulgareli ganmartavs,

`Cven unda vilocoT, rom am cxovrebidan Cveni wasvla anu aRsasruli ar

moxdes... `zamTarSi~, anu sikeTisaTvis unayofi Jams~ (Teofilaqte

bulgareli 2000: 283). sulieri TvalsazrisiT marTlac rom unayofo iyo

macxovris gankacebamdeli Jami, radgan daxSuli iyo sasufeveli

adamianisaTvis. ioane naTlismcemeli ki aRmoCnda pirveli qadagi

moaxloebuli sasufevlis Sesaxeb. amitomac adarebs mas himnografi

mercxals, rameTu zamTris, anu, codvaTa meufebis Jamis ganqarvebis

iseTive pirveli mauwyebeli iyo ioane, rogorc zamTris wasvlis pirveli

maxarobeli bunebaSi mercxalia.

zamTrisa da zafxulis SedarebiT wm. ipolite romaeli zamTris

sulier arss ganixilavs, rogorc madlisa da sinanulisagan ganZarcvul

periods: `madli gamoCnda, WeSmariteba sufevs, sinanuli ara ars mas

sofelsa. zafxuli mogveaxla, zamTari gangueSora~ (ipolite romaeli

1979: 310).

zamTars sulieri mRelvarebis periodad, xolo sxlvas codvaTa

Sendobad saxeldebs origenec `qeba qebaTas~ ganmartebisas: `RvTis

sityvas surs gvamcnos, rom zamTris, sulis qartexilTa, Semdeg,

mosavlis aRebis dro axlovdeba da ambobs: `leRuman gamouteva gaga

Tvisi, venaxni hyvavian, mosces sulnelebaÁ Tvisi... moiRe nayofebi da

Page 42: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

42424242

adrindeli unayofo rtoebi mogeSoreba~ (origene 1989: 22). amave

mniSvnelobiT ganixilavs zamTars wm. grigol noseli, romelic saocari

poeturi pasaJiTa da xatovnebiT warmoaCens zamTris fizikur Tvisebebs

da avlebs parallels adamianis sulier ganwyobasTan: `da Wkneba

zamTarSi yoveli mwvane _ xeTa silamaze, bunebis mier Seferadebuli

foTlebi dacviva da miwas Seereva; Sewydeba frinvelTa tkbili WikWiki,

bulbuli gafrindeba, mercxali damunjdeba, budes datovebs gvriti, da

yovelive sikvdilis sevdas emorCileba _ kvdeba morCi, qreba simwvane,

foTlebisagan ganZarcvuli totebi xorcganZarcvul Zvlebs damgvanebia

da saSineli sanaxavia; ra vTqvaT zRvaTa ubedobaze? rogoria is

zamTarSi, rodesac siRrmidan oxravs da borcvebsa da mTebs emgvaneba

misi talRebi; rodesac is, rogorc meomari, ganuwyveteli dartymebiT

miemarTeba napirisaken. magram Sen gadataniTi mniSvnelobiT warmoidgine

zamTari Tavisi uaryofiTobebiT. ai, ase hyvaoda adamiani sasufevelSi,

netarebda usasrulo zafxuliT, magram `urCma zamTarma daaWkno fesvebi~,

yvavili mokvda da adamianmac dakarga zafxulis `maradiuli ukvdaveba~

(noseli 1999: 357-358).

macxovris aRdgomis Sedegad sikvdilis aCrdilisagan gaTavisuflebul

adamianebze gadmovida madli sakurnebelad maTda, rogorc me-5 galobaSi

(esaia winaswarmetyvelis) vkiTxulobT: `rameTu cuari Sen mier

sakurnebel ars maTda~. madlmosili cvaris simbolos ioane

naTlismcemlisadmi sagalobelSic vxvdebiT: `acurie sulTa CuenTa

cuari madlisa SenisaÁ dRes, qristes winamorbedo~ (modrekili 1978: 157).

rogorc aRvniSneT, am dResaswauls RvTis gancxadeba ewodeba imitom,

rom qristes naTlisRebis Jams iq Sekrebili eris winaSe gancxadda

yovladwmida samebis erTarseboba: `da naTel-iRo iesu da meyseulad

aRmovida raÁ wylisa misgan, da aha, ganexunes mas cani, da ixila suli

RmrTisaÁ, gardamomavali, viTarca tredi, movida da daadgra mas zeda. da

ÃmaÁ iyo zeciT da Tqua: ese ars Ze Cemi sayuareli, romeli me saTno-

viyav~ (mT. 3; 16-17). kirile ierusalimeli gancxadebas `qeba qebaTas~ siZis

saxes ukavSirebs: `viTarca-igi igavad pirvel Tqumul ars amisTÂs, romel

qristeman TualiTa xilulad esrÀT gamoaCina, rameTu qebaTasa Sina

siZisa misTvis RaRadebs da ityÂs: `Tualni Senni, viTarca tredisani

Page 43: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

43434343

zeda savsebasa wyalTasa~ (kirile ierusalimeli 1991: 325). wm. ioane

oqropiri am epizods ase ganmartavs: `aRmovida wylisagan, rameTu Tana

aRmohyvanda yovelive bunebaÁ kacTaÁ danTqmuli codviTa da ixilna cani

ganxmulni, romelni dauÃSna adam Tavsa TÂssa da SÂlTa TÂsTa da

viTarca-igi maxÂliTa miT cecxlisaÁTa samoTxe, da suli wmidaÁ

ewameboda RmrTeebasa mas Zisasa, rameTu msgavsisa mis zeda movidoda da

ÃmaÁ iyo zeciT, rameTu zeciTaca gardamoÃda cxorebad kacTa,

naTelRebuli igi iovanesgan~ (ioane oqropiri 1996: 196). ioane

naTlismcemlis naTlisRebas ar SeeZlo suliwmidis moniWeba, es mxolod

qristesmieri naTlisRebiTaa SesaZlebeli _ `cani ganexunes da suli

wmida gardamoÃda, rameTu ara naTlismcemelisa mis siwmide, aramed

naTelRebulisa mis Zali iqmoda amas, raÁTa Zuelsa misgan Semiyvannes

Cuen axlad moqalaqobad~ (ioane oqropiri 1996: 196). swored adamianis

gonebisaTvis miuwvdomeli am xilvis Sesaxeb aRniSnavs ioane mtbevari:

`dRes kualad gancxadna samebisa erTarsebaÁ wmidasa zeda iordanesa,

mamaÁ zeciT wamebda Zisa sayuarelisaTÂs, da suli wmidaÁ ixilva saxed

tredisa gardamosruli~ (modrekili 1978: 140).

naTlisRebis sagaloblebSi gansakuTrebiT TvalsaCinoa himnografTa

mier samebis erTarsobisa da ganuyoflobis, TiToeuli hipostasis

Tanasworobis aqcentireba, rasac xSirad vxvdebiT ioane mtbevarTan:

`gardamoÃda zeciT suli wmidaÁ viTarca tredi iordanesa da ÃmaÁ mamisaÁ

wamebda zegardamo Zed sayuarelad da ganecxada dRes samebaÁ wmidaÁ

morwmuneTa ersa TÂTebiTa TÂsiTa~ (modrekili 1978: 142) da miqael

modrekilTan: `iwame mamisa mier Zed sayuarelad qristÀ da suli wmidaÁ

Sen zeda msgavsebiTa miT tredisaÁTa gardamoxda, romlisa mier

gancxadna erTarsebaÁ samebisaÁ~ (modrekili 1978: 144). miqael modrekili

yovladwmida samebis warmoCenisas qristes orbunebovnebasac xazgasmiT

aRniSnavs: `dRes gancxadna naTlisRebiTa iordanisa wyalTa erTi ZeÁ

mxoloÁ oriTa bunebiTa sruliTa~ (modrekili 1978: 143).

yovladwmida samebis erTarsebobis saidumlos poeturad warmoaCens

giorgi aToneli Tavis `galobani RamisTevad naTlisRebisaSi~, romelic

akrostiqulia da Tavni ityvian: `dRes iordanes qristes naTlisRebasa

yoveli sofeli ganaTlda, samebisa wmidisa Tayuaniscemad gancxadna,

Page 44: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

44444444

ixareben erTbamad angelozni da kacni~: `sameba sam TÂsebiT, dausabamoo

RmerTi, arsebiT swori gamogucxadna dRes wyalTa zeda iordanisaTa~

(giorgi aToneli 1946: 352) da fsalmunTmgalobels exmianeba: `ixarebden

dRes zRuani da mdinareni, samyaroni da mnaTobni kacTa Tana, ca da

queyana zecisa ZalTa Tana erTobiT Ãmoben _ gancxadna qriste RmerTi

mÃsnelad soflisad iordanisa wyalTa~ (giorgi aToneli 1946: 353).

warmodgenil sagaloblebSi aisaxa saRvTismetyvelo moZRvreba samebis

ganuyoflobisa da qristes orbunebovnobis Sesaxeb, rac kidev erTxel

gvidasturebs himnografTa Rrma Teologiur codnasa da cnobierebas.

wm. ioane oqropiri Tavis egzegetikuri naSromSi fsalmuniseuli

sityvebiT mkacrad amxels eretikosebs: `aRixilneT Tualni ugunurno da

ugulisÃmono, gulisÃmayavT, viTarmed ara ars ganyofilebaÁ Soris mamisa

da Zisa da sulisa wmidisa, arca erTi, TÂnier guamovnebisa da TÂTebisa,

ara ars erTica wmidisa samebisagani udares, anu dabadebuli, anu

ukuanaÁsknel Semosrul, viTarmca pirvel ara iyo da ukuanaÁsknel iqmna,

aramed erT ars didebaÁ mamisa da Zisa da sulisa wmidisaÁ, erTi bunebaÁ,

erTi Zali, erTi simtkice~ (ioane oqropiri 1996: 200). erTgan

sagalobelSicaa aRniSnuli _ dadumdes mwvalebelTa ena, radgan

gancxadda ufalio.

warmodgenili sagaloblebi kidev erTxel adasturebs imas, rom

himnografiuli Janri mravalmxriv SemoqmedebiT niWs moiTxovda da,

faqtobrivad, masSi aisaxeboda saeklesio mwerlobis TiTqmis yoveli

Janri.

iordaneSi macxovris naTlisRebisas gancxadebas axal xilvas uwodebs

wm. giorgi aToneli: `acurieT zeciT saRmrTo cuarTa rebaTa, iordanisa

Relvani aRivseniT, xilva axali ixile queyanao~ (giorgi aToneli 1946:

353). avtori aliteraciiT ara mxolod evfonias qmnis sagalobelSi,

aramed msmenelsac am movlenis Tanaziars xdis, zedroulobis gancdiT

msmeneli TiTqos Tavad xedavs am axal xilvas, xiluls, magram gonebiT

vermiwvdomils. zogadad, bgeriTi aliteraciebi uxvad gvxvdeba

sagaloblebSi da ara mxolod evfoniis mizniT, maTi meSveobiT

imavdroulad mTavari saTqmelis aqcentirebac xdeba. `klasikuri

himnografiis aliteracia ar aris TviTmizani. sagaloblis mxolod

Page 45: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

45454545

musikalur enas ki ar aZlierebs, aramed xels uwyobs mTavar Temaze

yuradRebis SeCerebas da emociis gaZlierebas. amdenad aliteraciul

TqmaSi mTavaria dominantur TanxmovanTa musikaluri maxvilis

gaZlierebiT, mTlianad frazis Tu strofis azris mniSvnelobis win

wamoweva~ (imedaSvili 1958: 180). damowmebul sagalobelSi aqcentirebulia

axali zeciuri xilva _ rogorc samebis gancxadeba, aseve, Tavad

gankacebuli uflis mosvla naTlisRebisTvis, ris Sedegadac kacTa

daZvelebuli buneba ganaxlda.

ufali adrec cxaddeboda wylebze _ gamoecxada ebrael ers mewamul

zRvasTan da gaiyvana xmeleTze; roca aRTqmis kidobani iordaneze

gadahqondaT, misi nebiT `ukun-iqca~ mdinare. egzegetikosi mamebis

ganmartebiT, mewamuli zRvis gadalaxva da iordanes ukuqceva aRTqmis

kidobnis gadatanisas winasaxeebia macxovris naTlisRebisa, romlidanac

naTeli moefina mTels kacobriobas.

naTlisRebiT Zveli rjulis ganaxlebaze miuTiTebs wm. sofron

ierusalimeli: `ZuÀlni dasabamiTni warÃdebian da yovelnive axal

iqmnebian. axal gankacebulisa RmrTisa madlisa ZuÀlTa zeda

gamobrwyinvebiTa, romelman ZaliTa saRmrToÁTa qmna ganaxlebaÁ maTi...

rameTu amisTÂs moseani Sjuli daZuÀlebul ars da qriste

aRmobrwyinvebul Cuenda, romeli ganaaxlebs adamis miersa

daZuÀlebulebasa da yovelsave axal hyofs da mihmadlebs axal

dabadebulebas sibrZniTa da ZaliTa saRmrToÁTa~ (sofron ierusalimeli:

A-394, 297v).

ioane mtbevari macxovris iordaneSi Casvlisas RvTaebrivi cecxlis

wyalTan Sezavebaze miuTiTebs. cecxlis metafora xSirad gvxvdeba

sagaloblebSi, naTlisRebis sagaloblebSi ki mis fizikur Tvisebebzecaa

aqcentireba _ macxovari Tavisi naTlisRebiT ise wvavs borots, rogorc

cecxli _ Tivas. Tiva sagaloblebSi adamianis simboloa, umetesad _

Tavad ioane naTlismcemlisa, romelic evedreba ufals, `nu damwuav me,

romeli-ese Tivad wodebul var werilTa Sina~ (Tueni 2004: 35). adamianis

Tivad saxeldebas esaia winaswarmetyvelTan vxvdebiT: `yoveli Ãorci,

viTarca Tiva~ (es. 40, 6), romelsac mociqulebic exmianebian (Sdr. 1 petre

1, 24; iak. 1, 10).

Page 46: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

46464646

cecxlis simbolikaze vrclad martviliis dResaswaulis

sagaloblebis saxismetyvelebiTi ganxilvisas visaubrebT, aq ki

aRvniSnavT, rom saubaria RvTaebriv cecxlze, romelic fizikur, nivTier

cecxlze aRmatebulia da swored am RvTaebrivi cecxlis Tvisebas

miemarTeba erTi paradigma, sakmaod gavrcelebuli naTlisRebis

sagaloblebSi _ macxovarma iordaneSi CasvliTa da naTlisRebiT boroti

daTrguna, anu, Semusra veSapi, moaSTo wyalSi damaluli gveli _

rogorc es poetur metyvelebaSia gamoxatuli. veSapis Semusvra

fsalmunidan momdinare simbolikaa _ `Sen ganamtkice ZaliTa SeniTa

zRua, Sen Sehmusre Tavebi veSapTa wyalTa Sina~ (fs.73, 13-14). ugaloben

macxovars, moxvedi, `raÁTa Sehmusro Tavi veSapisaÁ mis~ (modrekili 1978:

131). sagulisxmoa erTi sagalobeli, sadac macxovari ganacxadebs

gankacebis usaCinoes mizans _ aRasrulos danapirebi da borotis

daTrgunviT borotis tyveobaSi myofi ganaTavisuflos _ `damaluli

wyalTa Sina mbrZoli mTavari bnelisaÁ sruliad davamÃua da momwydarni

mis mier ganvacxovelne~. bnelis mTavars borot Zalas uwodeben, radgan

man sikvdili moutana adamians da naTlis wil bneli misca, rasac

dasasruli daedo, rodesac qveynad movida naTeli naTlisagani _ qriste

da Tavisi saRmrTo naTliT dawva boroti Zala. naTlisRebis

sagaloblebSi gamokveTili saRmrTo naTeli warmoadgens zogadad

naTlis simbolikis erT-erT aspeqts, kerZod, `TeologiaSi naTeli

keTilis simbolod da mis sawyisad aris aRiarebuli, bneli ki

borotebis simboloa~ (sulava 1983: 218). srulad naTlis simbolikas

feriscvalebis dResaswaulis sagaloblebTan ganvixilavT.

naTliT mosili macxovari midis iordanesTan da `veSapTA SemusvriT~

kvlav ubrunebs adamians naTlis samosels, romelic swored am

`veSapisagan~ ganeZarcva. `romelsa Seemosa naTeli, viTarca samoseli,

iTxovda naTlisRebasa~ _ fsalmunuri motivi sagaloblebSic aisaxa.

rogorc aRvniSneT, naTlisRebis aluziad sakmaod xSirad gvxvdeba

uflis mier veSapis Semusvra. Tamamad SeiZleba iTqvas, rom veSapis

paradigma erT-erTi yvelaze gavrcelebuli saxea naTlisRebis

sagaloblebSi, romlis wyaroc fsalmunia. saerTod, borotis Tvisebis

gamosaxatad veSapisa da gvelis Sxamis metafora xSirad gvxvdeba Zvel

Page 47: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

47474747

aRTqmaSi: `guliswyromaÁ veSapTaÁ iyo Rvino maTi da risxvaÁ aspitTaÁ

ganukurnebeli~ (II rj. 32, 33); `guliswyromaÁ maTi msgavs ars guelisa da

viTarca aspitsa yrusa, romelsa daeyunian yurni misni~ (fs. 57, 5) _

codvilTa bunebazea saubari. pirvelcodvis mizezi da codvis safuZvlis

damdebi ufalma iordaneSi Semusra.

sagaloblebSi gamokveTilia veSapTa Tavis Semusvra: `Semusra Tavebi

veSapisaÁ da pirveli igi codvaÁ Cveni sabaneliTa ganwmindna da mianiWa

morwmuneTa uxrwnelebisa igi samoseli~ (uZvelesi... 1980: 39). veSapis Tavis

simbolikas ganmartavs wm. grigol noseli: `momklvelman man veSapisaman,

raJams ganZÂnda mÃeci igi da TÂToeulsa mas kacTa naTesavsa Tana

aRorZnda da gandidna, maSin Sehmusra Tavi misi, ese igi ars, borotTa

mompovnebeli igi Zali misi, romelsa-igi mravalni aqundes mis Tana

ukeTurebisa Tavni~ (noseli 2006: 9). macxovris mier borotis Semusvris

simbolur gaazrebas gvTavazobs wm. basili didi: `ars mÃeci, romelsa

saxeli hrqÂan iqnamon, romeli iTargmanebis viktol. da didad mter ars

igi da Tu jekma sastik veSapi povis, viTarca saxismetyuelman Tqua,

mividis, Seigozis Tavi TÂsi TiÃiTa da miuÃdis martos da hbrZavn

veSapsa mas da kudiTa niCurTa ifaravn. egreca mÃsnelman Cuenman iesu

qristeman aRiRo miwaÁ queyaniT Sobili mkÂdri. ese TviT Cans Ãorcni,

romel Seimosna mariamisagan qalwulisa, raÁTa moklas veSapi igi uCinoÁ

farao, romeli zis mdinaresa zeda egÂptisasa, romel ars eSmaki~ (basili

didi: 1979: 188).

`Semusra Tavebi veSapisaÁ da misca ersa mas hindoelisasa, ese ars

naTeli naTlisagani~ (modrekili 1978: 201). hindoeTi, romelic Zvel

qarTulSi umetesad eTiopiis saxeldebiTaa gamoyenebuli, asocirdeba

siSavesTan, iq mcxovrebTa kanis feris gamo, siSave ki codviT dacemis

simboloa, romelsac daupirispirda naTeli naTlisagani. e. WeliZe am

simboloebis evsebi mTavarepiskoposiseul ganmartebas gvawvdis: `veSapad~

Tqua gonebaÁ gularZnili _ eSmaki, xolo `wylad~ Tqua naTlisRebaÁ igi,

xolo `hindod~ _ Cuen, romelni-ese warmarTTagani varT morwmuneni

uflisa Cuenisa iesu qristesni; da raÁsaTÂs-me `eTiopel~ Tqua, rameTu

uwinarÀs naTlisRebisa Sav viyveniT da siSavisa misTDs codvisa Sessu

asulni(?) masve, rameTu saWmlad mogueca Cuen, araTu raÁTa vWamoT igi,

Page 48: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

48484848

aramed raÁTa davTrgunoT ÃeliTa naTlisRebisaÁTa~ (WeliZe 2004: 32).

eTiopias warmarTTa mniSvnelobiT iyenebs origene `qeba qebaTasas~

komentirebisas: `rogorc saxarebaSi dedakacma, `romeli iyo sisxlisa

dinebisa aT-Tormet wel~, gankurneba daaswro mTavris asuls, aseve

eTiopia ganikurna uwin israelisa, romelic jer kidev sneulia. `maTiTa

miT SecodebiTa cxovreba warmarTTa iqmna saSureblad maTda~ (origene

1989: 14).

boroti Seimusra da xarobs ca da qveyana; xarobs yvela, radgan

naTel-iRo ufalma, raTa ganwmindos Cveni buneba da saukuno cxovreba

dagvimkvidros.

iordanedan amosuli macxovari himnografs lomTan hyavs Sedarebuli,

romelmac gangmira boroti _ veSapi: `ZleviT Sehmusre Tavi veSapisaÁ da

aRmohxed mier viTarca lomi~ (modrekili 1978: 135). ioane minCxis

sagaloblis erTi tropuli saxis _ `viTarca lomman miyrdnobiT miiZina~

_ ganxilvisas s. caiSvili lomis saxes qristes Zlierebis simbolod

miiCnevs: `lomi qristes Zlierebis simboloa, xolo macxovris

gardacvaleba diadi miZinebis mxatvruli saxiTaa gadmocemuli. da rac

mTavaria, aseTi tipis mxatvrul saxeebs Cven uxvad vpoulobT qarTvel

himnografTa SemoqmedebaSi~ (caiSvili 1979: 32). loms macxovris

Zlierebis gamomxatvel simbolo-metaforad miiCnevs t. mosia (mosia 1997:

43).

naTlisRebas sasufevlis xarebis dasabams uwodebs wm. ioane oqropiri:

`dasabami saxarebisaÁ sasufevelsa caTasaÁsa ars wmidaÁ ese dRevandeli

dResaswauli da aRTqumaÁ aqus cxorebisaÁ saukunosaÁ mis mier, romelica-

igi gamogÂCnda keTili igi sarwmunoebaÁ da gamogÂbrwyinda ukudavebaÁ~

(ioane oqropiri 1999: 14), rasac sagaloblebSic vxvdebiT: `Sen, macxovar,

moxued iordaned ganTavisuflebad dasabamiTgan damonebulTa codviTa~

(uZvelesi... 1980: 55).

macxovarma iordaneSi naTlisRebiT gansZarcva adams tyavis samoseli,

romelic adamianma adamis dacemis Sedegad Seimosa, da mis wil naTlis

samosliT Semosa. himnografiaSi tyavis samosels wyevisa da xrwnilebis

samoselsac uwodeben, rac bibliidan momdinarea. Sesaqmis wignSi

miTiTebulia, rom RmerTma Seqmna adam da eva _ pirveli adamianebi,

Page 49: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

49494949

romlebic naTliT Semosa da samoTxeSi daamkvidra. mianiWa yvela

ufleba, garda cnobadisa da sicocxlis xis miRebisa. maT igemes

akrZaluli nayofi da naTlis samoslisagan ganiZarcvnen, SeigrZnes

fizikuri siSiSvle. ufalma isini samoTxidan gamoaZeva: `da uqmnna

ufalman RmerTman adams da colsa missa samoselni tyavisani da Sehmosna

maT~ (Sesaqme; III, 21). samoslis simbolika Rrma saxismetyvelebiTi

funqciisaa, rac sagaloblebSi aisaxa aluziurad. n. sulavas azriT,

`tyaviT, anu usulo, mkvdari nivTiT Semosva Rrma da faruli azris

momcvelia; erTi mxriv, RmerTma adamsa da evas naTlis samoslis nacvlad

mkvdari, usulo nivTiTa Tu sagniT SemosviT mianiWa mokvdavoba, misca

imgvari fizikuri sxeuli, romlis mxolod naTliT mosil saxes

atarebda adre; meore mxriv, isini tyavis samosliT sinanulis

saswavleblad Semosa; naTlis samoslisagan ganZarcvulT mudam unda

xsomebodaT Cadenili pirvelcodva, romlisagan ganTavisufleba mxolod

naTlisRebiT gaxda SesaZlebeli. amitom qristianul literaturaSi

samoseli naTlisRebis, qristeSemosilobis mniSvnelobas iZens~ (sulava

2004: 226). marTlac, naTlisRebis sagaloblebSi erTmaneTTan

dapirispirebulia opoziciuri wyvilebi samoslisa _ rodesac saubaria

tyavis samoslis ganZarcvaze, paralelurad saubaria naTlis samosliT

Semosvaze, orive erTad ki aRiqmeba, rogorc sulieri ganaxleba

adamianisa, romlis drosac RvTisagan qmnili arqetipi pirvandel wiaRs

ubrundeba. aq unda aRvniSnoT ZiriTadi warmodgena, romelsac eyrdnoba

qristianuli azrovneba _ samyaroSi yvelafers winasaxeobrivi Sinaarsi,

safuZveli gaaCnia da araferia erTmniSvnelovani; yovelive winasaxeze,

arqetipze miuTiTebs. es warmodgena aisaxa ara mxolod sagaloblebSi,

aramed saeklesio xelovnebis yvela dargSi da saerTod, rogorc netari

avgustine aRniSnavs, RvTismosav adamians mTeli samyaro uxilav enaze

esaubreba, radganac samyaros wesrigsa da harmoniulobaSi SeigrZnoba

pirvelsawyisi. antinomiuri wyvilebi, dualuri opozicia sagaloblebSi

arqetipis wvdomas emsaxureba.

VI saukunis moRvawe wm. mama andria kriteli tyavis samosels codvisa

da xrwnilebis simbolod miiCnevs Tavis `did kanonSi~, romelic

didmarxvis pirveli kviris orSabaT-xuTSabaT saRamos, serobis locvisas

Page 50: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

50505050

igalobeba da gansakuTrebulia, rogorc saocari sinanuliT aRsavse

sagalobeli: `ganvbZare me samoseli pirveli, romeli pirveliTgan

miqsova RmerTman, da vZe me SiSueli... Semikerna tyavisa samoselni

codvaman Cemman da RvTivqsovili samoseli ganmZarcua~ (kriteli 2002: 34).

``samoselni tyavisani~, rogorc simbolo, erTi mxriv, garesamyarosTan

adamianis sulieri mdgomareobis mimarTebas aCvenebs, meore mxriv, TviT

garesamyaros siRrmiseul gancdas warmoaCens. `tyavis samoslisgan~

ganZarcva aucilebelia adamianis sulieri ganwmendisaTvis, sixarulis

miRwevisaTvis, ganRmrTobisaTvis~ (sulava 2004: 227). wmida mamaTa

ganmartebiT, maTes saxarebaSi saqorwine samoseli (mT. 22, 11-13) naTlis

samoslis, pirveli samoslis sulieri mniSvnelobis matarebelia.

rogorc vnaxeT, tyavis samoseli codvis, adamianis xrwnadi bunebis

simbolodaa moxmobili himnografiaSi, romelsac cvlis naTlis, anu

uxrwnelebis samosi. es antinomia ioane mtbevars ase aqvs warmoCenili:

`pirvel Seqmnulsa gansZarcvos samoseli igi tyavisaÁ da morwmuneTa

Semosos madli uxrwnelebisaÁ~ (modrekili 1978: 140). naTlisRebam am

wyevis samosisagan gamogvixsna. uxrwnelebiTa da madliT iyvnen pirveli

adamianebi Semosilni; maT ar sWirdebodaT tansacmeli da maTTvis

ucnobi iyo sircxvilis grZnoba, romelic codvis nayofia.

`raÁ ukue nayofi gaqunda maSin, romlisaTÂs aw egera grcxuenis?

rameTu aRsasruli maTi sikudili ars, xolo aw ganTavisuflebul xarT

codvisagan da damonebul RmerTsa, da gaqus nayofi Tqueni siwmided da

aRsasrulsa _ cxorebaÁ saukunoÁ~ (rom. 6, 21-22). pirvel adamianebs

aexilaT xorcieli Tvali, magram daexuWaT sulieri da amiT sikvdili

SeiZines. sxeulebrivi Tvalis axela, origenes gamonaTqvamis mixedviT,

moxda maSin, rodesac daixuWa suli. rodesac macxovarma naTel-iRo,

gansZarcva adams xrwnilebis samoseli da Semosa `samoseli uxrwneli,

naTeli Seuqmneli~, rogorc himnografebi uwodeben. `dRes ganSiSuldebi

iordanes Sina adamis bralTa aÃocad mowyalebiT, naTelo da cxorebao

yovelTao~ (giorgi aToneli 1946: 352). naTlisRebisas macxovris

`ganSiSuleba~, anu, samoslisagan ganZarcva, simbolurad moaswavebs

adamianTa codvebisagan ganZarcvas da upirispirdeba adamisa da evas

naTlis samoslisagan ganZarcvas, rac maT mier uflis mcnebis darRvevas

Page 51: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

51515151

mohyva: `naTlad ambobs werili, rom ufalma dasabamidan samoTxis SuaSi

danerga xe cnobadisa da xe cxovrebisa; amiT `codnismieri~ `cxovreba~

cxadyo man, rac arawmidad igemes pirvelmSoblebma. amitomac gvelisagan

cdunebulni, ganSiSuldnen~ (epistole... 1989: 76). samoslisagan

ganSiSvlebulma macxovarma ki iordaneSi CasvliT moaSTo gveli.

himnografebi uxrwnel samosels Seuqmnel naTels uwodeben. gavixsenoT

uZRebi Svilis igavi lukas saxarebidan. rodesac mamis samkvidreblis

gamniavebeli umcrosi Svili kvlav mamis wiaRs ubrundeba, gaxarebul

mamas gamoaqvs `samoseli pirveli~ da mosavs mas: `gamoiReT samoseli

pirveli da SehmoseT mas~ (lk. 15, 22). egzegetikosebi samosel pirvels

ganmartaven, rogorc im RvTiur madls, romliTac Semosili iyvnen

uflis wiaRSi myofi pirveli adamianebi da romliTac imoseba yoveli

adamiani naTlisRebisas.

`qristiani adamiani eziareba RvTiur naTels, iZens sulier naTels _

`inaTleba~. fsevdo dionise areopagelis azriT, naTlobis saidumloebas

es saxeli imitom ewodeba, rom igi iZleva `pirvelsawyis~ sinaTles da

warmoadgens saSualebas RvTaebrivi naTlis Semosvlisa adamianSi~

(qerqaZe 1997: 68).

naTlisRebiT macxovarma wylebic gawminda, rac sagangebodaa

aRniSnuli sagaloblebSi: `bunebaÁ wyalTaÁ ganswminde qriste

naTlisRebiTa SeniTa~ (miqaelis kr., gv. 140). imisaTvis, rom dacemuli

kacobrioba kvlav Semosos pirveli samosliT, gareSemouwereli RmerTi

wyliT imoseba. wylis meSveobiT xdeba adamianis codvebisagan ganwmenda.

noes dros warRvna moavlina da codviT aRsavse kacobrioba, marTali

noesa da misi STamomavlobis garda, sruliad aRxoca. axlac wyalSi

STasvliT ganswminda pirvelcodvisagan mis mier Seqmnili adamiani da

swored amas uwodebs ioane mtbevari meored Sobas: `dRes wyalTa bunebaÁ

meored mSobelad kacTa iqmnebis~ (modrekili 1978: 137). naTlisRebas

meored Sobas Tavad macxovari uwodebs, rodesac nikodimoss mis

aucileblobaze uTiTebs: `jer-ars Tquenda meored SobaÁ~ (in. 3; 7).

samTagan meored Sobas uwodebs naTlisRebas wm. grigol

RvTismetyveli: `samni Sobani uwyebul arn Cuenda, erTi igi ÃorciTa da

meore naTlisRebisa da mesame aRdgomisa. amaTgan erTi igi bnelsa ars da

Page 52: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

52525252

mona da vnebuli, xilo meore naTlisa da aznauri da damÃsneli vnebaTa,

romeli yovelsave SobiTgansa biwsa ganswmends da cxorebis mimarT

zecaTasa wargÂZRvis, xolo mesame igi usaSinelesi ars~ (grigol

RvTismetyveli: A-394; 57r-v). naTlisRebisas, himnografTa sityvebiT, TviT

wyalmac ormagi buneba miiRo: `wyalTa bunebaÁ dRes mrCobl buneba iqmna,

rameTu cecxlisagan usxeuloÁsa nakuercxali Seiwynara bralTa

gawmedeli naTlisRebiTa~ (Tueni 2004: 166).

ganwmendili wyali ki adamianTa sulis ganspetakebis saSualebacaa,

rac naTlisRebas gulisxmobs: `gandevne wyudiadi igi nisli codvaTa

CuenTa simravlisaÁ saxier, raÁTa ganspetaknen sulni Cuenni wyliTa miT

siwmidisaÁTa~ (modrekili 1978: 146). nislis metaforas orgvari gaazreba

aqvs RvTismetyvelebaSi: 1. aRniSnavs uflis sibrZnes, gamoxatavs uflis

myofobas _ mag. sinas mTaze moses ufali nislis saxiT ecxadeba da 2.

nisli gamoxatavs codvaTa da usjuloebaTa simravles, romelsac Tan

wyvdiadi axlavs da mis ganqarvebasa da RvTiuri naTlis mopovebas

eswrafvian da iTxoven himnografebi. damowmebul sagalobelSi nisli

codvaTa simravlis aRmniSvnelia, romelsac upirispirdeba RvTiuri

naTliT gajerebuli wyali.

wm. ioane RvTismetyvelis mier gamocxadebaSi xiluli brolis msgavsi

minis zRva RvTis taxtis win naTlisRebis saidumlos mimaniSnebelia: `igi

imitomaa minis, rom naTlisRebis sulis ganmwmendi sisufTave aqvs, xolo

brolisa imisaTvis, rom simtkices aZlevs adamianis guls~ (dimitri

rostoveli 1990: 16).

wylis ganmwmend bunebaze saubrobs petre mociquli: `cani iyvnes

pirveliTgan da queyanaÁ wyalTagan, da wyalTa mier Seiqmna sityÂTa

RmrTisaÁTa~ (2pet. 3; 5). wylidan miRebul madlze himnografic aRniSnavs:

`wyalTa mier madlni saRmrToni mivscne kacTa naTesavsa~ (Tueni 2004: 35).

am saRmrTo madliT SeviqmeniT kvlav Rirsni zeciuri sasufevlisa,

radganac `wylebi naTlisRebisa iseTi Zlieria, rom SeuZlia adamiani

gadaaqcios zeciur frinvelad. iordanis wylebi akeTeben amas; isini

aniWeben adamians frTebs~ (dimitri rostoveli 1990: 16). am sulieri

frTebiT SesaZlebeli xdeba adamiani zeciur sasufevlamde amaRldes,

romelic macxovris naTlisRebis Sedegad kvlav gaiRo misTvis. amitomac

Page 53: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

53535353

uwodeben himnografebi naTlisRebis dResaswauls daxSuli edemis

gamRebs. `edemis bWeni pirvel daÃSulni dRes iordanes ganmexunes, da

ekali igi wyevisaÁ aRmoifxura queyaniT da gesli igi guelisaÁ ganibana

ganbaniTa~ (modrekili 1978: 159).

STambeWdavi mxatvrulobis garda sagalobeli saRvTo istoriisa da

misi arsis warmoCeniTacaa niSandoblivi. gvelis gesli, romliTac

pirveli adamianebi daigeslnen, iordanis wyliT ganibana; rac Seexeba

ekals, igi Zveli aRTqmis wignebSi adamianis dasjis simboloa. saRvTo

istoriidan cnobilia, rom ufalma samoTxidan gamoZevebul adamsa da

evas ganuCina: `ekalsa da kurosTavsa aRmogicenebdes Sen da sWamde

Tivasa velisasa~ (Ses. 3; 18). qeTevan bezaraSvilisa da bernar kulis

ganmartebiT, ekals ormagi datvirTva aqvs, `es aris erTi da igive saxe

ormagi simboluri datvirTviT, romelTa garCevac konteqstzea

damokidebuli. ekali, rogorc raRac miwieri sagani da Seuracxi

TavisTavad uaryofiTi Sinaarsis matarebelia saRvTo sagnebTan

Sedarebisas, magram ipodigmatur-paradigmatur konteqstSi (Tu igi

ganwmendilia saRvTos mier da warmoadgens maradiulis da ukvdavis

prototips, mag. qristesi, RvTismSoblisa) igi iRebs dadebiT gagebas~

(bezaraSvili... 2000: 67).

wmida mamebis ganmartebiT, sadac adre yvavili iyo, iq amovida ekali,

raTa codva adamians mudamJam xsomeboda; imavdroulad ki ekali iyo

simbolo im siZneleebisa, rac sulier wvrTnas axlavs xolme.

mTesvaris igavSi (mT. 13, 7-22; mrk. 4, 7-8; lk. 8, 7-14) eklebi

alegoriulad amqveyniur sazrunavs gamoxatavs. `maqsime aRmsareblis

mixedviT, RvTisken mimyvanebeli siyvarulis gza pirvel adamianTa

codviT dacemis Sedegad pativmoyvareobis eklebiT daifara, romelic

ufalma Tavisi vnebebiT Tavis TavSi aRbeWda da maTi ganwmenda

dafarulad mianiSnebs macxovris vnebis xatze eklis gvirgviniT,

romliTac man gamoisyida pirvelcodva... eklis gvirgvinis mcenaris

saxeobad asaxeleben spina christi-s an poterium spinosum-s (patara

wiTelyvavilebian eklian mcenares)~ (bezaraSvili... 2000: 64-67).

amitomacaa xazgasmuli, rom wyevis ekalic aRmoifxvra da amiT adamis

macdunebeli gvelic moiSTo.

Page 54: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

54545454

macxovris gankacebiTa da naTlisRebiT mxolod adam da eva ar

gamoxsnilan codvis tyveobidan. `uwmindesi dRe iordaneSi qristes

naTlisRebisa esaa axali aRTqmis naTlisReba mTeli kacobrivi

bunebisaTvis da misTvis gardauvlad gzis gakafva caTa sasufevlisken,

radgan swored am dRes, eqvsi ianvris uwmindesi mRvdelmoqmedebis Jams,

iordanis RmerTmyofeli embazis wiaRSi mTeli kacobriobisaTvis, pirvel

rigSi ki swored Zveli aRTqmis marTalTaTvis, dasabamda cxonebis

aRmociskreba~ (WeliZe 2004: 65), im xalxisaTvis daedo safuZvlad,

romlebic, esaia winaswarmetyvelis TqmiT, bnelSi isxdnen. ioane

naTlismcemlis mamam, winaswarmetyvelma zaqariam, ioanes Sobisas

igaloba sikvdilis aCrdilSi myofTa gamoxsna: `momxedna Cuen

aRmosavalma maRliT gamoCinebad maT zeda, romelni sxenan bnelsa Sina

da aCrdilTa sikudilisaTa~ (lk. 1; 78-79). sikvdili srulad ver

batonobda marTalTa sulebze, radgan uflismieri aRTqmiT mesia unda

mosuliyo maT gamosaxsnelad, magram batonobda sikvdilis aCrdili da

`amas dResa sauflosa dResaswaulsa ixareben cani caTani ZaliTurT...

rameTu dRes daiÃsna sibneleÁ igi pirveli Sjulisa aCrdilisaÁ~

(modrekili 1978: 146); sikvdilis aCrdilisagan Tavdaxsnas daviT

mefsalmunis winaswarmetyvelebaSic vxvdebiT: `da gamoiyuanna igini

bnelisagan, da aCrdilTa sikudilisagan da sakrvelni maTni ganxeTqna~

(fs. 106; 14). amitomac aRniSnavs miqael modrekili, rom pirveli Sjulis

aCrdili ganqarda. sikvdilis aCrdilis ganqarvebasa da mis wil saRvTo

naTlis gamobrwyinvebaze ioane mtbevaris sagaloblebSic aris saubari.

naTlis gamobrwyinebasa da aCrdilis ganqarvebaze saubrobs wm. ioane

oqropiri naTlisRebis sakiTxavSi: `WeSmaritad gamobrwyinda naTeli.

romelni viyveniT bnelsa da aCrdilTa sikudilisaTa da romeli-igi

beTlems iSva... ese dRes iordaned movida da naTel-iRo iordanesa

iovanesagan da gananaTlna yovelni dabadebulni misni~ (ioane oqropiri

1999: 266). bnelSi mxolod ebraelTa eri ar iyo, aramed mTeli kacobrioba

da, himnografTa sityvebiT, naTlisRebis dResaswauliT mTels

kacobriobas moefina naTeli: `eri warmarTaTaÁ romelni sxdes bnelsa da

ganaTlebulni aqeben RmerTsa ÃorciTa~ (modrekili 1978: 159). Sesabamisad,

Page 55: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

55555555

RvTisagan Seqmnil yovel adamians miemarTeba sityvebi: `sabaneli

codvisaÁ mosZarcue gulTa CuenTa~ (modrekili 1978: 151).

wm. basili didi Tavis TxzulebaSi `mÃecTaTÂs saxisa sityuai~

saubrobs sikvdilis aCrdilze: `ZuelTa maT mcnebaTa aqunda Sinagani

zraxvaÁ, romeli gamoaCinebs gamouCinebelsa mÃsnelsa Cuensa iesu

qristesa, rameTu daefara mÃsneli Cueni cruTa ebraelTagan da

gamogÂCnda Cuen, romeli vsxediT odesme bnelsa da aCrdilTa

sikudilisaTa~ (basili didi 1979: 186).

bnelSi sxdoma da sikvdilis aCrdilSi yofna fsalmunidan momdinare

paradigmaa. maTe maxarebeli imowmebs esaia winaswarmetyvels: `eri,

romeli sxda bnelsa, ixila naTeli didi, da romelni sxdes sofelsa da

aCrdilsa sikudilisaTa, naTeli aRmoubrwyinda maT~ (mT. 4, 16).

maxareblis mier xsenebul sibneles fizikur substanciad ar miiCnevs wm.

ioane oqropiri: `arca naTlisa xilulisaTÂs ityÂs, arca bnelisa

amisTÂs, odes-igi naTlisaTÂs ityoda, esreT Tqua: `naTeli gamouCnda

didi~, romeli-igi sxuasa adgilsa `naTeli WeSmariti~ Tqua maxarebelman,

xolo bneli raÁ aÃsena, `aCrdilad sikudilisa~ saxelsdva mas... da

nandÂlve sruliad ganwirul iyo naTesavi kacTaÁ pirvel qristes

moslvisa, rameTu yovladve ver eZlo ze aRxilvaÁ, anu aRdgomaÁ, rameTu

ukuni iyo bneli igi, ukuni da `aCrdili sikudilisaÁ~. raÁ ars `aCrdili

sikudilisaÁ~? ÃelmwifebaÁ da uflebaÁ misi, rameTu daRacaTu queyanasa

zeda iyvnes, aramed missa uflebasa queSe iqceodes Sewydeulni bnelsa

Sina, vinaÁca ÃelmwifebaÁ aqunda mas kacadkacadisa wartacebad da

dilegsa mas jojoxeTisasa Seyvanebad, romlisaTÂs igive

winawarmetyueli esaia RaRadebs da ityÂs: `vyavT aRTqumaÁ jojoxeTisa

Tana da sikudilisa Tana naZlevi~, romliTaca moaswavebs Cuensa mas

sikudilisada damorCilebasa, romelsa aqa aCrdilad uwoda~ (ioane

oqropiri 1996: 225).

naTlisRebis sagaloblebSi figurirebs daZvelebuli kacis

ganaxlebisa da berwi eklesiis gamravalSvilianebis Tema. naTlisRebiT

`ganviZarcoT Zueli kaci saqmiTurT da SevimosoT naTeli saRvToÁ~

(modrekili 1978: 145). Zveli kacis ganZarcvis paradigma pavle mociquls

ekuTvnis. efeselTa mimarT epistoleSi igi wers: `ganiSoreT Tquengan

Page 56: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

56565656

pirvelisa misebr slvisa Tquenisa Zueli igi kaci, ganxrwnili gulis

Tqumisa misebr sacdurisa da ganaxldebodeT Tquen suliTa miT gonebisa

TquenisaÁTa da SeimoseT axali igi kaci, RmrTisa mier dabadebuli

simarTliTa da siwmidiTa WeSmaritebisaÁTa~ (ef. 4, 22-24). pavle mociquli

gvixsnis, rom naTlisRebis dros qristiani simbolurad monawileobs

qristes sikvdilSi da masTan erTad aRdgeba ganaxlebuli

cxovrebisaTvis. naTlisReba ki moaswavebs warsulTan yovelgvari

kavSiris gawyvetas, codvebisagan ganSorebas da axali cxovrebis

dawyebas, romelsac qriste gvaniWebs (rom. 6, 3-14), radganac qristem

iordaneSi naTlisRebiT ganaaxla kacTa daZvelebuli buneba. wm. basili

didi TxzulebaSi `mÃecTaTÂs saxisa sityuaÁ~, rodesac orbis wyaroSi

samjer ganbanis Sedegad ganaxlebis saxismetyvelebaze saubrobs,

paralels avlebs naTlisRebis Sedegad Zveli samoslisagan (sulieri

TvalsazrisiT) ganZarcvaze: `Tu Senca gaqundes samoseli Zuelisa

kacisaÁ da mogakldes TualTa, iZie sagonebeli wyaroÁ, mcnebaÁ RmrTisa

cxovelisaÁ, romelman-igi Tqua: `me damiteves wyaroÁ wylisa cxovelisaÁ~

da aRfrinde simaRlesa mzisTualisasa, marTlisa mis iesu qristÀsa, da

man dagiwuas Zueli igi samoseli, romeli Seimose eSmakisagan... da naTel-

iRo Sen samjer myovar wyaroÁsagan saxeliTa mamisaÁTa da ZisaÁTa da

sulisa wmidisaÁTa. da ganiZarco Zueli igi kaci saqmiTurT misiT da

Seimoso axali, romel RmerTi damyarebul ars, vinaÁca daviTman Tqua:

`ganaxldes, viTarca orbisa, siWabukÀ Seni~ (basili didi 1979: 179).

daZvelebul rjuls danielis winaswarmetyvelebaSic vxvdebiT:

`daZuelebuli borotTa dReTao, aw gewines codvani Senni, romelTa

hyofdi pirvelad~ (dan. 13; 52). adamianTa ganaxlebas ganmartavs, aseve, wm.

ioane oqropiri: `aw moslviTa uflisaÁTa daiÃsna da uCino iqmna Zali

codvisaÁ da dainTqa wyalTa maT Sina iordanisaTa, sada-igi dahfla

ufalman daZuelebuli igi kaci da aRmoiyvana bunebaÁ Cueni mier

ganTavisuflebuli~ (ioane oqropiri 1996: 199). axali kaciT Semosvis

mniSvnelobas ganmartavs wm. grigol noseli: `ganiZarcueT kaci igi

Zueli da SeimoseT kaci igi axali, ganaxlebuli msgavsebiTa

dambadebelisa TÂsisaÁTa~ (noseli 1964: 230). wm. mama adamianis Teozisze

Page 57: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

57575757

saubrobs, rodesac qristes gankacebiTa da naTlisRebiT adamians

sulieri ganaxlebis, anu axali kacis Semosvis saSualeba mieca.

iordaneSi uflis naTlisRebiT berwi eklesiac xarobs. siberweSi

gulisxmoben sulier unayofobas, anu, daxSulia sasufevlis bWeni da

rjuli, eklesia ver iZleva adamianis Rvawlis nayofs. am simbolos

Sesaxeb Cven Sobis sagalobelTa mimoxilvisas visaubreT. Soba da

naTlisReba _ am orma dResaswaulma nayofier qmna berwi eklesia:

`ixarebd berw ege, romeli ara Sobdi, rameTu aw esera Svilmraval iqmeni

meored SobiTa~ (modrekili 1978: 151). berwi eklesiis nayofierebaze isaia

winaswarmetyvelebs: `ixarebd, berwi armSobeli~ (is. 54, 1). himnografTa

yuradRebis miRma arc is faqti darCenila, rom ebraelebma ver icnes

gankacebuli RmerTi, romelic warmarTebma aRiares da cnes, amitomac

warmarTTa odesme unayofo da berwi eklesia dRes wmida sZali,

Svilmravali, ganmSvenebuli da moqaduli gaxda.

sagalobelSi ebraelTa mxilebisas is marTali adamianebia

moxseniebulni, romlebic farisevelTa Tu moxucebulTa mier iqnen

moklulni. am SemTxvevaSi himnografebi saxarebas exmianebian: `movavline

maTa winawarmetyuelni da mociqulni, da maTganni moswyÂdnen da devnnen.

raÁTa iZios sisxli yovelTa winawarmetyuelTa, daTxeuli dasabamiTgan

soflisaÁT naTesavisa amisgan, sisxliTgan abelisiT, vidre sisxladmde

zaqariaÁsa~ (lk. 11; 49-50). es is marTali adamianebia, romlebic elodnen

mesias da romlebsac swyurodaT misi xilva, rogorc Tavad macxovari

eubneba mociqulebs: `mravalTa winawarmetyuelTa da mefeTa unda xilvaÁ,

romelsa Tquen xedavT, da ver ixiles, da smenad, romeli Tquen gesmis,

da ver esma~ (lk. 10; 24). himnografis sityviT, Cvenc mociqulTa darad

bednierni varT, radgan naTlisRebiTa da qristes rwmeniT qriste

SevimoseT da amitomac uzeSTaesi aRmovCndiT mosedan qristes mosvlamde

rjulis aRmsrulebelTa Soris.

aRsaniSnavia miqael modrekilis sagaloblis saxismetyvelebiT aspeqti:

`dRisa uwyebad dRisaTÂs da miTxrobaÁ RamisaTÂs, mecnierad yofili

pirvelad dRes kualad ganaxlda iordanes qristeÁs naTlisRebasa~

(modrekili 1978: 148). misi wyaro fsalmunuri motivia: `dRe dResa auwyebs

sityvasa da Rame Ramesa miuTxrobs mecnierebasa~ (fs. 18; 2).

Page 58: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

58585858

naTlisRebisadmi miZRvnil sagaloblebSi zabulonisa da nefTalemis

moxmoba safuZvelis esaia winaswarmetyvelidan iRebs: `sofelo

zabuloniso, queyanao nefTalemiso, gzaman zRÂsaman da sxvaTa, romelni

zRÂskidesa mkÂdr arian, da wiaR iordanesa galileaman warmarTTaman,

kerZoTa iordanisaTa~ (es. 9; 11). `galileasa warmarTTasa, sofelsa

zabulonisasa, miwasa nefTalemissa, viTarca Tqua winaÁswarmetyuelman,

did naTlad gamoCnda dabnelebulTaTÂs~ (Tueni 2004: 165). zabuloni da

nefTalemi iakobis Svilebi arian. iakobs ori colisagan _ leasa da

raqelisagan _ 12 vaJiSvili SeeZina, romlebic israelis 12 tomis

mamamTavarni gaxdnen. `zabilon zRÂs kidesa daeSÀnos da igi avlinebdes

navTa da miiwios vidre sidonmde~ (Ses. 49, 15), `da zabulonsa hrqua:

ixarebd, zabulon, gamoslvasa Sensa~ (II Sj. 33, 18); xolo `nefTalem _ xÀ

mcenarÀ da moscemdes nayofsa sikeTiTa~ (Ses. 49, 21), `da lefTalims

hrqua: savsebaÁ Sewiruli da aRivsen kurTxeviTa uflisa mier, zRÂT

kerZod samxriT daemkÂdros igi~ (II Sj. 33, 23).

`zabulonis modgmas ewinaswarmetyveleba galileisa da xmelTaSua

zRvis Soris mdebare teritoria, rogorc simdidris wyaro. zRvrad

dadgenili iyo sidoni. am zRvramde arasdros miuRwevia zabulonis

modgmas da mas saarsebo saxsars aZlevda saerTaSoriso vaWrobaSi

ganawileba~ (bibliis... 2000: 425), rac Seexeba nefTalems, `nefTalemi _

fexmardi iremi _ keTili sityvis mimtani~ (akvila). aq ganmmarteblebi

xedaven baraks (nefTalemis modgmidan), romlis gmirobam warmoSva

deboras galoba (msaj. IV; 1), SemdgomSi saxarebiseuli qadagebis

dasawyisi nefTalemis miwaze (gam. IX, I) _ galileaSi, saidanac iyvnen

mociqulebi~ (bibliis ganmarteba 2000: 425).

ase rom, zabulonis toms zRvis piras cxovreba da navis saSualebiT

Tavis rCena ewinaswarmetyvela, wm. ipolite romaeli ki zabulonis

kurTxevas simboluri TvalsazrisiT morwmuneTadmi kurTxevad

ganixilavs: `ese kurTxevaÁ iqmnebis aw morwmuneTa mimarT naTesavTa

wodebiTa. ube navTa da gansasuenebel ufali ars, da nav _ eklesiani,

romelni mZlavrebisa da aRrRuevaTagan ucxoTa sulTa amis sofelsa

gancdiTa mier vedrnian ufalsa, viTarca yudrosa navTsadgursa

mievedrnian~ (ipolite romaeli 1979: 216). wm. ipolite romaeli zabulons

Page 59: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

59595959

mis ZmasTan, izaqarTan, erTad moixsenebs: `zabiloni da izaqari

ganakrZalna, raÁTa aCuenos orTa maT SjulTa ganmarTlebiT aRslvaÁ

qristesa. da zabilon iTargmnebis niW, da izaqar _ naSrom~ (ipolite

romaeli 1979: 216). zabulonsa da nefTalems daviT mefsalmunec ixsenebs:

`mTavarni zabulonisni, mTavarni nefTalemisni~ (fs. 67, 7).

esaias winaswarmetyvelebas maTes saxarebaSic vxvdebiT: `queyanaÁ

zabulonisi da queyanaÁ nefTalemisi, gzaÁ zRÂsaÁ wiaR-iordanesa,

galileaÁ warmarTTaÁ, eri romeli sxda bnelsa, ixila naTeli didi, da

romelni sxdes sofelsa da aCrdilTa sikudilisaTa, naTeli

aRmoubrwyinda maT~ (mT. 4; 15-16). wm. Teofilaqte bulgareli am muxlis

ganmartebisas sikvdilis aCrdils ganixilavs, rogorc codvas, romelic

msgavsia sikvdilisa, radganac codvac iseve ipyrobs suls, rogorc

sikvdili _ sxeuls; xolo `sinaTle amogvibrwyinda~ imis gamomxatvelia,

rom Cven ki ar veZebT mas, aramed Tavad gamogvecxada, TiTqos Tan

gvdevda (Teofilaqte bulgareli 2000: 45).

naTlisRebis dResaswaulis sagaloblebSi uxvadaa Zveli aRTqmis

winaswarmetyvelTa saxeebi. faqtobrivad, TiTqmis yvela

winaswarmetyvelia moxseniebuli. amas himnografebi ase aRniSnaven _ dRes

`pirvel mqadagebelTa qadagebani saRmrToni aResrulnen~ (modrekili

1978: 170). Zveli aRTqmis personaJTa da epizodTa warmosaCenad himnografi

avtorebi umetesad saxeTa paralelizmis meTods mimarTaven.

gansakuTrebiT gamoirCeva esaia winaswarmetyveli. es bunebrivicaa, Tu

gaviTvaliswinebT imas, rom esaiam TiTqmis srulad iwinaswarmetyvela

qristes movlinebis Sesaxeb. sagaloblebSi esaias vxvdebiT rogorc

pirdapir, saxeliT moxmobils, aseve, misi winaswarmetyvelebis aRniSvnas

_ `Seexo dRes TivaÁ cecxlsa mas RvTeebisa Senisasa~ (modrekili 1978: 135)

_ es esaias winaswarmetyvelebaa naTlisRebis Sesaxeb; `ixarebd suliTa

da iSuebd: esaia RmerTSemosilo da gancxrebode: aRved aw mTasa maRalsa

xarebad sionisa: rameTu esera berwi romeli pirvel ara Sobda,

Svilmraval iqmna~ (modrekili 1978: 458), _ himnografi aqac esaias

winaswarmetyvelebis aRsrulebis sixaruls gamoxatavs; `romelTa

gwyuris: warvediT wylad cxovrebisa: RaRadyo RvTismetyvelman esaia~

(modrekili 1978: 140) _ ioane mtbevari imowmebs esaias, romelic

Page 60: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

60606060

macxovars cxovrebis wyaros uwodebs. qriste xom is uSreti wyaroa,

romlis Semsmelsac arasodes moswyurdeba, sagaloblis am Temis wyaro

saxarebaa, rodesac macxovari samaritel dedakacs esaubreba iakobis

WasTan; esaias mimarTavs miqael modrekilic: `ixarebd RvTis metyuelo

esaia: aha aResrula igaviT qadagebuli Seni WeSmaritad. eri romeli sxda

bnelsa da sikudilisa aCrdilTa gamoubrwyinda naTeli ukudavebisa~

(modrekili 1978: 144). erT-erT sagalobelSi esaias mier xiluli

nakvercxlis ganmartebaa mocemuli, rogorc iordaned mosuli macxovris

saxisa: `nakuercxali, romeli ixila esaia, mdinareTa iordanisaTa

aRegzna, raÁTa Sewuas nivTi codvaTaÁ da moaniWos ganÃrwnilTa meorec

ganaxlebaÁ~ (Tueni 2004: 116).

naTlisRebis sagaloblis: `Cuen Tana ars RmerTi: gankacebuli canT

warmarTTa dRes: da iZlieniT urwmunoTa eri~ (modrekili 1978: 195),

wyaro esaias winaswarmetyvelebaa: `Cven Tana RmerTi, canT warmarTTa da

iZlieniT Tqven~ (es. 8; 9). damowmebul sagalobelSi warmarTTa ers, anu,

mTel kacobriobas miemarTeba winaswarmetyvelis sityvebi _ gankacebuli

mesia movida yvelasaTvis da ara mxolod romelime rCeuli erisaTvis.

aseve, xSirad gvxvdeba elia winaswarmetyvelis saxe. umetesad

aRniSnulia eliasTan uflis gamocxadeba niav-wulilis saxiT, rodesac

winaswarmetyveli, iezebiel dedoflisagan devnili, qorebis mTas

afarebda Tavs: `da Semdgomad cecxlisa mis ÃmaÁ wulilisa niavisa. da

mas Sina iyo ufali, da iyo, viTarca esma elias, daifara piri TÂsi

ÃaleniTa miT da gamovida da dadga qvabsa mas Tana, da, aha, iyo ÃmaÁ misi

da hrqua: rasa xar Sen aqa, elia?~ (III mef. 19; 12-13). swored Zveli aRTqmis

es epizodi Seiqna wyaro himnografisTvis: `ixileT RmerTi: mTasa mas

qorebisasa: da viTarca elia Tezbiteli niav-wuliliT, hzraxevdiT

saRmrToÁsa: swadoda winaÁswarmetyuelTa da mamamTavarTa xilvaÁ~

(modrekili 1978: 204). avtori gvaCvenebs, rom ufali, romelic niavis

saxiT gamoecxada did winaswarmetyvels, xorcSesxmulad mosuli dRes

naTel-iRebs iordaneSi ioanesagan, romelsac wm. werili axal elias

uwodebs (mT. 17, 12-13). eliasTan paralilzmiT ioane naTlismcemels axal

elias himnografebic uwodeben: `romelman pirvel eliaÁs mier xaleniTa

Page 61: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

61616161

ganape iordane, mÃsnelo, axlisa eliaÁs moxued ÃorciTa naTlisRebad~

(modrekili 1978: 129).

naTlisRebis winasaxed miiCneven egzegetikosebi elias mier sakerpo

Sesawiris wyliT dawvasa da xaleniT iordanis gapobas. iezebiel

dedoflis gamo israelTa erSi kerpTayvaniscemloba gamravlda. eliam

Sekriba eri da mkacrad uTxra _ Tuki Tqveni ufali RmerTia, mas

misdieT, da Tuki baalia, mas SeudeqiTo. RvTis winaswarmetyveli mxolod

elia iyo, baalis winaswarmetyveli _ 450; maRnarisa _ 400 adamiani.

moiTxova eliam ori zvaraki, erTi kerpTmsaxurT misca, romelTac daWres

zvaraki, daawyves SeSaze, magram cecxli ar moukides. ciskridan

saRamomde uxmobdnen baals, raTa aenTo cecxli, magram amaod. saRamos ki

eliam 12 qviT (rac israelTa 12 tomis simboluri aRmniSvnelia) aRmarTa

RvTis sakurTxeveli, daawyo zed SeSa, masze ki daWrili zvaraki. Semdeg

moiTxova wyali oTxi doqiT da ubrZana ers, samjer daesxaT

sakurTxevelze wyali, romelic tbasaviT gareSeudga sakurTxevels

(gavixsenoT, rom naTlobisas wyalSi samjer xdeba adamianis STafvla).

iloca eliam da zecidan cecxli gardamoxda, dawva Sesawiravic da

wyalic amoaSro. es saRmrTo istoriac himnografis STagonebis wyaro

Seiqmna: `winaÁswar moaswava saidumloÁ naTlisRebisaÁ elia, raJams

wyalTa mier dawua Sesawiravi igi~ (modrekili 1978: 165).

`da moiRo elia xaleni igi TÂsi, Sekeca da sca wyalsa mas. da ganipo

wyali igi imier da amier~ (IV mef. 2; 8) _ iordanis orad gapobac

naTlisRebis winasaxedaa miCneuli, romlis axsnasac Tavad sagalobeli

gvaZlevs: `gamosaxa viTa ÃsnaÁ kacTa bunebisaÁ, raJams samgzis sca wyalsa,

xaleniTa ganapo iordaneÁ mdinarÀ da moguaswava Cuen gzaÁ meored

SobisaÁ dRes: wylisa mier da sulisa~ (modrekili 1978: 129). eliam qvrivs

erTaderTi Ze aRudgina, rogorc iesom aRudgina pirmSo nainel qvrivs.

qvrivis saxlSi hpova eliam sazrdeli SimSilobis Jams _ wyali, zeTi,

SeSa da fqvili. rogorc wm. ioane oqropiri ganmartavs, eliam ise hpova

sazrdeli qvrivis saxlSi, rogorc Cven movipovebT madls eklesiaSi,

radgan: `iyo saxÀ ese wyali naTlis-RebisaÁ, zeTi igi _ cxebisaÁ, puri _

kurTxevisaÁ da SeSa igi _ patiosani juari, romeli yofad iyo. da

romeli Tqua elia, viTarmed: rqasa amas sazeTesa ara moakldes, da

Page 62: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

62626262

lagÂnsa safqvilesa ara moakldes, da rameTu ara ars moklebaÁ madlisaÁ

marTlmorwmuneTaTÂs~ (ioane oqropiri 1959: 129). amdenad, bunebrivia, rom

elias saxe sakmaod xSirad gvxvdeba naTlisRebis sagaloblebSi.

eliasTan erTad figurirebs misi mowafis, elise winaswarmetyvelis,

saxec, romelic eliasagan iqna cxebuli israelTa eris

winaswarmetyvelad. qorebis mTidan elia ufalma damaskos gagzavna, raTa

scxos azaels mefed asurastanelTa da elises _ winaswarmetyvelad.

marTlac, wavida elia da `pova elise, Ze safatisi, da igi Ãnvida

aTormetiTa dauRlviliTa da Seudga igi aTormetTa maT ÃarTa da miiwia

elia misa da daagdo xaleni misi mis zeda~ (III mef. 19, 19), amitomac

moixsenebs mas himnografi ioane naTlismcemelTan erTad: `elias da

elises SevamkobdeT da maT Tana iovanes winamorbedsa~ (modrekili 1978:

127).

Tavisi xaleni eliam elises dautova, rodesac TviTon cecxlovani

etliT iqna atacebuli zecad _ `aRiRo elise xaleni igi eliasi, romel

daeca mis zeda da moiqca elise da dadga kidesa iordanisasa... sca

wyalsa mas da ara ganipo da Tqua elise: sada ars ufali RmerTi eliasi

affo? da sca wyalsa mas meored da ganipo orad da wiaRÃda elise

Ãmelsa~ (IV mef. 2; 13-140), rac, aseve, naTlisRebis momaswavebladaa

miCneuli da rasac sagaloblebSic vxvdebiT: `ganiyo odesme iordane

elises mier xaleniTa eliaÁsiTa, amaRlda raÁ igi zecad da gan-raÁ-

iÃsnes mier da amier, eqmna mas gza Ãmel queyanaÁ igi mwyurnebi saxed

WeSmaritad naTlisRebisa~ (Tueni 2004: 163).

naTlisRebis winasaxed saxelsdeben, aseve, elises mier mariliT wyliT

datkbobas. ieriqos mkvidrebma elises SesCivles, rom qalaqSi wyali

momwamvleli _ `borot da SvilTmomsvrel~ iyo. maSin elisem maT

Tvalwin wyalSi marili Cayara da Tqva: `esreT ityÂs ufali: ganvkurneb

wyalTa amaT da nuRaramca ars magisgan sikudili da nucaRa SvilTa

srva da ganikurnnes wyalni igi modRendelad dRemde~ (IV mef. 2; 21-22).

macxovris iordaneze mosvlamdec, simbolurad `boroti da

SvilTmomsvreli~ iyo wylebi, radgan masSi budobda `veSapi~, romelic

qristem Semusra da ganwminda wylebi. bunebrivia, es epizodi

sagaloblebSic aisaxa: `gamohsaxvida igaviT saxesa naTlisRebisasa...

Page 63: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

63636363

wyalTa uSvilovebaÁ, gankurna raÁ mariliTa elisÀ, moguaswava meored

SobaÁ wyalTa da suliTa wmidiTa~ (modrekili 1978: 127). himnografebi

wylis ganwmendas simbolurad warmarTTa eklesiis berwobis dasasruls

ukavSireben. am SemTxvevaSi adgili aqvs winasaxeobriv analogias,

rodesac erTmaneTTan dakavSirebulia Zveli da axali aRTqmis movlenebi

da rac xSirad gamoiyeneba himnografiaSi.

himnografi avtorebi paralelizmebs iyeneben, aseve, movlenis

saxismetyvelebiTi gamosaxvisas. magaliTad, wylis simboluri saxe

warmoCenilia warRvniseuli wylebisa da iordanes simboluri

paralelizmiT: `Seinana dabadebaÁ kacisaÁ dambadebelman: da risxviT

aRÃocna wyliTa: novesze naTesavni: aw miTve wyliTa mÃsnelman aRÃocna

codvani Cuenni~ (modrekili 1978: 183). aseve paralelizmiTaa warmoCenili

mtredi, romelmac noes warRvnis dasasruli axara da naTlisRebisas

`suli RmrTisaÁ, gardamomavali, viTarca tredi~ (mT. 8, 16): `wyliT

rRunasa codvisasa aw guaxarebs dacxromasa sulisa igi tredi, romelsa

madlisa rtoÁ utÂrTavs~ (modrekili 197: 162).

vinaidan sagaloblebSi Zveli aRTqmis winaswarmetyvelTa saxeebi

moxmobilia imdenad, ramdenadac isini moelodnen mesias da TavianTi

cxovrebiT inarCunebdnen erTgulebas rogorc RvTisa, ise am molodinisa,

Cven mxolod aRvniSnavT maT istorias, xolo romelnic simbolurad

ukavSirdebian macxovris mosvlas, Cveulebisamebr ganvixilavT.

maTusalam yvelaze didxans icocxla, mokvda didi warRvnis wels, 969

wlis asakSi (Sesaqme, 6-10 Tav.). semi noes ufrosi vaJia, romelic warRvnis

Semdeg gaxda semituri xalxis mamamTavari, maT ricxvs miekuTvnebian

ebraelebi (Sesaqme, 6-10 Tav.); iafeTic noes Svilia (Sesaqme 5, 32; 9, 18-27);

arfaqsadi noes Svilis, semis, erT-erTi Zea (Sesaqme, 10, 22); kainani

warRvnamdeli patriarqia, seiTis SviliSvili, romelmac 910 weli

icocxla (Sesaqme, 5; 9); eberi _ warRvnis Semdgomi patriarqia, semis

STamomavali, arfaqsadis SviliSvili; falegi, ragafi, serugi, naqori da

Taraqi warRvnis Semdgomi patriarqebi arian; naqoris Zem, Teraxma, Sva

abraami; aaroni moses ufrosi Zmaa, israelianTa pirveli mRvdelTmTavari

(gamosv. 4; 14); mariami _ mosesa da aaronis daa. rac Seexeba melqisedeks,

misi saxe SedarebiT xSirad gvxvdeba sagaloblebSi, rac imiTaa

Page 64: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

64646464

ganpirobebuli, rom igi qristes winasaxedaa miCneuli, amitom mis

simbolur mniSvnelobaze ufro vrclad visaubrebT.

melqisedeki mefe da maRali RmerTis mRvdelia salemSi. man akurTxa

abraami, rodesac oTx mefesTan brZolis Semdeg Sin brundeboda: `da

melqizedekca, mefeman salemisman, gamoarTuna purni da RÂnoÁ. xolo iyo

mRdeli RmrTisa maRlisa da akurTxa abraam~ (Sesaqme, 14; 18-19).

melqisedeks qristes winasaxes pavle mociquli uwodebs ebraelTa mimarT

epistoleSi: `umamo, udedo, naTesav-mouÃsenebel; arca dasabami dReTaÁ,

arca aRsasruli cxorebisaÁ aqus, xolo mimsgavsebul ars igi Zesa

RmrTisasa da hgies igi mRdelad samaradisod~ (ebr. 7; 3). melqisedeki,

mefe salemisaÁ, pavle mociqulis ganmartebiT, iTargmneba, rogorc `meufe

simarTlisaÁ~ da `meufe mSvidobisaÁ~, rac macxovris metaforebia.

epistolis es muxlebi asea ganmartebuli: `dReTa maT abrahamisTa iyo

melqizedek warmarTTagani, romlisa naTesavi esreT ars: egÂptÀ, mefe

libiisaÁ, romlisagan arian egÂptelni; man Sva sidan, romeli gamovida

egÂptiT da aiRo qananelTa queyanaÁ, romel ars aw palestine da aRaSena

mun sidoni qalaqi; da naTesavisa misisagan gamovida melqizedekis mamaÁ

da iqmna sedek mRdel da mefÀ qananeTs Sina, da uwoda melqizedek da

aRaSena mTasa zeda sionsa qalaqi da uwoda mas ierusalÀmi. da mefobda

mas Sina as da aTcamet wel. da aResrula marTali da qalwuli, xolo

werili mosesi ar aÃsenebs mSobelTa misTa saxelsa. amisTÂs Tqua,

viTarmed: `umamo, udedo, naTesav-mouÃsenebel~... ese igi ars, viTarmed

arca werili ars Tu odes iSva, arca Tu odes mokuda... ese igi ars,

viTarmed saxe ars mRdelobisa mis iesu qristesi~ (pavles... 2003: 260-261).

melqisedekis saxels Cven fsalmunSic vxvdebiT: `fuca ufalman da ara

Seinanos. Sen xar mRdel ukunisamde wessa mas zeda melqisedekissa~ (fs.

109; 4). fsalmunis am muxlSi rom macxovarzea saubari, ganmartebas Tavad

pavle mociquli gvaZlevs ebraelTa mimarT epistoleSi: `sxÂsa

naTesavisaman daipyra, romlisagani arasada sakurTxevelsa wardgomil

iyo. winawar Cans, rameTu iudaÁs naTesavisagan aRmogÂbrwyinda ufali

Cueni, romlisa naTesavisaÁ mRdelobisaTÂs araÁ aÃsena mose. da

umetesadRa cxad ars, ukueTu msgavsad melqisedekissa aRdges sxuaÁ

mRdelTmoZRuari, romeli ara Sjulisa misebr mcnebisa Ãorcielisa iyos,

Page 65: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

65656565

aramed Zalisa misebr cxorebisa waruvalisa... romelsa ara uÃms dRiTi-

dRed, viTarca mRdelTmoZRuarTa maT pirvelad TÂsTa codvaTaTÂs

msxverplisa SewirvaÁ da merme erisaTÂs, rameTu Tavadman erT-gzis yo ese

da Tavi TÂsi Sewira~ (ebr. 7; 13-16; 27).

melqisedekis simboluri saxis ganmartebisas mis warmarTobaze

amaxvilebs yuradRebas efrem mcire areopagitikis komentarebSi: `ara

xolo angelozTa, aramed kacTa miersaca cxad-hyofs warmarTTa

zedamdgomelobasa saxiTa amiT melqisedekisiTa, romeli-igi warmarTTa

naTesavisa mRvdelmTavar iyo da mimyvanebeli RmrTisa, romliTa cxad-

iqmnebis, viTarmed Zuelsaca Sina ara xolo israelni, aramed

warmarTnica miiyvanebodes RmrTisa, romelTa oden nefsiT unda, viTar-

ese melqisedek TÂT nefsiT Seudga winamZRurobasa angelozTasa da ara

xolo Tavisa TÂsisa, aramed sxuaTaca warmarTTa mimyvanebel iyo

RmrTisa~ (qarTul-berZnuli... 2001: 158-159). ufalTan sxvebis

mimyvanebladaa warmoCenili melqisedeki areopagelTanac: `ara xolo Tu

TÂT igi martoÁ oden nandÂlve WeSmaritisa RmrTisa mimarT moqceul iyo,

aramed sxuaTaca misa mimarT moslvisa~ (petre iberieli 1961: 130).

marTlac, ufali imisaTvis gankacda, naTel-iRo, jvars ecva da aRdga,

raTa Tavis wiaRSi aeyvana ara mxolod rCeuli eris marTali adamianebi,

aramed warmarTni, misi jer armcnobelni; yvela, vinc sakuTari nebiT

Seudgeboda macxovars. amitomac melqisedeki saxea qristesi, tom-

naTesaviT gamoukvleveli da warmarTTa nebsiT mimyvanebeli uflamde.

sagaloblebSi moxseniebulia iakobis 12 vaJiSvili, romlebic israelis

12 tomis mamamTavarni gaxdnen: rubeni, svimoni, iuda, izaqari, zabuloni,

gaadi, nefTalemi, levi, efremi, beniameni, aseri da iosebi; sara _

abraamis coli da isaakis deda; ivdiTi _ ebraeli qvrivi qali, romelmac

Tavs idva gmiruli moRvaweoba, rom Tavisi samSoblo gamoexsna

mtrisagan; debora _ erTaderTi qali israelian msajulTa Soris; rebeka

_ isaakis coli, esavisa da iakobis deda; raqeli _ labanis asuli,

iakobis meore coli; ruTi, romlis STamomavalic iyo daviT mefe _

ruTis Ze iyo iobedi, iobedis Ze _ iese, ieses Ze ki daviTia.

naTlisRebis Sedegad sionis nayofiereba Sedarebulia berwi anas mier

samoel winaswarmetyvelis SobasTan.

Page 66: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

66666666

ambakum winaswarmetyvelma uflis gankaceba iwinaswarmetyvela: `RmerTi

TemaniT movides da wmidaÁ mTisagan CrdiloÁsa, maRnarisaÁsa, dafarna

cani saTnoebaman misman da qebiTa misiTa savse queyanaÁ~ (ambakumi 3; 3).

swored am winaswarmetyvelebas exmianeba himnografi, rodesac aRniSnavs,

rom ambakumma pirvelma icna uflis gankaceba samxreTiT (TemaniT)

momavali RmerTis saxiTo. sainteresoa Temanis saxismetyvelebiTi

gaazrebac, radgan samxreTi mzes ukavSirdeba, mziT savse mxarea, mze ki

macxovris metaforaa. ambakumis winaswarmetyvelebis me-3 Tavi Zalian

hgavs fsalmunebs da galobisaTvis iyo gamiznuli. is udevs safuZvlad

saeklesio kanonis (9 galobis) meoTxe galobas. ambakumis

winaswarmetyvelebas imowmebs pavle mociquli romaelTa mimarT

epistoleSi _ `marTali sarwmunoebiTa cxovndis~ (3rom. I, 17), romelic

ase ganmartebuli _ raTa aravin Seracxos misi sityva urwmunod, `romel

Tqua Tu _ sarwmunoebaÁ cxorebasa da simarTlesa moaniWebs, amisTÂs

ambakum winaÁswarmetyueli mowamed moiyvana~ (pavles... 2003: 23).

mgaloblebs gandidebuli hyavT gedeon winaswarmetyvelic, romlis

xilvac, maTive sityvebiT, winasaxea naTlisRebisa: `sawmisi, romlisagan

gamowura gedeon savse fili, naTlisRebasa Sensa, qriste, gancxadebulad

moaswavebda~ (Tueni 2004: 115). gedeoni israelis msajulia. rodesac

ufali mas israelis mtrisagan gamoxsnas avalebs, gedeoni iTxovs

saswauls RvTisagan, raTa sacnaur-hyos, rom RmerTi masTanaa. ufali

usrulebs Txovnas da eubneba: `me davdva sawmisi erTi matylisaÁ kalosa

zeda; da ukueTu iyos cuari sawmissa mas xolo zeda da yoveli queyanaÁ

Ãmeli iyos, uwyodi, rameTu ÃeliTa CemiTa iÃsne Sen israÀli... da

aRimsTo gedeon ganTiad da gamowura sawmisi igi, da gamoÃda cuari

sawmisisa misgan da aRivso fiali wyliTa miT~ (msaj. 6; 37-38). swored

sawmisis gamowurvasa da fialis wyliT avsebas miiCneven egzegetikosebi

naTlisRebis simbolod. ak. baqraZe sawmiss ganixilavs, rogorc bibliuri

warmomavlobis paradigmul saxes, romelic saxeobrivad ukavSirdeba

RvTismSobels: `am miTSic sqema tradiciulia: RmerTi _ sawmisi _ cvari.

roca isev gavixsenebT qristianuli religiis models: RmerTi _

RvTismSobeli _ qriste, maSin gasagebi gaxdeba, rom sawmisi wm. mariamis

simboloa, xolo cvari _ qristesi. asec gadadis es simboloebi himnebSi,

Page 67: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

67676767

sadac cvari logosia, anu RmrTis sityva, sawmisi ki misi xilvis

saSualeba anu RvTismSobeli~ (baqraZe 1981: 61).

gansxvavebuli simboluri datvirTva aqvs veSapis muclidan iona

winaswarmetyvelis daxsnas im sagalobelSi, sadac es epizodi adamis

sikvdilisgan xsnasTanaa Sedarebuli: `ionaÁsebr iÃsen siRrmeTagan

bnelisaTa qriste adam pirvel Seqmnuli~ (modrekili 1978: 167). veSapis

wiaRSi ionas yofnas ramdenime alegoriuli gaazreba aqvs _ is winasaxea

Sobis, macxovris mkvdreTiT aRdgomisa, da amave dros, veSapis wiaRSi

yofna zogadad moaswavebs qvesknelSi, sulier sikvdilSi yofnas. `erTis

mxriv siRrme zRvisa da veSapis wiaRi sagnobrivi mniSvnelobiTaa naxmari

(iona winaswarmetyveli Cagdebul iqna SeusmenlobisaTvis veSapis

mucelSi uflis mier), xolo, meore mxriv, isini axal simbolur

mniSvnelobad transformirdebian~ (bezaraSvili 1983: 81). naTlisRebis

sagalobelSi ki man adamis sikvdilisagan xsnis simboluri mniSvneloba

miiRo. marTebulad SeniSnavs ak. baqraZe, rom veSapis mier ionas STanTqma

adamianis codvis morevSi Cavardnas aRniSnavs, xolo ionas amosvla

adamianis meored Sobis alegoriaa (baqraZe 1981: 55), anu, naTlisRebis

winasaxea.

aseve, mravalmxrivi simboluri gaazreba aqvs sami yrmis epizodsac.

nabuqodonosor mefis mier cecxlSi Cagdebuli yrmebis uflis mier

dacva, rogorc ukve aRvniSneT, simboluri gamoxatvaa RvTismSoblis mier

macxovris Sobisa; naTlisRebis sagaloblebSi ki `saÃumilavsa mas Sina~

myofi sami yrma Sedarebulia iordaneSi macxovris mier codvaTa

SemusvrasTan da gandidebulia ufali, romelic sam yrmasTan erTad

cecxlis alSi ixilveboda, dRes ki iordaneSi mosula, raTa adamis

codva dawvas. himnografi gaxurebul Rumelze aRmatebulad iordanes

miiCnevs, romelic kacobriobis codvaTa Semwvelad gamoCnda. am

SemTxvevaSic avtori saxeTa paralelizms mimarTavs, raTa droSi

gansxvavebuli movlenebis erTianoba warmoaCinos da `uJamo Jamis~ gancda

aRZras msmenelSi.

naTlisRebis winasaxedaa miCneuli, aseve, isu naves Zis mier Sjulis

kidobniT iordanis gadalaxva. rodesac mRvdlebma Sjulis kidobani

aiRes da iordanes miadgnen, RvTis nebiT adidebuli mdinare Sua gaipo

Page 68: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

68686868

da `dges mRdelni igi, romelTa aqunda kidobani igi Sjulisa uflisa

Ãmelsa zeda Soris iordanes. da yovelni Zeni israÀlisani wiaRvidodes

Ãmelsa~ (iso navesi; 3, 17). odnav dausveldaT fexebi mRvdlebso, _

gvamcnobs saRmrTo istoria, romelsac poeturad warmosaxavs ioane

mtbevari da mRvdelmoqmedebis paralelizmiT akavSirebs

naTlisRebisaTvis mosul macxovarTan: `rameTu pirvelTa maT mRdelTa

mier: daultolvelad: ganÃda kidobani igi SjulisaÁ, xolo aqa dRes

gamoCndi WeSmariti mRdelT moZRuari~ (modrekili 1978: 139). ufalma maT

12 qvis aReba ubrZana iordanis im siRrmidan, sadac mRvdlebma kidobani

gaatares, raTa maradJam xsomebodaT, Tu rogor `daswyda iordane

mdinare pirisagan kidobnisa Sjulisa uflisa queyanisasa, raJams

wiaRvidoda mas~ (iso navesi; 4; 7). amaze daviT mefsalmunec mianiSnebs: `da

Sen iordane, rameTu ukun-iqec marTl-ukun~ (fs. 113, 5). gankacebuli

uflis xilvisasac marTl-ukun-iqca iordane da amitomac akavSirebs am

or movlenas erTmaneTTan himnografi: `iyo iordane: odesme Semwynarebel

kidobansa: Sjulsa RvTisasa: xolo aw Seiwynara Sjulis momcemeli

ufali~ (modrekili 1978: 203).

Zveli aRTqmis winaswarmetyvelTagan gamorCeulad gvxvdeba moses saxe.

himnografebi paralelizmiT warmoaCenen im saswaulebs, romliTac mosem

ufali ixila da romelTagan upirvelesad mayvlis saxiT uflis xilvaa

_ ufali, romelmac mosesTvis cecxlSi igavurad gamosaxa qalwulebis

saxe, dRes iordaneze movida ukve axali Sjulis misacemad; ufali,

romelic moses sinas mTaze gamoecxada nislis saxiT da sjuli misca

ebraelTa erisaTvis, dRes iordaneSi inaTleba, raTa rjuli misces

mTels kacobriobas. maSin uxilavi iyo RmerTi mosesTvisac ki, dRes ki

xorcSesxmuli ixilveba yvelas winaSe. himnografi xsnis mosesTan uflis

nislSi warmoCenasa da iordaneSi cxadad gamoCenas: `gancxadna

saidumloÁ dafaruli. aCrdili Sjulisa mis winaÁswarisaÁ ganqarda: da

naTeli saRmrToÁ sofelsa gamoubrwyinda~ (modrekili 1978: 159). sinas

mTaze ufali Rrublis saxiT eCvena moses: `da gardamoÃda didebad

RmrTisaÁ mTasa mas zeda sinasa. da dafarul iyo RrubliTa mTa igi equs

dRemde. da uwodda ufali moses meSÂdesa dResa RrubliT gamo. xolo

xilvaÁ igi didebisa RmrTisaÁ viTarca cecxli aRatydeboda Txemsa zeda

Page 69: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

69696969

mis mTisasa~ (gamos. XXIV; 16-17). am epizods vxvdebiT miqael

modrekilTan, rodesac naTlisRebis sagaloblebSi ganadidebs sinas

mTaze Rrublis saxiT gancxadebul ufals. is, rom uflis xilvisas

moses saxe gabrwyinda, bibliidan cnobilia da arc sasuliero poeziaSi

darCenila aRuniSnavi _ usxeulo saRvTo naTliT iyo didi

winaswarmetyvelis saxe gabrwyinebuli, romelic, saRvTo RrubliT

garemoculi, Sjulis ficarze werda saRvTo mcnebebs.

wm. mamebi naTlisRebis winasaxed miiCneven moses mier kverTxiT

mewamuli zRvis orad gayofas da ebraelTa eris gadarCenas. faraonma,

inana ra ebraelTa gaSveba egviptidan, jariT daedevna maT. ufalma moses

ubrZana: `aRiRe kuerTxi Seni da ganirTx Ãeli Seni zRuasa zeda~ (gamos.

XIV; 16). asec moiqca mose da `ganipo wyali igi da Seviden Zeni

israelisani Soris zRuasa Ãmelad~ (gamos. XIV; 21-22). rodesac gavidnen

meore napirze, mosem kvlav gaiwvdina xeli, zRva SeerTda da masSi

dainTqa egviptelTa laSqari. sagaloblebSi gandidebulia ufali,

romelmac orad ganapo mewamuli zRva da Tu maSin ebraeli eri gaiyvana

samSvidobod, dRes iordaneze mosvliT warmarTTa eri ixsna, danTqa ra

`sacnauri uxilavi farao~. wm. mamaTa ganmartebiT, mewamuli zRvis

gadalaxva marTlac saswaulebrivi iyo da aranair bunebriv

kanonzomierebas ar emorCileboda. es ar iyo wylis ukuqceva, radgan

gamosvlaTa wignSi naTlad weria, rom wyali iyo ebraelTa marjvniv da

marcxniv, TviTon ki SuaSi midiodnen.

is, rom mewamuli zRvis gadalaxvis Sedegad ebraelTa rwmena

uflisadmi mtkice xdeba, daviT mefec aRniSnavs: `da hrwmena maT sityÂsa

misisa da aqebdes qebulebasa missa~ (fs. 105, 12). pavle mociquli ki

saidumlo naTlisRebad miiCnevs mewamuli zRvis gadalaxvas: `da yovelTa

moses mier naTel-iRes RrubliTa miT da zRÂTa; da yovelTa igive

sazrdeli sulieri Wames; da yovelTa igive sasumeli sulieri sues;

rameTu sumides igini sulierisa misgan kldisa, romelica Seudga, xolo

klde igi iyo qriste~ (Ikor. 10; 2-4). klde qristes paradigmul saxed

Zveli aRTqmis epizodSi gvxvdeba, rodesac uwylobisagan Sewuxebul ers

mxsnelad kvlav ufali moevlina. man moses ubrZana, qorebis mTisTvis

kverTxis dacemiT `gamoadino Sen wyali misgan da suas erman Cemman~

Page 70: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

70707070

(gamos. XVII; 6). maSin ebraelma erma fizikuri wyali miiRo, xolo

macxovarma Tavisi gankacebiT, naTlisRebiTa da aRdgomiT mTels

kacobriobas misca sulieri wyaro, romelic arasodes daSrteba, rasac

sagalobelSic vxvdebiT: `orad ganpebaÁ zRÂsaÁ moaswavebda axlisa mis

erisa wiaRslvasa, romeli-igi qmnas mdinared ÃorciTa mowevnulman

qristeman, romelman kldisagan aRmoacenna wyali~ (Tueni 2004: 114).

rogorc vxedavT, sagalobelSi pirdapiraa miniSnebuli, rom Zveli

aRTqmiseuli ori epizodi naTlisRebis winasaxea, klde ki qristes

paradigma.

mewamuli zRvis gadalaxva `axalaRTqmiseuli naTlobis saidumlos

pirvelsaxes warmoadgens. `zRva _ ambobs netari Teodorite _ embazs

miemsgavsa, Rrubeli _ suliwmindis madls, mose _ mRvdels, kverTxi _

jvars; israeli, romelmac zRva gaiara _ mosanaTlavs, dadevnebuli

egviptelebi warmoadgenen demonebis pirvelsaxes, TviT faraoni ki

satanis gamoxatulebad iqca~ (bibliis... 2000: 82).

naTlisRebis yvela is winasaxe, romelic Cven saTiTaod ganvixileT,

erTad miniSnebuli gvxvdeba erT-erT sagalobelSi: `saidumloÁ didebuli

da saxeÁ naTlisRebisa SenisaÁ winaÁswar gamohsaxe: moses mier, RvTisa

sityuao, rameTu kuerTxiTa ganape zRuaÁ igi mewamuli, da kualad eliaÁs

ze: xaleniTa iordane gansavalad kidobansa mas Sjulisasa: xolo aq STa-

raÁ-hÃed mas Sina ÃorciTa: cecxli Seuxebeli Seswuen codvani kacTani~

(modrekili 1978: 151).

garda am did winaswarmetyvelTa, erTgan Segvxvda Svidi makabelisa da

maTi dedis Sesxma: `erTobiT iRuaweT: Rvawli keTili: SÂdno makabelno:

Rvawlisa mZleno: da moigeT gÂrgÂni: dediTurT axovaniT~ (modrekili

1978: 127). es Svidi yrma epifane mefis dros TavianTi sarwmunoebisaTvis

iqnen wamebulni, radgan ar miiRes nakerpavi Roris xorci. wm. grigol

RvTismetyveli homiliaSi `SesxmaÁ wmidaTa makabelTaÁ~ ganadidebs Zveli

aRTqmis am mowameebs da yuradRebas amaxvilebs maT ricxobriobaze,

kerZod Svidis simbolur, mistiur mniSvnelobaze: `iyvnes mun yrmani

axovanni da sulgrZelni, dedisa keTilisa keTilni nayofni,

RvTismoyuareni, WeSmaritebisa moRuaweni, rqaTa maT antioxozisTa

damamdablebelni, moses Sjulisa erTgulni da WeSmariti mowafeni, wesTa

Page 71: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

71717171

maT mamulTa keTilad dammarxvelni ricxÂTa miT, romeli ebraelTa mier

patiosan ars, Semkobilni SÂdeulisa mis gansuenebisa saidumloTaÁTa,

pativcemulni, erT sul da erT goneba~ (grigol RvTismetyveli 1998: 10).

maTi dedis Rvawls ki abraamis Rvawls adarebs _ Tuki abraamma erTi

Svili waiyvana Sesawirad, am dedam SvilTa dasi Seswira ufals da

`esreT ganixara SvilTmravlobiTa miT dedaÁ igi SvilTmoyuare; esreT

cxorebasa amas Semkobil iyo maT mier da war-raÁ-vides, maT Tanave

ganisuena~ (grigol RvTismetyveli 1998: 52).

gamorCeulia daviT winaswarmetyvelis saxe da es bunebrivicaa, radgan

daviT mefis mier Seqmnili fsalmunebi warmoadgenen ara mxolod

winaswarmetyvelebas im siaxlisa, rac Zvel aRTqmaSia simbolizebuli,

aramed, rogorc arqimandriti k. kerni aRniSnavs, daviTni Tavadaa yvela

saukunis umaRlesi poezia (kerni 2002: 76) da uSreti wyaro

himnografebisaTvis. isini ganadideben daviTs, romelic `SoriT hxedvida:

winaswarmetyuelebiT saidumlosa axlisa Senisa naTlisRebisasa qriste:

pirveladve qadagebda da sixaruliT galobda~ (modrekili 1978: 130), mas

simbolurad moixseneben, rogorc qristes mamas da fsalmunebSi igavurad

Tqmulsac aRniSnaven: `winaÁTve moaswavebda suliTa daviT, mamaÁ

mÃsnelisaÁ, naTlis-RebisaTÂs uflisa, scemda qnarsa da esreT galobda:

zRuaman ixila da ivltoda da iordane ukuniqca da mTani da borcuni

imRerdes~ (Tueni 2004: 121).

rodesac yovlis Semoqmedi, arsebiT daubadebeli da gareSemouwereli

RmerTi xorcSesxmuli ixiles, zeciuri Zalni SiSiT zarganxdilni

galobdnen. ioane mtbevris sagaloblebSi CamoTvlilia uxorcoTa Zalni

_ qerabimni, serabimni, mTavrobani, Ãelmwifebani, saydarni, uflebani.

wm. grigol noseli amgvarad xsnis angelozTa bunebas: `eseviTari aqus

cxorebaÁ angelozTa: gamouZiebeli yovlisave maTgan miuwdomelisaÁ da

gamomeZiebeli yovlisave jerovnad misawvdomelisaÁ, rameTu TÂT

cxorebaÁ maTda ese ars, raÁTa daudumebelad ugalobdnen dambadebelsa

maTsa RmerTsa~ (noseli 2002: 6).

naTlisRebis sagaloblebSi sainteresoa `SanTis~ paradigma, romelic

xSirad gvxvdeba substanciis SinaarsiT. e. WeliZis kvleviT, `SanTi~

`arsebas~ monacvle terminia. ``arseba~ Zvel qarTul mwerlobaSi ουσια-s

Page 72: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

72727272

kanonier Sesatyvisad iyo damkvidrebuli, zogierT ZeglSi mas mainc

gamouCnda monacvle termini, romelmac calkeul TargmanebSi mTlianad

Secvala `arseba~. es aris yofiT metyvelebaSi kargad cnobili `SanTi~...

winaaTonur periodSi `SanTs~ ori mTavari mniSvneloba aqvs: 1. elva,

elvareba, brwyinvaleba; 2. belti, masa. meore mniSvnelobiT `SanTi~

gadmoscems berZnul βυχοs, romelmac SeiTvisa, agreTve, zogadad

nivTierebis, materiis Sinaarsi. rogorc Cans, egeve gaazreba miuRia

`SanTsac~ (WeliZe 1996: 120).

termini `SanTi~ naTlisRebis (da ara mxolod naTlisRebis, es

paradigma TiTqmis yvela dResaswaulis sagaloblebSi dasturdeba)

sagaloblebSi gvxvdeba orive mniSvnelobiT, rogorc arsebis, aseve,

RvTaebrivi cecxlisa. `miiRe bunebaÁ kacobrivi bunebiT Seuwerelman

RmerTman da SeaerTe mÃsnelo: agebulebaÁ Cueni augebelsa SanTsa

RvTeebisasa~ (modrekili 1978: 158) _ aq `SanTi~ gamoyenebulia, rogorc

arseba. `qarTuli `SanTi~ aRniSnavs ganuyofel, maradiul substancias,

naturas, esencias. Tu ufro mkacrad davazustebT, igi konkretulad

`ουσια~-s Sesatyvisi unda iyos. TviT fraza `SanTi bunebisaÁ~ swored

imaze mianiSnebs, rom `SanTi~ terminologiuri TvalsazrisiT, `bunebas~

anu φυσιs-s ki ar uigivdeba, aramed raRac sxva termins... aseTi SeiZleba

iyos swored `arseba~ anu ουσια. `bunebis SanTi~ unda niSnavdes `bunebis

arsebas~ (WeliZe 1996: 124).

RvTaebrivi mniSvnelobiT `SanTi~ gamoyenebulia Semdeg sagaloblebSi:

`usxeuloÁ SanTi RmrTeebisaÁ Seezavebis: wyalTa maT iordanisaTa

saidumlod~ (modrekili 1978: 126); swored rom RvTaebrivi cecxliT

moaSTo wyalSi damaluli boroti macxovarma. `saxebaÁ ucodveli Seimose

saxier: saSosa Sina qalwulisasa: romliTaca dahfare TvalTSeudgami

usxeuloÁ SanTi RmrTeebisaÁ~ (modrekili 1978: 150); `SanTi

TvalTSeudgami, cecxli Seuxebeli: uzeSTaes bunebasa kacTasa~

(modrekili 1978: 171) _ wmida mamebi ufals xom TvalTSeudgam

brwyinvalebad gamosaxaven. amitom, vfiqrobT, am SemTxvevaSi swored

TvalTSeudgami brwyinvaleba igulisxmeba; miT umetes, rom iqve

Seuxebeli cecxlicaa calke mniSvnelobiT gamoyenebuli. e. WeliZe

miiCnevs, rom filosofiur-Teologiuri termini `SanTi~ daaxloebiT IX

Page 73: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

73737373

saukunis damdegidan unda gavrcelebuliyo qarTulSi, Tumca, VI

saukunidan ουσια ukve iTargmneboda, rogorc `arseba~, romelsac zogjer

cvlida sinonimuri termini `SanTi~, magram am Senacvlebas ufro

epizoduri xasiaTi hqonda (WeliZe 1996: 126-129).

macxovris metaforad xSirad gvxvdeba `kravi~, `tarigi~, `aRmÃoceli

codvaTa CuenTa~. kravis simbolika asociaciuri datvirTviT gamorCeuli

mxatvruli saxea da misi wyaro Zveli aRTqmiseuli siuJetebia, xolo

axal aRTqmaSi, ioanes saxarebis pirvelsave TavSi, maxarebeli gvauwyebs,

rom naTlisRebis meore dRes beTabraSi ioane naTlismcemelTan midis

macxovari, romlis Sesaxebac winamorbedi ambobs: `aha, tarigi RmrTisaÁ,

romelman aixunes codvani soflisani~ (in. 1; 29). macxovari meored mivida

ioanesTan da `misca mizezi sakÂrvelisa mas qadagsa qadagebad misa~

(ioane oqropiri 1993: 119). ioane naTlismcemelmac eris winaSe iesoze,

rogorc tarigze, ise iqadaga. wm. ioane oqropiris ganmartebiT, `tarigad

uwoda mas, raÁTamca moaÃsena huriaTa winaÁswarmetyuelebaÁ igi esaiaÁsi

da igavi igi mosesi, raÁTa saxisa misgan gulisxma-uyos WeSmaritebaÁ.

xolo man tarigman aravisni codvani aixuna, xolo aman yoveli sofeli

warwymedisagan da risxvisa RmrTisa iÃsna~ (ioane oqropiri 1993: 119-120).

esaias winaswarmetyvelebas miqael modrekilic aRniSnavs: `winaÁswarve

qadagebuli esaÁasi aResrula WeSmaritad... kravi RvTisa maRlisaÁ

ÃorcSesxmuli sofelsa uqadaga~ (modrekili 1978: 148); kravad da

tarigad warmosaxavs macxovars ioane mtbevaric: `qristeÁ kravi RvTisaÁ

tarigi ubiwoÁ Semosili kacebiTa: movals dRes iordaned~ (modrekili

1978: 139). wmida tarigs uwodeben himnografebi macxovars, romelic mamis

nebiT Seiwirvis, raTa gamoisyidos Cveni codvebi. cxovrebis embazi

Seiqmna CvenTvis naTlisRebis sabaneli, rameTu `ara xolo Tu wyalTa

ganwmedad moxued, ufalo, aramed raÁTa ahÃocne codvani soflisani~

(Tueni 2004: 78).

rogorc aRvniSneT, tarigis saxismetyvelebiTi gaazreba saTaves iRebs

Zveli aRTqmidan, kerZod, gamoslvaTa wignidan (XII Tavi) _ gauqvavda

sisastikiT guli egviptis faraons da ar gauSva ebraelebi, miuxedavad

cxra umZimesi gansacdelisa, rac ufalma mouvlina egviptes. maSin

ufalma moses ubrZana, ebraelebi egviptidan gamosasvlelad

Page 74: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

74747474

momzadebuliyvnen, faraons ki usastikes gansacdels mouvlenda, mTels

qveyanaSi gawyvetda pirmSoebs _ kacidan pirutyvamde, magram es rom

ebraelebs ar SexebodaT, maT unda aResrulebinaT uflis mcneba _ Tuki

isini manamde weliwads Semodgomis pirveli TviT iwyebdnen, amieridan is

Tve unda yofiliyo weliwadis dasawyisi, romel TveSic gamoixsna isini

egviptidan ufalma da romliTac iwyeboda gazafxuli. esec simboluria

imdenad, ramdenadac gazafxuli bunebis ganaxlebis periodia da

simbolurad ebraelTa eris ganaxlebasac moaswavebda. am axali Tvis aT

ricxvSi yvela ojaxs unda eSova mamali kravi _ erTi wlis, umanko,

uzado. ayvanili kravi oTxi dRe unda SeenaxaT da axali Tvis ToTxmet

ricxvSi daeklaT. sisxli am kravisa jvaredinad unda waesvaT karze

garedan, rac imis niSani iyo, rom iq ebraeli cxovrobda. da rac

mTavaria, es kravi mTlianad, dauWrelad unda SeewvaT nakvercxalze da

RamiT unda SeeWamaT; Tan unda SeetanebinaT xmiadi da balaxi, mwvanili.

rogorc egzegetikosebi ganmartaven, xmiadsa da mware balaxs

ebraelTaTvis is simware unda gaexsenebina, rac maT egvipteSi igemes.

kravi mTlianad unda SeeWamaT Zvlebis Seumusvrelad, `rameTu zatiki

ars uflisaÁ~ (gamosl. XII; 11). gamoslvaTa wignis XII Tavi swored am

epizods mogviTxrobs: `aTsa mis TTÂsasa moiRed TÂTeulad kravi erTi

Teslad-Teslad da tomad-tomad~ (12, 3); `da moiRon sisxlsa misgan da

gamoniSnon orTave maTgan wyirTlTa maT zeda karTasa da zRurblTa maT

zeda saxlebisa maTisa~ (12, 7); `da iyos sisxli igi Tquenda

aRsaniSvnelad zeda saxlebsa mas, romelsa Sina iyvnes Zeni israÀlisani,

romelTa Sina daSenebul iyvneT, mun vixilo me sisxli igi aRniSnuli

zeda bWeTa maT da dagifarne Tquen dacvad Tquenda guemisa misgan

risxvisa, raJams gardamosrul viyo da movsvride pirmSosa mas egÂptisasa;

da iyos sisxli igi Tquenda saÃseneblad dResaswaulad zatikobisa

uflisa TeslTa mimarT yovelTa Sjuli sixarulisa ukunisamde Tavi

dResaswaulTa maT weliwdeulTa~ (12, 13-14). am tarigis, kravis, Sesaxeb

ambobs wm. ioane oqropiri ioanes saxarebis ganmartebisas, rom man

aravisi codva ar aiRo, xolo qristem mTeli samyaro ixsna

warwymedisagano.

Page 75: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

75757575

Teologiuri swavlebiT, Zveli aRTqmis kravi zatikisa moaswavebda

ieso qristes. ai, msgavsebac. sazatiko kravi unda gamoerCiaT mTeli

cxvris faridan, iesoc saukuniTganve winagamzadebul iyo kacTa

naTesavTaTvis savneblad da, rogorc tarigi, daklul iqna

dasabamiTganve soflisa; sazatiko msxverplisaTvis saWiro iyo verZi _

mamali kravi, agreTve qveynisaTvis msxverplad unda Sewiruliyo Ze

RvTisa, romelmac miiRo buneba mamakacisa; kravi unda amoerCiaT umanko,

uzado, rom mas ar hqonoda raime xorcieli nakli, agreTve ieso

qristesac saRvTo werili uwodebs wmidad, umankod, Seugineblad,

codvaTagan ganSorebulad, ubiwod (1 pet. 1, 19; ebr. 7, 29) da miawers mas

sisrules RvTaebrivi kacobrivi bunebisas; sazatiko kravi ikvloda

mimwuxrad _ saRamoTi, ieso qristemac xorciTa sikvdilisa gemo ixila

saRamoTi; Wamis dros kravis Zvlebi ar unda SeemusraT, arc qristes

Zvali Semusvrila jvarcmis Jams; dakluli kravis sisxlis meoxebiT

uriani uvneblad da uzaralod gadaurCnen momsrvel angelozs,

morwmunenic qristes sisxliT eziarebian uflis samkvidrebels. kravis

xorcis Wama akavSirebda da aerTebda ebraelebs RmerTTan, agreTve

morwmunenic iesos sisxlis da xorcis miRebiT mWidrod ukavSirdebian

mas (saxelmZRvanelo... 1909: 76).

macxovris kravad saxeldebas wm. sofron ierusalimelic exeba:

`amisTÂs ÃmaÁ udabnoÁsaÁ brwyinvaled Ãmobda: `aha, kravi RmrTisaÁ,

romelman aRixuna codvani soflisani~, rameTu amaT ara xolo

juarisamiersa sikudilsa missa moaswavebda, viTarmed kravebr egulebis

Zesa RmrTisasa daklvad cxovrebisaTÂs soflisa da TÂsTa sisxlTa

daTxeviTa gamoÃsnaÁ kacobrivisa TbisaÁ mZlavrebisagan saeSmakoÁsa,

aramed amisaca wyliTa da suliTa ganwmedasa Cuensa, romeli qristeman

mogumadla naTlisRebiTa, raJams axali aRmoSobaÁ momca Cuen wyliTa da

suliTa~ (sofron ierusalimeli: A-394; 301r).

m. karbelaSvili vefxistyaosnis `dRe avsebis~ bibliuri paralelebis

kvlevisas ganixilavs zatikisa da kravis simbolikas da askvnis, rom

`Zveli aRTqmis zatikisagan memkvidreobiT miRebul kravsac da sisxlsac

axalma aRTqmam axali Sinaarsi SesZina _ bibliur realiebs sakuTari

mizandasaxulobisamebr arsi da mniSvneloba Seucvala da

Page 76: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

76767676

gansakuTrebuli funqcia daakisra. axali interpretaciiT zatikis kravi

moaswavebda ieso qristes; rogorc kravis sisxlma gamoixsna ebraelTa

pirmSoni sikvdilisagan, aseve gamoixsna ieso qristem Tavisi sisxliT

kacobriobis codva. amieridan kravi qristes simbolod iqca. qristianul

religiaSi Cveulebriv ixmareba specifikuri termini `kravi RmrTisaÁ~,

laTinuri Agnus Dei; myari epiTeti kacobriobis gamosaxsnelad jvarcmuli

qristesi~ (karbelaSvili 1997: 38).

ebraelTa karze zatikis sisxlis niSandeba, wm. mamaTa ganmartebiT,

naTlisRebis pirvelsaxedaa miCneuli, xolo sasuliero poeziaSi kravisa

da sisxlis simbolikam tropis mniSvneloba SeiZina, rac sagaloblebSi

dasturdeba: `davicveniT Cuen saswauliTa beWdisaÁTa, viTarca pirvel

huriani momsrvelisa misgan aRniSnviTa sisxlTa wyirTlTa karTa

maTTaÁTa, egreTve Cuen meored SobiTa wylisa mier da sulisa ganbaniTa

vixileT didebaÁ samebisa wmidisaÁ~ (Tueni 2004: 170).

macxovari movida _ gankacda, naTel-iRo da mogvitana naTeli

dauvsebeli. mzisa da naTlis metaforas naTlisRebis sagaloblebSic

uxvad vxvdebiT _ qriste aris simarTlis mze, naTeli mzisa

ubrwyinvalesi, `mnaTobi naTeli, Seuxebeli mze simarTlisa~, dauvsebeli

mze, romelmac gandevna sibnele da yoveli qveyana gananaTla; naTeli

Seuxebeli, romelic mnaTobTa Seqmnamde arsebobda _ `naTeli naTlisagan

gamohbrwyindi sofelsa naTeli yovelTaÁ, da naTliTa SeniTa naTeli

vixileT naTelRebulTa, RmrTisa sityuao, naTlisa samoseli saqorwine

Segumose RmrTiSobelisa oxiTa~ (Tueni 2004: 179) _ sagalobelSi naTeli

mama RmerTsac miemarTeba da Zesac da es marTlmadideblobis

simbolodan, mrwamsidan, momdinareobs (`naTeli naTlisagan, RmerTi

WeSmariti RvTisagan WeSmaritisa~), Tanac, sagalobeli mxatvruli

TvalsazrisiTac mniSvnelovania _ `naTeli~-s aliteraciiT marTlac

ganumeorebeli evfonia iqmneba. aseve, saocari xatovnebiTaa Sedarebuli

mzesTan naTel-saRebad misuli macxovari _ `mzÀ ganwmendad vin ixila

romlisa bunebaÁ ars elvarÀ da mcxinvarÀ~ (modrekili 1978: 135). saerTod,

naTlis simbolika erT-erTi umTavresia himnografiis saxismetyvelebaSi

da is uxvad gvxvdeba yvela dResaswaulisadmi miZRvnil sagaloblebSi;

vrclad masze feriscvalebis dResaswaulis mimoxilvisas visaubrebT.

Page 77: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

77777777

Zveli aRTqmidan momdinareobs, aseve, myarad damkvidrebuli metafora _

simewamule codvaTa. himnografebi ugaloben macxovars, romelmac

iordaneSi naTlisRebiT `simewamule codvaTa CuenTa~ ganaqarva da

Tovlze metad ganaspetaka `simewamuleÁ bralTa CuenTaÁ~ (modrekili 1978:

159). mewamuli feri kacTa codvebs niSnavs, rac sisxlidan momdinareobs.

rodesac egviptidan gamosuli ebraelebi udabnoSi mogzaurobdnen,

RmerTma maT kanonebi daudo, romelTagan erT-erTi iyo is, rom

arawmindad iTvleboda, vinc micvalebuls miekareboda an Sevidoda

karavSi, sadac micvalebuli iyo. samRvdelo xarisxze ajanyebuli kore

leviteli, daTan da abironi da maTTan erTad mravali ebraeli mosra

ufalma. daxocilTa damarxvis Semdeg bevri ebraeli arawminda gaxda, ris

gamoc ufalma maT axali kanoni misca _ wiTeli diakeuli SeewiraT

msxverplad. diakeuli uzado, unaklo da uRel-daudgmeli unda

yofiliyo, radganac es wiTeli diakeuli tvirTulobda mTeli eris

codvas. is dakles banaks gareT, xolo sisxli mRvdlebma Svidgzis

moapkures karvis karis win. sisxlis sxurebis Semdeg msxverpls wvavdnen

mTlianad _ tyavianad, Signeulianad. dawvis dros atandnen naZvis xis

naWers, usups da matyls. wm. mamebis ganmartebiT, naZvis xe iesos jvars

moaswavebda, mewamuli feri _ iesos sisxls, usupi _ qristes madlis

ganmacxovelebelsa da ganmwmendel Zalas. banakis gareT diakeulis

dakvla ki moaswavebda iesos jvarcmas ierusalimis gareT, rac

himnografiaSic aisaxa: `siono, Seimose dRes nacvlad usupisa mis da

matylisa mewamulisa: samoseli brwyinvalÀ sulisagan ganaxlebuli~

(modrekili 1978: 174). didi SabaTis ciskris sagalobelSi, `netar arianis~

galobanSi, jvarcmuli macxovari am diakeuladaa saxeldebuli:

`diakeuli igi zuarakisa Zelsa zeda damokidebulad mxedveli

RaRadebda~.

diakeulis dawvis Semdeg nacars urevdnen wyalSi, rac micvalebulTa

Sexebisagan gansawmendad gamoiyeneboda. `ganmwmendeli wyali Zveli

aRTqmisa moaswavebda axali aRTqmis saidumlos wyliT suliwmidiT

ganwmedisas _ e. i. naTlis-Rebas~ (saxelmZRvanelo... 1909: 131).

Zveli aRTqmidan momdinareobs macxovrisadmi mimarTuli metafora

`lek lomisa~, romelsac naTlisRebis sagaloblebSic vxvdebiT: `leku

Page 78: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

78787878

lomisad iwode RvTisa sityuao mxolod Sobilo~ (modrekili 1978: 157).

lomis simboluroba sxvadasxvagvaradaa warmoCenili da gaazrebuli.

basili kesarieli Tavis egzegetikur TxzulebaSi `equsTa dReTaTvis~

lomis samgvar saxes gvTavazobs, romlidanac CvenTvis sainteresoa mesame:

`raJams Svnis Zuman lomman lekuni, mkudarni sxnis, da zin da scavn

lekuTa maT, vidre moslvadmde mamisa mis dResa mesamesa, hberis Sublsa

da aRadginnis lekuni igi. egreca yovlisa mpyrobelman RmerTman, mamaman

yovelTaman aRadgina mkudreTiT dResa mesamesa ZÀ igi pirmSoÁ, yovelTa

dabadebulTaÁ, ufali Cueni iesu qriste, ukue keTilad same Tqua

iakobman, viTarmed: `leko lomisao, aw ukue vin ganaRviZos igi?~ keTilad

sTqua saxismetyuelman lomisa misTÂs da lekvisa lomisaÁsa~ (basili

didi 1979: 176). basili didi lomis saRvTismetyvelo simbolikiT

warmoaCens bibliuri iudas Ziridan xorcielad aRmocenebul macxovars,

romelmac daTrguna sikvdili, mesame dRes aRsdga da saRmrTo naTliT

ganaaxla kacobrioba. `lekvi lomisas~ wyaro SeqmnaTa wignia. rodesac

iudas mamam, SemdgomSi israelad wodebulma iakobma, akurTxa 12

vaJiSvili 12 tomis mamamTavrad, kurTxevisas pirmSoobis uflebiT

aRWurva iuda, uwoda mas `leku lomisa~ da uwinaswarmetyvela, rom

misgan aRmocendeboda Ze RvTisa: `leku lomisa, iuda, morCad

aRmocenebul, Svilo Cemo~ (Ses. 49, 9).

naTlisRebis sagaloblebSi adamianTa ganaxleba oqros

gamobrZmedasTanaa Sedarebuli _ macxovarma iordaneSi naTlisRebiT ise

ganaaxla adamiani, `viTarca raÁ oqroÁ brZmedsa Sina~. rogorc cnobilia,

oqro brZmedSi, maRal temperaturaze, minarevebisagan Tavisufldeba.

aseve ganaTavisufla gankacebulma ufalma adamiani codvebisagan,

rodesac iordaneSi naTel-iRo ioanesagan da amitomacaa es movlena

oqros gamobrZmedasTan Sedarebuli.

oqro tropuli mniSvnelobiT naTlis simbolikas ukavSirdeba, saTaves

bibliidan iRebs da qristianobis adreuli xanidanve damkvidrda

mowameobrivi da mkacri gansacdelis daZlevis gamoxatulebad. amitomac

qristianul ferweraSi wmindanebi oqros SaravandediT arian mosilni.

oqros simbolur mniSvnelobas ganixilavs s. averincevi: `simbolika

ukiduresi damcirebisa usasrulo didebis gzaze svlis qristianuli

Page 79: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

79797979

simbolikaa, raTa ainTos igi spetaki brwyinvalebiT, oqro unda

gamoiwrTos gansacdelis cecxlSi da ganiwmindos masSi, rogorc

adamianis anTebuli guli ganiwmindeba gansacdelisas~ (averincevi 1973:

49). oqros simboluri mniSvneloba ganmartebulia samecniero

literaturaSi da igi sulieri wrTobis simbolodaa dasaxuli.

sagaloblebSi macxovari RvTis sibrZne da mSvidobis meufea, romelman

`Sua kedeli mterobisaÁ dahÃsna~. amgvarad pavle mociquli uwodebs

iesos efeselTa mimarT epistoleSi: `igi Tavadi ars mSÂdobaÁ Cueni,

romelman Seqmna orive erTad da Suakedeli zRudisaÁ mis dahÃsna~ (ef. 2,

14). epistoleTa ganmmarteblebis mixedviT, es ebraelTa da warmarTTa

Soris aRmarTuli Suakedelia: `huriasa da warmarTsa moaswavebs, rameTu

Suakedelad aqunda maT rCuli, romel arca Seexebodes urTierTas, arca

miscemdes, arca miiRebdes, aramed aw morwmuneni, gina Tu huriani iyvnen,

gina Tu warmarTni, oriveni erT ars, oden qristiane iyvnen~ (pavles... 2003;

252). Suakedlis daxsnas ganmartavs efrem asuri: `ganmzadebul var me

movlinebad siyuarulisa Zisa Cemisa, raÁTa vidodis Sen zeda da

miutevnes codvilTa Secodebani maTni da dahÃsnas Suvakedeli zRudisaÁ

mis da ganxeTqos sakrveli krebulisaÁ mis da iyo Sen kurTxeul mis

mier~ (efrem asuri 1991: 288). sagaloblebSi am motiviT xSirad gvxvdeba

`mterobis antakris~ daxsna. antakra ganmartebulia, rogorc wina

aRsafarebeli. e. i. mtroba, romelic RmerTsa da adamians Soris iyo,

daxsna gankacebulma macxovarma.

naTlisRebis sagaloblebSi uxvad gvxvdeba macxovris sxva epiTetebic

_ igi warmodgenilia mdinared, romelic mwyurvals wyurvils uklavs da

uxrwnelebis madliT mosavs; is aris `ufali uflebaTaÁ, mTavari zecisa

mTavrobaTaÁ~, romelic movida warwymedulTa sacxovneblad. es aris

RmerTi, romelic saukuneTa mflobeli da yovelTa dambadebelia

ufali aris arsebiT ucvalebeli, uxilavi da uxilav ZalTa Semoqmedi,

Zlieri, xelmwife da ganmgebeli yovelTa, naTeli WeSmariti,

miuaxlebeli saRmrTo cecxli, qvelmoqmedi, mze simarTlisa, upirates

mzisa Sobili saRvTo naTliT gananaTlebs kacobriobas; gareSeuwereli,

uxorco RmerTi iordanis wyals Seimoss, TvalTSeudgam naTelSi myofi,

caTa RrublebiT Semmoseli, daubadebeli da dabadebulTa dambadebeli,

Page 80: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

80808080

romelmac araraÁsagan wamisyofiT Seqmna yovelive; udides saidumlos

uwodebs himnografi naTlisRebas, rodesac saRvTo naTeli simdabliT

mosili midis iordaneSi naTlisRebisaTvis.

macxovris zogad epiTetebSic vxvdebiT samebis erTianobis dogmatis

qadagebas _ gandidebulia gamoukvleveli, TvalTSeudgami brwyinvaleba

samebisa. iordaneSi mosuli RmerTi aris `Tanaswori da Tanaarsi,

Tanaganmgebeli, Tanamflobeli, TanadausabamoÁ, TanamTavari da

TanameufeÁ, Tanadambadebeli mamisa da sulisaÁ, arsebaÁ mxoloÁ uxilavi

ucvalebeli uqcevelad Seezava Seurwymelad arsebisa miwisagansa~

(modrekili 1978: 205) _ sagalobelSi samebis ganuyoflobis dogmatia

srulad gadmocemuli, Tanac, aliteraciis meSveobiT da saocari

mxatvrulobiT.

yuradReba eqceva uflis myofobis uJamobas, romelic droSi iSva

xorciT. droisa da sivrcis poetika himnografiis erT-erTi umTavresi

niSania.

arsebiT dausabamo da sufeviT dausrulebeli ufali, romlis winaSec

muxls idreks zeciuri da qveyniuri, iordaneSi movida soflis

gamosaxsnelad da mas aqeben mnaTobni, misgan Zrwian Zalni naTlisani, mas

ugalobs mze, ganadidebs mTvare, aqebs varskvlavebi _ `Sen gigaloben

mTavrobani, Sen gadideben Ãelmwifebani, Sen Tayvanis-gcemen meufebani da

yovelni dasni zecisa mRÂZareTani ifarven pirTa maTTa miuwdomelisagan

didebisa Senisa da TualTSeudgamad Ãmoben wmidaarsobisa galobasa~

(modrekili 1978: 147), _ miqael modrekilis am sagalobelSi qerobinTa da

serabinTa Sesaxeb gamoTqmuls wm. grigol noselic aRwers: `qerobinni

igi da serabinni, mravalsaxeni igi da frTemravalni, simravliTa miT

TualTa maTTaÁTa amissa gancdad verSemZlebel arian. amisTÂsca

frTeebiTa, viTarca ÃelebiTa, pirTa TÂsTa ifarven, da daudumebelad

Ãmoben: wmida ars, wmida ars, wmida ars ufali sabaoT~ (noseli 2002: 5)

`romeli saukuniTgan ego dafarulad, viTarca mtili daÃSuli da

wyaroÁ dabeWduli, dRes iordanes gancxadna qriste~ (modrekili 1978: 146)

_ miqael modrekils Tavis sagalobelSi `qeba qebaTas~ saxismetyveleba

aqvs gamoyenebuli: `mtili mokrZaluli ars daÁ Cemi, sZali, mtili

daÃSuli da wyaroÁ dabeWduli~ (qeba qebaTa; 4; 12).

Page 81: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

81818181

sanTeliviT aRanTo macxovarma Tvisi sxeuli iordaneSi, moiZia Tavisi

xati da ganaSvena naTlisRebiT.

qristem Tavisi naTlisRebiT mSvidoba axara `SorielTa da

maxlobelTa~. sagaloblebSi pavle mociqulis sityvebia gamoyenebuli:

`da movida da gaxara mSÂdobaÁ Tquen, SorielTa da maxlobelTa~ (ef. 2,

17), romelic asea ganmartebuli: `SorielTa warmarTTa uwess da

maxlobelad huriaTa, rameTu icodes RmerTi WeSmariti~ (pavles... 2003:

252). amave mniSvnelobiT moixsenebs SorielTa da maxlobelTa wm. efrem

asuri: `raÁTa cnan yovelTa dabadebulTa SenTa, rameTu mowyale xar da

Semwynarebel da Seiwyalni marTalni simarTliTa da codvilTaÁ Seiwiri

sinanuli saxierebiTa da yovelTa SorielTa da maxlobelTa zeda

mofenil ars sitkboebaÁ madlisa Senisa~ (efrem asuri 1991: 293).

RvTismSoblis simboloebi, aseve, uxvadaa naTlisRebis sagaloblebSi.

deda RvTisa Sedarebulia surnelovan yvavilTan, romelmac Cveni

codvebis sulmyraloba gandevna; is aris etli siwmidisa, Rrubeli

sulmcire, uxrwneli qalwuli, mtili daÃSuli.

rogorc vnaxeT, naTlisRebis dResaswaulisadmi miZRvnili

sagaloblebi gamoirCeva saxismetyvelebiTi azrovnebiT, simboloTa

sixSiriT, radgan uflis naTlisReba udidesi saidumloa. amitomac

mogviwodebs himnografi, saxarebiseul brZen qalwulTa msgavsad

lamprebiT, anu mRviZareni, SevegeboT iordaneSi mosul macxovars, raTa

masTan erTad ganvibanoT da `Tananerg veqmneT naTlisRebasa missa~

(modrekili 1978: 194), Tanaziarni gavxdeT movlenisa, romelic imodena

saswauli da mowyalebaa, rom iordanisken mimavali RmrTis xilvisas

mTeli samyaro gairinda da `duman mdinareni: da oxrian aerni; Rrubelni

samyaroTani: acureven cuarsa saRmrTosa: SeiTqunes metyueli da utyÂ:

iovane da iordane: da SiSiT ganbannes Ãorcni mÃsnelisani~ (modrekili

1978: 183).

$3. mirqmis (migebebis) sagalobelTa saxismetyvelebiTi aspeqti$3. mirqmis (migebebis) sagalobelTa saxismetyvelebiTi aspeqti$3. mirqmis (migebebis) sagalobelTa saxismetyvelebiTi aspeqti$3. mirqmis (migebebis) sagalobelTa saxismetyvelebiTi aspeqti

Page 82: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

82828282

RvTaebrivi yrma iSva. aRizarda da rodesac moiwia Jami, iordaneSi

naTel-iRo. Tumca, Sobidan naTlisRebamde macxovarma kidev erTi wesi

aRasrula sjulisaebr _ iSva, merve dRes winadaicviTa, xolo meormoce

dRes marTalma iosebma da yovladwmida RvTismSobelma ierusalimis

taZarSi miiyvanes uflis winaSe warsadgenad, sadac axalSobil

macxovars moxuci svimeoni da winaswarmetyveli ana miegebnen.

dResaswaulsac ase ewodeba _ migebeba (miqma) uflisa RmrTisa da

macxovrisa Cvenisa ieso qristesi, lamproba; aResruleba 2 (ax. st. 15)

Tebervals _ qristeSobidan meormoce dRes.

mirqmis dResaswaulis Sesaxeb luka maxareblis saxarebaSia

moTxrobili: `raJams aResrulnes dReni igi gawmedisa maTisani sjulisa

misebr mosesisa, aRmoiyvanes yrmaÁ igi ierusalÀmd wardginebad winaSe

uflisa, viTarca weril ars Sjulisa uflisasa, rameTu: yovelman

wulman romelman ganaRos saSoÁ, wmida uflisa ewodos. da micemad

Sesawiravi, viTarca Tqumul ars sjulsa uflisasa, orni guritni anu

orni marTueni tredisani~ (lk. 2; 22-24).

sjuli, romlis Sesaxebac saubrobs maxarebeli, Zveli aRTqmiseuli

ganwesebaa, romlis mixedviTac, dedakaci mSobiarobis Semdgom arawmidad

iTvleboda ormoci (Tu vaJiSvili SeeZineboda), an oTxmoci (Tu asuli

SeeZineboda) dRis ganmavlobaSi. am periodSi deda veranair monawileobas

ver iRebda sazogado RvTismsaxurebaSi; ganwmendis vadis gasvlis Semdeg

ki yrmasTan da meuRlesTan erTad ierusalimis taZarSi unda misuliyo

da gansawmendeli msxverpli Seewira. msxverplis saxeobac ojaxis

mdgomareobiT iyo ganpirobebuli _ SeZlebulni erTi wlis kravs

swiravdnen, Raribi qalis Sesawiravi ki ori gvritis, an ori

axladdafrTianebuli mtredisgan Sedgeboda.

msxverplSewirva codvebis gamo xdeboda. levitelTa wignis me-12 TavSi

ufali ukanonebs moses, Tu rogor unda miuZRvnan ebraelebma ufals

TavianTi pirmSo. mcnebis Tanaxmad, Tuki axalSobili pirmSo iyo, masze

aRasrulebdnen RvTisadmi wardginebis wess, rac ebraelTa eris

egviptidan gamosvlas ukavSirdeboda.

Page 83: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

83838383

egviptidan ebraelTa gamosvlisas, rodesac ebraelebi zatikobdnen,

uflis brZanebiT, angelozma erT RameSi egviptelTa pirmSoni mosra,

mxolod ebraelTa pirmSoni gadarCnen. am movlenis mosaxseneblad

daudgina ufalma ebraelebs pirmSos RvTisadmi wardginebis kanoni:

`wmida-miyav me yoveli pirmSo pirvelSobili, ganmRebeli yovlisa saSosa

ZeTa Soris israelisaTa kaciTgan mipirutyuTamde Cemi ars~ (gamos. 13, 2).

SemdgomSi sjulis karavTan RvTismsaxurebad levitelni iqnen

dadginebulni, romelic israelis pirmSo ZeTa nacvlad miiRo ufalma:

`etyoda ufali moses da hrqua: da aha, esera, me moviyvanne levitelni

Soris ZeTa israÀlisaTa yovelTa wil pirmSoTa, romelman ganaRos

saSoÁ ZeTagan israÀlisaTa, saÃsrad maTa iyunen Cemdad levitelni~

(ricx. 3, 12), pirmSoTaTvis ki dadginda gamosasyidi.

am rjuls aRasrulebdnen marTali ioseb damwindveli da yovladwmida

qalwuli, rodesac yrma iesoTi mividnen ierusalimis taZarSi. magram rad

esaWiroeboda ganwmenda yovladwmidas? vinc daawesa kanoni pirmSos

wardginebisa da miZRvanebisa, Tavad moevlina pirmSos saxiT, raTa

aRasrulos Tavisive kanoni _ es Tematikaa gamoxatuli sagaloblebSi:

`romelman moses misca sjuli pirvel odesme mTasa zeda sinasa, dRes

CCÂlad ixilvebis. da sjulisa Semoqmedi, sjulisa mcnebaTa da

brZanebaTa srul yofisaTÂs taZrad moiyvanebis da moxucebulisa

mklavTa miiqumis~ (Tueni: A-461; 71r).

wm. grigol palama mirqmis homiliaSi miuTiTebs, Tu rogor

emorCilebian saRvTo kanons kanonTa Semoqmedi da yovladwmida qalwuli.

rodesac `is qalwulia da yrma uTeslod Caisaxa, maSin, ra Tqma unda,

ganwmenda saWiro ar iyo; magram es aris morCileba~ (palama 1993: 59).

pirmSosTan erTad RvTismSoblis taZarSi misvla ganpirobebuli iyo

imiT, rom aRsrulebuliyo saRmrTo sjuli da imavdroulad, sibrZniT

aRsavse morCilebis srulyofili magaliTic mocemuliyo. amitomac

uwodebs himnografi am xilvas didebulsa da sakvirvels: `aha didebuli

sakÂrveli, rameTu adamis dambadebeli CCÂlad usrulad ixilvebis da

sjulismdebeli _ Tanamdebad, da msxuerpliTa sjulieriTa taZrad

moiyvanebis~ (Tueni: A-461: 70r).

Page 84: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

84848484

sanam macxovris pirmSoobasa da mis saxismetyvelebiT gaazrebaze

visaubrebdeT, mivyveT saxarebiseul narativs, romelic sagalobelTa

wyarod gvevlineba _ ierusalimis taZarSi yrma iesos egebeba moxuci

svimeoni: `da aha iyo kaci ierusalÀms, romlisa saxeli sÂmeon. da kaci

ese marTali iyo da moSiSi uflisaÁ da moeloda nugeSinis-cemasa

israÀlisasa; da suli wmidaÁ iyo mis zeda. da iyo misa uwyebul

sulisagan wmidisa ara xilvad sikudili, vidremde ixilos cxebuli

uflisaB~ (lk. 2, 25-26). saxarebiseuli es epizodi himnografiaSic aisaxa:

`sÂmon marTlisada zeciT uwyebul iyo ara xilvad sikudili, vidremdis

ixilos qriste Ze RvTisa ÃorciTa mosruli da Rirs iqmna xilvad~

(sadResaswaulo: A-151: 324r). ra uwyebazea saubari?

svimeon mimrqmelis Sesaxeb sxvadasxva mosazreba arsebobs. saxareba ar

aCvenebs, Tu romel wodebas miekuTvneba is, zogi mkvlevari miiCnevs, rom

marTali svimeoni ierusalimis taZris erT-erTi mRvdelmsaxuri iyo.

sxvebi, eyrdnobian ra saxarebaSi gamoyenebul gamoTqmas _ `iyo kaci

ierusalems~ _ ar miiCneven svimon mimrqmels samRvdelo wodebis mqone

pirad.. mirqmis dResaswaulis sagaloblebSi ki svimeons mRvdels

uwodeben himnografebi: `etyoda mRudeli RvTismSobelsa~ (Tueni: A-461,

73r).

svimeoni, iseve, rogorc Zveli aRTqmis sxva marTalni, eloda mesias,

magram misi molodini konkretuli faqtiT iyo ganpirobebuli. gadmocemis

Tanaxmad, egviptis mefe ptolomeos II filadelfosma (285-247 w.w. qristes

Sobamde) ierusalimidan moiwvia sinedrionis mier SerCeuli swavlulebi,

romelTac aleqsandriis biblioTekisaTvis Zv. aRTqmis wignebi

ebraulidan berZnul enaze unda eTargmnaT. svimeonic am 70

mTargmnelTagan erT-erTi iyo, romelsac saTargmnelad esaias

winaswarmetyvelebis wigni Sexvda. rodesac im adgils Targmnida, sadac

esaia qalwulisagan mesiis Sobas winaswarmetyvelebs, eWvi Seepara sityva

`qalwulis~ sisworeSi _ rogor SeiZleba qalwulma Svaso da Seecada,

sityva `dedakaciT~ Seecvala. swored am dros mas gamoecxadeba uflis

angelozi da etyvis, rom manam ar mokvdeba, sanam ar ixilavs

yovladwmida qalwulisagan Sobil qristes. da, ai, `movida suliTa

wmidiTa taZrad uflisa. da Seyvanebasa mas mama-dedisa mier yrmisa mis

Page 85: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

85858585

iesuÁsa yofad maTa msgavsad Cveulebisa misebr Sjulisa misa mimarT da

aman miiqua igi mklavTa TÂsTa da akurTxevda RmerTsa~ (lk. 2, 27-28).

amitom mimarTaven himnografebi svimeons, miirqvas taZarSi mosuli yrma,

romelic igavTa da winaswarmetyvelTa warmoCenili saxea: `miiqu

moxucebulo, romelman moses pirvel sjuli mihmadla mTasa sinasa,

sjulisa aRsrulebad Senda mosruli ese ars, romlisaTÂs sjuli

moaswavebda da winaÁswarmetyuelni, ese ars igavTa da saxeTa

gamosaxuli~ (Tueni: A-461, 71r) _ rogorc vxedavT, sagaloblebSi

aqcentirebulia is, rom yrmis saxiT ixilveba Tavad mosesTvis rjulis

mimcemi ufali.

`romlisa garemois dganan bevreulni angelozni, uxilavad hmsaxureben

qerobinni, sityuaÁ, Ãorcielad Sobili umamod dedisagan, aRsrulebad

Tqumulsa mas winaÁswarmetyuelTasa, dRes taZrad movals, raÁTa uCuenos

sÂmeons gankacebaÁ TÂsi qalwulisagan cxorebad yovlisa soflisa~

(minCxi 1987: 319-320) _ ioane minCxis poezia da gamomsaxvelobiTi

saSualebebi ara mxolod Rrma Teologiuri informaciiT gamoirCeva,

aramed mxatvruli ostatobiTac..

wm. timoTe ierusalimeli mesiis momlodine marTalTagan ukanasknels

uwodebs svimeons, radgan man daasrula Zveli rjuli: `aw movideT

ukuanaÁsknelisa amis marTlisa... ese pirvelica da ukuanaÁsknelica:

dasasruli SjulisaÁ da dasabami madlisaÁ; naTesaviT huriaÁ, aramed

madliTa qristiane; mwignobar kiTxviT da angeloz cnobiT; farisevelTa

maT Soris viTarca vardi ekalTagan ganSovrebul~ (timoTe

ierusalimeli 1959: 96).

eqspresiulia timoTe ierusalimelis homilia, sadac suliwmidis mier

svimeonis taZarSi mowodebaa aRwerili: `aRdeg, moxucebulo! rad hzi?

aRdeg da mirbiode taZrad, rameTu movida ganmtevebeli Seni. ganage

saxli Seni da ganhmzade samkÂdroÁ Seni, rameTu mowevnul ars Jami Seni~

(timoTe ierusalimeli 1959: 96). svimeonic midis taZarSi, sadac uamrav

yrmasa da dedas xedavs. es eqspresiuloba Cans uZveles iadgarSi dacul

sagalobelSi, romelic warmoaCens svimeonis sulier mWvretelobas, Tu

rogor gamoarCevs suliwmidis madliT aRsavse moxuci mariamsa da

RvTaebriv yrmas, amave dros, sagalobelSi warmoCenilia svimeonis

Page 86: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

86868686

amqveyniuri cxovrebis dasasruli, Tumca, moxuci sixaruliT midis

jojoxeTSi, raTa uflis gankaceba axaros iq myof sulebs: `mixeda

marTalman wmidisa qalwulisa, mirbioda missa da ityoda: gza meciT me,

raÁTa warvide da jojoxeTisa myofTa uqadago, viTarmed ganÃorcielda

RmerTi~ (uZvelesi... 1980: 90). svimeonis mier jojoxeTSi myofTaTvis

tyveobis dasasrulis xareba gavrcelebuli Temaa himnografiaSi _

saocari STambeWdaobiTaa gamoxatuli svimeonis Txovna mklavze

mirqmuli uflisadmi: `ganmiteve, raÁTa cnan jojoxeTs bnelsa Sina

SewydomilTa maT sulTa ganÃorcielebaÁ Seni qalwulisagan Ãsnad

soflisa~ (Tueni: A-461: 74r). svimeonma ixila is, visi xilvac ara marto

mas, aramed Zveli aRTqmis mamamTavrebsa da winaswarmetyvelebsac

swadodaT _ esec saxarebiseuli Temaa, romelsac TiTqmis yvela

dResaswaulis sagaloblebSi vxvdebiT; amgvaradve mimarTaven

himnografebi ioane naTlismcemels.

saxarebiseulia zarganxdili svimeonis mokrZalebuli vedreba: `aw

ganmiteve me monaÁ Seni, Ä, yovladZliero, rameTu gixiles TualTa CemTa

pirvel uwyebuli Cemda, RmerTi ÃorciTa CCÂlebr mosruli naTeli

naTlisagan da macxovarebaÁ warmarTTaÁ~ (A-461, 71v), (Sed: lk. 2, 29-32).

svimeoni ugalobs ganxorcielebul RmerTs, romelic movida amqveynad,

raTa gafantos sulieri sibnele da saRvTo naTeli mohfinos rogorc

israels, ise warmarTebsac. marTal iosebsa da yovladwmida mariams ar

ukvirT moxuci mimrqmelis RaRadisi, isini morCilad dganan. svimeoni

macxovarze winaswarmetyvelebs: `aha esera dgas dacemad da aRdginebad

mravalTa israÀlsa Soris da saswaulad sityÂs-sagebelad~ (lk. 2, 34). am

Temis gamoZaxilia, rodesac himnografebi macxovars Zveli rjulis,

urwmunoebis gamomxsnelad da axali aRTqmis dambadeblad saxelsdeben.

svimeonis am winaswarmetyvelebas, romelsac sakmaod xSirad vxvdebiT

mirqmis sagaloblebSi, RrmadSinaarsobrivi sulieri gaazreba gaaCnia,

romelsac evsuqi ierusalimeli saxeTa paralelizmebiT warmoaCens:

`daeca iuda da aRdga pavle; huriaTaÁ igi krebuli ganisxmis da meZavi

iCinebis; farisevelni daisajebian da mezuereni inatrebian; mwignobarni

Seuracx-iqmnebian da moguni winawarmetyuelad iwodebian~ (evsuqi

ierusalimeli 1959: 92). timoTe ierusalimelic amave meTodiT xsnis am

Page 87: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

87878787

winaswarmetyvelebas da mas urwmunoTa dacemasa da morwmuneTa aRdgomas

uwodebs: `dacemaÁ igi krebulsa mas huriaTasa, xolo aRdgomaÁ _

eklesiaTaÁ; rameTu daeca iuda da aRdga mataTia; dacemaÁ marcxeniTisaÁ

mis avazakisaÁ da aRdgomaÁ _ marjueniTisaÁ mis, rameTu hrwmena da myis

samoTxÀ moipova, xolo igi urwmunoebiTa daeca da warwymda~ (timoTe

ierusalimeli 1959: 97).

sagaloblebSi warmoCenilia svimeonis vedreba uflisadmi,

gaaTavisuflos Zveli rjulisagan, radgan im dRes ierusalimis taZarSi

macxovari movida, romelmac Tan axali rjuli moitana axali

adamianisaTvis: `ganmÃsen monaÁ Seni aw qriste msaxurebisa misgan

aCrdilisa Zvelisa sjulisa da Rirs-myav madlsa Sensa, raBTa

ganWabukebulman saidumloÁ yoveli vadido~ (sadResaswaulo: A-151, 327v).

sulieri ganWabukeba, romelsac qriste aniWebs masTan misuls da

romelzedac sagalobelSi yuradRebaa gamaxvilebuli, aqtualuria

egzegetikaSic da misi saTave fsalmunidan momdinareobs: `ganaxldes,

viTarca orbisa siWabukÀ Seni~ (fs. 102, 5). wm. basili didi orbis

ganaxlebas ase aRwers: `raJams damdednis da daumZimdian frTeni misni da

ganuqSunian Tualni, da eZiebn wyarosa wyalTasa da aRfrindis

miqceulad maRalsa qarsa mZafrsa mzisTualsa wyarosa da ganuxurvnis

frTeni da Tualni SeSuebulni da STaÃdis wyarosa da ibanis samjer da

ganWapuknis~ (basili didi 1979: 179). is, rom uSreti da makurnebeli wyaro

macxovris metaforebia, saxarebidan momdinareobs da ukve aRvniSneT;

aseve niSandoblivia orbis samjer ganbana, rac naTlisRebas warmosaxavs.

wm. basili didi orbis ganaxlebas simbolurad ukavSirebs Zveli kacis

ganZarcvis Temas, ris Sesaxebac naTlisRebis sagaloblebSi visaubreT da

rac, aseve, mirqmis sagaloblebSic aisaxeba. amitomac saydarze udidesi

gamoCnda svimeonis mklavebi, romelzedac samyaros Semqmnelma daisaydra.

svimeonma icis, Tu vin dgas mis winaSe da mowiwebiT eubneba deda

RvTisas: `cecxli RmrTaebisa gitÂrTavs, netaro, xolo me meSinis miqumad

mklavTa zeda~ (Tueni: A-461: 72r). saxarebidan cnobilia, rom svimeonma

RvTismSobelsac uwinaswarmetyvela is tkivili, rasac ganicdida

macxovris jvarcmisas: `da TÂT Sensaca sulsa ganvides maxÂli, raÁTa

gancxadnen mravalTagan gulTa zraxvani~ (lk. 2, 35), rac sagaloblebSic

Page 88: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

88888888

erT-erT aqtualur Temad gamoikveTa: `sulsaca Sensa ganvides, ubiwoo,

maxÂli igi mwuxarebisaÁ, raJams ixilo Sen Ze Seni juarsa zeda~ (Tueni:

A-461: 73r). suliwmidiT aRvsili svimeoni Tavisi galobiT amtkicebs, rom

mis mklavze datevnuli `aris mxsneli naTeli, romelic Seiqmneba

urwmunoTa dacemad da morwmuneTa aRmadgineblad. Semdeg ki qalwuls,

dedas yrmisas, uwinaswarmetyvelebs... svimeonma daamowma, rom Svilis

saSineli tanjviT gamowveuli usazRvro mwuxarebiT gamoCndeboda, rom

is WeSmariti mSobeli dedaa Tavisi RvTaebrivi Svilisa~ (palama 1993: 60).

svimeonma ara marto dedas uwinaswarmetyvela tkivili, aramed, rogorc

wm. amfiloqe ikoneli aRniSnavs, cxadad iqadaga iesos jvarcmis Sesaxeb:

`winaT moaswava sÂmeon sityÂTa amiT saidumloÁ igi vnebisa uflisaÁ,

viTarmed TÂT Sensaca sulsa ganvides maxÂli, raÁTa gancxadnen

mravalTagan gulTa zraxvani~ (amfiloqe ikoneli: Q-702: 67r).

svimeons moseze uzeSTaess uwodebs himnografi, radgan mosem nislSi

daburuli ufali ixila, svimeonma ki mklavze miiwvina: `uzeSTaes mosesa

RvTis mxilvel iqmnebis, rameTu man nislsa Sina ixilva da saburvelTa

Tana mflobeli sityuaÁ gankacebuli mklavTa zeda miiqua da naTlad

warmarTTa jvarcmaÁ da aRdgomaÁ misi didebuli winaÁTve qadaga~

(sadResaswaulo: A-151: 322v). es sagalobeli Cvens yuradRebas iqcevs

Tavisi paradigmul-ipodigmuri saxismetyvelebiT _ mosem daburvilad

uflis xilvis Semdeg ebraelTa urwmunoeba ganaqarva, svimeonma ki RvTis

cxadad gamoCinebiT uriaTa urwmunoeba iwinaswarmetyvela.

himnografebi ganadideben svimeons, romelic dausabamo mamis kravs

uwodebs iesos _ am SemTxvevaSi avtors surs warmoaCinos

winaswarmetyveleba qristes jvarcmis Sesaxeb, radgan kravi, rogorc

viciT, simboluri gamoxatulebaa macxovris jvarcmisa. yrmad ixilvebis

qriste _ klde simtkicisa, morwmuneTa gamosasxsnelad amqveynad mosuli.

svimeonTan erTad mesias elodeba da taZarSi myofi ufals ganadidebs

ana winaswarmetyveli, romelic svimeonTan erTad himnografs simbolurad

im or mtredTan hyavs dakavSirebuli, romelic Sesawirad moiyvanes:

`marTuÀTa maT wil guritisaTa warmodges orni moxucebulni anna da

sÂmeon, saRmrToni winaÁswarmetyuelni da Zesa mas maRlisasa,

Page 89: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

89898989

qalwulisagan Sobilsa, hmsaxurebdes taZarsa Sina~ (sadResaswaulo: A-

151: 327v).

ana winaswarmetyvelis Sesaxeb luka maxarebeli gvamcnobs: `da iyo anna

winawarmetyueli, asuli fanoelisi, tomisagan aserisa. ese gardasruli

iyo dReTa mravalTa da cxorebul iyo qmrisa Tana Svid wel

siqalwulisgan TÂsiT. da ese iyo quriv oTxmeoc da oTxis wlis, romeli

ara ganeSoreboda taZrisa misgan marxviTa da vedrebiTa da msaxurebiTa

Rame da dRe. ese masve Jamsa Sina moiwia da aRuvarebda RmerTsa da

etyoda misTÂs yovelTa, romelni moelodes gamoÃsnasa ierusalÀms Sina~

(lk. 2, 36-38).

ana keTilSobili gvaridanaa, magram, rogorc saxarebidan vigebT, is

amqveyniur siameebs ki ar damonebia, aramed Rrma moxucebulobas miaRwia

krZaluli cxovrebiT. man mxolod Svidi weli dahyo qmarTan, daqvrivebis

Semdeg aRar gaTxovda da mTeli Tavisi cxovreba RvTis samsaxurSi

gaatara, mudmivad taZarSi imyofeboda da arasodes ganeSoreboda mas,

marxulobda, loculobda. himnografi anas ubiwo cxovrebis jildos

uwodebs mis mier macxovris xilvas: `ubiwoebiT qcevisa da siwmidiT

cxorebisa windsa Seiwynarebs dRes anna mxiarulebiT, rameTu ixilavs

niWTa momcemelsa Tana CCÂlebr qalwulisa tÂrTulsa~ (Tueni: A-461: 73v).

saeklesio swavlebiT, uflisadmi miZRvnilma marxviTa da locviT

aRsavse cxovrebam imdenad aRamaRla annas suli, rom igi

winaswarmetyvelebis niWis Rirsi Seiqna. da roca iosebi da mariami jer

kidev taZarSi imyofebodnen, wmida annac iq mivida. mis Sesaxeb maxarebeli

ar ambobs, rom igic, marTali svimeonis msgavsad, suliwmidis STagonebiT

mivida taZarSi: igi ubralod, Tavisi Cveulebisamebr movida aq, Tumca,

misi mosvlac uflis winaswarganzraxulebiT moxda. anas

winaswarmetyvelebas himnografic aRniSnavs: `moxucebulman dedakacman

uwinaswarmetyuela ersa taZarsa mas Sina RmrTaebisa da kacebisasa

gamoCinebisaTÂs dRes~ (sadResaswaulo: A-151: 327v).

mRvdelTmoZRvarTa da mwignobarTa fonze anas warmoCeniT wm.

amfiloqe ikoneli xazs usvams mis sulierebas: `qurivi ars anna, aramed

mRdelT moZRuarTa da mwignobarTa amxilebs. da mxilebiTa maTiTa

yovelTa maT erTa axarebs~ (amfiloqe ikoneli: Q-702: 65r).

Page 90: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

90909090

taZarSi Cvilis saxiT mibrZanebul macxovars miegebnen svimeoni da ana.

orivem madloba Seswira RmerTs da kacobriobis xsnis dasawyisi iqadaga.

wm. grigol palama migebebis homiliaSi RvTis mgaloblebs uwodebs maT _

svimeoni, romelmac ara mxolod RvTaebrivi yrma ganacxada, aramed dedad

RvTisad aRiara RvTismSobeli da `winaswarmetyveli ana, fanoelis

asuli, qvrivi, 84 wlis moxuci, gamudmebul marxvasa da locvaSi myofi

arasodes rom ar tovebda taZars, maSin gansakuTrebulad aRivso

suliwmidiT, hmadlobda RmerTs da RaRadebda, rom dadga momlodineTa

gamoxsnis dro; ganacxada, rom mesia swored es yrmaa. ai, aseTi sulieri

gvritebi gamogzavna suliwmidam taZarSi SemobrZanebuli qristes

mirqmisaTvis~ (palama 1993: 61). himnografebic erTad ganadideben svimeonsa

da anas: `saRmrToni winaswarmetyuelni, uwyebulni suliTa, dRes sionad

moiwines sÂmeon da anna, ersa uRaRadebdes: moiwia naTeli, sulTa CuenTa

ganmanaTlebeli~ (sadResaswaulo: A-151: 324v).

mirqmis sagaloblebSi macxovris movlinebasTan erTad gandidebulia

Zveli rjulis ganqarveba da axlis dasabami, romelic, svimeon

mimrqmelis sityvisaebr, warmarTebze miefina. Zveli saxeebi, igavni Tu

aCrdilni maSinve damdabldnen, rodesac ufali gankacda da misi naTlis

mcxunvarebam gafanta aCrdili da warmarTebs miefina.

macxovris movlinebis arss evsuqi ierusalimeli ase warmoaCens:

`ukueTumca ara movida macxovari yovelTaÁ, warmarTnimca ara cxondes,

da ukueTumca naTesavi abrahamisi ara Suvamdgomel iqmna, ganbneulni

israelisani aramca Sekrebul iyvnes; da ukueTumca bunebisa igi

Semoqmedi da muSaki sarwmunoebisaÁ ara mosrul iyo zeciT,

winadacueTilebisa igi zRudÀ aramca dacemul iyo; da ukueTumca qvaÁ igi

sakiduri Cven ara xuro gueqmna, daÃsnili igi saxli ver SesaZlebel iyo

aRSTnebad~ (evsuqi ierusalimeli 1959: 92).

rac Seexeba metaforebs, mirqmis sagaloblebSi RvTis metaforaTagan

xSirad gvxvdeba `Zveli dRe~ _ `Zveli dReTa, romelman moses mosca

sjuli pirvel odesme mTasa zeda sinasa, dRes CCÂlad ixilvebis~

(sadResaswaulo: A-151: 324r), romelmac ineba Zveli kacis ganaxleba.

qristes metaforaTagan migebebis sagaloblebSi, aseve, xSirad gvxvdeba

lodi da klde: `dadebul iqna sions Sina lodi dabrkolebisa mterTa,

Page 91: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

91919191

xolo klde simtkicisaÁ morwmuneTa gamoÃsnisaÁ saukuneTaÁ, pirvel

Sobili aRsrulebad igavTaÁ mohxued~ (Tueni: A-461: 72v).

sagaloblebSi sikvdilis tyveobidan gamoxsnili adamisa da evas

sixarulicaa gamoxatuli, Tumca, aqcentirebulia is, rom maTTan erTad

xarobs morwmune eric, romelsac axali madlis bWeni ganeRo. es Tematika

aqvs warmoCenili himnografs, rodesac sions mimarTavs: `aRixunen Tualni

Senni, sion, uflisa samkÂdrebelo da ixile Senda momavali msgavsad

CCÂlTa, ganmamdidrebelad yrmaTa SenTa da momcemelad niWTa

saidumloTa~ (sadResaswaulo: A-151: 324v).

sasZlo _ eklesiis, xolo siZe qristes mniSvnelobiT farTod

gavrcelebuli paradigmebia, romelic saTaves jer kidev Zveli aRTqmidan

iRebs. es paradigmebi mirqmis sagaloblebSic gvxvdeba: `Seamkve sasZloÁ

Seni, sion, da Seiwynare siZeÁ Seni qriste~ (uZvelesi... 1980: 97).

yrma macxovari mzesaviT gabrwyinda mimrqmelis mklavebze. hoÁ

saocrebav! gareSemouwereli da dautevneli ufali moxucis mklavebma

daitia; caTa meufe, naTeli naTlisagan movlinebuli da qalwulisagan

Sobili, viTarca yrma, taZarSi mohyavT. rodesac ufali Cvilis saxiT

Sevida taZarSi, `uRvToebisa taZarni daeÃSvnen da RmrTis mecnierebis

bWeni ganexunan~ (Tueni: A-461: 73v). sagaloblebSi mtrobis Suakedlis

daxsnazecaa miniSnebuli.

mirqmis sagaloblebSi gvxvdeba, aseve, esaiasTvis miwodebuli

nakvercxlis igavuri saxec _ nakvercxals, romelic qristes simboloa,

serabimni xeliT ver exebian da marwuxiT awvdian esaias. igi dRes

svimeonma mklavze miirqva: `nakuercxali igi cecxlisa, romelsa

serabinni ÃeliTa ver Seexo, moxucebulman simeon mklavTa miiqua

ÃorcSesxmuli mTiebi, mnaTobi orTa cxovelTa~ (sadResaswaulo: A-151:

325r). sagaloblis `orTa cxovelTaSi~ igulisxmeba rogorc cocxali, ise

gardacvlil marTalTa sulebi, romlebic mesias moelodnen

gamoxsnisaTvis, rasac adasturebs uZveles iadgarSi daculi sagalobeli:

`ese ars ufali sikudilisa da cxorebisaÁ yovelTaÁ~ (uZvelesi...1980: 92).

sagaloblebSi bunebis sixarulicaa warmoCenili: `acurieT zegardamo

RrubelTa cuari madlisa, rameTu Rrubelsa zeda naTlisasa mjdomare

Page 92: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

92929292

qriste RmerTi movals taZrad, viTarca CCÂli, Semoqmedi saukuneTa~

(Tueni: A-461: 73r).

mirqmis dResaswaulis sagaloblebi mdidaria saRvTismSoblo saxe-

simboloebiT _ sarwmunoebis yvavili morwmuneTa brwyinvale samkaulad

Seqmnila. himnografebi `Rrubeli sulmciris~ (rac RmrTismSoblis

paradigmaa da esaias winaswarmetyvelebidan momdinareobs) mier

simarTlis mzis moyvanebas ugaloben; esaias xilvidan momdinarea

RvTismSoblis simbolo `nakuÀrcxalis marwuxi~ _ `etyoda

RvTismSobelsa moxucebuli uflisaÁ, raJams esaias serabinTagan Seexo

nakuercxali, ganwmidna, xolo Sen mklaviTa, viTarca marwuxiTa,

gitÂrTavs RmerTi~ (sadResaswaulo: A-151: 327v) _ faqtobrivad,

sagalobeli esaias igavuri xilvis axsnas gvTavazobs. RvTismSoblis

tkivils exmianebian himnografebi, rodesac svimeonis winaswarmetyvelebas

aRniSnaven. ras gulisxmobda RvTismimrqmeli da raze galoben

himnografebi? rogorc timoTe xucesi aRniSnavs, moxuc svimeons ar

uwinaswarmetyvelnia qalwulis martviloba, radgan `maxÂli mWedelTagan

ganiWedis da Ãorci ganikueTis, ara xolo Tu sulica. odes juars acues

iesu huriaTa da mzesa moaklda naTeli da kldeni gansqTdes, amisTÂs

viTarca maxÂlman ganvlo sulsa missa. amas maxÂlsa ityoda sÂmeon,

romel-igi urvaÁ mowevnad iyo qalwulisa da misi winave auwya~ (timoTe

ierusalimeli 1959: 97).

fsalmunidan momdinarea RvTismSoblisadmi `fesuediTa oqrovaniTa

Semkuli sZalis~ metafora _ `dadges dedofali marjueniT Sensa, Semkul

da Semosil pirad-piradad~ (fs. 44, 9).

mirqmis sagaloblebSi macxovris metaforad figurirebs `pirmSo

dabadebulTa~, romlis simbolurobaze yuradReba sasuliero

mwerlobaSi Tavidanve iqna mipyrobili. misi saxismetyveluri gaazreba

pavle mociquls ekuTvnis: `rameTu romelni-igi winawar icnna, winawarca

ganaCinna Tana-msgavsad xatisa mis Zisa TÂsisa, raÁTa iyos igi pirmSo

mravalTa Soris ZmaTa~ (rom. 8, 29); wm. pavle mociqulis epistoleebSi

`pirmSoÁ xati~ ganmartebulia, rogorc pirvelsaxe yovelTa

dabadebulTa: `romeli-igi ars xati RmrTisa uxilavisaÁ, pirmSoÁ

dabadebulTaÁ. rameTu mis mier daebada yovelive caTa Sina da queyanasa

Page 93: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

93939393

zeda, xilulni da ara-xilulni, anu Tu saydarni, anu Tu uflebani, gina

Tu mTavrobani, gina Tu Ãelmwifebani, _ yovelive mis mier da misa mimarT

daebada~ (kol. 1, 15-16); `da igi ars Tavi guamisa mis eklesiisaÁ romeli

ars dasabami, pirmSoÁ mkudreTiT, raÁTa iyos igi Tavadi yovelTa Sina

mTavar, rameTu mas Sina saTno iyo yovelive savsebaÁ damkÂdrebad~ (kol.

I, 18-19).

miqael fselosi, romelmac pavles epistoleebSi pirmSos Sesaxeb

ganmartebas uZRvna traqtati `pirmSoÁsaTÂs~, aRniSnavs, rom pirmSod

moazrebulia macxovari ieso qriste: `amis ukve usaRmrToesisa

ganaxlebisa winamZRuar eqmna raÁ RmerTi, viTarca saxis dasabami raÁme

saTnoebaTa mierisa ZeglTmqandakeblobisa da xatTmwerlobisa CuenisaÁ,

pirmSod saxel-idva yovlisa agebulebisad, ese igi ars dasabamad da

Tavad meorisa dabadebisa Cuenisad... pirvelad ufalman warvlo igi,

samisa dRisaÁ raÁ aRdga mkudreTiT, romlisTÂsca `pirmSod mkudarTagan~

saxel-idebis, rameTu ara Tu vinc uwinares uflisa cxovrebisave mimarT

moiqca ganmgebeli mkudreobisaÁ; pirmSod aRdgomisa Cuenisad sagonebel

ars igi, vinaÁTgan romeli ara cxorebisa mimarT aRdges, igi kualadca

mokudes, xolo qriste, romeli mokuda codviTa, mokuda erTgzis, xolo

romeli cxovel ars, cxovel ars RmrTisa didisaebr mociqulisa~

(fselosi 1964: 81-82).

pirmSos arqetipad, pirvelsaxed, originalad warmoaCens dionise

areopageli: `saxierebisagan ars naTeli da saxe ars saxierebisa. amisTÂs

naTelsaxelobiT igalobebis saxierebaÁ, romelman mzisa Soris, viTarca

saxisa Soris, aCuena pirmSoÁ xati TÂsi~ (petre iberieli 1961: 32). ioane

petriwis TvalsazrisiT ki pirmSo aris uzenaesi da sxva, masze

upirvelesi da uzenaesi ar arsebobs: `uqmnel ukue erT ars pirveli da

zesT erTi, romlisa sxuaÁ arRa iyos upirmSoes~ (ioane petriwi 1937: 23).

ufali RvTaebrivi bunebiT mxolodSobilia da pirmSo. wm. grigol

noseli am orive metaforis WeSmaritebis axsnas gvTavazobs:

`mxolodSobil ukue ars WeSmaritad pirvel-saukuneTa sityuaÁ RmrTisaÁ,

da merme yovlisa mis qristes mier axlisa dabadebulisa ÃorcSesxmiTa

igive sityuaÁ RmrTisaÁ pirmSod iwodebis da ars WeSmaritebiT~ (noseli

2005: 319). mxolodSobilebasa da pirmSoobas xsnis wm. kirile

Page 94: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

94949494

aleqsandrielic: `qriste ufali bunebiTa miT RmrTeebisaÁTa mxolod-

Sobili ars mxoloÁ mxoloÁsagan, xolo kacobriviTa bunebiTa iqmna

pirmSo mravalTa ZmaTa Soris, rameTu jer-iyo, raÁTa ÃorcieliTaca

bunebiTa pirmSoebaÁ da mTavrobaÁ aqundes ufalsa, xolo pirmSo esreT

ars, rameTu Seimosna raÁ Ãorcni ese da bunebaÁ Cueni, wmida yo igi

yovlisagan codvisa, da gamoaCinna kacni Zed RvTisad da esreT iqmna

bunebiTa miT kacebisaÁTa pirmSo da Tav yovelTa marTalTa, rameTu man

pirvelad aRiyvana kacTa bunebaÁ zecad, da iqmna pirmSo yovelTa mun

aRmavalTa mravalTaÁ~ (koWlamazaSvili 1990: 8). macxovari aris pirmSo

mkvdarTa, pirmSo ZmaTa da pirmSo dabadebulTa _ ase samgvarad

warmoaCens mis pirmSoobas wm. grigol noseli _ `pirmSod mkudarTa

iwodebis, romel-igi iqmna dasabam SesuenebulTa, raÁTa gza-uyos

aRdgomisa yovelsa dabadebulsa, da pirmSod ZmaTa mravalTa _

romelni-igi meored SobiTa wylisa mier da sulisa zegardamo iSvnes...

vinaÁTgan pirveli igi dabadebuli warÃda, uÃmar-qmnili codvisa mier,

daÃsnilisa mis da uÃmar-qmnilisa wil jerovnad Semovida axali

dabadebuli naTlisRebisa mier da meored Sobisa gamobrwyinvebuli,

romlisa-igi winamZRuar iqmna dasabami cxorebisa Cuenisa qriste, da

pirmSod iwoda~ (noseli 2005: 319).

kozma monazoni macxovars zecisa da qveynis pirmSos uwodebs, mrCobli

pirmSooba ki gulisxmobs saRmrTosa da kacobriv pirmSoobas _ `saRmrTo

gagebiT igi pirmSoa, rogorc mxolodSobili Ze, kacobrivi gagebiT ki _

rogorc pirveli marTalTa Soris~ (koWlamazaSvili 1990: 9).

Zveli aRTqmis sjulidan pirmSos RvTisadmi miZRvanebasac qristes

pirmSoobis moswavebad miiCnevs kozma monazoni: `kosma monazoni `Sjulis

werilTa~ moswavebad gulisxmobs `gamosvlaTa~ wignis cnobas uflis

mier RvTismsaxurebisaTvis `pirvel saSosa ganmRebel~ wulTa gamorCevis

Sesaxeb. pirmSoTa gamorCeva, himnografis sityviT, iyo moswaveba qristesi,

misi pirmSoobis niSani~ (koWlamazaSvili 1990: 9).

migebebis dResaswauls lamprobis dResaswaulsac uwodeben. e.

koWlamazaSvili miiCnevs, rom `lamproba migebebis dResaswaulis meore

saxelwodebaa, misi ritualuri Taviseburebidan gamomdinare. lamprobis

rituali amJamad saeklesio praqtikidan gamosulia, magram imdenad

Page 95: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

95959595

popularuli yofila qristianobis adreul xanaSi, rom dRemde

cxovladaa moRweuli xalxuri wes-Cveulebebis saxiT~ (koWlamazaSvili

1998: 13).

lamprobis dResaswauli sxvadasxva saxeliTa da formiT gvxvdeba

saqarTvelos sxvadasxva kuTxeSi. mag, svaneTSi mas `lompÁari~ ewodeba,

mTiuleTSi _ lamporioba, xevSi _ amparioba, fSavSi _ lomporia,

xevsureTSi _ lamparoba da sxv. migebebasTan da `svimonoba~-sTanaa

dakavSirebuli lamproba svaneTSi, romelic 2 an 3 Tebervals imarTeba.

amasTanave, igi bavSvTa dResaswauladaa miCneuli (`bavSvTa lamproba~ _

`liCaCxel~), rac, e. koWlamazaSvilis mosazrebiT, SesaZloa, yrma iesos

taZrad miyvanebas gamoxatavdes. guriaSi lampars uxucesi akeTebda da

bavSvebs daaWerinebda xolme, xolo qvemo svaneTSi lamproba Citebis

dRed iyo miCneuli, rac, aseve, migebebis dRed unda CaiTvalos (cnobebi

saqarTvelos sxvadasxva kuTxeSi am dResaswaulis aRniSvnis Sesaxeb

mogvaqvs e. koWlamazaSvilis werilidan. i. R.)

wm. kirile aleqsandrieli (+444), sofron ierusalimeli (634-638),

kirile skviTopoleli (+557), silvia akvitaneli (IVs.) da sxva avtorebi

gvauwyeben, rom am dRes sruldeboda litanioba (sazeimo msvleloba)

anTebuli sanTlebiT.

e. koWlamazaSvili ganixilavs lamprobis kvereqsebsa da `migebebis

lamparTa~ kurTxevis Semcvel uZvelesi liturgikuli praqtikis amsaxvel

evxologions; aseve, parxlis mravalTavSi lamprobis sakiTxavad Setanil

apokriful Txzulebas `siyrme uflisa Cuenisa iesu qristesi~; lamprobis

dResaswauli migebebis Sesatyvisad `qarTlis cxovrebaSicaa~

moxseniebuli, Tumca, `lamproba~, rogorc heortologiuri termini, male

gamodis mwignobruli xmarebidan. amave, dros, migebebis amsaxvel qarTul

xatebs aqvT erTi ganmasxvavebeli Tavisebureba berZnuli xatebisagan _

maTze sxvadasxva formiTaa gamosaxuli anTebuli lamprebi.

e. koWlamazaSvili magaliTebs imowmebs kurTxevanis sami redaqciidan

(sin-54, sin-12, A-450), romelic adasturebs, rom es dResaswauli sulieri

mniSvnelobiT saxarebiseuli aTi qalwulis igavs ukavSirdeba. Cven

mxolod mcire nawils davimowmebT mis mier warmodgenili masalidan:

`mogumadle Cuen brZenTa maT Tana wmidaTa qalwulTa, Seslvad

Page 96: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

96969696

sasufevelsa Sensa...~ (I red.); `raÁTa moavlino Cuen zeda da sanTelTa

amaT _ madli sulisa wmidisaÁ, da ganabrwyinve lamparni ese, viTarca

brZenTa maT qalwulTani, raÁTa mivegebvodeT Sen Seslvasa Sensa

sasZlosa, sanTliTa sufevisa SenisaÁTa~ (II red.); `ganabrwyinven lamparni

sulTa CuenTani da akurTxen sanTelni Cuenni, viTarca brZenTa

qalwulTani, romelni mogegebvodiT Sen~ (III red.).

`lamprebi, iseve, rogorc cecxlis enebi, suliwmidiT aRvsebas

moaswaveben... marTali svimeonis migebeba imiT hgavs brZen qalwulTa

moqmedebas, rom isic, maT msgavsad, suliwmidis lampriT iyo ganaTebuli,

dReniadag moeloda uflis ganxorcielebas, e. i. mis Sesagebeblad iyo

mudam ganmzadebuli, da suliwmidis uwyebiT (e. i. `anTebuli lampriT~)

miegeba kidec taZrad mimaval ufals~ (koWlamazaSvili 1998: 18).

lamprobis sulieri Sinaarsis ganxilva imisaTvis dagvWirda, rom

warmogveCina wyaro sagaloblebSi Tqmuli lamprebisa, miT umetes, rom

dRes es wesi mxolod xalxuri Cveulebis saxiTaa SemorCenili.

`aRvanTneT aw lamparni sulierni brwyinvaleni da ganvideT migebebad

sÂmeonisaTa da Tayuanis-vcemdeT sityuasa zeciT mosrulsa~

(sadResaswaulo: A-151, 325r) _ damowmebul sagalobelSi swored am

dResaswaulisaTvis damaxasiaTebeli lamprebiT litaniobaa asaxuli,

rodesac anTebuli lamprebiT simbolurad svimeon mimrqmelTan erTad

egebebodnen ufals da evedrebodnen, maTze iseve gadmosuliyo

suliwmidis madli, rogorc saxarebiseul brZen qalwulebze, radganac

saRvTo sibrZnes adamians suliwmida aniWebs.

lamprebiT migebebis Tematika ioane minCxis poeziaSic SeimCneva:

`lampariTa sulieriTa sÂmeon marTlisa Tana ganvideT Cuen migebebad

meufisa, rameTu movida RmrTeeba RrubliTa sulmciriTa aRsrulebad

Sjulisa, gamobrwyinvebad naTeli warmarTTa zeda, aw SevwiroT missa

qebaÁ, raÁTa vpooT mis mier didi wyalobaÁ moslvassa mas missa didebiTa

(minCxi 1987: 320). es tropari kidev erTxel aTvalsaCinoebs im faqts, rom

wmida werilis saxe-simboloebis asaxva himnografiis tradiciaa. Tumca,

tipologiis garda, am troparSi CvenTvis mniSvnelovani swored

lamprebiT migebebis aRniSvnaa. zogadad sagaloblebSi daculi

saxismetyveleba, am konkretul SemTxvevaSi ki lamprebis moxsenieba,

Page 97: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

97979797

gvaZlevs safuZvels, gaviziaroT e. koWlamazaSvilis mosazreba imis

Taobaze, rom saqarTveloSi gavrcelebuli xalxuri ritualebis

umravlesobis fesvebi qristianul sawyisebSi unda veZioT.

`migebebis dResaswauls dResac iseTive sulieri mniSvneloba aqvs, rac

pirvel saukuneebSi, misi dafuZnebisas hqonda. wmida eklesia kvlavac

mogviwodebs sulieri lampris anTebisaken, raTa brZen qalwulTaebr

momzadebulni mivegeboT didebiT momaval ufals, lamprobis wesic,

rogorc am sauflo dResaswaulis sulieri Sinaarsis gamomxatveli

saRmrTo msaxureba, svaneTsa da saqarTvelos zogierT kuTxeSi

sakvirveli erTgulebiT Semonaxuli, arasodes ar daZveldeba da wliTi-

wlad gagvamxnevebs WeSmariti naTlis _ qristes migebebis sasoebiT~

(koWlamazaSvili 1998: 21), radganac migebebis dResaswaulze

yovelwliurad meordeba didebuli saswauli, rodesac `taZarsa Sina

rCuli aResrulebis da wesi pirvelisa msaxurebisaÁ mis samRdeloÁsaÁ

dahÃsndebis. qerobinTa wil maqebelad sÂmeon da etlTa wil _ qalwuli,

xolo CCÂlisa mis wil da Sobilisa yrmisa _ iqmnes mklavni saydar gare-

SesxmiTa~ (uZvelesi... 1980: 98).

$4. bzobis sagalobelTa saxismetyvelebiTi aspeqtebi$4. bzobis sagalobelTa saxismetyvelebiTi aspeqtebi$4. bzobis sagalobelTa saxismetyvelebiTi aspeqtebi$4. bzobis sagalobelTa saxismetyvelebiTi aspeqtebi

jvarcmamde eqvsi dRiT adre ieso qriste didebiT Sedis ierusalimSi.

mas egebeba da osanas ugalobs eri. dResaswauls, romelic am dRis

aRsaniSnavad didmarxvis meeqvse kviras aRiniSneba, ewodeba ierusalimad

Sesvla uflisa Cvenisa ieso qristesi, bzoba.

bzobis kviradRis gangebis struqturis formaciis kvlevis Sedegad g.

SurRaia askvnis, rom bzobis dResaswauli `IV saukunis bolos araviTari

specifikuri saxeliT ar moixsenieboda da uflis qalaqSi didi kviris,

bizantiuri tradiciiT, igive didi Svideulis anu vnebis kviris, pirveli

dRe iyo. V saukunis pirveli naxevridan moyolebuli, igi bzobis

kviradRed iwodeboda. aqedan iwyeba misi damoukidebel liturgikul

dResaswaulad Camoyalibebis procesi, romelic wminda qalaqis

Page 98: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

98989898

saeklesio tradiciiT bzis kurTxevis ritualis SemuSavebisa da am

ritualis bzobis kviradRis gangebaSi CarTviT sruldeba (SurRaia 1997:

107). bzobis dResaswauli didmarxvis meeqvse Svideulis kviriakes

aRiniSneba, amitom misi sagaloblebi ZiriTadad marxvanidan gvaqvs

aRebuli.

`da viTarca mieaxlnes ierusalimad da movides beTbaged da beTaniad,

mTasa mas zeTisxilTasa, maSin waravlinna iesu orni mowafeTa

misTaganni. da hrqua maT: warvediT dabasa magas, romel ars winaSe

Tqvensa, da meyseulad hpooT viri dabmuli da kic mis Tana, ahxseniT da

momguareT me igi~ (mT. 21, 1-2). ierusalimSi mimavali macxovari sofel

beTbagedan (rac `finikis saxls~ niSnavs) or mowafes gzavnis CoCoris

mosayvanad. saxarebiseuli es epizodi umTavresi wyaroa bzobis

sagalobelTa rogorc Sinaarsobrivi, ise saxismetyvelebiTi aspeqtebisa:

`warivlinebian orni mowafeni miyvanebad kicusa, viTarca weril ars,

raÁTa aRÃdes mas zeda ufali~ (marxvani, sin-70: 154v).

macxovarma moiTxova viri da ara cxeni, rasac Tavisi simboluri

mniSvneloba hqonda. Teologiuri swavlebiT, simboluri mniSvneloba aqvs

imas, rom ufalma saxedari moiTxova iudeis dedaqalaqSi Sesasvlelad

da ara cxeni. viri yovelTvis iTvleboda mSvidobiani yofis simbolod

da, Cveulebriv, sasoflo-sameurneo samuSaoebisTvis gamoiyeneboda, maSin,

rodesac cxeni brZolis simbolo iyo, da, Cveulebriv, omSi

gamoiyeneboda. ufals ki ierusalimSi Sesvla surda, rogorc meufes

mSvidobisas. am simdables gulisxmobs himnografi, rodesac aRniSnavs,

`romelman jer-iCine simdabliT qalaqad wmidad SeslvaÁ~ (uZvelesi... 1980:

165). macxovris mier saxedris amorCevas simdablis warmoCenad miiCnevs wm.

severiane gabalovneli: `ara Tu sxÂsaTvis raÁ kicusa mas zeda jer-iCina

dajdomaÁ, aramed raÁTamca simdabliTa miT ampartavanebaÁ daÃsna da

sxuad ararad yo misi igi mas zeda dajdomaÁ, aramed raÁTamca daacxro

kacTa igi silaRÀ, romelni-igi etlTa da cxenTa zeda zuaoben~

(severiane gabalovneli 1959: 132), rasac sagaloblebSic vxvdebiT: `saxe

siglaxakisaÁ iyo karaulsa zeda dajdomaÁ~ (marxvani, sin-70: 172r).

macxovris am simdablis warmoCena bzobis sagalobelTa umTavresi

Tematikaa _ `naTeli naTlisagan movlinebuli, kicusa zeda mjdomare

Page 99: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

99999999

caTa meufe dRes Semovals simdabliT wmidad qalaqad~ (marxvani, sin-70:

168r). rogorc maxareblebi aRniSnaven, am saxedarze adamianTagan jer

aravin mjdara (mrk. 11, 2; lk. 19, 30), riTac warmoCenilia, rom es pirutyvi

saRvTo gangebulebiT iyo ganzraxuli wmida saqmisaTvis da rac, aseve,

gamokveTilia sagaloblebSic: `waravlinen orni mowafeni moyvanebad

kicusa, romelsa aravin dajdomil iyos~ (marxvani, sin-70: 155v). rogorc

mirqmis dResaswaulTan mimarTebaSi aRvniSneT, RvTisadmi Sewiruli

pirutyvi yovelTvis gamorCeuli iyo.

Tumca, saxedris simboluri mniSvneloba mxolod amiT ar amoiwureba.

RvTismetyvelebaSi mas sxva simboluri datvirTva aqvs, romelic

sagaloblebSic aisaxa: `rameTu pirutyuli saxeni warmarTTani Sensa

gareSe sxuasa aravis daemorCilnes~ (marxvani, sin-70: 155v). e. i. pirutyvi

aq warmarTTa saxe-simboloa, radgan qristes mcnebas araebraeli eri,

warmarTni, miiReben da swored maT Seiyvans ufali Tavis wiaRSi didebiT,

rasac wm. ioane oqropiris egzegetikuri naSromic adasturebs: `xolo

romel-igi dajda karaulsa zeda, momaswavebeli iyo momavalisa saqmisaÁ,

ese igi ars, rameTu arawmidasa mas naTesavsa warmarTTasa eguleboda

damorCilebaÁ mcnebaTa TÂsTaÁ~ (ioane oqropiri 1993: 158).

ierusalimSi Sesul macxovars eri `daufenda samoselsa maTsa gzasa

zeda, da sxvani mohkafdes rtoebsa xeTagan da daufendes gzasa zeda. da

eri igi, romeli wina-uvidoda, da romeli ukuana Seudga, RaRadebdes da

ityodes: osanna Zesa daviTissa! kurTxeul ars momavali saxeliTa

uflisaÁTa!~ (mT. 21, 8-9). saxarebis es epizodi mravladaa damowmebuli

sagaloblebSi _ `Se-raÁ-xued Sen wmidad qalaqad mjdomare kicusa zeda,

ufalo, aRiRo erman man rtoebi baÁaÁsaÁ~ (marxvani: sin-70: 169v),

`dagifendes yrmani Stoebsa wmidasa qalaqsa gzasa zeda~ (uZvelesi... 1980:

486). aq xeTagan igulisxmeba palestinaSi farTod gavrcelebuli palmis

xe, romelic xSiradaa moxseniebuli Zvelsa da axal aRTqmaSi. uZvelesi

droidan palmis rtoebi (foTlebi) didi sixarulis simboloebi iyo:

dResaswaulebze sayovelTao sixarulis gamosaxatavad maTi gamoyeneba

Zvel palestinaSi da sxvaganac tradicia iyo. magaliTad, roca simon

makabelma daubruna iudevel ers ierusalimi da zeimiT da RvTis

gandidebiT Sevida masSi, mTeli xalxi palmis rtoebiTa da daf-naRariT

Page 100: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

100100100100

mihyveboda mas da dResaswaulobda, rameTu am dRes damarcxebul iqna

israelis didi mteri.

oTxi dRis mkvdari lazares aRdginebam daarwmuna eri, rom maT winaSe

RmerTi idga da didebiT Sexvda iesos: `rodesac saswauli aResrula

lazareze da rodesac qristem cxadad warmoaCina, rom is RmerTia,

xalxma irwmuna, Tumca zogierTebi _ mwignobarni da farisevelni _

imdenad Sors iyvnen rwmenisagan, rom ugunurad Caifiqres boroteba mis

mimarT da sikvdili swaddaT misi, vinc imiT, rac Tqva da rac aRasrula,

warmoCnda sicocxlesa da sikvdilze mbrZanebeli~ (palama 1993: 147).

lazares aRdginebis dResaswauli didmarxvis me-6 SabaTs, bzobis wina

dRes aRiniSneba. am dRis sagalobelTagan gamovyofT erTs, romelmac

Tavisi poeturi saxismetyvelebiT miipyro Cveni yuradReba _ beTbageSi

mimavali macxovris nabijebis xmaze krTeboda jojoxeTi: `moslvasa mas

Sensa beTbaged, ÃmaÁ ferÃTa saRmrToTaÁ esmoda jojoxeTs da etyoda igi

lazars: raJams-igi giwodos qristeman RmerTman, mswrafl ganved da nu

sdroeb, rameTu igi Semmusravs me~ (marxvani: sin-70: 155r).

rogorc g. SurRaia aRniSnavs, aRdgomis eklesiis tropologioni Gpr-43

miuTiTebs βαιυν anu palmaTa kviradReze, romelic analogiurad gadavida

indoevropul enebSi; Zvel qarTvel mTargmnelebsac ucdiaT, palestinis

bunebis realiebi qarTul sinamdvilesTan SeexamebinaT. `qarTuli

leqsikonebi tradiciulad ganarCeven baia/baÁa da bza sityvaTa

mniSvnelobebs: pirveli ukavSirdeba finikis palmas, meore ki _ bzas anu

buxus, самшит, пальма, верба, ... кавказская пальма. qarTuli tipikonebi erTnairi

mniSvnelobiT xmaroben am leqsemebs. isini gadmosulia berZnulidan...

axali aRTqmis erTaderTi pasaJi, romelic konkretulad ganmartavs, Tu

ra eWira xalxs xelSi ierusalimSi ieso qristes triumfaluri

Sesvlisas, aris ion. 12:13. ...zogierTma qristianulma eklesiam (romaulma,

qarTulma, rusulma) adgilobrivi klimaturi pirobebis Sesabamisad da

dab. 8:11 pasaJis gavleniT liturgikul praqtikaSi zeTisxilis xis

msgavsi mcenaris totebis xmareba daamkvidra. amis miuxedavad, laTinuri

tradiciiT qristianul dResaswauls SemorCa palmis kviradRis saxeli

(dominica palmarum), bizantiuri tradiciis mimdevar zogierT eklesiaSi ki

mas Seecvala dasaxeleba. magaliTad, Zveli qarTuli tradiciiT, ukve VI-

Page 101: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

101101101101

VIII saukuneebidanve mkvidrdeba saxeldeba bzobisa, Zvel rusulSi ki

moixsenieba rogorc вербная~ (SurRaia 1997: 107-108).

xalxis simravlem SeZra qalaqi da yvela kiTxulobda, Tu `vin ars ese?

xolo eri igi etyoda: ese ars winaswarmetyveli iesu nazareTiT

galileaÁsaÁT~ (mT. 21, 10-11). im dros ierusalimSi dResaswaulze

mosulni iyvnen sxvadasxva kuTxidan da simravlem TiTqos aamoZrava

qalaqi. amitom ambobs maxarebeli _ `SeiZra qalaqio~. `eseviTariTa

pativiTa Sevida, xolo ese qmna amisTÂs, raÁTamca erTi

winaÁswarmetyuelebaÁ aRasrula da erTi gamosaxa da erTisa mis

winaÁswarmetyuelebisaÁ iqmna SeslvaÁ misi aRsasrul da meorisa dasabam,

rameTu aRsasrul mis winaÁswarmetyuelebisa iqmna, romel ityÂs:

`gixaroden, asulo sionisao, rameTu, aha, esera meufÀ Seni movals mSÂdi~

(ioane oqropiri 1993: 157-158). am zeimurobam SeaSfoTa ebraeli

mRvdelTmoZRvarni da mwignobarni, romelTa saxeebsac himnografebi

pirutyvTan paraleliT warmoaCenen _ pirutyvma icno meufe da

ganswavlulma ebraelebma ki arao: `umecar iqmnnes usjuloni da romelsa

pirutyuni mecnier iqmnnes, maT uvar-yves igi~ (marxvani: sin-70: 171v).

marTlac, uamravi saswauli aRasrula maT winaSe qristem, magram ver

gulisxmayves gankacebuli RmerTi, radgan dabrmavebuli hqondaT sulieri

Tvali, rogorc daviT mefsalmune warmoaCens: `Tval asxen da ara xedven~

(fs. 134, 16). araTu Tavad ar cnes, moindomes im yrmaTa dadumeba,

romlebic osanas ugalobdnen macxovars. `osana~ asuruli sityvaa da

niSnavs `macxovnes~. mas, saerTod, iudevelebi dResaswaulze galoben

xolme. rac Seexeba am yrmebs, maTze sxvadasxvagvari azri arsebobs.

mkvlevarTa nawili fiqrobs, rom isini taZrad miyvanili biWunebi da

gogonebi iyvnen, romlebic iq izrdebodnen taZris ganmgebelTa da

msaxurTa xelmZRvanelobiT... sxvaTa varaudiT ki isini qalaq ierusalimis

macxovrebelTa da aq mosul momlocvelTa Svilebi iyvnen, romelnic

nanaxiT aRtacebulni sixaruliT imeorebdnen xalxisagan mosmenil

SeZaxilebs.

macxovari farisevlebs pasuxobs: `arasada aRmogikiTxavsa, viTarmed:

piriTa yrmaTa CCÂlTa mwovarTaÁTa daamtkice qebaÁ~ (mT. 21, 16). macxovari

mtrobiTa da siZulviliT dabrmavebul mRvdelmTavrebsa da mwignobrebs

Page 102: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

102102102102

daviT mefsalmunis sityvebs Seaxsenebs, sadac winaswarmetyveli

gamoxatavs RvTis saxelis gandidebas mTels qveyanaze. me-8 fsalmunis es

winaswarmetyveleba bzobis sagalobelTa wyarosac warmoadgens: `piriTa

CCÂlTa umankoTa da mwovarTaÁTa qebaÁ monaTa SenTaÁ daamtkice~ (marxvani:

sin-70: 172v). me-8 fsalmuni sawinaswarmetyveloa da rogorc mociqulni

aRniSnaven, mogviTxrobs Ze RvTisas ganxorcielebas, sasufevlis mofenas

da momaval cxovrebas. fsalmunis sulieri mniSvnelobiT aRniSvnisas

gamokveTen masSi dacul winaswarmetyvelebas farisevelTa da moxucTa

ugunurebis Sesaxeb: `am fsalmuns aweria: dasasrulsa, sawnexelTaTvis.

warwera dasasrulsa, saRmrTo werilis aRmxsnelTa sityviT, niSnavs, rom

mesias qveynad mosvlisTanave dasruldeba, gauqmdeba Cveulebrivi sjuli

mosesi, aseve niSnavs qveynis dasasruls. sawnexelad aq winaswarmetyvelni

uwodeben RvTis taZrebs, romelnic gabneulni arian mTeli dedamiwis

zurgze. ufali ieso qriste aris venaxis rto, rogorc TviTonve igi

uwodebs Tavis Tavs saxarebaSi; qristes mociqulebi arian rtoni amave

rtosi; qristes sarwmunoeba niSnavs venaxis mtevnebs, romelnic, roca

gamoiwureba taZrebSi, rogorc sawnexelebSi, gvaZlevs qristes swavlis

Rvinos, romelic axarebs morwmuneTa guls~ (mwyemsi 1895: 1). es Tema

sagaloblebSic warmoCenilia: `moxucebulno israelisano da mRvdelT

moZRuarno, rad daadumebT yrmaTa umankoTa galobad da qebad iesuisa,

Zesa RvTisasa~ (marxvani, sin-70: 167v). ioane minCxi saxarebiseuli pasaJis

gadmocemisas Tavis gawonasworebul, sibrZniTa da mxatvrulobiT savse

formas inarCunebs: `erman man ebraelTaman, cofman gonebiTa, araÁ gicnes

Sen, mÃsneli maTi monebisagan mwarisa egÂptiT, xolo yrmaTa CCÂlTa

gicnes da gadides da esreT RaRadebdes: `kurTxeul ars, osana, Ze

RmrTisa maRlisaÁ~ (minCxi 1987: 261).

saerTod, bzobis dResaswaulis sagaloblebSi naTladaa gamokveTili

ebrael mRvdelmTavarTa, mwignobarTa da farisevelTa saxeebi, romlebmac

saxli RvTisa `quab avazakTa~ hyves da uaryves macxovari, romelmac maT

Tvalwin uamravi saswauli aRasrula. himnografi avtori saxeTa

paralelizms mimarTavs, raTa erTmaneTis msgavsad warmoaCinos qristes

uarmyofeli ebraelebi axali Jamisa da moses uarmyofeli ebraelni

Zveli aRTqmisa: `ara ras cilsa ityodes Svilni maTni, viTarmed niSTa

Page 103: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

103103103103

saufloTa aqebdes, xolo eseni pirveliTgansa sibrmesa saanjmno hyofdes

da rameTu viTarca egÂptiT mÃsneli maTi mose uvaryves, egreTve ufali

macxovari maT uvaryves, dabnelebulTa ara icnes maT mose, arca ieso,

raBTa icnes ÃboÁ igi da beliar, romelTa monebaÁ aRirCies~ (marxvani, sin-

70: 171v).

farisevlebsa da mwignobrebs umanko yrmebis saxeebs upirispirebs wm.

severiane gabalovneli: `Sevida iesu ierusalemd da yrmaTagan idideboda,

xolo daicavs CCÂlTa, da aRaxuna pirni maTni, romelni verRa SemZlebel

iyvnes galobad. da aResruleboda werili, viTarmed: gancxadebaÁ

sityuaTa maT SenTaÁ ganmanaTlebel ars da gonier yvnis CCÂlni, raÁTa

mxilebul iyvnen yrmaTa CCÂlTagan moxucebulni. da mkiTxvelni

Sjulisani uvar-hyofdes, winawarmetyuelisasa ikiTxvides da visTÂs-igi

winawarmetyuelni aswavebdes, mas ver scnobdes.

gamovides yrmaTa umankoTagan umankoebaÁ da emxila gonebaÁ igi maTi

sicruvisaÁ. Sevida ierusalemd umankoÁ igi qebulad umankoTagan. da Se-ve-

egre-hgvanda saxiersa RmerTsa, raÁTamca mgalobelnica ubiwoni hqondes,

rameTu bunebiT ubiwoni iyvnes yrmani igi. daRaTu vinme acilobdes maTsa

mas umankoebasa, aramed TÂT macxovari ityÂs, viTarmed: ukueTu ara

moiqceT da ara iqmneT, viTarca yrmani ubiwoni, ver SexuideT

sasufevelsa RmrTisasa~ (severiane gabalovneli 1959: 137).

mwignobrebi da farisevlebi sjulismecnierni iyvnen. maT Sesaxeb

cnobebs gvawvdis wm. ioane damaskeli: mwignobarni `sjulismecnierni

iyvnen, da, agreTve ganmmartebelni TavianTi winamZRvrebis, anu

moxucebulTa gadmocemebisa; yovelTvis uaRresi kveTebiTa da

moSurneobiT aRasrulebdnen wes-Cveulebebs, romelnic sjulisagan ki ar

daeswavlaT, aramed TviT eRiarebinaT TavisTvis pativiscemis sagnad da

imad, rac gaamarTlebda maTs saqmeebs sjulis gareSe~ (damaskeli 1992:

118). rac Seexeba farisevlebs, `TviT es sityva gandgomilT niSnavs. eseni

yvelaze amaRlebul cxovrebas ewevian garegnulad da sxvebze metad

arian pativcemulni; mwignobarTa msgavsad, farisevelnic aRiareben

mkvdreTiT aRdgomas, angelozTa da suliwmidis arsebobas, magram

cxovrebiT farisevelni mwignobrebisgan gansxvavebulad cxovroben;

dromde icaven TavSekavebisa da umankoebis aRTqmas, imarxaven SabaTs,

Page 104: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

104104104104

aRasruleben ganwmendas doqebisa, sinebisa da Tasebisas; mwignobarTa

msgavsad aRasruleben wesebs meaTedisa, pirveli nayofisa, ganuwyveteli

locva-vedrebisa, garegan saxes Sesamoselisa; acviaT gamorCeulad,

usaxelo mosasxamebi Zowisferi zolebiT, kalTebiTa da boloebSi

mikerebuli RilebiT, rac mianiSnebda amgvari SesamoseliT farisevelTa

TavSekavebulobas. farisevlebma SemoiRes swavleba Sobis, bediswerisa da

gangebulebis Sesaxeb~ (damaskeli 1992: 118). sulieri Tvalis daxSobis

fonze garegnul wesTa zust aRsrulebas memruSeobas uwodebs

himnografi: `Ä boroto da memruSeo Sesakrebelo, romelsa TÂssa qmarsa

ara erwmune, raÁsa gipyries sjuli, romlisagan ganvrdomil xar, raÁsa

iqadi mamasa Zisa maginebeli, mesadagebelni Zisani winaswarmetyvelTani

Seuracxhyven da mosren da arca SvilTa SenTa SegarcxÂnes, romelni

RaRadebdes, osana Zliero, Zeo daviTiso, maRalTa mflobelo~ (marxvani,

sin-70: 176v). am sagalobelSi gaxsnilia farisevelTa namdvili saxe,

rodesac TiTqos mama RmerTis erTgulni jvarcmisaTvis swiraven Ze

RvTisas, romlis molodinic maT mama RmerTma daudgina. isini moiTxoven

yrmaTa dadumebas, rasac wm. severiane gabalovneli Tavis homiliaSi

`SesxmisaTÂs yrmaTasa da dajdomisaTÂs uflisa kicusa zeda Sesulasa

mas missa ierusalemd~, warmoaCens, rogorc yrmebis bageTagan Tavad

farisevelTa mxilebas: `farisevelni igi ufroÁs xolo amiT adumebdes,

rameTu uZnda galobaÁ igi maTi. xolo ZaliTa RmrTisaÁTa amaTi igi

SewamebaÁ TÂsiTa miT medgrobiTa maTganve emxileboda, rameTu igini

Sjulsa swavlul iyvnes, winawarmetyuelTa wigni aRmoekiTxa da icodes

uflisa moslvaÁ. da viTar ixiles maT naTeli igi momavali, ganficxnes

da gardaiqces da meufesa yovelTasa eqmnes daumorCilebel~ (severiane

gabalovneli 1959: 135). wm. meleti antioqieli paralels avlebs Zveli

aRTqmis istoriasTan, rodesac solomoni dajda mefed ierusalimisa,

masac didebiT Sexvdnen. Tumca solomons arc brmaTaTvis auxelia Tvali,

arc xeibrebi mourCenia, magram mainc qebiTa da didebiT xvdeboda eri.

wminda mama ase amxels farisevlebsa da moxucebs: `aman, romelman

egeodenni saswaulni da sakuirvelebani qmna, viTar-me ikadreT Tqumad,

viTarmed: daadumeT eri igi mciredisa magisTÂs qebisa? amis dRisaTÂs

mieca qebaÁ ege magaT da ÃmobaÁ, romeli Tquenca aRmogikiTxavs Tqumuli

Page 105: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

105105105105

daviTisi, viTarmed: piriTa yrmaTa CCÂlTa mwovarTaÁTa daemtkicos qebaÁ~

(meleti antioqieli 1959: 150). wm. ioane oqropiri ki mglebs uwodebs

qristes uarmyofel ebrael swavlulebs: `movida soflad, iÃsnida da

ganhÃsnida krulTa, ganhkurnebda uZlurTa, eSmaksa arcxuenda, saswaulTa

iqmoda da ZalTa ÃeliTa TÂsiTa, da egreca msgavsad mianiWa Zali

kurnebaTaÁ rCeulTa misTa da ganhfinna sofelsa mas huriastanisasa

moZRurebani yurTa mimarT erisaTa wmidani mociqulni misni, dasdva

sneulebasa Cuensa wamali misi da guaswava Cuen sacxorebelad Cuenda

nebani misni, unda ganTavisuflebaÁ israÀlisaÁ da ixiles raÁ naTeli,

daiwuxnes Tualni maTni, raÁTa ara xedviden, gina Tu moiqcen da

ganikurnen. iyo naTeli igi WeSmariti, romeli gananaTlebs yovelsa kacsa

momavalsa soflad. xolo maT Seiyuares bneli igi vidre naTeli. TÂsTa

movida da TÂsTa igi ara Seiwynares. ityoda: `ara vidre movlinebul var,

garna cxovarTa maT warwymedulTa saxlisa israÀlisaTa~. ese esma da

ara inebes da TÂsni igi mgel eqmnes~ (ioane oqropiri 1959: 267-268). albaT,

amitomac gvxvdeba sagaloblebSi ase uxvad warmarTTa Sesxma, romlebmac,

ebraelTagan gansxvavebiT, aRiares da miiRes ufali.

himnografebi cdiloben antinomiuri wyvilis (qristes uarmyofeli

ebraeli eri _ qristes madidebeli warmarTi eri) warmoCeniT TvalsaCino

gaxadon movlenis simboluroba: `karaulsa zeda dasjed, raÁTa pirutyuT

saxeTa warmarTTa moqcevaÁ moaswavo, romelTa zeda ganisuene, viTarca

saydarTa zeda~ (marxvani, sin-70, 169v). axal ers uwodeben ierusalimSi

didebiT Semavali uflis Semcnobel xalxs, xolo Tavad ufals _ siZes.

`movida molodebaÁ warmarTTaÁ da ZaliTa ZlieriTa sZlo Zalsa

beliarissa da dasca Rone misi da SeCuena Zali misi, ese ars RmerTi

Cueni, Cuen _ eri samwysoÁ misi da vadidebT Zalsa missa maradis~ (minCxi

1987: 266) – ioane minCxi marTlac originaluria bibliuri motivebis

gaazrebisas, mas ZaluZs saxarebis sentenciuri toni poeturi

metyvelebiT ise miitanos msmenlamde, rom sruliad axali, emociuri da

imavdroulad, gonismieri ganwyoba aRZras masSi. ioane minCxis

Semoqmedebis Seswavlas samecniero literaturaSi sakmao istoria aqvs,

Tumca, misi srulyofili gamokvleva SemogvTavaza l. xaCiZem

monografiaSi `ioane minCxis poezia~.

Page 106: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

106106106106

bzobis sagaloblebSi Zveli aRTqmis winaswarmetyvelTa saxeebic

figurirebs _ mimarTaven esaias, romlis mier xiluli ufali

xorcSesxmuli movida; exmianebian daviT mefsalmunes, zaqaria

winaswarmetyvels. bzobis dResaswaulze daviT mefis sixaruls wm. ioane

oqropiric aRniSnavs: `dRes ixarebs sixaruliTa netari daviT, rameTu

moepara mas yrmaTagan qnari igi aT-Zali sagalobeli. aw TÂT igi maT

Tana ixarebs da galobs suliTa, viTarca pirvel winaSe kidobansa mas

uflisasa. dRes amaT Tana galobs, uxaris da ityÂs: `kurTxeul ars

momavali saxeliTa uflisaÁTa~ (ioane oqropiri 1959: 142).

macxovris mosvliT xarobs ca da qveyana: `ixareben dRes xeni

maRnarisani pirisagan uflisa, rameTu movals~ (marxvani, sin-70, 168v).

rogorc sxva dResaswaulebTan, amjeradac bunebis sixarulis gamoxatvis

wyaro fsalmunia, `aRiZarn zRuaÁ da savseba misi, sofeli da yovelni

damkÂdrebulni mas Sina. mdinareTa aRityuÀlon ÃeliTa Tanad, mTani

ixarebden pirisagan uflisa, rameTu movals, rameTu movides gankiTxvad

quÀyanisa, ganikiTxos sofeli simarTliT da erni siwrfoebiT~ (fs. 97, 7-

9).

ieso qristes ierusalimSi didebiT Sesvlisas samyaros sixaruls wm.

ioane oqropiri ukavSirebs uflis sityvis mTels qveyanaze mofenas,

SeiZleba yrmebi dadumdnen, magram ar dadumdeba sixaruliT aRZruli

samyaro: `daRaTu egeni dadumnen, qvanica RaRadeben WeSmaritad

sakÂrvelebaTa misTa, mdinareni da yovelni xeni maRnarisani; da Tqued

warmarTTa Soris, rameTu ufali sufevs da daamyara sofeli, raÁTa ara

SeiZras; aRiZarn zRuaÁ savsebiTa TÂsiTa, ixarebded velni da yoveli raÁ

ars mas Sina, amisTÂs rameTu movals maxarebeli igi glaxakTaÁ da

ganmanaTlebeli igi adamisi. da odes-me? anu raÁ saswauli mis JamisaÁ? aha

winaÁswarmetyuelo, gÂTxar Cuen. da igi ityÂs: `maSin ixarebden yovelni

xeni maRnarisani pirisagan uflisa, rameTu movals~. da maxarebeli

gauwyebs, viTarmed: moiRes rtoebi danakiskudisaÁ, ganvides migebebad

misa, RaRadebdes da ityodes: Äsana, kurTxeul ars momavali saxeliTa

uflisaÁTa~. da kurTxeulad ityÂs~ (ioane oqropiri 1959: 269).

saxismetyvelebiTia Zveli aRTqmidan zaqarias winaswarmetyveleba,

romelic uxvadaa gamoyenebuli sagaloblebSi da romelic uflis

Page 107: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

107107107107

ierusalimSi Sesvlas ukavSirdeba. `ixarebd friad, asulo sionisao,

qadagebd, asulo ierusalÀmisa. aha, meufe Seni movals Senda marTali da

macxovari, Tavadi mSÂdi, da mjdomare karaulsa zeda, da kicusa axalsa~

(zaq. 9, 9). wm. severiane gabalovneli zaqarias winaswarmetyvelebas mTels

qveyanaze uflis mosvlis sixarulis ganfeniT xsnis: `gixaroden~ da

`qadagebd~, rameTu morwmuneTa maT keTilTa ara xolo Tu miRebad

RmrTeebisa niWi, aramed sxuaTaca raÁTa axaron da miscen, rameTu `esera

meufÀ Seni movals mSÂdobiT mjdomarÀ kicusa zeda~. keTilad Tqua

simSÂdÀ igi, raÁTamca aCuena ara SeuracxebiT CuenebaÁ igi~ (severiane

gabalovneli 1959: 136). zaqarias winaswarmetyvelebas maxareblebic

imowmeben macxovris ierusalimSi Sesvlis aRwerisas, romelic

himnografTa poeturi STagonebis wyaro gaxda: `RaRadebs dRes ÃmamaRlad

sionisaTÂs zaqaria da galobs mefisaTÂs~ (marxvani: sin-70: 168r). ioane

minCxTan ki es bibliuri motivi Cveuli mxatvrulobiTaa mocemuli:

`asulo sionisao, qriste movals Senda, Semosili ZaliTa mamisaÁTa

didebiT~ (minCxi 1987: 261).

wm. ioane oqropiris swavlebiT, zaqarias es winaswarmetyveleba

gulisxmobs qristes gamorCeulobas, radgan is aRmatebulia yvela mefeze

Tavisi saxierebiTa da simSvidiT: `raÁ ars sityuaÁ igi, viTarmed

`gixaroden friad, asulo sionisao?~ rameTu vinaÁTgan mefeni, romelni

mas Sina dasxdes, mravalni iyvnes ukeTurni da gansces qalaqi mterTa.

amisTÂs ityÂs, viTarmed: `mÃne iyav~, rameTu ese ara egeviTari ars,

aramed, mSÂdi da saxieri~ (ioane oqropiri 1993: 158).

bzobis sagaloblebi mdidaria sionis saxismetyvelebiTi gaazrebiT,

romelsac sxvadasxva mniSvnelobiT warmoaCenen avtorebi. erTgan

himnografi mas aRiqvams, rogorc sasZlos da uflis ierusalimSi

Sesvlas maT dawindvas uwodebs: `daiwindebis dRes viTarca wmida axalsa

sionsa da ganavlinebs viTarca dasjilsa, Sesakrebelsa da uÃrwnelsa da

ubiwosa qorwinebasa ubiwoTa moiswrafes galobad umankoTa maT yrmaTa

ebraelTa~ (sin-70: 169r) _ marTlac rom mxatvruli gaazrebaa Zveli

rjulis axliT, xolo ebraelTa eris qristes morwmuneTa mier Secvlisa.

Sevida ufali didebiT ierusalimSi da umankoTa yrmaTa mier daemowma

axali windobis Sesaxeb, rasac ubiwo qorwineba mohyva. sionad axali

Page 108: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

108108108108

ierusalimi moiazreba, rasac sagalobelSic vxvdebiT: `aw aRixilen

Tualni Senni, sion, da ganaTldi ierusalem, Ãmasa mas siZisasa, romeli

movals Senda maRali da Zlieri, mdabali da mSÂdi~ (minCxi 1987: 269).

rogorc yvelgan, bzobis sagaloblebSic uxvadaa macxovris

metaforebi _ naTeli didi; ufali, romelsac hmonebs mzisTvali, mTvare

da yvela mnaTobi, axali rjulis momtani; dRes saxedarze Tavmdablad

mjdari modis da masze efuZneba Cveni eklesia; qerubimTa zeda mjdomare

yovlisSemoqmedi RmerTi dRes saxedarze mjdomi ixilvebis kacTa mier.

`romelsa upyrian cani da queyanaÁ wamisyofiTa saRmrToÁTa, msgavs

Cuenda iqmna queyanasa zeda da viTarca kacman, jer-iCina dajdomaÁ kicusa

axalsa~ (minCxi 1987: 262); `aRiZarn dRes Ãmani mgalobelad da mefeni

mTavarTa Tana da miegebvian mTavarsa mas yovlisa umTavressa sionisa,

siZesa da meufesa, sityuasa uÃorcoTa mflobelsa, ÃorciTa momavalsa,

wyalobiTYmÃsnelsa sulTa CuenTasa~ (minCxi 1987: 263). ioane minCxi ufals

uwodebs mwyems keTils da venaÃs cxovrebisas: `aha, movida mwyemsi

keTili, romelman dadva suli TÂsin cxovarTaTÂs da nefsiT sikudiliTa

TÂsiTa mokla mteri, mklveli Cueni, xolo Cven, momwydarni ese, kualad

ganmacxovelna~ (minCxi 1987: 271) _ rogorc ZiriTadad damaxasiaTebelia

sasuliero poeziisaTvis, am SemTxvevaSic saxarebis epizodi Serwymulia

avtoris sakuTar gaazrebasTan yovelgvari miTiTebis gareSe; rac Seexeba

meore mxatvrul saxes _ `huriaTa erman uvar-gyves Sen, Semoqmedi TÂsi,

xolo warmarTTa erman RmrTad aRgiareT da maT venaÃi cxorebisaÁ

juars-gacues, xolo Cuen movisTuleT sitkboebaÁ Seni, mÃsnelo, igini

daecnes, xolo Cuen aRvdegiT da gadidebT Sen maradis~ (minCxi 1987: 273)

_ aq saqme gvaqvs axali saxismetyvelebiTi gaazrebis damkvidrebasTan.

venaxi, rogorc ukve aRvniSneT, gavrcelebuli metaforaa, magram ioane

minCxs ZaluZs, metaforaTa Tu saxe-simboloTa myarad damkvidrebuli

formebic ki axleburad, Taviseburi gaazrebiTa da gawonasworebuli

emociiT moitanos msmenlamde.

pirutyvze mjdomi Semovida, raTa pirutyvadqmnili adamianebi

pirmetyvelad aqcios, rameTu pirmetyvelis umTavresi funqcia RvTis

didebaa. rogorc vnaxeT, pirutyvis amgvari simboluri gaazreba dasabams

qristes Sobidan iRebs, rodesac macxovari iSva bagaSi, pirutyvTa

Page 109: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

109109109109

sadgomSi, riTac mianiSna Tavisi Seqmnis mizani da vnebamde eqvsi dRiT

adre aseve pirutyvze mjdomi Sedis ierusalimSi, simbolurad ki misi

mimRebi eriTurT Sedis zeciur ierusalimSi.

sainteresoa uflis daviTis Zed saxeldeba goliaTTan Serkinebis

TvalsazrisiT: `Senca mohkal goliaT mayuÀdrebel~ (marxvani, sin-70: 171v).

`vin ixila RmerTi, anu vin Tana-mzraxval eyo? vin ganzomna cani

mtkavliTa da queyanaÁ brWaliTa? aramed romeli gamovida wiaRTagan

saRmrToTa da man gamoTqua mamaÁ dausabamoÁ?~ (minCxi 1987: 265) _ bzobis

sagalobelSi ioane minCxis mier warmoCenili RvTis sidiadis, misi

sibrZnis miuwvdomlobisa da gamoukvlelobis motivis wyaro bibliaa:

`vinme kacTaganman cnas ganzraxva RmrTisa, anu vis gulsa mouÃdes, ra

hnebavs ufalsa? da zraxva Seni gulisÃma-yos, ukueTumca ara moec

sibrZne Seni da moavline suli Seni wmida maRliT~ (sibrZ. sol. 9, 13-18);

`yoveli sibrZne uflisagan, da misTana ars saukuniTgan. qÂSani zRÂsani

da cuarni wÂmisani, da dReni saukuneni, vin aRracxes simaRle cisa, da

sivrce quÀyanisa, da ufskruli da sibrZne vin gamoikulios, pirvel

yovelTasa aRego sibrZne, da mecniereba sibrZnisa saukuniTgan wyaro

sibrZnisa sityua RuTisa maRalTa Sina da slvani misi mcneba saukuno~

(iso zir. 1, 1-5); `vin aRwyo ÃeliTa wyali da caÁ mtkavliTa da yoveli

queyanaÁ mjiRiTa? vin awonna mTani sasworiTa da borcuni uRliTa? vin

cna gonebad uflisa, anu vin Tanamzraxval missa iqmna, romelmanca

mozavebul-yo igi~ (esaia, 40, 12-13); `anu kuali uflisaÁ hpoveme, anu

dasasrulsa miswudea, romeli-igi qmna yovlisa mpyrobelman? maRal arian

cani da Sen raÁme hyo? anu uRrmesi jojoxeTs Sina raÁ ici? anu ugrZesi

sazomisa mis queyanisaÁ, anu sivrce zRÂsa? (iobi, 11, 7-9).

ierusalimSi uflis didebiT Sesvlas marTlac didi sulieri

mniSvneloba hqonda Tundac imitom, rom xalxma, romelmac osaniT miiRo

macxovari, ramdenime dRis Semdeg jvarcmisTvis gaimeta. wm. severiane

gabalovneli gvafrTxilebs, rom es damokidebuleba im droSi ar

dasrulebula, is maradiulia da dResac grZeldeba. amitomac marTebs

TiToeul adamians, romelic qristes aRiarebs, sifrTxile, raTa iseTive

uarismyofeli ar gaxdes macxovrisa, rogorc ebraeli eri: `jer-ars,

raÁTa gzaTa wil sulni Cuenni daufinneT winaSe missa da yrmaTa maTebr

Page 110: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

110110110110

baiaÁ da rtoebi xeTaÁ aRviRoT da sixaruliT viqceodiT winaSe missa da

angelozTa Ãmasa, romelsa yrmani ugalobdes, da sityuasa

winawarmetyuelisasa dRes Cuenca maTebr ugalobdeT da vityodeT: osana

_ romel ars `macxovnen Cuen~ _ maRalTa Sina! kurTxeul ars momavali

saxeliTa uflisaÁTa, meufÀ israelisaÁ!~ (severiane gabalovneli 1959: 140).

es motivi sagalobelSic daculia, sadac himnografi gvTxovs, rom

gonebiT SevuerTdeT mgalobel yrmebs da guli davufinoT macxovars,

raTa man Cvens gulebSi daivanos: `movediT da SeverTneT Cuen

mgalobelTa maT da gulni Cuenni samoselTa wil daufinneT iesus

macxovarsa, raÁTa saTno iyos aRslvad maT zeda~ (marxvani: sin-70, 167v);

`zecisaTa mimsgavsebulno erno, naTliTa ganbrwyinvebulno, romelTa

Jamni ese dReTa ormeocTani siwmidiT da simarTliT moiRuaweniT, aw

ganwmendilni suliTa da ÃorciTa ÃorcSesxmulsa RmerTsa mivegebvodiT

da samoselTa wil SevwiroT uqceveli wmidaÁ sarwmunoebaÁ~ (minCxi 1987:

270).

$5. uflis amaRlebis dResaswaulis sagalobelTa $5. uflis amaRlebis dResaswaulis sagalobelTa $5. uflis amaRlebis dResaswaulis sagalobelTa $5. uflis amaRlebis dResaswaulis sagalobelTa

saxismetyvelebiTi aspeqtisaxismetyvelebiTi aspeqtisaxismetyvelebiTi aspeqtisaxismetyvelebiTi aspeqti

uflis amaRlebis dResaswauli gardamavalia da aRdgomidan meormoce

dRes aRiniSneba. wm. saxareba mogviTxrobs macxovris amqveynad yofnis

bolo dReebis Sesaxeb, rodesac aRdgomidan zecad amaRlebamde is

ecxadeba Tavis mowafeebs da amzadebs `kacTa sulebis saTxevlad~. rac

Seexeba eleonis mTidan qristes amaRlebas, amis Sesaxeb mokled

mogviTxrobs wm. markozisa da wm. lukas saxarebebi: `xolo ufali

Semdgomad sityuaTa amaT zeda mimarT amaRlda zecad da dajda

marjueniT RmrTisa~ (mrk. 16, 19); `da ganiyvanna igini gare vidre

beTaniadmde da aRipyrna Ãelni TÂsni da akurTxna igini. da iyo

kurTxevasa mas iesuÁssa maTa mimarT ganeSora maTgan da aRvidoda zecad~

(lk. 24, 50-51).

Page 111: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

111111111111

wm. ioane oqropiri amaRlebis dResaswauls mexuTe dResaswauls

uwodebs, `rameTu mexuTesa dResa iqmna SÂdeulisasa~ (Q-702, 300v).

marTlac, uflis amaRleba aRiniSneba aRdgomidan meeqvse Svideulis

mexuTe dRes _ xuTSabaTobiT.

macxovari esaubreba Tavis mowafeebs, mTel dRes maTTan atarebs da

Semdeg isini gahyavs ierusalimidan beTaniamde, eleonis mTis Txemze.

eleonis mTa ierusalimis aRmosavleTiT mdebareobs. is gacilebiT

maRalia morias mTaze, sadac vrceli ezo da ierusalimis taZari iyo

aSenebuli. maxloblad eleonis mTaze maRali mTa ar aris. ase rom,

uflis zecad amaRlebis adgili yvelaze maRali wertilia eleonis mTis

jaWvSi.

IV saukuneSi konstantine didis mier iq amaRlebis taZari aigo, Tumca,

dRes mis adgilas muslim derviSTa meCeTi dgas.

amaRlebis sakiTxavebis cikls Seicavs zatiki _ liturgikuli

krebuli, romelic RvTismsaxurebaSi gamoiyeneba aRdgomidan yovelTa

wmidaTa kviriakemde. sagaloblebs vimowmebT giorgi mTawmindelis

redaqciis zatikidan (Ath.63), romlis mecnieruli kvleva SemogvTavaza l.

xevsurianma (xevsuriani 2008: 223-349), uZvelesi iadgaridan, romlis

nusxebSi aRdgomis zatiki, aseve, l. xevsurianis mieraa Seswavlili

(uZvelesi... 1980: 779-785) da XIII saukunis zatikidan (Sin-72).

`sityuaman dausabamoman, keTilismyofelman ufalman, mÃsnelman

dabadebulTaman, qristeman RmerTman, dRes aRapyrna zecad mimarT Ãelni

igi saRmrToni da akurTxna mociqulni da amaRlda winaSe maTsa~ (Ath. 63:

150r) _ ioane minCxi lukas saxarebis epizods gadmogcems.

saxarebis es epizodi umTavresi wyaroa macxovris amaRlebis

sagaloblebisa, yvelgan aRniSnulia mowafeTa kurTxeva, erTgan ki

yovladwmida RvTismSobelicaa moxseniebuli: `raJams ganxuÀd vidre

beTaniadmde dedisa Tana da mowafeTa, ufalo, aRipyren Ãelni Senni da

akurTxen igini da myis Rrubelman naTlisaman TualTagan maTTa

Segiwynara~ (Sin-72, 120r)

amaRlebamde ufalma moamzada Tavisi mowafeebi, aRasrula yoveli

mcneba, rac dafarulad Tu cxadad iyo nawinaswarmetyvelebi da amaRlda

zecad _ es motivi gasdevs amaRlebis dResaswaulis sagaloblebs:

Page 112: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

112112112112

`Sjulisa wesni da RvTismetyuelTa qadagebani srulhyven da ahmaRldi

zecas mÃsnelo: da Segiwynara: Rrubelman naTlisaman da ZrwoliT

gangexunes samyaroni~ (Ath-65, 158r) _ ufali gankacda, iSva qalwulisagan,

jvars ecva, aRsdga mkvdreTiT da amaRlda zecad.

amaRlebis sadResaswaulo saxarebis sakiTxavi (lk. 24, 36-53) mxolod

amaRlebis epizods ar Seicavs, is mogviTxrobs macxovris amqveyniur

yofas aRdgomidan amaRlebamde, rodesac is ecxadeba mowafeebs. mas

Semdeg, rac uflis angelozebma menelsacxeble dedebs axares qristes

aRdgoma, mkvdreTiT aRmdgari macxovari ecxadeba emauSi mimaval or

mowafes. Semdeg, rodesac yvelani erTad isxdnen, daxSul karSi Sedis da

esalmeba maT _ `mSvidobaÁ Tquen Tana~. Teofilaqte bulgarelis

ganmartebiT, ufali dgeba mowafeTa Soris, raTa daarwmunos isini

aRdgomis WeSmaritebaSi da ganamtkicos, radgan mowafeebi SeSfoTebulni

iyvnen iudevelTa mxridan mosalodneli saSiSroebisagan. rogorc

saxarebidan Cans, macxovris warmoTqmulma sityvebma marTlac saRmrTo

mSvidoba mianiWa maT.

amgvaradve xsnis am epizods wm. ioane oqropiri. wm. mamis ganmartebiT,

ufali SemTxveviT rodi midis mowafeebTan mwuxrisas da Tan Sedis

daxSul karSi. `ufroÁsad mwuxrsa iyo sakÂrvel, da rameTu mwuxarebaÁca

mwuxareTaÁ RamiT ufroÁsad ganmravldebis, xolo dRisi karni Ria iyvnes.

da amisTÂs mwuxrsa warmodga karTa ÃSulTa Sina msxdomareTa da ara

karsa dahreka, arca amboxebaÁ qmna, aramed meysa Sina warmoudga da

uCuenna Ãelni da guerdni da sityÂTaca daawynara SeSfoTebuli gonebaÁ

maTi, hrqua raÁ, viTarmed: `mSvidobaÁ Tquen Tana~, ese igi ars, viTarmed:

`nu SeSfoTnebiT~ (ioane oqropiri 1993: 320).

ufali mowafeTa Soris dadga, esubra maT da Semdgom waiyvana

beTaniaSi. wm. grigol palama amaRlebis (21-e) homiliaSi uflis mowafeTa

Soris dgomas xsnis, rogorc zogadad yoveli qristianis Soris

Cadgomas: `me vfiqrob, sityvebiT: `dadga Soris mowafeTa~, maxarebeli

gvicxadebs, rom ufalma Tavisi gamocxadebiTa da kurTxeviT isini

misdami rwmeniT ganamtkica. macxovari mxolod maT Soris ki ar dadga,

aramed TiToeuli maTganis gulSi Sevida da rwmenaSi ganamtkica. ase, rom

TiToeul gulze SeiZleba iTqvas fsalmuniseuli sityvebi: `ufali maT

Page 113: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

113113113113

Soris da ara Seiryios~. swored am droidan gaxdnen uflis mociqulebi

uryevni da Seudrekelni~ (palama 1993: 218). rogorc Cans, egzegetikisa da

homiletikis msgavsad, himnografiaSic mkveTrad iqna aqcentirebuli

amaRlebamde mowafeTa Soris uflis yofna.

ioane minCxi uflis amaRlebas Seudarebeli poeturobiT aRwers Tavis

akrostiqul kanonSi: `hxedvides: ÃorciTa aRmavalsa RmerTsa: angelozni

da mowafeni: RvTiSuenierad, romelsa SiSiT kibe eqmnnes haerni da

ivltodes sulni haerTa mcvelTani~ (Ath.63: 168v). haeris mcvelebSi

moazrebulia uaryofiTi Zalebi, dacemuli angelozebi (ruxaZe 2003: 176-

183). ufali zecad maRldeba da mis mier Seqmnili haeri kibed iqmneba _ aq

himnografiisaTvis damaxasiaTebel eikonur saxismetyvelebasTan gvaqvs

saqme, rodesac erTdroulad xdeba dafarulis gamJRavneba da gancxadeba.

ioane minCxs ki qristianuli saxismetyvelebis es umTavresi niSani

Seudarebeli mxatvrulobiT aqvs warmoCenili. saerTod, unda aRiniSnos,

rom ioane minCxis poezia saocari poeturobiTa da Teologiuri siRrmiT

gamoirCeva. l. xaCiZis dakvirvebiT, `STambeWdavia ioane minCxis

sagaloblebis mxatvruli enac, romlis ZiriTad Taviseburebas emociaTa

uSualoba, bunebrioba da gadmocemis zomieri, gawonasworebuli forma

warmoadgens... emociis amgvari uSualoba da semantikuri siRrme minCxis

sagaloblebs ganumeoreblobas aniWebs. amave niSniTaa aRbeWdili minCxis

mravalricxovani originaluri mxatvruli saxeebi~ (minCxi 1987: 93).

marTalia, ioane minCxis sagaloblebSi gansakuTrebiT farTodaa asaxuli

saxareba da fsalmuni da es bunebrivicaa, magram CvenTvis sainteresoa,

aseve, sagalobelTa mxatvruli saxeebi da maTi saxismetyvelebiTi

aspeqtis sxva JanrSi asaxvis paralelebi, romelsac homiletikaSi

vxvdebiT; kerZod, uflis aRmasvlis aseTi saxeobrioba aqvs warmoCenili

grigol palamas 21-e homiliaSi _ ufali `amaRlda zecad naTlis

Rrublebze, rogorc kibeebze da didebiT Sevida xelTuqmnel wmidaTa

wmidaTaSi~ (palama 1993: 220).

zecad amaRlebulma ufalma dacemuli kacobrivi bunebac aRamaRla. es

Temac aqtualuria sagaloblebSi: `ahmaRldi mamisa Sen, qriste

macxovaro, dRes da aRiyvane bunebaÁ Cueni kacobrivi miuwdomelsa

didebasa~ (Ath.63: 166r). uflis RmrTeebasTan Sezavebul adamianur

Page 114: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

114114114114

bunebaze saubrobs wm. ioane oqropiri sinur mravalTavSi dacul

amaRlebis sakiTxavSi: `raJams didebaÁ igi misi kacebasa Cuensa

Seeziareboda da qalwulsa mas, romeli queyanisaÁ iyo, daadgra mas Sina;

xolo raJams kacebasa amas Cuensa RmrTeebiTa TÂsiTa ganamdidrebda,

RrubliTa aRamaRlebda ÃorcTa CuenTa da wesca iyo, rameTu vidre Cuen

Tana iyo, Zlierebasa TÂssa daimdablebda, raÁTa uZlurebasa zeda zeda

daemkÂdros.

egreca raJams aRhqondes Ãorcni Cuenni mis Tana, didebiTa simdidrisa

misisaÁTa aRmaRldes. viTarca Seimoses Zali maRalTa Sina ÃorcTa maT,

romelni qalwulisagan iyvnes, movida da eCuena kacTa, egreca Seimoss

ÃorcTa queyanisaTa~ (ioane oqropiri 1959: 179).

amitomac miiCneven himnografebi uflis amaRlebas sulieri

tyveobisagan gaTavisuflebad: `amaRlebiTa misiTa sasufevelsa Rirs

viqmeniT~ (uZvelesi... 1980: 239).

amaRlebis himnografiuli masalis erT-erTi umTavresi Temaa

angelozTa mier zeciuri bWenis gaReba da macxovris didebiT Sesvla,

romlis wyaroc fsalmunia.

`amaRlebasa Sensa, qriste, zecad mTisagan zeTisxilTaÁsa Zalni caTani

urTierTas ityodes gankÂrvebulni, vin-me ars ese da sxuaTa miuges,

viTarmed ese ars Zlieri da mtkice brZolasa Sina, ese ars uZleveli

meufe da RmerTi didebisaÁ~ (Sin-72: 123r); `ufalo, amaRlebasa Sensa

mociqulni ZrwoliT Tayuanis gcemdes da mÃedrobani angelozTani

Ãmobdes, aRaxuÀniT aw bWeni Tquenni mTavarno, raÁTa Sevides meufÀ

didebisaÁ, romeli gankacna saÁdumlod, raÁTa dacemuli xati TÂsi dRes

zecad aRamaRlos~ (Sin-72: 111r-v). damowmebuli sagaloblebi fsalmunur

motivs exmianeba da imavdroulad gvTavazobs RvTis gankacebis axsnasac.

`aRaxueniT bWeni TquÀnni, mTavarno, da aRaxueniT bWeni saukuneni, da

Sevides meufe didebisaÁ. vin ars ese meufe didebisaÁ. ufali Zlieri da

mtkice, ufali Zlieri brZolasa Sina. aRaxueniT bWeni Tquenni mTavarno

da aRexueniT bWeni saukuneni, da Sevides meufe didebisaÁ. ufali ZalTa,

Tavadi ars meufe didebisaÁ~ (fs. 23, 7-10). 23-e fsalmunis es muxlebi

amaRlebis gangebis sagaloblebis umTavresi wyaroa; misi axsna gvxvdeba

Page 115: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

115115115115

wmida mamaTa homiliebSi, romelsac sagalobelTa paralelurad

ganvixilavT.

amaRlebis Temas eZRvneba 67-e fsalmunic, romelic, aseve, aisaxa

sagaloblebSi _ `gza uyavT mas, romeli igi amaRlda dasavaliT, ufali

ars saxeli misi da ixarebdiT mis winaSe~ (fs. 67, 4); `romeli igi

amaRlda casa caTasa aRmosavaliT, esera mosces ÃmaÁ TÂsi ÃmaÁ

ZlierebisaÁ~ (fs. 67, 22). wm. grigol noselis ganmartebiT, fsalmunSi

moxseniebuli etli simbolurad saTnoebaTa gamomsaxvelia, romliTac

adamianebi codvis morevidan daixsna ufalma: `gamogtaca ra codvaTa

morevidan, mas surs Tavis mTaze agiyvanos. am mTas aivli sameufeo

etliT _ saTno cxovrebiT. SeuZlebelia misi daZleva, Tu Tan saTnoebaT

ar iaxleb~ (noseli 1991: 4). Tumca, amaRlebis Temis umTavresi wyaro

himnografiasa da homiletikaSi, rogorc aRvniSneT, 23-e fsalmunia,

romlis motivic xSirad gvxvdeba amaRlebis sagaloblebSi. aqve

aRvniSnavT, rom fsalmunur motivTan erTad TiTqmis yvelgan

xazgasmulia samebis erTianobisa da qristes orbunebovnebis dogmatic:

`aRslvasa Sensa zecad, qriste meufeo, sadaÁT igi araÁ odes ganeSore,

mÃedrobani caTani da yovelni angelozni mxiarulebiT Ãmobdes zesTa

ZalTa mimarT: aRaxuÀniT bWeni Tquenni mTavarno, raÁTa meufe didebisaÁ

qriste RmerTi Sevides da saydarman qerabimTaman ZrwoliT Segiwynares

ÃorciTa arsebiT mÃsnelo~ (Sin-72, 112r). rogorc vxedavT, damowmebul

sagalobelSi aRniSnulia, rom macxovari arasodes ganSorebia zeciur

samyofels, saiTkenac xorcieli bunebiT maRldeba. zeciur saydarTan

ganuSoreblobas wm. ioane oqropiric aRniSnavs amaRlebis homiliaSi,

sadac, aseve, fsalmuniseul sityvebs imowmebs: `daviT ityÂs da modrikna

cani da gardamoÃda da nisli queSÀ ferxTa misTa cxad ars, viTarmed

zeciT queyanad moslva sityÂsa moaswava modrekiTa caTaÁTa, xolo

nislisa queSÀ ferxTa misTa yofiTa ÃorcTa Semosa RvTaebisa gvauwya...

xeruÂmTa zeda Tqua, rameTu eseve zecas mamisa Tana xeruÂmTa zeda

mjdomare iyo. da kacTa Tana queyanasa zeda iqceoda. xeruÂmebrTa da

zecisa saydarTagan ara odes ganSorebuli, xolo frTed qarTa

RrubliTa uwods, romelTa zeda amaRlda~ (ioane oqropiri: Q-702, 301r-v).

Page 116: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

116116116116

23-e fsalmuni amaRlebasTan dakavSirebiTaa axsnili egzegetikaSi, rac

Semdeg warmoCnda himnografiasa da homiletikaSi. fsalmunis bolo

muxlebs, romlebic sagalobelTa wyaroa, aseT axsnas aZlevs wm. grigol

noseli: `is, vinc yovelives Tavis TavSi moicavs, sadac ar unda iyos,

utoldeba Tavissave damxvedrs. adamianebTan adamianuri, angelozTa

garemocvaSi angelozur bunebas iRebs da maT doneze dgeba. amitomac

kiTxuloben mekareni: `vin ars ese meufeÁ didebisaÁ?~ maT mewinaveni

agebineben, rom modis Tavad is _ Zlieri, brZolaSi Seudrekeli; igi

SeebrZoleba adamianuri bunebis damatyvevebels, male daarRvevs mas,

visac aqvs sikvdilze xelmwifeba. odes mowydeba es bolo mteri,

adamianTa modgma kvlav moxmobili iqneba Tavisuflebisa da

mSvidobisaken.

isev gaismis igive sityvebi. sikvdilis saidumlo ukve aRsrulda,

mtrebi Zleul iqmnen da maT winaaRmdeg aRimarTa jvari, rogorc niSani

gamarjvebisa,… kacT eboZa cxovreba da mefoba, es ori sazepuro niWi.

axla kvlav unda gaaRon misTvis zena karni. mcvelT adgili unda

miuCinon sameufeo amalaSi da zena karni gaaxsnevinon, raTa meufe maT

Soris kvlav gandidebul iqnes… amjerad maTgan moismis kiTxva: `vin ars

ese meufe didebisaÁ?~ xolo pasuxia ara `ufali Zlieri brZolasa Sina~,

aramed `ufali zeciurTa ZalTaÁ~, Tavad is, vinc xelmwifeba moipova

mTel samyaroze, vinc yovelive ganaaxla Tavis pirovnebaSi, Tavad igia,

visac yvelaferSi upiratesoba aqvs, da vinc yvelaferi aRadgina Tavis

pirvelyofnaSi. aha, meufe didebisa~ (noseli 1991: 4-5).

ioane minCxi, rogorc umetes SemTxvevaSi, gansxvavebul mxatvrul

pasaJebs gvawvdis: `dahberes miqael da gabriil erismTavarTa nestusa

ZlevisaÁ, odes ixiles qriste aRmavali zecas ÃorciTa~ (Ath. 63: 167v-168r).

minCxis sagalobelSi asaxuli motivi wm. ioane oqropiris homiliaSic

gvxvdeba: `ÃmiTa sayÂrisaTa imisTÂs, rameTu mTavarangelozTa ÃmebiTa

winaÁTve moaswavebdes missa zecad aRsvlasa, aramed suli wmidaÁca

zenaTa ZalTa brZanebiTiTa ÃmiTa uqadagebda: aRaxuÀniT bWeni, mTavarno,

Tquenni da aRaxuÀniT bWeni saukuneni, xolo Zalni ityodes, vin ars ese

meufÀ didebisaÁ, mermeca sulman wmidaman hrqua, ufali Zlieri da

mtkice, ufali Zlieri brZolasa Sina, rameTu sZlo mbrZolsa

Page 117: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

117117117117

kacobriviTa gvamiTa aRuWura mZlavrebasa zeda eSmakisasa, daSritna

ganxurvebulni isarni misni, jvarsa SeemsWvala da romeli igi ukudavi

iyo, sikudili igema, jojoxeTi warmostyuÀna da mZle eqmna, aRsdga

mkudreTiT da SecTomili cxovari moaqcia. aha, aRmovals da mÃarTa zeda

moaqus igi aRyvanebad oTxmeocda aT cxrametTa maTTa ucTomelTa

mZovarTa mTaTa zeda, romel arn cani~ (ioane oqropiri: Q-702, 302v).

dakarguli cxvris moZiebis Tema, romelic saxarebiseulia da

ikonografiaSi gamoisaxeba `mwyemsi keTilis~ saxeliT da romelic wmida

mamam amaRlebas daukavSira, aseve simboluradaa gamoxatuli

sagaloblebSic _ ufalma amaRlebiT codviT dacemuli kacTa buneba

ganaaxla. am SemTxvevaSi kvlav xdeba himnografiisa da ikonografiis

Tanxvedra Tematikis gamosaxvaSi. `amaRlda RmerTi RaRadebiTa da ufali

ÃmiTa sayÂrisaÁTa, raÁTa aRamaRlos adamis xati dacemuli da

mogÂvlinos Cuen wmida yofad sulTa CuenTa da ganmanaTleblad suli

nugeSinis mcemeli~ (Sin-72, 144r) _ aq saubaria suliwmidis gardamosvlaze,

romelic amaRlebidan me-10 dRes aResrula.

ferTametyvelebis TvalsazrisiT amaRlebis sagaloblebSi, iseve,

rogorc naTlisRebis sagaloblebSi, gamokveTilia mewamuli feri, Tumca

im gansxvavebiT, rom am SemTxvevaSi mewamulia zecad aRmavali uflis

samosi _ `da raÁsaTvis mewamul ars samoseli misi esreT, rameTu movals

bosoriT, romel ars ÃorcTa SesxmaÁ misi da vnebaÁ juariTa~ (Sin-72: 123r);

`ixiles raÁ mewamuli samoseli Seni, mÃsnelo, angelozTa krebulman

zecad aRslvasa Sensa~ (Sin-72: 126v); `vin-me ars ese aRmomavali edomiT da

mewamuliTa ganSuenebul ars~ (Sin-72: 123v). mewamuli feri sisxlis

semantikas Seicavs da rogorc ukve ganvixileT, saTaves Zveli aRTqmidan,

`gamoslvaTa wignidan~ iRebs. xolo imis ganmartebas, Tu ra kavSirSia

macxovris amaRlebasTan sisxlisa da mewamuli feris semantika, Tavad

sagaloblebi iZleva: `ÃorcTa SeerTebisaTÂs mewamul ars samoseli

meufisaÁ~ (Ath.63: 152v); `mewamul ars samoseli misi, romliTa, meufeo,

cxad-yofda ÃorciTa aRslvasa Sensa da moaswavebda aRmaRlebasa da

vnebaTa maT Sensa~ (Ath.63: 173v). amaRlebis wina dRis sagaloblebSi ki

macxovris mewamuli samoslis poeturi axsnaa: `raÁsa esreT mewamul ars

samoseli Seni, hkiTxvides Zalni mÃsnelsa, zecad raÁ aRvidoda, xolo

Page 118: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

118118118118

mÃsnelman man miugo, kacTa cxovrebis sawnexeli davwnixe~ (Ath.63, 158v);

sagaloblebSi gamoyenebuli tropuli saxe imave frazeologiiT gvxvdeba

grigol noselis qadagebaSi, romlis mixedviTac, zecad aRmaval meufes

ver cnoben angelozTa Zalni, radgan `igi gamoxveulia Cveni cxovrebis

Sesvril samoselSi, romelic gawiTlebulia adamianis cxovrebis

sawurSi gamovlis gamo~ (noseli 1991: 4). ufalma miiRo adamianuri buneba,

evno CvenTvis da jvarcmiT daRvrili sisxliT gamoisyida kacTa codvebi.

swored am sisxliTaa SeRebili misi samoseli mewamulad, rac Cveni

codvebis gamosyidvis niSania. aq kvlav meordeba kravisa da sisxlis

simbolizacia, romelic `sistemur xasiaTs iRebs da qarTuli sasuliero

mwerlobis poetikis moucilebeli komponenti xdeba. misi, rogorc

tropis, Sinaarsi farTovdeba ideis mizandasaxulobiT nakarnaxev poetur

konteqstSi~ (karbelaSvili 1997: 39), romelic TiTqmis yoveli

dResaswaulis gangebis masalaSi gvxvdeba.

vinaidan am dRis himnografiuli masalis ZiriTadi wyaro fsalmunia,

bunebrivia, himnografebs daviT mefsalmunec hyavT gandidebuli: `Ãmobda

winaÁwarmetyueli: vin ars ese, romeli aRmovals edomiT da raÁsa

mewamul ars samoseli misi~ (Sin-72, 131r); `RaRadebs RmrTivbrwyinvaled

daviT saRvToÁ RvTiv sulieri, amaRlda RaRadebiT ÃmiTa sayÂirisaÁTa

ufali zeciT~ (Sin-72, 144v); aseve, moxmobilia adamis, moses, zaqarias,

esaias, elias saxeebi. uflis amaRleba xom, rogorc sxva movlena,

winaswar iqna maT mier qadagebuli: `werilTa aRwerilni da brZenTa maT

RuTismetyvelTa qadagebani srul iqmnes dRes WeSmaritebiT~ (Ath.63: 157r);

`galobda mose da ityoda amaRlebisaTÂs mÃsnelisa, viTarmed cani

iSuÀbdiT da ganaZlierebdiT mas angelozni RuTisani~ (Sin-72: 116v); `esaia

ixila pirvel saydarTa maT maRalTa da aRmatebulTa RmerTi~ (Ath.63:

156r). cecxlovani etliT zecad elias aRmyvanebeli ufali dRes Tavad

maRldeba: `elia aRmÃdrda saSineliTa etliTa cecxlisaÁTa aRslvad

ÃorciTa viTarca zecad, xolo dRes TÂT Tavad RmerTi eliaÁsi

qerobinTa naTlisaTa Seiwynares bWeTa da ahyvanda zecad (Ath.63: 168r).

zecad aRmaval macxovars Tan ahyavs adami: `adam cTomili sacTuriTa

veSapisaÁTa beWTa aRiRe wyalobiT da aRiyvane zesknels caTa~ (Ath.63:

151v), _ am sagalobelSi kvlav meordeba saxarebiseuli `mwyemsi keTilis~

Page 119: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

119119119119

motivi. amaRlebis dResaswaulze aRsrulda zaqarias winaswarmetyveleba,

romelic asea sagalobelSi gamoxatuli: `romeli ityÂs, viTarmed dadgen

ferÃni uflisani mTasa zeTisxilTasa da yovelni kideni Tayuanis

scemdnen mas, vinaÁ-igi ÃorciTa amaRlda zecad~ (Ath.63: 164r).

zeTisxilis mTaze ufals Tan axldnen mociqulebi da, bunebrivia,

himnografebi maT Sesaxebac aRniSnaven. ioane minCxi maT `RvTis maRlisa

Svilad wodebulT~ uwodebs. amaRlebis win macxovarma akurTxa

mowafeebi _ `warvediT da aswaveT warmarTTa, raodeni gesma pirisagan

Cemisa~ (Sin-72: 120r), rac saxarebidan momdinareobs: `da hrqua maT:

warvediT yovelsa sofelsa da uqadageT saxarebaÁ ese yovelsa

dabadebulsa~ (mrk. 16, 15); (mT. 28, 19-20). aseve, saxarebiseuli epizodebia

sagaloblebSi gadmocemuli, rodesac mociqulebi moelian uflis mier

danapireb nugeSinismcemel suls. amaRlebis Semdeg, rodesac ufali

naTlis Rrubelma Seiwynara, mociqulebi kvlav zecas Sehyurebdnen,

zecidan gardamoÃda angelozi, romelmac amcno maT: `viTarca ese aw

amaRlda, egreTve moslvad ars amiTve ÃorciTa~ (minCxi; Ath.63: 169v-170r),

anu, ufali sayovelTao gansjisaTvis zecidan moevlineba kacobriobas.

zeciT momavali uflis Sesaxeb winaswarmetyvelebas pirvelad danielTan

vxvdebiT (danieli, 7, 13). amasve ambobs maTe maxarebeli: `maSin gamoCndes

saswauli Zisa kacisaÁ caTa Sina~ (mT. 24, 30).

`ara dagitevne Tquen oblad, movide Tquenda~ (in. 14, 18) _ anugeSebda

macxovari Tavis mowafeebs. swored es epizodi aqvT gamoyenebuli wyarod

himnografebs, rodesac zecad aRmavali macxovrisken Tvalmipyrobili

mociqulebis gancdebs gadmoscemen: `gixiles raÁ qadagTa SenTa, qriste

RmerTo, aRmavali zecad, ZrwoliT Tayuanis-gces da Ãmobdes lmobierad,

nu damiteveb Cuen oblad monaTa amaT SenTa, mÃsnelo, aramed mogvivline

nugeSinismcemeli~ (Ath.63: 149v-150r).

rogorc yvela dResaswaulis gangeba, amaRlebis sagaloblebic

mdidaria zogadi epiTetebiTa da metaforebiT _ ufalma daxsna mtrobis

Suakedeli, aRamaRla kacobrivi buneba da Tavadac `xatiTa kacisaÁTa~

amaRlda mamis wiaRSi, romelsac arasodes ganSorebia. aqtualuria

`SanTis~ paradigma, romelic ioane minCxis akrostiqul kanonSi gvxvdeba:

`uÃorcod movida uÃorcoTa Semoqmedi RmerTi da Seezava SanTi

Page 120: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

120120120120

augebeli SanTsa misagebelsa miwisagansa da RmerT-yo uqcevelad da

amaRlda zecad mamisa da RmrTisa~ (minCxi, Ath.63: 16v); amave kanonSi ioane

minCxi macxovris amaRlebas qerobinTa da serabinTa da qarTa zeda

amaRlebiT gamoxatavs, romlis wyaroc fsalmunia _ `ahÃda qriste

qerobinTa: da amaRlda qarTa zeda: frTeTa serabinTaÁsa ganvla cani~

(Ath.63: 169r); `da aRÃda xeruvimTa zeda da aRfrinda, da aRfrinda igi

frTeTa zeda qarTasa~ (fs. 17, 10).

Zveli aRTqmis, kerZod, ezekielis xilvaa wyaro ioane minCxis

sagaloblis saxismetyvelebisa, sadac is oTxsaxovan etlze amxedrebuli

macxovris zeaRsvlas warmoaCens: `ahmÃedrda dRes etlTa zeda

oTxxatedTa maT cxovelTa meufe Cueni qriste, da aR-raÁ-vidoda zeda~

(Ath.63: 169v). wm. makari egviptelis ganmartebiT, etli saxea zecad

aRmavali wmidanTa Sesakrebelisa. xolo oTxi cxoveli _ sulis oTxi

mTavari gulisTqmisa. rogorc arwivi umTavresia frinvelebSi, lomi _

cxovelebSi, xari _ Sinaur pirutyvebSi da kaci ki yovelTa mTavaria,

asevea, meufeni gulisTqmaTa: neba, sindisi, goneba da Semyvarebeli Zala

sulisa, romlisagan warmoiSveba siyvaruli. vinaidan amaRlebisas

macxovarma Tan aiyvana adamianis dacemuli buneba, swored am saTnoebebze

amaRlebuli aRvida mamis wiaRSi.

sadResaswaulo gangebaSi Semkobilia RvTismSobeli deda, romelsac

cxovrebis mizezsa da kacTa zecad aRmyvanebel kibes uwodeben;

mTavarangeloz gabrielTan erTad `gixarodens~ Seasxamen naTlis

palatad wodebul cisa da qveynis SemaerTebel qalwuls.

`queyanisaÁ quÀ dauteoT da miwisaÁ mivsceT miwad. da aRvixilneT

Tualni zecad mimarT mokudavTa amaT da zeTisxilTa mTad aRvideT~ (Sin-

72: 114r), _ himnografebi TavianT movaleobas axseneben adamianebs,

romlebic kvlav RvTis samyoflis ziarni gaxdnen macxovris gankacebiT,

SobiT, jvarcmiT, aRdgomiTa da amaRlebiT. swored es igulisxmeba

sagalobelSi: `ucxo ars SobaÁ Seni da ucxo ars mkudreTiT aRdgomaÁ

Seni da ucxo da saSinel amaRlebaÁ Seni RrubliTa naTlisaÁTa zecas,

macxovar, raJams viTarca mzis Tualman, etliTa mier saRmrToTa

ganhvlen samyaroni caTani~ (Ath.63: 152r). da rom Cveni Tvalebic maradis

Page 121: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

121121121121

zecisken unda iyos mipyrobili, sadac amaRlda ufali Cveni da yovel

Cvengans dautova nugeSi masTan amaRlebisa.

$6. sulTmofenobis dResaswaulis sagalobelTa $6. sulTmofenobis dResaswaulis sagalobelTa $6. sulTmofenobis dResaswaulis sagalobelTa $6. sulTmofenobis dResaswaulis sagalobelTa

saxismetyvelebiTi aspeqtisaxismetyvelebiTi aspeqtisaxismetyvelebiTi aspeqtisaxismetyvelebiTi aspeqti

suliwmidis mofenis dResaswauli, romelic aRdgomidan 50-e dRes

aRiniSneba, dadgenil iqna 305 wels elviras saeklesio krebaze da IV

saukuneSi sayovelTaod iqna aRiarebuli. dResaswauls safuZvlad udevs

`saqme mociqulTas~ II TavSi aRwerili movlena: `da aRsrulebasa mas

dRisa meergasisasa, iyvnes yovelni erTbamad urTierTas, da iyo

meyseulad zeciT oxraÁ, viTarca mowevnaÁ qarisa sastikisaÁ, da aRivso

yoveli igi saxli, sada-igi iyvnes msxdomare. da eCuennes maT ganyofani

enaTani viTarca cecxlisani, da daadgra TiToeulad kacad-kacadsa maTsa

zeda. da aRivsnes yovelni suliTa wmidiTa da iwyes sityuad ucxoTa

enaTa, viTarca suli igi moscemda maT sityuad~ (saqme, 2, 1-4). amaRlebis

win macxovari aimedebs mociqulebs, rom oblad ar datovebs maT da

nugeSinismcemels mouvlens: `moiRoT Zali moslvasa sulisa wmidisasa

Tquen zeda, da iyvneT Cemda mowame ierusalÀms da yovelsa huriastansa

da samariasa da vidre dasasrulamde queyanisa~ (saqme, 1, 8).

aRsaniSnavia, rom sulTmofenobis dResaswaulis uZvelesi

saxelwodebaa martÂria, anu martvilia. am terminis berZnul

warmomavlobas pirvelad k. kekeliZem miaqcia yuradReba (kekeliZe 1956:

127) qarTuli eartologiuri weliwadis mimoxilvisas. Tumca, is fiqrobs,

rom `martÂria~, anu `damowmeba~ dakavSirebulia mowameTa, martvilTa

pativis migebasTan, radganac am dRes xdeboda maTi moxsenieba.

gansxvavebul da, Cveni azriT, marTebul daskvnas gvTavazobs eqvTime

koWlamazaSvili, romlis azriTac, martÂria `gviCvenebs, rom am dRes

moxda damowmeba (berZ. `martviria~) qristes RvTaebobisa, radganac

aRsrulda mowafeebisaTvis mis mier micemuli aRTqma, mokle xanSi

suliwmidis movlinebis Sesaxeb~ (koWlamazaSvili 2005: 67).

Page 122: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

122122122122

mociqulTa saqmeSi aRwerili epizodi gvxvdeba ioane minCxis

sagaloblebSic: `viTarca aRuTqua mowafeTa sibrZneman da sityuaman

utyuelman movlinebad zeciT suli wmidaÁ, dRes movida igi maT zeda da

gananaTlna man ubrwyinvales naTelsa mzisasa~ (Ath.63: 216r) da

sulTmofenobis sadResaswaulo sakiTxavebSic _ `amaRlebasa qristessa

Semdgomad aTTa maT dReTa~ _ suliwmida cecxlis enebiT gardamovida

mociqulebze; `da dResa amas meergasesa iqmna oxraÁ viTarca mowevnaÁ

zeciT qarisa sastikisaÁ da aRivso saxli igi, sada sxdes qristes

mociqulni~ (Ath.63: 208r); `mosca mociqulTa zecad suli cxoveli saxed

cecxlisa da ganuyvna maT enani ganaTlebad yovlisa soflisa~

(Ath.63:206r).

sulTmofenobis dResaswauli erTgvarad agvirgvinebs macxovris

moRvaweobas amqveynad, romlis Semdgomac iwyeba axali rjuli, axali

aRTqma, axali _ zeciuri cxovreba, rac sagaloblebSic aisaxa _

`ukuanaÁsknelsa amas da didsa dResaswaulsa brwyinvaled

vdResaswaulobdeT erno~ (Ath.63: 206r).

suliwmidis mofenis dResaswaulis sagaloblebSi, bunebrivia, yvelaze

meti adgili RvTaebis erT-erTi hipostasis _ suliwmidis _ gandidebas

eTmoba, simboloTagan ki _ cecxls, radganac suliwmida cecxlis saxiT

daadga mociqulebs Tavs: `moiwia dRes moberviTa suli cxoveli maRliT

xmiTa oxrisaÁTa meTevzurTa maT mociqulTa zeda da mravalferTa enaTa

cecxlisaTa ganuyofda maT~ (Ath.63: 209r).

suliwmidisadmi miZRvnili sagaloblebi sagulisxmoa sxva

TvalsazrisiTac. rogorc ukve aRvniSneT, himnografias swored

liturgikuli datvirTva ganasxvavebs sasuliero mwerlobis sxva

Janrebisagan; masSi Teologiuri da literaturuli teqsti ganuyofelia.

sxva Janris TxzulebaTa msgavsad, verc is gascdeba im CarCoebs, rac

saeklesio krebebisa Tu wmida mamaTa swavlebebisagan iqna

kanonizirebuli. Tumca, himnografebi mainc axerxeben TavianTi

originalobis gamoxatvasa da swored am emociuri fonis SemotaniT

axdenen msmenelTan identificirebas. am mxriv marTlac gamorCeulia

ioane minCxi Tavisi individualobiT, mxatvrul-gamomsaxvelobiTi

saSualebebiTa da introspeqciiT.

Page 123: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

123123123123

`brZenman xuroTmoZRvarman aswava sibrZne RvTisa sibrZnis

mqadagebelTa~ (Ath.63, 218r), _ ufali xuroTmoZRvaria, romelmac

mociqulebs aswavla sibrZne, axal rjulze damyarebuli axali samyaros

Senebisa; `Soris orTa cxovelTa TÂTmnaTobi, Tanaswori brwyinvalebaÁ,

yovelTa dabadebulTa bunebisa mflobeli, dafarulTa mxedveli, suli

yovlisa ganmkiTxveli, gardamoÃda RmrTismetyuelTa zeda zeciT,

viTarca cecxli~ (Ath. 63, 2017v). ioane minCxis mixedviT, `moberviTa movida

zeciT suli cxoveli ganzraxviTa da gangebiTa mamisa da ZisaÁTa, ara

brZanebiT, aramed nefsiT erTobisa nebiTa nugeSinismcemelad erTa

morwmuneTa~ (Ath.63, 217v). mama RmerTis, Ze RmerTisa da suliwmidis

erTarseboba-samebobas qadagebs wm. basili kesarieli homiliaSi `sulisa

wmidisaTÂs~: `sami TÂTebaÁ da erTi RmrTeebaÁ... arca Jameulad ganyofil

arian urTierTas, arca erTi erTisagan gankueTil da Seracxil ars,

viTarca samiTa TÂTebisa ganyofil...~ (basili kesarielis... 1983: 168-169).

ioane minCxisTvis damaxasiaTebelia transcendenturobis gadmocema

martivad, lamazad da imavdroulad, siRrmiseulad; ise, rom msmenelic

Tanaziari gaxados im movlenisa, romelsac gadmoscems: `sulo Seucavo,

arseba daubadebelo, ukudao RmerTo dambadebelo, mowyalebiT moxued

mamisa nebiTa, Zisa, ÃsnilTa nugeSinismcemelad, sitkboebiT da wamebad

WeSmaritebisa qristes RmrTeebisa~ (Ath.63: 202r).

suliwmidisadmi miZRvnil sagaloblebSi gamokveTilia

himnografiisaTvis damaxasiaTebeli drosivrculi maradiuloba _

`romeli pirvel wyalTa zeda iqceodi da hnaTobdi ufskrulsa siRrmesa,

naTeli mamisa da Zisa TanamnaTobi, moxued nugeSinismcemelad~ (Ath.63,

204v); `romeli iordanes naTlis Rebasa qristessa xilviTa miT

tredisaÁTa gardamoÃda, dRes oxriTa saSineliTa qariTa sastikiTa

elviTa cecxlebriTa movida~ (Ath.63: 202v-203r).

martviliis dResaswaulis sagaloblebSi suliwmida mravali

epiTetiTaa saxeldebuli _ suli cxovelsmyofeli, suli saxieri, suli

ganaxlebisa, suli sibrZnisa RvTisa, saRmrTo sikeTeTa uxvad momcemi,

magram yvelaze xSirad mas uwodeben nugeSinismcemel suls, rac

saxarebidan momdinareobs: `xolo raJams movides nugeSinis-mcemeli igi,

romeli me movavlino Tquenda mamisa Cemisa mier, suli WeSmaritebisaÁ,

Page 124: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

124124124124

romeli mamisagan gamovals, man wamos CemTÂs~ (ioane, 16, 26); `dRes

mohfine, macxovar, suli nugeSinis-mcemeli ÃorcielTa kacTa zeda,

viTarca sTqu pirvel~ (Ath.63: 203v); `sulo saxiero da sulo nugeSinis-

mcemelo, saRmrToTa keTilTa uxuad momatyuebelo~ (Ath.63: 204r).

suliwmidisadmi sxvadasxva epiTetiT saxeldeba himnografiam bibliuri

tradiciidan isazrdova. Zveli aRTqmis mixedviT, suliwmidas ewodeba

`suli uflisaÁ~ (sibrZ. 1, 7), TÂT ufali (god. ier. 4, 40), suli sibrZnisa,

mecnierebisa, ganzraxvisa, Zlierebisa, gulisÃmis-yofisa, krZalulebisa,

SiSisa RmrTisa (esaia, II, 2); Semoqmedi, dambadebeli: `suli wmidaÁ ars,

romelman dambada me~ (iob. 33, 4), `sityÂTa uflisaÁTa cani daemtkicnes

da suliTa pirisa misisaÁTa yoveli Zali maTi~ (fs. 32, 6).

basili kesarielis swavlebiT, axal aRTqmaSi suliwmidas sxva

saxeldebebi gaaCnia: movlinebaÁ, mocemaÁ, ganyofaÁ, moniWebaÁ, STabervaÁ,

aRTqmaÁ, locvaÁ... `me var Tquen Soris, ityÂs ufali da suli Cemi

iyofebis Tquen zeda~ (ioane, 15, 26), `suliTa RmrTisaÁTa ganvasxam

eSmakTa~ (mT. 12, 28). Tu Zvel aRTqmaSi winaswarmetyvelebi ambobdnen: `amas

ityÂs ufali~, axal aRTqmaSi mociqulebi amboben: `amas ityÂs suli

wmidaÁ~.

himnografiaSi RvTis mesame hipostasi _ suliwmida, ZiriTadad,

kreacionizmis procesSi SemoqmedebiTi funqciiTaa warmoCenili.

martviliis dResaswaulSi ki aqcentirebulia misi, rogorc

nugeSinismcemlis funqcia: `sulo Seucavo, arseba daubadebelo, ukudavo,

RmerTo dambadebelo, mowyalebiT moxued mamisa nebiTa Zisa ÃsnilTa

nugeSinismcemelad sitkboebiT da wamebad WeSmaritsa qristes RmrTeebasa

da mxilebad soflisa coduaTaTÂs~ (minCxi: Ath.63, 208r).

pavle mociqulis swavlebiT, mamisa da Zis saqmeni suliwmidisagan

gancxaddeba: `vin uwyis kacisaÁ kacTaganman, garna sulmanve misman,

egreTve RmrTisaÁ vin uwyis, garna sulmanve RmrTisaman~ (I kor. 2, 11).

Teologiuri swavlebiT, adamiani suliwmidis WurWlad iwodeba, radgan

suliwmida yovel maTganSia davanebuli da adamianic suliTaa

Sefasebuli: `Tqven ara ÃorciTa xarT, aramed suliTa, rameTu suli

RmrTisaÁ ars Tquen Soris, ukueTu kula vismes suli RmrTisaÁ ara

aqundes, igi ara ars qristesi~ (rom. 8, 9). basili kesarieli Tavis

Page 125: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

125125125125

homiliaSi ambobs, rom adamianebs RmrTis gangebas suliwmida

gamoucxadebs: `damkÂdrebaÁ RmrTisaÁ Cuen Soris sulisa mier iqmnebisa...

rameTu dabadebulTa gamocxadebaÁ uÃms cnobad saqmeTa RmrTisaTa, xolo

suli wmida gamogÂcxadebs Cuen~ (basili kesarielis... 1983: 163-165).

suliwmidis gardamosvlis Semdeg suliwmida damkvidrda qristes

mociqulebsa da qristianul eklesiaSi: `xolo odes movides suli igi

WeSmaritebisaÁ, giZRodes Tquen WeSmaritebasa yovelsa, rameTu ara

ityodis TaviT TÂsiT, aramed raodeni-ra esmes, ityodis da momavali igi

giTxras Tquen~ (ioane, 16, 13). ioane minCxic swored eklesiis dafuZnebaze

miuTiTebs: `wyalobiT moÃsenebulsa ersa warmarTTasa, romelTaTÂs

gardamoÃda TÂT Tavadi Ze RmrTisaÁ, dRes kualad mouvlina mowyalebiT

suli nugeSinismcemeli~ (Ath. 63: 216v); `gananaTlna dRes mociqulni

moslvaman sulisa wmidisaman, ganamtkicna da ganaZlierna warmarTTa

mimarT eniTa cecxlisaÁTa qadagebad gamouTqumelsa mas erTarsebisa

Zlierebisa~ (Ath. 63: 217r).

suliwmidis madliT aRivso saxli, sadac mociqulebi imyofebodnen. wm.

ioane oqropiris egzegezis mixedviT, saxli aq samyarod unda iqnas

gaazrebuli. qristes brwyinvale aRdgomidan ormocdameaTe da

amaRlebidan meaTe dRes suliwmidis madliT aRivso mTeli samyaro. Tu

manam mociqulebs (Zveli aRTqmis periodSi ki winaswarmetyvelebs)

urTierToba mxolod sakuTar xalxTan hqondaT, swored uflis nebiTa da

suliwmidis madliT mociqulebi mTel samyaros ekontaqtebian. `vis araÁ

ukÂrdes sakÂrvelebaÁ ese. mociqulni erTsityua iyvnes, xolo naTesavTa

maT mravalenaTa mecnierebiT esmoda sityuaÁ maTi da SiSi didi iyo

yovelTa zeda (minCxi, Ath.63: 217v). mociqulTa meoxebiT suliwmidis

madlis yovel xorcielze mofenas winaswarmetyvelebs ioveli (ioveli 2,

28; 14, 16-17; 14, 25-26; 15, 26; 16, 7-8; 16, 12-13...); ieremia (ier. 31, 33); ioane

naTlismcemeli (mT. 3, 11).

pavles epistoleTa mixedviT, suliwmidis gardamosvla dafaruli

saidumlos gancxadebas moaswavebs, romelic yoveli adamianis sulieri

naTliT ganmanaTlebelia. am Tvalsazriss vxvdebiT rogorc

himnografiaSi, ise homiletikaSic: `suli yolad wmidaÁ, erTarsi da

Tanamosaydre mamisa da ZisaÁ, naTeli sruli naTlisagan srulisa

Page 126: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

126126126126

gamobrwyinvebuli, mamisagan da Zisa mier mocemuli, romeli-igi

gananaTlebs yovelsa kacsa, momavalsa soflad, RmrTeebisa ZaliTa

ZlieriTa~ (Ath. 63: 202v); `iyo naTeli WeSmariti, romeli gananaTlebs

yovelsa kacsa, momavalsa soflad, mamaÁ; iyo naTeli WeSmariti, romeli

gananaTlebs yovelsa kacsa, momavalsa soflad, ZÀ; iyo naTeli WeSmariti,

romeli gananaTlebs yovelsa kacsa, momavalsa soflad, suli wmidaÁ; da

nugeSinismcemeli iyo~ (basili kesarielis... 1983: 165).

rogorc aRvniSneT, am dResaswaulis sagaloblebis simboloTagan

yvelaze uxvad cecxlis simbolo gvxvdeba, rasac saxarebiseuli istoria

udevs safuZvlad.

wmida werilSi cecxli xSirad RvTis gamocxadebasTanaa

dakavSirebuli (mag. sinas mTaze), imaves vkiTxulobT me-17 fsalmunsa da

ambakumis galobaSi.

`cecxli _ aris erTi oTxTa kavSirTagani, subuqi da uzeaRmavlesi

sxvaTa, mwvelobiTa da ganmanaTlobiTi, mÃurvali da Ãmeli pirvelisa

dRisa dabadebuli Semoqmedisa mier~ (orbeliani 1993: 333).

sasuliero mwerlobaSi cecxli orsaxovani simbolikiTaa

warmodgenili. misi ambivalenturobis pirvelsaxe wmida werilia: `man

naTel-gces Tquen suliTa wmidiTa da cecxliTa~ (mT. 3, 11) // `warvediT

Cuengan, wyeulno, cecxlsa mas saukunesa, romeli ganmzadebul ars

eSmakisaTÂs da angelozTa misTaTÂs~ (mT. 25, 41).

Zveli aRTqmis epoqaSi cecxli RmrTisgan gardamodioda da msxverplad

gamzadebul tarigs wvavda. cecxli gardamoxda zeciT aRTqmis kidobnis

kurTxevisas da uflis brZanebiT, igi mudam Caumqrali unda yofiliyo.

wminda cecxli zogjer win uZRoda saomrad mimaval ers. ebraelebs

SabaTobiT cecxli ar unda aenToT TavianT sacxovrebelSi (gam. 35, 3).

sityva `cecxli~ xSirad gamoiyeneboda, rogorc metafora Zlieri

gansacdelis an didi danaklisis gamosaxatad. cecxlis bolo qmedeba

iqneba samyaros dasasruls: `xolo moiwios dRe igi uflisaÁ, viTarca

mparavi RamisaÁ, romelsa Sina cani mZafriad warÃden da wesni igi

daiwunen da dazulen da queyanaÁ da mas Sina saqmeni daiwunen (2pet. 3, 10);

`kacad-kacadisa igi saqme, viTarca-raÁ iyos, cecxlman gamoscados (1kor.

3, 13).

Page 127: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

127127127127

Cauqrobel cecxlSi wviT gamoxataven jojoxeTSi codvilTa tanjvas

(gamocx. 14, 10; 20, 10).

magram cecxli wmida werilSi mxolod fizikuri saxiT ar gamoixateba;

umetesad sulieri TvalsazrisiTaa warmoCenili, ramac sasuliero

mwerlobaSi sxvadasxgvari formiT hpova asaxva. cecxlTanaa Sedarebuli

RvTisadmi mgznebare siyvaruli (qeba-qebaTa, 8, 6); adamianis mouTokavi ena

(igav. 16, 27; iak. 3, 5); RvTis sityva (ier. 23, 29) da, rac mTavaria, Tavad

ufali iwodeba cecxlad: `RmerTi Cueni cecxl ganmlevel ars~ (ebr. 12,

29). ufals cecxls uwodebs daviT mefsalmunec: `viTarca cvili raÁ

dadnis winaSe cecxlsa...~ (fs. 67, 2) _ rogorc cvili dneba cecxlis

simxurvaliT, aseve eSmakni _ qristes gamoCeniT, radganac macxovari

ganmdevnelia ukeTurebisa, rac saxarebis araerTi epizodiT dasturdeba.

`cecxli mis winaSe aRatydes da garemoÁs missa niavqari friad (fs. 49, 3)

_ am SemTxvevaSic cecxli aris sityva, saRmrTo moZRvrebis gamomxatveli,

romelic dawvavs ukeTurT da gananaTlebs qristes mimdevarT. 28-e

fsalmunis muxlis `Ãmaman uflisaman gankueTis ali cecxlisaÁ~,

ganmartebisas basili didi cecxlis raobas exeba da mis orsaxovan

bunebaSi gansaxovnebul naTlisa da bnelis Widilsac warmoaCens: `xma

uflisa kveTs bunebriv uwyvetobasa da erTianobas cecxlisa. Tumca,

kacobrivi gansjiT cecxli ganukveTeli da ganuyofeli Cans, magram

brZanebiT RmrTisa igi ganikveTeba da daiyofa. vfiqrob, rom cecxli,

gamzadebuli satanisa da misi angelozebis dasasjelad, uflis xmiT ise

ganikveTa, rom misTvis damaxasiaTebeli ori Tvisebidan, saxeldobr:

damwveli da manaTobeli Zalebidan, mrisxane da damsjeli maT ergebaT

wilad, romelTac dawva daimsaxures, xolo manaTobeli da brwyinvale _

sixaruliT aRsavseTaTvis Svebis mimniWeblad iqneba gankuTvnili.

amitomac xma uflisa, romelic cecxlis als gankveTs da gayofs,

saWiroa, raTa cecxlis nawili, romelic ar anaTebs, damsjelad iqces,

xolo romelic ar wvavs, gansasveneblad darCes~ (basili didi 2002: 88).

cecxlis raobas kirile ierusalimelic ganmartavs martviliisadmi

miZRvnil homiliaSi: `da eCuennes maT ganyofani enaTani viTarca cecxli

da daadgra TiToeulsa maTsa zeda, da aRivsnes yovelni suliTa wmidiTa.

cecxlisa eniTa miiRebdes, ara Semwuvelisa, aramed macxovarebisa mis

Page 128: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

128128128128

cecxlisasa, romelman ekali codvisaÁ SewÂs da suli brwyinvale qmnis,

romeli-igi awca esreve moslvad ars Tquen zeda da eklovani igi codvaÁ

mogispos da ganlios~ (kirile ierusalimeli 1959: 187).

`israd gamoCndes lesulad, damamÃobelad sacTurisa mterisasa

yovlad-qebulni mociqulni, gamoÃurvebulni sulisa mier~ (Ath.63: 221r).

rogorc kirile ierusalimeli aRniSnavs, Tuki manam `motyinareÁ igi

maxÂli ayenebda samoTxed Seslvasa~, am dRes `cxorebisa mis cecxlisa

eniTa kualad ukmoago madli igi~ (kirile ierusalimeli 1959: 187). uflis

madlis mofenasa da sasufevelSi dabrunebas warmoaCens himnografic:

`dRes gamouTqumelad zraxvides wmidani mociqulni eniTa cecxlisaÁTa

sityuaTa madlisaTa, romliTa gÂÃsnes Cuen, warmarTTa krebulni,

tyueobisagan mterTa borotisa da keTilad msaxurebasa zeda saRmrTosa

daguamtkicnes~ (Ath. 63:220v-221r).

cecxli, rogorc RvTiuri naTlis simbolo, mosesTan Tu Seuwveli

mayvlovaniT warsdga, mociqulebze cecxlovani enebis saxiT gardamovida,

`romelman sinas Sjuli mosca RmrTisa mxilvelsa moses, aman sions

mociqulTa mouvlina suli wmidaÁ mamaTa CuenTa RmerTman da saxed

cecxlisa ganuxvna maT enani~ (Ath.63: 219v). Seuwvelad moedo maT da

aRavso RvTiuri niWiT, ris Sedegadac `utyu-iqmnes mravalmetyuelebani

igi brZenTani da aRityunes uswavlelni saRmrToTa maT sityuaTa,

viTarca miscemda maT suli wmidaÁ, asmendes yovelTa TÂTosaxeTa maT

enaTa~ (Ath.63: 217r). mociqulebze gardamosuli cecxlis enebis

Seuwvelobas kirile ierusalimeli ase ganmartavs: `ukueTu cecxli igi

sizrqesa mas uferulisa rkinisasa SeÃdis Sinagan da yovladve qmnis igi

cecxl, da cecxli igi iqmnis mÃurvale da Savi igi iqmnis mbrwyinvale,

ukueTu cecxli Ãorcieli Ãorcielsa mas rkinasa SeÃdis da esrÀT

sruliad brwyinvale iqmnis, Sen raÁsa gikÂrs, viTarmed suli wmidaÁ

Sevides Sinagansa sulsa~ (kirile ierusalimeli 1959: 186-187).

martviliis sagaloblebSi mociqulTa mier sxvadasxva enaze

ametyvelebacaa aqcentirebuli. es epizodi saqme mociqulTadanaa

cnobili. ioane minCxi saxeTa paralelizmiT erTmaneTTan akavSirebs

Zveli aRTqmidan babilonis godolis darRvevas, enebis aRrevas da axali

aRTqmidan mociqulTa sxvadasxva enebze ametyvelebas. Tu Zvel aRTqmaSi

Page 129: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

129129129129

enebis aRreva erebis gaTiSvis safuZveli iyo, axal aRTqmaSi sxvadasxva

enaze ametyveleba samyaros gamTlianebis sawindari Seiqna. `Zali sulisaÁ

saRmrToÁ moiwia dRes maRliT, romelman Seurina enani pirvelTa maT

SekrebulTani, xolo dRes enaTa ganyofiTa aqa aswava cnobaÁ samebisaÁ

morwmuneTa~ (Ath. 63: 208v). ioane oqropiris egzegezis mixedviT, `odesme

enani RmrTisagan risxviTa ganiwvalnes ukeTurebisaTÂs kacTaÁsa, xolo

amas dResa Sina wyalobiTa da madliTa sulisa wmidisaÁTa moecnes

SewevnisaTÂs soflisa; maSin ganibnines, raÁTa moyuasman moyusisa TÂsisaÁ

nu isminos, aw moecnes, raÁTa isminon, iswaon da gulisÃma-yon... mas Jamsa

ganibnines enani godlisa misTÂs, romeli aReSÀnebodan borotad, da aqa

momecnes enani, raÁTa daemÃunen codvani, romelni aReSÀnebian sacTurad.

da gamovides enani Semdgomad enaTa, raÁTa Semoiyvannes igini saxlsa

cxorebisasa~ (ioane oqropiri 1959: 181).

martviliis dResaswaulis sagaloblebSi gvxvdeba, aseve, RvTismSoblis

simboloebi, zogadi epiTetebi, romlebic himnidan himnSi meordebian,

rogorc mxatvruli gamomsaxvelobis myari formebi. Cveni mizani iyo,

warmogveCina is specifikuri saxe-simboloebi, romlebic sulTmofenobis

dResaswaulisTvisaa damaxasiaTebeli; maTi wyaroebi, paralelebi

sasuliero mwerlobis sxva dargebTan da gamomsaxvelobiTi saSualebebi,

riTac adamianis gonebisaTvis miuwvdomeli, aTaswleulebis win

aRsrulebuli saRmrTo saidumlo himnografTa mier kidev erTxel

saCinovdeba ise, rom TiToeuli msmeneli misi Tanaziari xdeba da ioane

minCxTan erTad uRaRadebs suliwmidas: `sulo kacTmoyvareo, sulo

uxilavo da gamouTqumelo da mTavaro, meored viSveniT Sen mier da

gadidebT Sen. Seiwire sarwmunoebaÁ Cueni da mkÂdr-iqmen Cuen Tana

ganuSorebelad ukunisamde~ (Ath. 63: 218v).

$$$$7. 7. 7. 7. naTlisa da jvris naTlisa da jvris naTlisa da jvris naTlisa da jvris simbolur saxeTa transformaciasimbolur saxeTa transformaciasimbolur saxeTa transformaciasimbolur saxeTa transformacia

feriscvalebisa da jvarT feriscvalebisa da jvarT feriscvalebisa da jvarT feriscvalebisa da jvarTamaRlebis dResaswaulTa amaRlebis dResaswaulTa amaRlebis dResaswaulTa amaRlebis dResaswaulTa

sagaloblebis mixedviTsagaloblebis mixedviTsagaloblebis mixedviTsagaloblebis mixedviT

`dasabamad qmnna RmerTman caÁ da queyanaÁ. xolo queyanaÁ iyo uxilav

da ganumzadebel da bneli zeda ufskrulTa da suli RmrTisaÁ iqceoda

Page 130: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

130130130130

zeda wyalTa. da Tqua RmerTman: iqmenin naTeli da iqmna naTeli~ (Sesaqme

1, 1-3). naTeli aris pirveli, rasac ufali qmnis qveynierebis dabadebis

pirvelsave dRes da rac, faqtobrivad, safuZvelia xiluli da uxilavi

samyarosi. Sesabamisad, naTeli wamyvani saxe-simboloa qristianuli

mwerlobisaTvis da gansakuTrebiT, himnografiisaTvis.

naTlis esTetikis safuZvlebi SeiZleba daiZebnos rogorc bibliaSi,

ise antikur literaturasa da qarTul miTosSi. samecniero literaturSi

naTlis raoba da esTetika srulad daamuSava da misi wyaroebic moiZia v.

nozaZem (nozaZe 1963).

r. siraZem mzisa da vazis simbolikis warmoCeniT aRniSna, rom

qristianobam gansaxovnebis Zveli formebi gamoiyena, rogorc arqetipi da

axal esTetikas Seurwya (siraZe 1987: 15). mkvlevaris mosazrebiT, naTlis

esTetika qarTuli saxismetyvelebisaTvis jer kidev warmarTuli

kulturidanaa damaxasiaTebeli, SemdgomSi ki misi amgvari aRqma

qristianul gagebas Seerwya: `warmarTul warmodgenas – yurZnis

marcvalSi mze ixedebao _ cvlis qristianuli simbolika: `me var venaxi

da mamaÁ Cemi moqmed ars~ (siraZe 1987: 15).

sainteresod aqvs axsnili axalgazrda mkvlevars, T. biganiSvils

naTlis transformireba ramdenime formaSi: `naTeli, rogorc poeturi

saxe, transformirebulia vazis, Rvinis, sisxlisa da puris formebSi:

zecidan gardamosuli manana aris simbolo qristes xorcisa, romlis

xiluli saxec liturgiaze aris puri. qristes sisxli, romelic Rvinis

saxiTaa warmodgenili, aris naTeli, romelic mzis saxiTaa vazSi

CaRvrili da qriste ki venaxia, xolo mama `moqmedi ars~ (biganiSvili

2005: 35).

naTeli ara mxolod wamyvani saxe-simboloa qristianul azrovnebaSi,

aramed is, imavdroulad, warmoadgens simboloTa jaWvs, anu, xsnis sxva

saxe-simboloebsac. Zvel aRTqmaSi, bibliuri kosmogoniis mixedviT,

naTeli xiluli da uxilavi samyaros materialur safuZvelTanaa

gaigivebuli, axal aRTqmaSi ki _ RmerTTan, rac ioanes saxarebaSia

gancxadebuli: `mis Tana cxorebaÁ iyo da cxorebaÁ igi iyo naTel kacTa.

da naTeli igi bnelsa Sina Cans, da bneli igi mas ver ewia~ (in. 1, 4-5); `me

var naTeli soflisaÁ, romeli Semomidges me, ara vidodis bnelsa, aramed

Page 131: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

131131131131

aqundes naTeli cxorebisaÁ~ (in. 8, 12); `mcired Jam naTeli Tquen Tana

ars. vidodeT, vidre naTeli gaqusRa, raÁTa ara gewios Tquen bneli,

rameTu romeli valn bnelsa, ara uwyin, vidre valn. vidre naTeli gaqus,

grwmenin naTeli, raÁTa Ze naTlis iyvneT~ (in. 12, 35-36).

dogmatur RvTismetyvelebaSic RmerTi saxeldebulia, rogorc naTeli,

rasac mrwamsis simbolos meore muxlSi vxvdebiT: `naTeli naTlisagan da

RmerTi WeSmariti RmrTisagan WeSmaritisa, Sobili da ara qmnili

erTarsi mamisa, romlisagan yoveli Seiqmna~. es bunebrivicaa, radgan

dogmaturi RvTismetyveleba wmida werils efuZneba, iseve, rogorc

himnografia. amis erT-erTi, gansakuTrebulad momxibvleli nimuSi ioane

minCxTan SegviZlia davimowmoT: `RmerTi zeciT queyanad moxued da kacni

zecad aRiyvanen, naTeli xar dauRamebeli, TÂTmnaTobi naTlisagan mamisa

gamosruli, suliT wmidiTurT Tana didebuli, Seurevneli da

ganuyofeli, RmerTi mxoloÁ, keTilismyofeli SenTa dabadebulTaÁ,

romelnica gakurTxeven aw da ukunisamde~ (minCxi 1987: 326). bibliuri

saxismetyvelebiT xom RmerTi aris maradiuli, uJamo, dauRamebeli,

miuaCrdilebeli naTeli, romelmac Seqmna xiluli naTeli. bibliis

arqetipuli mocemuloba ki himnografiaSi sxvadasxva formis paradigmul

monacemad transformirdeba.

naTlis simbolikis dominanturoba himnografiaSic SeimCneva,

gansakuTrebiT ki macxovris feriscvalebis dResaswaulisadmi miZRvnil

sagaloblebSi, radgan Taboris mTaze feriscvalebisas ieso qriste

mowafeebis winaSe naTliT Semosili warsdga: `da Semdgomad equsisa

dRisa wariyvanna iesu petre da iakob da iovane, ZmaÁ misi, da aRiyvanna

igini mTasa maRalsa TÂsagan. da icvala maT winaSe sxuad ferad, da

gabrwyinda piri misi, viTarca mze, xolo samoseli misi iqmna spetak,

viTarca naTeli~ (mT. 17, 1-2).

n. sulavam nikoloz gulaberisZis `galobani suetisa cxovelisanis~

analizisas (romelsac naTlis simboluri warmosaxviT gamorCeul

Txzulebad miiCnevs) gamokveTa naTlis simbolikis zogadi aspeqtebi: `1.

samyaros Seqmnamde arsebobda dausabamo, usawyiso, uJamo, Seuqmneli,

daubadebeli, uxilavi, maradiuli naTeli, rac `naTelis~ sulier aspeqts

gulisxmobs. igi RmerTis simboluri saxelia; 2. bibliuri kosmogoniis

Page 132: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

132132132132

mixedviT, xiluli naTeli Seiqmna kreaciis meoTxe dRes, romlis wyarod

uJamo, daubadebeli naTelia miCneuli. esaa fizikurad arsebuli naTeli,

`naTelis~ fizikuri aspeqti; 3. qristes movlineba, Ze RmerTos

ganxorcieleba saRvTismetyvelo literaturaSi `naTelis~ `naTlisagan~

warmoSobaa, ramac `naTelis~ Ze RmerTis hipostasur saxelad miCnevis

safuZveli Seqmna; 4. Teologiur-filosofiur TxzulebebSi,

patristikul-hagiografiul da himnografiul mwerlobaSi naTelma

simbolurTan erTad alegoriuli datvirTvac miiRo da `naTeli~

keTilis sawyisad iqna aRiarebuli, bneli ki _ borotebisa; 5. gvian

SuasaukuneebSi naTels daekisra esTetikuri funqciac, radgan igi

adamianis silamazisa da Sinagani bunebis gamoxatvis simbolod daisaxa~

(sulava 2003: 63-64).

Taboris mTaze macxovris naTels TvaliT uxilavsa da gonebiT

miuwvdomels uwodebs ioane minCxi feriscvalebisadmi miZRvnil kanonSi:

`TualiT uxilavi naTeli da sasmenelTa usmeneli, romeli gonebasa

kacTasa araÁ mouÃda viTarmca vin gamoTqua WeSmaritad? ese naTeli dRes

gamoecxada sayuarelTa maT TÂsTa mowafeTa~ (minCxi 1987: 324).

Teologiuri swavlebiT, naTeli, romliTac ixilveboda gankacebuli

macxovari mociqulTa winaSe, mas im dros ar miuRia, ufalma Tavisi

RvTaebrioba gamoucxada mowafeebs: `feriscvalebisas man gamoacxada ara

sxva romelime naTeli, aramed mxolod is, romelic dafaruli hqonda

xorciel kretsabmels miRma. es naTeli saRmrTo bunebisaa _

xelTuqmneli, RvTiuri. msgavsad amisa, RvTismetyvel mamaTa swavlebiT,

ieso qristem feri icvala mTaze ise, rom araferi miuRia da arafer

axalSi, rac manamde ar hqonia, ar gardasaxula. Tavis mowafeebs uCvena

mxolod is, rac ukve gaaCnda~ (palama 1990: 3); `Taboris mTaze mowafeebis

mier danaxuli naTeli... ar iyo qmnili meteorologiuri fenomeni, Tavisi

bunebiT adamianur azrovnebaze dabali. es iyo naTeli, Tanaarsebuli

RvTisa Tavisi bunebiT: maradiuli, dausabamo, uJamo da usivrco, qmnili

yofierebis miRma arsebuli. ZvelaRTqmiseul TeofaniebSi igi cxaddeba

rogorc dideba RvTisa, qmnilTaTvis saSineli da dauTmeneli... araviTari

cvlileba ar momxdara RmerTkacSi Taboris mTaze, mxolod

Page 133: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

133133133133

mociqulTaTvis es iyo droisa da sivrcis sazRvrebis iqiT gasvla,

maradiul realobaTa aRqma~ (loski 1986: 35).

amasve vxvdebiT sagaloblebSic: `equsisa dRisa Semdgomad aRiyvanna

mTasa zeda maRalsa petrÀ da iakob da iovane qristeman, raÁTa uCuenos

maT bunebiTi igi naTeli da didebaÁ miuwdomeli~ (minCxi 1987: 322); `vin

araÁ SeZrwundes gonebiTa saSinelsa mas sakÂrvelsa saswaulsa, rameTu

RmerTi RmrTeebisa bunebiTa, naTliTa usxeuloÁTa queyanasa gamoCnda da

mowyalebiT araÁ Sewuna dabadebulni~ (minCxi 1987: 323); `gamohbrwyindi

mTasa zeda Taborsa naTeli WeSmariti saSinelebiTa RmrTeebisa

SenisaÁTa Soris mociqulTa~ (uZvelesi... 1980: 261).

wmida mamaTa swavlebiT, macxovarma Taboris mTaze feriscvalebisas

miRebuli naTliT adamianis ganaxlebuli buneba moaswava, rasac uZveles

iadgarSi daculi feriscvalebis sagalobelSic vxvdebiT: `dRes ixareben

yovelni kideni queyanisani da galoben Zeni kacTani, rameTu Semoqmedman

yovelTaman RmrTeebisa xati icvala da mociqulTa uCuena naTeli mermisa

cxorebisaÁ~ (uZvelesi... 1980: 261).

ioane bolneli feriscvalebis homiliaSi yuradRebas amaxvilebs

naTlis mzesTan Sedarebaze da xsnis, rom mzis brwyinvalebaze

aRmatebuli kacTa gonebisaTvis ar arsebobs da amitom Seadares

maxareblebma Taboris naTeli mzes: `raÁsaTÂs-me, anu viTar-me? (rameTu)

gamobrwyinda piri misi viTarca mzÀ, rameTu RmrTeebaÁ ubrwyinvales ars

mzisTualisa da umÃurvales alsa mas cecxlisasa. aramed esoden

SeuZles gamoTqumad wmidaTa mociqulTa da uwyebad Cuenda, rameTu

queyanasa zeda arRaraÁ viciT ubrwyinvales mzisa~ (ioane bolneli 1999:

248). ioane minCxi simarTlis mzes uwodebs Taboris mTaze naTliT

Semosil macxovars: `mTasa zeda Taborsa dRes aRÃda simarTlisa mzÀ da

naTeli mzisa amis dambadebeli, bunebiT RmrTeebr mnaTobi, angelosTagan

xilvad SeuZlebeli mbrwyinvalebaÁ, xati da didebaÁ samaradisoÁ,

CuenTÂs mÃsnelad gankacebuli~ (minCxi 1987: 324).

Taboris naTeli TovlTanacaa Sedarebuli: `da samoseli misi iqmna

brwyinvale da spetak, viTarca Tovli~ (mrk. 9, 3). Tovlis sispetakesac

imave mizeziT xsnis ioane bolneli: `da samoseli misi iqmna, viTarca

[Tovli da viTarca] naTeli. ubrwyinvales naTlisa elvisa da Tovlis

Page 134: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

134134134134

uspetakes araÁve viciT, arca gÂnaxavs queyanasa [zeda], amisTÂs esTen

guauwyes wmidaTa mociqulTa~ (ioane bolneli 1999: 248). Tovlisebr

sispetake, TeTri _ esaa zeciuri feri, adamianis gonebisaTvis

miuwvdomeli RvTiuri sispetakis materialurad ganWvreta.

caTa mobaZavs uwodebs ioane oqropiri Taboris mTas: `dRes Tabori

caTa mobaZav iqmnebis, rameTu hxedavs didebasa Semoqmedisa TÂsisasa,

Seimkvebis RrubliTa naTlisaÁTa da ixarebs ÃmiTa mamisaÁTa~ (ioane

oqropiri 1959: 191), rasac sagalobelSic vxvdebiT: `pirvel juarcmisa

Senisa, ufalo, mTaÁ, caTa mobaZavi, Rrublisa talavriTa savse iyo~

(uZvelesi... 1980: 265).

naTlis RrubliTYSemkoba saxarebidan momdinarea: `aha, esera Rrubeli

naTlisaÁ agrilobda maT~ (mT. 17, 5), romelic Semdeg sxvadasxva

mxatvruli saxeebiT sagaloblebSic gvxvdeba: `talavar eqmna Rrubeli

naTliTa Semosili sicxesa mas mzisa naTlisa cxovelisasa, sanatrelTa

mociqulTa da agrilobda, xolo zeciT ÃmaÁ saSineli esma maT: `ege ars

ZÀ Cemi Tanaswori da JamTa uwinares Sobili~ (minCxi 1987: 324); `raJams

feri icvalÀ, qriste, gamohbrwyindi naTliTa miT usxeuloÁTa,

SeZrwundes mociqulni zarisa misgan saSinelisa, rameTu Seswuvida maT

cecxli igi RmrTeebisaÁ, xolo Sen RrubliTa miT naTlisaÁTa daifaren,

saxier~ (minCxi 1987: 323); `talavar geqmna Sen, qriste, Rrubeli naTlisaÁ,

raJams ÃmaÁ isma zeciT mamisa mier da Tqua: ege ars ZeÁ Cemi sayuareli,

magisi ismineT~ (uZvelesi... 1980: 264).

saxarebis Tanaxmad, Taboris mTaze mowafeebma macxovarTan erTad mose

da elia ixiles: `da aha eCuennes maT mose da elia mis Tana da Tana-

zraxvides. miugo petre da hrqua iesus: ufalo, keTil ars Cuenda aqa

yofaÁ. da, Tu gnebavs, vqmneT aq sam talavar: erTi Senda da erTi mosesa

da erTi eliaÁsa~ (mT. 17, 3-4). ioane oqropiri feriscvalebis sakiTxavSi

petre mociqulis mier naxseneb sam talavarsa da naTlis Rrubels

qristes eklesiis simbolod warmoaCens: `samiTa miT saxeliTa sacnaursa

mas talavarsa aRaSÀnebda, romel ars samociquloÁ kaTolike eklesiaÁ,

romelsa Sina samebaÁ iqadagebis. daRacaTu man sami Tqua, aramed

Rrubeli igi erTobasve aCuenebs _ eklesiasa WeSmaritebisasa, rameTu ara

umecar iyo saidumloÁsa mis, viTarca igi ara kacobrivman sibrZneman

Page 135: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

135135135135

aswava mas Tqumad, viTarmed: Sen xar qriste, ZÀ RmrTisa cxovelisaÁ,

aramed mamaman caTaman, viTarca Tavadi ufali ewamebis~ (ioane oqropiri

1959: 195). saxarebis Tanaxmad xom kacobriobis marTali nawili naTlis

simbolos qveS (romelic Tavad ufalia) gaerTiandeba: `maSin marTalni

gamobrwyindnen, viTarca mze, sasufevelsa mamisa maTisasa~ (mT. 13, 43).

mosesa da elias saxeebis warmosaCenad saxeTa paralelizms mimarTaven

himnografebi _ sinasa da Taboris mTebi; cecxlovani etliT zeatacebuli

da feriscvalebisas naTliT mosili elia: `Soris ersa israÀlTasa

adida RmerTman monaÁ TÂsi mosÀ da ubrZana mas saqmed kidobani

SjulisaÁ ZelTagan ulpolvelTa, romelsa Sina daisxnes ficarni

RmrTiv dawerilni, xolo dRes ubrZana aRdgomaÁ mkudreTiT da kualad

mxilvel iyo ganWeSmaritebulsa didebasa mas TÂssa~ (minCxi 1987: 325);

`mayulovansa mas eCuena raÁ ufali moses Sjulisa momcemelsa, da aqa

mTasa zeda Taborsa xati uxilavi didebisa RmrTeebisaÁ uCuena

mociqulTa mbrwyinvalebiTa~ (Tueni: H-2337, 1178r); `romeli ucxoÁTa

etliTa haerTa Sina aRtacebuli qmna saRmrToÁTa brZanebiTa _ elia

Tezbiteli, ese aw uxilavad wamisyofiTa qriste sakÂrvelmoqmedebisaÁTa

meyseulad zeciT moiwoda dRes da aRiarebda RmerTad gankacebulad da

meufed saukunod~ (minCxi 1987: 325).

mosesa da elias saxiT Zveli da axali aRTqmis movlenebs erTmaneTTan

akavSirebs ioane oqropiric: `Ä sakÂrveli da miuwdomeli xilvaÁ, romeli

ixiles winawarmetyuelTa amaT da mociqulTa mTasa Taborsa ufroÁs

mTisa sinaÁsa! rameTu mun ali igi cecxlisaÁ, xolo aqa naTeli

RmrTeebisaÁ; mun mayuali, xolo aqa Rrubeli; mun mose SeSinebuli,

xolo aqa TanamdgomarÀ da zraxvis ziari; mun monaÁ didebuli, xolo aqa

ufali didebisaÁ; mun saxÀ, xolo aqa WeSmariti; arRara Sjuli mosÀsgan,

aramed madli da WeSmaritebaÁ iesu qristÀs mier daemtkicebis~ (ioane

oqropiri 1959: 194).

grigol palamas swavlebiT, swored RvTiurma naTelma Seacnobina

mociqulebs mose da elia: `mose da elia, gansakuTrebiT pirveli,

romelic aSkarad suliTa da ara xorciT imyofeboda iq, rogori

grZnobadi sinaTlis meSveobiT SeiZleboda yofiliyvnen ganaTlebulni,

xilulni da Seucnobelni?.. mociqulebi ver SeZlebdnen RvTiuri naTlis

Page 136: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

136136136136

idumali Zalebis gareSe ecnoT isini, vinc arasdros enaxaT. es man

(naTelma) ganaxvna maTi gonebis Tvalni~ (palama 1990: 3).

himnografebi Taboris naTels uwodeben maradiul, waruval, Seuxebel

naTels, Tavad qristes ki dauRamebel, TÂTmnaTob naTels, simarTlis

mzes, rac saRmrTo swavlebas efuZneba. ioane damaskeli amgvari

saxismetyvelebiT asaxavs `sampirovan RmrTaebas~: `yovlad saxieri,

samgzis naTeli, samgzis mziani, samgzis brwyinvale. mama _ naTelia, Ze _

naTelia, suliwmida _ naTelia~ (damaskeli 2000: 156).

rogorc vxedavT, naTeli, rogorc poeturi da tropuli saxe, wamyvania

qristianul mwerlobaSi. feriscvalebisadmi miZRvnil sagaloblebSi

saxarebiseuli detalebi TiTqos ufro mkafiodaa SenarCunebuli, risi

safuZveli maTi erTgvari saxismetyvelebiTi gaazrebaa, romelic naTlis

tropikazea agebuli.

sasuliero mwerlobis kidev erTi gamorCeuli saxe-simboloa jvari _

qristianuli samyaros erT-erTi udidesi siwminde, cxovelsmyofeli Zeli,

romelzedac mimsWvaluli iyo macxovari (mT. 27, 27-37; mark. 15, 21-26; lk.

23, 26-68; in. 19, 16-20) da swored macxovarma SesZina mas simboluroba.

qristes jvari macxovris gardamoxsnis Semdeg 300 wlis ganmavlobaSi

dafaruli iyo morwmuneTaTvis. 326 wels, konstantine didis mefobis

dros, elene dedofalma saswaulebrivad ipova igi golgoTaze. xalxi

miawyda uflis jvars samTxvevad. ierusalimis patriarqma makarim jvari

maRlobze aRmarTa, raTa yvelas SeZleboda misi xilva.

macxovris jvari 614 wlamde iyo ierusalimSi. Semdeg sparseTis mefem

xosrom daipyro, gaZarcva ierusalimi da aRdgomis taZridan jvaric

gaitaca. 628 wels, rodesac herakle imperatorma zavi dado sparseTis

mefesTan, jvari ierusalimSi daabrunes. imperatorma gaixada samefo

Sesamoseli da ubralo tansacmliT, fexSiSvelma miitana jvari aRdgomis

taZramde. am dRidan 14 seqtembers (Zv. st.) ganwesda msoflio

dResaswauli jvris amaRlebisa _ amaRlebaÁ patiosnisa da

cxovelsmyofelisa juarisaÁ.

jvris simbolo umTavresia jvarTamaRlebis sagaloblebSi, amitomac

yuradReba mxolod misi saxismetyvelebiTi gaazrebisken mivmarTeT.

Page 137: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

137137137137

dogmaturi RvTismetyvelebiT jvari erT-erTi udidesi siwmindea

qristianuli samyarosaTvis. ioane damaskeli `marTlmadideblobis

zedmiwevniT gadmocemaSi~ pirdapir miuTiTebs amaze: `yvelaze ufro

sakvirvelia misi [qristes] patiosani jvari, radgan sxva arafris mier ar

Semusrvila sikvdili, ar gauqmebula winamamis Secodeba, ar wartyvenila

jojoxeTi, ar moniWebula aRdgoma, ar mogvcemia Zala imisa, rom

ugulvebelyo... TviT sikvdilic~ (damaskeli 2000: 430).

jvari da jvarze gakvra macxovris jvarcmamde arsebobda, magram

qristes jvarcmam mas Rrma suliereba SesZina, radgan misi meoxebiT

moxda `Zueli kacis~ gardasaxva `axal kacad~ da amiT kacobriobis

ganRmrTobis safuZveli Seiqna.

jvars, kerZod ki jvarcmis jvars, arapirdapiri winasaxe sakmaod

mravlad aqvs Zvel aRTqmaSi, razec wmida mamebic miuTiTeben da rasac

uxvad vxvdebiT sagaloblebSic. `xisa mier adam SecTomili ganvarda

samoTxiT, xisa mier juariTa avazaki Sevida samoTxed~ (giorgi

mTawmindelis... 2007: 217); `vRaRadebT Sendami, qriste, romelman

Zelisamieri igi dacemaÁ _ mamisa Cuenisa Tananadebi igi codvaÁ,

patiosniTa juariTa SeniTa ganaqarve da morwmuneTa moaniWe aRdgomaÁ~

(uZvelesi... 1980: 298). jvars solomon mefec moixsenebs: `kurTxeulia Zeli,

romliTac samarTlianoba moxda~ (sibrZne solomonisa 14, 7). ioane

damaskeli cxovrebis xes jvris simbolod miiCnevs: `patiosani jvari

winagamosaxa cxovrebis xem, RvTis mier danergilma samoTxeSi. es imitom,

rom radgan xisgan iyo sikvdili, xis mierve unda moniWebuliyo

sicocxle da aRdgoma~ (damaskeli 2000: 432).

wmida Teodore studieli jvris, anu sicocxlis xis, winasaxed

miiCnevs noes kidobans (romelic xisgan iyo damzadebuli da romlis

meSveobiTac kacobrioba gadarCa); aaronis kverTxis ayvavebas.

wmida mamaTa swavlebiT, jvris winasaxea, aseve, moses mier xelebis

gawvdena, rodesac dadga mze da ris Sedegadac ebraelebma SeZles

amalekebis damarcxeba, rac sagaloblebSic aqcentirebulia: `mose

gamogsaxa Sen, Ãelni raÁ zecad ganipyrna da dasca amaleki, patiosano

juaro~ (giorgi mTawmidelis...2007: 218); `aRimaRlna odesme Ãelni TÂT man

Tavadmanca mose saxed juarcmulisa qristessa da gamomsaxvelad

Page 138: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

138138138138

amaRlebulisa amis juarisa. `dadegin mze gabaonso da mTovare

mTxreblebsa missa~, _ amas ilocavs iso momwyuedeli amalekisaÁ, ara

xolo dRisa mis juarcumisa winamomaswavebelad, romelsa Sina bnel

iqmna queyanaÁ mifarviTa mnaTobTaÁTa, arca raÁT mis oden dRisa

saswauliTa sarwmuno-yos mklavi RmrTisaÁ aRmaRlebuli mterTa zeda,

aramed raÁTa juarisa amaRlebaÁca wina-moaswavos da mas zeda aRslvaÁ

mzisa simarTlisaÁ wina-gamosaxos~ (andrea kreteli 1986: 319).

jvars gulisxmobda daviT winaswarmetyveli fsalmunis Semdeg muxlSi:

`aRamaRlebdiT ufalsa RmerTsa Cuensa da Tayuanis-eciT kuarcxbeksa

misTasa, rameTu wmida ars~ (fs. 98, 5) // `dRes ÃmaÁ didebulisa

RmrTismetyuelisa daviT mgalobelisaÁ srul-hyav, macxovar, rameTu

ferÃTa SenTa kuarcxlbeksa ferÃTasa SiSiT Tayuanis-vscemT~ (giorgi

mTawmidelis... 2007: 221).

jvris winasaxea, aseve, iakobis mier iosebis Svilebis kurTxeva,

rodesac umrwemess daasxa xeli (Sesaqme 48, 14-15). `winaÁswar gamosaxa

mamamTavarman, didebulman iakob saxe juarisa SenisaÁ, qriste RmerTo,

raJams ZiswulTa TÂsTa akurTxevda da Tavsa zeda maTsa SecvalebiT

daasxna man Ãelni~ (giorgi mTawmidelis... 2007: 222); // `amis juarisa

moswavebad mamamTavarman iakob SecvalebiT odesme daasxna Ãelni

ZiswulTa igavis wina gamosaxviTa~ (andrea kreteli 1986: 314).

jvris simbolod miiCneven wmida mamebi moses mier rkinis gvelis

amaRlebas, mis kverTxs, romliTac mewamuli zRva da klde ganapo; elias

mier xaleniT iordanis gapobas; cecxlisa da Rrublis svetebs,

romlebic dRisiT da RamiT uZRoda egviptidan gamosul ebraelTa ers,

isaaks, romelic Sesawirad gamzadebuli SeSaze jvris saxed daawvina

abraamma. am swavlebas uxvad vxvdebiT rogorc sagaloblebSi, ise

homiliebSi: `saxed patiosnisa juarisa Senisa, qriste, aqunda kuerTxi igi

moseÁsi eguiptes, romliTa iÃsna israeli monebisagan mterisa. xolo aqa

qristeman, RmerTman Cuenman, juariTa Semusra simtkiceÁ sikudilisaÁ~

(uZvelesi... 1980: 307); `juari qadaga mose kuerTxisa cemiTa, raJams ganapo

mewamuli gansavalad israelTa, xolo Serwyumasa missa faraoÁs etlTa

zeda gamoisaxvoda Zlieri saWurveli~ (giorgi mTawmidelis... 2007: 232).

`saWurveli uZleveli~ jvris epiTetia, romelic TiTqmis yvelaze meti

Page 139: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

139139139139

sixSiriT gvxvdeba jvarTamaRlebis sagaloblebSi. `sakurnebelad mose

ganwirulTa maTTÂs aRamaRla Zelsa zeda sasoebaÁ kbenilTaÁ maT, raJams

saxe juarisaÁ mospolviT guelsa mas momsrvelsa uwyalod gueli igi

rvalisaÁ juarcumiT Zelsa zeda~ (giorgi mTawmidelis... 2007: 233);

`rvalisa igi gueli aRamaRla, ara raÁTa adidos, aramed raÁTa ganaqiqos

da gesli spilenZisaÁ geslsa siborotisasa wina-ganawyos, viTarca Tana

SetyuebiT saCuenebelad borotTa urTierTas mozavebisa. amaRlda ukue

gueli igi rvalisaÁ, ara viTarca gamomsaxveli anu viTarca saxe

juarisaÁ, aramed viTarca winaaRmdgomi saxisaÁ anu saxismetyuelebiT

mopovnebuli saxismetyuelisaÁ~ (andrea kreteli 1986: 319); `RmerTman Tqua:

wyeul iyavn gueli yovelTa Soris mÃecTa da quewarmavalTa! egreTve

wyevad Seracxil iyo juarica, romelman yovelni wyevani uCino-yvna,

xolo TÂT ara daadgra wyevad, aramed viTar-igi pirvel guel qmnili

kuerTxi kualad kuerTx iqmna, egreTve juari wyevisagan kuerTx iqmna

misayrdnobelad da gansamtkiceblad erisa RmrTisa mis zeda tÂrTviTa

sibrZnisa da Zalisa RmrTisaÁTa~ (damaskeli 1986: 202).

`sawamebelad juarisa odesme kuerTxi gamoCnda, raJams nayofman misman

aRayuavilna pativi mRdelisa da eklesiisaÁ da berwyofilman gamoiRo

simtkice da siqaduli~ (giorgi mTawmidelis... 2007: 233) _ aaronis

kverTxis ganedleba Rrma da mravalmxrivi sulierebiT gamoirCeva.

sulier winamZRrad misi arCeviT gamoxatulia uflis rCeuli eris

sulierebaze zrunva, xolo kverTxis ganedleba simboluri

TvalsazrisiT macxovris movlinebasa da mis jvarcmaze mianiSnebs.

`simtkice kldisaÁ kuerTxisa mis SexebiTa ganiRo da aRmoucena wyali

ersa urCsa da moaswava saxe eklesiisaÁ, Zelisa mier ganaxldebis da

mtkiced ganZlierdebis~ (giorgi mTawmidelis... 2007: 233); `wyaroni igi

mwareni udabnos mose moaqcina ZeliTa da miT moaswava warmarTTa

juarTa moqcevaÁ sarwmunoebad~ (giorgi mTawmidelis... 2007: 234); `juaris

saxedca aRavsebda isaakca SeSasa msxuerplisasa amRebeli da mamisa

daklvad missa mimavalisa uSiSad Sedgomili... juarisa saxe aqunda amasve

moses kuerTxsa, raJams mewamulisa ufskrulTa wyalni SeyivnebiT

mimoganyvna imier da amier TÂssa da erisa. juaris saxe aqunda suetsa

cecxlisa da Rrublisa, romliTa uZRoda RmerTi udabnosa zeda

Page 140: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

140140140140

SecTomilsa israelsa ltolvilsa... juaris saxesa aRavsebda kuerTxi ege

udabnos kldis mcemeli da mdinarisa midgomiT mSobel mqmneli~ (andrea

kreteli 1986: 314).

jvari da jvarcma Tavadaa udidesi saswauli. amitom himnografebi

jvars mravali epiTetiT amkoben: qristeaneTa Sesavedrebeli, Semwe da

simtkice; niWTa momatyuebeli; samoTxis kari; eklesiis zRude; saWurveli

yovlad Zlieri; eSmakTa warmdevneli; kuerTxi simtkicisaÁ; mowameTa

gvirgvini; saRmrTo kibe, romliTac adamiani amaRlda zecad; fari

saRmrToÁ...

grigol noselis swavlebiT, qristes jvarcmiT simbolurad gamoixata

misi macxovarebis universalizmi: yvela qmnileba zecaSi, qveyanasa da

qvesknelSi (rasac gamoxatavs jvris oTxi kide) qristes macxovarebiT

gaerTianda (noseli 2008: 11). vinaidan jvari sivrculad erTdrouladaa

horizontalur-vertikaluri, xolo drois TvalsazrisiT _

maradiulobaze orientirebuli, is droisa da sivrcis erTianobisa da

unoversalurobis gamomxatvelia. saRvTismetyvelo swavlebiT, jvris

horizontaluri mimarTulebebi adamianTa Soris ganfenil siyvaruls

gamoxatavs, xolo vertikaluri _ adamianis miwasTan kavSirs da sulis

zecisken swrafvas. jvris oTxi monakveTi samyaros oTxi kuTxis

ganmasaxirebelia. jvris Sekvris adgiliT ki moazrebulia adamianis

RvTaebrivi da fizikuri sawyisebis erTianoba. jvarcmis misteriis

amgvari simboluroba da universalizmi sagaloblebSic aisaxa: `Ä,

saswauli sakÂrvelTaÁ, rameTu caTa sworavs sivrce da sigrZe juarisaÁ,

romeli RmrTisa madliTa ganswmends yovelTa~ (giorgi mTawmidelis...

2007: 220).

jvarTamaRlebis sagaloblebSi uxvad gvxvdeba naTlis tropuli

saxeebi, romelic ZiriTadad miemarTeba qristesa da jvars: `naTlisa

gamoCinebasa wesni uzeSTaes gankrTomiT qebasa Seswirven~... `naTeli

moivline, qriste, soflad~... `romelman gamoabrwyine naTeli da

gananaTle ciskari da gamoabrwyine dRÀ~... `RmrTiv-Suenieri, ufroÁs

mzisTualisa naTeli, cxovelsmyofeli patiosani juari aRmoguiceÁnda

queyaniT morwmuneTa saZlevelad mterisaTuis~... `juarman Senman, qriste,

gananaTlna Senni eklesiani, romeli gamoabrwyine queyanasa zeda naTliTa

Page 141: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

141141141141

zecisaÁTa, ubrwyinvaleÁs mzisTualisa, rameTu dRes aRemarTa Zeli

juarisaÁ, daeca mteri~ (uZvelesi... 1980: 299,304, 308, 311); `dRes

gamogÂbrwyinda Cuen elvare ufroÁs mzisTualisa juari Seni, qriste

RmerTo~... `dRes mogueswava naTliTa Semosili juari, queyanad

amaRlebuli~... `ganbrwyinda juari Seni, macxovar, caTa Sina da amxila

mterTa urwmunoebaÁ igi maTi~... `naTelsa mas Sina saRmrTosa myof xar,

patiosano juaro qristeso, gananaTlen, wmida-yven romelni amaRlebasa

Sensa SiSiT Tayuanis-scemen~... (giorgi mTawmidelis... 2007: 216, 220, 221,

229). jvris meoxebiT daiZlia sikvdili da adamiani dabrunda pirvandel

wiaRSi, saRmrTo naTelSi. amitomac aris jvarTamaRlebis sagaloblebi

naTlis tropikis ase uxvad Semcveli.

wm. ioane oqropiri saxeTa paralelizmiT akavSirebs movlenebs

jvarcmamde da jvarcmis Semdeg: `raÁ iyo pirvel juarisa, anu Semdgomad

juarisa... pirvel juarisa eSmaki Tayuanis-icemeboda, xolo aw juarisa

qadagebiTa eSmaki daiTrgunvis da yovelni Zalni misni ivltian... arRa

iqadageboda juari da sikudilisa mier Sepyrobil viyveniT. xolo aw

juarisa qadagebiTa sikudilsa viTarca araarsa Seuracx-vhyofT da

saukunoÁsa cxorebisa surviel varT. arRa iyo qadagebaÁ juarisaÁ da

ucxo viyveniT samoTxisagan, xolo aw juari raÁ gamoCnda, myis samoTxisa

Rirs-yo avazaki~ (ioane oqropiri 1986: 323).

jvris meoxebiT amaRlda adamiani uflamde, ganeRo sasufevlis

daxSuli kari. amitomac aris jvari naTelTan erTad wamyvani saxe-

simbolo sasuliero mwerlobaSi.

$$$$8888. . . . RvTismSoblRvTismSoblRvTismSoblRvTismSoblisisisis saxe saxe saxe saxe----simboloebi saRvTo werilsa da himnografiaSisimboloebi saRvTo werilsa da himnografiaSisimboloebi saRvTo werilsa da himnografiaSisimboloebi saRvTo werilsa da himnografiaSi

himnografiaSi RvTismSoblis saxe-simboloebi marTlac rom

gamorCeulia siuxviTa da mravalferovnebiT. Tu RvTisa da

wmidanebisadmi miZRvnil sagaloblebSi wina planze RvTismetyvelebiTi

gaazrebaa wamoweuli da maTi kvleva ufro am aspeqtiTaa gansazRvruli,

Page 142: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

142142142142

RvTismSoblis sagaloblebi yuradRebas metaforuli azrovnebiTa da

tropuli metyvelebiTac iqcevs, rac sabolood esTetikur gancdas

aRZravs msmenelSi. maTSi saocari sicxadiT TvalsaCinovdeba simbolur-

alegoriuli azrovneba da sulieri sisadave, romelTa Serwyma adamianis

sulier mzeras warmarTavs zeSTasoflisaken, romlis dabrunebac

kacobriobam yovladwmida qalwulis meoxebiT SeZlo.

amgvari damokidebuleba RvTismSoblisadmi, vfiqrobT, misi adamianuri

arsiTaa ganpirobebuli. Tumca, avtorebs ar aviwydebaT, rom deda RvTisa

aRmatebulia ara marto mokvdav adamianze, aramed TviT angelozTa dasze.

vinaidan saRvTismSoblo saxe-simboloebi myari formebiT damkvirda da

meordeba sagaloblidan sagalobelSi, amitom erTad ganvixilavT

RvTismSoblis sauflo dResaswaulebisadmi (RvTismSoblis Soba, taZrad

miyvaneba, xareba, miZineba) miZRvnil sagaloblebs da maT safuZvelze

warmovaCenT gzas, romelic saRvTismSoblo simbolikis tradiciam gaiara

Zveli aRTqmidan himnografiamde. am tradiciis Sedegad damkvidrda iseTi

saxe-simboloebi, romliTac mdidaria ara marto qarTuli himnografiuli

Zeglebi, aramed sazogadod sasuliero mwerlobis saukeTeso qmnilebebi.

asuli kurTxeuli, axlisa Sjulisa kidobani, bWeÁ dakrZaluli,

berwobisa damÃsneli, angelozTa uzeSTaesi, ganmaqarvebeli wyevisaÁ,

ganwirulTa sasoÁ, dedaÁ naTlisaÁ, dedofali, karavi siwmidisaÁ, zRudeÁ

qristeaneTaÁ, evaÁs aRdgomaÁ, vardi mewamuli, etli RmrTeebisaÁ, zeSTa

sasoebisa sZali, kibeÁ, romel iakob ixila, kidobani, takuki da kuerTxi,

kldeÁ cxorebisa CuenisaÁ, kuerTxi iesesi, kuerTxi ahronisi, kurTxeuli

qalwuli, mayuali motyinareÁ, lodi uÃelod gamokueTili, lampari,

mayuali Suewveli, mayuali aRgzebuli, meoxi yovelTa kacTaÁ, mTaÁ, mTaÁ

gamoukueTeli, mTaÁ sioni, mimadlebuli, morCi aRyuavebuli, mSobeli

kravisaÁ, mxoloÁ kurTxeuli, nergi simarTlisaÁ, savaneÁ, palate ubiwoÁ

RmrTisaÁ, oqroÁsa sasakumeveli, mTaÁ poxili, pirad-pirad ganSuenebuli,

rqaÁ saxarulevani, SroSani, sadguri sulisa wmidisaÁ, sameufoÁ taZari,

samkÂdrebeli naTlisaÁ, samoTxeÁ pirmetyueli, taZari saRmrToÁ, sZali

usZloÁ, siwmidisa rtoÁ, umaRlesi caTaÁ, usZloÁ dedaÁ, uqorwinebeli

qalwuli, siwmidisa sawmisi, siwmidisa etli, sasanTleÁ mis oqroÁsa

naTeli, sawmisi cuarisa saRmrToÁsaÁ, saWurveli uZleveli, saydari

Page 143: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

143143143143

cecxlisferisaÁ, saRmrToÁ trapezi, saydari RmrTisaÁ, qadagebuli

winaÁswarmetyuelTaÁ, qalwuli sagalobeli, qalwulebisa saRmrToÁ

yuavili, qerobinTa umaRlesi, RmrTivmimadlebuli, Rrubeli sulmcireÁ,

Semcvalebeli berwobisaÁ, TbeÁ, cxorebisa tablaÁ, caTa uvrcelesi, caÁ

meoreÁ, Suenieri da nayofieri zeTisxili, cxorebisa SroSani wmidaÁ,

ZRueni cxorebisaÁ, wyaroÁ, wyaroÁ dabeWduli, WeSmaritebisa

kretsabmeli, Ãelisampyrobeli, windi cxorebisaÁ, wmidaTa uwmidesi,

mtili daÃSuli... _ es mcire CamonaTvalia im epiTetebisa da saxe-

simboloebis repertuaridan, romliTac himnografebi yovladwmida

RmrTismSobels amkoben. marTalia, TiTqmis yvela epiTeti berZnuli

himnografiidan damkvidrda qarTulSi, magram imdenad organulad Seewyo

qarTul originalur sagaloblebs, rom zogi maTgani erovnuli

saxismetyvelebis nawiladac iqca.

bunebrivia, TiToeuli maTganis saxismetyvelebiTi gaazreba erTi Temis

farglebSi SeuZlebelia, amitom Cven im ramdenime saxe-simbolos

ganxilviT SemovifargleT, romelic ufro xSirad gvxvdeba rogorc

liturgikuli daniSnulebis, ise RvTismSoblisadmi miZRvnil calkeul

sagalobelSi da romlebic maT tradicias warmoaCenen.

himnografs SuZlia nebismieri ipodigmuri Tu paradigmuli monacemis

gamoyenebiT SearCios simbolo-alegoria, mxatvruli xerxi, asociacia da

saxeTa paralelizmi, raTa sakuTari ganwyoba, emocia miitanos

msmenelamde. Tumca, am simboloebis miRma uzarmazari informacia

ganiWvriteba, romelic liturgikuli cnobierebis mqone Semoqmedsa da

aRmqmels moiTxovs. RvTismSoblis saxe-simboloebis gaazreba

SeuZlebelia Zveli aRTqmis movlenebis gauTvaliswineblad, radgan

Zveli aRTqma iyo molodini qristesi da Tavisi simbolo-alegoriebiT

mianiSnebda axal aRTqmaze, is iyo winasaxe axali epoqis movlenebisa da

pirovnebebisa. wmida mamaTa mier araerTgzisaa aRniSnuli, rom Zvel

aRTqmaSi igavurad aris miniSnebuli axali aRTqmis movlenebze. es

ipodigmur-paradigmuli monacemebi, rogorc paraleluri saxeebi Zveli

da axali aRTqmidan, erTmaneTs himnografiaSi Seerwya. imavdroulad,

RvTismSoblisadmi miZRvnili sagaloblebi gamorCeulia fsalmunuri

poeturi metyvelebiTac.

Page 144: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

144144144144

RvTismSobels wyevis ganmaqarvebels uwodeben himnografebi, radgan

deda RvTisas meoxebiT moxda ufalsa da adamians Soris darRveuli

kavSiris aRdgena, man aRxoca evas mier danergili pirvelcodva: `berwisa

annaÁsgan ganmaqarvebeli wyevisaÁ, romelman Sva dambadebeli, dRes

gamobrwyinda~ (giorgi mTawmidelis... 2007: 133); `damÃsneli patiJTa maT

pirvelisa mamisaTa da ganmaqarvebeli evaÁs danergulisa mis mwuxarebisa~

(giorgi mTawmidelis... 2007: 134). aqedan momdinarea himnografiaSi

RvTismSoblisa da evas binaruli opoziciis saxiT warmodgena, romelic

saTaves saRvTismetyvelo swavlebidan iRebs.

pirvelad wmida iustine martvilma Seudara erTmaneTs eva da

yovladwmida qalwuli. II saukunis RvTismetyvelis irineos lionelis

swavlebiT, radganac mariamisgan iSva axali adami, RvTismSobeli aris

axali eva, anu gamomxsneli evasi. wm. irineos lionelis qristologia

efuZneba moZRvrebas `Semokrebis~, anu `rekapitulaciis~ Sesaxeb, romelic

pavle mociqulis swavlebidan momdinareobs (qriste _ axali adami) da

gulisxmobs imas, rom qristeSi `Semokrebilia~ yovelive dasabamidan

gankacebamde.

wm. irineos lionelis mariologiaSi `rekapitulaciis~ Teoria ase

gamoiTqva: `eva iyo urCi. is urC-iqmna jer kidev maSin, rodesac qalwuli

iyo. Tuki eva, romelsac qmrad hyavda adami da romelic jerac qalwuli

iyo, rogorc Tavis Tavs, aseve kacobriobis modgmas sikvdilis mizezad

gauxda, mariami, romelsac msgavsadve hyavda dawinduli qmari da

romelic aseve qalwuli iyo, morCilebis gziT Tavis Tavsac da

kacobriobis mTel modgmasac xsnis mizezad eqmna... rac Sekra qalwulma

evam urwmunoebiT, is qalwulma mariamma sarwmunoebis mier gaxsna~

(irineos lioneli 2002: 15-16).

evasTan dapirispirebaSi warmoaCens RvTismSobels wmida ioane

oqropiri Tavis sakiTxavSi `gardacvalebisaTÂs RmrTis mSobelisa~:

`pirvelad angelozni abralebdes evas, xolo aw mariams adideben, rameTu

uZlurebaÁ igi dedaTaÁ gankurna da dacemuli didebaÁ TÂsi aRadgina da

ganZebuli adam samoTxiT warmogzavna gzasa mas zecisasa, romelman

daÃSuli samoTxÀ ganaRo da avazaki daamkÂdra mas Sina. rameTu Sen mier

Suva-kedeli igi zRudisaÁ mis dahÃsna, kualad Sen mier, wmidao

Page 145: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

145145145145

qalwulo, mSÂdobaÁ igi zecisaÁ kideTa queyanisaTa moemadla~ (ioane

oqropiri 1959: 205).

ioane minCxi RvTismSobels cxovrebis kars uwodebs, radgan deda

RvTisas mier gankacebuli macxovris Sobam kacobriobas sasufevlis

daxSuli kari gauRo: `dRes warmarTTa Ãsnisa mizezi da sulTa CuenTa

cxovrebisa igi kari queyaniT gardaicvalebis~ (minCxi 1987: 328).

RvTismSoblis simbolod aRiarebulia mTa, lodi, romlis simbolika

Zveli aRTqmidan, kerZod, danielis winaswarmetyvelebidan momdinareobs:

`xolo mTaT SedgomiTave misiTa da wmidaÁ igi mTiT CrdiloÁT

maRnarTaÁT da kualad mTad, romlisagan gamoekueTa lodi TÂnier

Ãelisa~ (dan. 2, 45). am simbolos vxvdebiT fsalmunSic; `mTaÁ ese, romel

sTnda RmerTsa damkÂdrebad mas zeda~ (fs. 67, 17); `mTad da bWed zecisa

da kibed gonierebisa krebulman saRmrToman jerovnad saxel-gdva Sen,

RmrTismSobelo, Sen xar lodi, uÃelod gamokueTili da bWe, romelsa

Sina ganvlo ufalman sakÂrvelebaTaman~ (giorgi mTawmidelis... 2007: 145).

RvTismSoblis kibed moxseniebac saRvTismetyvelo tradiciidan

momdinareobs da safuZveli udevs Zvel aRTqmaSi, kerZod, Sesaqmis wignSi,

rodesac iakobma sizmarSi cad aRmarTuli kibe ixila (Sesaqme 28, 1-22).

ioane oqropiri sakiTxavSi `gardacvalebisaTÂs RmrTis-mSobelisa~ am

simboloebs ase ganmartavs: `ezekiel daÃSuli bWÀ ixila, romeli aravin

gavlo, garna RmerTman, da daÃSulive hgies. daniel Tqua: mTisagan lodi

TÂnier Ãelisagan kacisa gamokueTili, ese igi ars, TÂnier mamakacisa

SobaÁ~ (ioane oqropiri 1959: 199); wm. ioane damaskelic daÃSul bWes

uwodebs yovladwmida qalwuls RvTismSoblis Sobis sakiTxavSi: `dRes

aRmosavaliT bWe uflisaÁ aReSena, romelsa Sevides da ganvides qriste.

da iyos igi daÃSul bWe, romelsa Sina ars qriste, kari igi cxovarTaÁ,

aRmosaval saxeli misi, romlisa mier maqus Cuen miyvanebaÁ yovlisa

soflisa sixarulisaTa~ (damaskeli 1986: 117).

rogorc sagaloblebidan Cans, RvTismSoblis erT-erTi

umniSvnelovanesi epiTetia qalwuli. qalwulisagan mesiis Sobis

winaswarmetyvelebas safuZveli esaiasTan daedo: `amisTÂs TÂT ufalman

mogces saswauli Tquen. aha, qalwulman mucladiRos da Sves Ze~ (esaia, 7,

14). andrea kreteli Tavis sakiTxavSi `SobisaTÂs RmrTismSoblisa~

Page 146: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

146146146146

qalwulebis arsis ganmartebisas miuTiTebs, rom qalwulis mier Soba

`zesTa ars~, anu, es movlena transcedenturi, RvTaebrivi saidumloa,

misteriaa, romlis ganWvreta martooden gonebiT SeuZlebelia, mas

rwmeniT aRqma esaWiroeba: `berwTagan aRmogÂcena qalwuli ubiwoÁ,

romelman damkÂdrebaÁ jer-iCina saSosa missa sakÂrvelad da Semdgomad

Sobisa daicva qalwulad~ (giorgi mTawmidelis... 2007: 144). ioane minCxi ki

yovladwmida qalwuls dedaTa siqadulsa da qalwulTa gvirgvins

uwodebs: `dedaTa siqaduli da qalwulTa gÂrgÂni da sasoÁ mamaTaÁ da

yovlisa keTilisa winamZRuari~ (minCxi 1987: 331).

himnografebi RvTismSobels moixseneben ahronis kverTxad, takukad,

mananad, sasanTled. `aha, kuerTxi ahronisi, aRmocenebuli ZirTagan

daviTsTa~ (giorgi mTawmidelis... 2007: 155); `sasanTle xar mbrwyinvalÀ

naTlisa usxeuloÁsaÁ, sasakumevlÀ oqroÁsaÁ cecxlisa mis saRmrToÁsaÁ,

wmidasa mas wmidaTasa dagamkÂdra dRes, takuki, kuerTxi da ficarni

RmrTiv-werilni, kidobani wmidaÁ da tablaÁ cxorebisaÁ~ (H-2337: 108r) _

RvTismSoblis miZinebis sagaloblis es tropari mTlianad paralelizmis

principzea agebuli (rac xSirad gvxvdeba RvTismSoblis sagaloblebSi)

da bibliuri saxeebis safuZvelze axali aRTqmis simbolur gaazrebas

Seicavs.

ahronis kverTxad deda RvTisas moxseniebas safuZvlad ricxvTa wignSi

moTxrobili epizodi udevs, rodesac mRvdelmTavar ahronis kverTxis

ganedlebam, ayvavebam misi RvTisagan gamorCeuloba daadastura (ricxv. 17,

2-8). ahronis kverTxis ayvaveba, foTlebisa da nayofis gamosxma

simbolurad RvTismSoblis mier qristes Sobas mianiSnebs; ganedleba ki

kacobriobis ganaxlebas gulisxmobs. amitomac am winaswarmetyvelebam

himnografiaSi tradiciuli saxe miiRo.

RvTismSoblis arqetipebad gvxvdeba takuki, manana, romelsac

safuZvlad, aseve, Zveli aRTqmis movlena udevs (gamoslv. 16, 33).

egviptidan gamosul ebrael ers ufalma sazrdod zecidan manana

mouvlina, romelsac takukSi inaxavdnen. Zvel aRTqmaSi `takuki uflisaÁ~

aris mananas marcvlebis Semnaxveli, xolo axal aRTqmaSi is

RvTismSoblis simboloa, romelmac kacobriobas misca macxovari,

viTarca puri cxovrebisa. amitomac iwodeba yovladwmida qalwuli

Page 147: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

147147147147

cxovrebis tabladac: `brwyinavs dRes kacTa bunebisa mnaTobi, takuki

gonieri, sulisa wmidisa brwyinvalebiTa oqroanqmnuli da siwmidiTa

naTelgardafenili sZali da ganemzadebis igi sadgurad mananaÁsa

saRmrToÁsa qristes mÃsnelisa~ (giorgi mTawmidelis... 2007: 153).

rac Seexeba kidobnis simbolos, isic Zveli aRTqmidan momdinarea da

mas gamoslvaTa wignis epizodi udevs safuZvlad (gamoslv. 31, 18). ori

ficari, romelzedac RvTis mier mosesadmi micemuli mcnebebia dawerili,

qristes orbunebovnebis momaswavebelia, xolo kidobani, sadac es qvis

filebze (ficrebze) amotvifruli mcnebebi inaxeba, RvTismSoblis

simboloa. daviT mefsalmune igavurad RvTismSobels miuTiTebda

fsalmunis am muxlSi: `aRdeg, ufalo, gansasuenebelad Senda, Sen da

kidobani siwmidisa SenisaÁ~ (fs. 131, 8), `odes kidobnisa saxÀ mose mTasa

zeda ixila, maSin RmrTismSobelisa xatad saidumloÁ moeswaveboda,

rameTu igi ZelTagan ulpolvelTaÁsa aRiSÀna da oqroÁTa wmidiTa

Seimosa. xolo aman qalwulebaÁ saukunoÁ daimarxa sulisa wmidisa

ganaxlebiTa~ (uZvelesi... 1980: 10).

amaRlebulobiTa da emociurobiT gamoirCeva xarebis dResaswaulis

sagaloblebi. saerTod, xarebis kompozicia qristianul ferweraSic

gansakuTrebuli STambeWdaobiTaa gamosaxuli. dResaswaulis safuZvelia

axali aRTqma. lukas saxarebis Tanaxmad, gabriel mTavarangelozma

qalwul mariams axara, rom ufalma gamoirCia yovladwmida qalwuli: `da

Sevida angelozi igi misa da hrqua: gixaroden, mimadlebulo! ufali Sen

Tana, kurTxeul xar Sen dedaTa Soris~ (luka 1, 28). xarebis

dResaswaulis sagaloblebSi gamorCeuladaa aqcentirebuli

RvTismSoblis saxeli _ qalwuli deda; xolo simboloTagan ki yvavilTa

saxeebi.

qarTul himnografiaSi xarebis Temas iambikoebi miuZRvnes borena

dedofalma (romlis iambiko lenjeris eklesiis yovladwmida

RvTismSoblis xatis zurgzea warwerili), demetre mefem da arsen

bulmaisimisZem. iambikoebi Rrma lirizmiTa da saocari simboluri

azrovnebiT gamoirCeva. samecniero literaturaSi am iambikoTa

saxismetyvelebiTi analizi SemogvTavaza n. sulavam.

Page 148: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

148148148148

himnografiisaTvis damaxasiaTebelia mcenareTa, umetesad yvavilTa

warmosaxva simboluri TvalsazrisiT, gansakuTrebulad ki venaxis,

vardisa da SroSanis gamoyeneba. uZveles iadgarSi, RmrTismSoblis Sobis

sagalobelSi, deda RvTisa yvaviladaa wodebuli: `aRmoceÁnebulman

yuavilman, qalwulman ubiwoman~ (uZvelesi... 1980: 285), `xatad siwmidisad

sulierad da Semwynarebelad nayofsa madlisasa brwyinvaled gamoCnda

dRes anna didebuli da gÂSva WeSmaritad qalwulebisa saRmrToÁ igi

yuavili~ (giorgi mTawmidelis... 2007: 132).

venaxis simboluri gaazrebis Sesaxeb Temis dasawyisSi, qristeSobis

dResaswaulis sagaloblebTan visaubreT. venaxis simbolo miemarTeba

rogorc ufals, ise RvTismSobels. rac Seexeba yvavilebs, isini deda

RvTisas sulieri umankoebisa da mSvenierebis gamomxatveladaa

moxmobili.

`mxatvruli Sinaarsis gadmosacemad qristianul mwerlobaSi

mimarTaven vardisa da SroSanis metaforul gaazrebas. SroSani

gamoxatavs naTels, siwmidesa da sispetakes, vardi _ naTlis, rogorc

mizezTa mizezis, dasabuTebas macxovris mier daRvrili sisxliT. amitom

aris wamebuli `vardi ekalTa Soris~ (sulava 2003: 36). SroSani

mravalferovani da surnelovani yvavilia. misi simbolo, venaxis msgavsad,

qristesac miemarTeba da RvTismSobelsac da bibliuri swavlebidan

momdinareobs: `siZe etyÂs sZalsa sulisa TÂsisaTÂs: me yuavili velisaÁ

da SroSani ReleTaÁ. da viTarca SroSani Soris ekalTa, esreT ars

maxlobeli Cemi asuli~ (qeb. 2, 1-2); `da samoslisaTÂs raÁsa hzrunavT?

ganicadeniT SroSanni velisani, viTar-igi aRorZindis! ara Surebin, arca

sTavn~ (mT. 6, 28). SroSani, iseve rogorc vardi, RvTismSoblis sulier

sispetakes mianiSnebs: `ixarebdin, ierusalÀm, da dResaswaulobdin

eklesiaÁ RmrTisaÁ, rameTu romelman cecxli cuarad Secvala ufalman

ZalTaman, berwisa saSosa cxorebisa SroSani wmidaÁ aRmoacena~ (giorgi

mTawmidelis... 2007: 152).

RvTismSoblis `daÃSul mtilad~ saxeldebac Zveli aRTqmidan

momdinarea: `mtili daÃSuli da wyaroÁ dabeWduli~ (qeb. 4, 12). mtili,

sulxan-saba orbelianis ganmartebiT, baRnars, bostans, yvavilnars

niSnavs. ese igi, yovladwmida qalwuli himnografebs im baRnarTan hyavT

Page 149: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

149149149149

asocirebuli, romelic kacisagan Seuxebelia. am simbolos gaazrebas,

iseve rogorc umravles SemTxvevaSi, RvTismSoblis qalwulebis dogmati

udevs safuZvlad.

`RmrTisa moslvisa taZarsa, samoTxesa pirmetyuelsa, sadgursa

suliersa, sulisa wmidisa samkÂdrebelsa, soflisa sasosa, siwmidisa

etlsa da Rrubelsa mas sulmciresa, romeli iqmna dRes deda qristes

RmrTisa yovlad wmidaÁ, wmidaTa uwmidesi, Suvamdgomeli RmrTisa da

kacTaÁ~ (giorgi mTawmidelis... 2007: 134) _ marTalia, es tropari

gamorCeulia simbolur saxeTa siuxviT, magram am SemTxvevaSi CvenTvis

sainteresoa epiTeti `Rrubeli sulmcire~, romelic RvTismSoblis

sagaloblebSi xSirad dasturdeba. mas safuZvlad esaias

winaswarmetyveleba udevs: `xilva egÂptisa, aha, ufali zis Rrubelsa

zeda sulmciresa da Sevides egÂpted da Seimusrnen ÃeliT qmnulni

egÂptisani~ (es. 19, 1). `sulmcire~ niSnavs msubuqs. maSasadame, am

simboloTi RvTismSobeli gaazrebulia haerovan Rrublad, romelmac

macxovari itvirTa. l. xaCiZis dakvirvebiT, uZveles iadgarSi am epiTets

win uZRvis RvTismSoblisadmi mimarTva da sxva epiTetebi, xolo mas

Semdeg, rac man sayovelTao gavrceleba hpova, `Rrubeli sulmcire~

yovelgvari komentaris gareSe moixsenieba (xaCiZe 2005: 75).

rac Seexeba ferTa simbolikas, RvTismSoblis sagaloblebSi Warbobs

cecxlisferi da wiTeli. Tumca, maTi erTianobaSi warmodgenac SeiZleba,

radganac wiTeli cecxlisferis saTave, sawyisi feria. cecxlisferSi

gansaxovnebulia naTlisa da bnelis Widili da am dinamikaSi naTlis

esTetika ikveTeba. `Semoqmedisa yovelTaÁsa cecxlisferi saydari,

romelsa egulebis Sewynarebad ÃorcSesxmuli RmerTi, WeSmaritad

ganemzadebis aw dedaÁ RmrTisaÁ~ (giorgi mTawmidelis... 2007: 150).

cecxlisferi, oqrosferi saydari naTlis tropikis Semcvelia da

qristes RmrTaebriobisa da RmrTismSoblis gamorCeulobis

momaswavebelia.

rogorc vnaxeT, himnografiaSi RvTismSobels mravali saxe-simbolo

miemarTeba, romelic saTaves bibliuri swavlebidan iRebs. TiToeuli

maTgani gamorCeulia originaluri, Rrma simboluri gaazrebiT, poeturi

Page 150: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

150150150150

gamomsaxvelobiT, sidiadiT, xatovanebiT da, rac mTavaria, umdidresi

Teologiuri informaciiT. faqtobrivad, maTSi koncentrirebuli da

warmosaxulia bibliuri qronotopuli saidumloebani, rameTu

RmrTismSoblis saxe-simboloebi Tavis TavSi moicaven swavlebas imis

Sesaxeb, rom Zveli aRTqma iyo mosamzadebeli periodi axali aRTqmisa;

ganacxadeben winaswarmetyvelTa molodins mesiis movlinebaze, rac

uZveles iadgarSi daculi xarebis dResaswaulis erT-erTi

sagalobliTac SeiZleba davimowmoT: `dRes iSvebis simarTlÀ

winawarmetyuelTaÁ, rameTu xedven winawarmetyuelebulsa aRsrulebulsa

_ mucladRebulsa qalwulsa da misgan Sobilsa enmanuvel, romel ars:

Cuen Tana RmerTi~ (uZvelesi... 1980: 10).

miuxedavad imisa, rom yoveli saxe-simbolo deda RvTisas ama Tu im

niSniT warmoaCens, am simboloTa umravlesobas erTi saxe _

RvTismSoblis qalwuleba, uxrwneleba _ udevs safuZvlad, romelsac wm.

ioane damaskeli ase gamoTqvams: `pirvel Sobisa qalwuli da Sobasa

qalwuli da Semdgomad Sobisa qalwuli, mxoloÁ qalwuli da maradis

qalwuli~ (damaskeli 1986: 118).

es adamianis gonebisaTvis marTlac miuwvdomeli misteriaa, romlis

gamosaxatad wm. andrea kreteli `RmrTismSoblis Sobis~ sakiTxavSi

mxatvruli gaazrebis enigmatikis xerxs mimarTavs: `ganizomos Tu queyanaÁ

mtkavliTa da Seiweros zRuaÁ sablebiTa, Seizomos Tu caÁ brWaliTa,

anu varskulavni aRiracxnen ricxÂTa, gina Tu cuarni wÂmisani, anu

mtuerni queyanisani, sizrqe qarTaÁ, anu raodenobaÁ qÂSaTaÁ; ukueTu ese

yovelni cnobil da miwdomil iqmnnen gonebaTagan, maSinRa sagonebel

ars, viTarmed nuukueda awindelica ese winamdebare Cuenda mizezad

SesxmaTa gamoTqumul iqmnes bageTagan da cnobil gonebaTagan~ (andrea

kreteli 1986: 145).

rogorc dasawyisSi aRvniSneT, RvTismSoblis saxe-simboloTa

warmoCena da maTi saxismetyvelebiTi gaazreba erTi Temis farglebSi

SeuZlebelia. Cven SevecadeT ramdenime saxe-simbolos magaliTze

warmogveCina saRvTismSoblo simbolikis tradicia, romelmac saTave

Zveli aRTqmidan aiRo, Tavisi ganumeorebeli mxatvruli gaazrebiT

Page 151: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

151151151151

myarad damkvidrda qristianul mwerlobaSi da araerTi ukvdavi

qmnilebiT gaamdidra sasuliero poezia

Page 152: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

152152152152

nawili IInawili IInawili IInawili II

himnografiisa da hagiografiis himnografiisa da hagiografiis himnografiisa da hagiografiis himnografiisa da hagiografiis

TematurTematurTematurTematur----saxismetyvelebiTi urTierTmimarTebisaTvissaxismetyvelebiTi urTierTmimarTebisaTvissaxismetyvelebiTi urTierTmimarTebisaTvissaxismetyvelebiTi urTierTmimarTebisaTvis

$1. wmidanis saxe hagiografiasa da himno$1. wmidanis saxe hagiografiasa da himno$1. wmidanis saxe hagiografiasa da himno$1. wmidanis saxe hagiografiasa da himnografiaSigrafiaSigrafiaSigrafiaSi

rogorc Temis I nawilSi aRvniSneT, sagaloblebSi warmoCenilia

darRveuli kavSiris aRdgena RmerTsa da adamians Soris. adamis codviT

dacemasTan erTad daeca mTeli qmnili samyaro da gawyda kavSiri

RmerTsa da mis qmnilebas Soris. Tumca, ar mospobila saRvTo ganzraxva

da is aRsrulda, rodesac ufali iSva da jvarze evno. es saidumlo ki

TvalsaCinod aisaxa himnografiaSi, anu saeklesio sagaloblebSi, sadac

yvelaze metadaa Tavmoyrili liturgikuli masala. himnografi avtori

mkiTxvelisa Tu msmenelisaTvis saRvTo sidiadis gancdas sakuTari

gancdis identificirebiT cdilobs _ RmerTi makrokosmosia, adamiani _

mikrokosmosi. yoveli avtori Tavs RvTis mier Seqmnili samyaros

nawilad miiCnevs, rogorc zogadad yoveli adamiani, amitomaa misi gancda

Tu damokidebuleba mkiTxvelis gancdisa da damokidebulebis identuri.

RvTisaken swrafva ufro zogad saxes iRebs macxovrisa da sauflo

dResaswaulebisadmi miZRvnil sagaloblebSi. rac Seexeba wmidanebisadmi

miZRvnil sagalobelTa tips, masSi wmidanis sulieri ganviTarebis

CvenebiT Camoyalibebulia is aucilebeli Tvisebebi, rac adamians

RmerTTan miiyvans.

himnografiaSi, hagiografiisagan gansxvavebiT, ar xdeba ambis Txroba.

Tu hagiografia etapobrivad gvaCvenebs im gzas, rac wmidanma gaiara

zeSTasofelSi damkvidrebamde, himnografiaSi wmindani warmoCenilia,

rogorc zeSTasoflis mkvidri. Cven vxedavT Sedegs imisa, rac

hagiografiuli TxrobiT iyo cnobili. am SemTxvevaSi sagaloblis

mizania zneobrivi Rirebulebebis warmoCeniT msmenelis gacnobiereba da

misi sulieri xedvis mimarTva im gzisken, rac wmidanma gaiara _ SobiTgan

zeciur dasamde. uflis garda aq ukve Cndeba baZvis realuri obieqtic.

wmidanebisadmi miZRvnili `sagaloblebi erTdroulad warmoaCens RvTis

Page 153: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

153153153153

didebasa da wmidanis RvTisadmi mimsgavsebul, mimbaZvel saxes, rac imas

niSnavs, rom arsebobs misabaZi da mimbaZveli~ (sulava 2006: 133).

saerTod, baZvis arsis gaazreba jer kidev antikuri epoqidan

momdinareobs, romelmac qristianul RvTismetyvelebaSi sxva aspeqti

SeiZina _ aq baZvis sagani RmerTia. samecniero literaturaSi baZvis arsi

da misi antikur-qristianuli aspeqtebi safuZvlianad ganixila da

daamuSava q. bezaraSvilma.

`keTil ars baZvaÁ keTilisaTvis maradis~ (galat. 4, 18) _ pavle

mociqulis es Segoneba arqetipisadmi baZvas gulisxmobs, rac saboloo

jamSi adamians saRvTo WeSmaritebas Seamecnebs da im srulyofilebamde

miiyvans, rasac uflisa da adamianis kavSiri hqvia da romelic pirvelma

adamianma _ adamma _ urCobiT dakarga.

hagiografiasa da himnografiaSi mocemul baZvis qristianul gaazrebas

safuZveli pavle mociqulis epistoleebSi aqvs. baZva sagaloblis orive

tipSi SeiniSneba. pirvel tipSi baZvis sagani uSualod RmerTia; xolo

wmidanTa Sesaxeb Seqmnil sagaloblebSi warmoCenilia konkretuli

adamianis baZva uflisken, macxovars miaxleba, uzenaesTan ziareba. yvela

adamianis movaleoba sakuTar TavSi pirvelsaxis aRdginebaa, amitom aqvs

sagaloblebSi wmidanebs zogadi saxe, magram isini imavdroulad

individualobiTac xasiaTdebian _ ufalTan misasvlelad yvelas Tavisi

gza aqvs gasavleli. imisaTvis, rom ganzogadeba Sablonuri ar gaxdes,

wmidani umetesad saxismetyvelebiTadaa warmoCenili, rac

damaxasiaTebelia rogorc himnografiis, ise hagiografiisaTvis. Tumca,

maTSi gansxvavebuladaa warmoCenili sulieri ganviTarebis safexurebi. n.

sulavas ganmartebiT, orive Janris nawarmoebisaTvis wmidanis

warmosaxvis mizani erTi da igivea. mxolod, hagiografiaSi wmidani

dinamiurad warmoisaxeba, himnografiaSi ki es dinamiuroba araa, radgan

aq sulieri ganviTarebis procesi ar aisaxeba, gamoyofilia calkeuli

safexurebi da isini statikuradaa mocemuli. aq ar Cans sikvdilis SiSis

daZlevis momenti, aq Cans, rom es SiSi ukve daZleulia (sulava 2006: 139).

himnografiaSi wmidanis orgvari saxea warmoCenili: 1. martvili da 2.

moRvawe. orive gandidebulia saTanado pativiT da naCvenebia, rom orive

RmerTSemosili xdeba. giorgi merCule maT ase ganasxvavebs: `martÂlni

Page 154: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

154154154154

erTsa xolo Sina Jamsa iwamnes, xolo [ber-monozvnebi] yovelsa Jamsa

iwamebodes saxelisaTÂs qristesisa~. TiToeuli maTgani gansxvavebul

gzas gadis, magram saboloo mizani orivesTvis erTia. Tavis mxriv,

moRvawe wmidanis tipic orgvaria _ 1. kvinobituri (lavruli) da 2.

kelioturi cxovrebis mimdevarni.

hagiografiisa da himnografiis Tematuri urTierTmimarTebis sakiTxi

samecniero literaturaSi nawilobriv Seswavlilia. k. kekeliZe qarTvel

wmidanTa sagaloblebis ganxilvisas maT wyarod hagiografiul

Txzulebas asaxelebs, ris dasadasturebladac imowmebs ramdenime

magaliTs rogorc sagaloblebidan, ise hagiografiuli Txzulebebidan.

aseve, arsebobs safuZvliani gamokvleva manana dolaqiZisa, sadac

ganxilulia wm. ilarion qarTvelisadmi miZRvnili sagaloblebis

mimarTeba hagiografiul TxzulebaTa TiToeul redaqciasTan.

Cveni interesis sferos Tematuri urTierTmimarTebis garda

saxismetyvelebiTi urTierTmimarTebis Seswavlac warmoadgens _ rogoraa

wmidani warmoCenili hagiografiasa da himnografiaSi, dasazRvrul dro-

sivrcesa da maradiul dro-sivrceSi; rogor asaxaven `saxiTa da sarkiTa

WÂrobis~ meSveobiT himnografebi imas, rasac hagiografebi saocari

emociurobiTa da erovnulobis xazgasmiT mogviTxroben.

am mizniT Cven mier ganxilul iqna sami wmidanisadmi miZRvnili

sagaloblebi da maTi mimarTeba hagiografiul TxzulebasTan. vinaidan es

Tema sakmaod farTo masStabisaa da Temis moculobidan gamomdinare,

yvela qarTveli wmidanis sagalobels am kuTxiT ver ganvixilavdiT,

wmidanebi qronologiuri TvalsazrisiT SevarCieT _ VIII-X saukuneebi _

da SevecadeT, TematurTan erTad sagalobelTa saxismetyvelebiTi

aspeqtic warmogveCina.

vinaidan am samive wmidanis saxelze Seqmnili sagaloblebi kanonis

formisaa, saWirod miviCnieT ramdenime sityviT kanonis arsic

warmovaCinoT. kanoni bizantiuri himnografiis erT-erTi gviandeli

formaa, romelmac dRevandeli saxe VII saukunebSi miiRo ioane

damaskelisa da kozman ierusalimelis mier gatarebuli himnografiuli

reformis Sedegad. mas safuZvlad udevs bibliuri galobebi.

kompoziciuri TvalsazrisiT kanoni universaluri formisaa da asaxavs

Page 155: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

155155155155

ZvelaRTqmiseuli himnebis mWidro kavSirs qristianul sagaloblebTan.

bizantiuri himnografiis mkvlevaris, e. ueleSis azriT, bizantiur

himnografiaSi bolo periodi me-7 saukunidan iwyeba, rodesac dilis

RvTismsaxurebaSi Semoitanes kanoni, romelic 9 odisagan Sedgeba.

struqturulad oda ar gansxvavdeba mokle kontakionisagan, gansxvaveba

maT Soris SinaarsSia. kontakioni aris poeturi qadageba, xolo 9-

galobiani oda agebulia bibliis 9 sagaloblis mixedviT da aris

sadidebeli himni (ueleSi 1980: 198). misive azriT, kondakionebis kanoniT

Secvla liturgiis ganviTarebam ganapiroba (ueleSi 1980: 203).

HHHH$2. $2. $2. $2. abo tfilelisadmi miZRvnili sagaloblebi da maTi mimarTeba abo tfilelisadmi miZRvnili sagaloblebi da maTi mimarTeba abo tfilelisadmi miZRvnili sagaloblebi da maTi mimarTeba abo tfilelisadmi miZRvnili sagaloblebi da maTi mimarTeba

ioane sabanisioane sabanisioane sabanisioane sabanis Zis haZis haZis haZis haggggioioioioggggragiul TxzulebasTanragiul TxzulebasTanragiul TxzulebasTanragiul TxzulebasTan

...786 wlis 6 ianvars TbilisSi, wm. 40 sebastieli mowamis saxelobis

taZris ezoSi arabebma gaqristianebis gamo Tavi mohkveTes arab Wabuks _

abos, romelic qarTulma eklesiam wmidanad Seracxa.

abos martvilobis Semdeg, 790 wlamde, ioane sabanisZem dawera

Txzuleba `wamebaÁ wmidisa mowamisa haboÁsi~, romelic Janrobrivad

gansxvavebuli oTxi Tavisagan Sedgeba. meoTxe Tavi, romelsac ewodeba

`qebaÁ wmidisa mowamisa haboÁsi~, prozauli saxisaa da `gixarodenis~

nimuSs warmoadgens. igi samecniero literaturaSi qarTuli himnografiis

erT-erTi uZveles Zegladaa miCneuli, Tumca, vfiqrobT, es mosazreba

gadasinjvasa da gansjas saWiroebs. bunebrivia, `qebaÁ~ organul

kavSirSia wina TavebTan, radganac meoTxe TavSi axali mowame

gandidebulia im RvawlisaTvis, romelTa Sesaxebac meore da mesame

TavebSia moTxrobili. rac Seexeba Txzulebis pirvel Tavs, aq

Sefasebulia qristesTvis wamebulTa Rvawli da CamoTvlilia macxovris

simboloebi, romelTa saSualebiTac adamians SeuZlia uzenaesTan

miaxleba: kar, tarig, mwyems, lod, margalit, yuavil, angeloz, kac,

RmerT, naTel, queyana, maril, marcual mdoguÁs, mze simarTlis. meoTxe

Page 156: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

156156156156

TavSi ki ioane sabanis Ze adidebs abos, romelmac SeZlo am gzis gavla

da eziara RvTiur simaRles.

qristes axali mowame gandidebul iqna himnografebis mier. mas

sagaloblebi miuZRvnes miqael modrekilma, iovane qonqozisZem, stefane

Wyondidel-sananoÁs Zem (sagaloblebi moTavsebulia miqael modrekilis

himnografiul krebulSi) da ioane minCxma, romlis sagalobelic

daculia giorgi mTawmidelis avtograful nusxaSi (Ath. 65).

garda am avtorebisa, wm. habos kidev sami sagalobelia cnobili,

romelTagan erTi _ `dasdebelni wmidisa aboÁsni~, Setanilia uZveles

iadgarSi gancxadebis zatikis meore dRes, 7 ianvars (`TTuesa ianvarsa z

wmidisa aboÁsi~). es gangeba Seicavs: ufalo RaRatyavsa, aqebdiTsa,

orsagalobels _ akurTxevdiTsa, adidebdiTsa da monostrofebs _

oxiTaÁ, ÃelTbanisaÁ. avtori ucnobia.

rac Seexeba abos sagalobelTa or redaqcias, isini daculia jvris

monastris (palestina) X saukunis xelnawerSi _ TuenSi, romelic giorgi

mTawmidelis Tuenze Zvelia (xelnaweri inaxeba vaSingtonSi, Dumbarton

Oaks-is biblioTekaSi). es redaqciebi ucnobi iyo abos sagalobelTa

Soris, xelnaweri gamoikvlia da Seiswavla k. kekeliZem. misi daskvniT,

`esaa himnografiuli krebuli dekembris, ianvrisa da Tebervlis Tveebisa...

xelnaweri warmoadgens nawils qarTuli himnografiuli `TTuenis~

dRemde ucnobi redaqciisas... es ucnobi redaqcia gardamavali safexuria

Zveli saukuneebis (IX-X) `iadgarebidan~ giorgi aTonelis `TTuenis~

redaqciamde... qarTul enaze Sedgenili Cans meaTe saukunis meore

naxevarSi. avtori ar irkveva... wm. ninosa da abos sagaloblebi, amden xans

ucnobi, mTlianad Semounaxavs~ (kekeliZe 1962: 55).

unda aRiniSnos, rom abos yvela sagalobeli naTlisRebisadmi

miZRvnil sagaloblebTanaa daculi, ris safuZvelsac hagiografiuli

Txzuleba warmoadgens, radgan swored Txzulebidanaa cnobili, rom abo

naTlisRebis dResaswaulze awames da rogorc avtori aRniSnavs, amiT

`mrCobl iqna dResaswauli ese RmrTis gamocxadebisaÁ~ (sabanisZe 1964: 50).

miqael modrekilis iadgarSi qarTvel himnografTa abosadmi miZRvnili

sagaloblebi, aseve, naTlisRebis sagaloblebTanaa daculi da aseTi

warwera aqvs: `TTuesa ianvarsa: z: krebaÁ: tiberiasve: zRÂs kidesa:

Page 157: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

157157157157

dResaswaulobaÁ naTlisRebisaTÂs uflisa Cuenisa iesu qristeÁsa da

xsenebaÁ RuawliT Semosilisa uZlevelisa mowamisa habo ismaitel-

yofilisa qarTvelisaÁ.~ abos xseneba iwyeba miqael modrekilis∗ mcire

zomis sagalobliT _ ufalo RaRatyavsa ÃmaÁ d; oÃiTaÁ ÃmaÁ a guerdi,

romelic akrostiqulia da ikiTxeba `gxn abo~ da ciskrad netararianTa

dasdebelni; Semdeg CarTulia iovane qonqozisZis himnografiuli kanoni,

romelic 9 galobisgan Sedgeba da aqvs zedwerili: `ugalobdiTsa: iovane

qonqozisZisani~, romlis gasrulebis Semdeg moTavsebulia mcire zomis

stiqaroni _ aqebdiTsa, romelsac mosdevs stefane Wyondideli-

sananoÁsZis `dasdebelni naTlisRebisa da wmidisa mowamisa haboÁsnive~.

abosadmi miZRvnili sagaloblebi iadgarSi bolovdeba dasdebliT

(romelic p. ingoroyvas miTiTebuli aqvs miqael modrekilisad), romelic

stefane Wyondidelis sagaloblis Semdegaa Setanili.

rac Seexeba Tuenis I redaqciaSi dacul or sagalobels, isinic

naTlisRebis dResaswaulTanaa gaerTianebuli: `ianvarsa z: dasdebelni

naTlisRebisani da wmidisa mowamisa aboÁsni~. sagalobelSi jer

naTlisRebis troparebia, romelsac abos sagaloblebi mosdevs, maT

aSiaze aqvT miwerili `aboÁsni~. orive kompleqti himnografiuli kanonia

da sruladaa daculi. I Seicavs: stiqaronsa da kanons (ugalobdiTsa,

moixilesa, ganZlierdasa, ufalo mesmasa, RamiTgansa, RaRatyavsa,

kurTxeul arsa, akurTxevdiTsa, aqebdiTsa); II ki SeicavsL ufalo

RaRatyavsa da kanons (kanonSi araa meore galoba _ moixilesa). es

sagalobeli erTaderTia abos saxelobis sagalobelTagan, sadac nerse

erisTavis saxelia moxseniebuli.

abosadmi miZRvnili sagaloblebi erTmaneTTan Seajera lali jRamaiam,

rodesac giorgi mTawmindelis redaqciis Tuenis avtograful nusxaSi

gamoavlina abosadmi miZRvnili ioane minCxis sagalobeli. misi daskvniT,

`abosadmi miZRvnili mTeli himnografiuli masalis (Sin 59, miqael

modrekili, Tuenis I redaqcia Jer 71, dumbarton oksi, giorgi

∗ sagaloblis avtoris Sesaxeb sxvadasxva mosazreba arsebobs; abos sagalobelTa (kanoni da aqebdiTsa) avtorad miqael modrekili daasaxela p. ingoroyvam mis mier gamocemul `Zvel qarTul sasuliero poeziaSi~, l. jRamaia miqaelisad dasaxelebul abos am sagaloblebs anonimurs uwodebs.

Page 158: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

158158158158

mTawmidelis Tueni Ath. 65) erTmaneTTan Sejerebam Semdegi suraTi

gamokveTa: miqael modrekilis iadgarSi Sesuli abosadmi miZRvnili

anonimuri sagalobeli (kanoni da aqebdiTsa), Tuenis I redaqciis

(dumbarton oksis) meore kompleqtisa (ufalo RaRatyavsa da kanoni) da

giorgi mTawmidelis TuenSi (Ath. 65) dadasturebuli sagalobeli (meore

ufalo RaRatyavsa da kanoni) erTi da imave sagaloblis sami variantia,

Tavdapirveli varianti ekuTvnis ioane minCxs. informacia avtoris Sesaxeb

ki Semogvinaxa giorgi mTawmidelis avtografulma nusxam (Ath. 65)~

(jRamaia 2001: 16).

abosadmi miZRvnili himnografiuli masalis hagiografiul

TxzulebasTan SejerebiT Cans, rom galobaTa avtorebi hagiografiuli

teqstiT sargeblobdnen.

`SeTxzviT isini SeTxzuli unda iyvnen mas Semdeg, rac wm. abos

biografia daiwera ioane sabanisZis mier (e. i. 790 wlis Semdeg), vinaidan

maTi Sedgenis dros avtors bejiTad da guluxvad usargeblnia

moxsenebul biografiiT~ (kekeliZe 1960: 416), _ aseTi daskvna gaakeTa k.

kekeliZem abos sagalobelTa mimoxilvisas da ramdenime magaliTiT

daamowma.

amave azrs aviTarebs elene metreveli uZvelesi iadgaris kvlevisas:

`abos xsenebis rogorc stiqaronebi, iseve orsagalobeli da ÃelTbanisaÁ

agebulia abos cxovrebisa da wamebis epizodebis masalaze. e. i. galobaTa

avtori sargeblobda sabanisZis teqstiT~ (metreveli 1980: 866).

paralelebi ki marTlac uxvad iZebneba, rac gvaZlevs imis Tqmis

saSualebas, rom himnografiuli nimuSebi hagiografiul Txrobas

eyrdnoba.

upirvelesad aRvniSnavT, rom orivegan mkveTradaa aqcentirebuli

erovnulobis SegrZneba, risi wyaroc Txzulebaa. im periodSi swored

erovnuli TviTSegnebis gaRvivebas ukavSirebs k. kekeliZe im faqts, rom

abomde arc erTi martvili araa moxseniebuli liturgikul mwerlobaSi.

`pirvel erovnul liturgikul nawarmoebad unda CaiTvalos `qebaÁ

wmidisa mowamisa haboÁsi~, romelic Seadgens meoTxe Tavs ioane

sabanisZis mier aRwerili abos biografiisas~ (kekeliZe 1960: 415).

Page 159: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

159159159159

iovane qonqozisZe ioane sabanisZis darad uRirsad miiCnevs Tavs abos

Rvawlis gandidebisaTvis da ufals sTxovs, ganuaxlos `suli

sibrZnisaÁ~, raTa jerovnad Seamkos mowame.

sagaloblebSi abos Rvawli calke araa warmoCenili, TiToeuli

maTgani naTlisRebis dResaswaulzea agebuli, romlis fonzec ganidideba

abo. erT sivrcul sibrtyezea ganlagebuli droSi mkveTrad

gansxvavebuli movlenebi, romlebic, miuxedavad drouli sxvaobisa,

`mrCobl adideben~ erTmaneTs. zedrouloba himnografiis erT-erTi

arsebiTi niSania. `wmidanisadmi aRniSnuli mimarTeba himnebSi zedroulia,

igi maradiulis gancdas amkvidrebs. is, rac droisa da sivrcis miRmaa,

drosa da sivrceSi Semodis da amaRlebulis ganwyobas qmnis~

(grigolaSvili 1983: 105). Tumca, zedroulobis gancda iovane sabanisZis

teqstSic xSirad dasturdeba.

mogvyavs nimuSebi:

1. ioane qonqozisZis mixedviT, abo mamamTavar abraamis msgavsia:

`viTarca msgavsi mamaT mTavrisaÁ: qaldevelTa queyanisagan: gamoslviTa~

(modrekili 1978: 177). msgavsi Sedareba ioane sabanisZes mohyavs

Txzulebis meore TavSi: `xolo amier Cuenda soflad gamoslvaÁ igi ara

Tu TÂT TaviT TÂsiT ganizraxa, aramed viTarca-igi ufalman hrqua

netarsa mas abrahams masve queyanasa Sina qaldevelTasa...~ (sabanisZe 1964:

57).

2. abos menelsacxebles uwodeben himnografebi: `ixileT

menelsacxeble~ (modrekili 1978: 179), rac hagiografiuli teqstidan

momdinareobs: `iyo igi Ãelovan, keTilad Semzavebel sulnelTa maT

nelsacxebelTa~ (sabanisZe 1964: 56).

3. abo Sedarebulia pavle mociqulTan: `romeli-igi ismaitel iyo

rCuliTa, Suri aiRo wmidisa mociqulisa pavleÁsi~ (uZvelesi... 1980: 57),

iovane qonqozisZis sagalobelSic: `samSjavrod migces Rirso: viTarca

pavle hromed huriaTa maT~ (modrekili 1978: 177); pavles adarebs abos

sabanisZe me-4 TavSi: `Sen miemsgavse ukanaÁsknelsa mas mociqulsa pavles

mamulTa maT SjulTa moZRurebaTa gangdebiTa~ (sabanisZe 1964: 77).

Page 160: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

160160160160

4. himnografebi aRniSnaven abos moSurneobas saRmrTo werilis

swavlaSi: `iswavebda wignTagan mravalTa, Rirsad sarwmunoebisa

Sjulisada wessa netari abo~ (kekeliZe 1962: 48), `iswavebda wignTagan da

moZRuarTa: Rirsad sarwmunovebasa da wesisa Sjulsa~ (modrekili 1978:

183); ioane sabanisZe mogviTxrobs: `maSin iwyo zedamiwevnad da swavlad

wmidaTa saRmrToTa wignTa Zuelisa da axlisa SjulisaTa... esrÀT srul

iqmna igi yovliTa moZRurebiTa~ (sabanisZe 1964: 57).

5. abo xazareTSi moinaTla. TiTqmis erTnairi frazeologiiTaa

daxasiaTebuli xazarebi: `mÃecTa maT velurTa msumelTa sisxlsa~

(kekeliZe 1962: 48), `mÃecTa maT: mZÂnvareTa sisxlis mWamelTa~ (modrekili

1978: 183); TxzulebaSi ki asea aRwerili: `kac velur, saSinel piriTa,

mÃecis buneba, sisxlis mWamel~ (sabanisZe 1964: 58).

6. afxazeTSi myofi abo, ixila ra iqaur macxovrebelTa

`gardametebuli RmrTisa moyvareba~, TviTonac aRivso saRmrTo SuriT da

ficxeli Rvawli daiwyo _ marxviTa da mdumarebiT auZlurebda xorcs,

rasac ioane sabanisZe naTlisRebis Semdeg macxovris udabnoSi gasvlas

da marxviTa da locviT eSmakis daZlevas adarebs. es `baZvaÁ keTilTaÁ~

ki 17 ianvars, wm. antonis xsenebis dRes iwyo: `da iwyo manca dReTa maT

zamTrisaTa TTÂsa mis ianvarisa aCÂdmetsa mis TTÂsasa, Ãsenebasa wmidisa

mamisa antonissa, aRiRo manca ficxeli igi SromaÁ~ (sabanisZe 1964: 60).

stefane Wyondideli abos Rvawls antoni didis moRvaweobas adarebs:

`marxviTa ganikafe Sen: didisa antonisa msgavsad sanatrelo da

moakudinen Ãorcni~ (modrekili 1978: 180).

7. abos amirasTan daasmenen arabebi, xolo qristianebi afrTxileben,

rom ganSordes qalaqs: `esma vieTme qristianeTa kacTa da mivides

mswrafl da uTxres netarsa habos, viTarmed: aw esera geZieben Sen

Sepyrobad, tanjvad da guemad, da Seajerebdes mas, raÁTamca mihrida da

daemala~ (sabanisZe 1964: 64), magram abo ar imaleba da mzadaa

mowameobisaTvis: `me ara xolo tanjvad gamzadebul var qristÀsaTÂs,

aramed sikudildc~ (sabanisZe 1964: 64); `eZiebdes Sepyrobad mowamesa:

qristesa uSjuloni: xolo igi nefsiT mieca ÃelTa maTTa~ (modrekili

1964: 183); `qristÀs mosavni etyodnes: miefare TualTagan maTTa da nu

miecemi nebasa maTsa~ (kekeliZe 1962: 48).

Page 161: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

161161161161

8. msajulma pativi da dideba SesTavaza abos qristianobis

uaryofisaTvis: `me ufroÁsRa niWi da pativi awve migce Sen~ (sabanisZe

1964: 65), razedac abo pasuxobs: `oqroÁ da vecxli Seni Sen Tanave iyavn

warsawymedelad Tavisa Senisa~ (sabanisZe 1964: 65); `abo RaRadebda da

etyoda: ara miÃms me Tquengan qrTami _ oqroÁ, arca anTraki, arca veZieb

cxorebasa amis sawuTroÁsa~ (uZvelesi... 1980: 58).

9. sapyrobileSi abo gamudmebiT loculobda, marxulobda,

fsalmunebda: `da iyofoda netari habo sapyrobilesa Sina marxviTa da

locviTa da fsalmunebiTa RamÀ da dRÀ ganusueneblad~ (sabanisZe 1964:

66); `iwyo daucadeblad locvad sapyrobilesa Sina da sulTqumiT Ãmobda

missa mimarT~ (kekeliZe 1962: 49).

10. sapyrobileSi myof abos uflis mier euwya aRsasrulis dRe da iq

myofT uTxra: `xvale gansvlaÁ ars Cemi ÃorcTagan da mislvaÁ uflisa

Cemisa da RmrTisa iesu qristÀs Tana, rameTu ese ufalman gamoucxada

TÂsssa mas mowamesa~ (sabanisZe 1964: 67); `auwya mas qristeman Jami

aRsrulebisaÁ... mas Jamsa hrqua misTanaTa maT: arRara sada mixiloT:

rameTu msurs me ganslvad da qristes Tana yofad~ (modrekili 1978: 183).

11. abom gayida Sesamoseli kelaptrebis SesaZenad: `ganiZarcua man

samoseli TÂsi da gansca igi savaWrod, raÁTa uyidon mas sanTelad

keroanebi da sakumeveli~ (sabanisZe 1964: 67); stefane Wyondidelis

sagalobeli: `aRanTen sanTelni da hgalobdi~ (modrekili 1978:. 181).

12. msajulTan mimavali abo 118-e fsalmuns galobs: `da sagalobelad

muÃlisa mis TqÂs Semdgomad sityuaÁ igi netarisa mis avazakisaÁ:

momiÃsene me, ufalo, odes moxÂde sufeviTa SeniTa~ (sabanisZe 1964: 70);

stefane Wyondidelis sagalobeli: `daviTis Ãmasa hRaRadebdi abo: da

netarisa mis avazakisa Tana hÃmobdi Zlierad: momiÃsene mÃsnelo

sasufevelsa~ (modrekili 1978: 181).

13. Tavis mokveTis win abom ganiZarcva samoseli: `mswrafl ganxeTqna

samoseli igi, romel emosa, da ganSiSulebulman daibeWda juariTa guami

TÂsi~ (sabanisZe 1964: 71). himnografTa TqmiT, rogorc ufali Cavida

ganSiSvlebuli iordaneSi da naTel-iRo, ase ganSiSvlebuli Cavida

mowamis embazSi abo: `raJams xat eqmen: yovlisa naTlisRebasa da

ganSiSulebuli STahÃed: embazsa Ruawlisasa: da orgzis naTels iRe:

Page 162: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

162162162162

wyliTa da sisxliTa~ (modrekili 1978: 181-182); `romelica ganSiSulda

dRes: iordanes Sina ÃorciTa: sanatrelman mowameman abo: misTÂs

ganiZarcua Zueli igi kaci saqmiTurT da Seimosa axali~ (modrekili 1978:

180), _ stefane Wyondidelma simbolurad daukavSira abos mier samoslis

ganZarcva sulier ganaxlebas, romelsac mravalgzis vxvdebiT pavles

epistoleebSi: `ganiZarcueT Zueli igi kaci saqmiT misiTurT da SeimoseT

axali igi, ganaxlebuli mecnierebad msgavsad xatisa mis dambadebelisa

misisa~ (kolas. 7, 9-10). ganaxlebis ideas didi adgili uWiravs axal

aRTqmaSi. macxovris daRvrili sisxli swored kacobriobis sulier

ganaxlebas moaswavebda: `ese ars sisxli Cemi axlisa aRTqumisaÁ,

mravalTaTÂs daTxeuli misatevebelad codvaTa~ (mT. 26, 28; mrk. 14, 24).

14. abos SesaSineblad samgzis sces maxvili da mxolod amis Semdeg

warkveTes Tavi: `mxiaruliTa piriTa da kadnieriTa suliTa RaRad-yo

qristÀs mimarT da moudrika qedi TÂsi maxÂlsa. da sces mas maxÂliTa

samgzis... da Sehvedra suli TÂsi ufalsa~ (sabanisZe 1964: 71); `sixaruliT

moudrika maxuilsa qedi Tuisi~ (uZvelesi... 1980: 58), `miupyra qedi maxÂlsa

da Seiwira msxuerplad RmrTisa~ (kekeliZe 1962: 49); `sixaruliT

moudrika Tavi maxÂlsa~ (modrekili 1978: 183).

15. Txzulebis avtori gvamcnobs, rom abos wmida gvami arabebma qalaqis

gareT urmiT gadaitanes: `da dadges wmidaÁ igi uremsa zeda~; `urmiTa

miaqunda, viTarca etliTa~ (uZvelesi... 1980: 59).

16. arabebma abos gvami dawves: `moiRes SeSaÁ da TivaÁ da nafTi da

daasxes guamsa mas zeda wmidasa da daagzes cecxli, vidremdis dawunes

Ãorcni igi wmidisa mowamisani~ (sabanisZe 1964: 73); `guami misi dawues

cecxliTa~ (uZvelesi... 1980: 59).

17. arabebma mowamis dawvis Sedegad darCenili Zvlebi cxvris tyavSi

Seaxvies da mdinare mtkvarSi gadayares, _ mogviTxrobs ioane sabanisZe:

`ZualTa maT wmidisa mowamisaTa... STakribnes tyavsa cxovrisasa da

Sekrnes mtkiced da miixunes da STayarnes didsa mas mdinaresa~ (sabanisZe

1964: 73); `Sekribnes Zualni axovnisa aboÁsni, Sekrnes da STayarnes didsa

mdinaresa~ (kekeliZe 1962: 49).

18. abos dawvis adgilas mbrwyinavi varsklavi daadga: `gardamoavlina

ufalman adgilsa mas zeda varskulavi motyinarÀ, viTarca lampari

Page 163: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

163163163163

cecxlisaÁ~ (sabanisZe 1964: 74), `gamoCnda zeciT varskulavi motyinareÁ:

Ramesa bnelsa mzeebri brwyinvaled guamsa zeda qristes mowamisa~

(modrekili 1978: 184), `gamoCnda zeciT masve aresa Sina RamÀ yovel

cecxlebr elvarÀ varskulavi~ (kekeliZe 1962: 49).

19. meore Rames mdinarem gamosca sakvirveli naTeli: `wyalTa gamosces

gansakÂrvebeli naTeli~ (sabanisZe 1964: 75); `brwyinvides wyalTa Sina

viTarca mTiebni yovlad mnaTobierni~ (modrekili 1978: 184).

20. ioane sabanisZe saocari eqspresiulobiT aRwers qarTvelTa

gancdebs, romlebmac ganagdes SiSi arabebisa da abos wamebis adgils

miawydnen, avtors isini menelsacxeble dedebTan hyavs Sedarebuli. rac

aseTi mRelvarebiT aqvs warmoCenili Txzulebis avtors, himnografebsac

aqvT aRniSnuli: `SiSi uRmrToTaÁ ganagdes morwmuneTa da surviliT

ambors uyofdes ubiwosa qristes mowamesa~ (modrekili 1978: 183).

21. sikvdilis win abo ambobs: `did ars Cemda dRÀ ese, rameTu vxedav

orkerZove Zlevasa uflisa Cemisa iesu qristÀssa, rameTu dResaswaulsa

amas STaÃda mdinaresa mas iordanisasa ganSiSulebuli naTlis-Rebad da

siRrmesa mas Sina wyalTasa damalulisa mis veSapisa Tavebi ZaliTa

RmrTeebisaÁTa Semusra. jer-ars Cemdaca dResa amas, raÁTa ganviZarcvo

SiSi ÃorcTa amaT CemTaÁ, romelni samosel arian sulisa Cemisa da

STavÃde, viTarca siRrmesa zRÂsasa, Soris qalaqsa amas da naTel-viRo

sisxliTa CemiTa da cecxliTa da suliTa~ (sabanisZe 1964: 68). stefane

sananoÁs-Ze abos mimarTavs: `naTlisRebaÁ sami moige, mowameo, wyliTa,

suliTa da sisxliTa da Semdgomad cecxliTa gamobrwyinda Ruawli Seni~

(modrekili 1978: 180).

22. `netarman abraham TÂsTa naSobTagani Segiwynara wiaRTa TÂsTa

qristÀsTÂs~ (sabanisZe 1964: 77), _ wers ioane sabanisZe, romlis

paralelsac sagaloblebSic vxvdebiT: `mamaÁ abraham miegebvoda: da

Seiwynara: wiaRTa TÂsTa~ (modrekili 1978: 184).

23. ioane sabanisZes abos dawvis adgili Zveli aRTqmis mamamTavarTa

sakurTxevelTan aqvs Sedarebuli: `geqmna Sen, viTarca sakurTxeveli igi

abelisi, enuqisi, abrahamisi da eliaÁsi, romelni-igi mrguliad

dasawuvelTa maT tarigTa Seswirvides RmerTsa... da kualad adgili igi

samsxverploÁsa SenisaÁ emsgavsa bervarsa ahronissa da zaqariaÁsa

Page 164: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

164164164164

mRdelTaÁsa~ (sabanisZe 1964: 80); `adgili igi samsxverploÁ: romelsa zeda

daiwua yovlad wmidaÁ guami Seni netaro: didebao mowameTao: emsgavsa

sakurTxevelsa: wmidisa ahronissa: zeciT cecxlisa dadgromiTa:

gangrZobilad Rirso~ (modrekili 1978: 179).

24. abos RvawliT morwmuneTa ganaxleba aRniSnulia rogorc

TxzulebaSi, ise sagaloblebSic.

nimuSebis damowmeba kidev SeiZleba, magram, vfiqrobT, es sakmarisia

imisTvis, rom vTqvaT _ himnografebi sargeblobdnen hagiografiuli

TxzulebiT.

calke ganxilvis sagania saxismetyvelebiTi aspeqti abosadmi miZRvnil

himnografiul masalaSi, rac, aseve, saTaves iRebs hagiografiuli

Txzulebidan. l. grigolaSvilma werilSi `wmidanis Tema qarTul

sasuliero poeziaSi~ gamoyo wmidanis met-naklebad gavrcelebuli saxe-

simboloebi, rac wmidanis Rvawlis mTavar etapebTan SesabamisobaSia

daculi. abos SemTxvevaSi ki saxe-simboloebi Txzulebidan momdinarea.

abos cxovreba, romelic alegoriulobiTaa warmoCenili, aseve

saCinovdeba sagaloblebSic. ioane sabanisZis saxeobriv-simboluri

sistema daamuSava g. kuWuxiZem (kuWuxiZe 2006) xolo n. bokuCavas mier

damuSavebulia TxzulebaSi fsalmunebisa da saxarebiseuli simboloebis

damowmeba (bokuCava 1991).

rac Seexeba sagaloblebs, TiToeuli maTgani gamoirCeva

saxismetyvelebiT. gansakuTrebiT aRsaniSnavia abos Sedareba ekalSi

aRmocenebul vardTan, rac ioane sabanisZis hagiografiuli Txzulebidan

momdinareobs. es simbolo saTaves solomonis wignidan iRebs. ekalSi

aRmocenebul vards Rrma simboluri datvirTva aqvs: `saRvTo,

saRvTismSoblo da wmidanTa saxelad vardis gaazreba Rrma

simbolurobas emyareba da Seicavs, vinaidan `vardi ekalTa Soris~,

romelic sakmaod gavrcelebulia saRvTismetyvelo literaturaSi,

siwmindis, umankoebis, sulierebis, RvTiurobis niSania, romelsac

winaaRmdegoba xvdeba da didi sulierebis, Zalisxmevis Sedegad xdeba

SesaZlebeli misi gadalaxva~ (sulava 2003: 55). stefane sananoÁs-Ze abos

uwodebs vards, romelic SeiReba mewamuli feriT. saerTod, mewamuli

Page 165: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

165165165165

feri xSirad figurirebs abos sagaloblebSi. es bunebrivicaa, radgan

abom sisxliT moipova sasufeveli, mewamuli feri ki sisxlis daTxevas

da Sesabamisad, mowameobriobas ukavSirdeba: `sisxliTa daTxeviTa

mewamul hyav Ruawli... da Seamkve viTarca ZoweuliTa: eklesiaÁ

warmarTTaÁ~ (modrekili 1978: 180). amave dros, mewamuli feri mowyalebis

semantikasac Seicavs.

sisxli erTgvari arqetipuli simboloa, romelsac erTdroulad

ukavSirdeba rogorc dadebiTi, ise uaryofiTi konotaciebi. am

SemTxvevaSi mowamis daRvrili sisxli erTdroulad aris rogorc

pirovnebis (abos), ise mTeli eris sulieri ganaxlebis winapiroba.

sisxlis amgvari semantika Zveli aRTqmidan momdinarea: `rameTu

samSÂnveli yovlis Ãorcielisa sisxli TÂsi ars~ (levianni, 17, 11),

`rameTu suli yovlisa ÃorcielisaÁ sisxli TÂsi ars~ (lev. 17, 14).

rac Seexeba mewamul fersa da Zoweulis qvas: `gamoslvaTa wignSi

mocemuli aaronis Sesamoselis Semamkobel X Tvals _ oqro anTraks

(oqroqvas), axali qarTuli TargmaniT qrizoliTs, `TvalTaÁs~ SesavalSi

Seesabameba iakinTi, mineralogiuri da mistikur-saxismetyvelebiTi

daxasiaTebisas ki _ Zoweuli~ (alibegaSvili 1999: 150). epifane kvipreli

Tavis egzegetikur TxzulebaSi Zoweuls zabulonis qvas uwodebs.

zabulonis Sesaxeb Cven naTlisRebis dResaswaulis sagaloblebis

mimoxilvisas aRvniSneT, aq mokled vityviT, rom ipolite romaelis

mixedviT, zabulonSi simbolurad is warmarTebi igulisxmebian, zRvis

piras mcxovrebni rom navTsayudels eZieben. es navTsayudeli, aseve

simboluri gaazrebiT, eklesias gulisxmobs. ase rom, Zoweulis qva,

romelic iakobis kurTxevanSi saxeobrivad warmarTebs ukavSirdeba, aseve

saxeobrivad miemarTeba abos, romelmac warmarTTa eklesia Seamko

mewamuli feriT.

sagalobelTa da Txzulebis mixedviT abo aris axovani, mZle mowame,

qristesTan Tanaziari, sarwmunoebis ganmaaxlebeli, romelmac `srbaÁ

keTilad~ aRasrula da `surnel-hyo~ qarTuli eklesia da romelsac

rogorc hagiografi mwerali, ise himnografebi SesTxoven, raTa meox-

gveyos sulTa CvenTaTvis.

Page 166: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

166166166166

$3. $3. $3. $3. wm. konstanti kaxiwm. konstanti kaxiwm. konstanti kaxiwm. konstanti kaxisadmi miZRvnili sagaloblis sadmi miZRvnili sagaloblis sadmi miZRvnili sagaloblis sadmi miZRvnili sagaloblis

TematurTematurTematurTematur----saxismetyvelebiTi aspeqtisaxismetyvelebiTi aspeqtisaxismetyvelebiTi aspeqtisaxismetyvelebiTi aspeqti

853 wels Tbilisis amira sahak ismailis Zis dasasjelad xalifam didi

jari warmogzavna buRa Turqis sardlobiT, romelmac mokla sahaki,

xolo 5 agvistos Tbilisi gadawva. am movlenis Sesaxeb gvamcnobs atenis

sionis warwera, sadac, aseve, aRniSnulia, rom `masve TTuesa agustossa

rd-sa, dResa SabaTsave, ziraq Seipyra kaxaÁ da ZÀ misi Tarxuji”.

warweraSi moxseniebuli kaxaÁs Sesaxeb Seqmnilia hagiografiuli

Txzuleba `cxorebaÁ da wamebaÁ wmidisa mowamisa konstanti qarTvelisaÁ,

romeli iwama babilonelTa mefisa jafaris mier”; misi avtori ucnobia. k.

kekeliZisa da iv. javaxiSvilis mosazrebiT, konstantis Tanamedrove unda

iyos, Txzulebis Seqmnis TariRadac 853-856 wlebs asaxeleben.

`martvilobis avtori aris saberZneTSi myofi romelime beri, anda

dasavleT saqarTveloSi, afxazeTSi, mkvidri romelime mwerali. am

Sromis Sedgenisas agiografs usargeblnia wm. ioane oqropiris

`cxovrebiT”, romelic dawerilia aleqsandriis patriarqis mier” (kekliZe

1980: 521).

konstanti kaxis martvilobas eZRvneba erTi sagalobeli, romelic

miqael modrekilis krebulSia moTavsebuli: `TTuesa noembersa: kb:.

wmidisa mowamisa konstanti kaxaÁsaÁ qarTvelTa mowamisaÁ”. k. kekeliZe

miiCnevs, rom sagalobeli miqael modrekils ar ekuTvnis, rogorc es

Tavis gamocemaSi pavle ingoroyvas aqvs miTiTebuli. igi wers: `Cven

gvaqvs sabuTi vTqvaT, rom es himnebi miqaels ar SeuTxzavs, isini

dawerilia gacilebiT adre; marTlac, Cven xelT gvaqvs meore nusxa am

himnebisa, romelic Senaxulia quTaisis muzeumis tyavze nawer XI-XII s.

xelnawerSi. Sedareba am nusxisa miqaelis avtografTan gvarwmunebs, rom

miqaels TviTon ki ar SeuTxzavs es himnebi, aramed sxva mzamzareuli

nusxidan gadmouweria” (kekeliZe 1956: 143), xolo misi Seqmnis TariRad

miiCnevs araugvianes me-9 saukunis meore naxevars.

sagaloblis avtori, rogorc Cans, kargad icnobda hagiografiul

Txzulebas konstanti kaxis martvilobaze, risi Tqmis safuZvelsac is

paralelebi gvaZlevs, rac orive TxzulebaSi Tanxvdeba.

Page 167: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

167167167167

`martvilTa da ber-monazonTa Rvawlis aRwerisas hagiografiasa da

himnografiaSi ikveTeba ermaneTis Tanxvdenili araerTi motivi. esenia:

wmidanis gamorCeuloba, RvTismoSiSeba, Semecnebis wyurvili, ganmsWvalva,

RvTis mowodebiT cxovrebis gzis gansazRvra, sociumidan gamoyofa,

gansacdelis gavla, sapyrobilesa d udabnoSi ganmartoeba, Rvawlis

gamravleba, ganRmrToba~ (grigolaSvili 2002: 83).

vnaxoT, romeli TvisebiT hyavT Semkobili mxcovani martvili

hagiografiuli Txzulebisa da sagaloblis avtorebs. amTaviTve unda

aRvniSnoT, rom am mxriv orive mwiria. hagiografiul TxzulebaSi

mcireodeni cnobebia daculi konstantis pirovnebis Sesaxeb, rom araferi

vTqvaT istoriuli movlenebis aRwera-Sefasebaze, rasac avtoric

aRniSnavs: `raÁTa ara iyos Semawuxebel naklulevanebaTa, arca nametnav

gangrZobiTa” (Zveli... 1964: 170). arc hagiografiul Txzulebasa da arc

sagalobelSi araferia naTqvami konstantis Zis, Tarxujis, Sesaxeb.

1. konstanti iyo `queyanasa qarTlisasa, sanaxebsa zena soflisasa”... mas

`ewoda kaxaÁ saxelad mamulisa mis queyanisa” (Zveli... 1964: 165).

gamoirCeoda simdidriTa da saTnoebebiT. mis sulier Tvisebebs saocari

xatovnebiT aRwers hagiografi avtori: `Semkobil iyo orkerZoÁTave miT

saqmiTa, viTarca xÀ furcliTa da nayofiTa” (Zveli... 1964: 165), anu, igi

saqmiT aRasrulebda uflis mcnebebs da kldesaviT mtkice iyo misi

rwmena. konstanti uxvad gascemda Sesawirs eklesia-monastrebisa da

mRvdelmsaxurTaTvis, siyvaruliT Seiwynarebda maT sakuTar ojaxSi,

magram stumarTmoyvareoba da glaxakTa gankiTxva, rogorc Txzulebidan

vigebT, gamorCeuli Tviseba yofila misi xasiaTisa: `xolo

stumarTmoyvarebisa da glaxakT-mowyalebisa misisaTÂs vervis Zal-uc

miTxrobad Rirsad, aramed mciredi oden raime vTquaT. vin, sada vin

mivida misa mSieri, anu wyurieli da aramca ganaZRo igi, anu SiSueli da

ara Semosa igi sixaruliT?!” (Zveli... 1964: 165). swored am Tvisebas

gamoarCevs sagaloblis avtoric: `mowyalebaÁ Seimose gamozrdiTa

glaxakTaÁTa” (modrekili 1978: 324).

2. rogorc hagiografiuli Txzulebidan vigebT, konstanti 85 wlisa

yofila, roca Seipyres. `wariyvanes qalaqad tfilisad da Seayenes igi

sapyrobilesa” (Zveli... 1964: 167), sadac waradgines buRa Turqis winaSe,

Page 168: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

168168168168

magram simxniT daiTmenda igi ukeTurisa mis mZlavrebaTa” (gv. 167). am

moments sagaloblis avtoric warmoaCens: `WirTa da krulebaTa

sixaruliT moiTmenda” (modrekili 1978: 324). amis Semdeg borkildadebuli

netari konstanti babilonSi, qalaq samaraSi gadahyavT _ `warsces igi

queyanad babilovnisa, qalaqsa, romelsa hrqvian samaraÁ” (Zveli... 1964: 168).

ucxo qveyanaSi mis wayvanaze sagaloblis avtoric gvamcnobs: `raJams

wariyvanes queyanisagan TÂsisa da miiwia queyanad uSjuloTa” (modrekili

1978: 325).

3. aRwers ra konstantis sulier gancdebs, mis gamudmebul sinanuls

codvebis gamo, Txzulebis avtori aRniSnavs, rom sakuTar codvaTa

gansawmedelad mas mxolod mowameobrivi aRsasruli miaCnda da amisi

mosurne yofila: `cremlovin igi codvaTa TÂsTaTÂs, da mravalgzis

Tqvisca, viTarmed: `ara vinaÁ vesav motevebasa codvaTasa, garna

daTxeviTa sisxlTa CemTaÁTa misTÂs, romelman-igi dasTxivna sisxlni

CuenTÂs” (Zveli... 1964: 166). sagaloblis avtori martvilisadmi didebis

Sesxmis dasawyisisTanave orgzis warmoaCens mis am survils: `winaÁTve

misa gsuroda da keTilTa saqmeTa muSakad gamoSCndi eklesiaTaTÂs”

(modrekili 1978: .324); `rameTu winaÁTve suroda daTmeniTa asparezisa mas

Zlevisasa simxniT” (modrekili 1978: 324).

4. samaraSi konstanti `mihguares mefesa mas ismaitelTasa, romelsa

saxelad erqua jafar” (Zveli... 1964: 168). sagalobelSic Cans, rom

`moiyvanes winaSe uSjuloBsa mZlavrisa ZlevaSemosili mowame qristesi”

(modrekili 1978: 324).

jafaris winaSe warmdgari konstanti ar SeuSinda mis mZlavrobas da

bolomde qristes erTguli darCa, rac Cans rogorc TxzulebaSi, ise

sagalobelSic: `xelmwifebaÁ gaqus xorcTa CemTa zeda, aramed ara

sulsa, viTarca ityÂs ufali Cemi da RmerTi. amisTÂsca ar meSinis me

maxÂlisagan Senisa” (Zveli... 1964: 168); `iqadoda Zlierad wmidaÁ konstanti,

raJams warsdga igi winaSe uSjuloTa” (modrekili 1978: 324); `romelman

SiSi mefeTaÁ ganagdo da maxÂli Seuracxyo simÃniT da moudrika qedi da

sixaruliT RaRadebda” (modrekili 1978: 325). aq wmidanis RvTismoSiSebaze

imitom vsaubrobT, rom swored RvTis SiSia dasabami sibrZnisa da

siyvarulisa, rac fsalmunidan momdinareobs: `dasabami sibrZnisaÁ ars

Page 169: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

169169169169

SiSi uflisa~ (fs. 105, 5). RvTis SiSi ganaRmrTobs adamians da misi

rwmenac mtkice xdeba.

sagaloblis avtori xotbas asxams mas, romelmac qristesTvis

`Seuracxyo soflisa saSuebeli... da gulis wyromasa mZlavrTasa uSiSad

winaaRudga” (modrekili 1978: 325). rogorc Cans, sagaloblis avtorma

kargad uwyoda konstantis warCinebuloba, radgan swored am faqtze

amaxvilebs yuradRebas _ mowamisaTvis sakuTari simdidre sacduri ar

aRmoCnda. hagiografiuli Txzulebis II TavSi ki, sadac konstantis

gvacnobs avtori, Tavidanve aRniSnulia, rom `kaci ese iyo warCinebuli

friad didad yovelsa queyanasa qarTlisasa, friadi simdidreB aqunda da

mravali saSuebeli amis soflisaÁ” (Zveli... 1964: 165).

5. Cveulebisamebr, sinanulis gancda ar Sordeboda tyveobaSi myofsac.

gamudmebiT cremlooda Tavisi codvebis gamo da adidebda ufals, _

TiTqmis erTnairi frazeologiiT gvamcnobs gvamcnobs rogorc

Txzulebis avtori, ise himnografic: `nakadulni cremlTani

gardamodiodes TualTagan misTa Cveulebisamebr misisa” (Zveli... 1964: 170);

`enaÁ misi ver daabrkoles galobad” (Zveli... 1964: 170); `sinanuliTa da

cremliTa ganumzadebda Tavsa TÂssa” (modrekili 1978: 324).

6. samaraSi miyvanil konstantis xalifam ori somexi miugzavna,

romelTac TavianTi rwmena uaryves. isini cdilobdnen sakuTari

magaliTiT daerwmunebinaT tyve da ecdunebinaT: `miavlina misa orni igi

erisTavni, romelni tyueobiTve mieyvannes somxiTiT da uvaris-yofiTa

qristÀsiTa pativcemul iyvnes mis winaSe” (Zveli... 1964: 169). `xolo igi

ganumzadebdes safrxesa raÁTa daabrkolon gzisa misgan WeSmaritisa”

(modrekili 1978: 324); konstantim sZlia am safrTxesac da ar dabrkolda:

`rasaRa zedamdgomelobT da damesxmiT, viTarmca meca Tquen gemsgavse”

(Zveli... 1964: 169), _ am sityvebiT gaistumra mowameobisaTvis

ganmzadebulma mxcovanma qristianma qristes mtrebi. swored rjulis

uarmyofel somexTa Sesaxeb ambobs sagaloblis avtori: `mcvelTa maT

amaoTa da cruTa mowyalebaÁ maTi dauteves” (modrekili 1978: 324).

7. mravali tkivili daiTmina konstantim rjulis dacvisas da SiSi

ganagdo. arc pativi miiRo, arc Seuracxyofas SeuSinda: `scemdes pirsa

missa da mravliTa tanjviTa stanjvides mas” (Zveli... 1964: 170). konstantis

Page 170: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

170170170170

es Rvawli, romelic SedarebiT vrclad aqvs aRwerili hagiografiuli

TxzulebaSi avtors, Semkobili aqvs himnografsac: `arca pativiTa, arca

ginebiTa da WiriTa ganeSora siyuarulsa qristÀssa” (modrekili 1978: 325)

da `gulis wyromasa mZlavrTasa uSiSad winaaRudga” (modrekili 1978: 325).

8. mefis brZanebiT konstantis Tavi mokveTes, rasac rogorc

Txzulebis, ise sagaloblis avtori erTnairad aRniSnaven: `mohkueTa Tavi

misi maxÂliTa” (Zveli... 1964: 170). sagalobelSi araerTgzis aris

aRniSnuli, rom mowame maxvils ar SeuSinda; rom daTrguna is maxvili,

romliTac Tavi mohkveTes: `maxÂlisa daTmeniTa mowamed gamoCnda”;

`maxÂli Seuracxyo”; `sixaruliTa moudrika maxÂlsa qedi” (modrekili

1978: 325).

9. babilonSi myofi konstanti ufals sTxovs gaZlierebas, rogorc

gaaZliera man babilonSi nabuqodonosor mefis tyveobaSi myofi sami yrma

_ anania, azaria da misaili. ufalma uvneblad daifara isini gaxurebul

RumelSi. `da viTarca-igi amasve adgilsa adiden wmidani igi yrmani,

romelTa aRgiares Sen, da meca Rirs myav maT Tana, romeli-ege gamoCndi

maT Tana meoTxed” (Zveli... 1964: 169). sagaloblis avtori konstantis

qristes rjulisadmi erTgulebas sami yrmis moses rjulisadmi

erTgulebas utolebs: `moses mier moRebiTa SjulisaÁTa samTa maT

yrmaTa cecxli daSrites, xolo wmidaTa mowameTa mociqulTa mier

qadagebiTa Sen aRgiares” (modrekili 1978: 325). am SemTxvevaSi orive

avtori saxeobrivi analogiebis meTods mimarTaven, raTa naTlad

warmoaCinon wmidanis sulieri simtkice.

11. hagiografiuli Txzulebidan vigebT, rom konstantis Tavi mohkveTes

`TTuesa noenbersa Tsa, dResaswaulsa wmidisa giorgissa” (Zveli... 1964:

170). wmida giorgis darad sTxovda ufals wyalobas mowame: `viTarca-igi

dReindelsa amas dResa Sina adide Rirsi Seni mowameÁ giorgi da

Seiwiren Sromani misni da daTxevaÁ ubiwoÁsa sisxlisa misisaÁ, Seiwiren

undonica ese sisxlni Cemni da momec me nawili mis Tana, raÁTa wil-

mxudes rCeulTa SenTa Tana” (Zveli... 1964: 170). Tavisi RvawlisaTvis

konstantim miiRo rCeulTa xvedri: `WeSmaritsa moqalaqobasa Rirs iqmna

wmidaÁ konstanti” (modrekili 1978: 325); man `gvirgvini zecisaÁ moigo”

(modrekili 1978: 325). zeciuri moqalaqeoba sasuliero mwerlobaSi myarad

Page 171: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

111171717171

damkvidrebuli saxe-simboloa, romelsac safuZvlad bibliuri

TvalTaxedva udevs. zeciuri qalaqi maradiulia, romelsac mxolod

rCeulni daimkvidreben, isini, vinc TavianTi amqveyniuri moqalaqoba

qristes baZviT aRasrules da gza miwieri moqalaqobidan zeciur

moqalaqeobamde RvTis siyvaruliTa da SiSiT ganvles. l. grigolaSvilis

SexedulebiT, zeciuri qalaqisa da zeciuri moqalaqis gagebas daefuZna

hagiografiul mwerlobaSi damkvidrebuli Janri `cxorebaÁ da

moqalaqobaÁ~ (grigolaSvili 2002: 93).

saqarTvelos eklesiaSi konstanti kaxis xseneba giorgobis dResaa

dawesebuli _ 10 (ax. stiliT 23) noembers, rac, aseve, hagiografiuli

Txzulebis monacemebidan momdinareobs.

sakiTxze, usargeblia Tu ara sagaloblis avtors hagiografiuli

TxzulebiT, Tavisi mosazreba gamoTqva k. kekeliZem werilSi `konstanti

kaxis martviloba da vinaoba”, sadac is exmianeba p. peetersis

gamokvlevas da SeniSnavs, rom peetersis mosazreba, TiTqos sagaloblis

avtori hagiografiul Txzulebas ar icnobda, mcdaria. imis

dasadastureblad, rom sagaloblis avtori ara Tu icnobda

hagiografiul Txzulebas, aramed usargeblia kidec misiT, k. kekeliZe

imowmebs ramdenime magaliTs orive Txzulebidan da askvnis, rom

himnografs `es martviloba kargad scodnia da usargeblnia miT... sruli

sicxadiT Cans, rom himnografi imeorebs ara marto azrebs da faqtebs

martvilobisas, aramed xSirad frazebs da winadadebebsac” (kekeliZe 1959:

144-146).

marTlac, Cven mier damowmebuli magaliTebi rogorc hagiografiuli

Txzulebidan, ise sagaloblidan, imis Tqmis safuZvels gvaZlevs, rom

sagaloblis avtors hagiografiuli TxzulebiT usargeblia. rac Seexeba

saxismetyvelebiT aspeqts, dasawyisSive aRvniSneT, rom am mxriv orive

Txzuleba mwiria.

Page 172: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

172172172172

$4. $4. $4. $4. wm. ilarion qarTvelisadmi miZRvnili sagaloblebiwm. ilarion qarTvelisadmi miZRvnili sagaloblebiwm. ilarion qarTvelisadmi miZRvnili sagaloblebiwm. ilarion qarTvelisadmi miZRvnili sagaloblebi

wmida ilarionis saxelze sami sagalobelia Seqmnili, romlebic

kanonis formisaa. erTis avtoria XI saukunis moRvawe `uRirsi~ zosime,

aTonis himnografiuli skolis warmomadgeneli; sagalobelma Cvenamde

moaRwia `aTonis krebuliT~, romlis I redaqcia miqael daRalisonelis

xeliTaa gadawerili, xolo meore redaqcia ekuTvnis ioane TaflaisZes.

meore sagalobeli (romlis avtori ucnobia) moTavsebulia liturgikul-

himnografiul krebulSi JER-71 (gamoqveynebulia: sadResaswaulo, moskovi,

1865, gv. 335.). mesame sagaloblis avtoria anton I kaTalikosi da

moTavsebulia antonis `sadResaswauloSi~ (S-1464, 208r; gamoqveynebulia

1865 wlis sadResaswauloSi, gv. 338 tlÀ).

rogorc ukve aRvniSneT, wm. ilarionis saxelobis sagaloblebi

Seiswavla manana dolaqiZem. misi dakvirvebiT, ucnobi avtoris

sagalobeli umniSvnelo cvlilebebiT giorgi mTawmidels Seutania Tavis

redaqciis `TTuenSi~ (JER-124), ris Semdegac igi farTod gavrcelebula

da Cvenamde moRweulia am sagaloblis Semcveli araerTi himnografiuli

krebuli (dolaqiZe 1971: 159). m. dolaqiZem gamoikvlia meore sagaloblis

avtori, daweris adgili da dro. is sagaloblis Seqmnis drod

varaudobs IX-X ss. mijnas. misive varaudiT, avtori unda iyos ilarion

qarTvelis mowafe, aseve qarTveli, ilarionis saxelTan dakavSirebuli

romelime monastris beri, xolo krebuli (JER-71), romelSic

sagalobelia moTavsebuli, giorgi mTawmidelis `TTuenze~ adrindelia

da `Tvenis~ pirveli redaqciidan gamokrebil himnografiul krebuls

warmoadgens. rac mTavaria, m. dolaqiZe askvnis, rom ucnobi avtoris

sagalobeli teqstobrivad gankerZoebulad dgas ilarionis Sesaxeb

Seqmnili nawarmoebebis ciklSi. is ar unda icnobdes `cxovrebaTa~

teqstebs da dawerili unda iyos kerZo samonastro mosaxseneblis

safuZvelze (dolaqiZe 1971: 170). anonimi avtoris sagaloblis

gansaxilvelad Cven gamoviyeneT teqsti, romelic erTvis m. dolaqiZis

aRniSnul werils (gv. 177-184. i. R.).

Page 173: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

173173173173

miuxedavad imisa, rom sagalobeli saerTod movlenaTa dinamiurobiT

ar gamoirCeva, anonimi avtoris es sagalobeli imdenad zogadi xasiaTis

Sesxmaa da imdenadaa daclili wmidanis cxovrebis faqtobrivi

masalisagan, rom marTlac udavoa _ sagalobeli `cxovrebaTa~ arc erT

redaqcias ar icnobs da SesaZlebelia, maT Seqmnamdec iyos dawerili.

yvelafers rom Tavi davaneboT, ar SeiZleboda sagaloblis avtors

aRniSvnis gareSe darCenoda wmidanis mier aRsrulebuli saswaulebi, Tu

ar CavTvliT `aqebdiTsaSi~ aseve zogadad moxseniebuls: `brmani mxedvel

hyven da Rrekilni ganhkurnen~ (dolaqiZe 1971: 179); `eSmakTa gansdevnidi

da senTa ganhkurnebd brZeno, mkurnalo sulTa da xorcTao~ (dolaqiZe

1971: 179.). TxzulebaSi ki sakmaod konkretuladaa asaxuli wmidanis mier

aRsrulebuli saswaulebi, rogorc sicocxleSi, ise gardacvalebis

Semdegac.

aseve, sagalobelSi araa aRniSnuli RvTismSoblis gamocxadeba _

ierusalimSi myofma ilarionma CvenebiT ixila yovladwmida qalwuli,

romelmac mas saqarTveloSi dabruneba ubrZana. vfiqrobT, sagaloblis

avtors rom xelT hqonoda hagiografiuli Txzuleba, aseT mniSvnelovan

movlenas yuradRebis miRma namdvilad ar datovebda. miT umetes, rom

zogadad sagaloblebSi gansakuTrebuli adgili uWiravs macxovrisa da

RvTismSoblis gamocxadebebs, rac wmidanis gamorCeulobis maCvenebelia.

is, rom sagaloblis anonim avtors ar usargeblia hagiografiuli

TxzulebiT, aisaxa ara marto faqtobrivi masalis simciriT, aramed

saxismetyvelebiTi gamosaxvelobis simwiriTac. aq ar SeiniSneba is

dinamiuroba, rac himnografiisaTvis, miuxedavad misi statikuri bunebisa,

mainc damaxasiaTebelia. rogorc n. sulava SeniSnavs, himnografiaSi

saswauli statikaSia naCvenebi, `oRond sagaloblis obieqti

saswaulTqmedebas dausruleblad agrZelebs, e. i. am TvalsazrisiT igi

dinamiurobas eqvemdebareba~ (sulava 2006: 140). am sagalobelSi ki

saswaulebi, rac zogadad wmidanis RvTaebriobis maCvenebelia, TiTqmis ar

asaxula. aqedan gamomdinare, ar igrZnoba is emociuroba, rac saerTod

wmidanis gandidebas axlavs xolme. Tumca, es ar niSnavs imas, rom

sagalobeli mxatvruli aqsesuarebiT Raribia. masSi mravladaa

gamomsaxvelobiTi saSualebebi, mxolod zogadi saxisa.

Page 174: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

174174174174

wm. ilarioni Sedarebulia iobTan, radgan masaviT madlierebiT

daiTmina gansacdeli: `da ver SeuZlo Seryevad mterman godoli ÃorcTa

SenTaÁ~ (dolaqiZe 1971: 177); samoelTan _ `srulad ganwmendil iqmen

Rirso saSoÁTgan dedisa TÂsiTaÁT, viTarca didi samoel~ (dolaqiZe 1971:

177); mosesTan _ `axal mosed dambadebeli gicnobs ilarion, rameTu Sen

marxviTa da locviTa dascen mterni, viTarca-igi man pirveli amaleki

ukun aqcia~ (dolaqiZe 1971: 178); TavTa mociqulTa, petresa da pavlesTan

_ `Suri aiRe, Rirso, mTavarTa maT qristes mociqulTaÁ petresi da

pavlesi~ (dolaqiZe 1971: 179). aseve, wmidani pirvel mamebTanaa Sedarebuli,

romelTa darad iRvwoda gandegiluri cxovrebiT.

lamazi metaforiTaa ilarionis Rvawli asaxuli _ `Sen juari erquanis

saxed mÃarTa aRiRe da urnati igi sulisani mohÃnen~ (dolaqiZe 1971: 178).

aq SeimCneva saxarebisa da fsalmunis epizodebis erTgvari gavlena. am

tropis gagrZelebaa ilarionis keTil mwyemsad saxeldeba _ `viTarca

mwyemsi keTili, mamao yovlad sanatrelo~ (dolaqiZe 1971: 178). aseve,

metaforulia ilarionis mnaTobTan Sedareba _ `varskulavi mnaTobi,

mamao, aRmosavaliT raÁ gamoSCndi, gananaTle queyanaÁ da zRuaÁ~

(dolaqiZe 1971: 179).

gansxvavebuli viTarebaa zosimes sagalobelSi, romelsac safuZvlad

aSkarad hagiografiuli Txzuleba udevs. is merve xmis sagalobelia da

Sedgeba rva galobisagan. dasawyissa da boloSi daerTvis xuTi mcire

zomis sagalobeli: ufalo RaRatyavisaÁ, aqebdiTsaÁ, stiqaroni da 2

sxuani stiqaronni. sagalobeli akrostixulia da Tavni ityvian: `ese aw

RmerTSemosili ilarion iqeboden dRes jerisaebr amin~.

sanam sagaloblis hagiografiul TxzulebasTan mimarTebaze

visaubrebdeT, oriode sityviT `cxovrebis~ redaqciebis Sesaxeb

aRvniSnavT. k. kekeliZis gamokvleviT, wm. ilarionis `cxovreba~ pirvelad

berZnulad, e. w. enkomiis saxiT dauweria ilarionis Tanamedoves,

protoasikritsa da filosofos basili monazons im masalis mixedviT,

rac mas ilarionis mowafeebma miawodes. basilis Sroma safuZvlad daedo

qarTul `cxovrebas~, romlis 3 redaqciaa Semonaxuli: Zveli (aTonis),

metafrasuli da svinaqsaruli. Zveli redaqcia naxevrad originaluri,

naxevrad naTargmni nawarmoebia da dawerili unda iyos eqvTime

Page 175: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

175175175175

mTawmindelis mier 991 w. metafrasuli redaqcia Seqmnili unda iyos XI s.

I meoTxedSi, SesaZlebelia Teofile xucesmonazonis mier. svinaqsaruli

redaqcia ki am ori redaqciis sinTezia da igi moTavsebulia giorgi

mTawmidelis `did svinaqsarSi~ XII s. damdegs ucnobi avtoris mier~

(kekeliZe 1957: 65).

manana dolaqiZem teqstobrivi Sedarebis safuZvelze daaskvna, rom

sagalobeli Seqmnilia `cxovrebaTa~ aTonuri da metafrasuli

redaqciebis mixedviT, agreTve, savaraudoa anonimuri sagalobliT

sargeblobac (dolaqiZe 1971: 171-176).

zosimes sagalobeli bibliuri saxismetyvelebiTac sargeblobs. amave

dros, sametyvelo ena da gamomsaxvelobiTi saSualebebi zosimes

warmoaCens, rogorc maRali donis himnografs. Cven naklebad

gavamaxvilebT yuradRebas teqstobriv Sedarebebze da aqcents swored

saxismetyvelebiT aspeqtze mivmarTavT.

dasawyisSi warmovaCenT ramdenime teqstobriv Sedarebas, sadac

TvalsaCinoa rogorc Sinaarsobrivi, ise frazeologiuri Tanxvedra:

1. `elvad naTlisa saRuToÁsa moguefina dRes ÃsenebaÁ yovlad

didebulisa moRuawisa ilarion axlisa mnaTobisa∗~ (aTonis... 1901: 177) //

`aRmohÃda axali ese da yolad brwyinvalÀ mnaTobi~ (aTonis... 1901: 10).

2. orive TxzulebaSi ilarioni samoel winaswametyvelTanaa

Sedarebuli: `msgavsadve samoelisa aRTqumiT iSev, RmerTSemosilo mamao~

(aTonis... 1901: 178) // `wmidaÁ ese aRTqmul iyo RmrTisada mSobelTa

TÂsTagan, viTarca pirvel samoeli annaÁsagan~ (aTonis... 1901: 10). aq ar

SevudgebiT samoelis Sobis saxeobriv gansazRvrebas, radgan amis Sesaxeb

Temis I nawilSi vrclad visaubreT.

3. is, rom ilarioni bavSvobidanve iwyebs sasuliero ganaTlebis

miRebas, sagaloblis avtorisaTvis, rogorc Cans, hagiografiuli

Txzulebidanaa cnobili: `iwurTidi siyrmiTganve werilTa RmrTiv-

sulierTa da emsgavsebode moqalaqobasa mas~ (aTonis... 1901: 179) // `da

iqmna raÁ ese equs wlis, mieca swavlad kacsa Rirssa da RmerTis-

∗∗∗∗ xazgasma yvelgan Cvenia.

Page 176: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

176176176176

moyuaresa... da aswavlida igi mas wignTa sulierTa dRe da Rame~ (aTonis...

1901: 10).

4. zosimes sagalobelSi yovladwmida RvTismSoblis gamocxadeba

aRniSnulia. rogorc ukve vTqviT, RvTismSoblis gamocxadeba wmidanis

gansakuTrebulobis maCvenebelia da misi araRniSvna SeuZlebelia, Tuki

amis Sesaxeb raime cnoba arsebobs. ase rom, zosimes `cxovrebiT~

usargeblia, sadac deda RvTisas Cvenebis Sesaxebaa moTxrobili: `da

ixila wmidaÁ dedofali RmrTis-mSobeli da maradis qalwuli mariam da

aTormetni kacni brwyinvaleni mdgomareni mis winaSe... hrqua mas wmidaman

dedofalman: Ä, ilarion, warved da miiswave saxed Senda, daumzade seri

ufalsa da Zesa Cemsa~ (aTonis... 1901: 180). hagiografiul TxzulebaSi

aRwerili RvTismSoblis brZaneba _ ilarioni saqarTveloSi dabrundes

da ufals emsaxuros, sagalobelSi or epizodad, or galobaSia

warmoCenili: `ixile CuenebiT, Ä, RmerTSemosilo mamao, dedofali

yovelTa dambadebelTaÁ da gibrZanebda warsvlad queyanad TÂsad, raTa

Seswire RuTisa simravleni erTa uricxuTani~ (aTonis... 1901: 15).

sainteresoa, rom sagalobelSi erTgvari axsnaa mocemuli RvTismSoblis

sityvebisa _ `daumzade seri ufalsa da Zesa Cemsa~; zosime mas xsnis,

rogorc sulier moRvaweobas, rom ilarionma RvTisken uwinamZRvros

mraval adamians. sagalobeli arafers gveubneba imaze, Tu rogor

aRasrula wmida mamam Tavisi Rvawli, magram Semdeg epizodSi ukve

aCvenebs, rom `seri damzadebulia~. zosime ar arRvevs sagaloblis

Sablons da movlenebs statikaSi warmoaCens: `aRasrule, mamao,

brZanebuli Senda viTarca sarwmunoman da gonierman mneman uflisa

TÂsisaman, daumzade Tavadsa seri sulieri sulTa maT cxovnebulTaÁ~

(aTonis... 1901: 180). am epizodebSi ukve naTlad saCinovdeba dinamizmisa da

statikis monacvleoba, rac orive JanrisTvisaa damaxasiaTebeli da

romelzedac saubari Temis II nawilis dasawyisSi gvqonda.

zosime aTonels aRuniSnavi ar darCenia RvTismSoblis meore

gamocxadeba, romelic, aseve, aRniSnulia `cxovrebaSi~. ulumbos mTaze

yofnisas wm. ilarioni da misi Zmebi erT-erT eklesiaSi imyofebodnen.

monastris mamasaxlisma wmidans taZris datoveba ubrZana. imave Rames mas

ZilSi RvTismSobeli gamoecxada da mrisxaned uTxra: `raÁsa inebe

Page 177: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

177177177177

ganZebaÁ ucxoTaÁ maT, romelni mosrul arian siyuarulisaTÂs Zisa da

RmrTisa Cemisa~ (aTonis... 1901: 20). sagalobeli zustad misdevs teqsts:

`eCuena saSinelad dedaÁ yovelTa SemoqmedisaÁ da uTqumida sastikad

araÁ Semwynarebelsa Sensa RmerTSemosilo. da auwyebda saTnoebaTa SenTa

Zalsa~ (aTonis... 1901: 181). Tumca, unda iTqvas, rom `cxovrebaSi~

gansakuTrebuladaa aqcentirebuli RvTismSoblis is sityvebi, sadac

deda RvTisa qarTvelTa gamorCeulobasa da mis wilxvdomobaze saubrobs.

mamasaxlisma eWvi Seitana ilarionis rwmenis WeSmaritebaSi, amitom

RvTismSobeli mrisxaned eubneba: `Cemda moniWebul ars Zisa mier Cemisa

naTesavi igi Seuryevelad marTlmadideblobisaTÂs maTisa, vinaÁTgan

hrwmena saxeli Zisa CemisaÁ da naTel-iRes~ (aTonis... 1901: 20). saerTod,

erovnulobis gancda, misi aqcentireba da qarTvelTa RvTismSoblis

wilxvdomobis idea qarTuli himnografiis erT-erTi ZiriTadi motivia da

calke Seswavlas saWiroebs.

5. ucnobi avtoris sagaloblisgan gansxvavebiT, zosimes sagalobelSi

sneulTa gankurneba konkretuli SemTxvevebiTaa aRniSnuli da

hagiografiul teqsts misdevs: `ara ugulebels-hyav tkivneuli ferÃiTa,

da locviTa SeniTa, RmerTSemosilo, mkelobelsa slvaÁ mianiWe~ (aTonis...

1901: 181). zosime aToneli aRniSnavs wmida ilarionis mier monastris

mamasaxlisis sneuli Zmiswulis gankurnebas, romlis Sesaxebac

hagiografiul teqstSi asea moTxrobili: `ixila raÁ wmidaman ilarion

misi igi tirili, SeuZnda wyalobis-moyuaresa sulsa missa, moiRo wmidaÁ

zeTi kandlisagan saufloÁsa da scxo tkivneulsa mas ferÃsa missa da

gankurna tkivilica igi da vnebaÁca igi, romliTa vnebul iyo~ (aTonis...

1901: 21). `cxovrebidan~ momdinarea zosimes mier eSmakeulTa gankurnebis

aRniSvna, rac wmidanma gardacvalebis Semdeg aRasrula: `kualad

Semdgomad sikudilisa Senisa TavisuflebaÁ mianiWe tyue-qmnulTa~

(aTonis... 1901:182) // `meyseulad movides orni eSmakeulni da ityodes:

`ilarion qarTvelo, raÁsaTÂs ganguasxam Cuen sayofelTagan CuenTa~ da

viTarca mieaxlnes wmidasa mas guamsa missa, munTquesve ganikurnnes igini~

(aTonis... 1901: 28).

6. rodesac basili makedonelma wmida mamis gvami Tesalonikidan

gadmoasvena, mesame Rames `esera suli sulnelebisaÁ sakÂrveli ganefina

Page 178: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

178178178178

yovelsa mas palatsa Sina~ (aTonis... 1901: 35). mefes ZilSi wm. ilarioni

gamoecxada da uTxra: `aw ukueTu gnebavs, raÁTa srulebiT madli

gaqundes, warmiyvane me udabnosave adgilsa~ (sadResaswaulo 1865: 36). es

momentic daculia zosimesTan: `CuenebiT auwye mefesa sawadeli seni,

udabnoÁ, romelsa Sina sulnelebad sulisa gamosCndi~ (aTonis... 1901: 183).

sanam sagaloblis saxismetyvelebiT aspeqtze visaubrebdeT, aRvniSnavT,

rom samecniero literaturaSi zosimes sagaloblis Seqmnis

qronologiuri sazRvrebi sxvadasxvaa. k. kekeliZis varaudiT, is 1066-1074

w.w. Seqmnili (kekeliZe 1957: 149); m. dolaqiZe am sazRvrebs ufro azustebs

da 1072-1074 wlebiT aTariRebs (dolaqiZe 1971: 175); l. menabde _ 1074

wlamde; n. sulava ki miiCnevs, rom zosimem sagalobeli 1074-1077 w.w.

dawera, rodesac gaCnda moTxovnileba saberZneTSi moRvawe pirvel

qarTvel mamaTa mosaxsenebeli krebulis Seqmnisa (sulava 2001: 127).

rac Seexeba sagaloblis saxismetyvelebiT mxares _ rogorc aRvniSneT,

igi sazrdoobs rogorc bibliis, ise hagiografiuli Txzulebis

saxismetyvelebiT. hagiografiuli Txzuleba gamorCeulia dinamizmiT,

evfoniuri tipologiiTa da simboloebiT, mxatvruli SedarebebiT; calke

kvlevis sagania `cxovrebis~ saxarebiseuli da fsalmunuri motivebi,

romelic uxvad gvxvdeba masSi.

wmidanis srulyofili saxis warmosaCenad xSirad gvxvdeba e.w. myari

epiTetebi, romelic TiTqmis yvela sagaloblisTvisaa damaxasiaTebeli.

zosimes sagalobeli maTi siuxviT ar gamoirCeva. erTaderTi aseTi

epiTeti, romelsac zosime wmida ilarionisadmi xSirad iyenebs, aris

`RmerTSemosili mama~. SeiZleba iTqvas, rom sagalobelSi

reglamentirebul saSualebaTa simcire SeimCneva. samagierod,

sagalobeli savsea qebis obieqtisadmi damoukidebeli, individualuri

mimarTebebiT, rac avtoris SemoqmedebiT niWs warmoaCens. yvelas rodi

ZaluZs poeturad gadaamuSavos ambavi da misces iseTi mxatvruli forma

da Sinaarsi, rom msmenelis yuradReba transcedenturi samyarosadmi

mimarTos, rac swored sagaloblis daniSnulebas warmoadgens.

sagaloblis dasawyisSive wmidani Semkobilia epiTetiT `axali~:

`moguefina dRes ÃsenebaÁ yovlad didebulisa moRuawisa ilarion axlisa

mnaTobisa~ (aTonis... 1901: 177). `axali~ `Zvelis~ opoziciaa. Zveli aRTqmis

Page 179: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

179179179179

epoqa warmoadgens winasaxes axali aRTqmis pirebisa Tu movlenebisa.

vinaidan RvTis baZva srulyofs adamians, wmidanic am baZviT ganiwmindeba

da mieaxleba uzenaess, amitomac himnografebi TavianTi qebis obieqts

xSirad adarebdnen Zveli aRTqmis winaswarmetyvelebs. es Sedareba ar

SeiZleba mxolod saxeTa paralelizmis daniSnulebiT aixsnas.

sagalobelSi xom yvelaze srulyofiladaa daculi Sinaarsisa da

formis erTianoba. amitomac igi mxolod poeziis funqciis matarebeli

rodia, misi umTavresi funqcia msmenelis ganRmrTobaa da, Sesabamisad, is

udidesi informaciis matarebelia. Zveli aRTqmis winaswarmetyvelTa

misia israelSi Teokratiis mxardaWera da ganmtkiceba iyo. axali aRTqmis

wmidanebma es funqcia odnav transformirebulad ganagrZes. TavianTi

cxovrebiTa da moRvaweobiT isini RvTis uzenaesobas, misdami siyvarulsa

da morCilebas qadagebdnen, mxolod samoRvaweo areali gafarTovda

imdenad, ramdenadac RvTis rCeuli eri ukve qristes aRmsareblobiT

ganisazRvreboda da axal moRvaweTa xma mTels qveynierebas ganefina.

amitomac arian isini Zveli aRTqmis winaswarmetyvelebTan Sedarebulni.

zosime aTonels wm. ilarioni Sedarebuli hyavs samoel

winaswarmetyvelTan, radgan masaviT winaswari aRTqmiT moevlina

qveynierebas; bibliur abraamTan: `dauteve queyanaÁ Seni da ucxo iqmen

misTÂs, romeli CuenTÂs ucxo iqmna, raÁTamca ucxo-qmnilni mamasa

wyalobiT damagna~ (aTonis... 1901: 179). wm. ilarionma abraamiviT datova

qveyana, raTa miepovebina `margaliti mravalsasyidlisa~ _ es metafora

sasufevlis saxismetyvelebiTi gamoxatulebaa. abraamTan Sedarebis garda

tropari yuradRebas iqcevs Tavisi evfoniurobiT, aqcentirebulia sityva

`ucxo~, romelic miemarTeba gankacebul macxovars, romelmac RmerTTan

gaucxoebuli adamianebi mamis wiaRSi daabruna; miemarTeba abraams,

romelmac misTvis ucxo qveyana datova da miemarTeba TviT qebis obieqts,

romlisTvisac ucxo Seiqna amsofliuri cxovreba. ase, rom `ucxos~

aqcentirebas mxolod evfoniurobisaTvis ar mimarTavs avtori. am sityvas

simboluri datvirTva aqvs _ igi asaxavs baZvas, romelzedac zemoT

gvqonda saubari. baZva uflisadmi, baZva pirvel mamaTa cxovrebisadmi,

baZva, romelic srulyofs adamians. am dros avtoris gancda wmidanis

sulieri gancdis identuria; amave dros igi sityvis meSveobiT sakuTari

Page 180: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

180180180180

gancdis mkiTxvelis grZnobebTan identifikacias axdens da masSic

aRZravs baZvis survils. ase ikvreba erTgvari sulieri jaWvi qebis

obieqts, avtorsa da mkiTxvels Soris. sagaloblis funqciac es aris.

zosimes SemoqmedebiTobis mimaniSnebelia is faqti, rom es erTaderTi

evfoniuri tropari rodia mis sagalobelSi _ `uJamod mSobelo mamo,

sityÂsa uJamoÁsao, uJamod momavlinebelo cxovelisa sulisa~ (aTonis...

1901: 179); `romelman daiTmina juar-cumaÁ ÃorciTa ucodvelman kacTaTÂs

juars-cumisaTÂs mamao, da sofeli juars-acu Sendami brZeno~ (aTonis...

1901: 180).

verbaluri aliteraciiTa da evfoniiT man sasurvel Sedegs miaRwia _

sagalobeli sasargeblosTan erTad sasiamovno gaxada. Tamamad SegviZlia

vTqvaT, rom zosimes es sagalobeli srulyofili poeturi nawarmoebia,

romelic poeziis umTavres princips akmayofilebs.

wm. ilarioni Sedarebulia winaswarmetyvelebTan _ eliasTan, mosesTan,

daviTTan, ieremiasTan. mas udidesi siyvaruli aqvs mociqulTa _ petresa

da pavles _ mimarT, romelTa saflavebis Tayvansacemad midis romSi.

sainteresoa zosimes xedva da grZnoba maTdami da im Tvisebebis

gamokveTa, rac TiToeul maTgans individualobas sZens da imavdroulad

swored es Tvisebebi gaxda wm. ilarionisTvis mibaZvis saSualeba:

`simSÂde igi mosesi, da daviTisi ZÂruÃseneblobaÁ, da eliaÁsi moRuawebaÁ

da sruli upovarebaÁ da msgavsad pavlessa siyuaruli yovelTa mimarT~

(aTonis... 1901: 185).

zosime wmidans uflis mxedars uwodebs. rogorc cnobilia, es

metafora monasterSi moRvaweT miemarTeba. grigol xanZTeli Tavis

mowafeebs mefis winaSe warmoaCens, rogorc sulier laSqars. am sofels

ganSorebuli adamiani gamudmebul brZolaSia, mudam fxizlobs da

ebrZvis kacobriobis uxilav mters, ebrZvis, raTa sakuTari da mis

irgvliv myofTa sulebi ufalTan miiyvanos. isic mxedaria, oRond ufro

meti ZalisxmeviT mebrZoli. vfiqrobT, es damokidebuleba igulisxmeba,

roca zosime ilarionze wers: `rCeuli mÃedari meufisaÁ~ (aTonis... 1901:

181).

sagalobelSi Cveni yuradReba miipyro erTma metaforam _ `iqmen

RmerTSemosilo sarke saTnoebisa mxilvelTa maT SenTaTÂs da Zegl

Page 181: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

181181181181

moRuawebisa SemdgomTa naTesavTa sabaZvelad~ (aTonis... 1901: 180). wm.

ilarioni Tavisi saTno cxovrebis wesiT misabaZi iyo rogorc misi

TanamedroveebisTvis, ise Semdgomi TaobebisTvisac. aq warmoCenili baZvis

momenti ganmartebas ar saWiroebs. aRsaniSnavia sxva faqti. n. sulava

werilSi `zosime mTawmideli~ sagaloblis Seqmnis TariRze msjelobisas

eyrdnoba el. metrevelis mosazrebas da askvnis, rom sagalobeli

daiwera maSin, rodesac gaCnda moTxovnileba saberZneTSi moRvawe pirvel

qarTvel mamaTa mosaxsenebeli krebulis Seqmnisa, romelsac `sagangebo

daniSnuleba da mizandasaxuloba hqonda: aTonze moRvawe qarTvel da

ucxoel berebs unda gaecnobierebinaT saqarTvelos farglebs gareT

moRvawe qarTveli berebis saeklesio da kulturuli saqmianobis arsi da

TviT am monastrebis mniSvneloba~ (sulava 2001: 129). vfiqrobT, swored es

daniSnuleba aqvs gamoxatuli zosimes metaforebSi _ `sarke saTnoebisa~,

`Zegl moRuawebisa~. bolo metafora erTgvari perifrazia giorgi

mTawmidelis sityvebisa `Zeglad pirmetyuelad...~. aqve aRvniSnavT, rom

zosime avtoria efTvime mTawmidelisadmi miZRvnili sagaloblisa,

romelic `aTonis krebulis~ pirveli redaqciisaTvis Seiqmna (1072-1074

w.w.) da romlis wyaroa giorgi aTonelis hagiografiuli Txzuleba

`cxoreba ioane da efTÂme mTawmidelebisa~.

zosimes sagalobeli kidev erTi faqtiT ipyrobs yuradRebas.

RvTismSoblis TiTqmis yovel troparSi (galobis dasasruls)

aqcentirebulia RvTismSoblis dogmati, sam troparSi (`RamiTgansa~,

`kurTxeularsa~, `adidebdiTsa~) pirdapiraa gacxadebuli nestor

mwvaleblis eresisa da xatmebrZolobis winaaRmdeg mimarTuli polemika:

`vaÁ maTda, romelni ara aRgiareben RmrTismSoblad da xatsa Sensa

wmidasa araÁ Tayuanis-scemen~ (aTonis... 1901: 181); `romelTa ara hrwam Sen

RmrTismSobelad da xatsa Sensa ara hmoneben, dedao da qalwulo

uqorwinebelo, utyu iyvned bageni maTni~ (aTonis... 1901: 184); `kurTxeul-

arsas~ bolos ki TviT nestoric hyavs naxsenebi: `nistor SevaCvenebT da

yovelTave winaaRmdgomTa SenTa~ (aTonis... 1901: 182). Cven Temis I nawilSi

ukve visaubreT, rom sagalobeli udidesi informaciis matarebelia da

masSi pirdapir Tu aluziurad aisaxeba xolme saeklesio mwerlobis

Tematika. amitom ganvrcobilad am sakiTxze aq ar vimsjelebT. aRvniSnavT,

Page 182: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

182182182182

rom es sagalobeli mniSvnelovania ara mxolod imiT, rom wmidanis

srulyofil saxes gvixatavs, aramed imiT, rom yovladwmida samebisa da

RvTismSoblis troparebi, romlebic saerTod zogadi saxisaa da

umetesad reglamentirebuli saSualebebiT gamoixateba, zosimesTan

sxvagvaradaa mocemuli _ maTSi ganzogadebulia wmida ilarionis

damokidebuleba yovladwmida samebisa da qalwul mariamisadmi da igi

identuria avtoris damokidebulebisa.

RvTisadmi wmidanisa da avtoris sulieri xedvis Tanxvedra imdenad

erTiania, rom mkiTxvelic maTi Tanamonawile xdeba da isic imgvarad

adidebs ufals, aRiarebs RvTismSoblad yovladwmida qalwuls, Tayvans

scems mis xatebas da `SeaCvenebs~ nestorsa da sxva mwvaleblebs. ris

Sedegadac zosime msmenels sagaloblis saxiT sulier sazrdos awvdis.

sagaloblisa da mkiTxvelisadmi amgvari damokidebuleba tradiciuli

iyo qarTuli himnografiisaTvis da sworad SeniSnavs n. sulava, rodesac

zosimes sagalobels am tradiciis gagrZelebad miiCnevs.

wm. ilarionis saxelze Seqmnili mesame sagalobeli anton I

kaTalikoss ekuTvnis, romelic mis mier Seqmnil `sadResaswauloSia~

moTavsebuli. sagalobeli akrostiqulia da kidurwerilobiT ikiTxeba:

`ilarions mnaTobsa dRisasa ugalob~.

antonis sagalobeli ar gamoirCeva iseTi Rrma saxismetyvelebiT,

rogorc zosimesi. igi ufro informaciuli xasiaTisaa, magram arc

hagiografiul teqsts misdevs. antonic Zveli aRTqmis winaswarmetyvelebs

adarebs ilarions _ `iob meore~, `sxuaÁ abraam~, `axlad mosed~ uwodebs

mas. sagalobeli TiTqmis imeorebs anonimi avtoris sagaloblis

gamomsaxvelobiT saSualebebs, Tu ar CavTvliT oriode gansxvavebul

metaforas: `oqrosa ubrwyinvales gangwmida Sen brZmedman

gansacdelTagan yovlad brZeno~ (sadResaswaulo 1865: tma); `lagam da Wim

uwurTelTa, da xat da igav brZenTa gamosCnda, ilarion, saRmrTo

cxovreba Seni~ (sadResaswaulo 1865: tmd); `oqrosa xvavTa ganyofel,

moZRurebaTa, mamao, xar erisa Senisa, xolo porfirisa qalaqTasa, oqrod

uxrwnel saunjed~ (sadResaswaulo 1865: tmd).

m. dolaqiZis dakvirvebiT, wm. ilarionis saxelze Seqmnil

sagalobelTagan saqarTveloSi anonimi avtoris sagalobeli yofila

Page 183: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

183183183183

gavrcelebuli. rogorc Cans, antoni kargad icnobda am sagalobels da

swored is gamouyenebia Tavisi Txzulebis wyarod.

daskvnis saxiT SegviZlia aRvniSnoT, rom wm. ilarionis saxelze

Seqmnil sagalobelTagan Rrma saxismetyvelebiTa da qarTuli

himnografiuli skolis tradiciebiT mxolod zosimes sagalobelia

sayuradRebo, romlis wyarosac udavod hagiografiuli Txzuleba

warmoadgens.

Page 184: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

184184184184

daskvnadaskvnadaskvnadaskvna

sauflo dResaswaulebisadmi miZRvnili sagaloblebi bibliur

motivebs eyrdnoba, ZiriTadad ki Zveli aRTqmis siuJetebi da

personaJebia misi saxismetyvelebis wyaro. winasaxeobrivi analogiebi

swored Zveli aRTqmiseuli siuJetebiT iqmneba. himnografiul masalaSi

asaxulia sityviT winaswarmetyveleba (wm. ioane oqropiri

winaswarmetyvelebis or saxes warmoaCens _ sityviT winaswarmetyvelebas

da saqmiT, rodesac Zveli aRTqmis winaswarmetyveleba axali aRTqmis

movlenis arqetips warmoadgens), xolo saqmiT winaswarmetyveleba

gamoyenebulia saxeobrivi analogiebis SeqmnisaTvis.

pirvelsaxeTa saidumloebebi axsnilia egzegetikur da homiletikur

naSromebSi, lirikul ganwyobas ki fsalmunuri motivi ganapirobebs.

miuxedavad imisa, rom sagaloblebs erTi saerTo wyaro aqvT da xSirad

erTgvarovani frazeologiiTac xasiaTdebian, mainc gamoirCevian

individualobiT, sakuTari xelweriT da, rac mTavaria, umdidresi

Teologiuri informaciiT, rac avtorisagan moiTxovs rogorc

saRvTismetyvelo codnas, ise SemoqmedebiTobasac. yoveli saxe axal

azrobriv datvirTvas iZens da msmenelsa Tu mkiTxvels axleburad

ganacdevinebs saRvTo movlenebs. SemTxveviT rodi miiCnevdnen

himnografTa Semoqmedebas winaswarmetyvelTa saqmianobis gagrZelebad,

radgan is Tavisi saxismetyvelebiT mdidar informaciasac Seicavs da

imavdroulad, saocari sisadaviTa da mSvenierebiT gadmoscems RvTis

saidumlos, gonebisaTvis miuwvdomel transcendentur sferos, rac

SesaniSnavad gamoxata wm. grigol RvTismetyvelma Tavisi poeziis Sesaxeb

_ `xelovanebiT vatkbob mcnebaTa simwares~...

rogorc vnaxeT, sagalobelSi warmoCenili yoveli saxe-simbolo, igavi

Tu sxva mxatvruli xerxi wmida mamaTa mier ganmartebulia

saRvTismetyvelo literaturaSi da es bunebrivicaa, radgan nebismieri

himnografiuli teqsti im mkacrad gansazRvruli kanonikis farglebSi

iqmneboda, romelic saeklesio krebebis Sedegad iqna formulirebuli.

dogmaturi RvTismetyveleba saRmrTo werils efuZneba, iseve, rogorc

himnografia sazrdoobs bibliuri wyaroebiT. es udavo faqtia da

Page 185: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

185185185185

mtkicebas arc saWiroebs. CvenTvis sainteresoa 1. paralelebi maT Soris

da 2. is gza da saSualeba, riTac himnografi avtorebi axerxebdnen

saTqmelis msmenelamde ise mitanas, rom axleburi emocia da elferi

miecaT im movlenebisa Tu istoriebisadmi, romelic kargad iyo cnobili

imave saRvTismetyvelo literaturis meSveobiT. es himnografebi ar

gvTavazoben siaxles Teologiuri TvalsazrisiT, magram

gamomsaxvelobiTi mravalferovnebis saSualebiT, sxvadasxva Tematikis

motivirebiT SeaqvT zedroulobisa da zesivrculobis gancda, qmnian

imgvar ganwyobas, esTetizms, rom msmenelSi iwveven introspeqciis

moTxovnilebas. es ki liturgikuli cnobierebis mqone adamianis sulieri

zrdis ganmapirobebelia, rac himnografiis erT-erT daniSnulebad

SeiZleba ganvixiloT.

rac Seexeba wmidanebisadmi miZRvnil sagaloblebs, maTi

saxismetyvelebiTi sistemisa da Tematuri aspeqtebis Seswavlis Sedegad

gamoikveTa, rom himnografiuli masalis ZiriTad wyaros hagiografiuli

Txzuleba warmoadgens.

rodesac wmidanis saxelobis himnografiuli masala ramdenime

sagalobels Seicavs, SesaZlebelia, erTi maTgani sxvaTa wyarod Seiqnas,

magram maTi saerTo pirvelwyaro hagiografiuli Txzulebaa, romelsac

eyrdnobian himnografebi, raTa jerovnad warmoaCinon RvTisgan

gamorCeuli adamianebi.

wmidanis sagalobelTa Seqmnisas himnografiuli da hagiografiuli

mwerloba Tavidanve Tanxvdeba ideaSi, rom yoveli adamiani, rogorc

suliwmidis WurWeli, Tavisi cxovrebiT maqsimalurad unda miemsgavsos

ufals. himnografi ufro Tavisufalia originalur gaazrebasa da

simbolur sistemaTa SeqmnaSi, Tumca, rogorc ukve aRvniSneT, es sistemac

amosavals saRvTo werilSi poulobs da saRvTismetyvelo swavlebas

ukavSirdeba. maTTvis bibliuri saxeebi ipodigmuri monacemia, romelic

misabaZi Seiqna konkretulad wmidanisaTvis da Semdeg ki, zogadad,

mkiTxvelisaTvis. amitom wmidanisadmi miZRvnili sagaloblis teqstTan

identifikacia gansxvavebuli formiT xdeba. am dros ikvreba erTgvari

Page 186: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

186186186186

wre wmindans, avtorsa da mkiTxvels Soris da amgvari dinamizmi

avtorisgan gansakuTrebul pasuxismgeblobas moiTxovs.

Page 187: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

187187187187

damowmebuli literatura:damowmebuli literatura:damowmebuli literatura:damowmebuli literatura:

averincevi 1973: Аверинцев С. С. Золото в системе символов

ранневизантийской культуры, в сб. Византия, Южные Славяне

и древная Русь. Западная Европа, М., 1973.

averincevi 1997: Аверинцев С. С. Символика раннего средневековия, М. 1997

aTonis... 1901: aTonis iveriis monastris 1074 w. xelTnaweri

aRapebiT, saiubileo gamocema saeklesio muzeumisa,

Tb., 1901.

alibegaSvili 1999: alibegaSvili g. epifane kviprelis `TvalTaÁ~ da

qristianuli egzegetikis tradiciebi, Tbilisis

universitetis gamomcemloba, 1999.

amfiloqe ikoneli: wm. aaaamfiloqe ikoneli _ Tuesa Tebervalsa g,

sakiTxavi Tqumuli wmidisa da netarisa mamisa

Cuenisa amfiloqe ikonelisa migebebisa uflisa

Cuenisa iesu qristessa; Q-702, 62r-67v.

andria kreteli 1986: andria kreteli. Zveli metafrasuli krebuli,

seqtembris sakiTxavi. gamomcemloba: mecniereba,

1986.

andria kreteli 2002: andria kriteli, didi kanoni; nekresis

eparqia; 2002

axali aRTqumaÁ 2000: axali aRTqumaÁ, saiubileo gamocema, 2000.

basili didi 1979: wm. basili didi, mÃecTaTÂs saxisa sityuaÁ

wignTagan Tqmuli wmidisa basili ebiskoposisa

kesarielisaÁ, Satberdis krebuli X saukunisa,

gamosacemad moamzades b. gigineiSvilma da e.

giunaSvilma, Tb., 1979.

basili kesarielis... 1983: basili kesarielis `swavlaTa~ efTÂme

aToneliseuli Targmani. gamosacemad moamzada,

gamokvleva da leqsikoni daurTo c. qurcikiZem.

Tbilisi, 1983.

basili didi 2002: wm. basili didi, Tzxulebani (fsalmunTa

ganmartebani, homiliebi eqvsi dRisaTvis), Zveli

Page 188: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

188188188188

berZnulidan Targmna da winasityvaoba daurTo

gvanca koplataZem, meore gamocema, Tb,. 2002.

baramiZe 1966: baramiZe r. simbolo da alegoria, wign. narkvevebi

mxatvruli prozis istoriidan, Tb., 1966.

barbaqaZe 1993: barbaqaZe r. feris mxatvruli funqcia

`vefxistyaosanSi~, Tb., 1993.

baqraZe 1981: baqraZe a. sasuliero poeziis saxeebi, kr. `poezia~.

Tbilisi. gamomcemloba `merani~, 1970.

bibliis... 2000: bibliis ganmartebani, I-II-III-IV, Tb., 2000.

biganiSvili 2005:L biganiSvili T. simbolur-saxismetyvelebiTi

tradicia Zveli aRTqmidan axal aRTqmamde da

saRmrTo werilidan himnografiamde naTlis

simbolikis mixedviT, kr. literaturuli Ziebani,

XXVI, 2005.

biCkovi 1999: Бычков В. 2000 лет христианской культуры, т. I, СПБ, 1999.

bezaraSvili 1983: bezaraSvili q. simbolur saxeTa transformacia

himnografiaSi, `macne~, els, 1983, #3.

bezaraSvili... 2000: bezaraSvili q, bernar kuli. `mayvlovanis~

gagebisaTvis Zvel qarTul mwerlobaSi,

literaturuli Ziebani, XXI, Tb., 2000.

bezaraSvili 2004: bezaraSvili q. ritorikisa da Targmanis Teoria da

praqtika grigol RvTismetyvelis TxzulebaTa

qarTuli Targmanebis mixedviT, Tb., 2004.

bezaraSvili 2004-2005: bezaraSvili q. bibliuri wignebis poetika da

berZnuli prozis ritorikuli stili Zvel qarTul

TargmanebSi, macne, els, 2004-2005.

bokuCava 1991: bokuCava n. fsalmunisa da saxarebiseuli saxe-

simboloebis damowmeba ioane sabanisZis `abos

wamebaSi~, Jurn. jvari vazisa, 1991, #1.

giorgi aToneli 1946: giorgi aToneli, galobani RamisTevad

naTlisRebisa, Zveli qarTuli literaturis

qrestomaTia, I, Sedgenili sol. yubaneiSvilis

mier, Tb., 1946.

Page 189: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

189189189189

giorgi mTawmidelis...2007: giorgi mTawmindelis Tueni (seqtemberi).

gamosca, gamokvleva, saZieblebi da leqsikoni

daurTo lali jRamaiam. gamomcemloba:

naTlismcemeli, 2007.

grigol RvTismetyveli 1998: wm. grigol RvTismetyveli. homiliebi.

CORPYS CHRISTIANORVM, Series Greaca 36,

Corpus Nazianzenum 5. SANCTI GREGORII

NAZIANZENI OPERA, Veersio iberica I, OR. I,

OR. XLI; Series Greaca 42, Corpus Nazianzenum 9,

Veersio iberica II, OR. XV; Series Greaca 52,

Corpus Nazianzenum 17, Veersio iberica IV, OR.

XLIII. TURNHOUT BREPOLS, LEUVEN

UNIVERSITY PRESS, 1998.

grigol RvTismetyveli A-394: wm. grigol RvTismetyveli _ Tqumuli

wmidisa da netarisa mamisa Cuenisa

grigol RmrTismetyuelisa

naTlisRebisaTÂs, romeli ikiTxvis

xvalisa dRe gancxadebisaÁ; A-394, 57r-73v.

grigolaSvili 1983: grigolaSvili l. droisa da sivrcis

poetikisaTvis qarTul himnografiaSi,

kr. `ivironi-1000~, Tb., 1983.

grigolaSvili 2002: grigolaSvili l. wmidanis Tema qarTul

sasuliero poeziaSi, kr. Zveli qarTuli

literaturis problemebi (eZRvneba profesor

levan menabdis dabadebis 75-e wlisTavs), Tb.,

2002.

dimitri rostoveli 1990: wm. mama dimitri rostoveli, sityva RvTis

gancxadebaze, Jurn. jvari vazisa, 1990, #1.

dolaqiZe 1971: dolaqiZe m. ilarion qarTvelis saxelze dawerili

sagaloblebi, mravalTavi, filologiur-

istoriuli Ziebani, I, 1971.

evsuqi ierusalimeli 1959: wm. eeeevsuqi ierusalimeli, Tqumuli

evsuqi xucisaÁ ierusalemelisaÁ,

Page 190: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

190190190190

meormocisa mis dRisa SobiTgan

qalwulisa uflisa Cuenisa iesu

qristÀsa, odes miiyvanes taZrad, viTar

akurTxevda wm. sÂmeon; sinuri

mravalTavi 864 wlisa, Tb., 1959.

elaSvili 2003: elaSvili q. ferTa simbolika qarTul

hagiografiaSi. J. macne, els, 2003.

epifane kvipreli Q-702: wm. epifane kÂpreli _ wmidaTa Soris mamisa

Cuenisa epifane kÂprel mTavar episkoposisa

saRmroÁTa ÃorcTa RmrTisa Cuenisa iesu

qristesiTa daflÂsaTÂs da ioseb da

nikodimosisaTÂs; Q-702.

efrem asuri 1991: wm. efrem asuri _ Tqumuli wmidisa da netarisa

mamisa Cuenisa efremisi, eliaÁsaTÂs

winaswarmetyuelisa da miqael mTavarangelozisa,

klarjuli mravalTavi, teqsti gamosacemad

moamzada da gamokvleva daurTo Tamila

mgalobliSvilma, Tb., 1991.

epistole... 1988: epistole diognetesadmi, Zveli berZnulidan

Targmna, winaTqma da komentari daurTo e. WeliZem,

Jurn. jvari vazisa, 1988, #4.

Teofilaqte bulgareli 2000: netari Teofilaqte bulgareli, axali

aRTqmis komentarebi, ganmarteba wmida

maTes saxarebisa, berZnulidan Targmna

gvanca koplataZem, Tb., 2000.

imedaSvili 1989: imedaSvili g. vefxistyaosnis paralelebi X

saukunis qarTul himnografiaSi; wignidan:

vefxistyaosani da Zveli qarTuli mwerloba.

gamomcemloba: `sabWoTa saqarTvelo~. Tb. 1989.

ingoroyva 1913: ingoroyva p. Zvel qarTuli sasuliero poezia,

tfilisi, 1913.

ingoroyva 1954: ingoroyva p. giorgi merCule, Tbilisi, 1954.

ioane bolneli 1999: ioane bolneli, aTonis mravalTavi, 1999.

Page 191: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

191191191191

ioane sineli 1986: swavlani wmidisa da netarisa mamisa Cvenisa ioane

sinel mamasaxlisisani, romelni miuZRvna mamasa

ioanes raiTel mamasaxlissa, rameTu iTxova misgan

raÁTa aRwernes swavlani monozonTa mimarT;

saqarTvelos eklesiis kalendari, 1986.

damaskeli 1986: Zveli metafrasuli krebuli, seqtembris

sakiTxavebi. teqsti gamosacemad moamzada,

komentarebi da saZieblebi daurTo n. goguaZem.

gamomcemloba: mecniereba, 1986.

damaskeli 1992: mwvaleblobaTa Sesaxeb, sityva marTlisa

sarwmunoebisa, wigni IV, Tb. 1992.

damaskeli 2000: marTlmadidebluri sarwmunoebis zedmiwevniTi

gadmocema; Zveli berZnulidan Targmna, Sesavali

da SeniSvnebi daurTo e. WeliZem, Tb. 2000.

damaskeli Q-702: Tvesa dekembersa ke, uwtebaTagan pirvelTa didTa

gamowulilviTa Sekrebili netarisa ioane xucisa

da monazonisa damaskelisa, sityuaÁ yovlad

qebulisa SobisaTÂs uflisa Cuenisa iesu

qristesisa; Q-702, 30r-50v.

enciklopedia...2005: Энциклопедия Символов, знаков, эмблем, М. 2005.

ziRabeni 2003: Толковая Псалтир Евфемия Зигабена (греческого философа и

монаха), Изъясненная по свято-отеческим толкованиям,

Единецко-бричанская Епархия, 2003.

Tueni 2004: giorgi aToneliseuli Tueni, ianvari, bodbis wm.

ninos dedaTa monasteri, 2004.

imedaSvili 1959: imedaSvili g. qarTuli klasikuri sagaloblis

poeturi metyvelebis zogi sakiTxi, saiubileo

krebuli akad. k. kekeliZis dabadebis 80 wlisTavis

aRsaniSnavad, Tb., 1959.

ioane oqropiri 1993: ganmarteba ioanes saxarebisa, Targmani wm. eqvTime

mTawmidelisa, I-II, Tb., 1993.

ioane oqropiri 1996: TargmanebaÁ maTes saxarebisaB, I-II-III, Tb., 1996.

ioane oqropiri 1999: naTlisRebisaTÂs, aTonis mravalTavi, Tb., 1999.

Page 192: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

192192192192

ioane oqropiri 1959: wmida ioane oqropiri. sinuri mravalTavi 864

wlisa, gamomcemloba: `mecniereba~, 1959.

ioane oqropiri Q-702: wmidaTa Soris mamisa Cuenisa ioane

oqropirisa sityua amaRlebisaTÂs uflisa

RuTisa da macxovrisa Cuenisa iesu qristesa;

Q-702.

ioane petriwi 1937: ioane petriwis Sromebi II. s. yauxCiSvilisa

da S. nucubiZis red. Tb. 1937.

ipolite romaeli 1979: ganmartebaÁ kurTxevaTa maTTÂs mosesTa

aTormetTa mimarT naTesavTa; wmidisa

iiiipolitisa Tqumuli kurTxevaTa maTTÂs

iakobisTa, viTar-igi aTormetni naxpetni

akurTxna; sityuaÁ wmidisa iiiipolitÀsi

sarwmunoebisaTÂs; Tqumuli wmidisa da

netarisa mamisa Cuenisa ipolitesi saxÀ

aRTqumisaÁ. Satberdis krebuli X saukunisa,

Tb. 1979.

irineos lioneli 2002: I-VII saukuneebis laTini saeklesio mwerlebi,

II, Seadgina e. WeliZem, Tb., 2002

karbelaSvili 1997: karbelaSvili m. vefxistyaosnis `dRe aRvsebisa~

bibliuri paraleliT da ramdenime SeniSvniT,

macne, els, 1997, 1-4.

kvirikaSvili 1969: kvirikaSvili l. naTlisa da cecxlis metaforuli

mniSvneloba himnografiaSi, `macne~, els, 1969, #6.

kekeliZe 1908: Кекелидзе К. Литургические грузинские памятники в отечественных

книгохранилищах и их научное значение, Тифлис, 1908.

kekeliZe 1956: kekeliZe k. konstanti kaxis martviloba da vinaoba,

etiudebi Zveli qarTuli literaturis istoriidan,

I, Tbilisis universitetis gamomcemloba, 1956.

kekeliZe 1957: kekeliZe k. qarTuli hagiografiiis istoriidan,

etiudebi Zveli qarTuli literaturis istoriidan,

IV, Tbilisis universitetis gamomcemloba, 1957.

Page 193: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

193193193193

kekeliZe 1960: kekeliZe k. axali sagalobeli abo Tbilelisa,

etiudebi Zveli qarTuli literaturis istoriidan,

VI, Tbilisis universitetis gamomcemloba, 1960.

kekeliZe 1962: kekeliZe k. ucnobi redaqcia qarTuli

himnografiuli Tuenisa, etiudebi Zveli qarTuli

literaturis istoriidan, VIII, Tbilisis

universitetis gamomcemloba, 1962.

kekeliZe 1972: kekeliZe k. etiudebi Zveli qarTuli literaturis

istoriidan, XI, Tbilisis universitetis

gamomcemloba, 1972.

kekeliZe 1980: Zveli qarTuli literaturis istoria, I, Tb. 1980.

kirile ierusalimeli 1991: sakiTxavi sulisa wmidisaB, Tqumuli

wmidisa kÂrile mTavarepiskoposisaB

ierusalÀmisa, klarjuli mravalTavi,

Tb., 1991.

kiknaZe 2004: kiknaZe z. xuTwigneulis Targmaneba, qristianuli

Teologiisa da kulturis centris gamocema, Tb., 2004.

kerni 1999: Профессор Архимандрит Киприан (Керн), Евхаристия, М. 1999.

kerni 2002-2003: arqimandriti kipriani (kerni). liturgika, Targmna

da SeniSvnebi daurTo eliso kalandariSvilma,

almanaxi `literatura da sxva~, #4, 2002, ivnisi;

#5, 2003.

koWlamazaSvili 1990: koWlamazaSvili e. pirmSo dabadebulTa

(mirqmis sagaloblis erTi saxis

gagebisaTvis). J. jvari vazisa, 1990, #2.

koWlamazaSvili 1998: koWlamazaSvili e. lamprobis sulieri

SinaarsisaTvis. J. religia, 1998, #1-2.

koWlamazaSvili 2000: koWlamazaSvili e. qristes Soba,

saqarTvelos eklesiis kalendari

(literaturuli). Tb. 2000.

kuWuxiZe 2006: kuWuxiZe g. iovane sabanisZis `wmida habo

tfilelis martviloba~, teqstologiuri da

RvTismetyvelebiTi analizi. filologiis

Page 194: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

194194194194

mecnierebaTa doqtoris samecniero xarisxis

mosapoveblad wardgenili disertacia.

lolaSvili 1964: lolaSvili i. miqael fselosis filosofiur-

egzegetikuri traqtati `pirmSoÁsaTÂs~, Zveli

qarTuli mwerlobis sakiTxebi, II, Tb., 1964.

losevi 1976: Лосев А. Ф. Проблема символов и реалистического искуства, М.

1976.

loski 1986: loski vl. palamisturi sinTezi. J. saRvTismetyvelo

krebuli #2, Tbilisi, 1986.

meleti antioqieli 1959: Tqumuli wmidisa meleti antioqiel

ebiskoposisaÁ bzobisaTÂs da Sesxmisa

yrmaTaÁsa, sinuri mravalTavi 864 wlisa, Tb.,

1959.

metreveli 1980: metreveli e. aTonis qarTvelTa monastris

saaRape wigni. Tb., 1980.

metreveli 1980: metreveli e. abos sagaloblebi. uZvelesi

iadgari, gamosacemad moamzades, gamokvleva

da saZieblebi daurTes elene metrevelma,

caca Wankievma da lili xevsurianma.

gamomcemloba: mecniereba, 1980.

metreveli 1996: metreveli e. narkvevebi aTonis kulturul-

saganmanaTleblo keris istoriidan, Tb., 1996.

minCxi 1987: ioane minCxis poezia, gamosacemad moamzada da

gamokvlevebi daurTo l. xaCiZem,

gamomcemloba: mecniereba 1987.

modrekili 1978: miqael modrekili, himnebi, I. teqsti

gadmowera dednidan da gamosca vaJa

gvaxariam, Tb. 1978.

mosia 1997: mosia t. bibliur-saRvTismetyvelo Zeglebis metafora-

simbolikis zogierTi sakiTxi. zugdidi, 1997.

nevmirebuli... 1982: nevmirebuli sZlispirni. gamosca, gamokvleva da

saZieblebi daurTo gulnaz kiknaZem. Tb. 1982.

Page 195: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

195195195195

nakudaSvili 1996: nakudaSvili. himnografiuli teqstis struqtura,

Tb. 1996.

nozaZe 1963: nozaZe v. vefxistyaosnis RmrTismetyveleba. parizi,

1963.

noseli 1964: wm. grigol noseli. Tqumuli wmidisa da netarisa

mamisa Cuenisa grigoli nosel ebiskoposisaÁ kacisa

SesaqmisaTÂs, romeli miuwera Zmasa TÂssa petres

ebiskopossa sebastielsa; uZvelesi redaqciebi

basili kesarielis `equsTa dReTaÁsa~ da grigol

noselis Targmanebisa `kacisa agebulebisaTÂs~, X-

XIII ss. xelnawerebis mixedviT gamosca, gamokvleva

da leqsikoni daurTo ilia abulaZem, Tb., 1964.

noseli 1989: wm. grigol noseli. `pasuxi equsTa maT dReTaTÂs~,

teqsti gamosacemad moamzada, komentarebi da

leqsikoni daurTo e. WeliZem, saqarTvelos

eklesiis kalendari, Tb., 1989.

noseli 1991: wm. grigol noseli. qadageba 67-e fsalmunze

amaRlebisaTvis, frangulidan Targmna Tamar

jayelma. J. jvari vazisa, 1991, #3.

noseli 2002: wm. grigol noseli. mkvdreTiT aRdgomisaTÂs

uflisa Cuenisa iesu qristeÁsa, teqsti gamosacemad

moamzada da winasityvaoba daurTo n. bukiam, Tb.,

2002.

noseli 2002: wm. grigol noseli. qadageba naTlisRebis

dResaswaulze, Tb.. 2002.

noseli 2005: wm. grigol noseli. wmidisa samebisaTÂs, romelsa

Sina moiÃsenebs abrahams; epistole wmidisa grigol

noselisaB armonios da kesarion da ulumpos

moRuaweTa mimarT sisrulisaTÂs da raÁTa

uwyodiT, Tu viTari jer-ars, raÁTa iyos WeSmariti

qristiane, saqarTvelos eklesiis kalendari 2005

wlisaTvis (red. e. koWlamazaSvili).

Page 196: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

196196196196

noseli 2005: wm. grigol noseli. epistole wmidisa grigol

noselisaB armonioÁs mimarT, Tu raÁ ars aRTqumaÁ

qristianisaÁ da Zali da saxeli misi, saqarTvelos

eklesiis kalendari 2005 wlisTvis.

noseli 2006: wm. grigol noseli. sakiTxavi qristes Sobis

dResaswaulze, teqsti gamosacemad moamzada e.

koWlamazaSvilma, Tb. 2006.

noseli 2008: koWlamazaSvili eqvTime. wmida grigol noselis

`didi kateqeturi sityvis~ Zveli qarTuli

Targmani. qristianul-arqeologiuri Ziebani, I, 2008.

origene 1989: origene. qadagebebi qebaTa qebaTaze, frangulidan

Targmna Tamar jayelma, Jurn. jvari vazisa, 1989,

#3-4.

palama 1990: grigol palama, sityva wmidaTa Soris mamisa

Cuenisa grigol palamasi mociqulTa mier Taborze

xiluli naTlis TvisebisaTvis, Jurn. jvari vazisa,

1990, #2.

palama 1993: Беседы (омилии) святителя Григория Паламы, часть 1-2, М.

1993.

palama 1995: grigol ppppalama, wminda naTlisRebis

saidumlosaTvis, wmida ziarebis saidumlosaTvis,

Tb., 1995.

pavles... 2003: pavles epistoleTa ganmarteba, gamokrebili iovane

oqropirisa da sxva wmida mamaTa Txzulebebidan.

Targmnili efTvime mTawmidelis mier; teqsti

gamosacemad moamzada da gamokvleba daurTo e.

koWlamazaSvilma, I, Tb., 2003.

petre iberieli 1961: petre iberieli. Sromebi (efrem mciris

Targmani), gamosca, gamokvleva da leqsikono

daurTo s. enuqaSvilma, Tb., 1961.

petriwi 1968: ioane petriwi. saTnoebaTa kibe, red. ivane

lolaSvili, Tb., 1968.

Page 197: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

197197197197

ruxaZe 2003-2004: ruxaZe l. haeris mcvelis saxismetyvelebisaTvis

Zvel qarTul literaturaSi. kr. literaturuli

Ziebani, XXIV, 2003; XXV, 2004.

sadResaswaulo 1865: sadResaswaulo, moskovi, 1865 w.

sadResaswaulo... 2002: sadResaswaulo saxarebaTa ganmarteba,

Seadgina mRvdelma, RvTismetyvelebis

magistrma grigol diaCenkom, foTis eparqiis

gamocema, Tb., 2002.

severiane gabalovneli 1959: wm. severiane gabalovneli, SesxmisaTÂs

yrmaTaÁsa da dajdomisaTÂs uflisa

kicusa zeda Sesulasa mas missa

ierusalemd, Tqumuli seberianos

gabalonel episkoposisaÁ, sinuri

mravalTavi 864 wlisa. Tbilisis

universitetis gamomcemloba, 1959.

siraZe 1987: siraZe r. literaturul-esTetikuri narkvevebi, Tb. 1987.

siraZe 2002: siraZe r. sioni da qarTuli eklesiologia, kr. Zveli

qarTuli literaturis problemebi (eZRvneba prof. levan

menabdis dabadebis 75-e wlisTavs), Tb., 2002.

siraZe 2004: siraZe r. `casa caTasa~, kr. korneli kekeliZe 125, Tb.

2004.

sofron ierusalimeli A-394: wm. sofron ierusalimeli _ Tqumuli

wmidisa mamisa Cuenisa sofron

ierusalÀmel patriarqisa

naTlisRebisaTÂs macxovrisa da zeda

aRdgomisaTÂs sarkinozTa; A-394, 295r-

302v.

sulava 1983: sulava n., naTlis tropika qarTul himnografiaSi,

literaturuli Ziebani, mieZRvna akad. al. baramiZis

dabadebis 80 wlisTavs, Tb., 1983.

sulava 1999: sulava n. ioane qonqozis Ze, `macne~, els, 1999, #1-4.

sulava 2001: sulava n. `gixaroden, RvTismSobelo mariam~, kr.

kriteriumi, #2, 2001.

Page 198: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

198198198198

sulava 2001: sulava n. zosime mTawmindeli, macne, els, 1-4, 2001.

sulava 2003: sulava n. qarTuliTa eniTa Jami Seiwirvis,

literaturuli Ziebani, XXIV, Tb., 2003.

sulava 2003: sulava n. vardis saxismetyveleba `vefxistyaosanSi~, kr.

rusTvelologia, II, Tb., 2003.

sulava 2003: sulava n. XII-XIII saukuneebis qarTuli himnografia, Tb.,

2003.

sulava 2004: sulava n. gamoqvabulisa da udabnos mxatvruli funqcia

`vefxistyaosanSi~, literaturuli Ziebani, XXV, Tb., 2004.

sulava 2006: sulava n. qarTuli himnografia: tradicia da poetika,

Tb. 2006.

timoTe ierusalimeli 1959: timoTe ierusalimeli, Tqumuli wmidisa

da netarisa timoTe xucisa

ierusalemelisa, uflisa Cuenisa iesu

qristÀs Sobisa da Semdgomad

meormocisa dRisaTÂs, viTarca-igi

miiyvanes taZrad mariam dedaman da

qalwulman da iosÀf, raJams akurTxevda

maT wm. sÂmeon winawarmetyueli, sinuri

mravalTavi 864 wlisa. Tbilisis

universitetis gamomcemloba, 1959.

tresideri 1997: Тресидер Джек. Словарь Символов, М. 1997.

ueleSi 1980: Wellesz. A. History of Byzantishe Music and Hymnography. Oxford,

1980.

uvarovi 1908: Уваров А. С. Христианская символика, М. 1908.

uZvelesi... 1980: uZvelesi iadgari, gamosacemad moamzades,

gamokvleva da saZieblebi daurTes elene

metrevelma, caca Wankievma da lili xevsurianma.

gamomcemloba: mecniereba, 1980.

florenski 1972: Флоренский П. Священник, Иконостас, Богословские труды,

М. 1972.

florosvski 1931: Флоровский Г. Ф. Восточные отцы IV века, Париж, 1931

Page 199: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

199199199199

qarTul... 2001: qarTul-berZnuli saRvTismetyvelo ganmartebani

angelozur ZalTa Sesaxeb, ganmartebaTa Zveli

qarTuli (efrem mciriseuli) teqsti gamosacemad

moamzada, berZnul komentarebTan Seajera,

gamokvleva da terminologiuri leqsikono daurTo

ana WumburiZem, Tb. 2001.

qerqaZe 1997: qerqaZe m. naTlis esTetikis zogierTi sakiTxi qarTul

himnografiaSi, macne, filosofiis seria, 1997, #1.

SaniZe 1968: SaniZe m. Sesavali efrem mciris fsalmunTa Targmanebisa,

Zveli qarTuli enis kaTedris Sromebi, t. 11, Tb. 1968.

SurRaia 1997: SurRaia g. bzobis kviradRis gangebis struqturis

formacia ierusalimur sakaTedro tradiciaSi, macne,

els, 1997, 1-4.

caiSvili 1979: caiSvili s. Zveli qarTuli poezia V-XII saukuneebisa.

wignidan: qartuli poezia, I. Tb., 1979.

Zveli... 1964: Zveli qarTuli agiografiuli literaturis Zeglebi, I,

dasabeWdad moamzades il. abulaZem, n. aTaneliSvilma, n.

goguaZem, l. qajaiam, c. qurcikiZem, c. Wankievma da c.

jRamaiam ilia abulaZis xelmZRvanelobiTA da

redaqciiT; Tb., 1964.

Zveli... 1967: Zveli qarTuli agiografiuli literaturis Zeglebi, II,

dasabeWdad moamzades il. abulaZem, n. aTaneliSvilma, n.

goguaZem, m. dolaqiZem, c. qurcikiZem, c. Wankievma da c.

jRamaiam ilia abulaZis xelmZRvanelobiTA da

redaqciiT; Tb., 1967.

wigni... 1989: wigni Zuelisa aRTqumisani, nakveTi I, Sesaqmisai,

gamoslvaTai, yvela arsebuli xelnaweris mixedviT

gamosacemad moamzades baqar gigineiSvilma da cotne

kikvaZem, gamokvleva baqar gigineiSvilisa, Tb., 1989.

WeliZe 1992: WeliZe e. wmida iustine, Jurn. jvari vazisa, 1992, #2.

WeliZe 1996: WeliZe e. Zveli qarTuli saRvTismetyvelo

terminologia, I, Tb., 1996.

WeliZe 2004: WeliZe e. cxonebis aRmociskreba, Tb., 2004.

Page 200: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

200200200200

javaxiSvili 1977: javaxiSvili iv. Zveli qarTuli saistorio

mwerloba, Txzulebani Tormet tomad, t. VIII, Tb.,

1977.

janaSvili 1891: janaSvili m. saunje X saukunisa, tfilisi, 1891.

jafariZe 1994: episkoposi anania jafariZe. qarTvelTa winaprebis

istoria bibliuri adamidan iesomde, Tb., 1994.

jRamaia 2001: jRamaia l. abosadmi miZRvnili ioane minCxis

sagalobeli, mravalTavi, filologiur-istoriuli

Ziebani, XIX, Tb., 2001.

xaCiZe 2005: xaCiZe l. erTi paradigmis Sesaxeb, klasikuri da

Tanamedrove qarTuli mwerloba, Tb. 2005.

gamoyenebuli xelnawerebi:gamoyenebuli xelnawerebi:gamoyenebuli xelnawerebi:gamoyenebuli xelnawerebi:

1. A-461 _ Tueni, XVI s.

2. A-151 _ sadResaswaulo, 1740 w.

3. A-254 _ gamokrebili Tueni, XII-XIII ss.

4. A-392 _ Tueni, XVI s.

5. A-394 _ krebuli, XVIII s.

6. A-40 _ maqsime aRmsarebeli, RvTismSoblis cxovreba, XI-XII ss.

7. Ath.63 _ zatiki, XI s.

8. Sin-5 _ marxvani, 1052 w.

9. Sin-70 _ marxvani, XII-XIII s.s.

10. Sin-72 _ zatiki, XIII s.

11. H-2337 _ Tueni, 1049 w.

12. Jer-110 _ seqtembris Tueni, XI-XII ss.

13. Q-702 _ krebuli, 1817 w.

Page 201: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

201201201201

sarCevisarCevisarCevisarCevi

Sesavali 1

nawili I. sauflo dResaswaulebisadmi miZRvnil sagalobelTa

wyaroebi 7

bibliuri saxismetyvelebis zogierTi aspeqti qristeSobisadmi

miZRvnil sagaloblebSi 7

naTlisRebis dResaswaulisadmi miZRvnil sagalobelTa

saxismetyvelebiTi aspeqti 30

mirqmis (migebebis) sagalobelTa saxismetyvelebiTi aspeqti 81

bzobis sagalobelTa saxismetyvelebiTi aspeqtebi 96

uflis amaRlebis dResaswaulis sagalobelTa saxismetyvelebiTi

aspeqti 109

sulTmofenobis dResaswaulis sagalobelTa saxismetyvelebiTi

aspeqti 120

naTlisa da jvris simbolur saxeTa transformacia feriscvalebisa

da jvarTamaRlebis dResaswaulTa sagaloblebis mixedviT 129

RvTismSoblis saxe-simboloebi saRvTo werilsa da himnografiaSi 141

nawili II. himnografiisa da hagiografiis Tematur-saxismetyvelebiTi

urTierTmimarTebisaTvis 151

wmidanis saxe hagiografiasa da himnografiaSi 151

abo tfilelisadmi miZRvnili sagaloblebi da maTi mimarTeba

ioane sabanis Zis hagiogragiul TxzulebasTan 154

wm. konstanti kaxisadmi miZRvnili sagaloblis Tematur-

saxismetyvelebiTi aspeqti 165

wm. ilarion qarTvelisadmi miZRvnili sagaloblebi 171

daskvna 183

damowmebuli literatura 186

Page 202: ia Raduaia Raduaia Radua - tsu.ge Gadua.pdf · orientireba gamoarCevs himnografias. marTalia, sagaloblebi eklesiis wiaRSi Camoyalibebul zogad kanonebs ar gascilebia, magram himnografi

202202202202