Embed Size (px)
Citation preview
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM
LÊ THỊ HOÀI LAN
GIÁO DỤC TÍNH TRÁCH NHIỆM CHO HỌC SINH
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO TIẾP CẬN GIÁ TRỊ
VÀ KỸ NĂNG SỐNG
Chuyên ngành: Lý luận và lịch sử giáo dục
Mã số: 62140102
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
THÁI NGUYÊN - 2017
1
Công trình đƣợc hoàn thành tại:
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM - ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS Nguyễn Thanh Bình
2. TS. Trần Thị Minh Huế
Phản biện 1:………………………………………………
Phản biện 2:………………………………………………
Phản biện 3:……………………………………………….
Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp Trường
họp tại:TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM - ĐẠI HỌC
THÁI NGUYÊN
Vào hồi…giờ…ngày…tháng… năm 2017
Có thể tìm hiểu luận án tại:
- Thư viện Quốc gia;
- Trung tâm Học liệu Đại học Thái Nguyên;
- Thư viện Trường Đại học Sư phạm.
2
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ
ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
1. Lê Thị Hoài Lan (2013), "Một số biện pháp nâng cao ý thức trách
nhiệm cho học sinh trung học phổ thông", Tạp chí Giáo dục số
đặc biệt, (tr.66-68).
2. Lê Thị Hoài Lan (2013), "Biện pháp giáo dục ý thức trách nhiệm
cho học sinh trung học phổ thông trong gia đình", Tạp chí Giáo
dục và xã hội, (tr.27-29).
3. Lê Thị Hoài Lan (2015), "Tiếp cận giá trị và kỹ năng sống trong
giáo dục tính trách nhiệm cho học sinh trung học phổ thông", Tạp
chí Giáo dục và xã hội, (tr.14-17).
4. Lê Thị Hoài Lan (2016), "Một số biện pháp giáo dục tính trách
nhiệm cho học sinh trung học phổ thông hiện nay", Tạp chí Giáo
dục, số đặc biệt, (tr. 88-90).
5. Lê Thị Hoài Lan (2017), "Trách nhiệm đối với học tập, trường,
lớp của học sinh trung học phổ thông tỉnh Đồng Nai", Tạp chí
Giáo dục và xã hội, (tr. 104 - 107).
6. Lê Thị Hoài Lan (2017), "Thực trạng tính trách nhiệm của học
sinh trung học phổ thông trên địa bàn tỉnh Đồng Nai", tạp chí
Thiết bị giáo dục, (tr.35-37).
3
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của vấn đề nghiên cứu
Trách nhiệm là một giá trị sống cần giáo dục cho học sinh trên
toàn thế giới
Xã hội hiện đại với nhiều thay đổi nhanh chóng trong các lĩnh vực
kinh tế, xã hội và giao lưu văn hóa, đã và đang có những tác động đa
chiều, phức tạp, ảnh hưởng đến quá trình hình thành và phát triển
nhân cách của thế hệ trẻ, do đó phải trang bị cho các em những nền
tảng giá trị cốt lõi làm điểm tựa cho sự phát triển nhân cách .
Trách nhiệm là một phẩm chất mà mục tiêu của chương trình giáo
dục phổ thông đổi mới cần đạt được
Trong chương trình giáo dục phổ thông mới (tháng 7/2017) đã xác
định yêu cầu về phẩm chất cần đạt của học sinh phổ thông là
"Chươngtrình giáo dục phổ thông hình thành và phát triển cho học
sinh những phẩm chất chủ yếu sau: yêu đất nước, yêu con người,
chăm học, chăm làm, trung thực, trách nhiệm" [16, 6].
Giáo dục trách nhiệm cho học sinh lứa tuổi THPT rất quan trọng
Lứa tuổi HS THPT làchuyển tiếp từ trẻ em sang người lớn. Do sự
phát triển về thể lực, sự hoàn thiện về trí tuệ cũng như tính xã hội hóa
ngày càng cao, nhân cách của học sinh THPT có những nét phát triển
mới, khác về chất so với lứa tuổi trước đó. Một đặc điểm nhân cách
nổi bật của lứa tuổi này là sự phát triển tự ý thức, quan tâm đến viễn
cảnh tương lai, “tình yêu bè bạn”, vai trò công dân, suy nghĩ về cuộc
sống và tìm kiếm ý nghĩa cuộc sống là xu hướng tự nhận thức bản
thân. Ý thức nghề nghiệp và sự lựa chọn con đường sống tương lai
của học sinh THPT... điều đó đòi hỏi ý thức trách nhiệm của học sinh
THPT cao hơn so với các giai đoạn lứa tuổi trước để các em có
những quyết định trách nhiệm và ý chí thực hiện trách nhiệm trong
các vai trò của mình.
4
Thực trạng giáo dục trách nhiệm cho HS nói chung cho học sinh
THPT nói riêng chưa cho kết quả như mong đợi
Cách làm giáo dục hiện nay nói chung, giáo dục trách nhiệm cho
HS nói riêng còn thiên về truyền thông nâng cao nhận thức, mang
tính giáo điều, chưa tạo cơ hội cho HS được trải nghiệm, suy ngẫm,
lựa chọn và đánh giá các giá trị, cũng như rèn luyện, phát triển những
hành vi, hành động tích cực.
Vì vậy cần phải tìm biện pháp giáo dục tính trách nhiệm cho HS.
Nhà trường cần thay đổi cách tiến hành GD tính trách nhiệm như thế
nào để có kết quả mong muốn?
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn về giáo dục tính trách
nhiệm cho HS THPT, xây dựng các biện pháp giáo dục tính trách
nhiệm cho HS THPT theo tiếp cận giá trị và kỹ năng sống, góp phần
nâng cao chất lượng giáo dục nhân cách cho HS
3. Khách thể, đối tƣợng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
uá trình giáo dục nhân cách cho học sinh THPT theo tiếp cận giá
trị và KNS.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Tính trách nhiệm của HS THPT và giáo dục tính trách nhiệm cho
HS THPT theo tiếp cậngiá trị và kỹ năng sống.
4. Giả thuyết khoa học
Giáo dục tính trách nhiệm cho học sinh THPT là nhiệm vụ quan
trọng, nhưng trong thực tiễn giáo dục tính trách nhiệm cho HS THPT
còn rất nhiều hạn chế do những nguyên nhân khác nhau. Nếu giáo
dục tính trách nhiệm cho HS THPT bằng các tác động giáo dục đồng
bộ trong đó chú trọng đến giáo dục giá trị trách nhiệm cho HS đảm
bảo cơ chế chuyển giá trị khách quan thành giá trị cá nhân, giáo dục
kỹ năng ra quyết định có trách nhiệm và giáo dục kỹ năng đảm nhận
5
trách nhiệm trong mọi tình huống cho HS bằng các con đường giáo
dục đa dạng và có sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và
cộng đồng thì sẽ nâng cao hiệu quả giáo dục tính trách nhiệm cho HS
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Xây dựng cơ sở lý luận về giáo dục tính trách nhiệm cho HS
THPT theo tiếp cận giá trị và kỹ năng sống.
5.2. Tìm hiểu thực trạng giáo dục tính trách nhiệm cho HS THPT
theo tiếp cận giá trị và kỹ năng sống.
5.3. Đề xuất biện pháp nâng cao hiệu quả giáo dục tính trách
nhiệm cho HS THPT theo tiếp cận giá trị và kỹ năng sống.
5.4. Thực nghiệm kiểm chứng tính khả thi của biện pháp đề xuất
6. Phạm vi nghiên cứu
Khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng về tính trách nhiệm của
HS THPT và giáo dục tính trách nhiệm cho HS THPT thông qua 6
trường THPT ở 3 tỉnh: Hà Nội, Thừa Thiên Huế, Đồng Nai
Tiến hành thực nghiệm tại 2 trường: THPT Xuân Lộc, Đồng Nai;
THPT Trấn Biên, Đồng Nai.
ui mô khảo sát bao gồm: 402 CB L + GV, 30 CMHS và 437 HS.
7. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu
7.1. Phương pháp luận
7.1.1. Quan điểm hệ thống
uá trình giáo dục là một hệ thống trong đó có sự tương tác giữa
các yếu tố như: mục tiêu, nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức
giáo dục, con đường giáo dục, lực lượng tham gia... Theo quan điểm
hệ thống, nghiên cứu giáo dục tính trách nhiệm cho HS THPT cần
đảm bảo mối quan hệ biện chứng giữa các thành tố này.
7.1.2. Quan điểm hoạt động
Nhân cách được đánh giá thông qua hoạt động. Từ đó, HS chiếm
lĩnh được các giá trị văn hóa xã hội và thể hiện các giá trị đó trong
cuộc sống. Việc xây dựng các biện pháp giáo dục tính trách nhiệm
6
cho HS THPT cần phải dựa trên các hoạt động trải nghiệm có tính đa
dạng, phù hợp với đặc điểm tâm lý, nhu cầu, hoạt động học tập của
HS và đảm bảo cơ chế trải nghiệm trong giáo dục tính trách nhiệm
7.1.3. Tiếp cận phức hợp, đồng bộ
Mặc dù tiếp cận giá trị và KNS là cốt lõi trong luận án này, nhưng
cần phải kết hợp với tiếp cận phức hợp để tiến hành giáo dục tính
trách nhiệm thông qua mọi hoạt động trong nhà trường và tiếp cận
đồng bộ thể hiện không chỉ nhà trường tiến hành giáo dục tính trách
nhiệm mà còn phải phối hợp chặt chẽ với gia đình và cộng đồng.
7.2. Phương pháp nghiên cứu
7.2.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
7.2.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Sử dụng các phương pháp hồi cứu và phân tích kết quả nghiên
cứu thứ cấp, điều tra bằng phiếu hỏi, phỏng vấn nhóm cá nhân,
phương pháp quan sát và phương pháp thực nghiệm
7.2.3. Phương pháp bổ trợ
Sử dụng phương pháp chuyên gia, vận dụng phương pháp thống
kê toán học
8. Luận điểm bảo vệ
Tính trách nhiệm vừa là phẩm chất vừa là năng lực thể hiện
trách nhiệm cá nhân.
Giáo dục tính trách nhiệm cho HS THPTcần phải tiếp cận giá
trị và KNS thì mới bền vững. Có thể sử dụng giờ sinh hoạt lớp để tổ
chức giáo dục giá trị trách nhiệm, kĩ năng ra quyết định có trách
nhiệm và kĩ năng đảm nhận trách nhiệm cho HS THPT, bởi vì cách
làm này sẽ làm cho HS không chỉ tin vào giá trị trách nhiệm, mà còn
có năng lực thể hiện giá trị trách nhiệm trong các tình huống phải ra
quyết định và đảm nhận trách nhiệm.
Giáo dục tính trách nhiệm cho HS THPT theo tiếp cận giá trị
và KNS là cốt lõi, đồng thời cần kết hợp với các cách tiếp cận phức
7
hợp và đồng bộ thì mới hiệu quả. Để tính trách nhiệm của HS phát
triển bền vững thì cần tận dụng tất cả các con đường giáo dục: Thông
qua giờ sinh hoạt lớp, thông qua dạy học, hoạt động TNST, kỷ luật
tích cực thực hiện nội quy trường, lớp, đồng thời cần đảm bảo sự
phối hợp chặt chẽ giữá nhà trường, gia đình và cộng đồng để tạo cơ
hội cho HS cũng cố niềm tin vào giá trị trách nhiệm và rèn luyện kỹ
năng thể hiện tính trách nhiệm - đó cũng chính là thể hiện tiếp cận
giá trị và KNS.
Có thể sử dụng giờ sinh hoạt lớp để tổ chức giáo dục giá trị
trách nhiệm, kỹ năng ra quyết định có trách nhiệm và kỹ năng đảm
nhận trách nhiệm cho HS THPT.
9. Đóng góp mới của luận án
Về lý luận: Góp phần làm sáng tỏ lý luận về giáo dục tính
trách nhiệm cho HS THPT nói chung và theo tiếp cận giá trị và kỹ
năng sống nói riêng. Ngoài kế thừa lý luận giáo dục về các thành tố
của quá trình giáo dục theo tiếp cận hệ thống cấu trúc, về cách tiếp
cận phức hợp và đồng bộ trong tiến hành giáo dục, tác giả còn vận
dụng cách tiếp cận giá trị và KNS trong giáo dục tính trách nhiệm
cho HS THPT nhằm đảm bảo cho các em được trải nghiệm, đánh giá,
lựa chọn giá trị để có niềm tin sống phải có trách nhiệm, ra quyết
định có trách nhiệm và thực hiện trách nhiệm của bản thân có kết quả
Về thực tiễn:
- Khảo sát, đánh giá được thực trạng tính trách nhiệm của HS
THPT và quá trình giáo dục tính trách nhiệm cho HS THPT hiện nay.
Kết quả khảo sát cho thấy phải thay đổi cách tiến hành giáo dục tính
trách nhiệm cho học sinh. Từ cách làm thiên về giáo điều, truyền
thông nâng cao nhận thức sang tổ chức cho HS được trải nghiệm, biết
ra quyết định có trách nhiệm và đảm nhận trách nhiệm… thì mới
khắc phục được khoảng cách giữa nhận thức và hành vi của các em.
8
- Đề xuất biện pháp giáo dục tính trách nhiệm cho HS THPT,
trong đó lấy tiếp cận giá trị và kĩ năng sống là cốt lõi kết hợp với tiếp
cận đồng bộ và phức hợp để giáo dục tính trách nhiệm cho các em có
kết quả và bền vững. Các trường THPT có thể vận dụng các biện
pháp này để thay đổi cách triển khai giáo dục tính trách nhiệm cải
thiện kết quả giáo dục tính trách nhiệm cho học sinh THPT
- Kết quả nghiên cứu của luận án có thể sử dụng làm tài liệu tham
khảo cho CB L, GV các trường THPT, nghiên cứu sinh, học viên
cao học chuyên ngành Giáo dục học.
10. Cấu trúc, bố cục của luận án
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Kiến nghị, Tài liệu tham khảo và
Phụ lục, luận án được chia thành 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận v giáo dục tính trách nhiệm cho
HSTHPT theo tiếp cận giá trị và KNS.
Chương 2:Thực trạng giáo dục tính trách nhiệm cho HS
THPTtheo tiếp cận giá trị và KNS
Chương 3: Biện pháp giáo dục tính trách nhiệm cho HS
THPTtheo tiếp cận giá trị và KNS
Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬNVỀ GIÁO DỤC TÍNH TRÁCH NHIỆM CHO
HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNGTHEO TIẾP CẬN
GIÁ TRỊ VÀ KỸ NĂNG SỐNG
1.1.Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Những nghiên cứu về trách nhiệm
1.1.1.1.Những nghiên cứu trên thế giới
Ở công trình nghiên cứu “Khía cạnh tâm lý - xã hội của tính trách
nhiệm trong hoạt động của chuyên gia” của A.L.Xlôbốtxky [91], thái
độ trách nhiệm được xem là phạm trù xã hội học.Các công trình
9
nghiên cứu như: “Sự hình thành thái độ trách nhiệm ở trẻ 6 - 7 tuổi.
Hình thành mối quan hệ tương tác tập thể ở trẻ mẫu giáo” của nhà
tâm lý Xô Viết K.A.Klimôva [81] và “Vấn đ nghiên cứu thái độ trách
nhiệm đối với những nhiệm vụ xã hội giao phó” của nhà tâm lý
L.X.Xlavina [87] đã tập trung nghiên cứu về những điều kiện cơ bản
và những phương thức hình thành thái độ trách nhiệm ở lứa tuổi
nhỏ.Trong luận án tiến sĩ: “Trách nhiệm đạo đức - một phẩm chất
nhân cách” của nhà tâm lý T.G.Gaevaia [77] nghiên cứu về quy luật
chung của sự hình thành trách nhiệm đạo đức cho học sinh. Trong
cuốn sách: “Ghi công trách nhiệm cho các nhóm vì sự thành công và
thất bại của nhóm bởi các tác động giữa các nhóm” của V.X.Arépp
[76], ông cho rằng, đánh giá thái độ trách nhiệm của học sinh không
phải ở góc độ hành vi cá nhân mà là của nhóm.
1.1.1.2. Những nghiên cứu trong nước
Ở nước ta, nghiên cứu tính trách nhiệm hạn chế, dưới đây là một
số nghiên cứu hướng đến tính trách nhiệm cá nhân, xã hội:
Tác giả Nguyễn Đình Hòa Tính cho rằng trách nhiệm xã hội của cá
nhân trong bài viết “Nâng cao trách nhiệm xã hội của cá nhân trong
đi u kiện kinh tế thị trường ở Việt Nam hiện nay”, Bên cạnh đó, tác
giả Nguyễn Văn Phúc, trong bài viết “Trách nhiệm của con người
trong đi u kiện kinh tế thị trường ở Việt Nam hiện nay” cho rằng,
trách nhiệm là phẩm chất xã hội của con người
1.1.2. Những nghiên cứu liên quan đến giáo dục tính trách nhiệm
1.1.2.1. Những nghiên cứu trên thế giới
Về giáo dục thái độ trách nhiệm: Theo lứa tuổi, trước hết phải kể
đến các công trình nghiên cứu như:“Sự hình thành thái độ trách
nhiệm ở trẻ 6 - 7 tuổi. Hình thành mối quan hệ tương tác tập thể ở trẻ
mẫu giáo” của nhà tâm lý Xô Viết K.A.Klimôva [81] và "Vấn đ
nghiên cứu thái độ trách nhiệm đối với những nhiệm vụ xã hội giao
phó" của nhà tâm lý L.X.Xlavina [87] đã tập trung nghiên cứu về
10
những điều kiện cơ bản và những phương thức hình thành thái độ
trách nhiệm ở lứa tuổi nhỏ. Nghiên cứu về “Giáo dục cho học sinh
cuối cấp thái độ xã hội đối với những nghĩa vụ xã hội” của tác giả
IU.P.Xôcônnhicốp [88], tác giả đã nghiên cứu về những điều kiện sư
phạm, con đường và phương tiện giáo dục thái độ trách nhiệm cho
học sinh lớn.
Trong luận án tiến sĩ khoa học tâm lý,“Hình thành tính trách
nhiệm cho học sinh thông qua hình thức trực nhật lớp” của tác giả
T.V.Marôaki-na [85] nghiên cứu thái độ bên trong ở học sinh nhỏ và
thiếu niên.
Về giáo dục hành vi trách nhiệm: Tác giả V.M.Pítxkun nghiên
cứu:“Những đi u kiện tâm lý của việc hình thành hành vi trách
nhiệm của học sinh cuối cấp” [86]. Tác giả nghiên cứu những điều
kiện quy định sự hình thành nhân cách và ý nghĩa của những điều
kiện đó đối với sự phát triển thái độ trách nhiệm của học sinh.
1.1.2.2. Những nghiên cứu trong nước
Nghiên cứu hiếm hoi từ góc độ tâm lý nhân cách của Nghiêm Thị
Phiến (1991) “Những đi u kiện tâm lý sư phạm của việc hình thành
thái độ trách nhiệm ở học sinh thiếu niên trong hoạt động học tập và
hoạt động ngoài giờ lên lớp” cho rằng thái độ trách nhiệm là một
thuộc tính phức hợp của nhân cách con người; được xem là phẩm
chất đạo đức của nhân cách và là cơ sở cho sự nhất trí của cá nhân
với những đòi hỏi về giá trị tinh thần, những nguyên tắc đạo đức và
những nguyên tắc chính trị xã hội.
1.2. Các khái niệm công cụ
1.2.1.Trách nhiệm: Trách nhiệm của HS được hiểu là HS ý thức
được bổn phận, nghĩa vụ và hậu quả những hành dộng của mình đối
với nhiệm vụ học tập, trường lớp với mọi người trong gia đình, với
cộng đồng và với bản thân, được thể hiện sự cố gắng trong việc làm,
hành động, hành vi để tạo sự thay đổi tích cực cho bản thân, gia đình,
11
nhà trường và cộng đồng dựa trên nền tảng tuân thủ các quy định đạo
đức và các tiêu chuẩn của luật pháp
1.2.2. Tính trách nhiệm: Tính trách nhiệm là phẩm chất khi cá nhân
hiểu được trách nhiệm là gì và nhận thức được tầm quan trọng của
trách nhiệm, và thực hiện hành vi, hành động phù hợp với bổn phận,
nghĩa vụ của bản thân - nghĩa là thể hiện sự thống nhất giữa nhận
thức, thái độ và hành vi
1.2.3. Giáo dục tính trách nhiệm cho HS THPT: Là giáo dục phải
giúp cho HS nhận thức được bản chất của trách nhiệm và các biểu
hiện của trách nhiệm; giúp HS tin rằng: trách nhiệm là nền tảng đạo
đức, pháp luật mà con người sống trong xã hội phải có, từ đó tự giác
thực hiện các bổn phận, nghĩa vụ của bản thân; giúp HS quyết định
có trách nhiệm và đảm nhận trách nhiệm trong mọi tình huống
1.2.4. Tiếp cận giá trị và kĩ năng sống
1.2.4.1. Tiếp cận là gì? Là một cách, hoặc cách thức để xử lý vấn đề
1.2.4.2. Tiếp cận giá trị và KNS
- Giáo dục giá trị trách nhiệm và tuân thủ cơ chế hình thành giá trị
để hình thành niềm tin vào giá trị trách nhiệm và niềm tin đó sẽ định
hướng cho hành động, hành vi có trách nhiệm
- Dựa vào niềm tin vào giá trị trách nhiệm đã được củng cố và
phát triển qua chủ đề giáo dục giá trị trách nhiệm, tiếp tục thiết kế và
tổ chức giáo dục kỹ năng ra quyết định có trách nhiệm và kỹ năng
đảm nhận trách nhiệm để HS có thể vận dụng giá trị trách nhiệm vào
hai vấn đề quan trọng trong cuộc sống của con người là: Ra quyết
định và Đảm nhận các nhiệm vụ được giao
1.3. Giáo dục tính trách nhiệm cho học sinh THPT theo tiếp cận
giá trị và kỹ năng sống
1.3.1. Đặc điểm tâm lí - xã hội của học sinh THPT
1.3.2. Mục tiêu giáo dục tính trách nhiệm cho HS THPT theo tiếp
cận giá trị và kỹ năng sống
12
1.3.2.1. Mục tiêu chung: Hình thành và phát triển ý thức trách nhiệm
và năng lực thể hiện ý thức đó bằng những hành động, việc làm, hành
vi có trách nhiệm trong cuộc sống
1.3.2.2. Mục tiêu cụ thể: HS nhận thức được bản chất của trách
nhiệm và các biểu hiện trách nhiệm của người HS THPT. HS tin
rằng: trách nhiệm là nền tảng đạo đức, pháp luật mà con người sống
trong xã hội phải có, từ đó tự giác thực hiện các bổn phận, nghĩa vụ
của bản thân. HS có thể ra quyết định có trách nhiệm và đảm nhận
trách nhiệm trong mọi tình huống.
1.3.3. Nhiệm vụ giáo dục tính trách nhiệm cho HS THPT theo tiếp
cận giá trị và kỹ năng sống
- Giáo dục nhận thức cho HS v giá trị trách nhiệm
- Hình thành và phát triển ý thức, thái độ trách nhiệm cho HS
- Hình thành và phát triển kỹ năng, hành vi, thói quen thể hiện
tính trách nhiệm
- Thay đổi thái độ, thói quen thiếu trách nhiệm đã có.
1.3.4. Nội dung giáo dục tính trách nhiệm cho HS THPT theo tiếp
cận giá trị và KNS
Được thể hiện thông qua trách nhiệm đối với bản thân, trách
nhiệm đối với học tập, trường, lớp, trách nhiệm đối với gia đình và
trách nhiệm đối với cộng đồng
1.3.5. Nguyên tắc giáo dục tính trách nhiệm cho HS THPT theo
tiếp cận giá trị và kỹ năng sống
Nguyên tắc dựa vào sự trải nghiệm, nguyên tắc tương tác,
nguyên tắc thay đổi hành vi
1.3.6. Phương pháp giáo dục tính trách nhiệm cho HS THPT theo
tiếp cận giá trị và kỹ năng sống
Thảo luận nhóm, động não, trò chơi, bài tập tình huống, giảng
giải, kể chuyện, rèn luyện, nghiên cứu trường hợp, nêu gương, phân
công nhiệm vụ giao việc, trách phạt, đàm thoại, khen thưởng.
13
1.3.7. Hình thức tổ chức giáo dục tính trách nhiệm cho HS THPT
theo tiếp cận giá trị và kỹ năng sống
Diễn đàn, câu lạc bộ, Trực nhật Lao động vệ sinh; Trang trí trường
lớp, Phong trào thi đua, uyên góp ủng hộ, Hoạt động tình nguyện, Dự
án, Thi đố, Hội diễn văn nghệ, Hoạt động ngoài giờ lên lớp.
1.3.8. Con đường giáo dục tính trách nhiệm cho HS THPT theo
tiếp cận giá trị và kỹ năng sống
- Giáo dục tính trách nhiệm cho HS THPT thông qua chủ đề
chuyên biệt về giá trị trách nhiệm, kĩ năng ra quyết định có trách
nhiệm và kĩ năng đảm nhận trách nhiệm
- Thông qua tổ chức hoạt động dạy học các môn học
- Thông qua tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp: Tiết
sinh hoạt lớp cuối tuần, Trong sinh hoạt chào cờ đầu tuần, Thông qua
tổ chức các chủ đề của chương trình HĐGDNGLL
- Giáo dục tính trách nhiệm cho học sinh thông qua các tình
huống trong thực tiễn
- Tự giáo dục, tự rèn luyện tính trách nhiệm trong môi trường nhà
trường, lớp học, gia đình, hoạt động sinh hoạt tập thể, hoạt động
Đoàn, chính trị - xã hội
- Giáo dục tính trách nhiệm thông qua sinh hoạt Đoàn và câu lạc
bộ học sinh
- Giáo dục tính trách nhiệm thông qua tổ chức hoạt động tham
vấn, tư vấn giáo dục
1.3.9. Các lực lượng tham gia giáo dục tính trách nhiệm cho HS
THPT theo tiếp cận giá trị và kỹ năng sống
Cán bộ quản lý, Giáo viên, Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí
Minh, Gia đình, Phối hợp giáo dục nhà trường, gia đình và xã hội
trong giáo dục.
1.3.10. Đánh giá kết quả giáo dục tính trách nhiệm của HS THPT
1.3.10.1. Xác định tiêu chí đánh giá tính trách nhiệm của HS THPT
14
- Ý thức về trách nhiệm đối với bản thân, đối với học tập, trường
lớp, gia đình, đối với cộng đồng
- Hành động, hành vi trách nhiệm đối với bản thân; đối với học
tập, trường lớp; đối với gia đình; đối với cộng đồng… thể hiện ở kỹ
năng ra quyết định có trách nhiệm và kỹ năng đảm nhận trách nhiệm
1.3.10.2. Phương pháp đánh giá tính trách nhiệm của HS THPT
uan sát, Kết quả hoạt động, Tự đánh giá
1.4. Những yếu tố ảnh hƣởng đến quá trình giáo dục tính trách
nhiệm cho học sinh THPT
Yếu tố khách quan ảnh hưởng đến tính trách nhiệm của HS
THPT bao gồm:Thời gian, Điều kiện, phương tiện tổ chức giáo dục,
Môi trường sống và học tập của HS,
Ảnh hưởng của yếu tố chủ quan
Đặc điểm tâm lý, ý thức, ngoài ra, những yếu tố chủ quan ảnh
hưởng đến giáo dục tính trách nhiệm của HS đó là: Chỉ đạo và hỗ trợ
của BGH; chia sẻ, phối hợp lực lượng ngoài cộng đồng xã hội; cách
tổ chức giáo dục tính trách nhiệm; tài liệu hướng dẫn; và ý thức
trách nhiệm của HS; Lực lượng ngoài cộng đồng xã hội; Yếu tố gia
đình; Yếu tố nhà trường; Cách tổ chức giáo dục tính trách nhiệm; Tài
liệu hướng dẫn
Kết luận chƣơng 1
Chƣơng 2
THỰC TRẠNG GIÁO DỤC TÍNH TRÁCH NHIỆM
CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO
TIẾP CẬN GIÁ TRỊ VÀ KỸ NĂNG SỐNG
2.1. Mục tiêu, nội dung, đối tƣợng và phƣơng pháp khảo sát
2.1.1. Mục tiêu khảo sát
Tìm hiểu thực trạng tính trách nhiệm của HS THPT và thực trạng
giáo dục tính trách nhiệm cho HS THPT trong nhà trường, để từ đó
15
có cơ sở thực tiễn đề xuất biện pháp giáo dục tính trách nhiệm cho
HS có hiệu quả.
2.1.2. Nội dung khảo sát
• Thực trạng nhận thức của học sinh THPT về trách nhiệm và
thực hiện trách nhiệm của học sinh THPT ở các phương diện: Trách
nhiệm đối với bản thân; Trách nhiệm đối với học tập, trường, lớp;
Trách nhiệm đối với gia đình; Trách nhiệm đối với cộng đồng.
• Thực trạng tổ chức giáo dục tính trách nhiệm cho học sinh THPT
2.1.3. Đối tượng, địa bàn khảo sát
2.1.3.1. Địa bàn khảo sát
Khảo sát được tiến hành ở các vùng nội thành và ngoại thành trên
địa bàn Hà Nội, Thừa Thiên Huế và Đồng Nai, đại diện cho 3 miền :
Bắc, Trung, Nam.
2.1.3.2. Đối tượng khảo sát
• Đối tượng khảo sát: CBQL, GV, CMHS và HS.
• Địa bàn khảo sát: Hà Nội, Thừa Thiên Huế, Đồng Nai có 2
khu vực:
• Khu vực 1 (ngoại thành) gồm các trường:
+ Hà Nội: Trường THPT Thường Tín
+ Thừa Thiên Huế: Trường THPT Phú Bài
+ Đồng Nai: Trường THPT Xuân Lộc
• Khu vực 2 (Nội thành) gồm các trường:
+ Hà Nội: Trường THPT Sơn Tây
+ Thừa Thiên Huế: Trường THPT Hai Bà Trưng
+ Đồng Nai: Trường THPT Trấn Biên
• Cách chọn mẫu: Chúng tôi tiến hành chọn mẫu theo cách lấy
ngẫu nhiên mỗi tỉnh thành 2 trường, và mỗi trường chọn 2 lớp.
2.1.4.1. Phương pháp đi u tra bằng phiếu hỏi
Phương pháp điều tra được tiến hành khảo sát cho đối tượng là
HS, CB L + GV và CMHS;
16
2.1.4.2. Phương pháp đi u tra bằng phỏng vấn
2.1.4.3. Cách xử lý số liệu
Mức độ tính trách nhiệm theo các khoảng giá trị tương ứng như
sau: Kém (1 < 1.8); Yếu (1,8 < 2,6); Trung Bình (TB) (2,6 < 3,4);
Khá (3,4 < 4,2); Tốt (4,2 đến 5).
2.2. Phân tích kết quả nghiên cứu thực trạng về tính trách nhiệm
2.2.1. Nhận thức của học sinh THPT về quan niệm giá trị trách nhiệm
2.2.2. Thực trạng thực hiện trách nhiệm của HS THPT
2.2.2.1. Thực trạng thực hiện trách nhiệm của HS THPT đối với
bản thân
- Đánh giá của GV và tự đánh giá của HS về thực hiện trách
nhiệm đối với bản thân (theo vùng miền)
- Đánh giá của HS nam và HS nữ về thực hiện trách nhiệm đối
với bản thân
2.2.2.2. Thực trạng thực hiện trách nhiệm của HS THPT đối với học
tập, trường, lớp
- Đánh giá của GV và tự đánh giá của HS về thực hiện trách
nhiệm đối với học tập, trường, lớp.
- Đánh giá của HS nam và HS nữ về thực hiện trách nhiệm đối với
học tập, trường, lớp
2.2.2.3. Thực trạng thực hiện trách nhiệm của HS THPT đối với
gia đình
- Đánh giá của GV, CMHS và tự đánh giá của HS về thực hiện
trách nhiệm đối với gia đình
- Đánh giá của HS nam và HS nữ về thực hiện trách nhiệm của
bản thân đối với gia đình
2.2.2.4. Thực trạng thực hiện trách nhiệm của HS THPT đối với
cộng đồng
- Đánh giá của GV và tự đánh giá của HS về thực hiện trách
nhiệm của bản thân đối với cộng đồng.
17
- Đánh giá của HS nam và HS nữ về thực hiện trách nhiệm của
bản thân đối với cộng đồng
2.2.2.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc thể hiện tính trách nhiệm
của HS
- So sánh học sinh lớp 10 và học sinh lớp 12
- So sánh HS nữ và HS nam về các yếu tố ảnh hưởng đến việc thể
hiện tính trách nhiệm
2.2.3. Thực trạng giáo dục tính trách nhiệm cho HS THPT theo
tiếp cận giá trị và KNS
2.2.3.1. Mục tiêu giáo dục tính trách nhiệm cho HS THPT theo tiếp
cận giá trị và KNS: GV thực hiện việc giáo dục tính trách nhiệm cho
HS thiên về giáo dục nhận thức chưa quan tâm đến năng lực hoặc kỹ
năng thể hiện trách nhiệm
2.2.3.2. Nội dung giáo dục tính trách nhiệm cho HS THPT theo tiếp
cận giá trị và KNS đã triển khai thực hiện : Phương diện trách nhiệm
đối với học tập, trường, lớp; Phương diện trách nhiệm đối với gia
đình; Phương diện trách nhiệm đối với cộng đồng
Tóm lại, qua phân tích số liệu, ở các phương diện trách nhiệm đối
với bản thân; trách nhiệm đối với học tập; trách nhiệm đối với gia
đình; trách nhiệm đối với cộng đồng, GV chỉ mới quan tâm và đã
triển khai thực hiện đạt ở mức trung bình tuy có sự khác nhau có ý
nghĩa thống kê giữa các khu vực ở một vài nội dung thực hiện
2.2.3.3. Thực trạng sử dụng các phương pháp giáo dục tính trách
nhiệm cho HS THPT theo tiếp cận giá trị và KNS
GV đã sử dụng khá thường xuyên các phương pháp: Giảng giải,
Động não, Thảo luận nhóm để giáo dụcý thức trách nhiệm cho HS.
Các phương pháp Nghiên cứu trường hợp, Bài tập tình huống, Nêu
gương, Phân công nhiệm vụ/giao việc, Trò chơi, Trách phạt, Khen
18
thưởng có tiềm năng tạo ra năng lực thể hiện trách nhiệm hơn khi sử
dụng để rèn luyện kỹ năng, hành vi.
2.2.3.4. Thực trạng sử dụng các hình thức tổ chức giáo dục tính trách
nhiệm cho HS THPT theo tiếp cận giá trị và KNS
GV thường xuyên sử dụng các hình thức Trực nhật/Lao động vệ
sinh; Phong trào thi đua; hiếm khi sử dụng các hình thức Diễn đàn,
Câu lạc bộ, Dự án, Tổ chức chủ đ giáo dục kỹ năng ra quyết định có
trách nhiệm dưới hình thức HĐNGLL hoặc CLB; Tổ chức chủ đ
giáo dục kỹ năng đảm nhận trách nhiệm dưới hình thức HĐNGLL
hoặc CLB để giáo dục tính trách nhiệm cho HS THPT
2.2.3.5. Yêu cầutrong giáo dục tính trách nhiệm cho HS THPT theo
tiếp cận giá trị và KNS
GV quan tâm nhiều về cấp độ: Làm cho HS hiểu sâu v nội dung
giá trị trách nhiệm. Còn cấp độ: HS được trải nghiệm, đánh giá và
tin vào tầm quan trọng của trách nhiệm; Kỹ năng đảm nhận trách
nhiệm; Kỹ năng ra quyết định có trách nhiệm trong mọi tình huống
chưa được GV sử dụng nhiều trong việc giáo dục tính trách nhiệm
2.2.3.6. Thực trạng sử dụng các con đường giáo dục tính trách nhiệm
cho HS THPT theo tiếp cận giá trị và KNS
Các con đường giáo dục được GV thường xuyên sử dụng đó là:
Lồng ghép nội dung giáo dục tính trách nhiệm vào các tiết dạy; Lồng
ghép nội dung giáo dục tính trách nhiệm vào các tiết sinh hoạt chủ
nhiệm; Lồng ghép nội dung giáo dục tính trách nhiệm trong sinh
hoạt dưới cờ
2.2.3.7. Thực trạng đánh giá kết quả giáo dục tính trách nhiệm cho
HS THPT theo tiếp cận giá trị và KNS
Trong thực tế, chưa có phương thức đánh giá tính trách nhiệm một
cách cụ thể. Trách nhiệm chỉ là một trong những tiêu chí đánh giá
hạnh kiểm của HS trong từng năm học.
19
2.2.3.8. Những khó khăn và các yếu tố ảnh hưởng đến giáo dục tính
trách nhiệm cho HS THPT
a. Đánh giá của GV v những khó khăn trong quá trình giáo dục
tính trách nhiệm cho HS THPT theo tiếp cận giá trị và KNS
b. Các yếu tố ảnh hưởng đến giáo dục tính trách nhiệm cho HS
THPT theo tiếp cận giá trị và KNS
KẾT LUẬN CHƢƠNG 2
Chƣơng 3
BIỆN PHÁP GIÁO DỤC TÍNH TRÁCH NHIỆM
CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO
TIẾP CẬN GIÁ TRỊ VÀ KNS
3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp: Nguyên tắc đảm bảo mục tiêu
giáo dục; nguyên tắc đảm bảo tiếp cận giá trị và kỹ năng sống;
nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn; nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống;
nguyên tắc đảm bảo tính khả thi; nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả
3.2. Các biện pháp giáo dục tính trách nhiệm cho HS THPT theo
tiếp cận giá trị và KNS
3.2.1. Biện pháp 1. Tổ chức các chủ đề chuyên biệt để giáo dục tính
trách nhiệm trong giờ sinh hoạt lớp
3.2.1.1. Xây dựng và tổ chức chủ đ giáo dục giá trị trách nhiệm cho
HS THPT
Thiết kế chủ đề giáo dục giá trị trách nhiệm với những hoạt động
cơ bản sau:
- Khám phá giá trị trách nhiệm
- Tìm hiểu ý nghĩa, tầm quan trọng của giá trị trách nhiệm
- Xác định các rào cản thể hiện trách nhiệm, nguyên nhân của
thiếu trách nhiệm
- Xác định các biện pháp nâng cao tính trách nhiệm
- Vận dụng giá trị trách nhiệm trong các tình huống
20
3.2.1.2. Xây dựng và tổ chức chủ đ giáo dục kĩ năng ra quyết định
có trách nhiệm cho HS THPT
Xây dựng chủ đề giáo dục kỹ năng ra quyết định có trách nhiệm
theo chu trình của học tập trải nghiệm, trong đó cấu trúc của chủ đề
gồm các hoạt động cơ bản sau:
Hoạt động khám phá, Hoạt động kết nối, Hoạt động thực hành,
hoạt động vận dụng
3.2.1.3. Xây dựng và tổ chức chủ đ giáo dục kĩ năng đảm nhận trách
nhiệm v các phương diện cho HS THPT
- Tìm hiểu tầm quan trọng của KN đảm nhận trách nhiệm.
- Tìm hiểu cách thức thực hiện KN đảm nhận trách nhiệm.
- Thực hành KN đảm nhận trách nhiệm.
Đặt HS vào các tình huống đảm nhận trách nhiệm ở các phương
diện: bản thân; gia đình; học tập, trường, lớp; cộng đồng để vận dụng
KN đảm nhận trách nhiệm.
- Vận dụng KN đảm nhận trách nhiệm.
3.2.2. Biện pháp 2: Tích hợp giáo dục tính trách nhiệm cho HS
THPT thông qua tổ chức hoạt động dạy học các môn học
- Tất cả các môn học đều cần khai thác trách nhiệm của HS đối
với nhóm hợp tác qua sử dụng các phương pháp dạy học tích cực.
- Có thể giáo dục tính trách nhiệm cho HS đối với gia đình, cộng
đồng, đất nước, toàn cầu qua các môn giáo dục công dân và các môn
KHXH khác.
3.2.3. Biện pháp 3: Tích hợp giáo dục tính trách nhiệm cho HS
THPT thông qua tổ chức các hoạt động tập thể/ hoạt động trải
nghiệm sáng tạo
Hoạt động giáo dục NGLL hiện hành hoặc hoạt động trải nghiệm
trong chương trình giáo dục phổ thông đổi mới đều chứa đựng tiềm
năng giáo dục tính trách nhiệm cho HS. Trong các loại hình của hoạt
21
động này HS đều có cơ hội phải ra quyết định và đảm nhận những
trách nhiệm do lớp, tổ, nhóm phân công.
3.2.4. Biện pháp 4: Giáo dục tính trách nhiệm cho HS bằng kỷ luật
tích cực thực hiện nội quy trường, lớp
Giúp HS tích cực, tự giác trong việc thực hiện nội quy trường lớp,
giảm thiểu những hành vi thiếu trách nhiệm trong việc thực hiện kỷ
luật, củng cố các hành vi tích cực và có trách nhiệm.
3.2.5. Biện pháp 5: Phối hợp chặt chẽ với gia đình để tạo cơ hội
giáo dục tính trách nhiệm cho HS
Giáo dục tính trách nhiệm cho HS nói riêng là thay đổi thói quen,
hành vi thiếu trách nhiệm vốn đã hình thành ở HS trong quá trình
sống đòi hỏi có sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường và gia đình.
GVCN phối hợp với gia đình trong việc giáo dục tính trách nhiệm
cho HS một mặt nhằm củng cố những kết quả giáo dục của nhà
trường, mặt khác bổ sung và tạo cơ hội cho HS rèn luyện tính trách
nhiệm đối với gia đình, bản thân, học tập và cộng đồng, tạo ra môi
trường đồng thuận hỗ trợ cho việc thay đổi những thói quen, hành vi
thiếu trách nhiệm.
3.2.6. Biện pháp 6: Phối hợp với các lực lượng trong cộng đồng để
tạo cơ hội giáo dục tính trách nhiệm cho HS
Nhà trường phối hợp với các lực lượng trong cộng đồng để tổ
chức các hoạt động TNST, đồng thời tạo nên môi trường giáo dục
thực hiện mục tiêu giáo dục nói chung, mục tiêu giáo dục tính trách
nhiệm nói riêng, đặc biệt là trách nhiệm đối với cộng đồng.
3.2.7. Biện pháp 7: Khích lệ tự rèn luyện tính trách nhiệm của HS
Khích lệ được HS phát huy vai trò chủ thể giáo dục, chủ động và
tự giác đặt ra kế hoạch và thực hiện kế hoạch thay đổi thói quen chưa
tích cực và hoàn thiện bản thân.
22
3.2.8. Mối quan hệ giữa các biện pháp
• Biện pháp 1 là cốt lõi thể hiện ý tưởng tiếp cận giá trị và KNS
• Biện pháp 2, biện pháp 3 và biện pháp 4 bổ trợ cho biện pháp 1
và thể hiện cách tiếp cận toàn diện, đồng bộ đối với quá trình giáo
dục tính trách nhiệm cho HS trong nhà trường.
• Biện pháp 5 và biện pháp 6 bổ trợ cho biện pháp 1, 2, 3 và
biện pháp 4 thể hiện cách tiếp cận phức hợp, đồng bộ để tạo ra quá
trình giáo dục tính trách nhiệm toàn vẹn tạo ra hiệu quả giáo dục
tính trách nhiệm.
• Biện pháp 7 không thể thiếu để phát huy sức mạnh của tác động
đồng bộ của 6 biện pháp trên.
3.3. Thực nghiệm sƣ phạm
3.3.1. Khái quát chung về quá trình thực nghiệm
* Mục đích thực nghiệm
* Phạm vi thực nghiệm
Thực nghiệm được tiến hành 2 vòng:
Vòng 1: Thực nghiệm biện pháp 1 tại trường THPT Xuân Lộc,
Huyện Xuân Lộc, Đồng Nai. Sau đó rút kinh nghiệm điều chỉnh các
chủ đề thực nghiệm, bổ sung các tình huống phù hợp hơn.
Vòng 2: Thực nghiệm mở rộng thêm ở trường THPT Trấn Biên,
Thành phố Biên Hòa, Đồng Nai. Ở vòng này thực nghiệm cả 7 biện
pháp ở trường THPT Trấn Biên trong việc giáo dục tính trách nhiệm
cho HS ở trường THPT Trấn Biên, Thành phố Biên Hòa, Đồng Nai
Đồng thời tiếp tục thực nghiệm thêm biện pháp 2, 3, 4, 5, 6 và
biện pháp 7 bao gồm: Tích hợp giáo dục tính trách nhiệm trong
hoạt động dạy học, trải nghiệm sáng tạo và thực hiện nội quy
trường, lớp cho HS và Phối hợp với gia đình, cộng đồng; Khích
lệ HS rèn luyện tính trách nhiệm ở trường THPT Xuân Lộc, huyện
Xuân Lộc, Đồng Nai.
23
* Đối tượng thực nghiệm
Đợt 1: Đối tượng là HS THPT tại trường THPT Xuân Lộc, Huyện
Xuân Lộc, Đồng Nai, trong đó gồm có: 30 HS nhóm thực nghiệm
(TN) lớp 12ª1 và 32 HS thuộc nhóm đối chứng (ĐC) lớp 10a1, năm
học 2016 - 2017;
Đợt 2: Thực nghiệm cho HS THPT tại trường THPT Trấn Biên,
Thành phố Biên Hòa, Đồng Nai; trong đó gồm có: 37 HS nhóm
thực nghiệm (TN) và 39 HS thuộc nhóm đối chứng (ĐC), việc lựa
chọn nhóm TN và ĐC được tiến hành ngẫu nhiên và có sự tương
đồng của hai nhóm TN và ĐC trong đánh giá về tính trách nhiệm
của 2 nhóm này.
* Nội dung thực nghiệm
Thực nghiệm cả 7 biện pháp đã đề xuất, trong đó biện pháp thực
nghiệm trọng tâm là biện pháp 1
Với nhóm ĐC chúng tôi để diễn ra tự nhiên . Sau mỗi vòng TN
chúng tôi tiến hành đánh giá (sự khác biệt giữa ĐC và TN) và chính
nhóm TN trước và sau tác động.
* Giả thuyết thực nghiệm
- Tính trách nhiệm của HS sẽ phát triển dần trong quá trình TN tác
động (sau tác động sẽ cao hơn) và hành vi trách nhiệm của nhóm TN
sẽ cao hơn.
- Tính trách nhiệm của HS tham gia TN sẽ cao hơn nhóm HS ĐC.
* Tiến trình thực nghiệm
uá trình TN sẽ được tiến hành 2 vòng trong năm học 2016 - 2017.
+ Giai đoạn chuẩn bị
Bước 1: Xây dựng chương trình và nội dung TN.
Bước 2: Lựa chọn nhóm ĐC và TN
Bước 3: Bồi dưỡng đội ngũ cộng tác viên
24
• Đội ngũ cộng tác viên bao gồm: 2 GVCN lớp ở 2 trường,
GVBM; cán bộ Đoàn thanh niên, CMHS của 2 lớp thực nghiệm.
- GVsoạn giáo án thiết kế kế hoạch tổ chức các chủ đề giáo
dục giá trị trách nhiệm, kĩ năng ra quyết định có trách nhiệm, kĩ
năng đảm nhận trách nhiệm ở lớp thực nghiệm, các tình huống thể
hiện trách nhiệm đối với bản thân; gia đình; học tập, trường, lớp;
cộng đồng.
3.3.2. Thang đánh giá
Ý thức trách nhiệm
Thang đo:
Mức 1: Kém; Mức 2: Yếu; Mức 3: Trung bình; Mức 4: Khá; Mức
5: Tốt. Trong đó:
• ĐTB 1 đến cận 1.8: Ý thức kém
• ĐTB 1.8 đến cận 2.6: Ý thức yếu
• ĐTB 2.6 đến cận 3.4: Ý thức trung bình
• ĐTB từ 3.4 đến cận 4.2: Ý thức khá
• ĐTB từ 4.2 đến 5: Ý thức tốt
3.4.1. Phân tích kết quả thực nghiệm
KẾT LUẬN CHƢƠNG 3
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
1. Kết luận
Thứ nhất, khẳng định vai trò và ý nghĩa của giáo dục tính trách
nhiệm cho HS THPT đối với sự phát triển nhân cách của HS.
Thứ hai, giáo dục tính trách nhiệm cho HS THPT cần dựa trên
tiếp cận giá trị và KNS thì mới có thể hình thành ý thức trách nhiệm
và tạo ra năng lực thực hiện ý thức trách nhiệm, điều mà mục tiêu
giáo dục tính trách nhiệm hướng tới.
25
Thứ ba, thực tiễn giáo dục tính trách nhiệm cho HS THPT hiện
nay cho thấy, GV và HS đều quan tâm đến giáo dục tính trách nhiệm,
nhận thức được tầm quan trọng của tính trách nhiệm tuy nhiên nhận
thức về trách nhiệm vẫn còn chưa đầy đủ. Giữa nhận thức, thái độ và
hành vi biểu hiện trách nhiệm của HS không đồng đều.
Thứ tư, luận án đã đề xuất 7 biện pháp giáo dục tính trách
nhiệm cho HS dựa trên tiếp cận giá trị và KNS và tiếp cận phức
hợp, đồng bộ.
Thứ năm, thực nghiệm đã chứng minh tính hiệu quả, tính ổn định
của kết quả giáo dục tính trách nhiệm mà chúng tôi đã đề xuất.
2. Kiến nghị
Từ kết quả nghiên cứu lý luận và thực tiễn của đề tài, chúng tôi
xin đề xuất một số kiến nghị như sau:
• Công tác chỉ đạo đồng bộ, thống nhất
Cần thiết có sự thống nhất quan điểm chỉ đạo từ cấp trường đến
cấp tổ, lớp và có sự phối hợp đồng bộ, chặt chẽ, phối hợp giữa các
lực lượng giáo dục như: đoàn thanh niên, hội phụ huynh, HS, GV,
GVCN.... có chỉ đạo, kiểm tra, giám sát và đánh giá hoạt động.
• Đối với ban giám hiệu
Tạo sự đồng thuận, nhất quán trong nhận thức của cán bộ, giáo
viên, học sinh trong nhà trường về sự cần thiết và tầm quan trọng của
việc giáo dục tính trách nhiệm cho HS dựa theo tiếp cận giá trị và kỹ
năng sống
• Đối với Đoàn thanh niên
Tổ chức các hoạt động Đoàn, Hội đa dạng để HS có môi trường
được trải nghiệm và thể hiện tính trách nhiệm
• Giáo viên
Vai trò của GV có tầm quan trọng trong giáo dục tính trách nhiệm
HS THPT; không chỉ đòi hỏi về kiến thức, kinh nghiệm chuyên môn
26
về giáo dục tính trách nhiệm mà còn phải thể hiện phẩm chất trách
nhiệm thông qua hoạt động cá nhân, công tác giáo dục.
• Học sinh trung học phổ thông
Giáo dục tính trách nhiệm chỉ đạt hiệu quả khi chủ thể giáo dục
(HS) ý thức được nhiệm vụ, tự giác và chủ động biến quá trình giáo
dục thành quá trình tự giáo dục, vì vậy để nâng cao hiệu quả giáo dục
tính trách nhiệm, HS cần phải ý thức về tầm quan trọng của tính trách
nhiệm đối với việc hoàn thiện bản thân
Cơ sở vật chất, tài chính: Cơ sở vật chất và tài chính là điều
kiện cần phải có để góp phần đạt hiệu quả giáo dục tính trách nhiệm
nói riêng, giáo dục KNS nói chung.
