65
HUTO HILINA KA 1:1 1 HUTO HILINA KA 1:5 HUTO HILINA KA Yonihi alihaꞌa yabe luto lu etoto lu emiꞌehina kaꞌa Yesu leꞌmo hetofa huto luꞌehina kaꞌa 1 Yesu Kilisito leꞌmo belegepa ito luꞌehina kaga kanaꞌa yatama mehuꞌehigo anaꞌina huto hilibe luto Huꞌma luꞌe- hina yaꞌma Huꞌmamofihi agoya bonaꞌa lu epilibe luto Yesuhi lu emilago ai ageloꞌamofihi lifilago agoya boꞌa Yonita lu nimito nelepiꞌehina. 2 To naniꞌni yaꞌma Huꞌ- mamofihi bagaguti kaꞌa to Yesu Kilisitou lu huto huꞌehina kaꞌa yaꞌma bu goya ito keheliꞌohunamofita yabe luto kehe- liꞌohuto maga lu huto nohube. 3 To fayahi yaꞌma asagaꞌi amuya malalina kanaꞌa aloꞌi tupa huꞌehinamo niꞌinaya suguna ka lu huto hilina yaꞌma leka sete lu epilanamo lenali hiti yaꞌma niꞌibe. To ka fayahi yaꞌma kehelilete keheliya ilana lenali nehana Huꞌmau lusa gi lepoloꞌehinaꞌa lolo hite nehabe. Huꞌmamofihi yagapanaꞌa li gehesa 7 lusa gi epiꞌehina kaꞌa 4 Yonita naniꞌi Esia metoga Huꞌmamofihi bonaꞌa li gehesa 7 nehana lenaliꞌi fayaha nasana yaꞌma koyoto nolepube. Huꞌma koyapa minoꞌehina bo to minoto nohina bo to koyapa koyapa minalina bo aitoga niꞌina to sekele ma- muꞌa hiti kefa hisa gobisaꞌalo hetofa keneꞌi 7 enalitogati niꞌina, 5 to Yesu Kilisito aitogati yaꞌma leheꞌmoseꞌna to fulunaꞌa lenalitoga mino moloto minalibe. Yesu ai yaꞌma Huꞌmamofihi kaꞌa beto huto ligo uleꞌale nohina bo to kohe toto panaꞌa filiseꞌnaguti ho tiseꞌna yamofihi lamana

HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 1:1 1 HUTO HILINA KA 1:5

HUTO HILINA KAYonihi alihaꞌa yabe luto lu etoto luemiꞌehina kaꞌa

Yesu leꞌmo hetofa huto luꞌehina kaꞌa1 Yesu Kilisito leꞌmo belegepa ito luꞌehina kaga kanaꞌa

yatama mehuꞌehigo anaꞌina huto hilibe luto Huꞌma luꞌe-hina yaꞌma Huꞌmamofihi agoya bonaꞌa lu epilibe lutoYesuhi lu emilago ai ageloꞌamofihi lifilago agoya boꞌaYonita lu nimito nelepiꞌehina. 2 To naniꞌni yaꞌma Huꞌ-mamofihi bagaguti kaꞌa to Yesu Kilisitou lu huto huꞌehinakaꞌa yaꞌmabugoya ito keheliꞌohunamofita yabe luto kehe-liꞌohuto maga lu huto nohube. 3 To fayahi yaꞌma asagaꞌiamuya malalina kanaꞌa aloꞌi tupa huꞌehinamo niꞌinayasuguna ka lu huto hilina yaꞌma leka sete lu epilanamolenali hiti yaꞌma niꞌibe. To ka fayahi yaꞌma keheliletekeheliya ilana lenali nehanaHuꞌmau lusa gi lepoloꞌehinaꞌalolo hite nehabe.

Huꞌmamofihi yagapanaꞌa li gehesa 7 lusa gi epiꞌehina kaꞌa4 Yonita naniꞌi Esia metoga Huꞌmamofihi bonaꞌa li

gehesa 7 nehana lenaliꞌi fayaha nasana yaꞌma koyotonolepube.

Huꞌma koyapa minoꞌehina bo to minoto nohina bo tokoyapa koyapa minalina bo aitoga niꞌina to sekele ma-muꞌa hiti kefa hisa gobisaꞌalo hetofa keneꞌi 7 enalitogatiniꞌina, 5 to Yesu Kilisito aitogati yaꞌma leheꞌmoseꞌna tofulunaꞌa lenalitoga mino moloto minalibe. Yesu ai yaꞌmaHuꞌmamofihi kaꞌa beto huto ligo uleꞌale nohina bo tokohe toto panaꞌa filiseꞌnaguti ho tiseꞌna yamofihi lamana

Page 2: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 1:6 2 HUTO HILINA KA 1:11bagaꞌa to noto noto kaba bonaꞌi Sipi Botini lenali bolenogotinifu kaba huto nohibe.

Ai komopaꞌa limito aiꞌa golahaꞌatu foipanatiguti li okalahu letoꞌehinamo niꞌibe. 6 Ya huloto aiꞌa afoꞌafu Huꞌ-mamofihi leꞌmo hetofa hulenogo minalabe luto ai foyaꞌali etalabe luto analo mamufa gilata bonaꞌi kapoꞌaluguleleꞌmo moloꞌehina. Aitoga yaꞌma fana mehaꞌa hiti toamuyaꞌa hiti uleꞌale huto minalina minomo buto minali-naꞌmu yabe. Lamaꞌna ka.

7 Bu galo. Sopohi gupisalo alinaꞌmu yabe. To bonaꞌiasagaꞌmagi enubutu bu galanaꞌmu yabe. To Yesuhimagolohi fiꞌahana bonaꞌi hiti enali bu galanaꞌmu to notonoto bonaꞌi asagaꞌi enali aiꞌi bu gelete ai kaꞌa kehelimeemiꞌahanaꞌmu yabe lite sipi yibi hafili hilanaꞌmu yabe.Yaꞌma kaꞌa ya huto huto hino. Lamaꞌna ka.

8 Amuyaꞌatu enebe ligilata bo Huꞌmau ai koyapa koy-apa minoꞌehina bo to yatai nohuna bo to minomo butominalina bo ai yaꞌma ma luto nolibe: Naniꞌnisigo hapihulatana to li su holatana afoꞌafita nohube luto nolube.

Kilisitohi mehi bu goꞌehina9 Lenalalutinifita Yonita nani hiti to lenali hiti Yesu

kumu luto keke bake to Huꞌmamofihi kapoꞌagu to ketaꞌahiti nasana kofito minolata nohuta yamofihi lenali hitimoneka liloto nominonamofita nani fayahi yaꞌma koyotonolepube. Nani Huꞌmamofihi kagaꞌa to Yesuhi giꞌa lu hutohuto lunaꞌmu luto Patamosi metoga hege nagamilugutiꞌehinalo noho lifigo heꞌmito nohuna. 10 Minoto kib-ina bomofihi kanaꞌalo fuligu yaꞌma Sikalafuꞌuba aiꞌa ko-mopaꞌnimofihi buꞌa li heligo nemegesagati nogo sipipikuli ya suhi huto huto huꞌehina. 11 Huto higo yaꞌmaluto keheliꞌohube: Nasana bunogata yaꞌma bukugu fayahikoyolotoka yagapanaꞌni li gehesa 7 kaitoga heꞌmilagoEfeso hepatoga to Semena hepaꞌi to Pegamuma hepaꞌi

Page 3: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTOHILINAKA1:123HUTOHILINAKA1:20to Taitaila hepaꞌi to Satisi hepaꞌi to Filatelefia hepaꞌi toLeotisia hepatoga bilibe.

12 To nani kaꞌa lu nimina boꞌa bu galube luto i behehuto lamu libiꞌi 7 golitu lolo hiꞌahana yaꞌma bu goꞌohuna.13 Libiꞌi folaganugu keneꞌi mone nohigo bu goꞌohuna. Aimehaꞌa bonaꞌmagita suhi huto nohigo gukete silifiꞌaubayatamalo limito gigusaꞌa hiti legege huto minoꞌehina. Toanaga gilimi golitu lolo hiꞌahana yaꞌma minoꞌehina. 14 Tolatahaꞌa okaꞌamofihi hapaꞌa yaꞌma sopohi ya suhi hutokoholi gulu gulu luto minoꞌehina. To buꞌa luga lugayaꞌma logo guluya mehi ya suhi huto minoꞌehina. 15 Togigusaꞌa luga lugaꞌa yaꞌma goli kefahi logogu loloto logini gini nolina ya suhi huto minoꞌehina. To nogoꞌa sipiyaꞌma nagamiꞌi lisahi ya suhi huto huhu luto minoꞌehina.16 Yahi lamagaꞌaga yaꞌma sonofiꞌi 7 liloto minoꞌehina.To bagagutiya emitaꞌi yatamalo mone buga megesaga tomone okabaꞌaga konoꞌehina yaꞌma limito niꞌigo bu goꞌo-huna. To bu okabaꞌa yegemofihi silikehaꞌa ya suhi hutobesa loloto minoꞌehina. 17Nani mehaꞌa ya huto bu golotoi behe huto gigusagu hekili higo koloto minoꞌohuna. Ne-filina ya suhi huto koꞌohugo yahi lamagaꞌauba nugupisagamoloto ma luto noluto lu nimiꞌehina: Kai kelesa melino.Nani kohe toto alihi moloto nohube. 18 To amuya boafoꞌafita minomo buto minalunaꞌmu yabe. Nani filiꞌo-hunagi akuꞌi ho tito to filiseꞌna to yabalugu kafemofihifolokeꞌa nanigo liꞌohube. 19Kai anaꞌina bu goꞌahata yaꞌmayatai huto nohinaꞌa hiti to alihi huto hilinaꞌa hiti moneꞌnafayahi koyo su hobo. 20 To nayahi lamagaꞌaga sonofiꞌi7 yaꞌa hiti to libiꞌi 7 golitu lolo hiꞌahana yaꞌma bu goꞌa-hata yamofihi suguna nasanamofihi hapaꞌa lu kimilugikehelibo. Sonofiꞌi 7 yaꞌma Huꞌmamofihi yagapanaꞌamagili gehesa 7 enaliꞌi kaba hi epalalana bonaꞌi agelo bonaꞌiya suhi hite nehabe. To libiꞌi 7 yaꞌma Huꞌmamofihi ka

Page 4: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 2:1 4 HUTO HILINA KA 2:6

keheliꞌahana bonaꞌmagi li gehesa 7 nehana yabe.

2Efeso bonatoga kaꞌa moloꞌehina

1 Molo emito yaꞌma luto lu nimiꞌehina: Efeso hep-ato Huꞌmamofihi bonaꞌamagihi agelo ya suhi huto kabahu noepalana bouba ma luto fayahi koyo emilenogo luepilibe: Sonofiꞌi yahi lamagaꞌaga liꞌehina to libiꞌi 7 golitulolo hiꞌahanamofihi komopaꞌagu bula ola bulata nohinabo aiꞌa lenali kumu ma luto nolibe: 2 Nani lolo hitemelete nehanamofihi hapaꞌa to foyaꞌanimofihi hapaꞌakoseleꞌi melenahago amuya melelata nehana yanamofihihapaꞌa keheliꞌohube. Lenali foipa bonaꞌi lagamehanaꞌa buneenagagomuꞌi lenipa holata nohigo heꞌmi epeleꞌahana.To bonaꞌi lugaꞌa lenali hiti aposolo yabe lilete faga hitililago fagaꞌanimofihi hapaꞌa fi taga hi etete faga nelabelite akeheliꞌahabe. 3To amuyameleteminobaminobahitenani kumu kekeꞌi luseꞌnamofihi lenugupisalo melelagokoseleꞌi melenahago bati hite neminabe. 4 Ya huꞌehinayanani yaꞌma anaꞌina ya suhi hunaꞌmukehelugo lenali kumubati mehulata nohibe. Lenali yataꞌa komopatini nimilatahiꞌahanamo ana suhi huto kana maꞌasi mone meniꞌibe.5Kohe toto ifoꞌagameyamono kamuꞌi bati humofaꞌna hitemineꞌahana yatai yaꞌma aloꞌi behelefe limiꞌahabe. Lenaliya hiꞌahanaꞌmu akuꞌi kehelilete foipanatini li heꞌmiletekomopatini i gelehe hite kohe tete biꞌahana kapomoloakuꞌi yaꞌma i melete bilo. Ya suhi mehinogomo nanilenalitoga henetito libitini li soboto li heꞌmilunaꞌmu yabe.Komopatini li gelehemehinogo yamofihi li lepalalunaꞌmuyabe. 6 Lugaꞌa yaꞌma lenali kumu kehelugo bati hulatanohibe. Lenali Nikolasihi bonaꞌa yaꞌma lenali anaꞌinalolo hite melete nehana yaꞌma lagaꞌni menonebesibe luto

Page 5: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 2:7 5 HUTO HILINA KA 2:11luꞌohube. Yanaꞌmu nani hiti lenali hiti moneko kumumenolebesibe.

7 Sikalafuꞌuba Huꞌmamofihi yagapanaꞌa li gehesa hiꞌa-hana kaꞌa lu epito lu noepina yaꞌma enegekesa hokolohinogo keheliya ite kehelilabe. Lugaꞌa enali mono kaamuya melete bite Satahi lubaꞌa be ligilanaꞌamagi yaꞌmamefilise minoba minoba hilatanamofihi legeyaꞌa Huꞌ-mamofihi foyaꞌagu bihaꞌa niꞌina yaꞌma nalabe luto keheliepilube luto nolube.

Semena bonatoga kaꞌa moloꞌehina8 To Semena hepatoga Huꞌmamofihi yagapanaꞌamagihi

agelo ya suhi huto kaba hu epoloꞌehina bouba kagaꞌa maluto fayahi koyo eminogo lu epilibe: Kohe toto to alihimoloto ai filito akuꞌi ho tito minoba minoba hilata bolenali kumu ma luto nohibe: 9 Lenali kekeꞌi luseꞌnamofihileneleꞌme lite tite enumuhi meniꞌina bonaꞌi neminanayaꞌma keheliꞌohube. To lenali komopatinigumonoꞌmofihifeꞌno hiti babu luto nehabe. To Yuta bonaꞌi nohune litelilata nehana enali lenali kumu libe pigi bibe hi lepelelatanehabe. Yaꞌa hiti keheliꞌohube. To enali faga hiti lileteYuta bonaꞌi batiꞌa menehabe. Enali Satahi yagapanaꞌanehabe. 10 Lenalitoga ketaꞌa huseꞌna akuꞌi huto hu lep-ilubeꞌmu higo lenelesa melino. Keheliꞌahafiye? Satau aienimiꞌi mololata nasana huto hu lepilibe luto lenalitogatilugaꞌa yaꞌma naga nonugu leneleꞌmo malalinaꞌmu yabe.Ya hulenogo kekeꞌi luseꞌna keta huseꞌnamofihi kanaꞌa 10yupapogu huto hu epilinaꞌmu yabe. Lenali yaꞌma monoka li pili kete lite fililafi faꞌmene minalafi lite minetekehelilenogo sekele mamuꞌa hiti kakili tegi huto uleꞌalehuto minolata nohinamofihi lito bi lepalalubeꞌmu hube.

11 Sikalafuꞌuba Huꞌmamofihi yagapanaꞌa li gehesa hiꞌa-hana kaꞌamofihi lu noepina yaꞌma enegekesagu hokolohilinaꞌamagi yaꞌma keheliya ite kehelilabe. Lugaꞌamagi

Page 6: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 2:12 6 HUTO HILINA KA 2:17enali helebole hite bite Satahi lubaꞌa be ligilanaꞌamagiyaꞌma alihi fililata nasanauba aku mone eneleꞌmo sibinamehilibe luto nolube.

Pegamuma bonatoga kaꞌa moloꞌehina12 To Pegamuma hepatoga Huꞌmamofihi yagapanaꞌa-

magihi agelo ya suhi huto kaba hu noepalana boubakaga ma luto fayahi koyoto emilenogo lu epilibe: Emitaꞌiyatamalo mone megesaga to mone bulaga niꞌigo liꞌehinayauba lenali kumu ma luto nolibe: 13 Lenali hepaꞌi ne-minanamofihi hapaꞌa keheliꞌohube. Yaloꞌi Satau kabahu epalalina hepato nehabe. Lenali kagaꞌni to nigiꞌni lipili kete lite neminabe. To kagaꞌni fala mekite nehagolu aku toto lu lepilata huꞌehina bo Atipasiu ai hepatiniyaꞌma Satau minoto lito nohina yalo yaꞌma fili hotolenali kana ya yupahi nani kumu keheli uleꞌale yaꞌmakete biꞌahanamo niꞌibe. 14 To nani lenali kumu nesiꞌakehelugo sibina hulata nohina. Lenali hepatoga bonaꞌilugaꞌa nehana lenali koyapa bo mone giꞌa Balamu yabeaiꞌa kaꞌa enelepisemofihi kapogu bilata nehabe. Balamu aiBalakahi yaꞌma Isilaeli bonaꞌi lu epilubeꞌmu faga lu emigoai ya luto fi taga hu epoloto lugefa nasanamofihi sebaꞌanete minete mokonalo minete sibina hiꞌahana. 15 Anasuhi hite, lenali hepatiniga bonaꞌi lugaꞌa enali Nikolasihibonaꞌa enali bonaꞌmagihi foipana lilete ana suhi megeꞌinemalabe. 16 Yanaꞌmu lenali foipatini li heꞌmilete ko-mopatini i gelehe hilo. Ya mehinogomo nani lenalitogakatiyaꞌi henetito ana bo yaꞌma luba li emito nabagagutiyatama emitatu luba huto enahalunaꞌmu yabe.

17 Sikalafuꞌuba Huꞌmamofihi yagapanaꞌa li gehesa hiꞌa-hana yaꞌma kaga ya luto lu noepina yaꞌma enegekesahokolo hinogo keheliya ite kehelilabe. Lugaꞌamagi monokagu uleꞌale hite bite Satahi lubaꞌa be ligilanaꞌa yaꞌmafala kito noseꞌna legeyaꞌa mana yabe luto kokulumaguti

Page 7: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 2:18 7 HUTO HILINA KA 2:23limiꞌehina noseꞌna epilubeꞌmu hube. To kala efahi hapaꞌayaꞌma eto eto huto epilenogo yaloꞌi giꞌa fayahi kosabaꞌiminenogo efapofihi afoꞌafu aiꞌasigo kehelilubeꞌmu hibeluto nolibe.

Taitaila bonatoga kaꞌa moloꞌehina18Taitaila hepatoga Huꞌmamofihi bonaꞌmagihi agelo ya

suhi huto kaba hu noepalana bouba kaga ma luto fayahikoyoto emilenogo lu epilibe: Huꞌmamofihi panaꞌamofihibuꞌauba logo guluya mehi ya suhi huto loto ai gigusaꞌagoli efahi logogu loloto lo gini gini nobina ya suhihuto aiꞌa lenali kumu ma luto nolibe: 19 Nani lolo hitemelete nehanamofihi hapaꞌa to komopatini epilata ne-hanamofihi hapaꞌa to keheli uleꞌale hite minalanamofihihapaꞌa to eneleꞌmo bati hilata nehanamofihi hapaꞌa batihuto niꞌinaya yanamofihi hapaꞌa keheliꞌohube. To kohetoto amuya melete nesiꞌa mineꞌahanamo niꞌibe. Yataiyaꞌma akuꞌi notibe. Yaꞌa hiti nokehelube. 20 To nanilenali kumu kehelugo lugaꞌa sibina huꞌehibe. Lenaliyaꞌma Isilaeli bomofihi gihiti aꞌi foipaꞌa Yesepelo tegihuto minoꞌehina aꞌi bu go heꞌmilata hiꞌahana aiꞌi nanimono ka loliꞌali aꞌi nohube luloto yagapanaꞌni kaga luepi epi hite enimiꞌi melete enohoka hago moko foya litelugefa nasanamofihi sebaꞌa nelata nehabe. 21To komopaꞌai gelehe hilibe luto kanaꞌa molo etoꞌohuna yaꞌma aiꞌakomopaꞌa li gelehe mehuse moko liseꞌna meheꞌmilinaꞌahuto keheliꞌehibe. 22 Keheliꞌahafihe? Nani yamofihilinogoꞌni besise nasana yaꞌma huto hu eminogo kolotominalibe. Ya nohuto aiꞌa hitimoko lilata nehana enalitogakeke boke sipiꞌa huto hu epilibe. Enali ana aꞌmo hitimoko liꞌahanamoꞌmu komopaꞌani i gelehe mehinogomoya suhi huto hu lepilubeꞌmu hube. 23 To ana aꞌmofihiyagapanaꞌa enoho fili su halibe. Ya suhi hulenogoꞌni notonoto bo mono ka keheliꞌahanamagi nani batiꞌnamofihi

Page 8: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 2:24 8 HUTO HILINA KA 3:1komopaꞌani enegekesamofihi hapaꞌa bu go fe luꞌahatabo nohane lite keheliya ilabe. Nani bonaꞌi asagaꞌi hitemelete hilanamofihi afoꞌanifita pa soto nonaꞌa eto etohuto epilubeꞌmu nohube luto nolube.

24 To Taitaila hepatoga bonaꞌi lugaꞌamagi ana faga kaꞌakeheli heꞌmilata nehabe. Ya hite, bonaꞌi lugaꞌamagi Satahihapa hapaꞌa keheli fotogo huto keheliꞌohune lite liletenehana bonaꞌmagihi kaꞌani lenali yaꞌma kehelisemehabe.Lenali kumu lilugi kehelilo. Nani ketaꞌa hiti nasana lugaꞌayaꞌma lenugupisalo memalalubeꞌmu hube. 25 To anaꞌinaliꞌahanamo yaꞌma li pili kete lilete minalo. Ya helitenebinogo henetilunaꞌmu yabe. 26 Lugaꞌamagi enali monokaꞌnigu amuya mele lite bite Satahi be ligite nani hutomoloto huꞌohuna ya suhi hiba hiba hite lolo helite bite lisu halana kanaꞌa yaꞌmananiꞌni amuya epinogoꞌni fato fatometoga bonaꞌi enaliꞌi bo enoboꞌanifihi lolo hite minalabe.27Afoꞌnifitogati amuya liꞌohuna ana suhi huto lepinogoꞌniaeoni fatusa lilete minete metoga bona silagaꞌi kaba hiepalalabe. Ya nehite osatu me somo itobo silata nohutaya suhi hite lolo hi epalaluneꞌmu habe. 28 To goꞌi nolinasonofiꞌi ofuyahi molo epalalubeꞌmu hube.

29 Sikalafuꞌuba Huꞌmamofihi yagapanaꞌa li gehesa hiꞌa-hana yaꞌma kaga ya luto lu noepina yaꞌma enegekesahokolo hinogo keheliya ite kehelilabe.

3Satisi bonatoga kaꞌa moloꞌehina

1 To Satisi hepato Huꞌmamofihi bonaꞌamagihi agelo yasuhi huto kaba hu noepalana bouba kaꞌa ma luto fayahikoyoto emilenogo lu epilibe: Huꞌmamofihi mehaꞌamofihiamuya 7 nehana hiti to sonofiꞌi 7 liꞌehina lenali kumu maluto luꞌehibe: Nani litemelete nehanamofihi hapaꞌa kumukeheliꞌohube. Bonaꞌmagi enali lenubu gago lenubu hiti

Page 9: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 3:2 9 HUTO HILINA KA 3:7nehanaꞌa keheliꞌahanaya komopatini yaꞌma filiꞌehinamonehana, akeheliꞌohube. 2 Ya huꞌehinaꞌmu lenali yaꞌmamopo hite ho tilete kosabaꞌi lugaꞌa fililuneꞌmu nehana ya-magihi komopaꞌani leꞌmo hetofa hi epalalo. Nani afoꞌnifuHuꞌmamofihi bulo lolo hite melete hite nehanamofihi bunogogo moneꞌa bati mehibe. 3 Lenali anaꞌina li nupa hitefi lehe toto lu lepito lenegekesa liꞌehinamo leꞌmo kosabahite li pili kete lite nehite foipanatini heꞌmite komopatinili gelehe hilo. Li gelehe hite kaba hite meminalanayaꞌma luba li lepilubeꞌmu hube. Kanaꞌa nomolona yaꞌmalenali mekeheliꞌehinogo gumina baukalo bona moneꞌ-mofihi suhi huto meleꞌisi oto henetilubeꞌmu hube. 4 ToSatisi hepatoga bonaꞌi nesiꞌa nehana lenali i kolo biseꞌna-tini oifaꞌi ilana suhi mehabe. To ya nehanaꞌamagi minetekoholi guketetinimofihi hapaꞌa lilete minalana nani hitihumofaꞌna hiteminete lite hilanaꞌmu yabe. Lenali ya suhihilana bati hite minete nani hiti minalabe. 5 Lugaꞌa enalimono kagu amuya melete mine lite bite Satahi lubaꞌabe ligilanaꞌa enali koholi guketeꞌanimofihi hapaꞌa li batihu epelenogo li ho kalaluneꞌmu habe. To enigiꞌa yaꞌmaamuya enemehi hiteminobaminoba nehana bonaꞌmagihienigiꞌani keyeꞌahana bukuguti kele lito meheꞌmilubeꞌmuhube. Nani enigiꞌa to panaꞌni nehabe luto yaꞌma afoꞌnifihibulo to agelomagihi enubulo lu huto malalubeꞌmu hube.

6 Sikalafuꞌuba Huꞌmamofihi yagapanaꞌa li gehesa hiꞌa-hana yaꞌma kaga ya luto lu noepina yaꞌma enegekesahokolo hinogo keheliya ite kehelilabe.

Filatelefia bonatoga kaꞌa moloꞌehina7 To Filatelefia hepatoga Huꞌmamofihi yagapanaꞌam-

agihi agelo ya suhi huto kaba hu noepalana bouba kaꞌama luto fayahi koyo emilenogo lu epilibe: Bati nomi-nana to fotogo nohina bouba mone gihiti bo, Tebitihi,kafemofihi folokeꞌa liꞌohuto kafe sigi hokolo huꞌehinogo

Page 10: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 3:8 10 HUTO HILINA KA 3:12moneuba buto li hekini melalubeꞌmu hibe. To li hekiniloꞌehinogo moneuba kafe mesigilubeꞌmu hibe. 8Ai yaꞌmalenali kumu ya luto nolibe: Nani lolo hite melete hilatanehanamofihi hapaꞌa keheliꞌohube. Keheliꞌahafihe? Nanilenubulo kafe mone sigi lepelenogo yaꞌma moneuba kafegi hekini melalubeꞌmu hibe. Lenali amuyatini nesiꞌasiniꞌina yaꞌma keheliꞌohube. To sibigopa yaꞌma kagaꞌnili pili kete lite minete nigiꞌni yaꞌma meheꞌmiꞌahanamoniꞌibe. 9 Kehelilo. Satahi li gehesaꞌaloti bonaꞌi lugaꞌaenali Yuta bonaꞌi nohune lite lilata nehana yamagi fagahiti lilete Yuta bonaꞌi lamanaꞌamo menehabe. Nanienaliꞌi yaꞌma enimiꞌi moloto enohoka hugo lenalitogahenetite enalapusa fi lepiluneꞌmu habe. Ya nehite lenalikumu yaꞌma komopaꞌni lepiꞌohuna bonaꞌi nehabe litekeheliluneꞌmu habe. 10 Lenali kosele kaseleꞌi mehesenegeba hite minalabe luto lu lepoloꞌohuna kagaꞌni yaꞌmali pili kete lite mineꞌahanamo niꞌinaya, yanaꞌmu enimiꞌimololata kanaꞌa yaꞌma noto noto bonaꞌi enalitoga minolito bilinamoya, lenalitoga minomo bu lalibe luto naniꞌniyaꞌma gegisa fi lepoloto kaba hu lepalalubeꞌmu hube.11 Nani meleꞌisi henetilubeꞌmu hube. Yaꞌmu moneubasekele mamuꞌa hiti kakilitini suba to lalibe lite lenalianaꞌina liꞌahanamo yaꞌma kaba hu bati hite li pili ketelilete minalo. 12 Lugaꞌamagi enali mono kagu uleꞌalehite mine lite bite Satahi lubaꞌa be ligilanaꞌamagi yaꞌmaafoꞌnifu Huꞌmamofihi sipi mono nopofihi lapusaꞌa yasuhi huto fi epelenogoꞌni enali yagu uleꞌale hite nehiteakuꞌi fegutoga mone leke ho melimiluneꞌmu habe. Toenali enugupisalo Huꞌmamofihi giꞌamofihi fayahaꞌa toHuꞌmamofihi ai tegi hepaꞌmofihi giꞌa ana suhi huto enalienugupisalo fayahi kayalubeꞌmu hube. Yaꞌma Yelusalehepaꞌi kosabaꞌi yaꞌma kokulumagu Huꞌmamofitogati lim-ilubeꞌmu hibe. To nani nigiꞌni hiti kosabaꞌi yaꞌma enalienugupisalo kayalubeꞌmu hube.

Page 11: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 3:13 11 HUTO HILINA KA 3:1813 Sikalafuꞌuba Huꞌmamofihi yagapanaꞌa li gehesa hiꞌa-

hanamagihi kaꞌa yaꞌma luto lu noepina yaꞌma enegekesahokolo hinogo keheliya ite kehelilabe.

Leotisia bonatoga kaꞌa moloꞌehina14 To Leotisia hepatoga Huꞌmamofihi yagapanaꞌamag-

ihi agelo ya suhi huto kaba hu noepalana bouba kaꞌama luto fayahi koyoto emilenogo lu epilibe: Ka lamanaꞌalu latanamofihi hapaꞌa nohina bouba kaꞌa ligo uleꞌalehulata nohina bouba lusi lu yete hose bouba Huꞌmamofi-togati anaꞌina huto huꞌehina yanamofihi hapaꞌa nohilinalenali kumu ma luto nolibe: 15 Lenali lolo hite meletenehanamofihi hapaꞌa keheliꞌohube. Lenali mono ka kumuyabe lite amuya melete li mukoho menelabe to amuyamelete li yasi hi su meheꞌahana yaꞌma keheliꞌohube.Ketipa ito minalune litemo yaꞌma ketipa ilenogo mi-nalanamoya, lenali mukoho lolenogo bati nohinagi toketipa ilenogo bati nohinagihe luto nolube. 16 Lenalimukoho melose to ketipa meise nehanamoya, yegeubanagamiꞌi nesiꞌa loꞌehina tegi huꞌehinamo nehanagi naba-gaguti mu bili lepilenogo lite minalubeꞌmu habe. 17Lenalilenalitiniꞌmu ma lite kehelilata nehabe: Lali babu yogofeꞌnohi niꞌibe lite bati huto minaluneꞌmu hune nelabe.Lali hena nasanaꞌmu mone sa sa hulata nohune? Anaꞌinalilata nohuta yanamofihi nasanaꞌmu mone sa sa mehunelite lilata nehanaya, lenali amuya memeleꞌahana hapa-tini mekehelise bonaꞌi mone muhi meniꞌina bonaꞌi ateate liꞌahanaꞌa enugufa yapako nehite bu pisi lina bonaꞌisuhi hite nehabe. Yaꞌamagi yaꞌma enali keheli fe litekehelilanaꞌa mehabe. 18 Ya huꞌehinaꞌmu lenegekesa litolu lepilugi kehelilo. Lenali nanitogati goli efahi hetofanaꞌaminaꞌa tito niꞌina yaꞌmaminafilenogobati feꞌnohatini hitibonaꞌiminalanagihe. To koholi guketemofihi hapaꞌaminafilete lite i kolo bite lenugufa yapako minago buya ligo fi

Page 12: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 3:19 12 HUTO HILINA KA 4:3etalabe. To lenubutinimofihi mesebeꞌamofihi mina filetelenubuluga yaꞌma felenogo aku gili gili hilibe. 19 Nanikomopaꞌni epiꞌohuna bonaꞌi yaꞌma ka epekito osahi epitoeneleꞌmo bati hulata nohube. Ya huꞌehinaꞌmu lenaliamuyamelete foipa hapatini heꞌmite komopatini li gelehehilo. 20 Kehelilo. Nani kafega nohuto begele begele titoilata nohube. Lugaꞌamagi enali kagaꞌni yaꞌma keheliletekafe sigi netenogo enali nonugu tilubeꞌmu hube. Titonoseꞌna lamanaꞌa noto epito hinogo enali hiti nani hitinoto minaluneꞌmu hune. 21 Nani amuya moloto Satahibe ligilogo afoꞌnifu yaꞌma aiꞌa sekele mamuꞌa hiti kefahisa minolatana nohinalo minolata nohube. Lugaꞌamagienali monolugu amuyameletemine lite bite Satahi lubaꞌabe ligilanaꞌa yaꞌma ana suhi hite naniꞌni yaꞌma elesamelenogo nani sekele mamuꞌa hiti kefa hisalo nohunanamahaꞌaga moneka minalutaꞌmu yabe.

22 Sikalafuꞌi yauba Huꞌmamofihi yagapanaꞌa li gehesahiꞌahanamagihi kaꞌa yaꞌma luto lu noepina yaꞌmaenegekesa hokolo hinogo keheliya ite kehelilabe.

4Kokulumagu Huꞌmamofihi fokehi lilata nehana kaꞌa

1 Nani anaꞌina ya hu tegi huto bu goloto nubu egosaga huto bu goꞌohuna. Kokulumagu kafe mone hokolohuꞌehigo bu goꞌohuna yaꞌma nogoꞌa yataꞌa huto higokeheliꞌohuna yaꞌma pikuli ya suhi huto huto huloto maluto lu nimiꞌehina: Kai malo titominoto anaꞌina huto hili-naꞌa yaꞌma kelepinogoꞌni bu galatagihe. 2 Ya luto lulagoanaꞌasi Sikalafuꞌuba limito neleꞌmo saga tigo kokulumagusekelemamuꞌa hiti kefa hisalominoꞌehinamofihi gupisalobo moneuba nohigo bu goꞌohuna. 3 To sekele mamuꞌahiti kefalo minoꞌehina ai okabaꞌa minaꞌa minomo titominoꞌehina efahi giꞌa yasipa efahi, ya suhi huto konilia

Page 13: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 4:4 13 HUTO HILINA KA 4:8efahi safaꞌna ya suhi huto besa besa loto minoꞌehina.To kefa hisa nekisaꞌaga bego bego huto yaꞌma monefigenefamofihi kifiyaꞌnalogoꞌna efahi ya suhi huto fi begohuto niꞌigo bu goꞌohuna. 4To sekele mamuꞌa hiti kefa hisanapaꞌa fi bego hite yaꞌma fato kefa hisa mone kegiꞌa 24kefa niꞌigo bu goꞌohuna. Kefamofihi gupisalo olopa kababonaꞌi lugaꞌa 24 enali koholi guketeꞌani fayahaꞌa hiti litehekelete mine lite bite mineꞌahana to kakiliꞌmofihi sekelemamuꞌa golitu lolo hiꞌahana yaꞌma latahaꞌaniga niꞌigobu goꞌohuna. 5 To sekele mamuꞌa hiti sipi kefa hisalotiya suhi huto kopisiꞌna sipi li melebeya nohigo nogoꞌakokililika hiti lutominoꞌehina. To sekelemamuꞌa hiti kefagobisaꞌaga yaꞌma logo libiꞌi 7 loto minoꞌehina yaꞌma Huꞌ-mamofihi mehaꞌamofihi amuyalo 7 niꞌigo mehaꞌamofihilibiꞌa minoꞌehina. 6To sekele mamuꞌa hiti kefa hisamofihiokabaꞌaga yaꞌma gapo gapoꞌi ya suhi hite lolo hiꞌahanayaꞌma nagami hefuhi suhi huto minoto botolo liꞌahanaꞌayaꞌma minoꞌehina.

To sekele mamuꞌa hiti kefa hisa luga lugaꞌaga yaꞌmakeneꞌi amuyaꞌa nasana loebe loebe mine lite bite mineꞌa-hana. Enali enubuꞌaga to enemegesaga enubu bai totominoꞌehina. 7 To mone keneꞌi ai laeoni luba kala yasuhi huto to moneꞌi bulumaka yaga nalaꞌa ya suhi hutoto moneꞌi ai okabaꞌalo bonaꞌmagihi suhi huto to moyasuhi huto to moneꞌi ai okabaꞌalo bonaꞌmagihi suhi hutoto moneꞌi yaꞌma lupahi kokeꞌnaꞌa ya suhi huto li sutoloto minoꞌehina. 8 Keneꞌi amuyaꞌa nasana loebe loebeenokokeꞌna 6 to kokeꞌna ifoꞌaga to afetoga enubuꞌa babuluto niꞌigo to sinihi gito goꞌi luto higo kehe ite ma litenama lilata nehabe: Sipi Boti Huꞌma, hetofa hapa hapaꞌabo nohibe. Amuyaꞌa sipinamo li su hoꞌehina bo. Aikoyapaꞌi minoꞌehina to yatai nohuna bo. Ai minomo butominalina bo nohinagihe.

Page 14: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 4:9 14 HUTO HILINA KA 5:59 To keneꞌi amuyaꞌa loebe loebe enali sekele mamuꞌa

hiti kefa hisalo minolata nohina kumu nama lite yegefilete minete aiꞌa giꞌa leꞌmo ho tite yaꞌma minoba mi-noba nohina aitoga fokehi hete enegelo bi emite nehabe.10 To olopa bonaꞌi lugaꞌa 24 sekele mamuꞌa hiti kefalominolata nohinaga bite enalapusa fi emite yaꞌma minobaminoba nohina aitoga foke ka lu emite sekele mamuꞌa hitikakiliꞌani yaꞌma sigitete nemelete ma lite lilata nehabe:11 Sipi Boti Huꞌma laliti nohane. Kaisigo anaꞌina silagaꞌili huto huto moloꞌahata to kai kagakalo anaꞌina li hutohu su holoto nohane. Yaꞌmu kai hetofanaka niꞌigi laliyagapanakamagita fana mehaka leꞌmo saga hino lutoKigikalo to amuyakalo leꞌmo ho tite leꞌmo bati hinogominalinaꞌa huto nohane.

5Sipisipi nalaꞌa hiti fayaha pepa sa gite meleꞌahana bu

goꞌohuna1 To sekele mamuꞌa hiti kefa hisalo minolata nohina

ai yahi lamagaꞌaga kelebe giꞌahana pepa liꞌehigo bu goꞌo-hube. To ana pepa yaꞌma gupisaꞌaga to okabaꞌaga fayahiniꞌigo bu goꞌohuna. To ana pepamo nagaꞌatu 7 mu tifitesa giꞌahana. 2 To amuyaꞌa hiti agelo mone bu goꞌohube.Ai yaꞌma ka sipi nogoꞌa ma luto luꞌehina: Kiꞌafu batihuto minalina bouba pepamofihi nagaꞌi gulu foto li pakasoloto leka senogo bati hilina niꞌibe? 3 Ya luto lulagokokulumagu to metoga to meꞌmofihi komopaꞌagu emamoneuba ho tito pepa yaꞌma kupaꞌagu paka soto bu galinasuhi huto meniꞌibe. 4 Ya hulago pepa yaꞌma paka soto bugalina suhi huto nohina bo sa sa huto lamana bo monemenohigo yaꞌmu komopaꞌnigu keta higo sipi yibi nohube.5 Yibi nohugo olopa kaba bonaꞌi lugaꞌamagihi enalitogatimoneuba ma luto lu nimiꞌehina: Yibi mehubo. Bu gobo.

Page 15: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 5:6 15 HUTO HILINA KA 5:10

Yutaha nagaluguti luba kala laeoni tegi huto minoꞌehinabo huto huꞌehina ai Tebitihi yagapanaꞌa yaꞌma Satahilubaꞌa be ligiloto pepa nagaꞌa 7 li sala keꞌahana yaꞌma aigoli paka soto bu galinaꞌmu yabe.

6 Ya luto ligo nani nubu ego saga huto sekele mamuꞌahiti kefa niꞌinaga keneꞌi amuyaꞌa hiti loebe loebe to olopabonaꞌi lugaꞌa enali folagahaꞌanigu sipisipi yaga monenalaꞌa keye lu filiꞌahana ya suhi huto ho tito nominanabu goꞌohuna. Komuꞌa 7 minoꞌehina. To buꞌa ana suhiluto 7 minoꞌehina yaꞌma Huꞌmamofihi mehaꞌa 7 niꞌinasikalafuꞌi ai yaꞌma ho lifigo meꞌi nekisa mokisaꞌaga minobaga ito nohina bomofihi ai legege huto nohina. 7 Tosipisipi nalaꞌauba buto sekele mamuꞌa hiti kefalo no-hina bomofihi yahi lamagaꞌagati yaꞌma kelebe giꞌahanapepamo yaꞌma liꞌehina. 8 Kelebe giꞌahana pepamo noligoamuya moloto minolata keneꞌi loebe loebe to olopa kababonaꞌi lugaꞌa 24 sipisipi nalaꞌamofihi mahaꞌaluga bite lipiemiꞌahana. Ya hilete enali nama lilibe lite ilata nasananapa gita legitana yaꞌma liꞌehite to lapeꞌi mone yaꞌmagolitu lolo hiꞌahana hiti eto eto hite lite mineꞌahana.Tuꞌa hiti mafeleke mamufa gilata nehana lapelugu baitoto niꞌito yanauba mono bonaꞌmagihi Huꞌmamofitoganunumu lilata nehanamofihi babeyafa suhi huto niꞌibe.9 Nama kosabaꞌi mone ma lite liꞌahana: Kai bati bonohatagi kelebe giꞌahana pepamo lito nagaꞌi gulu foto lipaka salata babeyafa huto nohane. Kai kahago filito kaigolahakatu bonaꞌi asagatoga fato fato bonaꞌi to fato fatoenonogo hiti to fato fato enugufa hiti to fato fato metogabonaꞌi mina fito eneleꞌmo fato fato huto Huꞌma nohinagaeneleꞌmo moloꞌahatamo niꞌibe. 10 Huꞌmamofihi afotifihikele keleꞌi hi etalabe luto ai mono kaꞌalo mamufa gilatanehana bonaꞌi eneleꞌmo kapoꞌalugumoloꞌahatamo niꞌibe.Eneleꞌmo mololatogo metoga kaba hite minete enigihiti

Page 16: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 5:11 16 HUTO HILINA KA 6:1bonaꞌi lolo hite minaluneꞌmu habe.

11 Akuꞌi nubu bu go saga huto bu goꞌohuna. Yaꞌmaagelo samahi tite silagaꞌmagihi enabagaguti kaga silagaꞌikeheliꞌohuna. Enali yaꞌma 100 milioni to tauseni totauseni mineꞌahana. Enali yaꞌma sekele mamuꞌa hitikefa hisalo to keneꞌi amuya moloto minolata loebe loebenehana to olopa bonaꞌi lugaꞌa neminana hepato fi begohite minete, 12 ka sipi lite nama ma lite liꞌahana: Sipisipinalaꞌa kohe tete ho filiꞌahana ai bati nohinamo niꞌigiaitoga kaba huseꞌna hiti to babu minaꞌa hiti to keheli felulata to amuya lilina legege huto li emilo. To bonaꞌi yegeyegeꞌmagi fokehi lite aiꞌa giꞌa leꞌmo ho tite liyafa liletefana mehaꞌa huto hilibe lite lilete aitoga enegelo bi emilo.

Ana nama lite liꞌahana. 13 To nani silaga keneꞌi koku-lumagu niꞌina nasana to melugu niꞌina nasana to meꞌikomopaꞌagu niꞌina nasana to hege nagamiꞌi komopaꞌaguniꞌina nasana to meꞌi fato fato niꞌina nasana yege yegeꞌ-magi ma lite nama nelago keheliꞌohuna: Sekele mamuꞌahiti kefa hisalo minolata nohina to sipisipi nalaꞌa nohinaetali kumu enofokehi hete etigiꞌatiti leꞌmo ho tilete fanamehaꞌatiti huto huto hibe, mino bati hulatana to amuyaetalitoga minomo buto mino bai toto minalubeꞌmu hibe.

14 Ya lite lilago keneꞌi amuya minolata loebe loebemagikaga nonaꞌa li epite: Lamaꞌnaka yabe lite lilago olopakaba bonaꞌi lugaꞌa enali enalapusafi etimite etalitoga yegefiꞌahana.

6Sipisipi nalaꞌauba pepa nagaꞌi i hepulu tito li paka soꞌehina

1 To nani nubu bu go saga huto bu goꞌohuna. Yaꞌmasipisipi nalaꞌauba pepa nagaꞌi 7 giꞌahanaꞌa lito napa 1nagaꞌi i hepulu tito li paka nosago to keneꞌi amuyamolotominolatana loebe loebe enalitogati moneuba ai kokililika

Page 17: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 6:2 17 HUTO HILINA KA 6:8suhi luto kehe iꞌehina: Obo, luto ligo keheliꞌohuna. 2 Yaligo hosi yaga koholina mone ago bu goꞌohuna yabe.Gupisaꞌalo bo mone ai gimiꞌa lito nohigo sekele mamuꞌahiti kakiliꞌmo emilago luba nasana be ligito buto anaꞌinasilagaꞌi be ligilubeꞌmu buꞌehina.

3 To sipisipi nalaꞌauba pepa nagaꞌi napa 2 i hepulu titopaka solago keneꞌi amuya moloto minolata napa 2 ai keheito luꞌehina: Obo. 4 Ya ligo hosi yaga safaꞌi mone hutohuloto oꞌehina. Gupisaꞌalo yaꞌma bo mone minoꞌehinayaꞌma melugu nasana li heꞌmilenogo bonaꞌmagi enali aiho filinogo ai ho filinogo hilabe luto yamofihi amuyaꞌaemiꞌehina to luba sipi li huto hilina yamofihi amuyaemitaꞌi yatamalo emilago lito minoꞌehina.

5 To sipisipi nalaꞌauba pepa nagaꞌi napa 3 i hepulu titopaka solago keneꞌi amuya moloto minolatana napa 3 aiꞌakehe ito luꞌehina: Obo, luto ligo nani kehelito nubu bugo saga huto bu goꞌohuna. Bu nogogo hosi yaga nupaꞌimone huto huloto oꞌehina. Bo mone gupisaꞌalo minoꞌe-hina. Ai yahaꞌatu guna malalina nasana sikeli yabe moneliloto minoꞌehina. 6 To keneꞌi amuya moloto minolataloebe loebe nasanamagihi folagahaꞌanigu bonaꞌmagihinogoꞌa legitana huto huloto yaꞌma luto ligo keheliꞌohube:Noseꞌna masu loebe loebe yanamofihi minaꞌa monekokina to kileꞌmofihi masuꞌi loebe monebe moneko kina etoeto hu epilo to oliba nogoyaꞌa to bai nagamiꞌi yaꞌma lisibina mehilo.

7 To sipisipi nalaꞌauba ai pepa nagaꞌi napa 4 i hepulutito paka solago keneꞌi amuya moloto minolatana napa 4ai kehe ito luꞌehina: Obo, luto ligo keheliꞌohuna. 8Ya hutonubu bu go saga huto bu nogogo hosi yaga mone gufaꞌaokoho tegi huto loꞌehina yaꞌma ago bu goꞌohuna. To bomone gupisaꞌalo nominana ya legi huto giꞌa Fililatanayaꞌma to megesalo megeꞌi moloto oꞌehinamofihi giꞌalo

Page 18: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 6:9 18 HUTO HILINA KA 6:15yaꞌma Kene Mala Malaꞌna yabe giꞌa meleꞌahana. To etalimelugu bonaꞌi kupa loebe loebe fi halaꞌibe lite neago ligehesa mone yaꞌma luba to kauꞌna sipi to besise lunalana to lopi kafaꞌnama luba nasana yaꞌma huto hite bonaꞌieneleꞌmo sibina hilabe luto yamofihi enoho fililo lutoamuya etimiꞌehina.

9 To sipisipi nalaꞌauba pepa nagaꞌi napa 5 i hepulu titopaka solago bu goꞌohuna. Bonaꞌmagi Huꞌmamofihi kaꞌalu yege hete minete li futili hiꞌahanaꞌmu yabe lite enohofiliꞌahana yabe. Enali enemehi yaꞌmafifa ilata nehanama-mufa gilata hitamofihimahaꞌaga nehago bu enogoꞌohuna.10Enali kaga kehe sipi ite ma lite liꞌahana: Sipi Boti hetofahiti lamanaꞌa kai kanaꞌa sipi leꞌmo yatama huꞌahane. Kaigolahatiꞌmu foipana melugu bonatoga niꞌina yaꞌma hiyayupahi kagaꞌani loko huto pa salane? 11 Ya lite lilago ko-holi gukete hapaꞌa guꞌi enemeto enemeto epi suholotomaluto lu epiꞌehina: Agoya yagapanaꞌi lenalalutinigi lugaꞌaana hite enoho fililana enali Huꞌmau lu keheliꞌehilinaꞌa lieto hilinaꞌmu geba hite nesiꞌasi minalo.

12 To anaꞌina yamofihi ma huto bu goꞌohuna: Sipisipinalaꞌauba ai pepa nagaꞌi napa 6 i hepulu tito yamofihipaka nosago imimaꞌi sipi liꞌehina. Imimaꞌi noligo yegeyaꞌma kotinifa gito ifi toꞌehina, nupa guꞌi tafaꞌa ya suhilolo huꞌehina. To ikahi yaꞌma gola tegi lolo huꞌehina. 13Tosonofiꞌi enali yasiubanoligonamopa yafa yamofihi kosabalegeyaꞌa ligi mo iꞌehina legi hite kokulumaguti melugulimo koko hiꞌahana. 14 To kokuluma ai yaꞌma fuka bitopepagu kelebe noguta ya suhi huto kelebe gito buto faꞌme-nena lolo huꞌehina. To kosa to hege nagamilugu meꞌitiꞌehinana enali asagaꞌi mopo mopo hago hepaꞌanigatiheꞌmilete biꞌahana. 15 Ya suhi huto huto nohigo meluguenigihiti bo to kaba bo to gimi boꞌanimofihi kaba bo tofeꞌnohaꞌani hiti bo to amuya bo to sipi bo to lapa mebiꞌe-

Page 19: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 6:16 19 HUTO HILINA KA 7:6hina bonaꞌi asagatoga enali kefahamulilugu to kosamofihihupigu felete fala kite mineꞌahana. 16 Ya hite nehite,kosa asagaꞌi to efahi napaꞌa kehe ite yibi bena nehite luepiletema lite liꞌahana: Limite ifi te letalo. Sekelemamuꞌahiti kefa hisalo minolata nohina ai buꞌalo huto hu emilalutigi to sipisipi nalaꞌamofihi komopaꞌa logo biseꞌnaꞌa bugo lalutigihe. 17 Logo biseꞌnaꞌatitimofihi kanaꞌa sipi hutohuꞌehinagi bo moneubafi moneuba faꞌmene mone ho titomeminalubeꞌmu hibe lite liꞌahana.

7Isilaeli bonaꞌi 144 tauseni enogobisaloHuꞌmamofihi omihaꞌa

minoꞌehina1 Ya hulago nani nubu bu golago buto agelo loeyagi

loeyagi nehago bu enogoꞌohuna. Enali meꞌi nekisaꞌaloebe loebeniꞌina yalomine lite biꞌahago bu enogoꞌohuna.Melugu yasi loebe loebe lite mineꞌahana yamofihimetogato hege nagamilugu to yafa yasi mone melilibe lite lilalila hite mineꞌahana. 2 Ya hilago yege notinagati agelomone notigo bu goꞌohuna. Ai amuya moloto minobaminoba Huꞌmamofihi omihaꞌa lito minoꞌehina. Ai yaꞌmaagelo loeyagi loeyagi yaꞌma metoga to hege nagamilugubauna fi lalabe luto yamofihi amuyaꞌa epiꞌehinaꞌa kehesipi ito ma luto lu epito luꞌehina: 3 Lenali melugu tohege nagamilugu to yafa meleꞌisi bauna mefilo. Lali kohetoto Huꞌmamofihi yagapanaꞌa enogobisalo yaꞌma omihaꞌamolo epalalutaꞌmu yabe. 4Ya luto ligo bonaꞌi enogobisaloHuꞌmamofihi omihaꞌa minoꞌehinaꞌa enali li nupa hitenapaꞌani ya luto ligo keheliꞌohuna: Isilaeli bonaꞌmagihinagaꞌani fato fatoꞌi silagaꞌi 144 tauseni enali enogob-isalo Huꞌmamofihi omihaꞌa minoꞌehina. 5 Yutahi nagaꞌi12 tauseni omihaꞌa hiti minoꞌehina, Lubenihi nagaꞌi 12tauseni, Gatehi nagaꞌi 12 tauseni. 6Asehi nagaꞌi 12 tauseni

Page 20: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 7:7 20 HUTO HILINA KA 7:13ana huto omihaꞌa hiti minoꞌehina, Nafatalihi nagaꞌi 12tauseni, Manasehi nagaꞌi 12 tauseni. 7 Simionihi nagaꞌi12 tauseni ana huto omihaꞌa minoꞌehina, Libaihi nagaꞌi12 tauseni, Isakahi nagaꞌi 12 tauseni. 8 Sebulunihi nagaꞌi12 tauseni ana huto omihaꞌa hiti minoꞌehina, Yosefehinagaꞌi 12 tauseni, to Beyaminihi nagaꞌi 12 tauseni yabe.Yaꞌamagihi Huꞌmamofihi omihaꞌa yaꞌma enogobisalo mi-noꞌehina.

Fato fato metoga nagaꞌi babu luto minoꞌehinamofihi kaꞌa9Yahulago nubu egolago butomana bu goꞌohuna: Noto

noto bonaꞌi lugaꞌamagihi babeyafaꞌa fato fato enugufa hitito fato fato nagaꞌi hiti to kagaꞌani fato fatoꞌi to nagaꞌi babulite yaꞌma bomoneuba leka so sumehose suhi enali sekelemamuꞌa hiti kefa hisamofihi gobisalo to sipisipi nalaꞌa aimahaꞌaga ho tite nehago bu enogoꞌohuna. Enali yaꞌma ko-holi kata li hekelete lose loseꞌna fekilite enayanugu yaꞌmalose loseꞌna hekele ite lila lila hite mineꞌahana. 10 Lila lilanehite ka sipi kagutima lite liꞌahana: Lubuto bilata nasanayaꞌma sekelemamuꞌa hiti kefa hisalominolata nohina afo-tifu Huꞌmamofihi aitogati to sipisipi nalaꞌa aitogati niꞌibe.11 To agelo asagaꞌi to olopa kaba bonaꞌi lugaꞌa to keneꞌiamuya moloto minolata loebe loebe enali ho tite fi begohite sekelemamuꞌa hiti kefa hisalo li meletemineꞌahanaꞌaenali sekele mamuꞌa hiti kefamofihi mahaꞌaluga lapusafi emite Huꞌmamofihi fokehi hete ma lite nelite liꞌahana:12 Lamaꞌna ka lusa gilata to ai fana mehaꞌa bati hulata tokeheli fe lulata to fokehi lulata to giꞌa liyafa hulata to kabahuse nasana to amuya nasana Huꞌmamofitoga yabe lulatanasana minoꞌehina yaꞌma mino lito buto mino baga itominalinaꞌmu yabe. Maꞌnaka.

13 Ya lite li neheꞌmigo olopa kaba bonaꞌi enalitogatimoneuba loka ho netoto luꞌehina: Kiꞌafu kiꞌafu hapaꞌa hitikoholi kata hekelelata nehanaꞌa yaꞌma hiyagati nehabe?

Page 21: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 7:14 21 HUTO HILINA KA 8:314Ya luto noloka hago nonaꞌa ma luto lu emiꞌohuna: Kib-ina boꞌnimaka yaꞌma kaika keheliꞌahatigi lu menonimine.Ya luto lugo ai luꞌehina: Enali kalanaꞌi mele ketelata ne-hanamofihi komopaꞌaguti enabaga hiti eꞌahanamo niꞌibe.Enali guketeꞌani yaꞌma sipisipi nalaꞌamofihi golahaꞌatuokala hite lite hapaꞌa li lolo hite liꞌahabe. 15 YaꞌmuHuꞌmamofihi sekele mamuꞌa hiti kefa hisamofihi ma-haꞌaluga nehite utehe etehi sipi mono nonugu agoyahi etete minelata nehabe. Ya nehago sekele mamuꞌahiti kefa hisalo minolata nohina aiꞌa kaba hu epolotominalubeꞌmu hibe. 16 Ya nehite noseꞌnaꞌaniꞌmu kauꞌnamehalanaꞌmu yabe. To nagami kumu kauꞌna meena-halinaꞌmu yabe. To yegeuba meenalalinaꞌmu yabe. Tomukoho nasana moneuba enugufaꞌani laga mehilinaꞌmuyabe. 17 Kefa hisa folagahaꞌagu sipisipi nalaꞌa nohinaaiꞌa yaꞌma kaba hu epalalinaꞌmu yabe. Ya hinogo mi-nobaminoba nasanamofihi ipi opohi notilina nagamitogaeneleꞌmoto bilubeꞌmu hibe. Ya hulenogo Huꞌmau aiꞌaenubu nogoya kele li epalalinaꞌmu yabe luto enali akuꞌiyibi mehilanaꞌmu lu nimiꞌehina yabe.

8Pepa nagaꞌi napa 7 i hepulu tito paka soꞌehina

1 Ya hulago sipisipi nalaꞌauba ai pepa nagaꞌi napa 7i hepulu tito paka soꞌehina. Ya nohigo kokulumagu kamekoko tito niꞌigo kana hupamoneꞌi nobigo 2 yamofihi sunohago agelo 7 enali Huꞌmamofihi mahaꞌaluga ho tiletenehago bu enogoꞌohuna. To pikuli 7 epigo lila lila hitemineꞌahana.

3 To agelo moneuba tuꞌa hiti nasana mamufa gilatalapeꞌi golitu lolo hiꞌahana nasana hiti liloto oꞌehina. Otomamufa gilata hitamofihi mahaꞌaga yaꞌma ho tiloto mi-noꞌehina. Ana kegiꞌa tuꞌa hiti nasana lamanaꞌa babu lite

Page 22: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 8:4 22 HUTO HILINA KA 8:9yaꞌma lime emilago sekele mamuꞌa hiti kefa hisamofihigobisalo yaꞌma mamufa gilata nasana to golitu lolo hiꞌa-hana minoto yamofihi gupisalo tuꞌa hiti nasana monelaita huto mono bonaꞌmagihi Huꞌmamofitoga nunumulilata nehana yaloꞌi molo emi epoloꞌehina. 4 Ya nohigoagelo ai yahaꞌa su toꞌehinaguti lokiya tuꞌa hiti yanaubamono bonaꞌi enali Huꞌmamofitoga nunumu lite nemi-nanaꞌamagihi molo emi epalago Huꞌmamofitoga tiꞌehina.5 To agelo ai ya suhi huloto mamufa gilata hitaloti logo-mofihi lokunusaꞌa liloto lapelugu molo bai toloto meluguli fulugu bi heꞌmigo limiꞌehina. Nolimigo kokililika sipinoligo fato nogoꞌani hiti noligo kopisiꞌna li melebeyanohigo imimaꞌi moneꞌi liꞌehina.

Agelo 7 enali pikuli 7 fu liꞌahana6 Ya nohigo agelo 7 enali pikuli lite mineꞌahana yamagi

pikuli fu liluneꞌmu leꞌmo keta mehuse hite mineꞌahana.7 Ya hulago agelo koheꞌauba ai yaꞌma pikuli fu lulago

koꞌi hogisopa legeyaꞌa to logomofihi lokunusaꞌa lito golahiti li sibi sibi hiꞌahana yauba melugu mo iꞌehina. Noigomelugu kupaꞌa loebe monebe fi loko hite nehago kupaꞌamonelugu yaꞌma yafa logouba lo su hoꞌehina to kupalugaꞌa yaꞌma kifi kosabaꞌi asagaꞌi logouba lo su hoꞌehina.

8 To agelo alihaꞌa napa 2 ai pikuli fu noligo nasanamone sipi kosagu ana suhi huto logo guluya mehaꞌa hitihege nagamilugu i fekele lito limiꞌehina. Limilago hegenagamiꞌi fi loko huto loebe monebe hulago moneꞌi golakololo huꞌehina. 9Hege nagamilugu fato fato nasana fi lokohuto loebe monebe lolo higo monelugu yaꞌma anaꞌina filigehesa hiꞌahana to ana huto fi loko huto loebe monebelolo higo moneꞌa nagamilugu botimo yaꞌma ibe tigibehuꞌehina.

Page 23: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 8:10 23 HUTO HILINA KA 9:310 To agelo napa 3 ai pikuli fu noligo sonofiꞌi napaꞌa

mone kokulumaguti itefe lito limiꞌehina yauba libiꞌi yasuhi huto gulu guluꞌa hiti limito loebe monebe lolohigo monelugu ipi opoho nagamiꞌi hiti to biya nonuhunagamiꞌi hiti moneꞌagu foloꞌehina. 11 Ana sonofiꞌi giꞌayaꞌmaOfuꞌyau ekesa halibe nelana yabe. Nagamiꞌi yaꞌmafiloko huto loebe monebe huꞌehina moneꞌi yaꞌma ekesa hosu hago bonaꞌmagi enali nelago ekesaꞌauba enahago fili suheꞌahana.

12 Fili su nehago agelo napa 4 aiꞌa yaꞌma pikuli funoligo yege ikahi to sonofiꞌi yamagihi fana mehaꞌani filoko huto loebemonebe hulagomoneꞌmofihi fanamehaꞌasu hoꞌehina. Fana mehaꞌani nesi nohigo goꞌi fi taga huepoloto goꞌi luꞌehina. To fuligagu yege nesiꞌa besa lolototo foluguꞌi ana huto ikahi sonofiꞌi fi taga hu epoloto fi besanesiꞌa lo lito huꞌehina.

13 To nani nubu egolago buto nama lupahi sipi monebu goꞌohuna. Bu goꞌohunana yaꞌma muya beletoga kasagito nohuto nogo sipi luto ma luto kehe iꞌehina: Akae,akae. Agelo loebe monebe enali pikuliꞌani faꞌmene maniꞌibe yaꞌma fu linogo nogomelenogomelugu bonaꞌi enalihena henaꞌani hilana niꞌibe luto ligo keheliꞌohube.

91 To agelo napa 5 ai yaꞌma pikuli fu noligo nani bu

goꞌohuna. Sonofi moneuba minoto kokulumaguti ifi titomelugu nolimigo bu goꞌohuna. To yatama kelimofihikafeꞌa sigilibe luto yamofihi folokeꞌa emigo liꞌehina. 2 Toyatama kelimofihi kafeꞌa nosigigo lokiya sipi tiꞌehina.Foya nolito sipi fiꞌmo nogoyotogo lokiya tilata nohinaya suhi huto keliguti tiꞌehina. Lokiya yaꞌma tito yege-mofihi buꞌaga to megesaga meya ifi toꞌehina. 3 Ifi notago

Page 24: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 9:4 24 HUTO HILINA KA 9:11lokiyamofihi komopaꞌaguti atehi yaꞌma melugu limiꞌa-hana. Enabagaꞌani yaꞌma kakamukeꞌi ya suhi huto amuyamoloto minoꞌehina. 4 To enali melugu kifi yafa hayaꞌayaꞌma bauna fite menalabe luto lu laga hu epoloꞌehina.Bonaꞌi Huꞌmamofihi omihaꞌa enogobisalo meniꞌilinaꞌaenaligo yaꞌma luba fi epalalabe luto lu epoloꞌehina. 5 Toatehi enali enehenogo fililabe luto meniꞌibe. Faꞌmeneenoho mefililabe luto ikahi layahi mone kegiꞌa su henogoyamofihi komopaꞌagu akafuꞌi heni epelenogo kekeꞌi liteenagabu ginogo liteminalabe luto keheli epiꞌehina. Kaka-mukeꞌuba loholago usegi asegi ito minoꞌohuta ya suhihite enagabu gi epalalabe luto keheli epiꞌehina. 6 Toana kanagu bonaꞌi enali fililana kapoꞌaniꞌmu sa sa hiletelilanaꞌa mefililanaꞌmu yabe. Fililatamofihi yaꞌma elesameleba meleba hite sibigopa mefililanaꞌmu yabe.

7 To atehi enali yaꞌma hosi yagamofihi babeyafa hiteluba bonaꞌi enali lubalo biluneꞌmu hosi yaga li hekeleepelelete bilata nehana suhi hite yaꞌma latahaꞌanilo kakiligolitu lolo hiꞌahana suhi huꞌehina yaꞌma minoꞌehina. Toenokabaꞌa yaꞌma bona enokaba labaga legita yabe. 8 Tookaꞌani yaꞌma yatama yatama anaꞌmagihi okaꞌani ya suhihuto to enabaga yogoꞌani yaꞌma laeoni yagafi akafu kala-magihi enabaga yogoꞌa tegi huto niꞌibe. 9 To kefe guꞌaniyaꞌma fepehaꞌani aeonitu lolo hiꞌahana suhi huto minagobu goꞌohuna yabe. Kokeꞌnaꞌaniguti nogo moloꞌehinayaꞌma hosi yaga babu lite enali lubalo biluneꞌmu kelefefehilata nehana kale legi hololu lite enonogo melelatanehana ya suhi huto minoꞌehina. 10 Kasaꞌani kakamukeꞌ-mofihi kasaꞌa ya suhi huto bagaꞌa yaꞌma kasaꞌaluga mi-noꞌehina. Yaloti bonaꞌi ikahi layahi mone kegiꞌa su hagoyamofihi komopaꞌagu akafuꞌi heni epelete minalanaꞌmuyabe. 11 To agelo moneuba keli yatamalo kaba hulatanohina ai enikibina boꞌani minolata huꞌehina giꞌa Yuta

Page 25: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 9:12 25 HUTO HILINA KA 9:19bonaꞌmagihi kaguti Apatoni, to Kiliki bonaꞌmagihi kagutiApolioni, to lali katiguti yaꞌma giꞌa enoholata bo yabe.

12 Yaꞌma yataꞌa eniginaga fise nasana ketaꞌa hiti yaꞌmaaloꞌi su habe. To loemo yaꞌma huto hilaꞌibe luto luꞌehina.

13 Ya hulago agelo napa 6 ai yaꞌma pikuli fu ligo ma-mufa gilata hita golitu lolo hiꞌahana Huꞌmamofihi bulominolata nohina nekisaꞌa loebe loebe yagati nogo sipiluto moneuba tilotomo akeheliꞌohube. 14 Ana nogoubaagelo napa 6 ai pikuli fu luꞌehinamoma luto lu emiꞌehina:Yufalati nagami olopalo agelo loebe loebenagaꞌi epiꞌehinaenaliꞌi gulu ho epolobo. 15Ya luto lulago agelo loebe loebeenali ana hite ana kufugu to ana ikato ana kanalo to anayupahi hupamoneꞌisi yaꞌma metoga bonaꞌi fi loko hiteleꞌmo loebe monebe hilete nehinogo li nupa mone yaꞌmaenehe su halabe luto enegeba hite mineꞌahana enalimoyaꞌma gulu ho epoloꞌehinamo yabe. 16To gimi mageꞌi hitibonaꞌi hosi yagamagihi enemegesalo mineꞌahana enalisamahi tite napaꞌani 200 milioni yabe lago keheliꞌohube.17 Bonaꞌi hiti hosi yaga hiti enali babeyafa yaꞌma nanibamuꞌi bu go tegi huto ma huto bu goꞌohube: Kefe guꞌanii kolo biseꞌna yaꞌma logo guluya mehaꞌa suhi safaꞌna tookohona tegi mone leukehi okaꞌa to gufiꞌi satugu tegi hitei kolo bite mineꞌahana. To hosi yagamagihi latahaꞌaniyaꞌma laeoni akafu kalamagihi latahaꞌani ya suhi huto no-higo enabagaguti yaꞌma logo guluya mehaꞌa to lokiya hitito gufiꞌi logogu nolago bu goꞌohuna. 18 Hosi yagamofihibagaguti yaꞌma logo guluya mehi to lokiya to gufiꞌi kefalogogu lolago limito metoga bonaꞌi fi loko huto loebemonebe lolo nohigo li gehesa monelugu yaꞌma enoho suhoꞌehina. 19Hosi yagamagihi amuyaꞌani yaꞌma enabagaguto kasaꞌaniga minoꞌehina. Kasaꞌani yaꞌma osifa tegi hutolatahaꞌa hiti nohigo yanatu bonaꞌi enagabu gise nasanaepilata nehana.

Page 26: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 9:20 26 HUTO HILINA KA 10:520 To ana kufe kafe nasanauba bonaꞌi lugaꞌa meeno-

hoꞌehinamagi enali komopaꞌani li gelehe mehise enalifaꞌmene nasana lolo hite lilete lila lila hiꞌahana yaꞌma limeheꞌmiꞌahana yabe. To foipa felemofihi to faga lugefanasana golitu to silibatu to aeonitu to efatu to yafatu lolohiꞌahanaꞌa be gete keheliseꞌna meniꞌinaꞌa to kapo molotomebuseꞌnamofihi yaꞌma lipite enalapusa fi epite mineꞌa-hana. 21Ya hite minete, bonaꞌi enehe fililataꞌa to nalisa tomoko liseꞌna to gumina nasana yaꞌma meheꞌmiꞌahanamoniꞌigi anana kumu komopaꞌani i gelehe mehiꞌahana yabe.

10Agelo moneuba pepa nesiꞌasi kelebe giꞌahana mone lito

minoꞌehina1 To amuyaꞌa hiti agelo moneuba kokulumaguti no-

limigo bu goꞌohuna, Ai yaꞌma gufaꞌaga sopohi gilotominoꞌehina. Latahaꞌalo yaꞌma figepaꞌa besa besa lolotominoꞌehina. Okabaꞌaga yege silikehaꞌa lolo huto mi-noꞌehina. To gigusa luga lugaꞌa yaꞌma lapusa legi hutologo gulu gulu luto loto minoꞌehina. 2 Yanugu yaꞌmapepa nesiꞌamone liloto nohuto yaꞌma kelebe giꞌahanagutilitata loloto minoꞌehina. Gigusa lamagaꞌagati yaꞌma hegenagamiꞌmofihi gupisaꞌalo ho tiloto minoꞌehina. Gigusasogaꞌagati metoga liloto minoꞌehina. 3 Ya huloto nohigolaeoni yaga nogoꞌa sipi moloꞌehina ya suhi huto ka sipiluto kehe igo kokililika 7 enali ka nonaꞌa sipi liꞌahana.4 Enonogo nemalago kehelilotoꞌni fayahi kayalubeꞌmunohugo kokulumaguti nogoꞌa moneuba katiyaꞌi moneubaya luto noluto limiꞌehina: Kokililika 7 enali kaga liꞌahanayaꞌma suguna ka niꞌigo fayahi mekoyobo. Yaꞌma ka falakito komopakagu mineno.

5 To agelo yaꞌma hege nagamiꞌi gupisalo to metoga hotito minoꞌehinauba aiꞌa yahi lamagaꞌa kokulumagu li saga

Page 27: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 10:6 27 HUTO HILINA KA 11:1huto 6mone kaga lu moloꞌehina. Yaꞌma minoba minobahuse bo, kokulumatoga asaga nasana to metoga asaganasana to hege nagamilugu asaga nasana li huto hu suhoꞌehina bo, Huꞌmau, aiꞌa giꞌalo kagaꞌa yaꞌma ageloubamaluto kaga moloꞌehina: Kanaꞌa mone geba huto meminalu-taꞌmu yabe. 7 Agelo napa 7 ai pikuli fu linogo nogoꞌa sipimalalubeꞌmuhibe. Yaꞌma suguna ka koyapaꞌi Huꞌmaukelekeleꞌamagihi lu huto huto bonaꞌamagihi lu epiꞌehinaubamaꞌasi huto hu su hoto huto hilubeꞌmu hibe luto luꞌehina.

8 Agelo ya luto noligo kokulumaguti nogoꞌa sipi kehe-liꞌohuna ana huto akuꞌi huto hulotoma luto lu nimiꞌehina:Kai buto agelo hege nagamiꞌi gupisalo to metoga ho tilotonohina aitogati fayaha pepa kelebe giꞌahana yatoga litaloloto nohina yaꞌma libo. 9 Ya luto lulago nani agelonohinalo buto pepa nesiꞌa liloto nohina yaꞌmanimibo lutolugo ma luto lu nimiꞌehina: Liloto nobo ligo nolago lutokomopakaluga ekesaꞌi halubeꞌmu hibe. To lito kabagalonemeletogo yaꞌma upeꞌi nogoyaꞌa legi huto lagaka kebe-silubeꞌmu hibe. 10Ya luto ligo pepamo yaꞌma yatogati litonoꞌohuna. Noloto nabagalo yaꞌma upeꞌi nogoyaꞌa ya suhihuto laga gofa huꞌehina. To mikili hogo komopaꞌnilugayaꞌma ekesa hoꞌehina.

11 Ya hulago yaꞌma luto lu nimiꞌehina: Kai bonaꞌmagihili gehesalo silagaꞌi enugufaꞌa fato fatoꞌi to melugu bonaꞌifato fatoꞌi to kaꞌani fato fatoꞌi to enikibina bo fato fatoꞌienali kumu lu yege hose ka moneꞌa hiti akuꞌi lubo.

11Huꞌmamofihi kaꞌa lu huto huto bomaleꞌititihi kaꞌa

1 To agelo moneuba akepa osahi molo legege huseosaha suhi huto nonimito ma luto nimiꞌehina: Kai ho titoHuꞌmamofihi sipimono nohimamufa gilata hita hitimololegege huto komopaꞌagu Huꞌmamofihi enalapusa fi emise

Page 28: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 11:2 28 HUTO HILINA KA 11:9nehanaꞌa leka sobo. 2To sipi mono nopofihi feguto hepaꞌayaꞌma molo legege huto be megose faꞌmene heꞌmibo.Yamofihi notoga bonaꞌmagiHuꞌmamofihi kamekehelilataenaliꞌi yabe luto fi laga huto heꞌmiꞌohuna niꞌibe. Enalilamana hepato Yelusaleꞌi yaꞌma ikahi 42 yamofihi ko-mopaꞌagu bila ela hite ika ika hite minalunaꞌmu yabe.3 To nani kaꞌni lu huto bo loemo lu etiminogoꞌni guketetafaꞌa li hekeleꞌehite bonaꞌni yaꞌma kaꞌni lu epi epi hitenehinogo ana foyamofihi kanaꞌa ikahi 42 o belenogo suhalinaꞌmu yabe.

4 Etali oliba yafa loemo to libiꞌi loemo yaꞌma meꞌmofihiSipi Boꞌa ai bulo ho tilete minete ya suhi hite nehaꞌibe.5 Bo moneubafi moneuba luba li etimilina yaꞌma etaba-gaguti logomofihi keleꞌauba ikalafu ito lalubeꞌmu hibe. Yasuhi huto bomoneubafimoneuba luba etahalinamoya aiꞌanukumaꞌi nalinaꞌmu yabe. 6 To etali etubugilo kaba hi-laꞌinamofihi amuya etimiꞌehina niꞌinagihe. Huꞌmamofihikagaꞌa lu yege hete nehaꞌinogo kokuluma hekini lo etoꞌa-haꞌigo koꞌi meilinaꞌmu yabe. To asaga gulu gulu nagamiꞌikaba hite amuyaꞌa hiti yaꞌma etimiꞌehinamo niꞌigo etaliana nagamiꞌi golaha lolo hi etalaꞌibe. To melugu silagaꞌnagumiꞌi halinaꞌa huto hilibe lite etegekesagu kehelileteliꞌinogo huto hilinaꞌmu yabe.

7 To mono ka lu yege halaꞌina kanaꞌa su holenogoyatama keliguti luba yagakafa tilinaꞌmu yabe. Tilotoluba etoho etebe ligito etehelenogo fililaꞌinaꞌmu yabe.8 Filileꞌinogo bonaꞌi etali etugufaꞌatiti heꞌmileꞌinogo hep-aꞌi sipi lamanaꞌalo kapogu kete minalaꞌinaꞌmu yabe. SipiBoꞌatitimofihi yaꞌma ana hepato koyapaꞌi malipu yafalohelago filiꞌehina hepaꞌmofihi yaꞌma giꞌa fono kamofihikaꞌaguti Sotomu to Iyipi yabe, lite lilata nehabe. 9 Yahilenogo noto noto bonaꞌi lugaꞌamagi suhi huto nagaꞌifato fatoꞌi to nogoꞌani fato fatoꞌi to enugufaꞌa fato fatoꞌi

Page 29: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 11:10 29 HUTO HILINA KA 11:16silagaꞌi yaꞌma etugufaꞌatitimofihi kanaꞌa loebe monebeto nekisaꞌa yaꞌmagu be etegelete minalanaꞌmu yabe. Yanehinogo lugaꞌamagi keli halune lite linogo oꞌe lite lu lagahilanaꞌmu yabe. 10 To ana mono ka leliꞌali bole loemoetali melugu bonaꞌi yaꞌma enagabu gi epolose nasanasipi epilata hiꞌahaꞌinamo niꞌinagi filiꞌahaꞌinaꞌmu yabe liteenegelo bite noseꞌna li nupa hite guna ite li muyalo malohilanaꞌmu yabe. 11 To kanaꞌa loebe monebe to nekisaꞌa sunehenogo Huꞌmamofitogati kosaba amuya li huto hulatanohina sikalafuꞌuba limito etugufagu tinogo mopo hiteho tilaꞌinaꞌmu yabe. Ho tileꞌinogo bonaꞌmagi be etegeleteenefelele akuꞌi bilenogo topa hete koli sipi hiꞌahana. 12Yahulenogo kokulumaguti nogoꞌa sipi moneuba yaꞌma lutolu etimiꞌehina: Etali malo tiliyo linogo fatehaꞌatitimagienali be etegeꞌehinogo sopohi gupisalo kokulumagu tiꞌa-haꞌina yabe. 13To ana yupahi kokulumagu tite neminaꞌigoanaꞌasi imimaꞌi sipi liꞌehina. Noligo ana hepaꞌi lugaꞌasibina hu su nohago hepaꞌi lugaꞌa 9 faꞌmene minoꞌehina.To bonaꞌi 7 tauseni fili su heꞌahana. To enubu hiti mi-nalanaꞌamagihi sipi enelesa nelinogo Huꞌmau kokulumaafoꞌafihi giꞌa liyafa hinogo bati hite minaluneꞌmu habe.

14 Oho, ketaꞌa hiti liginaga fiseꞌna loemo yaꞌma aloꞌihuto hu su hoꞌehibe. Kehelilo. Maꞌasi akuꞌi mone ketaꞌahiti yaꞌma huto hilubeꞌmu nohibe.

Pikuli napa 7 fu liꞌehina15 Ya hulago agelo napa 7 ai pikuli fu noligo

kokulumagu yaꞌma enonogo sipi melete ma liteliꞌahana: Yatai yaꞌma noto noto bonaꞌmagihi kabahulatanamofihi amuyaꞌamoya Sipi Botimofihi to leꞌmoho tiꞌehinaꞌamofihi ai yanagu nohigo kaba hu epolotominoꞌehina. Yatai enigihiti bo lolo hilibe luto linogomino lito buto minalubeꞌmu hibe. 16 Ya lite lilago olopakaba bonaꞌi lugaꞌa 24 Huꞌmamofihi bulo sekele mamuꞌa

Page 30: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 11:17 30 HUTO HILINA KA 12:2hiti kefa hisaꞌanilo nehanamagi limite enalapusa fi emiteHuꞌmamofihi ma lite fokehi liꞌahana: 17 Sipi Bo, Huꞌmauenebe ligiꞌehina ai koyapaꞌi minoꞌehina to yatai nohunabo. Lali kaiꞌi kofokehi yaꞌma luto nohone: Kai amuyakasipi lita loꞌahanago huto nohibe. Ya huloto kigibina bominoto kaba hu epololata foya hapi fito li huto nohane.18 Ya hulatogo noto noto bonaꞌi komopaꞌanigu logonobinamo niꞌibe. Kai kipakafa halina huto hilina kanaꞌaaloꞌi tupa nohibe. Filiꞌahana bonaꞌi enali foipanaꞌanimuka foya li epalalata kanaꞌa huto huꞌehibe. To kele keleyagapanaka mono ka leliꞌali bonaꞌi to bonakamagi asagaꞌiamuya keheliꞌahana sipi nehanaꞌa hiti lagasoꞌa bonaꞌiasaga agoya hu kimiꞌahana, enali minaꞌa epilata kanaꞌatupasi nohibe. To metoga nasana li sibina hilata nehanabonaꞌi enaliꞌi yaꞌma eneleꞌmo sibina hu epalalata kanaꞌahiti moneꞌna hupamone nohibe.

19 Enali ya lite fokehi lilago kokulumatogaHuꞌmamofihisipi mono nohaꞌa hokolo hulago lu mu tifiseꞌnamofihikagaꞌa bokisi yamofihi sipi mono nohi komopaꞌagu hutohuꞌehina. To kopisiꞌna li melebeya nohigo to nogoꞌaninela to kokililika babu nolina to imimaꞌi noligo sipi koꞌihogisopa legeyaꞌa iꞌehina yabe.

12Aꞌi mone hiti hagulu osifaꞌi etalikaꞌatiti

1 Ya hulago kokulumagu li nupa sipi mone ma hutohuto huꞌehina. Aꞌi mone minoꞌehina ai yege silifiꞌamofihikata lolo higo minoꞌehina. Gigusa komopaꞌaluga yaꞌmaikahi mele eteꞌahana. To latahaꞌalo yaꞌma sonofiꞌi 12yanatu kakiliꞌa lolo hi eteꞌahana. 2 To ai yagapanaꞌa hitiketalinaꞌmu yabe. Panaꞌi ketalubeꞌmu nohuto gabu gigousegeꞌi asegeꞌi huto sipi nogoꞌa luto minoꞌehina.

Page 31: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 12:3 31 HUTO HILINA KA 12:93 To ya huto nohigo kokulumaguti li nupa mone ma

huto huto huꞌehina. Hagulu osifaꞌi sipi mone minoꞌehina.Kelehaꞌa safa kini kini luto minoꞌehina. Latahaꞌa yaꞌma7 to komuꞌa 10 minoꞌehina. To latahaꞌalo kakili 7 buꞌe-hinalo yaꞌma enigihiti bomagihi kakili mone bi etelagominoꞌehina. 4 Ya nohigo ya nasanauba kokulumatogatito nohuto kasaꞌatu sonofiꞌi yaꞌma fi loko huto loebemonebe huto li tifi heꞌmi heꞌmi higo li gehesamone yaꞌmametoga limiꞌehina. To hagulu osifaꞌi ai ya huloto aꞌubapanaꞌi neketenogohoto nalube luto butomahaꞌaga ho titominoꞌehina. 5 To panaꞌi yaꞌma ketago yamofihi noto notobonaꞌi aeoni fatusatu kaba hu epalalibe luto lu etoꞌehina.Topanaꞌi yaꞌmahutohulago li fenenehiteHuꞌmamofitoganu kite hololu lite lelite tite sekele mamuꞌa hiti kefahisamofihi mahaꞌaluga heꞌmi eteꞌahana. 6 To aꞌi ai yaꞌmakoli huto buto ka metoga ikahi 42 li heꞌmito heꞌmalabeluto Huꞌmau leꞌmo bati huꞌehina hepato buto minagokaba hi etaluneꞌmu habe.

7Ya hulago kokulumaga luba sipi huto huꞌehina. Agelo-magihi kaba boꞌani Mikaeli to yagapanaꞌa hiti gonamutamuꞌa hiti enali hagulu osifaꞌi hoto li heꞌmilune lileteete li nupa hiꞌahana. To mone kegiꞌa yaꞌma haguluosifaꞌmofihi yagapanaꞌa gonamu tamuꞌa ana hite ete lubahite melete mineꞌahana. 8 To ya suhi hiꞌahanaya Mikaelito yagapanaꞌa enali amuya melete luba hilanaꞌa nehagohagulu osifaꞌi aiꞌa hiti to ageloꞌamagi hiti enaliꞌi enebeligiꞌahana. Mikaeliu enaliꞌi kokulumaguti heꞌmi epololotokafe gi epoloꞌehina. 9 To hagulu osifaꞌi napaꞌauba aikoyapaꞌi ema afehaꞌaga minoꞌehina bo mone giꞌamofihiSata to fato giꞌa enifisa ito noto noto bonaꞌi enimiꞌimoloto enogolaga bilata bo leꞌmo fitu fe heꞌmigo melugulimiꞌehina. Aiꞌa hiti to yagapanaꞌa hiti kokulumaguti fitufo heꞌmilago limite melugu mineꞌahana.

Page 32: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 12:10 32 HUTO HILINA KA 12:1610 Ya nehago kokulumaga ka sipi ma luto huto higo

keheliꞌohuna: Huꞌmau lubuto bilata nohina to ai amuyabo to gulu ho letalibe luto lu letoꞌehina bomofihi kabahulata amuyaꞌa yaꞌma ahutohu suhabe. Leꞌmoho tiꞌehinabo, Mesia ai amuyaꞌa huto huto nohinagihe. Ligibo lala-lutigihi enali kalanaꞌi molo epoloꞌehinaꞌmu Huꞌmamofihigobisalo ho tito kanaꞌamu kanaꞌamu utehi etehi ka foya liepoloba li epoloba huꞌehina bo ai yaꞌma kokulumatogatifitu fo heꞌmigo limiꞌehibe. 11 Ligibo lalalutigihi sipisipinalaꞌamofihi golahaꞌamu keheli amuya meleꞌahanaꞌam-agi ka lamanaꞌa lu yege heꞌahanaꞌamu enali Satahi beligiꞌahana. Ya hite, filiseꞌnaꞌanimu mekehelise to minobati hiseꞌnaꞌanimu mekeheliꞌahanamo niꞌibe. 12 Ya huꞌe-hinaꞌmu kokuluma komopaꞌagu komopaꞌagu to anaguminete bite ete hiꞌahanaꞌa lenali lenegelo bilo. To metogato hege nagamilugu nehanaꞌa akae lenalitiniba hena henahilana niꞌibe? Yaꞌma Satau ai lenalitoga foipa foya nolim-ibe. To kanaꞌa aloꞌi yaꞌma asu halubeꞌmu hibe. Yamofihikeheliꞌohutoꞌa kipakafa sipi higo yaꞌma humofaꞌna no-hibe.

13 Ya hulago enali hagulu osifaꞌi ai kokulumaguti heꞌmietelago melugu limito minoꞌehinaꞌmu keheliloto panaꞌiketoꞌehina aꞌi aitoga luba hilube luto buba buba nohibe.14 To aꞌuba ai nama lupahi sipimofihi kokeꞌnaꞌa loemoli molo eteꞌahago fotoꞌi heloto buto kame meto minotolito huꞌehinaga hagulu osifaꞌi melilibe luto fala kiꞌehina.Ana kegiꞌa heꞌmete nehinogo kufu loebemonebe tomonenekisaꞌa kana su halinaꞌmu minoꞌehina yabe. 15 Ya ne-hinogo hagulu osifaꞌuba megesaga bagaguti sipi nagamiꞌibili heꞌmigo bili limito hoto minoꞌehina. 16 Ya huꞌehinaana aꞌmo nagamilugu holoto mobilibe luto ya huꞌehina.Ya hilubeꞌmu nohigomeꞌuba ana aꞌi heꞌmalube luto kekoꞌiloko higo ana baga aka hoto suhi huto hagulu osifaꞌuba

Page 33: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 12:17 33 HUTO HILINA KA 13:4biliꞌehina nagamiꞌi ana kapogu limi su hoꞌehina. 17 Limisu nohago hagulu osifaꞌi ai yaꞌma ana aꞌmofi kumu yaꞌmaita bigo yagapanaꞌi gonamu tamuꞌamagihi Huꞌma lu lagahuꞌehina kagaꞌa kehelilete Yesuhi ka lamanaꞌa yaꞌma lipili kete koseleꞌi meenahago lu huto hite lilata nehanabonatoga luba li epilube luto buꞌehina. 18Ai nobuto hegenagamiꞌmofihi kehetoga limito minoꞌehina.

13Luba yagakafa loemaleꞌititihi kaꞌa

1 Nohigo nani bu golago bunaga hege nagamilugutiyaꞌma luba nasana akafu yagakafa mone tiꞌehina. Aiyaꞌma komuꞌa 10 to latahaꞌa yaꞌma 7 to latahaꞌa minanalominanalo yaꞌma enigihiti bomagihi kakili yaꞌma minoꞌe-hina. To latahaꞌalo moneko moneko giꞌa yaꞌma Huꞌ-mamofihi kaꞌa li sibi saba huto minoꞌehina. 2 Ana akafuyagakafa bu goꞌohuna ai babeyafaꞌa yaꞌma kelegiyabo sip-iꞌa lolo huto yahaꞌa sipina yaꞌma bea kalamofihi gigusaꞌasuhi huto to bagaꞌa laeoni luba kalamofihi bagaꞌa legi hutominoꞌehina. To hagulu osifaꞌi yamofihi aiꞌa amuyaꞌa toaiꞌa sipi kefa hisa to aiꞌa sipi bo lolo huto kabahulatanahitiyaꞌma emiꞌehina. 3Akafu yagakafamofihi latahaꞌa moneꞌikeye lu filiꞌahanaguti akuꞌi ye koto bati higo noto notobonaꞌmagi asagaꞌi enali be gelete yege filete lubana hitiakafu yagakafamofihi megeꞌi melete biꞌahana. 4Ya nehitehagulu osifaꞌmofihi kibina boꞌa lolo huto minolata amuyaemiꞌehinamo niꞌigi asaga bonaꞌmagi lite keke bake litehagulu osifaꞌmofihi yaꞌma enalahupa fite lipi emiꞌahana.Ya nehite akafu yagakafa ana hite leꞌmo sipi lolo nehitelipi emite ma lite liꞌahana: Akafu yagakafa moneꞌi ai suhihuto menohibe. To mone kiyiꞌafu luba li huto hilinaniꞌibe?

Page 34: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 13:5 34 HUTO HILINA KA 13:125 Ya lite lilago enugufa lelite titi nehanamofihi kaꞌa

to Huꞌmamofihi leꞌmo sibina hu etalibe luto bagaguti luetoꞌehina. Huꞌmau kaga lu laga mehuꞌehigo foyaꞌamofihiyaꞌma ikahi 42 yamofihi komopaꞌagu lito metoga kaba huetoto minalibe luto kanaꞌa molo emiꞌehina. 6 To ya huꞌe-hinaꞌmu Huꞌmau aiꞌa niꞌina giꞌa niꞌina to minolata nohinahepaꞌa niꞌina enali kokulumaguminelata nehanaꞌamagihihiti hapi fito lu sibina sabana huto minoꞌehina. 7 To Huꞌ-mamofihi bonaꞌa luba epinogo enebe ligilibe luto keheliemigo ya suhi huto minoꞌehina. To yaꞌma Huꞌmau lulagamehuꞌehigo akafu yagakafa noto noto bonaꞌi enugufafato fatoꞌi to nagaꞌi fato fatoꞌi to kaꞌani ana huto fatofatoꞌi to melugu bonaꞌi fato fatoꞌi enaliꞌi ai sipi boꞌani lolohuto minalibe luto kaba huseꞌnaꞌa emito minoꞌehina. 8Tomelugu bonaꞌi asagaꞌi enali enalapusa fi emiꞌahana kekebake li etalabe. To lugaꞌa enigiꞌani yaꞌma sipisipi nalaꞌahe filiꞌahana ai yaꞌma enemehaꞌa minoba minoba ne-hana bonaꞌmagihi enigiꞌani koyoꞌehina bukugu koyapaꞌimeꞌi huto mehuꞌehina kanalo fayahi koyoto moloꞌehinaenaliꞌanigo yaꞌma akafu yagakafa yaꞌma ya suhi mehietalanaꞌmu yabe.

9 Lenegekesa hokolo huꞌehinamagita yaꞌma keheliya itekehelilo. 10 Lugaꞌamagi enali naga nonugu minalabe lutoluꞌehinamo yaꞌma minalabe. Moneuba ai emitaꞌi yata-matu bo mone ho fililenogomo ana hite yatama emitatuana bo ho fililabe. Huꞌmamofihi nonaꞌa pa sose bonaꞌmagiana yupahi yaꞌma li hetofa hite keheli amuya meletebaminalafa.

11 To meꞌi komopaꞌaguti akafu yagakafa mone hiti tigobu goꞌohuna. Ai sipisipi nalaꞌa ya suhi huto latahalotikomuꞌa loemo tito minoꞌehina. Nogoꞌa yaꞌma haguluosifaꞌmofihi ya suhi hutominoꞌehina. 12To akafu yagakafaalihaꞌa yaꞌma kohe toto akafu yagakafamofihi gobisalo

Page 35: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 13:13 35 HUTO HILINA KA 13:18amuyaꞌamofihi foyaꞌa lito minoꞌehina. Ya nohuto asagamelugu bonaꞌi lu epigo kohe toto akafu yagakafamofihilatahaꞌa mone keye lu filiꞌahanaguti akuꞌi ye koto batihigo ho tiꞌehina aiꞌi yaꞌma lipite agoya hi emite neminabe.13 To akafu yagakafa alihi hutu huꞌehina ai fato suhihuto topa hose nasana sipi lilata nohibe. Ya nohutomone ma huto liꞌehina. Ai melugu bonaꞌi asagaꞌmagibe geꞌahago kokulumaguti logo yaꞌma metoga limilatanohibe. 14 Huꞌmau lu laga mehuꞌehigo topa hose nasanaamuya ya suhi huto lolo hilibe luto keheli emigo kohetoto akafu yagakafa tiꞌehina aiꞌa bulo yaꞌma topa hosenasana lolo huto melugu bonaꞌi komopaꞌani fibe tagahube huto minoꞌehina. Ya nohuto metoga bonaꞌi lu epigoakafu yagakafamofihi afehaꞌaga ema emitatu laga hagofiliꞌehina ya suhi lolo huloto ho tiꞌehinamofihi fayahaꞌalegita lolo hilo ligo ya lolo hite anatoga enalapusa fiemilabe. 15 Huꞌmau lu laga mehuꞌehigo alihaꞌa akafuyagakafauba kohe toꞌehina akafuꞌna fayahaꞌa legita lolohiꞌahanamofihi sikalafu hu emigo leꞌmo ho tito kagaluse nohigo bonaꞌmagi enali enalapusa fi emite minelatanehabe. To lugaꞌa agoya meemisemagihi enoho fililatanohibe. 16 To afafu yagakafaꞌuba tite nehanaꞌa to lim-ite nehanaꞌa, feꞌnohaꞌani linaꞌa to enumuhi meniꞌinaꞌaenigihiti bo to kele keleꞌani yaꞌma bonaꞌi asagaꞌmagiyaꞌma ai linogo enayahi lamagaꞌaga yaꞌma to enogobisaloomihaꞌani mone keye su helata nehabe. 17 To akafuyagakafa ya suhi huto omihi yaꞌma giꞌamofihi fayahifi tohapaꞌamofihi napaꞌamekeheliꞌahanaꞌa enali anaꞌinaminafilata nasanaꞌmu kapo fi hekini le epelelata nehabe.

18 Yaꞌma li gehesamofihi hapaꞌa sa hite keheliya ilabe.Bo moneuba ekesa keheliba keheliba huto komopaꞌagukeheliꞌehinogomo akafuꞌna ya suhi huto napaꞌamofihihapaꞌa yaꞌma li huto hite kehelilabe. Napaꞌa yaꞌma bo

Page 36: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 14:1 36 HUTO HILINA KA 14:5moneꞌmofihi giꞌamofihi napaꞌa yaꞌma 666 ya legi hutoniꞌinamo niꞌibe.

14Bonaꞌi 144 tauseni enubuto biꞌehina enali nama

1 Ya nehago nani nubu bu golago buto bu goꞌohunayaꞌma sipisipi nalaꞌa Yelusale hepatoga Yiona kosagu hotiꞌehigo bu goꞌohuna. Bu nogogo aiꞌa bonaꞌi 144 tauseniana kosagu li gehesa hite mineꞌahana enogobisalo yaꞌmaaiꞌa giꞌa fayahi to afoꞌafihi giꞌa fayahi kayago minoꞌehina.2 To kokulumatogati nogoꞌa keheliꞌohuna yaꞌma nagamiꞌilisahi sipi ito sasa luꞌehina to koꞌi kogolikohi ito minoꞌe-hina. Ya nohigo kagaꞌa kehelugo bonaꞌi asagaꞌmagihi gitalegi huto nogo nomalanamofihi nasana sipiꞌatu gita nogomololata nohina ya suhi huto nogo malago keheliꞌohuna.3Ya nehago sekele mamuꞌa hiti kefa hisamofihi mahaꞌagayaꞌma keneꞌi amuyaꞌa hiti loebe loebe to olopa kaba bonaꞌilugaꞌamagi enali enubulo yuhufa nama mone lite mineꞌa-hana. Ana nama yaꞌma bonaꞌmagita keheliluta babeyafahuto meminoꞌehina. Bonaꞌi 144 tauseni yaꞌma notonoto bonaꞌi lugaꞌa enalitogati Huꞌmau mina fiꞌehinaꞌaenubuto biꞌehina yaꞌamagi enalisigo kehelilanaꞌa hutoniꞌibe. 4 Enali yaꞌma anatoga mebiꞌahana komopaꞌan-imofihi hapaꞌa bati huto neheya kola bonaꞌi ya suhimineꞌahana. Enali yaꞌma sipisipi nalaꞌa nohinaga megeꞌimelete bilata nehana enali noto noto bonaꞌi lugaꞌa enal-itogati enubuto biꞌehinamagi Huꞌmamofihi mahaꞌaga tosipisipi nalaꞌamofihi mahaꞌaga neminanaꞌasigo hapi fitoeneleꞌmo mele mele nehabe. 5 Enali yaꞌma enabagalugatifaga meluse enaliꞌanigo anaꞌina li sibina hilanaꞌa yaꞌmaenalitoga meniꞌibe.

Agelo loegi monegi enali ka

Page 37: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 14:6 37 HUTO HILINA KA 14:116 Agelo mone yaꞌma ifo muyaluga ilege hoto nobigo bu

goꞌohuna yaꞌma noto noto bonaꞌmagi ka lamanaꞌa amuyamoloto minoba minoba nohina kaꞌa metoga bonaꞌi fatofatoꞌi, to enugufa fato fatoꞌi, kaꞌani fato fatoꞌi to nagaꞌifato fatoꞌi lu huto hu epitomofaꞌna huꞌehina. 7 Ai yaꞌmasipi kaguti kehe ito lu epito luꞌehina: Lenali Huꞌmamofihilu koli fite kehelite aiꞌa giꞌa liyafa hilo. Bonaꞌi gunamalalina kanaꞌalo yaꞌma hupamone nohibe. Kokulumaguto melugu to hege nagamilugu to ipi opoho nagamiꞌi lolohuꞌehina bo, Huꞌmau aitoga lenalapusa fi emite fokehi liteminalo.

8 Ya luto luloto nobigo megesaga agelo mone oto maluto kehe ito luꞌehina: Akae. Bebiloni hepaꞌi sipi teletulu biꞌehina. Hepaꞌi afoꞌagi enali noto noto bonaꞌibai nagamiꞌi nelata hanaꞌmu enogoꞌna helata nehanaꞌmuyamofihi lolo hite moko fiseꞌna enogoꞌna bilata hanaꞌmuekesa bai nagamiꞌi ya suhi nelata hanaꞌmu yabe luto teletulu biꞌehina.

9 Ya luloto nobigo megeꞌi agelo laluꞌafu mone nootoka sipi luto ma luto luꞌehina: Mone enali akafu ya-gakafa to fayahaꞌa hiti enalapusa fi emilana to enogo-bisalo ai omihaꞌa li malalana to enayanugu ai omihaꞌafayahi minalinamagihi 10 enali ekesa bai nagami tegihuto Huꞌmamofihi ita biseꞌnaꞌa niꞌina faꞌmene nagamiꞌihiti li sibi sibi mehuse ipakafa halina lapeluguti epinogonalabe. Ya hilete hetofa agelo lamanaꞌamagi to sipisipinalaꞌa enali enubulo hiti to kala efahi logogu lolenogokeligu li binogo limite nehite enagabu neginogo keheliteminalinaꞌmu yabe. 11 To enagabu neginogo kehelite biꞌa-hana bonaꞌi yaꞌamagi nebinogo loto lo su mehalubeꞌmuhibe. To yaꞌma lokiyaꞌa tiloto mino lito buto fotoꞌi minomoloto minalinaꞌmu yabe. Ya huꞌehinaꞌmu akafu ya-gakafa hiti to mehaꞌa enalapusa fi emilata nehana bonaꞌi

Page 38: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 14:12 38 HUTO HILINA KA 14:16enali nehana to giꞌamofihi omihaꞌa lite nehanaꞌa enalimoneꞌna enagabu giseꞌna li heꞌmi epoloto mebilinaꞌmuyabe. To enabasu bite to mino fulu hite mealanaꞌmuyabe. Kanaꞌamu kanaꞌamu kekeꞌi luseꞌnauba minomolimito niꞌigo kehe lelite bite minaluneꞌmu habe.

12 Yaꞌma kanaꞌalo Huꞌma keya ka luꞌehina kehelilete toYesuhi hapaꞌa kumu uleꞌale kehelite lite nehana bonaꞌiHuꞌmamofihi pa sose bonaꞌa enali yaꞌma amuya meleteminalafa.

13 Ya hulago kokulumaguti nogo moneuba ma luto lim-igo keheliꞌohuna: Kai kaga yaꞌma fayahi akoyobo. Yaꞌmakana yupahi ifoꞌaga Sipi Bomofitoga foyaꞌa lilete ise gitefililanaꞌa enali komopaꞌanigu lamanaꞌa kehelilana enalikumu bati hi epalalinaꞌmu yabe. Ya luto ligo Sikalafuꞌubaai ka nonaꞌa ma luto emiꞌehina: Lamaꞌnaka. Enali yaꞌmasipi foyaꞌanimofihi molo legege hite melete enabasu bitemino fulu hilanaꞌmu yabe. Ya hilete nebinogo minetelite hiꞌahanamofihi lamanaꞌa enemegeꞌi moloto bilinaꞌmuyabe.

Metoga foyamofihi legeyaꞌa guna malalinamofihi kaꞌa14 Nani bu goꞌohugo sopohi hapaꞌa koholi huto nohigo

bu goꞌohube. To sopohi gupisalo mone minoꞌehina aimehaꞌa bona suhi huto to layahaꞌaga yaꞌma enigihitibomagihi kakiliꞌani golitu lolo hiꞌahana yaꞌma biloto mi-noꞌehina. To yahaꞌaluga yaꞌma emitaꞌi sage bogeꞌa monelito minoꞌehina. 15 Ya nohigo kokulumagu sipi monononuguti agelo moneuba limito sopohi gupisalo minoꞌe-hina bomofihi yaꞌma luto kehe sipi ito lu emiꞌehina:Kai emitakatu foyakamofihi legeyaꞌa laga huto molobo.Metoga foyamofihi legeyaꞌa aloꞌi huto hu su hoꞌehibe.Laga huto li malalata kanaꞌa aloꞌi hupamone nohibe. 16Yaluto lulago sopohi gupisaꞌalo minalinauba emitaꞌa li yofo

Page 39: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 14:17 39 HUTO HILINA KA 15:2huto oto iloto melugu lamanaꞌa laga huto li gehesa hutomunu munu huꞌehina.

17 Ya nohigo agelo moneuba kokulumagu sipi monononuguti heleko limiloto aiꞌa ana huto emitaꞌi sage bogeꞌaliloto minoꞌehina.

18 Lelito noago laluꞌafu moneuba ai kokulumatoga sipimono nopomofihi mamufa gilata hitalo nohinagati oꞌe-hina. Ai logomofihi kabaꞌauba laluꞌafihi emitaꞌi sagebogeꞌa aliloto minoꞌehina ai yaꞌma ka sipi luto lu emiꞌe-hina: Legeyaꞌa uyaꞌi lo su hoꞌehinaꞌmu niꞌinaya kai emi-taka sage bogeꞌatu metoga bai nagamiꞌmofihi legeyaꞌalaga hu su hobo. 19 Ya luto lulago agelo laluꞌafu yaꞌmaemitaꞌi lito kete boloka biloto melugu bai legeyaꞌa lagahu su hoꞌehina. Laga hu su nohago Huꞌmamofihi sipiipakafa hoseꞌnamofito heꞌmi moloto i sala kolata kefahiya suhi huto komopaꞌagu malago limi su hoꞌehina. 20 Yahilago nohi hepaꞌi mone kegiꞌa fegutoga molo emite isala kalatamo anaguti golapo nagamiꞌi limitominoꞌehina.Anaguti limito hefuhi malago bonaꞌmofihi giꞌnalo tito ibilimo iꞌehina to hefuhi malalinamofihi yatamaꞌa yaꞌma320 kilomita ya suhi huto mino lito buto niꞌigo bu goꞌo-huna yabe.

15Agelo 7 enali to gumiꞌi hoseꞌna nasana 7 lite mineꞌahana

1 Ya nehago kokulumagu huto huꞌehina topa hoseꞌnahiti huto higo bu goꞌohuna. Agelo 7 enali gumiꞌi hosenasana litemineꞌahana. Ana gumiꞌi hose nasana su halinanasana yaꞌma molo emito huto nohigo Huꞌmamofihi itabiseꞌna melugu minomo oto alinaꞌmu akuꞌi ana kanaꞌa suhalinaꞌmu yabe luto lu etoꞌehina.

2 To hefu nagamiꞌi moneꞌya bu goꞌohuna. Yaꞌmagapo gapotu lolo hiꞌahana suhi huto logo guluya mehaꞌa

Page 40: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTOHILINAKA15:340HUTOHILINAKA15:8hiti li sibi sibi hite lolo hiꞌahana legi huto niꞌigo bugoꞌohuna. To akafu yagakafa hiti mehaꞌa hiti to aiꞌaomihaꞌa giꞌamofihi napaꞌamo yaꞌma amuya melete enebeligiꞌahanaꞌa enali gapo gapotu hefu nagamiꞌi lolo hiꞌa-hanamofihi beletogaꞌaga Huꞌmamofihi gita suhi hutoilata nehana enayanugu lite mineꞌahana bu goꞌohuna.3 Enali Huꞌmamofihi agoya panaꞌa Mosehi to sipisipinalaꞌamofihi namaꞌa ma lite liꞌahana: Amuya bo enebeligiꞌahata, Huꞌma, Sipi Botio, kai lolo huto moloto huꞌa-hata yaꞌma titominoꞌehina. To lamanaꞌa nasana lilata no-hane. Noto noto bonaꞌmagihi enali gihiti boꞌani nohane.Kai kapoka yaꞌma lamanaꞌa to legeyaꞌa lamanaꞌa niꞌinag-ihe. 4 Sipi Bo, kai kumu kiꞌafu koli mehilinaꞌmu yabe?Kigika sipinamo kumu kiꞌafu liyafa mehilinaꞌmu yabe?Kai monekomaka pa solata nohane. Ya huꞌehinaꞌmu notonoto bonaꞌi kaitoga ete enalapusa fi kimiluneꞌmu habe.Kai bati huto lelito oto moloto lito huꞌahata yaꞌma yegeyege bonaꞌi asagaꞌmagi bu galanaꞌmu yabe.

5 Ya lite lilago nani nubu bu golago buto bu goꞌohuna.Kokulumagu sipi mono nohi kafeꞌa hokolo huꞌehigo pasose hasagu Huꞌmamofihi bulo minoꞌehina bu goꞌohube.6 Hokolo nohigo agelo 7 enali gumiꞌi hose nasana 7 litemineꞌahana, enali sipi mono nonuguti limiꞌahana. Enalikoholi gukete gulu gulu hinaꞌa lite hekeleꞌahana to hapifinaꞌaga sahi golitu lolo hiꞌahana yaꞌma lite enumupabiꞌahana. 7 To keneꞌi amuyaꞌa hiti loebe loebe enalitogatimoneuba agelo 7 yaꞌma lapeꞌi 7 golitu lolo hiꞌahana yaꞌmaepi su holago yamofihi liꞌahana. Lapeꞌi komopaꞌagu yaꞌmaHuꞌmaminomo buto minoba minoba bomofihi ita biseꞌnabai toto minoꞌehina. 8To sipi mono nopofihi komopaꞌaguyaꞌmaHuꞌmamofihi fanamehaꞌa hiti amuyaꞌa hiti lokiyaꞌahiti bai toloto molo minoꞌehina. To agelo 7 enali gumiꞌihose nasana 7meleꞌisi li huto hu sumeheꞌahago sipimono

Page 41: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 16:1 41 HUTO HILINA KA 16:7nonugu tilatamofihi kapoꞌa yaꞌma molo hekini leꞌahana.

16Lapeluguti hekito Huꞌmamofihi ita biseꞌna limiꞌehinamofihi

kaꞌa1 Ya hulago sipi mono nohi komopaꞌaguti nogoꞌa sipi

mone limigo keheliꞌohuna. Nogoꞌauba agelo 7 yaꞌam-agihi ma luto lu epiꞌehina: Lenali bite lapeꞌi 7 yaꞌmaguli hekinogo Huꞌmamofihi ita biseꞌna yamofihi melugulimilibe.

2 To agelo kohe toꞌehinauba ai buto lapeꞌa yaꞌma lito lihekigo melugu limiꞌehina. Limito ligo bonaꞌi enaliꞌi akafuyagakafa ai omihi litominoꞌehinaꞌa to ai fayahaꞌalo enala-pusa fi emite nehanaꞌa enali kanaꞌani sipi huto hulotousegehi enohoto enagabu gigo sipi kekeꞌi litemineꞌahana.

3 To agelo napa 2 ai yaꞌma lapeꞌaguti anaꞌina litohekigo hege nagamilugu limito foloꞌehina. Nofalago hegenagamiꞌi yaꞌma keneꞌmagihi gola tegi nagamiꞌi lolo no-higo hege nagamilugu kafaꞌnama silagaꞌi fili su heꞌahana.

4 Fili su nehago agelo napa 3 ai buto lapeꞌaguti anaꞌinalito heꞌmigo asaga biya nonuhu nagamitoga yege yege ipiopoho nagamilugu limilago gola nogo nagamiꞌi lolo husu hoꞌehina. 5 Lolo hu su holago agelo moneꞌi nagamitokaba heꞌmetoga minoꞌehina ai ma luto Huꞌmamofihi luemigo keheliꞌohuna: Kai hetofa bo koyapaꞌi minoꞌahatato yatai nomina bo nohane. Pa sose minoto henetinogominalubeꞌmu hane. Kai kosele nasana yaꞌma huto pasolatana li sibina huseꞌna meniꞌina suhi huto huto no-hibe. 6Kai Huꞌmamofihi bonaꞌa to mono ka leliꞌali bonaꞌaenali golahi li sibi hiꞌahanamofihi li legege huto epilagonenabe. Foipa nasana liꞌahanamofihi nonaꞌa yaꞌma osahisuhi noepilata bati huto noepine. 7Ya luto noligomamufagilata hitaloti agelomofihi bagaguti ka mone ma luto ligo

Page 42: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 16:8 42 HUTO HILINA KA 16:14keheliꞌohuna: Sipi Bo, Huꞌmau enebe ligiꞌahata amuyabouba foipa bonaꞌmagihi kaꞌani loko hilata bati hutoniꞌina lamaꞌna ka lilatamo niꞌibe.

8 Ya hulago agelo napa 4 ai lapeꞌaguti anaꞌina li hekitoheꞌmilago yegemofihi komopaꞌagu limito bu su hago Huꞌ-mau lu lagamehuꞌehinagi yege sipiloto bonaꞌi lobe botobehuto lalibe luto keheliloto ya huꞌehinaꞌmu niꞌibe. 9Ya hu-lago bonaꞌmagihi yegemofihi bamuꞌi yauba lobe bemigibehigo gumiꞌi lise nasana lolo huꞌehinaꞌa Huꞌmamofihi aikaꞌalo loseꞌna ya suhi huto huto nohina bomofihi giꞌa lisibi saba hite liꞌahanaya komopaꞌani li gelehemehiꞌahana.To li gelehe hite Huꞌmamofihi hofa toseꞌnaꞌa leꞌmo etomehiꞌahana.

10 To agelo napa 5 ai lapeꞌaguti anaꞌina yaꞌma akafuyagakafamofihi kefa hisalo hekigo limiꞌehina. Limilagoaiꞌa kapoꞌalo yaꞌma metepu sipi gito minoꞌehina. Niꞌigobonaꞌi enali keke bake lite nehago enabagalo heni kofitemineꞌahana. 11 To usegehi enahago to enagabu giseꞌ-namuꞌi kokulumagu Huꞌmamofihi ka lu sibina sabana hieteꞌahana. Ya nehite komopaꞌani mone li gelehe mehiꞌa-hana. To lolo hite melete hiꞌahana foipanaꞌani hiti pa setemeheꞌmiꞌahana.

12 Ya hulago agelo napa 6 ai yaꞌma lapeꞌaguti anaꞌinali heki heꞌmigo nagami olopa giꞌa Yufalati yabe lilatanehana nagamilugu limilago nagamiꞌi yaꞌma asagaꞌi seꞌnosu nohago yege tinaꞌaga liminaꞌagati enikibina bonaꞌihenetilabe luto yamofihi kapoꞌa huto huꞌehina. 13 Yahulago nani bu goꞌohugo hagulu osifaꞌmofihi bagaꞌagutito akafu yagakafamofihi suhi huto bagaꞌaguti to faga fagamono ka loliꞌali bo ai bagaꞌaguti foipa fele loebe mon-ebe solo tegi enokaba giliseꞌna tiꞌahana. 14 Enali yaꞌmaSatahi panaꞌalobomagihi yaꞌma felemagi topa hose foyanasana lilata yamofihi amuya liteminete yaꞌma noto noto

Page 43: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 16:15 43 HUTO HILINA KA 16:21bonaꞌmagihi kibina boꞌanimofihi goꞌna bilagoHuꞌmau sipiamuya bomofihi ai malalina kanaꞌa sipilo li nupa nehiteluba filuneꞌmu habe.

15 Kehelilo. Nani gumina baukalo bonaꞌmagi suhi hutotopa nehenogo henetilunaꞌmu yabe. Ya nehinogo lugaꞌa-magi enali enugufa yapakominalanamagi yaꞌma enubuyahu laligi komopaꞌani kosaba hinogominete gukete ikolo bietete kaba hite minalana enali enegelo biluneꞌmu habe.

16 To foipa felemagi enali hepaꞌi mone giꞌa Yuta bonaꞌ-magihi kaguti Hamaketoni yabe lite gi meleꞌahana yalokibina boꞌanimagi enali hiti yagapanaꞌani gonamu tamuꞌaHuꞌmamofihi luba sabo hilabe luto eneleꞌmo tulu huꞌe-hina.

17 To agelo napa 7 ai lapeꞌaguti anaꞌina gumiꞌi hosenasana yaꞌma lito hokolo kapogu meyaga heki heꞌmigolimiꞌehina. Nolimigo sipi mono nonugu sekele mamuꞌahiti kefa hisa niꞌinagati nogo sipi moloto ma luto lulagolimiꞌehina: Heki heꞌmito yaꞌma kanaꞌa asu hoꞌehibe. 18Yaluto noligo kopisiꞌna hiti to kokililika hiti to nogo sipiyauba hekili huto minoꞌehina. Nohigo imimaꞌi sipi yaꞌmanoligo bu goꞌohuna yaꞌma bonaꞌmagihi kanaꞌani metogahuto hina kanaguti imimaꞌi sipi mone ya suhi huto hutohigo bemegota suhi huto huꞌehina. 19To ya nohigo yaꞌmasipi hepaꞌi Bebiloni hepaꞌi yaꞌma fi tili tele nohigo lokohu loebe monebe huꞌehina. To noto noto bonaꞌmagihiasaga hepaꞌi sipiꞌani yaꞌma libe tele bibe huꞌehina. ToBebiloni hepaꞌi sipimofihi afoꞌagihi enali kumu Huꞌmauai aku ekesa keheliloto ekesa nagami tegi huto ita biselapeꞌaguti epiloto eneleꞌmo mikili halabe luto ligo mik-ili heꞌahana. 20 To hege nagamilugu meꞌi tiꞌehinaꞌa tokosa niꞌina silagaꞌi loko su hago fenene huꞌehina. 21 Tokokulumaguti koꞌmofihi nogoyaꞌa koꞌmopa sipi efahi sipiketaꞌa hiti moꞌnuhi tegi huto limito bonaꞌi ibe tigibe

Page 44: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 17:1 44 HUTO HILINA KA 17:6huto iꞌehina. Noigo hogisopa legeyaꞌa yauba babu lutoibe tigibe huto enohoꞌehinaꞌmu yabe lite Huꞌmamofihi lusibina sabana hi eteꞌahana.

17Mokolo aꞌmofihi kaꞌa

1 Ya hulago agelomagi 7 lapeꞌi 7 liꞌahana enalitogatimoneuba nanitoga oto ma luto nelepiꞌehina: Mokoloaꞌmofi tegi huto niꞌina hepaꞌi napaꞌalo nagamiꞌi loe laehuto niꞌina suhi huto foipanaꞌa henetilubeꞌmu hibe. Yanehinogo Huꞌmau osahi epilinaꞌmu oto kelepinogoꞌni bugalataꞌmu yabe. 2 Noto noto bonaꞌi enikibina bo hitiyaꞌma aꞌi hiti moko lilata hiꞌahana. To noto noto bonaꞌiyamagi enali ana aꞌmofitogati yaꞌma bai nagami tegi hutomokonaꞌa mikili helago komopaꞌani sibina hulata nohina.

3 Sikalafuꞌuba limito komopaꞌnigu fololago agelo bugalane luto lu nimiꞌehinaꞌauba neleꞌmoto ka meto fotoꞌibuꞌehina. Anaga aꞌi mone bu goꞌohube. Ai akafu ya-gakafa safaꞌna moneꞌmofihi megesalo minoꞌehina. Akafuyagakafamofihi suhi huto gufaꞌalo giꞌa babu luto mi-noꞌehina. Yaꞌma Huꞌmamofihi lube sibina sabana lulatahuꞌehina kaꞌa fato suhi fato suhi huto fayahi koyoꞌehina.To ana akafu yagakafamofihi latahaꞌalo 7 to komuꞌa 10minoꞌehina. 4 To aꞌi ai gukete yaꞌma safaꞌna to okofuhugukete i kolo bito minoꞌehina. To sekele mamuꞌa yaꞌmagoli efahiminaꞌa tito niꞌina nasana to hetofa efahi pesesuꞌihiti lito li bati huto i kolo biꞌehina. Yanugu masu monegolitu lolo hiꞌahana liloto minoꞌehina yaꞌma moko liseꞌ-namofihi kolo tananaꞌa to foipa nasanamofihi bai tolotominoꞌehina. 5 Gobisalo yaꞌma suguna giꞌa ma lite fayahikeye malago minoꞌehina: Bebiloni hepaꞌi napaꞌa yaꞌmanoto noto moko liseꞌnamofihi to foipa hapaꞌamofihiitoꞌafihi nani yaꞌma nohube luto ligo keyeꞌahana. 6 To

Page 45: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 17:7 45 HUTO HILINA KA 17:11ana aꞌi ai Huꞌmamofihi pa sose bonaꞌa to Yesutoga ikeꞌmetemineꞌahanaꞌmu yabe luto enoho filiꞌahana bonaꞌienalitogati golahi noba noba higo komopaꞌa sibi hutoniꞌigo bu goꞌohube.

Bu golotoꞌni nabaga nelesa ligo topa hoꞌohuna. 7 Yanohugo agelouba ma luto noloka hoꞌehina: Henanaꞌmukabaga aka huto topa nohane? Nani aꞌmofihi hapaꞌa toakafu yagakafa heꞌmu kiꞌehina yamofihi hapaꞌa to sugunakamofihi hapaꞌa yaꞌma akafu nasanamofihi latahaꞌa 7 tokomuꞌa 10 yamofihi hapaꞌa yataꞌisi yaꞌma lu huto huto lukimilugi kehelibo. 8 Kai akafu yagakafamo bu goꞌahatayaꞌma koyapaꞌi bu hiti minoꞌehina yatai yaꞌma menohibe.Alihi maꞌisi yaꞌma keliguti ho tito tiloto buto minoto hofililinaꞌmu yabe. Yaꞌmametoga bonaꞌi enali bu gelete topahete minalabe. Enigiꞌani melugu huto mehuꞌehinaꞌagaema amuya bame tamehite nehana bonaꞌmagihi enigiꞌanikeyeꞌahana bukugu keyetememeleꞌahana bonaꞌmagihi yasuhi topa haluneꞌmu habe. Henaꞌmube? Yaꞌma akafuyagakafa koyapaꞌi minoꞌehinamo yatai menohibe. Akuꞌiminoto yaꞌma i gelehe huto alubeꞌmu hibe.

9Yaꞌmahapaꞌa kekesa keheli bati huto keheliya ibo. Anahapaꞌamofihi kehelilata suhi huto yaꞌma niꞌibe. Latahaꞌa7 enali kosa 7 yaꞌma aꞌuba siꞌa fito nominana kosa niꞌibe.To kosa 7 yaꞌma enigihiti bo 7 nehabe. 10 Enalitogatienigihiti bo 5 enali limite faꞌmene hiꞌahana. Moneꞌiyaꞌma yatai kaba nohibe. Moneꞌi yaꞌma minoto hutohilubeꞌmu hibe. Ai huto huloto kanaꞌa hupamoneꞌisiminalibe luto lu etoꞌehinamo niꞌibe. 11 Akafu yagakafakoyapaꞌi minoꞌehina yatai kanagu yaꞌma menohibe. Aiyaꞌma enigihiti bo 7 enalitoga hepito minalubeꞌmu hibe.Ya hulenogo napaꞌani 8 lolo hiluneꞌmu habe. Ya hilenogoai minoto eneleꞌmo bati hulata nasanagu yaꞌma bufa hutoho fililubeꞌmu hibe.

Page 46: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 17:12 46 HUTO HILINA KA 17:1812 Komuꞌa 10 bu goꞌahata yaꞌma enigihiti bo 10 enali

nehabe. To enali kaba hiseꞌnaꞌani yaꞌma yatai kanaguhapimefiꞌahanamo niꞌibe. Enigihiti bo foyaꞌani yaꞌma hapi fiteakafu yagakafa hiti kanaꞌa hupamoneꞌisi liluneꞌmu habe.13 Enali komopaꞌani keheliseꞌnaꞌani moneko hulenogoakafu yagakafamofihi kele keleꞌi hi etete amuyaꞌani yaꞌmaai yanugu malaluneꞌmu habe. 14 Ya nehite Huꞌmamofihisipisipi nalaꞌamofihi luba hi etete minaluneꞌmu habe. Yanehinogo sipisipi nalaꞌauba to aiꞌa nagaꞌa hiti enali yaꞌmaamuya molo lito buto enifitu falubeꞌmu hibe. Ya no-hinogo ai yaꞌma enigihiti bomagihi enogoꞌanifu to kibinabomagihi enogoꞌanifu nohinagihe. Ai kehe iꞌehina bohiti to elesa molo epiꞌehina bo hiti to aitoga i keꞌmetemineꞌahana bo hiti enali yaꞌma akafu yagakafamofihinagaꞌamofihi hiti luba hi etete enebe ligiluneꞌmu habe.

15 Ya luto luloto agelouba ma luto molo emito lunimiꞌehina: Nagamiꞌi napaꞌa yaꞌmamokolo aꞌuba aimege-saga nohinaꞌa bu goꞌahata yaꞌma noto noto bomagihibabeyafaꞌa fato fatoꞌi to li gehesa fato fatoꞌi to nagaꞌifato fatoꞌi enogo fato fatoꞌi niꞌibe. 16 To komuꞌa 10 bugoꞌahatamo enigihiti bo 10 enali to akafu yagakafa aihiti yaꞌma mokolo aꞌi aitoga ipakafa hete li felu henogoguketeꞌa sekele mamuꞌa li kisite gufa yapako nehinogomemeꞌa nelenogo lugaꞌa yaꞌma logouba lalubeꞌmu hibe.17 Ya hulenogo yaꞌma faꞌmene minalinaꞌmu yabe. Huꞌ-mau komopaꞌani leꞌmo babahi hulenogo enali kagaꞌayaꞌma keheliya ilete komopaꞌani hepitomonekonehinogoamuyaꞌani yaꞌma akafu yagakafamofihi yanugu mele suhelenogo ai kele kele boꞌa minaluneꞌmu habe. Ya ne-hinogo Huꞌmamofihi kaꞌa yaꞌma amuya moloto huto hubai telenogo enali su halinaꞌmu yabe.

18 To kai mokolo aꞌi mone bu goꞌahatamo yaꞌma hepaꞌisipiꞌa lolo nohibe. Ana hepaꞌi yauba yaꞌma noto noto

Page 47: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 18:1 47 HUTO HILINA KA 18:7enigihiti bomagihi hepaꞌi latahaꞌa lolo hilenogo kele keleꞌihi etete minalabe luto yamofihi amuya liꞌehinamo niꞌibe.

18Bebiloni hepaꞌi tele tulu biꞌehina kaꞌa

1 To nani agelo mone kokulumaguti limigo bu goꞌo-huna. Ai amuyaꞌa legege huto minoꞌehina to fanamehaꞌauba melugu i besa lago bu goꞌohuna. 2 Ai kasipi luto ma luto luꞌehina: Bebiloni hepaꞌmo tele tulubito bibe. Ai ho limito nobibe. Buloto foipa fele fatofatoꞌmofihi nohi hepaꞌa li lolo huto nohibe. To namakolotana laga mehanaꞌa fato fatoꞌmagi enali nohi hepaꞌilolo huto nominabe. 3 Ai noto noto bonaꞌi enaliꞌi amuyabai nagami tegi hite moko fise nasanaꞌa epigo mikilihelata hiꞌahanamo niꞌibe. Noto noto bonaꞌi enigihiti boenali lolo hilete moko liseꞌnamofihi foyaꞌa lite minelatahiꞌahanamo niꞌibe. Noto noto bo sipi mokolo aꞌmofihinasanaguti bisinisi foya lilata nehana bonaꞌi henetiteliliꞌna kanaꞌamofihi suhi hilata hiꞌahana to feꞌnohaꞌani liteyamofihi lolo hilata hiꞌahanamo niꞌibe.

4 Ya luto lulago kokulumaguti nogo mone ma lutolimigo keheliꞌohube: Yagapanaꞌni lenali ana nohi hepaꞌiyaꞌma heꞌmilete alo. Aitogati alo. Yalo minete ya hep-aꞌmofihi foipa nasana leꞌmo bati hi lalagi. To lose losenasanaꞌa lenalitoga imo o laligi. 5 Ana hepaꞌmofihi foipanasanaꞌa yaꞌma ikupilo akupilo huto tito kokulumagu fiyailinaꞌa nohibe. To yaꞌma Huꞌmau kolo tananaꞌamu ekesumenohabe. 6 Yanaꞌmu li lepilata nehana nonaꞌa li gelehehite epilo. Ya hilete yamofihi ibe ligi abe ligi hite pa seepalalo. Mone kegiꞌa ekesa nagami suhi huto lenali nalabelite leꞌmo babahi hi lepeleꞌahanamo ana suhi hite ite titeiheꞌma aheꞌma hite epilo. 7 Enugufamofihi leꞌmo lite titeminete lagaꞌamofihi gupisalo mineme bite meleke takehi

Page 48: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 18:8 48 HUTO HILINA KA 18:13hite minelata hiꞌahanamo niꞌibe. Yamofihi mone kegiꞌaeniginaga fiseꞌna to enuluhaya enagabu gilatana yaꞌma lihuto hite epilo. Ana hepaꞌuba yaꞌma aꞌmofihi sipi aꞌi legihuto minoto komopaꞌagu ekesa kehelito ma luto nolina:Nani nominotoꞌni sipi aꞌi gihiti boꞌani legi huto nohube.Nani keto aꞌi menohube. Eniginaga fiseꞌna mekeheliselagaꞌnamofihi gupisalomino lito butominalubeꞌmu hube.8 Lulata huꞌehinamo niꞌinaya kanaꞌa moneko yupahi anahepatoga gumiꞌi liseꞌna asagaꞌi huto hu etalinaꞌmu yabe.Fililata nasana to enuluhaya enagabu gilatana to kauꞌnaenohoseꞌna huto hulenogo ana hepaꞌi logomofihi lahaꞌalolo huto minalibe. Sipi bo Huꞌma ai amuyaꞌa hiti boubafoipanaꞌa pa noso etoto nonaꞌa emilibe.

9 To noto noto enikibina bonaꞌi hiti yaꞌma aꞌmofi kumube gelete lagati lebesibe lite moko lite ana hepato logoefahi keyete nete minelata hiꞌahanamo enali logomofihilokiyaꞌa netinogo be gelete yibisu kalasu hite eniginagafinogo minalabe. 10 Ya nehinogo yaꞌma hepaꞌmofihienagabu gise nasana keheli faꞌmenena lolo huꞌehinayanamofihi hapaꞌa be gelete enefeleleꞌi binogo fotoꞌiminenemelete ma lite lilabe: Akae. Akae. Bebiloni hepaꞌi sipifoipanakaminomone kegiꞌa nomalago katiyaꞌi hupamonehuto hu kimibe.

11 To noto noto bisinisi foya nelina bonaꞌi enali lalifeꞌnohati yaꞌma kiꞌafu mina filina niꞌibe? lite ana hite yibihigo kekeꞌi li etalabe. 12 Enali feꞌnohi yaꞌma ana hite minafilata hiꞌahana. Goli efahi to siliba efahi to minaꞌa titoniꞌina efahi fato fatoꞌmofihi to minaꞌa tito niꞌina pesesuꞌito gukete fayahaꞌa hiti asaga hapaꞌa to nupa guꞌi to lapamebinaꞌa to giꞌa silika yabe safa kata to sege yafa lamanaꞌafato fatoꞌmofihi to elefeti yagamofihi baga yogoꞌa sipi litelolo hiꞌahana nasana to hetofa yafatu to kopatu to aeonituto kala efatu anaꞌina lolo hiꞌahana. 13 To sefeyehi tuꞌa

Page 49: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 18:14 49 HUTO HILINA KA 18:19fato fatoꞌi to gupaꞌi legita nasana to tuꞌa hiti mamufagilata nasana to lokiya tuꞌa hiti tilata nohina nasana totufofo lilina lamanaꞌa to bai nagamiꞌi to mesebe olibaueli to falaꞌua keheꞌi to uiti legeyaꞌa to bulumaka yagato sipisipi yaga to hosi yaga to hosi yagamagihi kele fefehulata kale nasana to kele kele yagapanaꞌi to bonaꞌmagihienemehi mina filata hiꞌahanamo niꞌibe. 14 To bisinisifoya lilata nehana bonaꞌi enali yaꞌma lite lilabe: Liliꞌnakanaka bu go bati bati huto minolata huꞌahatamo yaꞌmafaꞌmenena lolo huto asu habe. To amuyaka kololo hotonobibe. To sekele mamukamo hiti to yogo feꞌnohakahiti buto fenene huto asu hoꞌehibe. Hena huto akuꞌililatamo niꞌibe? lite lilabe. 15 To enali anaꞌinamofihi anahepatoga mina fite moni feꞌnohi li nupa hilata hiꞌahanaenali ketaꞌa hiti nasana keheligo faꞌmenena lolo huꞌehinayaꞌma be gelete koli hite fotoꞌi mine melete nehite yibihafili hi etete kekeꞌi li epalabe. 16 Ya nehite ma liteliluneꞌmu habe: Akae. Akae. Hepaꞌi sipiꞌamobe. Henahilibe? Lose lose gukete koholina nupaꞌna safaꞌna lito ikolo bilata huꞌehinamobe. To fayahaꞌa hiti nasana golitulolo hiꞌahana fato fatoꞌmofihi to minaꞌa tito niꞌina efahifato fatoꞌmofihi to minaꞌa niꞌina hetofa pesesuꞌi minolatahuꞌehinamo niꞌibe. 17-18 Yaꞌma liliꞌnaꞌa hupamone asagaminaꞌa tito niꞌina feꞌnohi katiyaꞌi faꞌmene fenene hilibe,lite lilabe.

To asaga nagamilugu botimofihi afoꞌagi to anagubonoho bonaꞌi to botigu liliꞌna lilata nehana bo to hegenagamilugu bisinisi foya lilata hiꞌahanaꞌa enali yaꞌma anahite logomofihi lokiya netinogo bu neegete fotoꞌi minemelete minalabe. Nehite kekeꞌi li epelete kehe sipi ite malite lilabe: Akae. Hepaꞌi yaꞌma sipiꞌamofihi ya hu tegiꞌahepaꞌi mone akuꞌi hiyaga huto huꞌehina yabe? 19 Ya litelilete oifaꞌi lahi latahaꞌanilo felete yibisu kalasu hi etetekekeꞌi li etalabe. To kehe ite ma lite lilabe: Akae. Akae.

Page 50: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 18:20 50 HUTO HILINA KA 18:24Hepaꞌi sipiꞌamo anahepa kumuyabe lite hege nagamilugubotimofihi afoꞌagi ana hepaꞌmofihi anaꞌina lolo hilatafeꞌnohi li nupa hiꞌahanaꞌa enali yaꞌma hupamone kanaꞌalofaꞌmene kame koko notibe lite lilabe.

20 Lenali kokulumagu nehana to Huꞌmamofihi pa sosebonaꞌa to aposolo bo to mono ka lu yege hose bo nehanalenali yaꞌma lenegelo bite komopatinigu bati hino. Hepaꞌisipiꞌamofihi foipanaꞌamagi lenalitoga ketaꞌa hu lepeleꞌa-hanamo yaꞌma Huꞌmau yatai nonaꞌa epito pa nosabe.

21Agelomagihi kaꞌanima luto huto hulago agelo amuyabomoneuba efahi felaꞌamone kofito oto hege nagamilugufi felu ho heꞌmigo limiꞌehina. Nolimigo ma luto luꞌehina:Bebiloni hepaꞌi sipiꞌamofihi suhi huto amuya moloto fifelu ho heꞌminogo buto su ho lamana hilubeꞌmu hibe.Bonaꞌmagi ana hepaꞌi akuꞌi bu megalabe luto luꞌehina.22 To sipilohi ite gita ite folonemeyaha kohi fu lite pikulifu lite minelata nehana li gehesa hite minete enali no-goꞌani yaꞌma nehana hepaꞌi enalitoga akuꞌi mone hutomehilubeꞌmu hibe. To enayatu fayahi keyeꞌahanaꞌa yaꞌmaenalitoga aloꞌi su halubeꞌmu nohibe. To foyaꞌani yasuhi hite fopo fapa hiꞌahana yaꞌma huto mehilubeꞌmuhibe. 23 To hupamone su halubeꞌmu hibe. Libiꞌmofihifana mehenaꞌa enalitoga mone besa besa melalinaꞌmuyabe. To leꞌmo nemelenogo boanaꞌi enali anaꞌi kata hilananasanamofihi nama enonogo ana huto enali hepatomonehuto mehilubeꞌmu hibe. To bisinisi foya lilata nehanabonaꞌa noto noto bonaꞌi enigihiti bo lolo hite minelatahiꞌahanamo niꞌibe. Enali faga faga lise nasana to nal-isanaꞌanitu noto noto bonaꞌi komopaꞌani li sibina hulatahuꞌehinamo niꞌibe.

24 Tomono ka leliꞌali bo to Huꞌmamofihi pa sose bonaꞌato noto noto bonaꞌi yege yege kumu yabe lite Bebilonibonaꞌmagi enoho filiꞌahanamofihi golahaꞌaniuba minaꞌa

Page 51: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 19:1 51 HUTO HILINA KA 19:6yaꞌma ana hepaꞌi napagaminoꞌehina yaꞌmu Huꞌmau osahiepilinaꞌmu ya suhi ma suhi huto hu etoꞌehina yabe.

191 Ya hulago nani kokulumagu bonaꞌmagihi li gehesa

sipiꞌalo enali nogoꞌani napa keheliꞌohuna. Enali ma liteliꞌahana: Huꞌmamofihi fokehi lilo. Lubuto bise nasana tosekele mamuꞌa hiti fana mehaꞌa to amuyaꞌa legege hutominoꞌehinamo yaꞌma Huꞌmamofihi aitogago niꞌibe. 2Aiꞌakaga loko nohinaꞌa bati huto lamaꞌna ka liseꞌnamo niꞌibe.Mokolo aꞌi sipi ai noto noto bonaꞌi moko liseꞌna hapi fitoepito eneleꞌmo sibina hulata huꞌehina ai foipana pa sotoosahi emiꞌehina. Ya nohuto Huꞌmamofihi panaꞌaloboꞌaenoho filiꞌahanamagihi golapo kumu aitoga minoꞌehinayaꞌma ai osahi emito apa so su hoꞌehibe lite liꞌahana.3 Ya lite lilete Huꞌmamofihi fokehi lilo lite akuꞌi lite sipihepaꞌi Bebilonitogati logo lokiyaꞌa tiba tiba huto minolito buto minalinaꞌmu yabe, lite liꞌahana. 4 To olopakaba bonaꞌi lugaꞌa 24 to keneꞌi amuya moloto minolatanaloebe loebe enalapusa fite Huꞌmamofihi sekele mamuꞌahiti kefa hisalo minoꞌehina aiꞌi fokehi lite ma lite liꞌahana:Lamaꞌnaka yabe. Huꞌmamofihi fokehi lilo.

Huꞌmamofihi sipisipi nalaꞌamofihi yaꞌma aꞌi li emiꞌehinakaꞌa

5 Ya hulago sekele mamuꞌa hiti kefa hisa niꞌina kegiꞌa-gati nogo mone ma luto huto huꞌehina: Huꞌmamofihikele kele yagapanaꞌa lenali yaꞌma agoya hi emilo. Limitenehana tite nehana silagaꞌi koliꞌa hiti kehelite minelatahiꞌahanamo ya suhi hite fokehi lite minalo. 6 Ya litelago nani bonaꞌmagihi li gehesa yamagihi enonogo sipiakuꞌi keheliꞌohuna yaꞌma nagamiꞌi lisahi sipi suhi huto itokokililika suhi huto noligo ka sipi ma luto huto huꞌehina:Huꞌmamofihi fokehi lilo. Sipi Bomo Huꞌmau amuya enebe

Page 52: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 19:7 52 HUTO HILINA KA 19:12ligiꞌehina boti ai kibina bomofihi foyaꞌa huto hu lamananohibe. 7Ya huꞌehinaꞌmu lali legelo bito komopatigu batihinogo kehelito giꞌa liyafa huto leꞌmo ho tilune. Huꞌ-mamofihi sipisipi nalaꞌamofihi aꞌi leꞌmo emilina kanaꞌamaꞌasi henetiꞌehibe. Enali ai lihaꞌa lolo hiluneꞌmu leꞌmohetofa hiꞌahabe. 8 Enali lihaꞌa koholi gukete gulu guluhoꞌehina Huꞌmau emiꞌehinaꞌa i kololo bi eteꞌahana. Yaꞌmakata i kololo biꞌehinaꞌa Huꞌmamofihi bonaꞌamagi foyalamanaꞌa liꞌahanamo niꞌibe.

9 Kaga ya luto huto higo agelouba kaga mone ma lutolu nimiꞌehina: Kai ya huto fayahi koyobo. Huꞌmamofihisipisipi nalaꞌa yaꞌma aꞌi leꞌmo emilina kana noseꞌna nalabeluto elesa molo epiꞌehina bonaꞌa enali kehelilabe lutolenofokehi lilo. To mone hiti lu nimito ma luto luꞌehina:Ka nokelepuna yaꞌma Huꞌmamofihi ka legeyaꞌamofihilamanaꞌa lu nokumube. 10Ya luto lu nimigo nalapusa fitolipi emilube luto nohugo oꞌe noluto ma luto luꞌehina: Yamelubo. Nani kele kele bo kalalukafita kigiboka Yesu luhokolo huꞌehina kaꞌa li pili kete lilata nehana bo enalienalaluꞌanifita nohube. Kai Huꞌmamofihi aigo yaꞌma lipiemilane, luto luꞌehina.

Yesu lu hokolo huꞌehina kauba mono ka leliꞌali bonaꞌieneleꞌmo babahi higo mono ka lilata hiꞌahanamo niꞌibeluto luꞌehina.

Koholi hosi yagamofihi megesaꞌalo minoꞌehina bomofihikaꞌa

11Ya noligo nani nubu bu golago buto kokuluma hokolonohigo hosi yaga koholi mone bu goꞌohuna. Ya nohugomegesaꞌalo minoꞌehina ai giꞌa keheli uleꞌale huse linaꞌahuto minolata huꞌehina to lamaꞌna ka lulata huꞌehinayabe. Ai kagaꞌani loko hilata foya to lubaꞌa hiti foya lisibi mehuse fotogo huto bo lilata nohibe. 12 Buꞌa lugaluga yaꞌma logo guluya mehi suhi huto minoꞌehina. Tolatahaꞌalo yaꞌma sipi bomofihi kakiliꞌa babu luto biꞌehina.

Page 53: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 19:13 53 HUTO HILINA KA 19:19To giꞌamofihi fayahi gobisalo minoꞌehina yaꞌma aiꞌagoleka soto kehelilata nohibe. 13 To i kolo bise guꞌa yaꞌmagolahi fele eteꞌahana to giꞌa Huꞌmamofihi bagaguti kaꞌalominoꞌehina bomoyabe litemeleꞌahana. 14Ai nobigo koku-lumagu gimi hiti bo li gehesa sipilo guketeꞌani koholinafayahaꞌa hiti i kolo bite nehite hosi yaga koholiꞌalokotite minelete megeꞌi melete yaꞌma biꞌahana. 15 Bagagutiyaꞌma emitaꞌi mone yatamalo sageꞌa limito minoꞌehinaanatu yaꞌma noto noto bonaꞌi enohoto enebe ligilibe. Toaeoni fatusa mone liꞌohuto kaba hu epalalubeꞌmu hibe toenali yaꞌma bai nagamiꞌi legeyaꞌa i sala kolenogo nogoyaꞌalimilata ya suhi huto Huꞌmau amuya bo ai ita bise gofanalagamehinanaꞌa li huto huto foipa bonaꞌi i sala ko epolotosuhi huto pa solata foya lilubeꞌmu hibe. 16 I kolo biseguketeꞌalo to luꞌalo melete yaꞌma giꞌa fayahi ma litekeyeꞌahana: Kigihiti bo kai asaga enigihiti bonaꞌmofihiafoꞌanigi to kibina bo kai asaga enikibina bonaꞌmofihiafoꞌaniga nohane luto koyoto moloꞌehina.

17Ya hulago nani nubu egolago buto agelomone yegelonohigo bu goꞌohuna. Ai yalo nohuto nama hokolo kapoguhelete bila ela nehago asagatoga ka sipi luto kehe i epitoluꞌehina: Huꞌma logo efahi sipi nokayanagihe. Ete ligehesa hilo. 18 Ya nehite enigihiti bo enaliꞌi enugufamemeꞌani to luba kaba bomagihi enugufa memeꞌani togimi bomagihi enugufa memeꞌani to hosi yagamagihihiti enemegesalo mineꞌahanamagihi enugufa memeꞌanito yege yege bonaꞌi hiti kele kele pananaꞌani to nagaluguminete to faꞌmene minanaꞌa to tite nehanaꞌa limite ne-hanaꞌa enali enugufa memeꞌani nalabe luto luꞌehina.

19 Ya luto lulago nani akafu yagakafa to noto notobomagihi gihiti boꞌani to luba bonaꞌani gonamu tamuꞌaete li gehesa hite nehago bu goꞌohuna. Enali yaꞌmahosi yaga koholiꞌaloko minoꞌehina bo ai hiti luba yaga-

Page 54: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 19:20 54 HUTO HILINA KA 20:3panaꞌa gonamu tamuꞌa hiti luba enahalune lite henetiꞌa-hana. 20 To akafu yagakafa ai hiti to faga faga monoka loliꞌali bo ai yaꞌma akafu yagakafamofihi bulo topahose nasana suhi huto liꞌehina bo hiti nagaꞌi etimiꞌahanayabe. Yaꞌma faga fagamono ka loliꞌali bo ai koyapaꞌi akafuyagakafamofihi mehaꞌa enalapusa fi emiꞌahana bonaꞌi toakafu yagakafamofihi omihaꞌa enogobisalo fayahi geꞌa-hanamagi hiti topa hose foyaꞌatu enaliꞌi komopaꞌanileꞌmo sibi sibi huꞌehina. Yana bo hiti to akafu yagakafahiti eneleꞌmoto logoꞌa hiti nagami hefunugu kala efahilogo loto nohinagu yaꞌma heꞌmi etatogo mefilise hitelimiꞌahaꞌina. 21 Limilaꞌigo luba bonaꞌatitimofihi yaꞌmahosi yaga koholiꞌamofihi megesaꞌalo minoꞌehina ya suhihuto bagaꞌaguti emitaꞌi yatamalo leke ho limiloto enohogehesa huꞌehina. Ya hulago asaga namamagi henetiteenugufa memeꞌani nete nete neenumu hiꞌahana.

20Kufu kanaꞌa mone tauseni yanamofihi kaꞌa

1 Ya hulago nani nubu egolago kokulumaguti agelomone limigo bu goꞌohuna. Yaꞌma yatama kelimofihifolokeꞌa to seni nagaꞌi sipiꞌa mone liloto minoꞌehina. 2 Aiyaꞌma hagulu osifaꞌi koyapaꞌi ema afenuga minoꞌehina,Satahi fato giꞌa Foipa Fele aiꞌa yaꞌma gilo yato lilotokufu moneko tauseni yaꞌma naga nonugu minalibe lutolu etoꞌehina. 3 Agelouba ya hu etoto keli yatama yaꞌmafitu fo heꞌmigo limiꞌehina. Limilago kafe yaꞌma gilotokeyaꞌi moloto li hetofa huꞌehina. Noto noto bonaꞌmagihikomopaꞌani akuꞌi leꞌmo sibina mehu epolose faꞌmenemino lito buto nehitogo kufu moneko tauseni yaꞌmasu holenogo gulu he ketenogo yaꞌma tito kanaꞌa hupa-moneꞌisi minalane luto lu etoꞌehina.

Page 55: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 20:4 55 HUTO HILINA KA 20:84 To nani sekele mamuꞌa hiti kefa hisa babu luto niꞌigo

bu goꞌohuna. Bu nogogo bonaꞌi yaꞌma heneti su hetekefalo yaꞌmaminete bila ela heꞌahana enali lube laga hibefoya lilabe luto lu epoloꞌehina. To Yesu luto luꞌehina kaꞌahiti Huꞌmamofihi kaꞌa enelesa meligo lu yege heꞌahagolubahaꞌani emitatu laga hiꞌahana enali enemehaꞌani bugoꞌohuna. Enali akafu yagakafa aiꞌa to mehaꞌa enalapusafite enofokehi mehanaꞌa to ai omihaꞌa yaꞌma enogobisaloto li enayanugu memeleꞌahanaꞌa bu goꞌohuna. Enaliꞌilubahaꞌani laga hiꞌahanaguti akuꞌi ho tite minete Kilisitohiti enigihiti bo foya nelinogo kufu moneko tauseni bili-naꞌmu yabe. 5 Filite biꞌahana lugaꞌamagi enali yaꞌma hometiꞌehinogo kufu moneko tauseni yaꞌma su halibe liteyamofihi geba hite faꞌmene mineꞌahana. Filiꞌahanagutiho tilatana bu goꞌohunaya ho tilatanamofihi yataꞌa kohetoto monekoꞌisi niꞌibe. 6 Ana filiꞌahanaguti ho tiꞌahanaꞌabu goꞌohuna yaꞌma molo emilata nehana bonaꞌi enegelobite enali komopaꞌanigu lagaꞌa kehelilatamofihi gupisalobaꞌnesabe. Bonaꞌi ya hiꞌahanaꞌamagi enali fililana napa2 yanauba yaꞌma enugufa pata mesilubeꞌmu hibe. EnaliHuꞌmamofihi to Kilisitohi mamufa gi emilata bonaꞌi lolohite minaluneꞌmu habe. Ya nehinogo ai hiti enigihiti bofoya lelite biba biba hite kufu moneko tauseni bu enebeligilinaꞌmu yabe.

Kilisitou Satahi leꞌmo laba hugo limilinaꞌmu7 To kufu moneko tauseni su nehenogo Satahi

yaꞌma yatama keliguti gulu he etenogo akuꞌi yaꞌmahenetilubeꞌmu hibe. 8 Henetiloto noto noto bonaꞌimelugu nekisa bokisaꞌaga yaꞌma Gogo metogati toMagogo metogati bonaꞌi komopaꞌani leꞌmo sibina huepoloto eneleꞌmo negi nagi noloto bonaꞌi enogoꞌnahenogo luba li huto hilabeꞌmu eneleꞌmo nupa hilubeꞌmu

Page 56: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 20:9 56 HUTO HILINA KA 20:13hibe. Enali napaꞌani yaꞌma keheꞌi ya suhi hite leka sotoleka soto su mehose suhi huto nehabe. 9 Yaꞌma Satahiluba bonaꞌamagi henetitemeꞌi kelehi sipiꞌamoneto yaꞌmabite Huꞌmamofihi lamanaꞌa bonaꞌa li gehesa nehanaga toHuꞌma bita hulata nohina hepaꞌi Yelusale hepatoga bibabiba hite kofohi malaluneꞌmu leꞌmo bi yigiluneꞌmu habe.Ya nehinogo kokulumaguti logo lolito limito logoubaenolo pululu halinaꞌmu yabe. 10 Ya nehinogo Satahiyaꞌma afetoga bonaꞌi enimiꞌi moloꞌehina bo ai hiti felalogomofihi hefuhaꞌagu kala efahi logogu loto niꞌinagufi felu ho heꞌminogo limiꞌehina yabe. Koyapaꞌi akafuyagakafa ai hiti to faga faga mono ka leliꞌali bo ai hitianagu fi felu ho heꞌminogo limiꞌahaꞌinagu yaꞌma Satahiti limiꞌehina. Enali yaꞌma ufehaꞌa hiti nasana kofiepelelenogo kanaꞌamu kanaꞌamu utehi etehi enagabukumu kalafa hite minaluneꞌmu habe.

Alihaꞌa ka foya sipi huto hilina yupahi11 To nani sekele mamuꞌa hiti kefa hisa sipilo koholi

nasana mone bu goꞌohube. Gupisaꞌalo minoꞌehina aigobisa bu goꞌohuna yaꞌma kokuluma hiti meꞌi hiti gob-isaloti koli hilete akuꞌi huto mehiteꞌatiti minigiꞌahaꞌina.12 Ya nehaꞌigo filiꞌahana bonaꞌi tite minanaꞌa limite mi-nanaꞌa sekele mamuꞌa hiti kefa hisamofihi gobisalo hotite nehago bu goꞌohuna. Kefa hisalo minana bouba bukumone li paka soloto minoꞌehina. To mone buku li pakasago bu goꞌohuna yaꞌma amuya minoba minoba nehanabonaꞌmagihi enigiꞌani koyo moloꞌehina buku minoꞌehina.To filite biꞌahanaꞌamagi enali hitemelete hiꞌahana suhi kalamanaꞌa yaꞌma bukugu keye meleꞌahana yaꞌma Huꞌmaubu goloto kagaꞌani libe sibi hifi bati hifi loko huto minoꞌe-hina. 13 To ana kanalo hege nagamiꞌmofihi komopaꞌagufilite keꞌahanaꞌa enaliꞌi eneleꞌmo tiligi soꞌehina. To fililatanasanamofihi to kene mala malamofihi komopaꞌagu filite

Page 57: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 20:14 57 HUTO HILINA KA 21:4bitemineꞌahanaꞌa enali hiti eneleꞌmo tiligi soꞌehina. To kafoya li kehelise bouba filite biꞌahanaꞌa bonaꞌi asagaꞌi enalilite melete hiꞌahanamofihi hapaꞌa li nupa huto kaꞌaniloko huto pa soseꞌna epiꞌehina. 14 Ya hulago filiseꞌnahiti kene mala mala hiti etali logomofihi hefuhaꞌagu kalaefahi logogu loto niꞌinagu etefelu hoheꞌmigo limiꞌahaꞌina.Yanauba filiseꞌna napa 2 lolo huꞌehibe. 15 To ana bonaꞌiyaꞌma enigiꞌani amuyaminobaminobanehana bonaꞌmag-ihi enigi koyo moloꞌehina bukugu meniꞌinaꞌa enali yaꞌmalogomofihi hefuhaꞌagu kala efahi logogu loto niꞌinagu fitufo heꞌmigo limite mineꞌahana.

21Kokuluma yuhufa to meꞌi yuhufa huto hiꞌahaꞌibe

1Tonani nubuegolago kokulumayuhufa tomeꞌi yuhufahiti bu goꞌohuna. Kokuluma tafaꞌa to meꞌi tafaꞌa etali bitesu heteꞌatiti to hege nagamiꞌi ana huto buto su nohagosilagaꞌi fenene hiꞌahana bu goꞌohube. 2 To lamana hepaꞌiYelusale yuhufa yaꞌma kokulumagu Huꞌmau nohinagatinolimigo bu goꞌohuna yaꞌma moneꞌmofitogati aꞌi leꞌmoemiluneꞌmu sekele mamu hi etelago kata hilata yupahiminoꞌehina ya suhi huto niꞌigo bu goꞌohuna. 3 To sekelemamuꞌa hiti kefa hisaloti nogoꞌa sipi ma luto malago ke-heliꞌohuna: Huꞌmamofihi nohi hepaꞌa yaꞌma bonaꞌmagihienubulo huto nohibe. Ai enali hiti moneko babeyafahuto minoto lito hinogo enali yaꞌma bonaꞌa yagapanaꞌalolo hite minaluneꞌmu habe. Aiꞌa enalitoga mino molotominoto Huꞌmau afoꞌanifu minalubeꞌmu hibe. 4 Huꞌmauaiꞌa enalitoga yibi hise nasanamofihi enubu nogoya keleli epalalubeꞌmu hibe. Filiseꞌna to yibi bena hiseꞌna toenagabuꞌi giseꞌna yanana su henogo akuꞌi moneꞌa hutomehilubeꞌmu hibe. Tafa nasana yaꞌiyaꞌa yaꞌma buto suhalibe luto luꞌehina.

Page 58: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 21:5 58 HUTO HILINA KA 21:105 To sekele mamuꞌa hiti kefa hisalo nohinaloti ma

luto lu nimiꞌehina: Nani nasana silagaꞌi yaꞌma yuhufa lihuto nohube luloto mone hiti lu nimiꞌehina: Kai yaꞌmanasanamofihi fayahi koyoto molobo. Ma kaga yaꞌmalamanaꞌa linogo li pili kalinamoniꞌinagihe. 6Ya luto lulotoma luto lu nimiꞌehina: Ali bati hu su hobe. Nani koyapaꞌikohe toto minoꞌehina alihi moloto nasana hapi filatanato li su holatanamofihi afoꞌafita nohube. Moneꞌamagienali nagami kumu noepesinogomo nanitogati minobaminoba nagamiꞌi yaꞌma ipi opoho nagamiluguti hefitenelete bite minalabe luto ya suhi huto minaꞌa meniꞌigofaꞌmene epilubeꞌmu hube. 7 Lugaꞌamagi enali mono kaguamuya melete mine lite bite minalanamagi Satahi lubaꞌabe ligilanamagi yaꞌma ana nasana molo lilanaꞌmu yabe.To nani yaꞌma Huꞌmau afoꞌafu lolo huto nehinogo enaliyaꞌma yagapanaꞌni lolo hite minaluneꞌmu habe. 8 Tolugaꞌamagi ufehaꞌa hiti nasanaꞌmu enelesa lilina bonaꞌito mono ka keheli heꞌmilata bonaꞌi to kolo tanana lilatanehana bonaꞌi to enoho fililata nehana bonaꞌi to mokolobonaꞌi to nalisalo bonaꞌi to faga lugefa enalapusa fi emi-lata nehana bonaꞌi to faga fagalo bonaꞌi yaꞌma yaꞌiyanasana lite minelata hiꞌahana asagaꞌi yege yegetoga enalinohi hepaꞌani logoꞌa hiti nagami hefunugu kala efahi logoloto niꞌinagu yaꞌma minalabe luto luꞌehinamo niꞌibe. Yanasanauba yaꞌma filiseꞌnamofihi napa 2 lolo nohibe.

Yelusale hepaꞌi yuhufa huto hilibe9 To agelo 7 enali lapeꞌanigu bagaꞌa hiti gumiꞌi hose

nasana 7 bai tago liꞌahana enalitogati moneuba nanitogaoto ma luto lu nimiꞌehina: Obo. Huꞌmamofihi sipisipinalaꞌamofihi leꞌmo emilana aꞌi kelepilube. 10 Ya lutolulago Sikalafuꞌuba komopaꞌnigu tito neleꞌmoto nohigo

Page 59: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 21:11 59 HUTO HILINA KA 21:18kosa yatama moneto yaꞌma agelouba neleꞌmoto tito hep-aꞌi sipi, Yelusale hepaꞌmo yaꞌma kokulumagu Huꞌmau no-hinagati nolimigo nelepigo bu goꞌohuna. 11Huꞌmamofihisekele mamuꞌa hiti fana mehaꞌalo besa besa lago hep-aꞌmofihi bulo kefahi sipi mone minaꞌa tito minoꞌehinagiꞌa yasipa efahi ya suhi huto okabaꞌauba biya nonuhunagami suhi huto besa lago minoꞌehina. 12 Efahaꞌa gegisasipi yatama nohi hepaꞌi leꞌmo bego huto minoꞌehinagegisamofihi kasihaꞌa 12 minoꞌehina. To kasihaꞌalo yaꞌmaagelo 12 enali kaba hite mineꞌahana. To kasihaꞌalo yaꞌmaIsilaeli bonaꞌmagihi nagaꞌi 12 enali enigiꞌani yaꞌma mon-ekomoneko fayahi keyetemeleꞌahana niꞌigo bu goꞌohube.13 Yege notinaꞌaga kasihi loegi monegi to mone kegiꞌakasihi ana huto loegi monegi to mone kegiꞌa kasihi anahuto loegi monegi to yege noliminaꞌaga ana huto kasihiloegi monegi niꞌibe. 14 Ana gegisamofihi efaha lukesaꞌayaꞌma 12 mino bego huꞌehina. To lukesaꞌa 12 yanamofihigupilo Huꞌmamofihi sipisipi nalaꞌamofihi aposolo bonaꞌa12 enigiꞌani fayahi keyete malago niꞌibe.

15 Agelo ka mone luto lu nimiꞌehinauba aiꞌya fatusamone golitu lolo hiꞌahana liloto minoꞌehina. Yatu yaꞌmanohi hepaꞌi to kasihaꞌa to gegisaꞌa molo babeyafa huseꞌ-naloti yaꞌma molo legege hilubeꞌmu hibe. 16 Ana hepaꞌ-mofihi folagahaꞌa to sopaꞌa yaꞌma moneko legege hutoniꞌibe. To ageloubamone kegiꞌa fatusaꞌaloti li molo legegehuto bu goꞌohuna yaꞌma 2200 kilomita ya huto niꞌibe. Toyofohi tubuseꞌa to lugaꞌaga to yatamalo tiꞌehinaꞌa yaꞌmamoneko legege huto niꞌibe. 17 To agelouba gegisa beligiꞌehinaꞌalomolo legege higo 66mita ya suhi huto niꞌigobonaꞌmagita molo legege huseꞌna liꞌohuta ya suhi hutoagelouba liꞌohuto molo legege higo bu goꞌohuna yabe.18 Nohi hepaꞌmofihi gegisaꞌa yaꞌma okohona efahi giꞌayasipa efatotiko bego higo minoꞌehina. To ana hepaꞌ-

Page 60: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 21:19 60 HUTO HILINA KA 21:24mofihi yaꞌma goli efahi gapo gapo suhi huto besa besalananatu lolo hite malago minoꞌehina. 19 Nohi hepaꞌ-mofihi efaha lukesaꞌa yaꞌma efahi minaꞌa tito minoꞌehinafato fatoꞌmofihi leꞌmo ho tiꞌahana lukesamofihi napa 1yaꞌma okohona efahi giꞌa yasipa kefatu lolo hiꞌahana. Tolukesa napa 2 yaꞌma sitaha efahi giꞌa safaiya kefatu lolohiꞌahana. Lukesa napa 3 yaꞌma koholi efahi giꞌa agatekefatu lolo hiꞌahana. Lukesa napa 4 yaꞌma kifiyaꞌnalagoefahi giꞌa emalali kefatu lolo hiꞌahana. 20 Lukesa napa5 yaꞌma golanogo efahi giꞌa onikisi kefatu lolo hiꞌahana.Lukesa napa 6 yaꞌma safa efahi giꞌa konilia kefatu lolo hiꞌa-hana. Lukesa napa 7 yaꞌma kala efahi satuna giꞌa kilisolaitikefatu lolo hiꞌahana. Lukesa napa 8 yaꞌma kifiyaꞌnalo-goꞌna efahi giꞌa belilo kefatu lolo hiꞌahana. Lukesa napa 9yaꞌma fuleꞌnafa satu legi huto efahi giꞌa topasi kefatu lolohiꞌahana. Lukesa napa 10 yaꞌma kifi suhi huto efahi giꞌakilisopelesi kefatu lolo hiꞌahana. Lukesa napa 11 yaꞌmaokohonamekufiꞌi ya suhi hina efahi giꞌa yasini kefatu lolohiꞌahana. To lukesa napa 12 yaꞌma safa yuhusa efahi giꞌaametisi kefatu lolo hiꞌahana. 21 To kasihaꞌa 12 pesesuꞌikoholi minaꞌa tito niꞌinaꞌaloko 12 yaꞌaloti lolo hiꞌahana.Kasihi moneko moneko yaꞌma pesesuꞌi sipiꞌalotiko lolohiꞌahana. Nohi hepaꞌmofihi kapoꞌa yaꞌma goli efahi balabala tuto ya suhi nohinaꞌalotiko lolo hago gapo gapoꞌi yasuhi huto besa loto minoꞌehina.

22 Nani bu go bati huto bu gose huto hina sipi mononohi yaꞌma maga nohi hepatoga meniꞌigo bu goꞌohuna.Sipi bo Huꞌma amuyaꞌa hiti enebe ligiꞌehina bo ai tosipisipi nalaꞌa hiti yaꞌma etali mono lolo huto nehaꞌibe.23To ana hepato ikahi yegemofihi fana mehaꞌauba fi besalalina foyaꞌa meniꞌibe. Huꞌmamofihi sekele mamuꞌa hitifana mehaꞌauba fi besa lalinaꞌmu yabe. To ai sipisipinalaꞌauba libiꞌi lolo huloto minalubeꞌmu hibe. 24 Noto

Page 61: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 21:25 61 HUTO HILINA KA 22:3noto bonaꞌi enali ana hepaꞌmofihi fana mehaꞌagu bilaela hilanaꞌmu yabe. To noto noto enigihiti bonaꞌi enalisekele mamuꞌanimofihi nasana minaꞌa ana hepatogagoyaꞌma lelite bibi hiluneꞌmu habe. 25 Ana hepaꞌi yaꞌmasinihi gito goꞌi luto mone mehilinaꞌmu yabe. Ya huꞌehi-naya ana hepaꞌmofihi kasihaꞌa yaꞌma fuligaha suhi hutohokolo huloto minalinaꞌmu yabe. 26 Noto noto bonaꞌienali sekele mamuꞌamofihi nasana minaꞌa tito niꞌina fitufo heꞌmigo limo ito limiꞌehinana ana hepatoga lelitehenetilanaꞌmu yabe. 27 Kolo tanana mone yaꞌma anagutito mefalalinaꞌmu yabe. To bonaꞌi moneꞌamagi enubuyanohina nasana mone lilana to faga faga lite nehilanaꞌaenali ana hepalugu tite meminalanaꞌmu yabe. EnigiꞌaniHuꞌmamofihi sipisipi nalaꞌauba bati hiꞌahanaꞌa minobaminoba hise bonaꞌmagihi enigiꞌani bukugu koyo moloꞌe-hina bonaꞌi enaliꞌanisigo bite henetilanaꞌmu yabe.

221 To agelo ai mino kosaba huse nagamiꞌi napaꞌa biya

nonuhu suhi mone nelepigo bu goꞌohuna. Yaꞌma buꞌagili gili huto niꞌina to Huꞌma to sipisipi nalaꞌa etalisekele mamuꞌa hiti kefa hisa mahaꞌalugati yaꞌma nagamiꞌinobuto, 2 hepaꞌmofihi kapo folaganugu nomobina. Tonagamiꞌi luga luga amuya moloto oto minolatanamofihiyafalo nohina yamofihi legeyaꞌa bonaꞌi nelenogo gufaꞌaniminoba minoba huseꞌna yaꞌma suhi huto fato fatoꞌmolegeyaꞌa 12 ikahi goꞌi lu etana lu etana kanalo legeyaꞌahoto luyaꞌi lolata nohibe. Noto noto bonaꞌmagi anayafamofihi hayaꞌa yaꞌma gufaꞌanilo felete minete batihiluneꞌmu habe. 3 Ana hepato yaꞌma Huꞌmamofihi gumihoꞌehina bo mone metilinaꞌmu yabe.

Huꞌma ai to sipisipi nalaꞌa etali sekele mamuꞌa hiti kefahisa huto hulenogo bonaꞌa kele keleꞌamagi enali agoya

Page 62: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 22:4 62 HUTO HILINA KA 22:10hi etete minalanaꞌmu yabe. 4 To enali okabaꞌa be geleteminalanaꞌmu yabe. To giꞌamofihi fayahaꞌa enogobisalohuto huto minalubeꞌmu hibe. 5 To ana hepato yaꞌmametepu mone meilubeꞌmu hibe. To libiꞌafi to yegemofihifana mehaꞌa yamofihi foyaꞌa mone huto mehilubeꞌmuhibe. Henaꞌmube? Sipi Bo, Huꞌma aiꞌa yaꞌma fana mehaꞌaepinogo minalanaꞌmu yabe. To hepaꞌi afoꞌafu enali enigi-hiti bo kaba hise foya lelite mineme bite minalanaꞌmuyabe.

Yesu i behe huto alinamofihi kaꞌa6 To agelouba ma luto lu nimiꞌehina: Kaga yaꞌma

lamanaꞌa nolugo uleꞌale nohinamofihi niꞌibe. Sipi Bo,Huꞌma ai Sikalafuꞌa yaꞌma lu enabagalo enabagalo nohinabonaꞌi noepilata bo aiꞌa yaꞌma ageloꞌa ho lifigo kele kelebonaꞌa lenaliꞌi kanaꞌa yatama mehuꞌehinogo huto hilibeluto luꞌehina nasana lamanaꞌa yabe luto lu epito kelepugobu nogane.

7Yesu aiꞌa ma luto nolina: Kehelibo. Nani meleꞌisi foiyalenalitoga bilubeꞌmu nohube. To moneꞌa lenali bukuguyaꞌma suguna ka huto hilinaꞌa mone koyoto moloꞌehi-namo yaꞌma keheli emise hite kaba hite lite minalanaenali yaꞌma enegelo biluneꞌmu habe.

8 Nani Yonita anaꞌina silagaꞌi yaꞌma bu goto kehelitoli su hoꞌohuna. Keheli su holotoꞌni agelouba anaꞌinayaꞌma nelepiꞌehina ai gigusaꞌaluga buto lipito nalapusafi emilubeꞌmu nohugo 9 aiꞌa: Oꞌe, luto ya mehubo lutolu nimiꞌehina. Nani kalalukafita nohube. To kalukagihika leliꞌali nehana bomagihi enalaluꞌanifita nohuto to foy-aꞌani ana huto noluna bo nohube. To yaꞌma bukugu kagakeheliba keheliba hite neminanaꞌa enali enalaluꞌnifitanohube. Kai Huꞌmamofihi aiꞌago yaꞌma lipito kalapusafi emibo. 10 Ya luto luloto ma luto lu nimiꞌehina: Kaibuku mamofihi huto hilina suguna kaꞌa yaꞌma li fala

Page 63: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 22:11 63 HUTO HILINA KA 22:17mekibo. Kaga yaꞌma lamanaꞌa kolo hilina kanaꞌa aloꞌihupamone huto nohinagi lu yege hobo. 11Ya huꞌehinaꞌmufoipa nasana lilata nehanaꞌa enali lilete nehilabe. Tokomopaꞌani kolo tenogo enali minalune lite mine litebite minalabe. To mono kagu fotogo hite minalune liteminalanaꞌamagi yaꞌma fotogo hite minete mine lite biteminalabe. To biye bonaꞌi enali minalune lite yaꞌma biyeꞌimine lite bite minalabe.

12 Yesu ma luto luꞌehina: Kehelibo. Nani meleꞌisibilunaꞌmu yabe. Butoꞌni yaꞌma mone kegiꞌa nonaꞌa pasoto lepilube luto lito bilubeꞌmu hube. Bonaꞌmagi lolohite melete hiꞌahanamofihi mone kegiꞌa li legege hutoleꞌmo eto eto huto epilunaꞌmu yabe. 13 Nani kohe totoalihi moloto munuhaꞌa to hapaꞌa hapi filatana to li suholatanamofihi afoꞌafitamo nohube.

14 Guketeꞌani okala hite gulu gulu guꞌani leꞌmo batibati nehana bonaꞌmagi kumu kehelugo lagaꞌni nebesilatanohibe. Enali yaꞌma lu epinogoꞌni uleꞌale huto minolatayafamofihi legeyaꞌa nelete minobaminoba nehanaꞌamag-ihi yaꞌma epinogoꞌni nalabe to yaꞌma nohi hepaꞌmofihikasinugu tilabe. 15 Nohi hepaꞌi nosipetoga ema mi-nalanaꞌa enali kolo tanana liꞌahanaꞌa to nalisalo bonaꞌi tomokolo bonaꞌi to enoho fililata bonaꞌi to lugefa nasanaloenalapusa fi emiꞌahana bonaꞌi to fagalo bonaꞌi hiti enalifoyati bati huto niꞌibe lite faga lilete komopaꞌanigu li sib-ina nehanaꞌa yaꞌma enali asagaꞌi fegutoga minalanaꞌmuyabe. Enali hepalugu metilanaꞌmu yabe.

16 Nani Yesuita yaꞌma ageloꞌni ho lifinogo ai yaꞌmabonaꞌni li gehesamu li gehesamu lenaliꞌi yaꞌma kagaꞌa luyege hoto lu lepilibe. Nani yaꞌma Tebitihi tataꞌagihi to aiꞌanagaꞌi nohube. To goꞌi lilubeꞌmu nohigo sonofiꞌi ofuꞌyahifana mehaꞌa nohube luto luꞌehina.

17 Huꞌmamofihi Sikalafuꞌa to ai sipisipi nalaꞌamofihi li-haꞌa hiti: Kai obo, lilete nelaꞌibe. To lugaꞌamagi kaꞌa yaꞌma

Page 64: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

HUTO HILINA KA 22:18 64 HUTO HILINA KA 22:21kehelilete ana hite ma lite lilabe: Kai obo. Lugaꞌamagiminoba minoba nasanamofihi nagami kumu noepesino-gomo magati ete hefite nalabe. Enali nalune litemo etemagati nagamiꞌi minaꞌa meniꞌina, faꞌmene nalabe luto:Nanitoga alo, luto Yesu ya luꞌehina.

Yoniu bu enogo su hoꞌehina kaꞌa18 Yaꞌma bukugo suguna ka fayahi koyoto moloꞌehina

yaꞌma leka sete kehelilana bonaꞌi nani yatai lusiga lipotinoepube: Lugaꞌamagi enaliꞌani enegekesa kehelite kamone hiti molo emilana enali yaꞌma Huꞌmau silaga gumihose nasana bukugu fayahi koyoto mologo niꞌina analomolo emite megeꞌi malalibe. 19 To lugaꞌamagi enalibukugu suguna ka huto hilinaꞌmu yaꞌmamone lu laga hiteheꞌmilana bonaꞌi enalitoga Huꞌma uleꞌale huto minobaminoba yafamofihi legeyaꞌa moneꞌa mo si epalalinaꞌmu,to nohi hepaꞌi lamanaꞌa enali metilanaꞌmu yabe. Ananasanamofihi kaꞌa yaꞌma bukugu koyoto mologo niꞌibe.

20Kaꞌa huto huꞌehina yaꞌma lusiga lulata bo aiꞌama lutonolibe: Lamaꞌnaka. Lenalitoga maꞌasi alubeꞌmu nohube.Lamaꞌnaka. Sipi Boti, Yesuo. Kai obo.

21 Sipi Boti Yesuhi leheꞌmoseꞌnaꞌa lenalitoga minomoloto mineno.

Page 65: HUTOHILINAKA Yonihialihaꞌayabelutoluetotolu … a luga luga a ya ma goli kefahi logogu loloto lo ginigininolinayasuhihutomino ehina. Tonogo asipi ya managami ilisahiyasuhihutohuhulutomino

65Ka Lamana'a Mono'i Lu Mu Tifi'ehina Ka Yabe

The New Testament in the Benabena Language of Papua New GuineaNupela Testamen long tokples Benabena

copyright © 1982 Wycliffe Bible Translators, Inc.Language: Bena-bena (Benabena)Translation by: Wycliffe Bible TranslatorsThis translation is made available to you under the terms of the Creative CommonsAttribution-Noncommercial-No Derivatives license 4.0.Youmay share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format,provided that:

You include the above copyright and source information.You do not sell this work for a profit.You do not change any of the words or punctuation of the Scriptures.

Pictures includedwith Scriptures and other documents on this site are licensed just forusewith those Scriptures and documents. For other uses, please contact the respectivecopyright owners.2012-09-26PDF generated using Haiola and XeLaTeX on 12Mar 2019 from source files dated 5Mar2019429cb299-5ab9-51c4-8857-9de5c72f8388