Hulki Cevizoğlu - İşgal ve Direniş

8/2/2019 Hulki Cevizolu - gal ve Direni

1/379

NOT : Koyu yazlar yazarn vurgulamalar. Renkliler d-zenleyene aittir.


2/379


3/379

HULK CEVZOLU

PROFESYONEL YAAMI:Gazeteci-TV program yapmcs Hulki Cevizolu, A.. S i-

yasal Bilgiler Fakltesi'nde "Siyaset Bilimi" lisans ve "letmec i-lik" yksek lisansn tamamlad. 1981'de gazetecilie baladHrriyet'te aralksz 8 yl altktan sonra eitli basn kurulula-rnda muhabir ve ynetici olarak grev yapt. 1994'te balad"Ceviz Kabuu" programn Kanaltrk'te srdryor. HulkiCevizolu'nun programlar yksek retimde baz derslerde in-celenmekte ve baz doktora tezlerinde kaynak oluturmaktadr.31 adet kitab bulunan Cevizolu'nun verilen dller arasndankabul ettii 100' akn dl bulunmaktadr.

DLLER:

Verilen dller arasnda Hulki Cevizolu'nun kabul ettiibaz dller: TV Haber Program Dalnda "Yln Yldz" (YldzTeknik ni.-2006); Yln lkeli ve Onurlu Gazetecisi dl (Cum-huriyet ni.-2005); En yi Tartma Program dl (KabataErkek Lisesi); 2005 Yl Televizyon Program Yapmcs dl(Trk Ocaklar Tekirda b.-2005); En Baarl Tartma Prog-ram dl (Gaziosmanpaa ni.-2005); Mlkiyeliler Onur dl(A. ni. SBF.-2005); Yln Ke Yazar (nn ni.-2005); Top-lumsal Sorumluluk Medya Baar dl (Frat ni.-2005); YlnKemalist TV. Program (Uluslararas Kbrs ni. -2005); Yln En

yi Tartma Program (zel Radyo ve Televizyon YaynclarDernei-2005); Yln Kuvacs (internetajans.com-2004); En Ba-arl Ulusal Tartma Program (Trkiye Kamu-Sen Giresun b.-2004); Yln Tartma Program (stek Bilge Kaan Okullar-2004); TV Haber Program Dalnda Yln Sembol (zel SembolI..O.-2004); lkeli Gazeteci dl (Sivas Cumhuriyet ni. Ata-trk Dnce ve Trk Dili Topluluklar-2004); En yi TartmaProgram (KKTCGirne Amerikan ni.-2004); En Beenilen Tar-

tma Program (Maltepe ni.-2004); En yi Tartma Programc-s (Trk Ocaklar Trabzon b.-2004); En iyi Tartma Programc-


4/379

s (13 iletiim Fakltesi Dekannn zel dl-2004) (Trkiye'delk); En yi Tartma Program (Polis Akademisi-2004); En yiTartma Program (Uluda ni Uluslararas likiler Topluluu -2004); Yln Atatrks (Atatrk Dnce Dernei, D. b. -

2004); Yln TV Program (Nide niversitesi -2004); Yln Tar-tma Program (Trk Eitim-Sen-2004); Yln En yi TartmaProgram (zel Radyo ve Televizyon Yaynclar Dernei-2004);En Beenilen TV. Program Yapmcs (K.T.. iletme ve Eko-nomi Kulbr2003); Yln Tartma Program (.. Diplomasi Ku-lb-2003); En yi Haber Programcs (Gazi ni. Uluslararaslikiler Aratrma Topluluu-2003); Ulusal Televizyon Ak Otu-rum ve Sylei dalnda 2002 Ylnn En Baarl letiimcisi (Se l-uk ni. letiim Fakltesi-2003); Basn Onur dl (Cumhuri-yeti Genlik Platformu-2003); Ziyad Nemli Byk dl (Trab-zon Gazeteciler Cemiyeti-2003); Trk Dnyas'na Hizmet dl(Trk Dnyas Yazarlar ve Sanatlar Vakf-TRKSAV-2003); Enok izlenen Tartma Program (H,. Bes. Ve Diy. Kulb2002); En Beenilen TV Program Yapmcs (B.. letme veEkonomi Kulb-2002); Yln En yi Aratrma Program (. ,Bilgisayar Kulb-2002); Ak Oturum Dalnda 2001 Ylnn EnBaarl letiimcisi (Seluk ni. letiim Fakltesi -2002); 2002

Karaman Trk Dili dl (Karaman Valilii -2002); En yi Haberve Tartma Program (A.. Hukuk Fakltesi Birleik HukukularKulb-2002); Medyann En yileri, 2001 Yl En yi TartmaProgram (zel Radyo ve Televizyon Yaynclar Dernei-2002);En Beenilen Tartma Program (M.. letiim Fakltesi -2001); Aratrma dalnda 2000 Ylnn Biliimcisi (I.. Bilgisayar Kul-b-2001); Baar dl (Aydn Gaz. Cem.-2001); Trk Kltrneve Sosyal Hayatna Hizmet Eden TV Prog. dl(Trk Ocaklar-

2000); Televizyon Sylei dalnda 1999'un Baarl letiimcisi(I.. letiim Fakltesi-1999); Gazetecilik dalnda Yln Altn Adam dl (Anadolu Basn Birlii-1999); Televizyon Syleidalnda 1998'ln Baarl letiimcisi (I..letiim Fakltesi -1998);1998 Sedat Simavi Televizyon dl (T.Gazeteciler Cemiyeti -1999); Medyada Hogr dl (.Kale Onsekiz Mart ni.-1998); Televizyon Sylei dalnda 1997'nin Baarl letiimcisi(I.. letiim Fakltesi-1997); Yln Gazetecisi (Gazeteciler Ce-miyeti-1997) (Tm Medya iinde yalnzca tek kiiye verilen dl);Jri zel dl (Dou And. Gaz. Cem.-1997); TV Tartma da-lnda Yln Televizyoncusu (T.Yazarlar Birlii-1997); Cengiz


5/379

Polatkan dl (RTGD-1997); Haber dalnda Yln Gazetecisi(GD-1987); Haber dalnda Yln Gazetecisi (GD-1986).

KTAPLARI:

galve Direni (1919 ve Bugn) (2007, 1. Bask 30.000 Adet), Ey Trk stikbalininEvld! (2006, 4. Bask 26.000 Adet)',Btn Kaleler Zaptedilmedi (Attil lhan'la Birka Saat) (2006,18. Bask), Ya Sev, Ya Sevr (Bir Gafletin Bymesi) (2006, 15.Bask), Masonluk ve Rotaryenlik (2005, 9. Bask), TarihTrkler'de Balar (2005, 5. Bask), Trk Olmak (2005, 4.Bask),Vatikan (Bat'dan Gelen Tehlike) (2005, 1. Bask 10.000 Adet),

Misyonerlik ve Siyasal Hristiyanlk (2005, 1. Bask 10.000 Adet),Trkiye ve Trke zerine Oynanan Oyunlar (2004), Uzayllar-dan Vahiyler! (2003), Taze Yaz Kokusu (2003, 2. Bask), Ameri-ka'nn Krfez Sava (2003, 2. Bask), Altn ve Suikast (Bergamave Alman Vakflar Olay) (2003, 2. Bask), 28 ubat: Bir Hk-met Nasl Devrildi (2003, 3.Bask), Kur'an ifrecilerine CevaplarEdip Yksel :"pe At" (2002, 9. Bask), Trke badet (2002, 3.Bask), Szmn z (Oulcan Cevizolu'nun Resimleriyle)(2002), Yaar Nuri ztrk'e Soruyorum (2002, 2. Bask), YaknZamanlar Tarihi (2001), Generalinden 28 ubat tira-f:"Postmodern Darbe" (2001), Eekli Ktphaneci (2000), Nur-culuk-(1999), Lider Troyka (1999), zelletirme (1998, 3. Bask),Yaar Nuri ztrk (1998), Vicdanmz Yastk Yapp Yatyoruz(1998), eyhler, Mritler ve Yalanc Peygamberler (1997), DnBugn ile 68'liler (1997), Ceviz Kabuu (1996, 2. Bask), Mis-yon (1987).

v


6/379


7/379


8/379

NSZ YERNE

21. YZYILIN BAINDA GENEL DURUMDn' "okuyoruz.." Bugn' "yayoruz!.."

Dn;

Hkmet ciz, haysiyetsiz ve korkakt!..

Devlet iten ve dtan kertilmeye allyordu..

Yabanc memurlar ve ajanlar yurdun her yannda faali-yette idi!..

Bir "lider" aranyordu!..

"Demiryollar bizim deildi!

Kmr, ehir klar ve sular, rhtmlar, limanlar bizimdeildi!

'Bu memleketin size ait olduunu sylyorsunuz. Neniz

var bu topraklarda?' deseler, z canmz ve camilerimizi gste-rebilirdik!

Deil bankamz, bankalarda alan Trk memuru yoktu!

talyan, Battan, 1. Dnya Harbi ve Kurtulu Sava sra-snda i ve dtahriklerle irili ufakl60 kadar isyan olmutu!

Padiah, halife, vezirler ve paalar millete ihanet etmi-lerdi!

Nice edebiyatlar, airler halka svm lerdi!.." [1]

"lkenin genel durumu ve grn" yleydi.

Mustafa Kemal anlatyor:

1 Atay, Falih Rfk, "Bir Gece Karanlnda di", Kemalizm (Atatrk

/ksnn Bayraklaan Addr) Dergisi, Trkiye Kemalistler Tekilt'nn


9/379

"1919 yl Maysnn 19'uncu gn Samsun'a ktm. l-kenin genel durumu ve grnyledir:

Osmanl Devletinin iinde bulunduu grup, 1.Dnya Sa-vanda yenilmi, Osmanl Ordusu her tarafta zedelenmi, art-

lar ar bir atekesanlamas imzalanm. Byk Sava'n uzunyllan boyunca millet yorgun ve fakir bir durumda. (...) Saltanatve hilfet makamnda oturan Vahdettin soysuzlam, ahsnve bir de tahtn koruyabileceini hayal ettii alaka tedbirleraratrmakta. Damat Ferit Paa'nn bakanlndaki hkmetciz, haysiyetsiz ve korkak. Yalnz padiah n iradesine boyunemekte ve onunla birlikte kendilerini koruyabilecekleri herhangibir duruma raz.

Ordunun elinden silhlar ve cephanesi alnm ve aln-makta...

tilfDevletleri, atekes anlamasnn hkmlerine uyma-y gerekli bulmuyorlar. Birer bahane ile tilf donanmalar ve as-kerleri stanbul'da. Adana ili Franszlar, Urfa, Mara,Ayntap(Gaziantep) ngilizlertarafndan igal edilmi. Antalya veKonya'da talyan askeri birlikleri, Merzifon ve Samsun'da ngilizaskerleri bulunuyor. Her tarafta yabanc subay ve memurlarile zel ajanlar faaliyette. Nihayet, konumamza balangolarak aldmz tarihten drt gn nce, 15 Mays 1919'da, tilfDevletleri'nin uygun bulmas ile Yunanordusu da zmir'e kart-lyor.

Bundun baka, memleketin her taraf nda Hristiyan azn-lklar gizli veya aktan aa kendi zel emel ve maksatlarngerekletirmeye, devleti bir an nce kertmeye alyorlar.

Sonradan elde edilen gvenilir bilgi ve belgelerle iyice an-lalmtr ki, stanbul Rum Patrikhanesi'nde kurulan MavriMira Hey'eti illerde eteler kurmak ve idare etmek, gsteri top-lantlar ve propagandalar yaptrmakla megul. (...y[2]

Bugn, 2000'li yllarn balar..

"Mtareke dnemi'ne geri dndk.

2

Nutuk(Kemal Atatrk) (1919-1927), Bugnk Dille Yayna Hazrlayan:Prof. Dr. Zeynep Korkmaz, Atatrk Kltr, Dil ve Tarih Yksek Kurumu,Atatrk Aratrma Merkezi Yayn, Ankara, 2000, s.1.


10/379

Falih Rfk Atay'n szyle, "Size alt olduunu syledii-miz bu memlekette", bize ait hibir ey kalmyor!.. Topraklarmzve bankalarmz yabanclara satlyor; her trl ulam ve haber-leme sistemimiz yabanclarn denetimi altna giriyor; limanlar-

mz bizim olmaktan kyor; dev iletiim irketlerimiz (kablolu vekablosuz telefon irketlerimiz, Trk Telekom, tm cep telefonuirketleri) yabanclarn eline geiyor; televizyon, radyo ve gaze-teleri yabanc paras sat n alyor; Sevr hortlatlyor; ABD ve ABdestekli Krt isyanlar karlyor; madenlerimiz satlyor; hayatdamarlarmz Dicle ve Frat nehirlerinin denetimi uluslararasyabanclar ynetimine brak lmak zere; szde Trk(!) kimi ede-biyat, air ve yazarlar Trkle, Trk bayrana, ulusal mar-mza ve dinimize svyor; bizi almayacaklarn kesinlikle ve de-falarca aklayan AB'ye hayli yelik uruna ulusal egemenlii-mizi para para elden kar yoruz; sava nedeni olarak akla-nan krmzizgilerimiz birer birer yok oluyor, "mttefikimiz"(!)ABD Kuzey Irak'ta (Sleymaniye'de) "Trk askerinin banauval" geiriyor; Trkiye'de (Adana'da) incirlik ss'nde TrkBinba, yine Amerikan askerleri taraf ndan "kelepeleniyor";resmi ziyaretle Yunanistan'a giden askerlerimizin odas na girenYunanllar Trk bayran yrtyor, zerine irkin yazlar yaz-

yor; Genelkurmay Bakannn resmi davetlisi olarak Trkiye'yegelen Yunanistan Genelkurmay Bakan, "ekmenik" (evrensel)olduunda srar eden Fener Rum Patrii Bartholemeos'un elinipyor [3]; Trk yurdu KKTC'yi kendi elimizle Rumlar'a teslimediyoruz; Bat Trakya'daki (Yunanistan'daki) soydalarmzTrkler ile Irak'taki soydalarmz Trkmenler'e sahip kamyo-ruz; ve,

Kan uykularnda ihanetleri gryoruz!..

Mustafa Kemal dn "Bamszlk benim karakterimdir"diyordu, bugn "lkenin bamszl AB'ye teslim edildi";

Mustafa Kemal dn "Egemenlik kaytsz artsz mille-tindir" diyordu, bugn "Milli egemenlik Brksel'e devredildi";

Mustafa Kemal dn "Milleti kurtaracak, yine milletin

3

Bu askeri olaylarn yaand tarihlerde Trk Ordusu'nun banda Orge-neral Hilmi zkk vard. Org. zkk, 30 Austos 2006'da sresi dolduuiin emekli oldu.-HC


11/379

kendi iradesi ve azmidir. Manda kabul edilemez" diyordu, bu-gn "Kurtulu iin ABD ve AB mandas kabul edildi";

Mustafa Kemal dn "Ne mutlu Trk'm diyene" diyordu,bugn "Trkiyeliyiz" diye barmak "adalk" (!) diye yutturu-

luyor;Mustafa Kemal dn "Ulus devleti" kurmutu, bugn MT

Mstear bile "Ulus devlet tehdit altnda" demek zorunda kal-d.[4]

Mustafa Kemal'in her sznn inenmesinin ardndakineden, AB'nin uzun zamandr "Kemalizm'den vazgein, Kema-lizm ABnnde engeldir"dayatmas idi.

Bu srete KKK (Kara Kuvvetleri Komutanl) Birlik Ar-masndan (yaygn deyimle brvesinden) Atatrk'n resmi -karld!..[5](Youn tepkiler zerine karar geri alnd!.)

Cumhurbakan Ahmet Necdet Sezer, 2000'li yllarn ba-larnda yaanan bu sreci ankaya Kk'nde u szlerle zet-ledi!:

"Cumhuriyet'in kurtulu ve kurulu dneminden sonraki

en zor dnem!.."[6]

Szmz ok, belgemiz var..

imdi tarihi baa saryor

ve hikyemizi batan alyoruz

Hulki Cevizolu

4Milli istihbarat Tekilat Mstear Emre Taner'in 80. yl nedeniyle yaptaklama. Baknz: www.mit.gov.tr/basin32.html,5 Ocak 2007; ve HrriyetGazetesi, 6 Ocak 2007, 8.1, manet.5Yenia Gazetesi, 8 Kasm 2005, s.1, srmanet.

610.Cumhurbakan Ahmet Necdet Sezerin, ankaya Kk'ndeki 29 Ekim

(2006) Cumhuriyet Bayram kabulnde(resepsiyonunda) benim sorumaverdii yant. Baknz: Cevizolu, Hulki, "Ant Trkiye'ye de Dikecekler?,Yenia Gazetesi, stanbul, 31 Ekim 2006, s.8. (Bu aklama srasnda

yanmda Takvim Gazetesi Ankara Temsilcisi ve yazar Mehmet etinglevard. O da buszleri 30 Ekim 2006 tarihli Takvim Gazetesi'nde yaynlad.)-HC
http://www.mit.gov.tr/basin32.htmlhttp://www.mit.gov.tr/basin32.htmlhttp://www.mit.gov.tr/basin32.html


12/379

Ankara, 12 ubat 2007[7]

7

Bu kitabn sadece "yazm" tam tamna bir yl srd. Bylece, ortalamaher gne bir sayfa dm oldu!.. Kitab yazabilmek iin, Kanaltrk Televiz-yonu'ndaki ana haber sunuculuunu bile brakmay gze aldm. Yazar vearatrrken saysz geceler sabahladm ve gnn masna ok tanklkettim. Birok kiinin "biliyoruz" dedii bilgileri en salam kaynaklardan ara-trdm ve belgeledim. niversitelerde ya da gnlk tartmalarda genlerekaynaklk edecek bir belgesel-tarih eseri yazdma inanyorum. Bu eserhem bugn, hem de yarnlar iin kalc bir belge nitelii tayor. Belgelenen"yaadmz olaylar" ise, 26 yllk gazeteciliim boyunca verdiim "toplumu

aydnlatma" mcadelesinin bo olmadn kantlyor. Byle bir esere imzaatmaktan mutluyum. Ama en byk mutluluum, bu eserimin kalc ve lkeapnda yaygn olduunu grmek olacaktr.-Hulki Cevizolu.


13/379

"Asm'n nesli... diyordum ya... nesilmi gerek;te inetmedi namusunu, inetmeyecek."

Mehmet Akif Ersoy1[8]

PINARLI AL... htiyat Zabiti Hattatolu Mustafa Efendianlatyor [9]: Birgn, bizim birlie "Takviye Balkesir gnlllerigeldi" denildi. Gittim. 120 kiiydiler. Hemen hemen hepsi tandk-t. Sarldk, hasret giderdik. Balarnda da o zamanlar Balkesir-'in nl kabadayspnarl Ali vard. Ali, sancaktar olmu. T-fei apraz asm, sancan zerinde de srma ile "Karesi G-nllleri" yazdrmt. Kabadayl gene elden brakmam, as-kerlikte pek ho olmamasna ramen, bilene kamasn sallan-drmt. Beni grr grmez yanma geldi:

"Kumandan efendi, biz buraya beklemeye gelmedik! Hay-di dman basalm..."

"Burada her ey emirle olur. Hcuma sadece biz geer-sek, kendimizi gereksiz krdrrz. Hereyin bir zaman var."

"Peki yleyse, hcuma gemeden yarm saat nce bizesyle de, u srt antalarn emniyetli bir yere koyalm. ylerahat rahat dvelim!"

Ali haklyd. Srt antalar, askerin en kymetli eylerini ta-rd. amarlar, paralar, mektuplar, usturas, sigaras, ttnhep srt antalarnda olurdu. antalar kaybolduunda, askersknt ekerdi. ok hareketli zamanlarda, anta srtta muhare-beye girilirdi. HcumaYarm saat kala Aliye haberverdim. Ba-

lkesirlileri ald, siperleringerisinde bir vadide kayboldu. He-men gelirler sandm. Beklerim gelmezler... Beklerim gelmez-ler... Bir avua, "u bizim hemehrilere bir bak bakalm." de-dim. Gitti. Biraz sonra nde pnarl Ali, arkada arkadalarkp geldiler. ardm. Hepsi sslenmiler; hanmlarnn, nian-llarnn verdii ayrlk mendillerini kimi boynuna dolam, kimi

8Ersoy, Mehmet Akif, Safahat, Mill Eitim Bakanl Yayn: 2801, stanbul,

1996, s.431.9Ayhan, Aydn, anakkale... Ah! anakkale..., 2. Bask, ehitkale Yaync-

lk, zmir, Mays 2005, s.86-88.


14/379

alnna atm, kimi bileine sarmt. ou yakalarna artk ku-rumu gl veya karanfil takmt. Ali'ye sordum:

"Neden gekaldnz?'

"Komutan Bey, biraz sonra Cenab- Allah'n huzuruna-kacaz. Temizkalm dedik. Ola ki bir pislik bulamtr, diyeamarlarmz deitirdik. Abdest aldk. Biz buraya oynamayadeil, dne (savaa) geldik; bayrama geldik. Bugn bizim bay-rammz. Onun iin sslendik. Ayrlk hediyelerini taktk. Biraz-dan bayrammz var. Aman sen bize, hcumdan be dakikanceyine haber ver..."

Ali'nin bu szlerinden sonra byk bir sessizlik oldu...

Herkes kendi dnyasna dnm, dua ediyordu. Gzler yumulu,avular alm, sadece dudaklar kprdyordu. Saatime baktm.Ali'ye be dakika kaldn bildirdim. Birden bire ortalk kaynay-verdi. Hepsi birbirlerine sarlyor, pyor, hellleiyorlard.

"Utandrmayn ha!.. yi dvn ha!.. Gn bugndr...Anamz bizi bugn iin dourdu... Hakknz hell edin..."

Ksa sre sonra diler kenetli, snglerini takm, tfekle-rinin dipiklerine parmaklarn geirircesine yapm blk h-cuma hazrd. Herkes lme hazrd.

"Hcuuum!..." deyince sanki siperler sarslverdi. Hepsi,"Allah... Allah!"diye dmann iine bir haner gibi daldlar. D-vtk... Dvtk... Dvtk... Akama doru sava durdu.Yanma birisi geldi, "Komutanm, pnarl Ali sanca vermi-yor..."dedi. Gittim, baktm. O yzyirmi kiiden, o gn on kiisa kalm. Ali de ehitler arasnda idi.

Ama sancayle bir kavram ki parmaklar kenetlenmi-ti. ekeyim, dedim olmad!..

Orada, Anafartalar'da top am aac vardr. O gn e-hit olanlar o aalarn arasna gmdk. Gmlen ehitlerin enzerine de Ali'yi sancana sararak yatrdm... Orada, Anafarta-lar'da am aalarnn altnda nice memleket evld, bu vatanakurban ko yiitler yatyor...

Bu Anafartalar'dan, bu ruhtan bir lke kt:Trkiye Cum-huriyeti!.


15/379

imdi, bu Cumhuriyet'i ve Mustafa Kemal'i y kmak iste-yenlere greyeni tehlikeler bir "paranoya", ruh ve dnce has-tal!..

Anafartalar'da kahramanlaan Mustafa Kemal, daha son-

ra Ulusal Kurtulu Sava ile destanlat.. Bu destann iindehainler de var: Yzlerine "Polyanna maskesi" takp; lke igaledilirken, "Sylentilere inanmayn" diyenler!.. Kendilerini "ba-rolde" grpte, "yabanclarn figran"olanlar...

imdi bu gereklere yolculuumuz balyor..

GAL BALIYOR... HALK SESS ZCE SEYRE-

DYOR..

15 Mays 1919 Perembe.. Atatrk 'n Samsun'akmasndan drt gn nce, gzel yurdumuzun incile-rinden zmir igal ediliyor. Halk sessiz ve zgn sey-rediyor. Kolordu Komutan Ali Nadir Paa'nn "muka-vemet edilmemesi" emri yznden Trk kuvvetleriklalarna ekildiler. ngiliz, Fransz, Yunan bahriye

silhendazlar (deniz piyadeleri) leden sonra, mev-kii mstahkemleri (savunma tesislerini), kaleleri igalediyorlar.

GNLERDEN BER zmir limannda toplanmakta olan ya-banc harp gemilerinden leden sonra bahriye silhendazlar(deniz piyadeleri). ndiler ve kentin eitli noktalarn igal ettiler.ngiliz birlikleri, Karaburun ve Uzunada tarafn, Fransz kuvvet-leri Urla ve Foalar', Yunan mfrezeleri de Yenikale'yi kontrolle-

ri altna ald.Halk sokaklara, kordon boyuna yaylarak sessizlik iinde

bu igali seyretti. Yllarca bu lkenin ekmeini yiyen, para kaza-nan ehirdeki Rumlar ise, enlikler yaptlar ve karaya kan Yu-nan silhendazlarn byk gsterilerle karladlar.

HKMET: " GALE NANMAYIN!"

HARBYE NAZIRI akir Paa, gnmzdeki "tes-l imiyeti ler" gibi, "Bu gibi ayialara (sylentilere)


16/379

ehemmiyet vermeyin" aklamasn yapyor!.

SABAH SAATLERNDE, 17.Kolordu Kumandan Ali NadirPaa, Harbiye Nezareti'ne (Savunma Bakanl 'na) telgraf ekti.Komutann telgrafndan anlaldna gre, resmi igal, stanbul

Hkmeti tarafndan komutana bildirilmedi. Yunan gal Komu-tan ise, son dakikada tebligatta bulundu. Buna ramen, Hk-metten bilgi verilmedii iin, komutan kararsz.

galcilerle "ibirlii" iindeki stanbul Hkmeti3[10], kendiordusunun komutann aldatyor. Komutan da, basiretsiz ve al-danma eiliminde.

Ali Nadir Paa, telgrafnda, "halktan duyduklarna daya-

narak", yle diyor:"Halk arasndaki ayialara (sylentilere) gre, zmirin

Yunan ktalar tarafndan igal edilecei yahut Yunanistan'dandaha evvel zmire getirilmi bulunan Yunan Kzlhaekiplerinin,el altndan yerli Rumlar'dan tekil edip silahlandrd kuvvetlertarafndan, ieriden igalaltna alnaca ihtimali vardr."

Komutan, igal karsnda nasl hareket edeceini Bakan-la sorarak, ok acele emir bekliyor. Fakat, Harbiye Nezaretizmiri savunacak olan komutana hibir cevap vermiyor!

O srada, Midilli limannda bekleyen Averof Zrhls'nda,Yunan 1. igal Tmeni Komutan Albay Zafiryo4[11], son nlemle-rini yazl emre dkyordu:

"Trk mukavemetine (direniine) imkan brakmamak iinzmir'in etraf sratle abluka (kuatma) altna alnacaktr.Yaban-c unsurlarn kent iinde kargaalkkarmalarna imkan brakl-

mayacaktr. Kent iinde meydana gelecek direnileri krmak iin,Trk ve Rum mahalleleri birbirlerinden tecrit edilecektir."

10 "stanbul Hkmeti" sz kimi zaman genel bir ifade olup; mtareke

koullarnda (4 yl 21 gnlk srete), 11 kez kurulan hkmetleri (srasy laAhmet zzet Paa, Ahmet Tevfik Paa, Ali Rza Paa, Salih Hulusi Paa, Ahmet Tevfik Paa ve Damat Ferit Paa) anlatmaktadr. (Merdanolu,

Hsn, Ulusal Kurtulu Sreci ve Kuvayi Milliye, mit Yaynclk, Ankara,2006, s.90.)11

Zafiriu ya da Zafiru olarak da yazlan ad Zafiryo olarak okunuyor.-HC.


17/379

galin plan, sabah saatlerinde Amiral Kaltorp'un bakan-lnda yaplan bir toplantda kararlatrlm ve saat 00.00'da,Kolordu Kumandan Ali Nadir Paa ile Vali Kambur zzet'e birnota ile igal tebli edilmiti.

Kolordu kumandan, igal notasn alr almaz, bu kez telg-raf makinesinin bana geti, Bbl ve Harbiye Nazr akirPaa ile konumaya alt. Harbiye Nazr akir Paa, morsalfabesinin banda cevap veriyor:

"igal vukuuna dair Babli'ye verilmi bir malumat (bilgi)yoktur Amiralin bu teklifi (igale, "teklif diyor!),Mtarekeartlarhkmleri icabndan olmakla, muvafakat edilmesi (=uyulmas)lzumu tabiidir."

"Efendim, bunun bir Yunan igaline yol aacasrarla-yialar vardr."

"Bu gibiayialara (=sylentilere) ehemmiyet vermeyiniz!"

GECE YARISINA yaklarken, ngiliz Akdeniz Filosu Ko-mutan Amiral Kaltorp (Calthorpe) ikinci notas n (mzik notasdeil, igal notas!) veriyor ve "esef verici olaylara meydan ve-rilmemesini"(!) istiyor:

"Mondros Mtarekenamesinin 7. maddesi gereince, tilafDevletleri namna, zmir Yunan askeri birlikleri tarafndan galolunacaktr.Bu karar Babli'ye de bildirilmitir. karma kuvvet-leri yarn (15 Mays 1919) saat 08.00'de zmire ulaacaklardr.Yunan deniz silahl mfrezeleri, saat 07.00'den itibaren iskeleleriigal edecektir. Esef verici olaylara meydan vermemek zere,Osmanl ktalar, bulunduklar mahallerde kalmaldr. Bir ngiliz

deniz piyade mfrezesi tarafndan igal edilecek olan Telgrafha-nede, sansr edilmek kaydyla, resmi muhaberata msaade edi-lecektir. Yunan askeri makamlarnn emirlerini bekleyin."

zmirin karsndaki Midilli adasndaki 1.Yunan Tmeni,sabaha karzmir'e hareket ediyor. gal balyor!..

"deme saati gelmiti !"5[12]

12

Bu sz, Beler (ngiltere, Fransa, talya, Yunanistan ve ABD) toplantsnakatlan Fransz Babakan Klemenso'ya (Clemenceau) ait. "Beler Toplan-ts", Trkiye'yi Sevr'e gtren Paris'teki toplantlar idi.


18/379

ZMR'DEK TRK KOMUTAN Ali Nadir Paa ise, emrin-deki birliklere u talimat veriyor!:

"zmir mstahkem mevkii tahkimat blgesi, bugn le-den sonra tilf Devletleri ktalar tarafndan igal edilecektir.

Toplar ve dier her trl harp malzemesi bu ktalara teslim edi-lecektir. Bu blgelerdeki komutanlar, subaylar ve erler, esef ve-rici olaylarn olmamas iin(!) garnizonlarndankmayacaklar vebu blge dnda ve gerilerinde toplanacaklar, kolorduca verile-cek emre gre hareket eyleyeceklerdir. Bu igal esnasnda kati-yen kar konmayacak, igale gelecek itilf mfrezelerine gere-ken kolaylklar gsterilecektir."

Bu emri veren komutan daha sonra, Yunanl bir igaltemeninden tokat yiyeceini bilmiyordu!.. Kolordu emri nedeniy-le, Trk birlikleri igalden hemen nce sessizce ekiliyor ve d-zenli hibir atma olmuyor. Ordu "tek kurun atmadan" zmirigalcilere teslim ediliyor!..

Bugn bile pek ok insan, zmir'i yalnzca Yunanllar'nigal ettiinin propagandasn yapyor. Oysa, zmire kanlarnbanda ngiliz, Fransz ve talyanlar geliyor. Bu lkeler,Yunanllar' ileri srerek, onlara "igal taeronluu" yaptryor.Kendileri, tpk Irak igalinde olduu gibi, geriden idare etmeyitercih ediyor. Gryoruz ki, neredeyse 100 yl nceki taktik deayn. Bugn yaptklar hi de srpriz deil.

AMERKAN BASINI:

"TRKYE: SONUN BALANGICI"

zmirin igali, Amerika Birleik Devletleri'nin (ABD) tarihboyunca Trklere hangi gzle baktnn da bir gstergesi vedahas "tarihi bir belgesi" oldu.

18 Mays 1919 tarihli The New York Times gazetesi,"Trkiye: Sonun Balangc" bal altnda"Trkler'e Anadolu'dakk bir blge brak labileceini"yaz yordu:

"zmirin igali; Asya ve Avrupa Trkiyesi'nin her tarafndamanda ynetimlerinin kurulmas ve Trkiye Devleti'nin bamsz


19/379

bir imparatorluk olarak varl nn ortadan kaldrlmas yolundaatlan ilk admdr. Halen stanbul'da bulunan Trk Sultan'naBursa ve civarnda kk bir blgenin braklaca tahmin edil-mektedir.

(...) Ayn kaynaktan verilen bir dier habere gre, AvrupaTrkiyesi iki blme ayrlarak bir blm Yunanistan'a verilecek,dier blm ise uluslararasbir devlet haline getirilecektir, stan-bul ve evresini kapsamn alacak olan bu ikinci blmn Ameri-ka Birleik Devletleri mandas altnda ynetilmesi ngrlmekte-dir."6[13]

"MASA BAINDA KAYBETMEK" deyiminin de, "TrkeTrkpropagandas"ya da "derin devletin psikolojik savann(!)

rn" olmadn da,yine Amerikan basn 1919 ylnda belge-leniyordu.

The New York Times, bu haberin yaynndan bir gn n-ce,17 Mays tarihli basksnda, "zmir Trkler'in Elinden Alnd"ve "Hesaplama Gn Yaklayor" balklar ile unlar yazyor-du:

"Paris'ten gelen son haberlere gre, yaknda mzalanacak

antlamalarla Avrupa'daki Trk hkimiyetinin son kalntlar datemizlenmi olacaktr.

(...)

zmir ve evresindeki bu kuvvet yna, Trkler'e masabanda kabul ettirilen bar artlarnn uygulanmasna geild i-indedoabilecek tepkilere kar bir tedbir niteliindedir."7[14]

Bugnolduu gibi yaklak 100 yl nce de, Avrupa "Trk

adn tarihten silmek" ve her trl hilelerle boyunduruk altnaalmak iin "masa banda" oyunlar oynuyordu.

Trklerin "iini bitirmek" in, Yunanllar "son 750 ylnen byk frsatn(!) yakalamt. Amerikan basnnn iki yl sonra(1921'de) vurgulayaca bu tarihi aratrdmzda, karmzaMiryokefalon Sava kyor Trkler'in 1071'de Anadolu'ya giri-

13

Ulagay, Osman, Amerikan Basnnda Trk Kurtulu Sava, zel Yayn,stanbul, Mart 1974, s.47.14

Ulagay, Osman, a.g.e., s.46.


20/379

inden 100 yl gibi ok ksa bir zaman sonra, "Trkler'i Anadolu'-dan atmak"isteyen "Hallar"adndaki Avrupa'nn Birlii,bozgu-na uramt.8[15]

TRKLER'N KEHANET olduunu belki u anda duyu-

yorsunuz.. zmir'in igaline giden srecin balarnda (3 Kasm1918), Amerikan basnnda bir "okuyucu mektubu" yaynland.

The New York Times'n "Trkler'in Kehaneti Dorulanyor"balkl haberinde bu okuyucunun (M.M.Housepian) mektubunayer verildi:

"Trkler'in en parlak devirlerinde sylenmi olan khincebir szde Evveli am, ahri am' (En nce am, en sonra da

am) denir. Yzyllardan beri azdan aza yaylarak en craTrk kyndeki, en cahil Trk kylsnn bile dilinden dme-yen bu kehnet artk gereklemekzeredir.

Gnmzden 500 yl kadarnce Seluk Tatarlar diye ad-landrlan barbar bir kavim, Anadolu topraklarna saldrm ve iekimelerle zayf dm Bizans mparatorluu'nun kuyusunukazmaya balamt. Uzun mcadeleler sonucunda mparatorlu-un bakenti stanbul ehri de, barbar Trkler'in eline gemiti.

Ancak bu zaferlerden hibiri kutsal yerlere bir geit saylanam-'n alnmas kadar sevindirmemiti Trkler'i.

Trkler, (...) savunma ynnden en emin blge olarakgneyi grdklerinden, 'am elden giderse, biz de biteriz'anla-mna gelen bu sz sylemilerdir. Bu kehneti savuranlarn ilerigrl olduklarnaphe yoktur. (...)

Bu gelimelerden sonra, dnyann en verimli blgelerin-

15Miryokefalon Sava: "Bizansllar, Hallarla ibirlii yapp Bat Anadolu'da baz

yerleri ele geirmilerdi. Hatta Trkler'i Anadolu'dan karabilecekleri umuduna bilekaplmlard. Bizans imparatoru, bu amaca ulamak iin gl bir ordu hazrlad.Trk ordusu ile Bizans ordusu Eirdir Gl civarnda Miryokefalon (Kumdanl) deni-len yerde savat. Bizans ordusu yenildi.(1176). Bizansllar bu yenilgiden sonra,Trkler'i Anadolu'dan atma dncesinin hayal olduunu anladlar. MiryokefalonZaferi, Anadolu'nun Trk yurduolduunu ve hep byle kalacan kesinletir-di." (Sosyal Bilgiler-6 lkretim Ders Kitab; Yazarlar: ennver, Karabulut, Kesim,Turgut Ercan, Kkbaycan, Uslu ve Akay, Milli Eitim Bakanl Yaynlar, 3. Bask

stanbul 2005; s.74.) (Kaynak olarak bir "lkretim kitabm" almamn amac biranlamda, ocukluumuzda rendiimiz tarihimizi ne yazk ki byynce unuttu-umuzu vurgulamaktr.- HC)


21/379

den birini 500 yldr igal ederek, bu blgelerde katliam ve ya-madan baka hibir ey yapmayan bu vahi insanlara kimseninyardm elini uzatacan sanmyoruz. Byle bir yardma kalkankimse, yanl ata oynam olacaktr. nk Trkler'in dnya s i-

yaset tarihindeki sayfalar kapanmak zeredir."9[16]

Oysa, Gandhi'nin ifadesiyle, "ld sanlan Trkler, cena-

ze trenleri iin hazrlanan tabutlarn, katillerinin balarna gei-recek"10[17] idi..

"Amerikal okuyucunun"(!) mektubunu incelediimizde,sper bir okuyucu ile karlayoruz!.. Bu okuyucu, hem ok bil-gili, hem de gelecei gryor. Hem, stratejik analizler yap yor.Hem, Trkler'e srekli hakaret ederek, Amerikan derin devleti-nin psikolojik savan uyguluyor!.. Hem, Trkler'e yardmaklndan geireceklere gzda veriyor. Hem, smrgeci eylemve igallerini masum gsteriyor!.-

AMERKAN "DERN DEVLET" byle bir "okuyucuya" sa-hip olmak iin neler vermez ki!.. Bugnk Amerikan ve Trkmedyasn okurken, bunlar unutmamalyz...

Bu mektubu yaynlayan The New York Times, 4 yl sonra

(Aralk1922'de) yazar W.L.Westermann11[18]

imzasyla bir itiraftabulunacakt:

"Bat'ya kar duyulan tepkiyi yaratmakta bizim de pay-mz olduu bir gerektir. Siyasi ve ekonomik yaylma(=smrgeleme)12[19]yntemlerimizin zaman zaman korkun ve pervasz niteliklere brnmesi, Batnn kt bir grnt yarat-masna yardm etmitir. Bat smrclnn kt etkileri y-znden misyonerlerimizin sulanm olmas zc bir olaydr.

Biz misyonerlerimizin, kendi iradeleri dnda meydana gelen buitibar kaybn, ksa zamanda gidererek yararl faaliyetlerine yen i-

16

Ulagay, Osman, a.g.e., s.30.17

zakman, Turgut, u lgn Trkler, 49. Basm, Bilgi Yaynevi, Ankara, Austos2005, s.659.18

Hem okuyucunun, hem de yazarn soyad "sahte olacak" kadar anlaml-

HC.19Kitaptaki bu ve bundan sonraki (=) iaretli tm Trkeletirmeler bana

ait.- HC.


22/379

den balamak frsatna kavuacaklarna inanyoruz."13[20]

ZMR'DE D RENNCES MTNG

Maatlk'ta (Musevi Mezarlnda) dn toplananbinlerce vatanda, gali protesto etti. "Yunanistanyerine Amerika, ngiltere, talya bizi gal etsin" s-tekleri ortaya knca genler, "silahl direni" hazr-lna girdi..

Bata Harbiye Nazr akir Paa olmak zere stanbulHkmeti, "igal sylentilerine inanmayn!" derken, gali haberalan "halk" tepki koymaya balad. galden hemen nce, dngece, Maatlk denen blgede (Maatlk=Musevi Mezarl) b-yk bir miting yapld. Binlerce Trk, zmirin Yunanistanailhakn heyecanlkonumalarla reddetti.

Genler aralarndan bir grubu temsilci seerek, TrkOca'nda toplant yapt. Hkmetin tutumunu renmek iin dezmir Valisi izzet Bey'e heyet gnderilmesini kararlatrdlar.

Heyete yz vermeyen Vali izzet, "Her eyi Sadrazam

Damat Ferit Paa'ya yazdm. Cevap bekliyorum"dedi.lkenin hkmetinden bile are gelmeyeceini anlayan

genler yeniden Trk Oca'nda toplandlar, ilerinden bir ksm,"Yunan igalini protesto edelim. Amerika temsilciliine giderek,Yunanistan yerine Amerika, ngiltere, Fransa ya da talyanlarnigal etmesini talep edelim!"deyince, ounluk byk tepki gs-terdi:

"Efendiler, silhtan baka bizi mdafaa edecek vastayoktur!"

Toplantda bulunan Damat Ferit yanls, Ali Kemal'in etkinolduu Hrriyet ve tilaf Frkasndan, Msavat Gazetesi sahibiavukat Sadk Bey, iddetle itiraz etti:

"Olmaz, olmaz. Memleketi yangn yerine veririz"

Ayn tepkiyi, lkeyi korumakla ykml bir komutan da

gsteriyordu... "Silahl direni" balatmak iin silh isteyen20

Ulagay, Osman, a.g.e., s.228.


23/379

genler, baz subaylarla konumu, onlar da bu istei KolorduKomutan Nadir Paa'ya iletmiti. Onun da tepkisi yle olmutu:

"Silhl greceimiz her kimseyi Divan- Harbe yollayaca-m!"

TRK GENC VE TRK MLLET! ..

LKE adm adm igal ediliyor, Mondros Mtarekesi'nibahane eden lkenin valisi ve kolordu komutan, "silahl dire-ni" balatmak isteyen genleri, askeri mahkemeye vermekletehdit ediyor; ordunun garnizondan dar kmamasn emredi-yorlard!..

Bu gnleri yaayan, hznn iinde hisseden MustafaKemal, gerekli dersi karmt. 14 yl sonra, 5 ubat 1933'dekiBursa Nutku'nda, genlere bugn iin de ok anlaml mesajnverecekti.

BURSA NUTKU

Trk genci, devrimlerin ve

Cumhuriyetin sahibi ve bekisidir. Bun-larn gereine, doruluuna herkestenok inanmtr. Rejimi vs devrimleribenimsemitir. Bunlar zayf dreceken kk ya da en byk bir kprt vebir hareket duydu mu "Bu memleketinpolisi vardr, jandarmas vardr, ordusuvardr, adalet rgt vardr" demeye-

cektir. Hemen mdahale edecektir.Elle, tala, sopa ve silahla; nesi varsaonunla kendi eserini koruyacaktr.

Polis gelecektir; asl sulularbrakp, sulu diye onu yakalayacaktr.Gen, "Polis henz devrim ve Cum-huriyetin polisi deildir" diye dne-cek, ama asla yalvarmayacaktr. Mah-

keme onu yarglayacaktr. Yine d-necek; "Demek adliyeyi de dzeltmek,


24/379

rejime gre dzenlemek gerek!,."

Onu hapse atacaklar. Yasal yol-larla itirazlarn yapmakla beraber; ba-na, babakana ve Meclis'e telgraflar

yadrp, haksz ve susuz olduu iintahliyesine al lmasn, kayrlmasnistemeyecek.Diyecek ki, "Ben inanvekanaatimin gereini yaptm. Mdahaleve eylemimde haklym. Eer burayahaksz olarak gelmisem, bu hakszlmeydana getiren neden ve etkenleridzeltmek de benim grevimdir,"

te benim anladm Trk Gen-ci ve Trk Genlii!..

Mustafa Kemal, Sivas'ta, kendi yaynlad ve yazd ra-de-i Milliye Gazetesi'nde de Trk genci ve milleti iin u gereihaykryordu:

"Trk Milleti ykselmek ve ilerlemek iin manda-ya(smrgecilie) deil, bir para bar bir para sakinlie muh-tatr.

Trk kylsalkandr.

Trk genci zekidir.

Trk topra feyyazdr(ok verimlidir).

Trk Devleti dili diline, dini dinine uymayan uluslar -dardan kkrtlp, cesaretlendirilmesine karn yine de- eithaklar vererek yzyllarca adaletle ynetmitir.

Trk Devleti mcadelede sabrl ve deneyimlidir.14[21] Trk

21Metnin aslnda "Trk Devleti mderridir" diyor. Ancak, byle bir szc

hibir yerde bulamadm, bulamadk. Osmanl arivi ve Osmanlca uzmanla-

r, mderri" ile "mderrib" szcklerinin yaz/nn ayn olduunu, bugnkalfabeye evirirken yanllk yaplm olabileceini ve mderrib'in de "cenk-te sabrl" ve "deneyimli" anlamlarna geldiini akladlar.-HC


25/379

milleti bugnk hareketi ile olgunluunu(rtn) kantlamtr.

Trkler sadr ve uygardr ve yaayacak, ykselecek veok fazla ykselecektir."15[22]

GELMELER zerine, Mdafaa-i Hukuk-u OsmaniyeCemiyeti kurucular, halk uyandrmak iin bir miting dzenlen-mesini kararlatrd.

Karar alnd zaman saat 21.00 sular idi. Vakit gecikmi-ti. Buna ramen, vatann kurtarma azmindeki yurtseverler, ulu-sal gler canla hola almaya devam ediyordu. Anadolu Mat-baas'nda bastrlan miting duyurular, Trk mahallelerinde da-vullar alnarak datlmaya baland. Ayn saatlerde, Rumlar'n

Amaltiya Matbaas'nda da, Albay Ztfiryo'nun"zmirHalkna galBildirisi" baslyordu!

Reddi lhak temsilcileri "igale Direni Bildirilerini" halkadattlar:

"EY BEDBAHT TRK!

Wilson (ABD Bakan Thomas Woodrow Wilson) prensip-leri ad altnda, senin hakkn gasp ediliyor, namusun ineniyor.

Buralarda Rum'un ok olduu ve Trklerin Yunan'a iltiha-kn memnuniyetle kabul edecei sylendi. Bunun neticesi olarakgzel memleket Yunan'a verildi.

MD SANA SORUYORUZ:

RUM SENDEN DAHA MI OKTUR?..

YUNAN HKMYETN KABULE TARAFTAR MISIN?..

Artk kendini gster... Btn kardelerin Maatlktadr.Oraya yzbinlerce toplan ve byk ounluunu orada btndnyaya gster.

lan ve ispat et...

Burada zengin, fakir, lim, cahil yok. Fakat Yunan hki-

22

rade-i Milliye Gazetesi, 2 Terini Evvel1335 (2 Ekim 1919), Numara:5,

s.3. (Alnt yaptm kaynak: rade-i Milliye, Sivas Kongresi'nin 83. yldn-mnde -2002- Sivas Valilii tarafndan yaplan Trke bask.)(Trke'letirme bana ait.-HC)


26/379

miyetini istemeyen bir kitle-i kaahire (byk ounluk) var.

Bu, sana den en byk vazifedir. Geri kalma! Hsranve pimanlk fayda vermez. Binlerle, yzbinlerle Maatlk'a kove Heyet-i Milliye'nin emrine itaat et!

mza: Reddi ilhak Heyeti Milliyesi"16[23]

Gece ge vakitte toplanan mitingdeki konumaclar, Yu-nan igaline kar "silhl mukavemetten" baka are kalmad-n dile getirdiler. Ancak, aresizlik yle bir boyuttayd ki, "BiziYunan igal etmesin de,Dierleri igal etsin" diye bir heyet de,limana giderek itilaf Devletleri temsilcileri grmek istemek zo-runda kald. Limandaki sava gemileri se, zaten mitingin yapl-

d Musevi Mezarln ldaklarla tarayarak, Ne olup bittiinigrmeye alyordu. Yerli Rumlar da, mitinge szmlar, oradakikonumalar YUNAN Konsolosluuna ihbar ediyordu.

Reddi lhak Heyeti Milliyesi, igale saatler kala (14 Mays1919 gecesi) btn illere (vilyetlere), sancak, kaza ve nahiyebelediye bakanlklarna acil telgraflar ekti, "imdat" lklarnnkart bu yardm telgraflarnda, protestolar dzenlenmesi ve"vatan ordusuna katlm" ars da yaplyordu:

"zmir ve evresi Yunan'a ilhak edilip, egemenlii altnagiriyor, igal balad. zmir ve ona bal yerler tmyle ayakta veheyecanda. zmir son ve tarihi gnlerini yayor. Son imdadmzsizin gstereceiniz yardma baldr. Mitingler, telgraflarla heryere bavurunuz ve vatan ordusuna katlmaya hazrlannz. Ol-gunluk ve sakinlii son derece koruyarak, kimsenin incinmeme-sine zen ve dikkat ediniz.17[24]

VENZELOS: " GALE DAVET ED LDK

Yunanistan Babakan Venizelos, zmir'i igal

23Gner, Zeki; Kabata, Orhan; Mill Mcadele Dnemi Beyannameleri ve

Basn, Atatrk Kltr, Dil ve Tarih Yksek Kurumu Trk Tarih Kurumu Ya-ynlar, Say:38, Ankara, 1990, s.77.24

Selvi, Haluk, Yrd. Do.Dr., Mill Mcadele'de Erzurum (1918-1923), Ata-trk Kltr, Dil ve Tarih Yksek Kurumu Atatrk Aratrma Merkezi Yayn,Ankara, 2000, s.73. (Trkeletirme bana ait.- HC)


27/379

etmeleri iin, kendilerini, "Avrupa'nn birleik lkele-rinin grevlendirdiini aklyor. Amerikan sava gemileri de igale katlyor.

Trkiye'nin igalinin gerekesi, Osmanl mparatorluu'-

nun 1. Dnya Sava'n kaybetmesi deildi. nk, ".. Dman-larn gc, devleti yok olmaya mahkum edecek boyutta deildi.Bunun en byk kant, ayn savata bizimle birlikte ortak kadereboyun een Almanya ve Bulgaristan'n silahszlandrlmasnaramen, igal edilmemesi,bamsz birer devlet olarak varl nsrdrmesi idi. Almanlar' n bir kar topran dman ineme-mi, Bulgaristan'n btn kayb ise Makedonya'daki toprannelinden alnmas olmu ama Bulgaristan Bulgarlar'n elinde kal-

mt."18[25]

ZMR'DEK RUMLAR, artk ihaneti gizlemiyor, bunu mut-luluk biiminde da vuruyordu. Bu lkenin koynunda beslenenzmirli Rumlar, hem igal kuvvetlerini karlamak iin enliklerdzenliyor, hem de "gal mjdesini"(!) resmi azlardan duy-mak iin sabrszlanyorlard.

Yunanistan Konsolosluu da, saat 14.00'deMetropolithane'de (Patrikhaneye bal bina) olaanst toplantdzenledi. Toplantya, kavaslar (elilik grevlileri), papazlar,Rum ve Yunanl gazeteciler, dncemaatler ve mahalle heyetleriarld. Metropolit Hrisostomos ve Anadolu'nun YunanistanBabakan. bapapazlar, Yunan ordularn karlamak ve "takdisetmek" iin derin bir sevin iindeydiler.

Konsolosluktan gelip, hzlca salona girdi. Heyecandan tit-riyordu. Metropolit (Patrik'ten sonra gelen din adam )

Hrisostomos, alamaya balad, insanlar birbirini kucaklaya-rak kutlamaya devam ediyordu. Mavridus, uultuyu susturdu veYunanistan Babakan Venizelos'un "igal bildirisini" okumayabalad:

"Yunanistan, zmiri igal etmek zere, Bar Konferanstarafndangrevlendirildi. Yzyllardr beklenen hedefimiz ger-25

"Harekt- Milliyenin Esbab(=Nedeni)", rade-i Milliye Gazetesi, Pazar:

18 Zilhicce 1337 ve 14 Eyll Sene 1335 (14 Eyll 1919), Numara:1, 8.1.(Sivas Kongresi'nin 83. yldnmnde -2002- Sivas Valilii tarafndan yap-lan Latin alfabeli bask.) (Trkeletirme bana ait.-HC)


28/379

eklemitir.

Milletimiz idrak ederler ki, bu karar, Konferans idareedenlerin vicdannda Enosis'in, zmirin Yunanistan'a ilhaknnyer bulmasndan sonra verilmitir. Balkan Harbi'ne kadar ayn

boyunduruk altnda esir bulunduum iin, bugn, Kk AsyalRum kalplerinin ne derece sevin duygularyla dolu olacan iyihissediyorum.

Duygularn aa vurulmasn nleyecek deilim. Fakatbu gsterileri, ahali arasnda, vatanda unsurlarn hibirine karhusumet ve hakaret mahiyetini almayacana eminim. Aksineolarak fazla sevin, gsteri, dier unsurlara kar kardelik hisle-ri gstermekle e anlaml olmaldr. talyan unsuruna zellikledikkat gsterilmelidir. zmir'in Yunan igali hususunda talyannda diermttefiklere katlmas, gz nne alnmaldr.

Yunanl Kk Asyadan(zmire 'Yunanl Kk Asya' di-yor!) ricamn, faydasz kalmayacan ve zmiri kendisine 'lhya-y Milli ncil'ini' getirmek suretiyleyak nda ziyaret edebileceimimit ederim.

ELEFTEROS VENZELOS"

Bildirideki szler, tarihe kayt dmek iin propagandaamalyd. Hem lkemizin ok nemli bir blgesini igal ediyor,hem de Trk halknn tepkisinin kendilerine ynelmemesi iinsevinci ll(!) tutmaya alyorlard. Sanki, ABD'nin Irak' i-galinde dnya televizyonlarna yansyan, Amerikan bayraklarnnheykellere aslp, sonra yok edilmesi olaynceden yaanyordu.

Nitekim,Yunan igal tmenlerinin gelmesi ile birlikle yerliRum ahali de toplu bir yama ve katliama giriti. Venizelos'undediigibi, "Yzyllardr bekledikleri hedefleri gereklemiti."

Amerikallar da geri kalmyor ve kopan bedenimizden birpara alabilmek iin Arizona adl zrhl sava gemisini zmir l i-manna demirliyorlard.

"MANDA" DEMEK, " GAL" DEMEKZMR'N GAL, bugn bize "mttefik" olarak gsterilen


29/379

ngiltere ve Amerika Birleik Devletleri tarafndan organize edil-di.

2-12 Mays tarihleri arasnda Paris'te toplanan YksekKonsey toplantsnda ngiliz Babakan Loyd Cor (Lloyd

George), zmir'i Yunanistan'n igal etmesini teklif etmi, ABDCumhurbakan Vilson (Wilson) ile Fransz Babakan Klemensoda (Clemenceau) kabul etmiti. talya bu gizli toplantda yoktu.Niin?.. Trkiye'yi dnd iin mi? Hayr. talya, Trkiye'yi"tek bana igali" planlyordu.Dierleri, "tek bana" deil, "hepbirlikte" igal etmeyi savunduu iin talya'y bu toplantya al-mamlard.

Bu yzden, ngiltere, ABD ve Fransa, emirlerinden k-mayacak daha gsz bir lkeyi, Yunanistan' kullanmay ye-lemilerdi.

Paris toplants uzun srd. Her gn saatlerce konuuldu,planlar yapld, komutanlar arlarak uygulamalar gzden gei-rildi, ne kan dnceler yleydi.

Lloyd George: "Venizelos'tan bir telgraf ald m. Anadolu'-da, talyanlar'la Trkler arasnda ibirlii olduu belirtiliyor. Trk-

ler, Yunanllar'a kar terr uygulamaya balam. Venizelosbizden, zmir limanna bir sava gemisi gndermemizi istiyor.Kendisi de Yunan sava gemisi gndermek iin izin istiyor."

...

Wilson: "talyanlar, Anadolu'ya gemilerini, talyan uyru-undaki korumak iin gnderdiklerini sylyor."

Lloyd George: "talyanlara bir ders vermeli. Geen gntalyanlar, bir manastrlarn korumak bahanesiyle Antalya'yaasker kardlar. Bunu izin vermeyeceimizi gstermek gerekir."

Lloyd George: "talyanlar Bulgaristan'a 30 bin asker yol-ladlar. Oysa, yalnzca bir tmen gndereceklerdi. Bylece, Bal-kanlar'da ezici bir stnlk saladlar. Anadolu'da da Marmarislimann igal ettiler. Burasn kmr istasyonu olarak kullana-caklarn sylyorlar. Antalya'dan Burdur ynne asker sevk edi-


30/379

yorlar... Trablus seferi srasnda da, hilelerini o kadar gzel giz-lemilerdi ki, btn dikkatimize ramen, kartmay olup bittiktensonra rendik. Bir gn fark edeceiz ki, talyanlar Anadolu'nunyarsn igal etmiler."

Lloyd George: "Amerikallar stanbul'u, Franszlar da Su-

riye'yi igal edeceklerdir. Yunanllar'n zmir'i gal etmelerineizin vermeliyiz. Orada katliam balamtr ve Yunan halkn ko-ruyacak da kimse yoktur. (Nasl, gnmzde ABD ve AB lkele-rinin Irak ve Afganistan igal bahaneleriyle ayn deil mi ).?

Vilson bana, Trklerarasnda Amerikan mandas lehindebir istek olduu bilgileri veriliyor. Ancak, Amerikan kamuoyununbuna raz olacan sanmyorum. nk, Amerika'da inanlmazlde Trkler'e kin beslenmektedir. Amerikan toplumunun kabuledebilecei ey, Trkler'e kar Ermeniler'in ya da baka bir mil-letin korunmas olabilir. (Yani, Trkler manday, himayeyi istesebile, Amerikallar ltfedip kabul buyurmuyor. Amerikan toplumubizi himayeyi kabul etmiyor!.. Ancak, bugn de ok sevdikleri

"Ermenileri koruyacaz" gerekesi ile, Amerikallar bizi korumakiin asker gnderebilirmi!!.. Atatrk, "manda kabul edilemez"derken, her trl kandrmacaya karkyor, onurumuzu da kur-taryordu.)Ancak, eer bize, stanbul'un ynetimi teslim ediliyor-sa, halkmz, bu kentin igalini de onaylar. nk bu kararla,stanbul Trklerin elinden alnm olacaktr. Fakat, itiraf ederimki, talya gibi kartrc bir kuvveti Anadolu'ya yerletirmek tehli-keli olacaktr."19[26]

26"Wilson Prensipleri" hakknda genel bilgi: ABD tarafndan

uWilson Prensipleri" ile ortaya atlan "elf determinasyon" (kendi kaderini

tayin hakk- HC) ilkesi, Osmanl bakiyesi aznlk ve uluslarn Trk topraklariinde hak ne srmelerine yol aacak gelimeleri ivmelendirmi ve ABDgrnte ak sylemese de, hibir zaman Atatrk'ten ve onun devrimle-rinden mutlu olmamt. 3u nedenle, Lozan Bar Anlamas'n imzalama-mt. Budnemde, ABD iindeki baskn sesler "Monroe Doktrininegeiisavunduklarndan "infirat politikas"olarak da bilinen "yalnzlk"politikasnn

seilmesi zerine Wilson, Birinci Dnya Sava'nda da baarl olamamt.(Evciolu, Kemal, Byk Ortadou Projesi, Umay Yaynlar, zmir, 2005,s.396.)


31/379

Wilson: "Mtareke koullarna gre, Trkler'in mukavemetetmemeleri gerekir. nk, Mtareke maddeleri, mttefiklerdenbiri iin nerede tehlike bulunuyorsa, oraya kuvvet gndermek

hakkn bize veriyor. Yunanistan da bir mttefiktir."

Venizelos: "Zaten zmir'de Yunan Krall'nn 30 bin va-tanda bulunmaktadr. ok iyi tandm Trk subaylar, eeremir alrlarsa, hibir direni gstermeyeceklerdir, zmirhalk ise,bize dosta yaklaacaktr!"

Venizelos: "Bat Anadolu'nun nfusu iinde Ege adalar-nn nfusu da dikkate alnmaldr. Eer byle hesaplanmazsa,bu blgelerdeki Yunan nfusu azalyor ve tamamen kayboluyor.Eer zmir'in gneyindeki blge Avrupa mandasna alnacaksa,bu manda yetkileri, hi olmazsa 10 yllna bize verilmelidir."

ZMR VAL SNE GRE, GAL HABERLER

"PARANOYA!"

ZMR VALS izzet ise, millkuvvetleri rgtleyip, direniibalatmak yerine, Trk gazetelerini yalanlama, halk tepkisizle-tirme ve (stanbul'daki) hkmete yaranma telandayd.

Ona gre, zmir'in igal edilecei haberleri "paranoya"idi!.. Herkes hayal gryor, bir tek o gerekleri sylyordu!..

Kyl Gazetesi'ne tekzip gnderiyor,"Baz kt niyetliler, zmir'in Yunanllar tarafndan igal

edilecei tarznda ayialar karmlardr. Tekzip olunur";

Islahat Gazetesi'ne demeler veriyordu,

"Sorduunuz konular, genel politikamz ilgilendirir ki, he-nz Avrupa'nn bu konuda kararlar belli deildir. Ama, kuvvetlezannediyorum ki, bu lke halkn bugn endieye sevk eden du-

rum, Bar Konferans'nda gndeme gelmeyecektir!"Valiye gre, bu haberleri karanlar "hayal" gryordu:


32/379

"Bunlarn nereden ktn bilmiyorum. Kukusuz, bu gibisylentileri art niyetli, zihinleri hayalet ile dolu birtak m insanlar,temiz ve saf insanlar kandrmak maksadyla yaymaktadr."

Ona gre, tpk bugnk Avrupa Birlii ve ABD gibi(!), Ba-

r Konferans, "cihan tanzim" ile urayordu. Yani, "dnyaydzenleme" ile. Bugnk adyla, "Yenidnya dzeni!"ile...

Ve bu, devletin valisi iin ok normaldi!.. Oysa, az sonra,kenti igal edilecek, katliama urayacak, namusu inenecek vezmir yaklacakt!..

Dnemin "Nevrotik Sindrellas" vali, Bar Konferans'nn"gayet adilne" karar almasn bekliyordu!:

"Bu dakikaya kadar, devletimizin menfaatlerine ayk r Av-rupa'ca hibir karar olmad gibi, alnacak kararn ters olaca-na ilikin de bir iaret (emare) mevcut deildir. Aksine, bizimemnun edecek iaretler vardr...

Tepesinde sallanan kl, az sonra, bal olduu sa k-lndan kurtulacak ve ensesine saplanacak olan vali; Trkiyeninigalini kararlatrmve son dzenlemeleri yapan gal Konfe-ransn (yasal ad Bar Konferans) savunuyordu. Tpk AvrupaBirliinin, imdi Trkiyeye yaptklarn gizleyen yneticiler gibi.Hayal dnyasnda yaayan (Sindrella) ve kendisini yabanclarabeendirme abasndaki (nevrotik) vali, bizi memnun edecekiaretlerin olduunu halka propaganda ediyordu!.. Lanet!..

MUSTAFA KEMAL, DAMAT FERT'LE YEMEK-TE...

Genelkurmay Bakan Mustafa Fevzi Paa, anibir emirle grevinden alnarak, yerine Cevat Paa ge-tirildi... Mustafa Kemal Paa, Samsun'a gitmeye hazr-lanyor... Trkler'i savunanlar grevden alnyor, Trkmahkemelerine Ermeni hakimler atanyor, Patrikhaneaztyor, Yunanistan "Rum nfus var" gerekesiylestanbul ve Edirne'yi de istiyor...

HARBYE NAZIRI(Savunma Bakan) akir Paa ile grayrlna den Genelkurmay Bakan Mustafa Fevzi Paa ani


33/379

bir emirle grevinden alnarak, yerine Tevfik Paa Hkmeti'ndeSavunma Bakanl yapan Cevdet Paa atand. Fevzi Paa, z-mir'in igaline kar "direni gsterilmesi" gerektiini savunuyor-du. Teslimiyet, her yere sindii iin, dmana kar en temel

grevini yapmak isteyen bir genelkurmay bakan bile artk g-revinde tutulmuyordu.

Avrupallar krmamak ve fkesini ekmemek iin, artkher trl rezalet yaplyordu.

Grevden alnan Mustafa Fevzi Paa, zmir Kolordu Ko-mutan Nadir Paa'ya verilen "silahlar teslim et, direni gster-me" emrine kar kyordu.

MUSTAFA KEMAL ise, bu arada, Nianta'nda Sadra-zam Damat Ferit Paa'nn evinde idi. zel toplantya, yeni ata-nan "teslimiyeti genelkurmay bakan" Cevat Paa da katlyor-du.

Yemekler yenmi, kenara ekilinmi, kahveler iiliyordu.Damat Ferit bir harita istedi, gelen harita zerinde konumayabalad:

"Paa, yeni grevinin mahiyeti nedir? Neler yapmak isti-yorsun?" 9. Ordu mfettiliine atanan Mustafa Kemal, "Efen-dim" dedi, "ngiliz raporlarna gre, Samsun ve havalisinde bazkarklklar varm. Biraz abartldr sanyorum... Yerinde ya-pacam inceleme ile bunlar hallederiz. imdiden isabetli birey syleyememekten korkarm." Teslimiyeti GenelkurmayBakan, hibir mit tamyordu: "Efendim, Paa tabii o mnt-kadaki kuvvete kumanda edecektir. Zaten nerede kuvvet kald ki?"

Mustafa Kemal, mfettilik yetkisi iinde "tm Dou ille-rindeki komutan ve valilere dorudan emir verme yetkisinin" deolmasn istiyordu. Kendisini stanbul'dan uzaklatrmak isteyenDamat Ferit, "yetkiyi alsa da emir verecei ordu kalmad" dn-cesiyle bu yetkiyi kendisine tan dlar.

Damat Ferit Paa'nn Nianta'ndaki konandan birliktekan Cevat (obanl) Paa, Tevikiye'ye doru yrrken, Mus-

tafa Kemal'e dnd:"Birey mi yapacaksn Kemal?"


34/379

"Evet Paam, birey yapacam!"

"Allah muvaffak etsin."

"Mutlaka muvaffak olacaz!"20[27]

Mustafa Kemal "kanatlarn rparak umaya hazrlananbir ku gibiydi!:

"Tarih banayle uygun koullar hazrlam ki, bakanlktankarken heyecandan dudaklarm srdm hatrlyorum. Kafesalm, nmde geni bir lem, kanatlarn rparak umayahazrlanan bir ku gibiydim."21[28]

(Mustafa Kemal'in, Nutuk'ta, "ciz, haysiyetsiz ve korkak"

dedii Hkmetin bandaki Damat Ferit ile yemekte bulumas,grevi gereiydi. Atatrk'le karlatrlamayacak rnekler ama,yine de hatrlatmakta yarar var. Yakn tarihimizde de, 12 Eyllhtillincesi Kenan Evren Paa, 28ubat post-modern darbesincesinde de smail Hakk Karaday Paa, iktidardan indirecek-leri politikaclar ile gryor, toplum nnde bir araya gelip,tokalayorlard.)

Mustafa Kemal, daha sonra Damat Ferit hakk nda dn-

dkleriniyle dile getirecekti:..ne yazkki stanbul'da, 300 milyon Mslman'n bugn

byk umutla bakt hilafet makamnda vatan, millet dmanbir hkmet iktidar mevkiinde duruyor. Damat Ferit Paa gibicahil, haris (=hrsl ), hodbin (=kibirli) bir hanedan mensubua-hs, yce saltanata maalesef leke olan bir millet haini, sabit fikir-leri ve hayvani inadyla vatan ve milleti, milletsiz saltanat olama-yaca iin, bu arada saltanat makamn da muhakkak bir uu-

ruma srklyor."22[29]

27 stiklal Harbi Gazetesi, 15 Mays 1919; Kocatrk, Utkan, Prof. Dr., Do-

umundan lmne Kadar Kaynakal Atatrk Gnl, Atatrk Kltr, Dilve Tarih Yksek Kurumu Atatrk Aratrma Merkezi Yayn, Ankara, 1999,s.127.28

ztrk, brahim Sadi, Ulusal Kurtulu Mcadelesine Kar Ayaklananlar-

Bakaldranlar, ATO Yayn, Ankara, Kasm 2005, s.529Atatrk'n Btn Eserleri, Cilt:4 (1919), Kaynak Yaynlar, stanbul, Ka-sm 2000, s.61.


35/379

Damat Ferit'i "ibirliki" yapan ngilizler de, aslnda farkldnmyordu. Damat Ferit'le Mustafa Kemal'i k yaslayan ngi-lizler, "Ferit Paa'nn siyaseti ancak Trkiye'nin blnmesine yolaar; Mustafa Kemal'inki ise en ktsyle, bamszlk ve toprak

btnl iin bir atlmdr" grndeydi.23[30]

Bu yzden deDamat Ferit'i karlar uranda "kullanmaya" devam ediyorlard .

30 ngiliz Devlet Arivleri, FO 371/4158/130700: stanbul'dan Londra'ya

yaz, 03.09.1920. Aktaran: Prof. Dr. Salhi R. Sonyel ("ngiliz BelgelerindeMilli Mcadele ve Mustafa Kemal Atatrk, 1919-1923"). Baknz: Dilek, Ze-

ki, 10 Kasm'larda Atatrk' Anmak ve Anlamak, 2. Bask, Atatrk Kltr,Dil ve Tarih Yksek Kurumu Atatrk Aratrma Merkezi Yayn, Ankara,2005, s.229.


36/379

MUSTAFA KEMAL K M-DR?

stikll Harbi Gazetesi, Mus-tafa Kemal'i okurlarna yle tant-yordu:

Dokuzuncu Ordu Mfettilii'-ne tayinedildiini bildirdiimiz Musta-fa Kemal Paa, mtarekenin imza-lanmasndan 13 gn sonra dnd-nde, bir basn toplants yaparak,devlet idaresi ile ilgili fikirlerini ak-lamt.

Minber Gazetesi, 19 Kasm1918 tarihli nshasnda, bu basn

toplantsn

verirken, Mustafa KemalPaa hakknda da unlar yazmtr:

"tiraf edelim ki, vatann emsa-lini yetitirmekte cmertlik gsterme-dii birka mstesna zekdan biri vehatt birincisi. Minber, Zaman ve Va-kit gazetelerinde beyanat neredilenKemal Paa'dr.

Milletin ve memleketin enziyde hayrhah evldndan olduuhalde, en az takdire mazhar olan yinekendisidir. Fakat kime kabahat bula-lm? Kendisi o kadar hretten ka-an, o derece mahviyetkrdr ki, Ana-fartalarn yegne mdafii ve stan-bul'un kurtarcs, mnhasran kendisi

olmasna ramen, bu hakikati pekok zaman ifa etmedi. Ve bu suret-


37/379

te, btn muvaffakiyetin an ve e-refleri, apulcularn inhisarc hissele-rine kaydedildi."

Minber gazetesi, Mustafa Ke-

mal Paa'y anlatan bu makalesini,ucmle ilesona erdirmiti:

"Herhalde istiklal-i vatan Mus-tafa Kemal Paa'dan byk hizmetlerbeklemekte hakldr."

Mustafa Kemal Paa, anak-kale savalar sras nda Anafartalar'-

da ngiliz karma birliklerini durdur-mu, stanbul'u korumutur.

Bundan sonra, Anadolu'nundousunda vazife alan Mustafa Ke-mal Paa, Bitlis ve Mu'u da d-mandan geri almtr. 2. ve 7. OrduKumandanlklarn da yapan Paa,Yldrm Ordular Grup Kumandanl-

na tayin edilmi, mtarekede, 31Ekim 1918'de, bu grubun lavedilme-si zerine stanbul'a dnmtr.


38/379

"Kuku edilmemek gerekir ki, Ermenikrm zerine sylenen szler geree uy-gun deildi. Tam tersine gney blgelerindeyabanc kuvvetlerce silahlandrlan Ermeni-

ler, koruyucularndan yz bularak bulunduk-lar yerlerdeki Mslmanlara saldrmaktaidiler, alma dncesiyle her yerde ac-maszca ldrme ve yok etm- yolunu tut-makta idiler."

Mustafa Kemal24[31]

SZDE TRK(!) HAN BAKAN:

"TRKYE'DE 800 B N ERMEN KATLEDL-D! . ."

BU GELMELER YAANIRKEN, Trk yurdunda Trkler"!

savunanlar grevlerinden alnyor, askeri mahkemelere bile Er-men i hkim atanabiliyor patrikhne aztyor, Yunanistan yeniigaller istiyordu.

Bugnde ermenisoykrm ddias"olarak karmza geti-rilen konu, o tarihte, "Ermeni mezalimi" olarak Trklerinnne konuyordu.25[32] Hain ve ibirliki Damat Ferit'in kendisi

31

Nutuk (Sylev), Gazi Mustafa Kemal Atatrk, Gnmz Diline eviripBasma Hazrlayan: Ord. Prof. Dr. Hfz Veldet Velidedeolu, ADD Yayn,Ankara, 2006, s. 191.32

Devlet arivlerindeki belgeler bugne de k tutuyor. Ermeni iddialarnbelgelerle yalanlayanlarn makalelerinin yaynlanmasna dahi izin verilmi-yordu. Bunun bir rneini, 1 Aralk 1915'te Refet Bey yle anlatyor: "Ma-kalem, ngilizler'in houna gitmediinden dolay bu gibi yaynlara devamettiim taktirde ldrleceime dair gnderilen tehdit mektubunun evirilmibir kopyas birlikte sunulmutur. Azgn bir kpek gibi kuduran kana susam

ngilizler, yaz ile olsun meru mdafaay bile insana ve slm'a vermekstemiyorlar." (Osmanl Belgelerinde Ermeni-ngiliz likileri 1896-1922, T.C.Babakanlk Devlet Arivleri Genel Mdrl Yayn, Ankara, 2006, s.


39/379

gibi hain iileri Bakan Cemal Bey de, "Trkiye'de 800 bin Er-meni katledildi'diyebiliyordu. Mustafa Kemal, bu ibirliki ileriBakann, Sivas'ta kendi yay nlad rade-i Milliye Gazetesi'nde,ar biimde yle eletiriyordu:

"Ferit Paa Kabinesi'nde iileri Bakan sfatyla aziz mil-letimizin bamszlk ve geleceini yok etmeye azimli hainlerdenbiri olan Cemal Bey, ilk icraatna milletin namus ve tarihini leke-lemekle balam, stanbul'daki Trke gazeteleri brakarak,Galata'da yaynlanan Franszca bir gazeteye, yabanc kamuoyu-nu etkilemek iin hain telkinlerde bulunmak zere, Trkiye'de(tamam 800 bin) Ermeni katledildiini aklam, Ermeni dava-sn Paris'teki Bousturyar Paa'dan daha ateli bir kalp ile savu-

nurken masum Trk Milleti'nin soyluluuna irkin bir iftira lekesisrmtr. Erivan'dan tehcir ve dou illerinin enkaz ve harabesialtnda Ermeni mezalimi ve ihanetinin kurbanlar olanyzbinlerce Mslman kardeimizin iskeletleri ortadayken, Os-manl Devleti'nin bir bakan sfat ve yetkisiyle Franszca bir ga-zeteye tamam kayd ile 800 bin Ermeni'nin katledildiini akla-yan bu aklsz, vicdansz bakan, bu szleri ile Paris'te alanByk Ermenistan kurma hayallerine hizmet etmi ve hikuku-suz bu hizmet iledlsz kalmamtr."26[33]

Kemal Paa'nn dehas, yllar sonrasn da grmt.. Butr hizmetler, yllar sonra da dlsz kalmayacakt!..

Mustafa Kemal, yllar sonra Nutuk'ta bu konuya daha daaklk getirdi:

"Kuku edilmemek gerekir ki, Ermeni krm zerine sy-

107.) Refet Beye bir ngiliz tarafndan gnderilen tehdit mektubundaki sz-ler de, ASALA terr rgtnn yllar sonra Trk diplomatlarn katletmesinidaha iyi anlamamz salyor: "Seni gidi canavar! Mahalli gazetelerde Er-meniler hakknda yaynlattrdn kanl makalelerine son vermediin taktir-de, o cehennemlik kafana bir kurun skacam ve bu hareket benimhaytma mal olsa bile asla umursamayacam. Siz Trklerin ne zalim veharamzade olduunu btn dnya bilir. Kendinizi masum kuzu gibi halkatantmanza gerek yoktur... Ermeniler'in sizden intikam alaca vakit geldi-inde, yazk ki, kfir ve tutucu bir millet olarak sizler cesur Ermeniler'in f-kesi karsnda havalara srayacaksmz.(...)"33

"Ferit Paa'nn Rfekay Hyaneti" (FeritPaa'nn Arkadalarnn ihaneti),rade-i Milliye Gazetesi, 2 Ekim 1919, s.1. (Trke'letirme bana ait.-HC)


40/379

lenen szler geree uygun deildi. Tam tersine gney blgele-rinde yabanc kuvvetlerce silahlandrlan Ermeniler, koruyucula-rndan yz bularak bulunduklar yerlerdeki Mslmanlar'a sal-drmakta idiler. alma dncesiyle her yerde acmaszca l-

drme ve yok etme yolunu tutmakta idiler. Mara'taki o acklolay, bu yzden meydana gelmiti. Yabanc kuvvetlerle birleenErmeniler, top ve ar makineli tfeklerle Mara gibi eski birMslman kentini yerle bir etmilerdi. Binlerce gsz ve g-nahsz ana ve ocuklar tepeleyip yok etmilerdi. Tarihte birbenzeri grlmemi olan bu yrtcl yapanlar Ermeniler'di.Mslmanlar ancak namuslarn ve yaamlarn korumak kayg-syla kar koymular ve savunmada bulunmulard. Yirmi gnsren Mara krmnda Mslmanlarla birlikte, kent iinde kalanAmerikallar'n, bu olay zerine stanbul'daki temsilciliklerineektikleri tel, bu ackl olay yaratanlar, yalanlanamaz biimdegstermekte idi.

Adana ili iindeki Mslmanlar, tepeden trnaa kadar si-lahlandrlan Ermeniler'in sng basks altnda, her dakikalmtehlikesiyle kar karya idiler. Cann ve bamszln koru-maktan baka birey istemeyen Mslmanlar'a kar uygulananbu kym ve yok etme politikas, uygar insanln dikkatinieke-cek, acma duygularn uyandracak nitelikte iken, olaylarn tamtersini ileri srmek ve bundan vazgeilmesini istemek gibi birdavrana nasl gvenilebilirdi?"27[34]

ABD BAKANI TRKYE'Y DRDE BL-YOR!..

YIL 2005.. Ermeniler'in Trkler'e yapt soykrmn belge-leri akland.28[35] Devlet Arivleri Genel Mdr Do. Dr. YusufSarnay, Ceviz Kabuu Program'nda "Ermeniler'in 524 bin Trk-' soykrma urattn" aklad.

"Bu konuyla lgili belgeler ve tarihi gerekler Trkler'denyana. Ermeni Tanakrgtlerinin 3-4 yl inde katlettii 524 bin

34

Nutuk (Sylev), a.g.e., s.191.35Ceviz Kabuu Program, Kanaltrk Televizyonu, Ankara, 23 Aralk 2005Cuma, Saat 22.30.


41/379

Trk ve Mslman nfusun listesini kardk. Nfus bilimcilerinve Justin McCarty'nin de syledii gibi, 2 milyona yakn kaypvar, ama belgeleyemediimiz, faili belli olmayanlar bu listeyedahil etmedik."

Ermeni belgeseli hazrlayan yazar Sadk Usta da aynprogramda, ok nemli belgeleri -bir kez daha- topluma sundu:

"ABD Bakan Wilson'un, 1920 ylnda Dileri Bakanl- 'nn Kafkasya Blm'ne hazrlatt, Trkiye'yi drde blen(Ermenistan, Lazistan, Krdistan ve dier etnik paralar) haritaTrk halkndan gizleniyor.

Aslnda en byk tehcir Trkler'e ve Mslmanlar'a ya-

plmtr.1912'de Edirne'nin igali ile milyonlarca Trk'e ikenceyaplmtr. Hazrladmz belgeselde bunlarn grntleri var.Trk Ordusu'ndan kaan Ermeni birlikleri Fransz ve Rus nifor-mas giyerek Trk Ordusu'na kar savatlar.

Ermeniler'in srekli kullandklar, kafataslarndan oluanbir piramit resmi var. Bunlar bir Rus ressamnn, 1915 szdeErmeni soykrmna atfen yapt syleniyor. Oysa ressam, butarihten ok nce, 1904 ylnda ld.

National Geographic'de yaymlanm sahte grntler devar. Trkler'in zulmnden kaan Ermeniler'in giysileri lime lime-dir, alk iindedirler. Ama fotorafta grdnz gibi i mintan-lar tertemiz. Suratlar ise pudralanmtr."

Yine Ceviz Kabuu'nda, Emekli Bykeli ve tarih ara-trmacs Bill imir, AB'nin, tam yelik iin iyi ilikiler kurmam-z art kotuu Ermenistan'n, 23 Austos 1990'da, "soykrm

tanmamz artn anayasa hkm haline getirdiini" syledi.Prof. Dr. lber Ortayl da, bu durumun yorumunu yaparken, un-lar syledi:

"AB bir kasaplar kulbdr.Kendi soykrm sularn bizeyaymak stiyorlar. Bunun ezikliinden kurtulmak istiyorlar. Ge-mileri kasaplklarla doludur.AB gelip geer. Tarih bir sr birli-i, politik yaplanmalar srkler gtrr ama, byle bir genositdamgas adamnstnde kalr."


42/379

Asla blc emellerinden vazgemeyen ABD, her frsattabaka adlar ve projeler ad altnda (en son, BOP denen "BykOrtadou Projesi") srarn srdryor.Bu haritadan 86 yl sonra,2006'da da ayn harita ortaya kt. (Amerikal subaylarn bu a-

lmalarn ve yaptklar haritay ilerleyen sayfalarda vereceim.)Tekrar 1919'a dnyoruz.

"Ermeni mezalimi iddialarok fazla bytlyor" diyenle-ri, Ermeni cemaati protesto ediyor, yabanc bile olsalar, grevle-rinden aldryordu. Bunlardan biri de, Amerikan Robert College(Kolej) mdr Dr. Gates idi.

Mahkemeler bile smrgecilerin etkisine girmiti.

Ermeniler'e ikence, zulm yaptklar iddias ile tutukla-malar yaplyor, bunlarn arasnda Prof Fuad Kprl, milletvekil-


43/379

leri, tccarlar ve gazeteciler de bulunuyordu. Askermahkemeyebile, Ermeniler'e zulm yaptklar iddia edilen Trkleri yarglamakiin Garabet Ayciyan adl bir ermeni atanyordu..

FENER RUM PATRKHNES DE bodurmuyor, ortal

kartrcaklamalar yapyordu."Anadolu'da Hristiyanlar, felketle kar karya bulun-

maktadr. Alktan(!) lme tehlikesi vardr. Trk makamlar,Hristiyanlar'a ekmek vermiyor, Konya'da eteler Hristiyan evle-rini basyor."

zmir'den balayan "igal blgesini geniletmek" amacylayaplan faaliyetler arasnda, Rum Heyetleri'nin stanbul'daki Yu-

nan derneklerinde yapt toplantlar da nemli yer tutuyordu.Bunlar, Yunanistan Babakan Venizelos'a bavuruyordu:

"zmir ile Bursa, Yunanistan'a kavuurken, Anadolu ile-rindeki biz Rumlar, barbarlarla birlikte yaamaya devam edeme-yiz. Tam bir siysi bamszlk anavatanmzn garantisi, bykdevletlerin de himayesi altnda ilerimizi yrtmek hakkn istiyo-ruz."

Trkler barbard!.. Tam bamszlk istiyorlard!..

Galip devletler de ayn biimde dnyordu. MustafaKemal, daha sonra bu durumu yle aklayacakt:

"...Karar verildi, hareket balad. Artk maskeler atld.Trkiye paralanacak, Trkiye halk esir, alak, sefil ve perianedilecektir. Maksat bu idi ve bu zalim gayeye varmak iin hatrve hayale gelmeyen her trl tedbirlere mracaat edildi ve hu-susta Bat'nn baz hkmetleri ve siysi kiileri bunun byle

olmasnda srar ediyordu vebugn de srar ediyor.Bu tr hare-ketlerini cihan manzarasnda mazur gstermek ve. hatt kendimilletlerinin gznden gizlemek iin bavurmadklar tedbir kal-mad. Her trl iftiray icat etmekten daha kolay birey olamaz-d. Trkler vahidir, zlimdir, adaln gereklerini kabule m-sait deildir, tarznda trl iftiralar icat ettikleri bu forml tek-rarlayarak kamuoyunu ifale (=kandrmaya) kalktlar. Bu te-ebbslerinde muvaffak (=baarl) olacaklarn zannettiler. n-

k Trkiye'nin hayat kabiliyetinden tamamen mahrum olduunuzannediyorlard. Halbuki dmanlarmz bu zanlarnda tamamenaldanmlardr. Bu muhakkaktr. Gerekte dimalar (=beyinleri)


44/379

birtakm hrsl duygularn dalgaland yer olan insanlarn anlay- ile birtakm btl (=temelsiz) zanlarla gerei deitirmek vehakk sndrmek mmkn deildir ve bugne kadar kinattabuna imkn bulunmamtr."29[36]

"RUM NFUS VAR" gerekesini ileri sren Yunanistanda, artk Edirne'nin te ikisinin Rum olduunu iddia ederekEdirne ve stanbul'u da igal etmek istiyordu.Ancak kullandklardeyim, "igal" deil, "kentin kendilerine terk edilmesi" idi ...

(Avrupallarn bugn de, "Krt nfus var" ge-rekesiyle, szde Krdistan kurma hedefleri ve PKKterrn desteklemelerine ne kadar benziyor dei lmi?.. )

BRLEM AVRUPA'NIN UYGULAD II "-KENCE KRTER"

KATL AM, C NAYET VE KENCELER

YUNAN GAL KUVVETLER'N tayan gemiler, saat

07.30'da limana girdiler, ilk igalci, saat 08.40'da, karaya kt.Yunanllar', zmir'in yerlisi Rumlar limanda sevin gsterileriyaparak karlad. Metropolit Hrisostomos, Yunan bayranp-t, ilk kan igal taburunu, abartl bir trenle "takdis" etti, tuzserpti.

Sonra askerlere seslendi:

"Asker evlatlarm, Elen ocuklar!

Bugn ecdat (=ata) topraklarn yeniden fethetmekle,sann en byk mucizesini gstermi oluyorsunuz. Bu uurdane kadar Trk kan dkp, ierseniz, o kadar sevaba girmi ola-caksnz. Ben de bir bardak Trk kan imekle onlara kar kinve nefretimi teskin etmi C= yattrm ) olacam. Haydi, buyu-runuz, btn Azizler sizin arkanzda olacak. Atalarnzn toprak-

36

Evsile, Mehmet, Do. Dr., Atatrk'n Sylev ve Demeleri'nin Konularindeksi, Atatrk Kltr, Dil ve Tarih Yksek Kurumu Atatrk Aratrma Mer-kezi Yayn, Ankara, 1999, s.32.


45/379

lan sizleri bekliyor."30[37]

Hrisostomos, Yunan ordusu sanki cesurca Trk ordusuylasavamaya geliyormu gibi, -halk deyiiyle- "gaz" veriyordu!.Oysa, Mondros Mtarekesi (Atekesi, Brakmas) ile Trk or-

dusu silahszlandrlm ve datlmt, igal ordusu yalnzca,karsna kacak masum sivilleri katletmek iin geliyordu. Hris-tiyan azizlerin desteini almasna gereksinimi yoktu!.. Szde dinadamnn syledii "iilecek Trk kan", sava meydannda ol-mayan masum kadn ve ocuklarn kanyd!..

Ksa bir zaman iinde bu kann iinde boulacaklarn hitahmin bile etmiyorlard!..

Nitekim, Trk balklar ve sandalclar, zincirlere balana-rak denize atlp ldrlmeye balad. Byk bir hzla ldrme veyama balatlmt. Sanat Okulu rencisi hsan (Efendi) bo-azlanarak ldrlyor, St Ahmet Aa Cedit Mahallesi'ndeparalanyor, karakollarda polisler boazlanyor, direnenlerin birksm bulunan kuyulara atlyor, yakalanan askerler ya kurunadiziliyor ya da b aklanyordu. Yerli Rumlar yan yana yaadTrkler'in evlerini basp kzlarn ve kadnlarn rzna geiyordu.Kordon boyunda birok ceset karaya vurmaya balamt.

KENCELER daha sonra byyerek devam edecekti."Birlemi Avrupa'nn ikence kriteri" ile karlaan dnya, bu-gn Irak'ta, Filistin'de yaplanlara olduu gibi, igal dnemindeTrkler'e yaplanlara da gz yumdu, susarak destekledi. Dahas,igal kuvveti iinde yer alarak ikencenin gbeinde yer ald. Buikenceler ve insanlk d askeri faaliyetler, stanbul Hkmeti'-nin iileri Bakanl tarafndan, "Trkiye'de Yunan Fecayit'ady-

la iki ciltlik ikence kitabbiiminde yaynland. Resmi belgeleregre, "Sessiz kalan dnyay ve Avrupa'y utandrmas gereken"ikencelerden bir ksmn kay tlara bir kez daha geirelim:

"- Orhangazi'de rlplak soyulan erkekler, ellerine kr-balar verilerek kendi elerini dvmeyezorlanmlardr. (15 Ekim1921 tarihli rapor)

37 Cokun, Alev, Kuvayi Milliyenin Kuruluu (En Uzun 15 Gn, demi

Direnii), Cumhuriyet Kitaplar, stanbul, Ekim 2005, s. 158; Karaduman,Fethi, Atatrk Devrimi (Osmanl mparatorluundan ada Trkiye Cum-huriyeti'ne), Gnizi Yaynclk, stanbul, Ekim 2006, s.225.


46/379

Yerli Rumlar'la birlikte narck kyn eviren Yunanl-lar, anneleri erkek evlatlarna peke ekmek istemiler, fakatlm pahasna bunu yapmayan delikanllar sngleyerek l-drmler, sng ucuna taktklar bebekleri kuzu kzartr gibi

atelere tutmular, gen kzlarn gslerini 'keserek kebapyapmlardr. narck'ta ldrlen 24 kiinin adlar verilmekte-dir. Bunlardan kadn olanlarn adlar ve ldrlme biimi ylesralanmaktadr: mam Hafz'n kz Emine (ba kesilerek),Emi-ne kz Hatice (sng ile), Emine kz Nerime (sng ile delikdeik),Celal Efendi'nin torunu 4 yandaki Nigr (kaza vurula-rak), brahim avu'un annesi Fadime (yaklarak), ArnavutMehmetavu'un 9 kiilik btn ailesi (balta ile).(24 Nisan 1921tarihli rapordan)

Cihanky'de 5 yana kadar olanocuklar evlerinden top-lanarak annelerinin gzlerinnde sngye taklp diri diri ateeatlmlardr. Yeniky'de tutulan raporda, 70 yandaki bir kad-nn zerine erkek uzuvlar konulduu, 13 yana kadar olan birgen kzn memelerinin delindii, deliklere tahta paras sokul-duu yazldr. (19 Ekim 1921 tarihli rapora gre)

Aa ve Yukar Karadere'de 70 yandaki bir kadnn'

doranm paralar, bir kk yn haline getirilmi ve kesikba bu yn zerine konulmutur. Aratrma Kurulu tarafndanyakalanan bir Yunanl'nn antasndan bir avu knal kadnparma, bilezikler ve altnlar kmtr. (15 Mays 1921 tarihlirapor)

13 Nisan 1921'de Yunanllar'n yerli Rumlar'dan kurduueteler, evre kylerden btn gen kzlar, alc Ky'e topla-mlardr. Erkekler de toplu olarak oraya getirilerek aalarnaltna serilmi yataklarda, kurun tehdidi altnda yaplanlemleriseyre mecbur tutulmulardr.

29 Mays 1921 tarihli baka bir raporda, ngiliz Subay,Yunanl Temenin Trkler'e yapt zulm anlatmaktadr:

Trkler evlerine girip kaplar kapaynca Yunanllar kyegirdiler ve hemen btn evlere taksim oldular. Balarnda birtemen vard.Evdenkarlan kadn, kz, ocuk ve erkekler sn-

glerle drtlerekmeydanla topland. Hepsi durmadan dvl-yordu. Genkzlara feci sarkntlklar yaplyor ve elbiseleri sn-


47/379

g ile yrtlyor vegsleri kesiliyor. Yunan temenin yannagittim. Bu vahete neden lzum grdn sordum. Rumca bireyler syledi ve beniazarlad. Tylerim diken diken olarak da-ha feci manzaralara ahit oldum. () Kzlar, kadnlar barp

aryorlard. Yunan askerlerine yalvaryorlar ve ayaklarna ka-pananlara merhamet edilmiyordu. Evlerin pencerelerinden alev-lerkmaa balamt. Byk aacnaltnda bir genkadn ko-yun gibi boazland ve sonra karn deilerek ocuu sngyetaklp bir Trk erkeine uzatld. Bufeci manzara bir saat srd.(...) Hava kararncaya kadar vahetdevam etti.

Mttefik inceleme Kurulu'nda grevli Kzlha temsilcisiM.Gehri'nin 10 Temmuz 1921 tarihli, zmit'te kaleme ald 5

numaral raporundayle bir manzara anlatlyor:Darack bir sokaktaki kadnlar hamamnnnnden geti-

imiz srada, kalnivili bir kap birden ald ve iinden yzlercegen kz, deirmen oluundan akan bir su gibi bir anda darfrlad.Salar balar darmadank, elbiseleri yrtk ve kan iin-de idi. Birou elbiselerini yrtp klot yerine rtmt. Delilergibi saa sola kamaya baladlar. Kadn gzlerinin bu kadaryuvalarndan frladn, azlarnn bu kadarirkin olduunu ve

yzndeki izgilerin bylesine derinletiini o dakikaya kadargrmemitim. Korkunbir alamasesi, deta gkleri sarsyordu.Ayaklanma kapananlarn, yalvaranlarn hesab yoktu. Kocalar-nn, erkeklerinin nerelerde olduklarn soruyorlard. Gzelliikarsnda bir anda hayran olduum genbir esmer kz, iri yeilgzlerini gzlerime dikmi, akl hastalarnn baklarna benze-yen delice nazarlarla beni szyordu. Ktndisinv doru bir admatnca hafif saa dnd, bannne edi. Sonrayznevi-

rerekmanasz, souk bir tebessmle bakt. Bozuk birTrke ile'Naslsnz?' dedim. Birden az dolusu bir tkrk savurdu. Son-ra u satrlar yazdm anda kulaklarmda nlayan berrak, te-miz bir kahkaha att;ldrmt zavall!..

Sonrarendiimize gre Yunanllar ve yerli Rumlar, birmahallenin ne kadar gen kz varsa, geceden toplamaa ba-lam ve er beer bu hamama tkmlar. lerinden biroupayimal edilmi, sabaha kar kadnlardan en gzel ve tazelerini

ayrarakirkin ve clz olanlar serbest brakm lar. Maksatlar bukzlar yanlarnda gtrp, Yunan askerlerine kadn temin et-


48/379

mekmi.

M.Pierre gece kiliseden karak Trk evlerini teker tekergezmi ve Yunanllar'n kendilerini ldreceklerini syleyerekkiliseye snmalarn istemi. Kiliseye 3 bin kadar Trk toplan-

m. Yunanllar bunu duyup kiliseyi basmak istemilerse de,Fransz Yzba Ailen Goumard'n sert tutumu zerine gireme-miler."31[38]

Yerli Rumlar da, ehit den asker ve komutanlara bileikence yapyor, kafalarn kesmek gibi uygarlk d her trlyolu deniyordu. Manisa Papazl Ky'nn yerli Rumlar', iyiceaztmlar ve yakaladklar Halit Paa'nn da kafasn kesip, birkyl ile Paa'nn alayna gndermilerdi.32[39]

TRKLER'N UYGULADII "UYGARLIK KR-TER"

TA KPRYE BLE SAYGI!..

"Meden' (!) olduunu ileri sren Avrupallarn "sistemli ve

rgtl ikencelerine" karn, Trkler'in savataki davranlar onlarn anlayamayaca bir "medeniyet gstergesi" idi. Braknzcanllar ve insanlar, ta yap lara bile verilen nem, asker birmilletin gururudur. u olay, yzlerce rnekten yalnzca biridir:

"Mfrezelerimizden bir blk, Hackr tren hattn mehurTa Kprsn dinamitle havaya uuraca srada, Avusturyauyruklu birmhendis kar duruyor. 'Bu kpr tamamen bir sanateseridir. Uzun emeklerle meydana gelmitir, ei enderdir. Busizin malnzdr, yazk deil mi? Bunu yok etmeyin. Bir daha ei-38

Kadir Msrolu'nun "Trk'n Siyah Kitab-Yunan Mezalimi" (9. Bask,Sebil Yaynlar, stanbul, 1976) adl kitabndan aktaran Sarhan, Zeki, Kur-tulu Sava Kadnlar, Cumhuriyet Kadnlar Dernei Yaynlar, YaynNo:11, Ankara, ubat 2006, s.55-75. (Bu konuda ayrca, Yeniden Anadoluve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Yaynlar tarafndan karlan "Trkiye'de Yu-nan Vaheti" adl kitaba baklabilir. Franszca'dan eviren: Necdet Ekinci,

Yrd. Do. Dr., stanbul, Haziran 2006.)39 Dinamo, Hasan zzettin, Kutsal syan (Milli Kurtulu Savann GerekHikyesi), C.2, Tekin Yaynevi, stanbul, 2000, s.524.


49/379

ni yapmak imknszdr. Eer amacnz, tren hattnnalmasnengellemek ise, ileride dier kk kprlerin herhangi birisiniuurabilirsiniz. Fakat bu kprye dokunmak gnah deil, aynzamanda cinayet olur, ok yazktr, kymaynz' diye yalvaryor.

Bu szlerzerine mfreze komutan dinamitleri, yerletir-dii kprnn temelindenkaryor.

Bu kpr gerekten bir aheserdir. Birbiri zerine birokkemerlerle ina edilmitir. Dan iki tarafna gerilen elik tellerieken makineler yardmyla ta, kumu, imentosunu yukardanindirmek suretiyle, bir yldan fazla sren bir emekle Alman m-hendisleri tarafndan yapld. Bu Avusturyal mhendis de, kp-rnn inaatnda bandan sonuna kadar bulunmutur."33[40]

TRKLK" VE "TRKYELL K" ORTAYA IKI-YOR..

Gazeteci Osman Nevres (Hasan Tahsin), "ilkkurun"u att ve "ilk ehit" oldu... Mustafa KemalSamsun'a hareket ediyor... stanbul gazetelerinin o-

unun bayazlar beyazkt. . ."Elinde adalet mealesi, dilinde hrriyeti ak-vam(uluslarn zgrl ). Cihana haykranlar nere-de?.."

OLAYIN FARKINDA OLMAYAN "bir k sm basn", igalyokmu gibi o gnk basklar nda gnlk yaamdan kesitlere yerveriyordu: "Konut kiralarnn 5 kat artmas protes to edildi!",

"Amerikan kunduralar gelmitir. Reklam fiyatna satlmaktadr!.."Evet, gerekten kunduralar gelmiti ama bunlar, Ameri-

kan kunduras giyen Yunan igal askerleri idi!.. "Bir ksm basn","Ali Kemal'lerin basn", igal askerlerinin postal seslerini duy-muyor, Amerikan kundurasnn reklamn yapyordu!..

zmir'li Rum kzlar yol kenarlarna dizilmi, Yunan bayra-nn rengi olan mavi-beyaz elbiseler giymilerdi. Binlerce Rum,

40Arkolu, Damar, Birinci Byk Millet Meclisi Milletvekili, Hatralarm (Milli

Mcadele), Kendi Yayn, Adana, 1961, s.91.


50/379

ellerinde iekler ve Yunan bayraklar ile byk sevin gsterileriyapyordu. Kzlar lk atyordu.

nk onlar"Trk" deil, "Trkiyeli" idi!.. Bulkeden bes-leniyor,buradan para kazanyor, Trkiye'de yayor ama kendi-

sini Trk deil Trkiyeli(!) sayyordu. "Trk kimlii" ile "Trkiyelikimlii" arasndaki ayrm, burada net biimde ortaya kmt."Trk", vatanna sahip kyor; "Trkiyeli" ise, ihanet ediyordu!..Zaten kimlikler, byle en kritik anlarda kendisini gstermiyormuydu?.. Yllar sonra da "tarih tekerrr etmeyecek" miydi?..

gal tmeninin taburlar karaya ktka, dzenli biimdeyrye geti. Sancaktar ve bayraktarlarnde, Trk mahalleri-nin iinden geerek, zmir'in Karantina blgesine doru hareketettiler.

Yunan gazeteleri daha sonra bu olayyle yazacakt:

"zmirKordon Boyu, dnya yaratldndan bu yana bylebir manzara grmemitir. Sabahn erken saatlerinden itibarenhalk rhtma akt. Geceleyin byk bir takzafer (=zafer tak) ku-rulmutu. zerinde Yunan askerleri iin u szler yazlmt: Hogeldiniz!" (Estia Gazetesi)

"Rhtmlar adamdan tayor. Tklm tklm dolu. Hepsininde ellerinde Yunan bayraklar ve ieklerle dolu sepetler var.Sevinten alyorlar. zmir'de imdiye kadar byle bir manzaragrlm deildir. Btn evlerin balkonlar bayraklar ve iekler-le sslenmi. Sokaklara da hallar serilmi, halk, sevinten sar-ma dola sokaklarda dans ediyor. "(Atina Habercisi adl gazete)

RUMLAR'IN DUYGULARINI ok iyi anlatan bir yazda

Rodas adl Yunanl bir yazar tarafndan kaleme alnd:"Genler, ihtiyarlar ve her snf halk, anavatan Yunanistan

ordusunu, cierlerinin btn kuvvetiyle alklamak iin, ellerindebayrak ve iekler olduu halde kouyorlard. (Bu duygular, g-nmzde "soyumu aratryorum" diyerek, Yunanistan'n akdestei ile Karadeniz'de Rum Pontus aratrmas yapan szdeTrk! baz aratrmaclara ders olur mu acaba?-H.C.)

htiyarlar nefeslerini zor tutuyorlar, o gn grmek vesonra da 'Her eye kadir olan Allahm, imdi kleni azat et' de-mek iin hazrlanyorlard.


51/379

'onia' delikanllar, kadnlar, erkekleri sanki, 'Ba's-badelmevt'e (=ldkten sonra dirilmeye) mazhar olmular gibiyeni elbiselerini giymilerdi. Ellerindeki iek demetlerini pyorve bu ieklerin tazeliini, hrriyet gnne(!) kadar saklamak iin

gzyalar ve kanlaryla nesilden nesile -yedi asr mddetle- su-landklarn sylyorlard."

Yunanl yazar duygu selini yle anlatmaya devam edi-yordu:

"Bir menkbe renmitim (efsane olacak): zmir'in kar-snda iki tepe vardr. Adna 'ki Kardeler* derler. Bu iki kardeYunanl idiler. zmir'in Trkler tarafndan zaptndan sonra oradakalmlar; tepelerinde Yunan idealini kurmulard. Asrlarcamddet Adalar Denizi'ne bakmlar, oradan Yunan perisine inti-zar etmilerdi. Bu iki beki, 15 Mays 1919 gecesi beyaz gemilerigrd...

Tatl tatl afak skyor, sis dalyor, sakin deniz arznkucanda uyuyor. Sular, beyaz gemileri okuyor. Yedi asrnbtn lleri ayakta...

Hrriyetin mukadder saati hulul etmi, gemilerin direkleri

stnde gemiciler, askerler gr sesleriyle:'kr yarabbi' diye baryorlar, gemiler btn sratleriy-

le zmir'e giriyorlar."34[41]

Rumlar, daha nce Osmanl lkesine "vatanm" derken,imdi igalciYunanistan'a "vatanm" demeye balamt.Bu va-tanda, baz konularda vatann z evlatlarndan daha fazla hakla-ra sahip olan "aznlklar", ihanet ediyor, "igal gerekleti" diye

sevin gzya dkyordu!..Yunan gazeteleri, bir yandan igali kutlarken, te yandan

da Ayasofya Camii'nin Fener Rum Patrikhanesi'ne verilmesi veOrtodoks Kilisesi yaplmas iin kampanya balatyordu.

YZYILLARIN birikmi intikam alnyordu. Osmanl yne-timindeyken hibir kt muamele grmeyen Rum ve Yunanllar,zellikle din adamlar tarafndan srekli kkrtlyordu. Daha

41Bayar, Cell, Ben de Yazdm: Mill Mcadeleye Giri, Cilt 6, Sabah Kitap-

lar, stanbul 1997, s.45.


52/379

dorusu, "din adam" maskesini kullanan ajanlar, her trl mela-netin peindeydi. Bu durum yalnzca 1919'da ortaya kmamt.Daha, 42-43 yl gibi ksa bir sre nce, 93 Harbi'nde de (1876-77) bu durum ortadayd ve buna dikkat ekiliyordu:

".. iimizde yaayp da vatanda saydmz Rumlarnverdii tarih eitimi yle akl alc, yle tesirli ki!.. Tarih sahne-sinden silinen eski Yunan medeniyeti ile bozuk bir lisandan ba -ka, ahlaken, miras yoluyla ve soy itibariyle hi bir ilikileri yok-ken, bir ufack Rum diyakozu (papaz yard mcs) kendisini Aristove Eflatun'un eitim halkasnda yetiip olgunlam bir usta;gnlk yiyeceini kazanmaktan aciz tembel bir Rum palikaryas(kabadays) ise, kendisini Makedonyal skender'in torunu gibi

grerek, alm satmakta, canl kanl, bir asker olu asker gibihareket etmekte."35[42]

Nedense hep bir "ada"y tercih eden papazlar (FenerRum patrikhanesi'nin "Heybeliada Ruhban Okulu"nu ama tar-tmas sryor), Ayvalk'n Cunda (Ali Bey) Adas'nda "kin" ve"insanlk suu" dersleri veriyordu.36[43] Yaklak 150 yl nce(1770'de) Papaz ikonomos, Cezayirli Hasan Paann izniyle, "AliBey Adas RuhbanOkulunu amt. ki ksm ve dokuz madde-

den oluan ders programnda unlar vard:Trkler hakkndaki temel dnce

Madde 1: Trkleri ezeli bir dman olarak Rumlar'a ta-ntmak.

Trkler a leyhine uluslararas propaganda

Madde 2: Trklerin en kkhatalarn byterek Avru-

payaduyurmak. Medenalemi Trkler'e dman etmek.Rum'lar ve kiliselerin siyasi hedefi

Madde 3: Trk hkmranln baltalamak. Bu ii azarazar gelitirip, stanbul'u ele geirmek. Eski Kostantiniyye'yi ye-

42

Arif, Mehmed, Bamza Gelenler (Bir mparatorluun Dramatik Kayb)(93 Harbi'nde Dou Anadolu Cephesi...), Babali Kltr Yayncl, stan-

bul, Ocak ;006, s.17.43Kbrs "Adas"nda da papaz Makarios'un yapt Trk katliamn

anmsayalm.-HC


53/379


54/379

yordu?., igal ncesi ne yapmt, zmir igal altna girince neyapt?.. Halk uyandrma ve uyarma grevini yapyor muydu?..Mill glere, Kuvayi Milliye'ye destek veriyor, onlarn gr veduyurularna yer veriyor mu idi?..

Yoksa, dmanla ibirlii mi yapyordu?..SOMUT RNEKLER vererek, her dnem ortaya kan

"mtareke basnnn" ne yazdn grelim.39[46] Bunlar, igaldensonra yazdklar nemli ilk yazlardr.

zmir'in igalinden iki gn sonra, 17 Mays 1919:

VAKT GAZETES: "GALE KARI IKMAYA-LIM!.."

"zmir askeri tesislerinin Yunanistan igali altna alnmaskamuoyuzerinde korkunbir sr etkisi yapt.(!.) Hkmetin ba-sna datt resmi aklama metni, bu srrn zmn kolay-latrmaktanok biraz dahazerinirtmektedir. (...)

Geri bugn zmir havalisinde mttefiklerin karlarntehdit edecek bir durum bulunduuna ilikin hibir ey yoktur.Bununla birlikte, byle bir igal bize gre gereksizdir. Fakat

mademki, tilaf Devletleri kendileri iin byle bir durum ol-duunu zannetmiler. Zarar yok, kar kmayalm (engel-lemeyelim). Nihayetmtareke sresince devam edecek olanbyle birnlem almalarna birey demeyelim.

Eer zmir'i igal eden asker ngiltere, Fransa, Amerika,talya devletlerinden birine mensup olsayd, bu biimde bir aklyrtme geerli ve mantkl olabilirdi. Fakat gerek bu merkezdedeildir. zmir limanna karlan asker Yunan kuvvetlerinden

olumaktadr. Srf bir Mtarekenamenin uygulanmas biim veniteliinde olsa bile zmir'in Yunan kuvvetleri tarafndan igaliTrkler ve Mslmanlar tarafndan derin bir znt ile karla-mak iin yeterlidir. Bununla beraber sorun bundan ibaret kal-sayd, bugne kadar derin aclara katlanan Anadolu Trk ve

46Buradaki alntlarn tamam ilk kaynaktan, yani dnemin Osmanlca ya-

ynlanan gazetelerinden ilk evirilerdir. Bu alma iin zel olarak, Osman-

lca yaz ve yorumlar Trk (Latin) Alfabesi'ne eviren "Devlet Arivleri Ge-nel Mdrl" uzmanlarndan Sayn Oktay imek'e teekkr ediyorum.Ben de bugnk Trke'ye evirdim-HC.


55/379

Mslmanlar buna da geici olarak sabr ve skut ile kat-lanmaygze alrd. Ne yazk ki byle deildir. zmir'in igalininanlam, bundan daha baka daha ac bir gerei ierir. AmiralKaltorp (Calthorpe) tarafndan merkezi hkmete verilen notaya

gre, zmir'in igali Mtarekenme'nin deil, belki Paris BarKonferans'nn hakkmzda ald kararlar arasndaki bir madde-nin uygulanmasndan ibaret olduu anlalmaktadr.

te btn Anadolu'yu en derin endie ve azaplar iindekvranmaya mecbur edeney, meselenin bu yndr.(...)

Trkiye meselesi basit bir i deildir. Ve en przl mese-le Harp'ten (1.Dnya Sava) nceki Trkiyenin ihtiva ettiieitli milletlere verilecek yeni ynetimlerin biimi ve ieriinibelirlemektir. Srbistan, Suriye, Irak, Kilikya, Ermenistan, zmir,Trakya, stanbul meselelerinin her biri bir rk ve millet meselesi-dir.(...)

Mehmed Asm"

Grld gibi, Vakit Gazetesi yazar Mehmed Asm, "i-gale kar kmama" ars yapyor?.. znts ise, igalinfarkl gerekeye dayanmasndan!..

zmir'in igalinden iki gn sonra, 17 Mays 1919:

KDAM GAZETES, GALCLERDEN Y NYETBEKLYOR!. .

"(Haber Kayna: Vilyetten gelen telgraflar, tilaf Devlet-leri temsilcilerine bavuru, Hrriyet ve itilaf Partisi Genel Merke-

zi'nin aklamas, zmirile posta ve telgraf haberlemesi.)zmir'in igali btn memleketzerindeok heyecanl bir

etki yapmtr. gal durumu, adeta bir elektrik hzylalkenin heryanna yaylm ve yce hkmet ile itilaf Devletleri temsilcileri-ne, Hrriyet ve tilaf Partisi Genel Merkezi'ne, basna ulaanyzlerce telgrafta Trk unsurununounlukta bulunduu zmir'inYunanllar tarafndan igalinin Vilson ve insaniyet prensiplerineaykr olduuaklamasyla, milletin hakknn savunulmas talep

ve rica olunmutur.Belediye reisleri ile mft ve eraftan (ileri gelenlerden)


56/379

birok kiinin imzas ile Konya, Soma, Yalova, Nide, Mardin,Kalecik, Konya Ereli'si, Seydiehir, Bayrami ve Burdur ile e-itli blgelerden igal aleyhinde matbaamza ulaan telgraflaraynen yaynlamaya yerimiz yeterli olmadndan bunlardan yal-

nz ikisini yaynlyor ve yce hkmetin bu konuda yapt al-malarn tilaf Devletleri tarafndanyi karlanacanmit ediyo-ruz.

Bayrami15 Mays- Devletler Hukuku kurallarna aykr ...igale kar ... dni ve milli balarmz ile kutsal vatanmz koru-mak iin gereken herzveriyi yapmaya hazrz. (...)

Seydiehir 16 Mays- (...) zmir, vatan paralarnn ennemlisi ve zbez Trk yurdudur. Burann igalinin hibir za-man mmkn olamayacan zaman kantlayacaktr. zmir'i igalhak ve adalete kar isyan demektir. Uygarlk (medeniyet) veadaletin datlmasyla dnyaya rehber olmak isteyen tilaf h-kmetlerive insanlklemi bu igale izin vermez.

Hak ve adaletin gmlmesi ve hakkn unutulmayacanainanan Miting Heyeti ve halk btn varl ile igali reddeder.!...)

Bu ackl olayn milletin kalbinde at derin yara, ancak

hakkn kabul ve onaylamakla kapanabilir."Bir sre Ali Kemal'in "bayazarln" yaptkdam Gaze-

tesi, igalle ilgili ilk haberi(aklamalar ) 17Mays'ta veriyor, r-neini yukarya aldm bu saysnda, igal haberi birinci sayfa-nn ancak son stununda yer bulabiliyor. Toplumun igale karyoun tepkilerinin gazeteye iletilmesi karsnda sessiz kalama-d iin, bu tepkilerden ikisine yer vermek zorunda kalyor. Butepkileri okuduumuzda Trk milletinin, bu mtareke basnnn

aksine, igale kar ne denli iddetli ve youn bir direni" gs-terdiine tank oluyoruz. Yldrm gibi yaan ulusal (mill) tepkile-re direnemeyen ve bunlar klterek yaynlamak zorunda kalankdam Gazetesi, bu grlere katlmyor.Halkn tepkisine karn,"Yce hkmet" dedii "Damat Ferit Hkmeti'nin almalarnnigalciler tarafndan iyi karlanmasn, iyiye yorulmasn" bekli-yor!.. Yani, "igalcinin merhametine snyor!.." Mustafa Kemalkart Damat Ferit'in Ali Kemal'li hkmetinin yannda yer alyor.

Yukarda rneini verdiimiz "halkn tepkisi" yerine "ibirlikihkmetin grlerini" yaynlyor.


57/379

zmir'in igalinden gn sonra, 18 Mays 1919:

ALEMDAR GAZETES, GAL KOMUTANINA"SOYLU" DYOR!..

"(...) Dnden beri zmir Valiliinden ulaan ok saydakitelgraftan, daha nce verilen notada aklanan igal biiminindeitirildii anlalm ve gerekten soylu Amiral Kaltorp Haz-retleri,Yunan askerinin kente girdiini valiye bildirmitir. (...)

zmir'de yzde 83 orannda ounluu oluturan ve dni,dncesi, amac, hayli ve adetleri orada yaayan aznlklarn-kinden tmyle farkl olan Trk halk ile tmyle Trk olan yenibir kent olduu iin burada Trk milletinin hakkn gz nne

almamak; hem

Documents

Hulki Cevizoğlu - İşgal ve Direniş