HÛÚÁNG ÀÏ ËN - World Bank...NPL Núå xê ëu NRAST Cú quan Àùng kyá Quö ëc gia vï ì Giao dõch Àa ãm ba ão ODA Viïån trú å Pha át triï ín Chñnh thû ác PCI

HÛÚÁNG ÀÏËN TÊÌM CAO MÚÁI

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

wb406484

Typewritten Text

38064

VIÏÅT NAM:HÛÚÁNG ÀÏËN

TÊÌM CAO MÚÁI

Baáo caáo chung cuãa caác nhaâ taâi trúå taåi Höåi Nghõ Nhoám tû vêën Caác nhaâ Taâi trúå Viïåt Nam

Haâ Nöåi, 14-15 thaáng 12, 2006

Thû phaáp, möåt loaåi hònh nghïå thuêåt truyïìn thöëng coá nguöìn göëc Nho giaáo, ngaây nay vêîn àûúåc duângtrong nhûäng dõp lïî laåt quan troång úã Viïåt Nam. Trong dõp cûúái hoãi hay tên gia, möåt lúâi chuác töët àeåpcho tûúng lai thûúâng àûúåc chuyïín taãi qua neát buát àêìy yá nghôa. Neát àêåm laâ Dûúng ài liïìn vúái neátthanh laâ Êm; maâu àêåm laâ Dûúng coân maâu nhaåt laâ Êm; neát buát nhêën thêåt nhanh taåo thaânh Dûúng röìisau àoá nheå nhaâng phêët ngûúåc thaânh Êm. Sûå haâi hoâa tûå nhiïn laâ möåt phêìn yá nghôa cuãa hy voång.

Bùæt nguöìn tûâ Trung Hoa, nghïå thuêåt thû phaáp àaä du haânh lïn phña Bùæc, qua Nhêåt Baãn àïí hoâa lêîn vúáiThiïìn, röìi xuöëng phûúng Nam, núi nhûäng quy tùæc thû phaáp nghiïm ngùåt àûúåc kïët húåp vúái löëi viïët tûådo vaâ khoaáng àaåt hún cuãa ngûúâi Viïåt àïí taåo thaânh möåt phong caách àêìy löi cuöën. Sûå du nhêåp cuãa chûäLa tinh sau naây àaä giuáp cho giao tiïëp trúã nïn dïî daâng hún. Möåt loaåi hònh Thû phaáp vúái caách thïí hiïånmúái, mang tñnh toaân cêìu vaâ hiïåu quaã hún àaä bùæt rïî ùn sêu trong truyïìn thöëng vùn hoáa Viïåt Nam.

ÀÖÌNG TIÏÌN TÛÚNG ÀÛÚNGÀÚN VÕ TIÏÌN = ÀÖÌNG

Tó giaá 1US$ = 16,000NÙM TAÂI CHÑNH CUÃA CHÑNH PHUÃ VIÏÅT NAM

Tûâ ngaây 1 thaáng Giïng àïën ngaây 31 thaáng 12

CAÁC TÛÂ VIÏËT TÙÆT

ADB Ngên haâng Phaát triïín Chêu AÁ AFTA Khu vûåc Tûå do Thûúng maåi ASEAN ASCM Hiïåp àõnh vïì Trúå giaá vaâ Buâ àùæpASEAN Hiïåp höåi Caác nûúác Àöng Nam AÁBöå GD&ÀT Böå Giaáo duåc vaâ Àaâo taåoBöå GTVT Böå Giao thöng Vêån taãiBHXH Baão hiïím Xaä höåiBHYT Baão hiïím Y tïëBöå KHÀT Böå Kïë hoaåch vaâ Àêìu tûBöå LÀTBXH Böå Lao àöång, Thûúng binh vaâ Xaä höåiBöå NN&PTNT Böå Nöng nghiïåp vaâ Phaát triïín Nöng thönBNV Böå Nöåi vuåBTC Böå Taâi chñnh Böå TNMT Böå Taâi nguyïn vaâ Möi trûúângBXD Böå Xêy dûångCGE Mö hònh cên bùçng töíng quaát tñnh toaán àûúåcCIEM Viïån Quaãn lyá Kinh tïë Trung ûúngCPRGS Chiïën lûúåc Xoaá àoái Giaãm ngheâo vaâ Tùng trûúãng Toaân diïånCPIA Àaánh giaá Möi trûúâng thïí chïë vaâ Chñnh saách Quöëc giaCLPTKTXH Chiïën lûúåc Phaát triïín Kinh tïë-Xaä höåiCTCP Cöng ty cöí phêìnDAF Quyä Höî trúå Phaát triïínDATC Cöng ty Mua baán Núå vaâ Taâi SaãnDFID Böå Phaát triïín Quöëc tïë Vûúng quöëc AnhDNNN Doanh nghiïåp Nhaâ nûúácDNVVN Doanh nghiïåp vûâa vaâ nhoãÀTHKD Àiïìu tra Höå kinh doanhÀTMSDC Àiïìu tra Mûác söëng dên cûÀTMSHGÀ Àiïìu tra mûác söëng höå gia àònhÀTMTÀT Àiïìu tra Möi trûúâng àêìu tûEVN Töíng cöng ty Àiïån lûåc Viïåt NamFDI Àêìu tû trûåc tiïëp nûúác ngoaâiFSQL Mûác Chêët lûúång trûúâng hoåc cú baãnGCNQSDÀ Giêëy chûáng nhêån Quyïìn sûã duång ÀêëtGDP Töíng Saãn phêím Quöëc Nöåi ICOR Tyã lïå Gia tùng Vöën trïn Saãn lûúångIMF Quyä Tiïìn tïå Quöëc tïëKHPTKTXH Kïë hoaåch Phaát triïín Kinh tïë-Xaä höåiLTQD Lêm trûúâng quöëc doanhMTEF Khung Chi tiïu Trung haånNHÀTPTVN Ngên haâng Àêìu tû-Phaát triïín Viïåt NamNHNNVN Ngên haâng Nhaâ nûúác Viïåt NamNHPTVN Ngên haâng Phaát triïín Viïåt Nam

NHTG Ngên haâng Thïë giúáiNHTMNN Ngên haâng Thûúng maåi Nhaâ nûúácNPL Núå xêëuNRAST Cú quan Àùng kyá Quöëc gia vïì Giao dõch Àaãm baãoODA Viïån trúå Phaát triïín Chñnh thûácPCI Chó söë Caånh tranh cêëp tónhPER-IFA Baáo caáo töíng húåp àaánh giaá Chi tiïu cöng, Mua sùæm vaâ

Traách nhiïåm taâi chñnhQuyä CSSKNN Quyä Chùm soác sûác khoãe cho ngûúâi ngheâoDAF Quyä Höî trúå phaát triïínSCIC Töíng cöng ty Àêìu tû vaâ Kinh doanh Vöën Nhaâ nûúácSPS Quy àõnh vïì Vïå sinh vaâ Kiïím dõch Àöång, Thûåc vêåtTCTK Töíng Cuåc Thöëng kïTPT Raâo caãn Thûúng maåiTRIPs Hiïåp àõnh vïì Quyïìn súã hûäu Trñ tuïå liïn quan àïën Thûúng maåiTRQ Haån ngaåch thuïë suêëtUBCKNN UÃy ban Chûáng khoaán Nhaâ nûúácUNDP Chûúng trònh Phaát triïín Liïn húåp quöëc UNICEF Quyä Nhi àöìng Liïn húåp quöëcVCCI Phoâng Thûúng maåi vaâ Cöng nghiïåp Viïåt NamVietcombank Ngên haâng Ngoaåi thûúng Viïåt NamVKHLÀXH Viïån Khoa hoåc Lao àöång vaâ Xaä höåiVKHXH Viïån Khoa hoåc Xaä höåi Viïåt NamVPCP Vùn phoâng Chñnh phuãXÀGN Xoáa àoái Giaãm ngheâoWTO Töí chûác Thûúng maåi Thïë Giúái

LÚÂI CAÃM ÚN

Baáo caáo naây àûúåc Ngên haâng Phaát triïín Chêu AÁ (ADB), Cú quan Húåp taác Quöëc tïë Têy Ban Nha (AECI),Cú quan Phaát triïín Quöëc tïë Australia (AusAID), Àaåi sûá quaán Bó, Cú quan Phaát triïín Quöëc tïë Canada(CIDA), Àaåi sûá quaán Àan Maåch, Böå Phaát triïín Quöëc tïë Anh (DFID), UÃy ban Chêu Êu (EC), Àaåi sûá quaánPhaáp, Cú quan Húåp taác Phaát triïín Àûác, Àaåi sûá quaán Ai-len, Nhêåt Baãn (Àaåi sûá quaán Nhêåt Baãn, Ngênhaâng Húåp taác Quöëc tïë Nhêåt Baãn-JBIC, Cú quan Húåp taác Quöëc tïë Nhêåt Baãn-JICA, Töí chûác Thûúng maåiHaãi ngoaåi Nhêåt Baãn-JETRO), Àaåi sûá quaán Vûúng quöëc Haâ Lan, Cú quan Húåp taác Phaát triïín Thuåy Syä,Liïn Húåp Quöëc (UN), Cú quan Phaát triïín Quöëc tïë Myä (USAID) vaâ Ngên haâng Thïë giúái cuâng soaån thaão.Möåt söë nhaâ taâi trúå àaä tham gia vaâo quaá trònh thöng qua viïåc xêy dûång chiïën lûúåc quöëc gia cuãa töí chûácmònh, höî trúå cho Kïë hoaåch Phaát triïín Kinh tïë Xaä höåi 5 nùm 2006-2010. Têët caã caác nhaâ taâi trúå noái trïn àaäàoáng goáp thúâi gian vaâ cöng sûác cho quaá trònh soaån thaão baáo caáo, tham gia tñch cûåc vaâo caác cuöåc höåithaão vaâ thaão luêån. Ngoaâi ra, möåt söë nhaâ taâi trúå cuäng àoáng goáp caác taâi liïåu quyá baáu, àûúåc liïåt kï trongphêìn Taâi liïåu tham khaão cuãa Baáo caáo. Àùåc biïåt, trong thaáng 10/2006, ADB àaä höî trúå kinh phñ töí chûácmöåt höåi thaão lúán àïí thaão luêån nöåi dung cuäng nhû viïåc xuêët baãn baáo caáo.

Caác nhaâ taâi trúå tham gia vaâo hoaåt àöång àöëi taác naây cuäng goáp yá kiïën chó àaåo thöng qua Ban Chó àaåogöìm coá caác öng/baâ Omkar Shreshta (ADB), Inma Zamora (AECI), Laurie Dunn (AusAID), Patrick DeBouck (Royal Embassy of Belgium), Lynne Racine (CIDA), Charlotte Lausen (Embassy of Denmark),Keith Mackiggan (DFID), Willy Vandenberghe (EC), Veronique Saugues (Àaåi sûá quaán Phaáp), BirgitWendling (Àaåi sûá quaán Àûác), Sean Hoy (Àaåi sûá quaán Ai-len), Yasuhisa Ojima (Nhêåt Baãn), Bengt vanLoosdrecht (Àaåi sûá quaán Vûúng quöëc Haâ Lan), Markus Eggenberger (SDC), Dennis Zvinakis (USAID)vaâ Martin Rama (Ngên Haâng Thïë giúái).

Quaá trònh soaån thaão baáo caáo àaä thu huát yá kiïën àoáng goáp cuãa caác nhaâ nghiïn cûáu vaâ chuyïn mön ViïåtNam tham gia vúái tû caách caá nhên. Àoáng goáp cuãa hoå àûúåc àiïìu phöëi thöng qua Ban Àaánh giaá, trongàoá coá Trêìn Tiïën Cûúâng (Viïån Quaãn lyá Kinh tïë Trung ûúng), Lï Àùng Doanh (Böå Kïë hoaåch vaâ Àêìu tû),Nguyïîn Sô Duäng (Vùn phoâng Quöëc höåi), Àinh Duy Hoâa (Böå Nöåi Vuå), Nguyïîn Lan Hûúng (Viïån Khoahoåc Lao àöång vaâ Xaä höåi), Nguyïîn Quang Kñnh (Böå Giaáo duåc vaâ Àaâo taåo), Nguyïîn Thaái Lai (Böå Taâinguyïn vaâ Möi trûúâng), Phaåm Chi Lan (Ban Nghiïn cûáu cuãa Thuã tûúáng), Nguyïîn Hoaâng Long (Böå Ytïë), Lï Xuên Nghôa (Ngên haâng Nhaâ nûúác Viïåt Nam), Nguyïîn Xuên Nguyïn (Trung têm Tû vêën, Àaâotaåo vaâ Chuyïín giao Cöng nghïå), Àoaân Thõ Phin (Viïån Chiïën lûúåc Phaát triïín Giao thöng), Trûúng ThaáiPhûúng (chuyïn gia tû vêën), Àùång Kim Sún (Böå Nöng nghiïåp vaâ Phaát triïín Nöng thön), Nguyïîn Thùæng(Viïån Khoa hoåc Xaä höåi Viïåt Nam), Nguyïîn Vùn Thanh (Viïån Nghiïn cûáu Thanh tra Chñnh phuã) vaâNguyïîn Thõ Hoaâi Thu (Vùn phoâng Quöëc höåi).

Nhoám soaån thaão baáo caáo chñnh thûác laâ caác caán böå cuãa Ngên haâng Thïë giúái do Martin Rama laâm chuãbiïn vaâ göìm coá: Noritaka Akamatsu (chõu traách nhiïåm caác chûúng 7 vaâ 8), Phillip Brylski (16), ÀinhTuêën Viïåt (2), Àoaân Höìng Quang (1, 2 vaâ 17), Samuel Lieberman (11), Simon Lucas (9), Robin Mearns(5 vaâ 14), Nguyïîn Thïë Duäng (5, 14 vaâ 15), Nguyïîn Vùn Minh (18), Nguyïîn Nguyïåt Nga (11), Vivek Suri(chûúng 5 vaâ khung chñnh saách), Rob Swinkels (2, 16 vaâ khung tiïu chñ giaám saát), Mai Thõ Thanh (10),Triïåu Quöëc Viïåt (7) vaâ Carolyn Turk (1, 13 vaâ 19). Maria Delfina Alcaide, Nina Bhatt, Gillian Brown,Soren Davidsen, Lasse Melgaard, Phaåm Huâng Cûúâng, Phaåm Minh Àûác, Phaåm Thõ Möång Hoa, Thomas

A. Rose, Michael Seager, Tön Thùng Long àaä coá nhûäng àoáng goáp cuå thïí cho nhiïìu chûúng cuãa baáo caáo.

Nhoám soaån thaão àaä nhêån àûúåc caác yá kiïën àoáng goáp quyá baáu tûâ cöång àöìng caác nhaâ taâi trúå. Nhoám soaånthaão àùåc biïåt caãm ún Manuel Ramoán Alarcon Caracuel (AECI), Sarah Bales (chuyïn gia tû vêën), SandraBelder (Àaåi sûá quaán Vûúng quöëc Haâ Lan), Hans-Anand Beck (EC), Francois Xavier Bellocq (AFD),Donal Brown (DFID), Buâi Haâ (Böå Kïë hoaåch vaâ Àêìu tû - BKHÀT), Cao Viïët Sinh (BKHÀT), PauletteCastel (chuyïn gia tû vêën), Jean-Raphael Chaponniere (AFD), Simon Cramp (AusAID), BridgetCrumpton (DFID), Àaâo Thõ Bñch Dûúng (Oxfam GB), Àinh Phûúng Thaão (SCF-UK), Trine Glue Doan(Trung têm Dûä liïåu Phi Chñnh phuã), Dûúng Höìng Loan (AusAID), Susan Elliott (AusAID), ElenaGanan (AECI), Froniga Grieg (UNFPA), Kitty van der Heidjen (UN), Ian Hyde (Chûúng trònh SEMLA),Ross Hughes (Chuyïn gia tû vêën), Leiv Landro (Àaåi sûá quaán Na Uy), Kanokpan Lao-Araya (ADB), Il-Houng Lee (IMF), Anne-Claire Leon (EC), Maike Lerch (Ngên haâng Taái thiïët Àûác-KfW), Molly Lien(Àaåi sûá quaán Thuåy Àiïín), Jonas Lovkrona (UN), Carole Ly (Àaåi sûá quaán Phaáp), Emmanuel Ly-Batallan(Adetef-Phaáp), Helene Ly-Batallan (Àaåi sûá quaán Phaáp), Ulrike Maenner (Cú quan Húåp taác kyä thuêåtÀûác-GTZ), Susan McKeag (AusAID), Sally Moyle (Ausaid), Anouk Van Neck (EC), Koos Neefjes (UN),Ngö Thõ Quyânh Hoa (DFID), Nguyïîn Thõ Bñch (Save the Children/UK), Nguyïîn Thùng Giang (SDC),Nguyïîn Phuá Haâ (BKHÀT), Nguyïîn Hûäu Hiïåu (DFID), Nguyïîn Ngoåc Lyá (UN), Nguyïîn Thõ NgoåcMinh (DFID), Peter Owen (DFID), Phan Maånh Huâng (Ngên haâng Nhaâ nûúác), Charles Philpott (chuyïngia tû vêën), John Pilgrim (Birdlife International), Jonathan Pincus (UN), Steve Price-Thomas (OxfamGB), Jay Roop (ADB), Fabienne Runyo (Adetef-Phaáp), Jens Rydder (RWSSP), Gita Sabharwal (DFID),Noala Skinners (UNICEF), Lisa Studdert (ADB), Isabeau Vilandre (Dûå aán Hoä trúå caãi caách tû phaáp-LERAP), Elena Villalobos (AECI), Vuä Thuáy Hûúng (Àaåi sûá quaán Ai-len), Robert Warner (AusAID),Paula Williams (FSSP) vaâ Benjamin Zech (Àaåi sûá quaán Haâ Lan).

Trung têm Dûä liïåu Phi Chñnh phuã àaä giuáp àiïìu phöëi hoaåt àöång tham vêën vúái caác töí chûác phi chñnh phuã(NGO) quöëc tïë vaâ trong nûúác. Hún 40 NGOs vaâ 85 töí chûác hoaåt àöång vïì vêën àïì ngûúâi khuyïët têåt úã cúsúã àaä goáp yá bùçng miïång hoùåc vùn baãn. Nghiïn cûáu àaánh giaá kinh nghiïåm thûåc hiïån Chûúng trònh TñnDuång Höî trúå Giaãm ngheâo (PRSC) cuãa Viïåt Nam, do Ann Bartholomew vaâ Catherine Dom (àïìu thuöåcMokoro) thûåc hiïån, àùåc biïåt hûäu ñch trong viïåc soaån thaão Chûúng 3 cuãa Baáo caáo.

Phêìn phên tñch söë liïåu vaâ taâi liïåu àûúåc sûå höî trúå cuãa Nguyïîn Hûäu Tûâ (Vùn phoâng Trung ûúng Àaãng)vïì Chó söë Ngên saách Cöng khai, Phaåm AÁnh Tuyïët (Trung têm Phên tñch vaâ Dûå baáo) vïì tham nhuängtrong caác húåp àöìng mua sùæm vaâ Phuâng Àûác Tuâng (Töíng cuåc Thöëng kï) vïì viïåc àùng taãi thöng tin thamnhuäng trïn caác phûúng tiïån baáo viïët vaâ baáo àiïån tûã. Vuä Thõ Nha (Trung têm Thöng tin Phaát triïín ViïåtNam) chõu traách nhiïåm vïì phêìn taâi liïåu nghiïn cûáu vaâ tham khaão. Nhoám nhên viïn Ngên haâng Thïëgiúái höî trúå thûåc hiïån baáo caáo göìm coá Trêìn Thõ Ngoåc Dung vaâ Lï Minh Phûúng (biïn têåp), Trêìn KimChi (in êën) vaâ Nguyïîn Thu Hùçng (haânh chñnh).

Nhoám soaån thaão nhêån àûúåc sûå chó àaåo chung cuãa Homi Kharas vaâ Klaus Rohland, Ngên haâng Thïë giúái.Brian Van Arkadie (chuyïn gia tû vêën) vaâ Linda Van Gelder (Ngên haâng Thïë giúái) àoåc phaãn biïån. Baáocaáo cuäng àûúåc Quyä Tiïìn tïå Quöëc tïë (IMF) àoåc vaâ goáp yá. Chuáng töi vö cuâng caãm ún yá kiïën nhêån xeát vaâgoáp yá cuãa nhiïìu àöìng nghiïåp khaác.

MUÅC LUÅC

Lúâi caãm únToám tùæt töíng quan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .i

TÛÂ KÏË HOAÅCH TÚÁI HAÂNH ÀÖÅNG . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1

1. Lêåp kïë hoaåch phaát triïín . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32. Àaánh giaá tiïën böå . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .153. Höî trúå caãi caách chñnh saách . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .314. Chùång àûúâng phña trûúác . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41

TRUÅ CÖÅT I: PHAÁT TRIÏÍN KINH DOANH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51

5. Höåi nhêåp toaân cêìu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .956. Caãi caách khu vûåc nhaâ nûúác. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .657. Khu vûåc taâi chñnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .718. Phaát triïín khu vûåc tû nhên . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .799. Haå têìng cú súã. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .67

TRUÅ CÖÅT II: HOÂA NHÊÅP XAÄ HÖÅI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .95

10. Giaáo duåc. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9711. Y tïë. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10512. An sinh xaä höåi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..11113. Bònh àùèng Giúái . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .121

TRUÅ CÖÅT III: TAÂI NGUYÏN THIÏN NHIÏN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .127

14. Àêët vaâ rûâng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12915. Nûúác. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13516. Möi trûúâng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .141

TRUÅ CÖÅT IV: NÏÌN QUAÃN TRÕ HIÏåN ÀAÅI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .149

17. Quy trònh lêåp kïë hoaåch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15118. Quaãn lyá taâi chñnh cöng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15719. Phaát triïín hïå thöëng phaáp luêåt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16520. Caãi caách haânh chñnh cöng. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17121. Chöëng tham nhuäng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .179

Taâi liïåu tham khaãoKhung toám tùæt: Chñnh saách vaâ Kïët quaãPhuå luåc thöëng kï

Boxes

Khung 1.1: Cú súã haå têìng quy mö lúán vaâ CPRGS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9Khung 1.2 Tham vêën cöång àöìng taåo ra nhûäng thay àöíi nhû thïë naâo? . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11Khung 1.3: Nhûäng àiïím yïëu àûúåc nhòn nhêån trong Chiïën lûúåc phaát triïín cuãa Viïåt Nam . .12Khung 2.1: Khung giaám saát àûúåc xêy dûång nhû thïë naâo? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16Khung 2.2: Ào lûúâng mûác àöå Ngheâo àoái úã Viïåt Nam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18Khung 3.1: Àaánh giaá àöåc lêåp vïì caác khoaãn tñn duång PRSC taåi Viïåt Nam . . . . . . . . . . . . . . . . .36Khung 4.1: KHPTKTXH vaâ vêën àïì quyïìn con ngûúâi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .43Khung 4.2: Chûúng trònh Quaãn Lyá Nhaâ Nûúác trong 5 nùm túái . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45Khung 4.3 : Caác ûu tiïn vïì chñnh saách cho 5 nùm túái . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47Khung 4.4: Cú chïë phöëi húåp thûåc hiïån caãi caách úã Trung Quöëc vaâ Malaysia . . . . . . . . . . . . . .49Khung 5.1: Caác cam kïët chñnh khi gia nhêåp WTO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .56Khung 8.1: Goác àöå Àõa phûúng cuãa Möi trûúâng Àêìu tû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .81Khung 8.2: Phaát triïín thõ trûúâng vaâ haânh àöång chung trong nöng nghiïåp . . . . . . . . . . . . . . . .86Khung 9.1: Cung cêëp dõch vuå vïå sinh: Cú höåi cho lêåp kïë hoaåch hiïån àaåi . . . . . . . . . . . . . . . . .92Khung 19.1. Möåt khung phaáp luêåt taåo àiïìu kiïån thuêån lúåi cho xaä höåi dên sûå . . . . . . . . . . . .168

Tables

Baãng 1.1: Hoaåt àöång lêåp kïë hoaåch phaát triïín úã Viïåt Nam trong chu kyâ 5 nùm túái . . . . . . . . . .5Baãng 2.1: Tiïën böå àaåt àûúåc trong caác Muåc tiïu Phaát triïín Thiïn niïn kyã . . . . . . . . . . . . . . . . .21Baãng 2.2: Lônh vûåc naâo laâm töët ... vaâ Lônh vûåc naâo laâm chûa thêåt töët . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23Baãng 2.3: Phûúng phaáp luêån vaâ Mûác àöå khoá dïî . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26trong Baáo caáo Möi trûúâng Kinh doanh úã Viïåt Nam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26Baãng 2.4: Xïëp haång cuãa Viïåt Nam theo chó söë KKZ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27Baãng 3.1: Höî trúå ngên saách chung theo thúâi gian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34Baãng 3.2: Höî trúå ngên saách chung vaâ sûå thiïëu huåt taâi chñnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35Baãng 13.1: Bònh àùèng giúái trong súã hûäu taâi saãn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .122Baãng 13.2: Thúâi gian laâm viïåc nhaâ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .123Baãng 13.3: Tó lïå sinh con trai úã möåt söë tónh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .125Baãng 13.4: Tó lïå nûä trong Höåi àöìng Nhên dên . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .126Baãng 14.1: Àêët rûâng àûúåc giao cho caác höå gia àònh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .131Baãng 16.1: Mûúâi ngaânh cöng nghiïåp gêy ö nhiïîm nhêët . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .142Baãng 17.1: Tyã lïå ngheâo taåi caác huyïån trong tónh Quaãng Ngaäi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .153

Figures

Hònh 2.2: Thaânh tñch àaáng khñch lïå trong giaãm ngheâo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .PB 22Hònh 1.1: Dûå baáo núå cöng giai àoaån 2005-2011 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13Hònh 2.1: Phaát triïín kinh tïë vûäng chùæc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19Hònh 2.2: Thaânh tñch àaáng khñch lïå trong giaãm ngheâo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20Hònh 2.3: Àaánh giaá vïì thïí chïë vaâ chñnh saách quöëc gia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24Hònh 2.4: Chó söë vïì àöå múã ngên saách Viïåt Nam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29Hònh 3.1: Möåt trong nhûäng nûúác nhêån viïån trúå nhiïìu nhêët? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32Hònh 3.2: Nhiïìu quaá coá töët khöng? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37Hònh 5.1: Àöå múã vaâ caán cên thûúng maåi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .54Hònh 6.1: “Qui mö” cuãa khu vûåc DNNN úã Viïåt Nam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .66

Hònh 7.1: Àöå sêu taâi chñnh phaát triïín nhanh choáng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .72Hònh 9.1. Khöëi lûúång vaâ khaã nùng tiïëp cêån cú súã haå têìng àûúåc múã röång nhanh choáng . . . .88Hònh 9.2: Muåc tiïu tiïëp cêån cú súã haå têìng taåi cêëp xaä . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .93Hònh 10.1: Tó lïå Ài hoåc tinh trong nhoám Ngheâo vaâ Giaâu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .98Hònh 10.2: Tó lïå hoåc sinh trïn giaáo viïn úã caác cêëp giaáo duåc phöí thöng . . . . . . . . . . . . . . . . . . .99Hònh 11.1: Bêët bònh àùèng trong Sûã duång Dõch vuå Y tïë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .106Hònh 11.2: BHYT vaâ Ngên saách cho Y tïë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .107Hònh 12.1: Xu hûúáng khaác nhau, kïí caã úã vuâng sêu vuâng xa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .112Hònh 12.2: Àöëi tûúång tham gia BHXH tùng nhanh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .115Hònh 12.3: Tiïën àïën Chûúng trònh BHXH toaân dên? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .116Hònh 12.4: Tiïën túái möåt söë BHXH duy nhêët . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .118Hònh 15.1: Nhu cêìu nûúác ngaây caâng tùng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .136Hònh 17.1: Nguöìn lûåc àêìu tû nhiïìu hún cho caác tónh ngheâo hún . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .156Hònh 18.1: Thu chi ngên saách vaâ böåi chi ngên saách . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .158Hònh 18.2: Nhûäng nguöìn thu chuã yïëu cuãa Chñnh phuã . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .159Hònh 19.1. Caác loaåi vùn baãn phaáp luêåt úã Viïåt Nam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .166Hònh 21.1. Caác húåp àöìng àêìu tû “múâ aám” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .182Hònh 21.2: Tham nhuäng vaâ Trònh àöå phaát triïín, theo tónh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .183Hònh 21.3. Caác baâi baáo vïì tham nhuäng trïn phûúng tiïån thöng tin àaåi chuáng . . . . . . . . . . .184

Hònh 7.1: Àöå sêu taâi chñnh phaát triïín nhanh choáng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .72Hònh 9.1. Khöëi lûúång vaâ khaã nùng tiïëp cêån cú súã haå têìng àûúåc múã röång nhanh choáng . . . .88Hònh 9.2: Muåc tiïu tiïëp cêån cú súã haå têìng taåi cêëp xaä . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .93Hònh 10.1: Tó lïå Ài hoåc tinh trong nhoám Ngheâo vaâ Giaâu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .98Hònh 10.2: Tó lïå hoåc sinh trïn giaáo viïn úã caác cêëp giaáo duåc phöí thöng . . . . . . . . . . . . . . . . . . .99Hònh 11.1: Bêët bònh àùèng trong Sûã duång Dõch vuå Y tïë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .106Hònh 11.2: BHYT vaâ Ngên saách cho Y tïë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .107Hònh 12.1: Xu hûúáng khaác nhau, kïí caã úã vuâng sêu vuâng xa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .112Hònh 12.2: Àöëi tûúång tham gia BHXH tùng nhanh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .115Hònh 12.3: Tiïën àïën Chûúng trònh BHXH toaân dên? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .116Hònh 12.4: Tiïën túái möåt söë BHXH duy nhêët . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .118Hònh 15.1: Nhu cêìu nûúác ngaây caâng tùng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .136Hònh 17.1: Nguöìn lûåc àêìu tû nhiïìu hún cho caác tónh ngheâo hún . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .156Hònh 18.1: Thu chi ngên saách vaâ böåi chi ngên saách . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .158Hònh 18.2: Nhûäng nguöìn thu chuã yïëu cuãa Chñnh phuã . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .159Hònh 19.1. Caác loaåi vùn baãn phaáp luêåt úã Viïåt Nam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .166Hònh 21.1. Caác húåp àöìng àêìu tû “múâ aám” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .182Hònh 21.2: Tham nhuäng vaâ Trònh àöå phaát triïín, theo tónh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .183Hònh 21.3. Caác baâi baáo vïì tham nhuäng trïn phûúng tiïån thöng tin àaåi chuáng . . . . . . . . . . .184

Nùm 2006 laâ möåt cöåt möëc cûåc kyâ quan troångtrong quaá trònh theo àuöíi sûå thõnh vûúång cuãaViïåt Nam. Viïåc gia nhêåp Töí chûác Thûúngmaåi Thïë giúái (WTO) àaä khùèng àõnh mûác àöåtiïën böå maâ Viïåt Nam àaä àaåt àûúåc trong quaátrònh chuyïín àöíi sang möåt nïìn kinh tïë thõtrûúâng troân 20 nùm kïí tûâ khi bùæt àêìu cöngcuöåc àöíi múái. Trong böëi caãnh àoá, viïåc thöngqua Kïë hoaåch Phaát triïín Kinh tïë - Xaä höåi(SEDP) múái àaä khùèng àõnh têìm nhòn cuãa ViïåtNam trúã thaânh möåt nûúác coá mûác thu nhêåptrung bònh vaâo cuöëi thêåp niïn naây. Kyâ voångài tûâ ngheâo àoái cuâng cûåc túái võ thïë thu nhêåptrung bònh trong möåt khoaãng thúâi gian ngùænnhû vêåy nghe qua coá veã laâ quaá laåc quan.Nhûng nhûäng thaânh tûåu maâ Viïåt Nam àaä àaåtàûúåc cho pheáp laåc quan ngay caã khi biïët àoálaâ nhiïåm vuå àêìy thaách thûác. Thûåc ra, hûúángtúái têìm cao quaã laâ àuáng cho trûúâng húåp cuãaViïåt Nam.

Àoá cuäng chñnh laâ tinh thêìn cuãa caác nhaâ taâi trúåàaä cuâng tham gia biïn soaån baáo caáo naây, vaâ àaälûåa choån gùæn kïët höî trúå cuãa mònh vaâo caác muåctiïu cuãa Kïë hoaåch Phaát triïín Kinh tïë - Xaä höåi.Thûåc tïë laâ baáo caáo naây coá thïí àûúåc coi nhû laâ sûå"diïîn giaãi" kïë hoaåch SEDP, nhùçm muåc àñchquaán triïåt nhûäng thaách thûác phaát triïín trongtûâng lônh vûåc, vaâ àoáng goáp caác yá tûúãng nhùçmàaåt àûúåc caác muåc tiïu àêìy tham voång cuãa ViïåtNam. Phuâ húåp vúái tinh thêìn cuãa Tuyïn böëChung Haâ Nöåi, caác nhaâ taâi trúå àaä nhêët trñ uãnghöå tñnh tûå chuã cuãa chñnh phuã trong chûúngtrònh caãi caách vaâ tòm caách "haâi hoâa hoáa" sûå höîtrúå cuãa mònh, nhùçm cùæt giaãm caác chi phñ giaodõch. Theo möåt caách hiïíu naâo àoá thò baáo caáonaây cuäng hûúáng túái möåt têìm cao trong cöë gùængthuác àêíy nhûäng nöî lûåc haâi hoâa hoáa, tûâ quytrònh cho túái sûå phên tñch.

Àïí àaåt võ thïë thu nhêåp trung bònh khöng chóàún thuêìn laâ viïåc vûún túái möåt vaâi ngûúängriïng leã nhû thu nhêåp bònh quên àêìu ngûúâi vaâmöåt söë chó söë ào lûúâng nùng suêët khaác. Têìmnhòn cuãa nùm nùm túái vûúåt ra khoãi töëc àöå tùngtrûúãng àïí hûúáng túái chêët lûúång tùng trûúãng.Möåt quöëc gia coá mûác thu nhêåp trung bònh seä coámöåt nïìn kinh tïë phûác taåp hún, vúái nhiïìu khaácbiïåt hún giûäa caác vuâng vaâ giûäa caác ngaânh. Àiïìunaây àoâi hoãi nhûäng àöëi saách khaác nhau cho tûângtrûúâng húåp nhùçm cöë gùæng àiïìu hoâa yïu cêìu àadaång vúái muåc tiïu phaát triïín hoâa nhêåp. Àùåctrûng khaác cuãa möåt quöëc gia coá mûác thu nhêåptrung bònh laâ têìm quan troång ngaây caâng tùngcuãa caác maång lûúái, tûâ cú súã haå têìng cho giaothöng túái caác chuöîi giaá trõ trong nöng nghiïåp.Àiïìu naây àoâi hoãi chuá troång nhiïìu hún vaâo caácvêën àïì liïn ngaânh. Möåt quöëc gia coá thu nhêåptrung bònh cuäng coá nhiïìu thaânh phêìn hún.Àiïìu naây dêîn àïën sûå taách biïåt ngaây caâng lúángiûäa quaãn lyá vaâ súã hûäu, hay giûäa chñnh saách vaâviïåc cung cêëp dõch vuå, do àoá àoâi hoãi phaãi phêncêëp nhiïìu hún vaâ tñnh giaãi trònh cao hún. Vòvêåy, viïåc trúã thaânh möåt quöëc gia thu nhêåptrung bònh khöng chó àún thuêìn laâ chuyïín àöíikinh tïë maâ noá àöìng thúâi gùæn vúái nhûäng thayàöíi dêìn dêìn trong möëi quan hïå giûäa nhaâ nûúácvaâ xaä höåi.

Taåi thúâi àiïím quan troång naây cêìn phaãi tñnh àïënmöåt söë thaách thûác múái. Trûúác tiïn, àoá laâ khöngthïí mùåc nhiïn cho rùçng tùng trûúãng kinh tïë caoseä àûúåc duy trò liïn tuåc. Àaåt túái ngûúäng thunhêåp trung bònh laâ hoaân toaân khaã thi, nhûngàiïìu àoá khöng àöìng nghôa laâ seä àûa Viïåt Namvaâo àuáng con àûúâng trúã thaânh möåt quöëc giaphaát triïín. Trïn thûåc tïë coá rêët ñt quöëc gia trïnthïë giúái coá thïí duy trò tyã lïå tùng trûúãng caotrong nhiïìu thêåp kyã. Xêy dûång nhûäng thïí chïë

i

TOÁM TÙÆT TÖÍNG QUAN

cêìn thiïët àïí quaãn lyá möåt nïìn kinh tïë ngaây caângphûác taåp coá thïí laâ möåt trong nhûäng chòa khoáataåo nïn thaânh cöng cuãa nhûäng quöëc gia naây.Thûá hai laâ, sûå khaác biïåt ngaây caâng tùng giûäa caácthaânh phêìn kinh tïë cuäng àoâi hoãi phaãi quaãn lyáruãi ro töët hún. Àöå sêu taâi chñnh, àiïìu tiïët cú súãhaå têìng hay baão trúå xaä höåi, nhûäng dêëu hiïåu cuãamöåt quöëc gia thu nhêåp trung bònh, àïìu àûúåcnhòn nhêån laâ nhûäng cú chïë ngaây caâng phûác taåpcoá thïí giuáp chia seã ruãi ro giûäa caác thaânh phêìn.Vaâ thûá ba laâ, khi thoaát khoãi sûå ngheâo àoái cuângcûåc thò Viïåt Nam seä ngaây caâng coá khaã nùnghûúáng túái tûúng lai hún vaâ baão vïå möi trûúângcuãa mònh töët hún.

Xûã lyá töët thúâi àiïím quan troång naây caâng quantroång hún xuêët phaát tûâ nhêån biïët rùçng ViïåtNam seä àûúåc hûúãng ñt höî trúå ûu àaäi hún sauchu trònh 5 nùm naây, vaâ vò vêåy, seä phaãi dûåanhiïìu hún vaâo nöåi lûåc cuãa chñnh mònh.

Möåt àùåc trûng quan troång cuãa têìm nhòn àûúåcàïì ra trong kïë hoaåch SEDP laâ nhûäng sûå àaánhàöíi quan troång trong tûâng truå cöåt cuãa chûúngtrònh caãi caách. Vïì phaát triïín kinh doanh, coá sûågiùçng co giûäa àêìu tû öì aåt vaâ àêìu tû coá chêëtlûúång. Viïåc àêìu tû öì aåt coá thïí laâ húåp lyá khi xeátàïën nhûäng nhu cêìu rêët lúán vïì cú súã haå têìngtrong 5 nùm túái; àêìu tû coá chêët lûúång têåp trungvaâo viïåc àaåt hiïåu quaã úã nhûäng dûå aán cöng vaâkhöng lêën aát àêìu tû tû nhên thong qua thuïëhoùåc mûác àöå núå cöng quaá cao. ÚÃ truå cöåt hoaânhêåp xaä höåi coá sûå giùçng co giûäa viïåc tùngnhanh thu nhêåp úã nhûäng khu vûåc kinh tïëtroång àiïím cuãa àêët nûúác vaâ khaã nùng tuåt hêåucuãa möåt söë nhoám dên söë nhêët àõnh, àùåc biïåt laâdên töåc thiïíu söë. Àiïìu naây àûúåc phaãn aánh búãimêu thuêîn giûäa viïåc höåi nhêåp hoaân toaân vaâonïìn kinh tïë toaân cêìu àïí têån duång triïåt àïí caác cúhöåi thõ trûúâng vaâ viïåc phaãi chõu nhiïìu ruãi rohún trûúác nhûäng biïën àöång thõ trûúâng vaâ suythoaái kinh tïë àöåt biïën. Coá leä sûå àaánh àöíi vïìmöi trûúâng laâ roä rïåt nhêët taåi thúâi àiïím naây.Nûúác Viïåt Nam àang coân ngheâo ngaây hömnay coá thïí seä lûåa choån viïåc hy sinh khöng khñ

trong saåch, nûúác saåch vaâ àa daång sinh hoåc àïíàöíi lêëy töëc àöå tùng trûúãng kinh tïë nhanh hún,nhûng mai àêy, khi àaä giaâu coá hún, nûúác ViïåtNam (hay thïë hïå con chaáu cuãa nhûäng ngûúâiquyïët àõnh ngaây höm nay) seä höëi tiïëc vïì sûå lûåachoån àoá. Cuöëi cuâng, vïì nöåi dung xêy dûångnïìn quaãn trõ quöëc gia hiïån àaåi, coá sûå àaánh àöíigiûäa nhu cêìu trao nhiïìu quyïìn hún cho caác cêëpchñnh quyïìn àõa phûúng hay cho caác bïn liïnquan ngoaâi chñnh quyïìn vaâ nguy cú gia tùngruãi ro àaåo àûác. Khi chñnh phuã àang tûâng bûúácchuyïín tûâ thûåc hiïån sang àiïìu tiïët, viïåc tùngcûúâng tñnh minh baåch vaâ traách nhiïåm giaãitrònh seä hûäu ñch cho viïåc xûã lyá nhûäng möëi quanhïå mang tñnh chêët àaánh àöíi naây. Àêy cuäng laânhûäng yïëu töë then chöët àïí ngùn chùån vaâ loaåitrûâ tham nhuäng.

Chûúng trònh caãi caách àûúåc àïì ra trong kïëhoaåch SEDP rêët toaân diïån vaâ thúâi àiïím hiïånnay quan troång nïn viïåc àaãm baão möåt sûå ûutiïn nhêët àõnh dûúâng nhû laâ àiïìu têët yïëu. Baãnbaáo caáo naây, vúái nhûäng "diïîn giaãi" àûúåc nïu ratûâ kïë hoaåch SEDP thïí hiïån möåt nöî lûåc nhùçmxaác àõnh nhûäng biïån phaáp chñnh saách quantroång nhêët cêìn phaãi thûåc hiïån trong nhûäng nùmtúái nhùçm gùæn kïët sûå höî trúå cuãa caác nhaâ taâi trúåvaâo àoá. Coá thïí coá caách diïîn giaãi sûå ûu tiïn laâûu tiïn truå cöåt naây hún laâ nhûäng truå cöåt khaác.Nhûng vò Viïåt Nam àang phaãi àöëi mùåt vúáinhûäng möëi quan hïå mang tñnh chêët àaánh àöíiquan troång úã têët caã caác truå cöåt àoá, do àoá nïn lûåachoån ûu tiïn trong phaåm vi tûâng truå cöåt. Tuynhiïn baáo caáo naây cuäng thûâa nhêån rùçng viïåctriïín khai trïn têët caã caác mùåt trêån laâ möåt thaáchthûác rêët lúán, àoâi hoãi cöng taác àiïìu phöëi maånhmeä hún, sao cho kïët quaã cöng viïåc cuöëi cuângàaåt àûúåc phaãi lúán hún, chûá khöng phaãi laâ nhoãhún, töíng cuãa têët caã caác böå phêån. Trïn tinhthêìn haâi hoâa hoáa, baáo caáo naây nhêën maånh têìmquan troång cuãa möåt cú chïë àiïìu phöëi cho viïåcthûåc hiïån kïë hoaåch SEDP, xuyïn suöët caã böëntruå cöåt cuãa chûúng trònh caãi caách cuãa Viïåt Namvaâ têån duång triïåt àïí sûå höî trúå cuãa caác nhaâ taâi trúåàöëi vúái chûúng trònh naây.


ii

TÛÂ KÏË HOAÅCH TÚÁI HAÂNH ÀÖÅNG

Coá thïë noái chuyïín àöíi kinh tïë trong nhiïìu lônhvûåc úã Viïåt Nam bùæt àêìu tûâ khi coá chñnh saáchÀöíi múái. Tuy nhiïn viïåc hiïån àaåi quaá hoaåtàöång lêåp kïë hoaåch phaát triïín coân chêåm so vúáinhiïìu hoaåt àöång caãi caách quan troång khaác. Chotúái gêìn àêy, caác kïë hoaåch phaát triïín kinh tïë xaähöåi (KHPTKTXH) 5 nùm cho caãm giaác laâ nhaânûúác can thiïåp trûåc tiïëp trong cung ûáng haânghoáa vaâ dõch vuå, cuå thïí laâ qua caác chó tiïu saãnlûúång. Hoaåt àöång tham vêën chñnh saách chódûâng úã cêëp cú quan nhaâ nûúác, coân viïåc àaánhgiaá kïët quaã thûåc hiïån àún thuêìn dûåa vaâo cú chïëtûå baáo caáo vaâ dûä liïåu haânh chñnh. KHPTKTXH5 nùm 2006-2010 laâ möåt sûå bûát phaá àaáng khñchlïå. Kïë hoaåch têåp trung vaâo caác muåc tiïu phaáttriïín àöìng thúâi xaác àõnh àûúâng löëi chuã trûúngàïí àaåt àûúåc caác muåc tiïu àoá. Quaá trònh lêåp kïëhoaåch àûúåc thûåc hiïån dûåa trïn yá kiïën àoáng goápröång khùæp, nhúâ àoá caác chó söë àaánh giaá tiïën àöåhúåp lyá àaä àûúåc àûa ra. Viïåc chuyïín àöíi sanghûúáng lêåp kïë hoaåch phaát triïín múái cho thêëytinh thêìn cam kïët thûåc hiïån kïë hoaåch maånh meäcuãa Viïåt Nam. Nhûäng cöë gùæng ban àêìu trongviïåc aáp duång phûúng thûác lêåp kïë hoaåch múáivaâo xêy dûång chiïën lûúåc phaát triïín khöng àemlaåi kïët quaã nhû mong muöën. Trong nhûäng nùmsau àoá, caác nhaâ taâi trúå vaâ Chñnh phuã phaãi àibïn lïì caác quy trònh lêåp kïë hoaåch àaä àõnh sùén,vaâ xoay quanh Chiïën lûúåc toaân diïån vïì tùngtrûúãng vaâ xoáa àoái giaãm ngheâo (CPRGS). Chiïënlûúåc naây coá nhûäng nhûúåc àiïím riïng cuãa noá.Thûá nhêët, caác vêën àïì liïn quan túái haå têìng vômö khöng àûúåc giaãi quyïët thêëu àaáo. Ngoaâi racoân möåt thûåc tïë laâ CPRGS nùçm ngoaâi quy trònhlêåp kïë hoaåch thöng thûúâng, do vêåy gêy khoákhùn cho viïåc triïín khai túái cêëp àõa phûúnghoùåc sûã duång caác nöåi dung cuãa Chiïën lûúåc àïí

aãnh hûúãng túái viïåc xêy dûång ngên saách. Tuynhiïn hiïåu quaã cuãa chûúng trònh triïín khai thñàiïím löìng gheáp caác muåc tiïu Chiïën lûúåc trongthúâi gian qua àaä àem laåi nhiïìu kïët quaã àaángkhñch lïå. Chó trong voâng hai nùm sau khi hoaânthaânh chûúng trònh thñ àiïím, Chñnh phuã àaä àiàïën quyïët àõnh löìng gheáp phûúng thûác lêåp kïëhoaåch múái vaâo viïåc xêy dûång KHPTKTXH giaiàoaån 2006-2010. Kïë hoaåch naây mang têìm voáccuãa möåt chiïën lûúåc àuáng àùæn nhùçm àûa ViïåtNam trúã thaânh möåt quöëc gia coá mûác thu nhêåptrung bònh vaâo nùm 2010. Vúái nhûäng cam kïëtchñnh saách kinh tïë vô mö maånh meä nhû trongthúâi gian vûâa qua, àõnh hûúáng chiïën lûúåc múáicuãa Viïåt Nam hoaân toaân coá thïí thûåc hiïån àûúåc,vúái àiïìu kiïån sûå phaát triïín àoá khöng dêîn túáimûác núå cöng quaá lúán.

Phûúng thûác lêåp kïë hoaåch phaát triïín múái

Khöng nïn quaá nhêën maånh têìm quan troång cuãahoaåt àöång lêåp kïë hoaåch, àùåc biïåt laâ trong nïìnkinh tïë thõ trûúâng. Trong nhiïìu trûúâng húåp, sûåthay àöíi diïîn ra bïn ngoaâi caác vùn baãn kïë hoaåchàûúåc lêåp 5 nùm möåt lêìn. Vñ duå, möåt söë quyïëtàõnh quan troång nhêët trong chu trònh vûâa qua,tûâ viïåc thuác àêíy àaâm phaán gia nhêåp Töí chûácThûúng maåi Thïë giúái (WTO) túái viïåc phï duyïåtlöå trònh caãi caách ngaânh ngên haâng vaâ thöng quaLuêåt Phoâng, Chöëng Tham nhuäng, àaä khöngàûúåc dûå tñnh trûúác trong KHPTKTXH 2000-2005. Thïm nûäa, kïë hoaåch àöi khi chó laâ bûúácthûåc hiïån, chûá khöng phaãi laâ bûúác khúãi àêìu, búãiúã möåt mûác àöå naâo àoá kïë hoaåch ghi nhêån vaâ sùæpxïëp caác saáng kiïën do àõa phûúng àûa ra. Tuynhiïn, do kïë hoaåch àïì ra khung hoaåt àöång cuãaChñnh phuã nïn noá vêîn coá yá nghôa quan troång

3

1. LÊÅP KÏË HOAÅCH PHAÁT TRIÏÍN

trong viïåc àùåt ra caác muåc tiïu vaâ xaác àõnh caácbiïån phaáp àïí thûåc hiïån caác muåc tiïu àoá.

Theo nghôa àoá, KHPTKTXH 5 nùm 2006-2010thïí hiïån möåt bûúác tiïën lúán trong quaá trònh caãicaách hoaåt àöång lêåp kïë hoaåch phaát triïín úã ViïåtNam. Àûúåc phï duyïåt vaâo thaáng 6 nùm 2006,Kïë hoaåch naây vaåch ra caác biïån phaáp chñnh saáchcêìn thiïët àïí àûa Viïåt Nam lïn haâng caác nûúác coámûác thu nhêåp trung bònh vaâo nùm 2010. Saukhi nïu lïn caác muåc tiïu phaát triïín, Kïë hoaåchàùåt ra kïë hoaåch haânh àöång vaâ phên böí ngênsaách cuãa Chñnh phuã. Khaác vúái nhûäng kïë hoaåchtrûúác àêy, Kïë hoaåch hiïån nay têåp trung nhiïìuhún vaâo viïåc laâm thïë naâo àïí àaåt àûúåc caác muåctiïu phaát triïín. Trong khi àoá, caác kïë hoaåchtrûúác göìm nhûäng danh muåc daâi caác chó tiïu saãnlûúång gêy caãm tûúãng coá sûå quaãn lyá trûåc tiïëpcuãa nhaâ nûúác àöëi vúái caác hoaåt àöång saãn xuêëthaâng hoáa vaâ cung ûáng dõch vuå. Ngoaâi ra, viïåcsoaån thaão baãn Kïë hoaåch múái coân coá sûå tham giaàoáng goáp yá kiïën cuãa nhiïìu àöëi tûúång ngoaâi khuvûåc nhaâ nûúác, nhû caác têìng lúáp dên cû hay kiïìudên Viïåt Nam sinh söëng úã nûúác ngoaâi (Viïåtkiïìu). Àêy cuäng laâ lêìn àêìu tiïn möåt vùn kiïån kïëhoaåch cuãa nhaâ nûúác àûúåc sûã duång laâm cú súãcho àõnh hûúáng vaâ phên böí nguöìn vöën Viïån trúåPhaát triïín Chñnh thûác (ODA).

Nhûäng thay àöíi naây thïí hiïån sûå caãi caách trongcöng taác quaãn lyá kinh tïë, maâ röång hún laâ trongquan hïå giûäa nhaâ nûúác vaâ xaä höåi àang diïîn raúã Viïåt Nam. Song töëc àöå caãi caách diïîn ra khöngàöìng àïìu giûäa caác lônh vûåc chñnh saách. ÚÃ möåtsöë lônh vûåc, caãi caách àaä àûúåc thûåc hiïån tûâ giaiàoaån àêìu cuãa cöng cuöåc àöíi múái. Tuy nhiïntrong lônh vûåc lêåp kïë hoaåch phaát triïín, viïåc caãicaách àaä bõ chêåm so vúái caác hoaåt àöång caãi caáchquan troång khaác (Xem Baãng 1.1).

Cêìn ghi nhêån caác nöî lûåc trong nûúác nhùçm múãröång hoaåt àöång tham vêën vúái caác bïn tham giatrong quy trònh lêåp kïë hoaåch trong nûúác. Caáchoaåt àöång lêëy yá kiïën cöng khai úã àõa phûúng vaâcaác ngaânh thöng qua caác töí chûác quêìn chuángcuãa Àaãng àûúåc chuá yá nhiïìu hún trong quaá trònhxêy dûång KHPTKTXH 2001-2005 so vúái trûúácàoá. Xu hûúáng naây cho thêëy quy trònh lêåp kïëhoaåch kheáp thûúâng àûúåc sûã duång úã Viïåt Nam,vaâ àaä àïën luác cêìn coá sûå thay àöíi sêu sùæc hún.

Tuy nhiïn, caác hoaåt àöång tham vêën choKHPTKTXH 2001-2005 vêîn mang tñnh hònhthûác vaâ khöng ngoaâi phaåm vi Chñnh phuã vaâ caáctöí chûác Àaãng.

Trong giai àoaån àêìu cuãa cöng cuöåc caãi caách caáchoaåt àöång lêåp kïë hoaåch phaát triïín, möåt söë nhaâtaâi trúå àa tham gia àöëi thoaåi chñnh saách vúáiChñnh phuã vaâ trúå giuáp kyä thuêåt cho nhiïìu hoaåtàöång hiïån àaåi hoáa quy trònh lêåp kïë hoaåch. Caácnhaâ taâi trúå àaä höî trúå thûåc hiïån Chûúng trònhXoáa àoái-Giaãm ngheâo (XÀGN) do Böå Lao àöång,Thûúng binh vaâ Xaä höåi (BLÀTBXH) quaãn lyá.Chûúng trònh Phaát triïín Liïn húåp quöëc(UNDP) àaä höî trúå Viïån Chiïën lûúåc Phaát triïínsoaån thaão taâi liïåu cho Chiïën lûúåc Phaát triïínKinh tïë-xaä höåi 2001-2010 (CLPTKTXH). Thïmvaâo àoá, Chñnh phuã cuäng àaä nhêån àûúåc sûå höîtrúå trong viïåc soaån thaão taâi liïåu cho caác höåi nghõúã nûúác ngoaâi vaâ thûåc hiïåncaác cam keát quöëc tïë.Nhêåt Baãn vaâ Thuåy Àiïín àaä àoáng goáp àùåc biïåtquan troång trong giai àoaån naây.

Cuöëi thêåp niïn 90 àaä coá nhûäng thay àöíi thûåc tïëtûâ caã hai phña - Chñnh phuã vaâ cöång àöìng taâi trúåquöëc tïë. Trong quaá trònh chuêín bõ cho Àaåi höåiÀaãng IX thaáng 3/2001 àaä diïîn ra giai àoaån têåptrung xêy dûång chiïën lûúåc vaâ kïë hoaåch phaáttriïín. Thaáng 12/1999, Chñnh phuã chñnh thûáctuyïn böë kïë hoaåch xêy dûång KHPTKTXH 5nùm 2001-2005 trong nùm 2000. Trong böëi caãnhàoá, Chñnh phuã àaä àïì nghõ cöång àöìng taâi trúåquöëc tïë giuáp Viïåt Nam xêy dûång möåt “Chiïënlûúåc giaãm ngheâo toaân diïån”. Caác nhaâ taâi trúå baâytoã sûå sùén saâng giuáp àúä vò àïì xuêët chiïën lûúåchoaân toaân phuâ húåp vúái xu thïë toaân cêìu. Trïnthûåc tïë, àêy cuäng laâ thúâi gian caác quöëc giathuöåc nhoám àûúåc hûúãng vay ûu àaäi bùæt àêìuxêy dûång chiïën lûúåc giaãm ngheâo cêëp quöëc gia.Möåt chiïën lûúåc coá tñnh khaã thi cao àûúåc xem laâàiïìu kiïån tiïn quyïët cho viïåc cêëp höî trúå ngênsaách trûåc tiïëp.

Chñnh phuã cuäng àùåt ra muåc tiïu Chiïën lûúåcXÀGN 10 nùm vaâ 5 nùm cuãa Böå LÀTBXH àûúåcchuyïín àöíi thaânh vùn kiïån phuâ húåp vúái tiïu chñtrïn cuãa cöång àöìng quöëc tïë. Caác nhaâ taâi trúåbûúác àêìu tham gia höî trúå àõnh hûúáng trïn cuãaChñnh phuã. Chùèng haån Ngên haâng Phaát triïínChêu AÁ (ADB) höî trúå thûåc hiïån quy trònh tham


4

LÊÅP KÏË HOAÅCH PHAÁT TRIÏÍN

5

Baãng 1.1: Hoaåt àöång lêåp kïë hoaåch phaát triïín úã Viïåt Nam trong chu kyâ 5 nùm túái

Chñnh phuã Viïåt Nam Thúâi gian Caác nhaâ taâi trúå Tuyïn böë xêy dûång KHPTKTXH 5 nùm 2001-2005 9/1999

Àïì nghõ cöång àöìng caác nhaâ taâi troå höî trúå xêy dûång Chiïën lûúåc Xoáa àoái giaãm ngheâo (XÀGN)

1- 5/2000 Höî trúå Böå LÀTBXH xêy dûång Chiïën lûúåc XÀGN

Nhûäng chuyïín biïën têåp trung vaâo chiïën lûúåc múái cuãa Böå KHÀT

6/2000

Tham vêën Chiïën lûúåc XÀGN vaâ chiïën lûúåc múái cuãa Böå KHÀT

Soaån thaão KHPTKTXH, chiïën lûúåc múái cuãa Böå KHÀT vaâ Chiïën lûúåc XÀGN

7-12/ 2000 Höî trúå thûåc hiïån tham vêën chiïën lûúåc múái cuãa Böå KHÀT vúái Chñnh phuã, caán böå àõa

phûúng vaâ caác nhaâ taâi trúå

Chiïën lûúåc múái cuãa Böå KHÀT àûúåc Thuã tûúáng phï duyïåt

3-4/2001 Cung cêëp goái höî trúå ngên saách trûåc tiïëp àêìu tiïn cho viïåc triï ín khai chiïën lûúåc múái cuãa

Böå KH&ÀT Àaåi höåi Àaãng thaão luêån Chiïën lûúåc PTKTXH

giai àoaån 2001-2005 5/2001

Böå KHÀT àûúåc giao nhiïåm vuå soaån thaão CPRGS; nhoám cöng taác liïn böå chõu traách

nhiïåm thûåc hiïån soaån thaão

6/2001- 4/2002

Höî trúå lêëy yá kiïën xêy dûång CPGRS vaâ phên tñch chñnh saách nhùçm àõa phûúng hoáa caác

Muåc tiïu Phaát triïín Thiïn niïn kyã CPGRS àûúåc Thuã tûúáng phï duyïåt 5/2002

Thuã tûúáng thaânh lêåp nhoám cöng taác liïn böå thûåc hiïån CPRGS

Böå KHÀT àïì xuêët “múã röång” phaåm vi CPGRS nhùçm giaãi quyïët töët hún caác vêën àïì haå têìng .

9- 10/ 2002 Töí chûác höåi thaão taåi Haãi Phoâng nhùçm thaão luêån caác biïån phaáp chñnh saách cêìn thiïët àïí

àaåt àûúåc caác muåc tiïu cuãa CPRGS

6/2003 Goái höî trúå ngên saách trûåc tiïëp thûá 2 cho viïåc thûåc hiïån CPGRS

Baáo caáo tiïën àöå thûåc hiïån CPGRS àêìu tiïn àûúåc êën baãn; CPGRS àûúåc múã röång sang lônh

vûåc cú súã haå têìng

Bûúác àêìu triïín khai caác cöng viïåc liïn quan túái Khuön khöí chi tiïu trung haån

11-12/2003

Böå KHÀT triïín khai chûúng trònh thñ àiïím thûåc hiïån CPGRS. Chûúng trònh seä àûúåc múã

röång ra 24 tónh thaânh.

1-4/2004 Höî trúå caác tónh aáp duång phûúng thûác lêåp kïë hoaåch coá löìng gheáp CPRGS

6/2004 Goái höî trúå ngên saách trûåc tiïëp thûá 3 cho viïåc thûåc hiïån CPGRS

Caác hûúáng dêîn aáp duång quy trònh CPGRS vaâo xêy dûång KHPTKTXH 5 nùm 2006-2010

12/2004 Thïí hiïån mong muöën KHPTKTXH 5 nùm 2006-2010 seä àoáng vai troâ laâ khuön khöí

chñnh saách cho hoaåt àöång ODA 6/2005 Goái höî trúå ngên saách trûåc tiïëp thûá 4 cho

viïåc thûåc hiïån CPRGS Thûåc hiïån tham vêën dûå thaão KHPTKTXH úã

quy mö röång khùæp, vúái sûå tham gia cuãa nhiïìu têìng lúáp dên cû vaâ Viïåt Kiïìu

Àûa vaâo thûåc hiïån khuön khöí lêåp kïë hoaåch ngên saách thûúâng niïn cho nhiïìu nùm

7–10/2005 Höî trúå tham vêën yá kiïën xêy dûång KHPTKTXH giai àoaån 2006-2010

Dûå thaão KHPTKTXH àûúåc àûa ra thaão luêån trûúác Quöëc höåi

11/2005

Dûå thaão KHPTKTXH àûúåc àûa ra thaão luêån taåi Àaåi höåi Àaãng

4/2006

KHPTKTXH giai àoaån 2006-2010 àûúåc Quöëc höåi thöng qua

6/2006 Goái höî trúå ngên saách trûåc tiïëp cuöëi cuâng cho viïåc thûåc hiïån àûúåc giaãi ngên

Chûúng trònh haânh àöång cho KHPTKTXH àûúåc phï duyïåt

10/2006 Sûå tuên thuã cuãa caác nhaâ taâi trúå vúái KHPTKTXH

vêën röång raäi bao göìm caác höåi thaão trïn phaåm vitoaân quöëc. Caác nhaâ taâi trúå cuäng mong muöënChiïën lûúåc vaâ kïë hoaåch XÀGN cuãa BöåLÀTBXH àûúåc múã röång sang phaåm vi giaãiquyïët caác vêën àïì cú cêëu trong xoáa àoái giaãmngheâo, àöìng thúâi gêy aãnh hûúãng túái caác quyïëtsaách ngoaâi phaåm vi caác chûúng trònh muåc tiïuvò ngûúâi ngheâo.

Tuy nhiïn ngay sau khi Chiïën lûúåc XÀGNàûúåc soaån thaão laåi, Chñnh phuã Viïåt Nam vaâ caácnhaâ taâi trúå nhêån ra rùçng Chiïën lûúåc seä khöngàem laåi nhûäng kïët quaã mong àúåi cho caã haiphña. Lyá do laâ vò Chiïën lûúåc chó chuá troång túáimöåt khña caånh nhoã thuöåc phaåm vi traách nhiïåmvaâ quyïìn haån cuãa Böå LÀTBXH, àùåc biïåt laâ úã nöåidung vïì kïë hoaåch thûåc hiïån möåt loaåt caácchûúng trònh höî trúå muåc tiïu cho ngûúâi ngheâovaâ höå gia àònh coá hoaân caãnh khoá khùn. Mùåc duâyá thûác àûúåc rùçng caác chûúng trònh muåc tiïu laâmöåt nöåi dung quan troång trong chiïën lûúåc xoáaàoái giaãm ngheâo toaân diïån, caác nhaâ taâi trúå nhêënmaånh sûå cêìn thiïët gùæn kïët töëc àöå vaâ tùng trûúãngkinh tïë vúái giaãm ngheâo, tûâ àoá kïët nöëi Chiïënlûúåc vúái caác chñnh saách phaát triïín kinh tïë vaâphên böí nguöìn lûåc úã têìm vô mö.

Taán thaânh quan àiïím trïn, thaáng 4/2000 Chñnhphuã àaä giao cho Böå KHÀT tiïën haânh xêy dûångChiïën lûúåc CPRGS. Vaâo thúâi àiïím àoá BöåKHÀT àang gêëp ruát xêy dûång KHPTKTXH 5nùm 2001-2005 vaâ Chûúng trònh Àêìu tû cöngkeâm theo. Saáu thaáng cuöëi nùm 2000 möåt loaåtcaác hoaåt àöång tham vêën àaä àûúåc triïín khainhùçm thöng tin vïì kïë hoaåch xêy dûång chiïënlûúåc múái. Böå KHÀT àaä thu thêåp àûúåc hún 60 yákiïën àoáng goáp tûâ caác höåi thaão naây. Caác caán böåBöå KHÀT tham gia xêy dûång CPRGS cuäng àaäthûåc hiïån möåt bûúác tiïën lúán: cung cêëp àõa chóemail cho caác bïn liïn quan ngoaâi Chñnh phuã(bao göìm caác töí chûác phi Chñnh phuã - NGO) àïíthu thêåp yá kiïën àoáng goáp xêy dûång Chiïën lûúåcúã phaåm vi röång hún.

Viïåc lêëy yá kiïën tham gia xêy dûång Chiïën lûúåcXÀGN vaâ chiïën lûúåc múái cuãa Böå KHÀT àûúåcthûåc hiïån àöìng thúâi. Thaáng 12/2000, caã hai dûåthaão chiïën lûúåc cuäng àaä àûúåc àûa ra thaão luêånvúái caác nhaâ taâi trúå. Ngay sau àoá, vaâo thaáng3/2001, chiïën lûúåc XÀGN do Böå KHÀT soaån

thaão àaä àûúåc Thuã tûúáng phï duyïåt. Tuy nhiïn,taåi thúâi àiïím àoá caác bûúác thûåc hiïån tiïëp theovêîn chûa roä neát. Cuå thïí laâ Chñnh phuã vaâ caácnhaâ taâi trúå chûa thaão luêån vïì viïåc löìng gheápmöåt söë nguyïn tùæc xêy dûång Chiïën lûúåc vaâoxêy dûång KHPTKTXH 5 nùm 2001-2005. Cöångàöìng taâi trúå cho rùçng sûã duång KHPTKTXH laâmcú súã àiïìu phöëi caác hoaåt àöång taâi trúå seä khöngthûåc tïë. Vaâo thúâi àiïím àoá dûå thaão KHPTKTXH5 nùm 2001-2005 gêìn nhû hoaân têët àïí àûa rathaão luêån taåi Àaåi höåi Àaãng IX. Thûåc tïë laâ àaä quaámuöån àïí coá thïí can thiïåp vaâo quaá trònh xêydûång cuäng nhû taác àöång túái phûúng hûúáng cuãavùn kiïån naây.

Chñnh phuã Viïåt Nam àaä quyïët àõnh Böå KHÀTchuã trò xêy dûång CPRGS. Àêy laâ möåt vùn baãnchñnh saách àûúåc xêy dûång khöng dûåa trïn caácquy trònh lêåp kïë hoaåch phaát triïín truyïìn thöëng.Quyïët àõnh naây nhêån àûúåc sûå hûúãng ûáng cuãacaác nhaâ taâi trúå. Caác nhaâ taâi trúå cho rùçng troångtêm cuãa Chiïën lûúåc XÀGN quaá heåp, khöngxûáng vúái têìm cuãa möåt chñnh saách quöëc gia giaãiquyïët caác nguyïn nhên cú cêëu dêîn túái ngheâoàoái. Àöìng thúâi KHPTKTXH 5 nùm 2001-2005thiïëu hùèn quy trònh tham gia vaâ chûa têåp trungàêìy àuã vaâo vêën àïì ngheâo àoái. Do vêåy vùn kiïånKïë hoaåch khöng àaåt àûúåc têìm cuãa möåt chiïënlûúåc phaát triïín.

Böå KHÀT àaä thiïët lêåp uãy ban liïn böå göìm 52caán böå tûâ caác Böå, ngaânh liïn quan tham giahûúáng dêîn quy trònh soaån thaão CPRGS. Caácchuyïn gia vaâ nhaâ nghiïn cûáu trong nûúác cuängtham gia vúái tû caách tû vêën höî trúå UÃy ban vaâsoaån thaão taâi liïåu cú súã trong trûúâng húåp cêìnthiïët. Chiïën lûúåc àûúåc soaån thaão bùçng tiïëngViïåt vaâ àûúåc chónh sûãa nhiïìu lêìn sau khi tiïëpnhêån caác yá kiïën àoáng goáp vaâ phaãn höìi. Dûå thaãocuäng àaä àûúåc dõch sang tiïëng Anh böën lêìn vaâchuyïín túái caác nhaâ taâi trúå xin yá kiïën àoáng goápvaâ àïì xuêët.

Bûúác chuyïín tiïëp

CPGRS khöng phaãi laâ möåt KHPTKTXH haymöåt chiïën lûúåc chuyïn ngaânh àaä àûúåc phïduyïåt. Vò leä àoá Chiïën lûúåc nùçm ngoaâi caác quytrònh lêåp kïë hoaåch chñnh thöëng cuãa Viïåt Nam.Võ thïë khöng roä raâng cuãa Chiïën lûúåc ngay sau


6

àoá àaä gêy möåt söë nhêìm lêîn trong giúái caán böåquaãn lyá. Hoå cho rùçng rêët khoá phên àõnh traáchnhiïåm cho caác Böå, ngaânh trong viïåc thûåc hiïånChiïën lûúåc. Mùåc duâ vêîn töìn taåi nhûäng bêët cêåpnhû vêåy, song quaá trònh xêy dûång Chiïën lûúåccoá möåt yá nghôa hïët sûác quan troång. Noá cho thêëylêåp kïë hoaåch phaát triïín chiïën lûúåc phuâ húåp vúáimöåt nïìn kinh tïë thõ trûúâng, coá àiïìu quy trònhnaây khaác vúái quy trònh xêy dûång kïë hoaåch 5nùm truyïìn thöëng.

Trong quaá trònh xêy dûång CPRGS, Böå KHÀTàaä coá nhûäng cöë gùæng to lúán trong viïåc múãröång phaåm vi tham vêën yá kiïën vaâ tranh luêånchñnh saách vûúåt ra ngoaâi caác quy trònh truyïìnthöëng. Böå àaä thaânh lêåp Nhoám cöng taác liïn böåvúái sûå tham gia cuãa caác cú quan Chñnh phuã. YÁkiïën xêy dûång Chiïën lûúåc cuãa Nhoám cuängàûúåc cuãng cöë thöng qua böën höåi thaão thamvêën yá kiïën cêëp trung ûúng. Caác töí chûác quöëctïë vaâ dên sûå trong nûúác cuäng tham gia tñch cûåcvaâo caác höåi thaão naây. Möåt söë Böå, ngaânh cuängthiïët lêåp caác nhoám cöng taác xoáa àoái giaãmngheâo liïn Cuåc – Vuå nhùçm töíng húåp vaâ cungcêëp yá kiïën xêy dûång Chiïën lûúåc. Caác cêëpchñnh quyïìn àõa phûúng tham gia àoáng goáp yákiïën taåi caác höåi thaão khu vûåc. Àaä coá túái gêìn500 caán böå chûác traách àõa phûúng vaâ àaåi diïåncaác têìng lúáp nhên dên tham gia thaão luêån nöåidung dûå thaão CPRGS.

Ngoaâi ra caác cöång àöìng dên cû ngheâo tham giaàoáng goáp yá kiïën àöëi vúái nhûäng biïån phaápchñnh saách àïì ra trong dûå thaão Chiïën lûúåc. Quytrònh tham vêën àûúåc thûåc hiïån dûúái daångnghiïn cûáu thûåc àõa taåi caác àõa phûúng núi àaäthûåc hiïån àúåt àaánh giaá ngheâo àoái coá sûå thamgia cuãa ngûúâi dên nùm 1999. Nghiïn cûáu cuängnhêån àûúåc sûå höî trúå cuãa nùm töí chûác NGOquöëc tïë (göìm (ActionAid, Catholic ReliefServices, Oxfam Anh, Töí chûác quöëc tïë Plan, vaâQuyä cûáu trúå treã em Anh) vúái tû caách àöëi taác.Hún 1.800 ngûúâi dên àõa phûúng vaâ caán böå cêëpxaä tham gia nghiïn cûáu. Muåc àñch laâ nhùçm taåocho ngûúâi dên àiïìu kiïån àûúåc àïì xuêët caác biïånphaáp chñnh saách ûu tiïn vaâ hoaåt àöång cöångàöìng cêìn thiïët nhùçm muåc tiïu xoáa àoái giaãmngheâo. Dûå thaão CPGRS cuöëi cuâng àaä àûúåc xêydûång dûåa trïn nhiïìu kïët quaã nghiïn cûáu tûâ caácàúåt tham vêën cöång àöìng úã cêëp cú súã naây.

CPGRS cuäng thïí hiïån möåt bûúác tiïën quan troångvïì mùåt nöåi dung. Nhoám soaån thaão àaä múã röångphaåm vi phên tñch vaâ dûä liïåu nhùçm cuãng cöë nöåidung Chiïën lûúåc. Thöng lïå truyïìn thöëng laâ chódûåa chuã yïëu vaâo caác dûä liïåu baáo caáo haânhchñnh. Nhûäng àöíi múái vïì mùåt nöåi dung àûúåcthïí hiïån qua nhûäng phên tñch ngheâo àoái àaäàûúåc nïu cuå thïí trong Chiïën lûúåc. Caác phêntñch àûúåc thûåc hiïån dûåa trïn dûä liïåu àõnh tñnhvaâ àõnh lûúång coá chêët lûúång cao, goáp phêìnàaáng kïí vaâo viïåc giaãi quyïët caác vêën àïì nhaåycaãm khöng àûúåc àïì cêåp àêìy àuã trong Kïë hoaåchPT KT-XH 5 nùm 2001-2005. Chùèng haån, Kïëhoaåch PT KT-XH 5 nùm 2001-2005 coá àïì cêåp túáivêën àïì dên töåc thiïíu söë nhûng chó dûâng laåi úãnöåi dung cung cêëp dõch vuå àaâo taåo thöng quacaác trûúâng dên töåc nöåi truá, cung ûáng vùn hoáaphêím vaâ möåt söë vêën àïì cùng thùèng liïn quantúái dên töåc thiïíu söë vaâ tön giaáo. Ngûúåc laåi,CPGRS têåp trung hún vaâo nhûäng thaách thûáctrong viïåc chöëng laåi àoái ngheâo cho àöìng baâodên töåc thiïíu söë, vúái nhûäng phên tñch àûúåc dûåatrïn dûä liïåu àiïìu tra höå gia àònh àaáng tin cêåy.Tûúng tûå nhû vêåy, Kïë hoaåch PT KT-XH 2001-2005 khöng àïì cêåp túái nhûäng khoá khùn dênnhêåp cû thaânh thõ phaãi àöëi mùåt khi tiïëp cêån caácdõch vuå cú baãn. Trong khi àoá vêën àïì naây àûúåcàûúåc giaãi quyïët roä raâng trong dûåa trïn caác kïëtquaã nghiïn cûáu àõnh tñnh.

Bïn caånh àoá, troång têm cuãa CPGRS thïí hiïån sûåchuyïín àöíi tûâ mö taã caác yïëu töë àêìu vaâo xaácàõnh caác chó tiïu kïë hoaåch sang xaác àõnh caácmuåc tiïu phaát triïín. Trong quaá trònh xêy dûångChiïën lûúåc, Chñnh phuã àaä yïu cêìu Nhoám haânhàöång chöëng ngheâo àoái (PTF), möåt àöëi taác thamgia xêy dûång Chiïën lûúåc, àïì xuêët yá tûúãng laâmthïë naâo àïí haâi hoâa caác thaách thûác quöëc gia vaâcam kïët quöëc tïë nhùçm hiïån thûåc hoáa caác Muåctiïu phaát triïín Thiïn niïn kyã (MDGs) úã ViïåtNam. Àïí höî trúå tiïën trònh haâi hoâa hoáa naây,Chñnh phuã àaä xaác àõnh taám nöåi dung lúán laâmtroång têm cuãa chiïën lûúåc chöëng àoái ngheâo. Tûâthaáng 5-9/2001, taám nöåi dung lúán naây àaä hònhthaânh nïn cú súã phên tñch cho viïåc xaác àõnh caácmuåc tiïu phaát triïín Viïåt Nam (VDGs). Hoaåtàöång phöëi húåp trong vêën àïì naây vaâ caác Muåctiïu Thiïn niïn kyã cuãa Viïåt Nam àaä giuáp nhêënmaånh àïën caác kïët quaã trong khung traáchnhiïåm giaãi trònh cuãa CPRGS.


7

Chiïën lûúåc coân thïí hiïån nhûäng nöî lûåc quantroång trong viïåc kïët nöëi haânh àöång chñnh saáchvúái phên böí nguöìn lûåc. Phûúng thûác lêåp kïëhoaåch truyïìn thöëng chuá troång túái cêëp vöën chocaác dûå aán àêìu tû ngaây caâng khöng phuâ húåp choviïåc phên böí ngên saách. Hïå quaã laâ hoaåt àöånglêåp kïë hoaåch vaâ phên böí ngên saách úã Viïåt Namgiai àoaån cuöëi thêåp niïn 90 khöng ùn khúáp vúáinhau. Hiïn tûúång naây coân àûúåc thïí hiïån úã sûåthiïëu nhêët quaán trong àêìu tû vaâ chi tiïu thûúângxuyïn. Nhùçm xoáa boã sûå thiïíu nhêët quaán naây,caác ‘pheáp toaán’ tñnh sú böå chi phñ thûåc hiïånVDGs àaä àûúåc thûåc hiïån trong quaá trònh xêydûång CPRGS.

Sau 3 nùm xêy dûång, CPGRS chñnh thûác àûúåcphï duyïåt vaâo thaáng 5/2002. 5 thaáng sau, vaâothaáng 10/2005, Chñnh phuã, caác nhaâ taâi trúå vaâcaác töí chûác NGO àaä nhoám hoåp trong 3 ngaây taåiHaãi Phoâng vaâ thaão luêån nhûäng bûúác haânh àöångchñnh saách cêìn thiïët tiïëp theo nhùçm àaåt àûúåccaác muåc tiïu cuãa Chiïën lûúåc. Kïët quaã cuãa höåithaão naây, cuâng vúái caác kïët quaã phên tñch cuãaWB vaâ ADB trong baáo caáo Phaát triïín Viïåt Nam2003, taåo cú súã cho möåt loaåt caác hoaåt àöång höîtrúå ngên saách trûåc tiïëp. Ban àêìu möåt söë nhaâ taâitrúå vêîn coân thêån troång trong viïåc höî trúå thûåchiïån möåt chiïën lûúåc vûúåt ra ngoaâi khuön khöílêåp kïë hoaåch phaát triïín truyïìn thöëng. Cuäng àaäcoá rêët nhiïìu yá kiïën thaão luêån xung quanh vêënlaâm thïë naâo àïí coá thïí àaåt àûúåc sûå ‘liïn kïët’ giûäaChiïën lûúåc vaâ caác Kïë hoaåch phaát triïín trïn thûåctïë. Tuy nhiïn, kïí tûâ thaáng 6/2003, ngaây caângnhiïìu caác nhaâ taâi trúå cêëp vöën trûåc tiïëp qua kïnhChñnh phuã trïn cú súã tûâng nùm sau khi ghinhêån nhûäng tiïën böå àaåt àûúåc trong viïåc thûåchiïån Chiïën lûúåc. Viïåc phên böí vaâ chi tiïu caácnguöìn vöën taâi trúå trûåc tiïëp naây do Chñnh phuãquyïët àõnh vaâ àûúåc thûåc hiïån theo thuã tuåc taâichñnh cuãa Viïåt Nam. Nhûäng bûúác tiïën àaáng ghinhêån trong quaãn lyá haânh chñnh cöng nhûängnùm vûâa qua taåo cú súã cho viïåc thûåc hiïån cêëpvöën trûåc tiïëp naây. Tuy nhiïn àöång lûåc thuác àêíycaác hoaåt àöång taâi trúå trûåc tiïëp sau àoá laåi liïnquan túái viïåc ban haânh caác biïån phaáp chñnhsaách quan troång nhùçm triïín khai nhûäng camkïët trong Chiïën lûúåc CPRGS.

Hoaåt àöång höî trúå ngên saách trûåc tiïëp gêìn àêynhêët àûúåc phï duyïåt vaâo thaáng 6/2006 vúái 19

nhaâ taâi trúå cuâng tham gia chuêín bõ vaâ 12 nhaâ taâitrúå tham gia àöìng taâi trúå. Taåi thúâi àiïím àoáCPGRS àaä thïí hiïån àûúåc vai troâ nhû “möåt bûúácàïåm” coá yá nghôa hïët sûác quan troång khöng chóàöëi vúái hoaåt àöång lêåp kïë hoaåch phaát triïín úã ViïåtNam maâ coân àöëi vúái hoaåt àöång thiïët kïë caácchûúng trònh dûå aán ODA cho Viïåt Nam.

Tûâ CPGRS túái KHPTKTXH

Thaânh cöng cuãa CPGRS khöng thïí che àêåynhûäng thiïëu soát cuãa noá. Trïn thûåc tïë sûå khaácbiïåt giûäa phûúng thûác lêåp kïë hoaåch 5 nùmtruyïìn thöëng vaâ phûúng thûác lêåp kïë hoaåchphaát triïín múái lúán hún so vúái ûúác àoaán banàêìu. Phûúng thûác lêåp kïë hoaåch phaát triïín múáivûúåt ra ngoaâi têìm baãn chêët cuãa quy trònh thamvêën hay chêët lûúång phên tñch. Cuå thïí laâ CPGRSquan ngaåi vïì vai troâ cuãa kïët cêëu haå têìng lúán.Caác kïë hoaåch phaát triïín trong nïìn kinh tïë chóhuy chó têåp trung vaâo caác dûå aán quy mö lúán. Dovêåy viïåc xêy dûång chûúng trònh àêìu tû cöng laâbûúác ài têët yïëu tiïëp sau quaá trònh xêy dûångKHPTKTXH. Traái laåi, nhûäng ngûúâi uãng höåphûúng thûác lêåp kïë hoaåch múái ûu tiïn chi tiïungên saách cho phaát triïín con ngûúâi vaâ an sinhxaä höåi. Noái caách khaác, caác cú chïë lêåp kïë hoaåchphaát triïín truyïìn thöëng chuã yïëu chuá troång vaâongên saách xêy dûång cú baãn trong khi àoáphûúng thûác múái têåp trung nhiïìu hún vaâo caáchaång muåc chi tiïu thûúâng xuyïn. Coá nhûängthúâi àiïím sûå khaác biïåt trïn àaä dêîn túái tranhluêån vïì vêën àïì coá nïn giaãi ngên trûåc tiïëp vöënODA cho caác dûå aán àêìu tû thay vò roát thùèngvaâo ngên saách nhaâ nûúác. Khöng phaãi nhaâ taâitrúå naâo cuäng uãng höå phûúng thûác höî trúå ngênsaách trûåc tiïëp.

ÚÃ mûác àöå sêu hún, quan àiïím vïì yá nghôa (haysûå thiïëu vùæng) cuãa kïët cêëu haå têìng lúán àöëi vúáixoáa àoái giaãm ngheâo chñnh cuäng khaá traái ngûúåc.Kinh nghiïåm cuãa caác nûúác coá nïìn kinh tïë phaáttriïín nhanh trong khu vûåc Àöng AÁ cho thêëy caácnhaâ hoaåch àõnh chñnh saách úã khu vûåc nhêënmaånh têìm quan troång cuãa haå têìng vô mö hún sovúái quan àiïím kinh tïë phaát triïín phûúng Têy.Ngoaâi ra caác phên tñch ngheâo àoái úã phûúng Têydûåa trïn söë liïåu àiïìu tra höå gia àònh vaâ àaánhgiaá coá sûå tham gia cuãa ngûúâi dên. Nhûäng cöng


8

cuå naây cho pheáp àaánh giaá taác àöång cuãa cú súã haåtêìng úã àõa phûúng, nhû caác cöng trònh àûúângnöng thön hay dõch vuå cêëp nûúác. Tuy nhiïnnhûäng cöng cuå naây laåi khöng hûäu ñch cho caácàaánh giaá taác àöång cuãa caác maång lûúái àûúâng caotöëc hoùåc nhûäng tiïën böå cöng nghïå thöng tin.Viïåc CPGRS gêìn nhû khöng àïì cêåp túái haå têìngvô mö phaãn aánh phêìn naâo àõnh hûúáng phêntñch ngheâo àoái úã têìm vi mö (hoùåc úã cêëp cú súã).

Tuy nhiïn, trïn thûåc tïë nhûäng quan àiïím traáichiïìu naây rêët dïî thöëng nhêët. Nïëu thaão luêån vïìvêën àïì nïn chuyïín ODA qua kïnh caác dûå aánàêìu tû hay kïnh höî trúå ngên saách dûåa trïn quanàiïím ‘hoùåc thïë naây, hoùåc thïë kia’ coá thïí khiïënngûúâi ta mêët phûúng hûúáng. Kinh nghiïåm vïìsau cho thêëy hai kïnh cêëp ODA coá thïí böí trúå rêëttöët cho nhau. Viïåc khöng àûa haång muåc kïët cêëuhaå têìng quy mö lúán vaâo Chiïën lûúåc laâ möåt thiïëusoát. Tuy nhiïn cuäng seä laâ thiïëu soát nïëu khöngtñnh àïën nhûäng chñnh saách can thiïåp cêëp àõaphûúng nhùçm àaãm baão sinh kïë bïìn vûäng chongûúâi dên. Thaáng 12/2002, Chñnh phuã àaä àïìxuêët “múã röång phaåm vi” CPGRS nhùçm ghinhêån vai troâ cuãa kïët cêëu haå têìng quy mö lúántrong phaát triïín kinh tïë vaâ xoáa àoái giaãm ngheâo.(Xem Khung 1.1).

Möåt àiïím yïëu nûäa cuãa CPGRS liïn quan túáivêën àïì triïín khai phûúng thûác lêåp kïë hoaåch vaâthöng àiïåp cuãa Chiïën lûúåc túái caác cêëp, caácngaânh úã àõa phûúng. Vúái nhûäng tiïën böå àaåtàûúåc trong cöng taác phên cêëp quaãn lyá úã ViïåtNam, gêìn möåt nûãa söë ngên saách cöng hiïånàûúåc giao cho chñnh quyïìn cêëp tónh, huyïån vaâxaä phên böí. Khaã nùng duy trò tñnh ‘toaân diïån’cuãa tiïën trònh phaát triïín phuå thuöåc phêìnnhiïìu vaâo nùng lûåc tiïëp nhêån kiïën thûác vaâ kyänùng lêåp kïë hoaåch chiïën lûúåc cuãa caác cêëpchñnh quyïìn àõa phûúng. Vúái nhûäng kiïën thûácvaâ nùng lûåc àoá, caác cêëp chñnh quyïìn seä lûåachoån àûúåc caác chñnh saách àuáng àùæn, àûúåc giaophên böí ngên saách vaâ àûúåc giaám saát tiïën trònhphaát triïín cuãa àõa phûúng thöng qua böå chó söëphaát triïín phuâ húåp vúái àõa phûúng. Àiïìu àaángtiïëc laâ rêët ñt caán böå àõa phûúng hiïíu CPGRShoùåc nhêån thûác àûúåc yá nghôa trûåc tiïëp cuãaChiïën lûúåc túái hoaåt àöång thûúâng nhêåt cuãamònh. Àêy laâ hêåu quaã cuãa viïåc àûa CPGRSvûúåt ra ngoaâi caác quy trònh lêåp kïë hoaåchtruyïìn thöëng úã Viïåt Nam.

Àïí haån chïë thiïëu soát naây, saáng kiïën thûåc hiïånthñ àiïím CPGRS túái möåt söë tónh thaânh àûúåcàûa ra. Thaáng 4/2004, Böå KHÀT àaä ban haânh


9

Khung 1.1: Cú súã haå têìng quy mö lúán vaâ CPRGS

Nhêån thûác rùçng CPGRS laâ möåt taâi liïåu "söëng", nùm 2002 Chñnh phuã Viïåt Nam àaä chuã àöång nêng têìm Chiïënlûúåc bùçng caách àûa thïm möåt chûúng vïì haå têìng quy mö lúán vaâo vùn kiïån naây. Möåt söë nhaâ taâi trúå cuäng thamgia tñch cûåc vaâo hoaåt àöång naây. Nhêåt Baãn àaä thûåc hiïån möåt loaåt caác nghiïn cûáu vïì möëi liïn hïå giûäa phaát triïínhaå têìng vaâ xoáa àoái giaãm ngheâo, trong àoá coá möåt nghiïn cûáu thûåc tiïîn vïì taác àöång phaát triïín cuãa cöng trònhÀûúâng 5 úã phña Bùæc. Ötxtrêylia cuäng tiïën haânh àaánh giaá taác àöång tûúng tûå àöëi vúái cöng trònh cêìu Phuá Myä úãphña Nam. Chûúng naây taåo cú súã cho viïåc thaão luêån àêìy àuã hún vïì möëi liïn hïå giûäa caác chñnh saách àêìu tû, sûåtùng trûúãng kinh tïë vaâ giaãm ngheâo. Àêy laâ nöåi dung thïm rêët quan troång, àùåc biïåt trong böëi caãnh àêìu tû cúsúã haå têìng àang úã mûác cao àaánh dêëu sûå tùng trûúãng vaâ giaãm ngheâo hïët sûác êën tûúång cuãa Viïåt Nam. Vúái quyïët têm àaãm baão taåo sûå cên bùçng giûäa caác muåc tiïu tùng trûúãng vaâ giaãm ngheâo trûåc tiïëp, Chiïën lûúåccuäng thïí hiïån àûúåc tñnh toaân diïån. ADB vaâ JBIC, hai nhaâ taâi trúå lúán cho caác chûúng trònh dûå aán àêìu tû cú súãhaå têìng quan troång úã Viïåt Nam, àaä tûâng ghi nhêån têìm quan troång cuãa Chiïën lûúåc. Tuy nhiïn hai nhaâ taâi trúånaây àaä choån hûúáng khöng gùæn chûúng trònh àêìu tû vúái bêët kyâ möåt vùn kiïån lêåp kïë hoaåch chiïën lûúåc naâo.Chûúng múái vïì cú súã haå têìng cho pheáp hoå àoáng goáp toaân diïån hún vaâo quaá trònh phaát triïín cuãa Viïåt Nam,àöìng thúâi húåp taác chùåt cheä hún vúái caác nhaâ taâi trúå khaác. Kïët quaã cuãa viïåc "múã röång" phaåm vi Chiïën lûúåc naâylaâ viïåc hai ngên haâng naây àaä tham gia thûåc hiïån chûúng trònh höî trúå ngên saách trûåc tiïëp àêìu tiïn úã Viïåt Nam.Ngay sau àoá, hai ngên haâng naây cuäng àaä phöëi húåp vúái caác nhaâ taâi trúå khaác höî trúå Viïåt Nam xêy dûångKHPTKTXH 5 nùm 2006-2010 trong àoá bao göìm nhiïìu vêën àïì àûúåc nïu trong chûúng múái cuãa Chiïën lûúåc.Àêy laâ möåt vñ duå àiïín hònh chûáng toã giaá trõ cuãa viïåc thûâa nhêån nhûäng lúåi thïë so saánh vaâ sûå húåp taác cuãa caác cúquan taâi trúå. Chuáng àaä vaâ àang goáp phêìn vaâo viïåc tùng cûúâng hiïåu quaã hoaåt àöång àöìng taâi trúå cho sûå phaáttriïín cuãa Viïåt Nam.

hûúáng dêîn thûåc hiïån saáng kiïën trïn. Theo thúâigian, chûúng trònh thñ àiïím xêy dûång caác kïëhoaåch chiïën lûúåc àaä àûúåc múã röång ra 24 tónhthaânh trïn toaân quöëc. Nhûäng nöî lûåc naây àaäàûúåc caác nhaâ taâi trúå hûúãng ûáng vaâ höî trúå theohûúáng phên cêëp. Theo àoá chñnh quyïìn àõaphûúng caác tónh thñ àiïím lûåa choån hûúáng lêåpkïë hoaåch riïng. Möîi àõa phûúng têåp húåp lûåclûúång tûâ caác súã ban ngaânh liïn quan àïí xêydûång möåt chiïën lûúåc phaát triïín KTXH cuãa tónhtheo hûúáng àöíi múái. Kinh nghiïåm thûåc tiïîn khaáàa daång xeát vïì khña caånh thaânh cöng úã cêëp cúsúã, tuy nhiïn nhûäng baâi hoåc ruát ra tûâ quaá trònhthñ àiïím rêët àaáng ghi nhêån.

Song song vúái chûúng trònh thñ àiïím trïn, ViïåtNam cuäng àaä coá nhûäng nöî lûåc to lúán trong viïåchaâi hoâa hoáa hai quy trònh lêåp kïë hoaåch phaáttriïín vaâ phên böí ngên saách. Möåt bûúác tiïëpkhöng thïí thiïëu sau khi xaác àõnh chi phñ caáchaång muåc Chiïën lûúåc àoá laâ viïåc têåp trung nöîlûåc xêy dûång Khung chi tiïu trung haån(MTEFs). Baáo caáo thñ àiïím MTEF àêìu tiïntrong àoá àïì cêåp àïën caác nöåi dung nhû giaáo duåc,chùm soác sûác khoãe, giao thöng, nöng nghiïåp vaâphaát triïín nöng thön àaä àûúåc trònh lïn Böå Taâichñnh (BTC) vaâo cuöëi nùm 2005. Hiïån taåi böënbaáo caáo MTEF cuãa àõa phûúng cuäng àang àûúåcchuêín bõ.

Caác chûúng trònh thñ àiïím hiïån nay àang àûúåcmúã röång vaâ àûúåc böí trúå bùçng caác quy àõnhchñnh saách yïu cêìu lêåp kïë hoaåch ngên saách theohûúáng lêåp kïë hoaåch phaát triïín nhiïìu nùm.Thöng tû hûúáng dêîn xêy dûång ngên saách nùm2006 àaä thïí hiïån bûúác tiïën lúán theo hûúáng naây.Mùåc duâ viïåc trònh Quöëc höåi phï duyïåt kïë hoaåchngên saách vêîn àûúåc thûåc hiïån trïn cú súã tûângnùm, yïu cêëu múái àùåt ra àoá laâ caác kïë hoaåchngên saách phaãi àûúåc xêy dûång dûåa trïn lêåp kïëhoaåch phaát triïín nhiïìu nùm. Ban àêìu kïë hoaåchngên saách chó keáo daâi ba nùm, nhûng cho túáinay àaä bao truâm toaân böå chu trònh kïë hoaåchphaát triïín 5 nùm.

Hai quy trònh lêåp kïë hoaåch haânh àöång vaâ kïëhoaåch ngên saách coân àûúåc liïn kïët vúái nhauqua viïåc ban haânh caác chó tiïu phên böí chithûúâng xuyïn (luác àêìu) vaâ chi xêy dûång cú baãn(múái àêy). Hai böå chó tiïu naây seä chñnh thûác

àûúåc thûåc hiïån vaâo nùm 2007. Mùåc duâ chuã yïëudûåa trïn söë liïåu dên söë, cöng thûác tñnh caác chótiïu naây àaä bao göìm caác chó söë ngheâo àoái, tûâ àoádêîn àïën viïåc tùng nguöìn lûåc höî trúå caác vuângngheâo hún cuãa caã nûúác.

Tñnh àïën cuöëi chu kyâ kïë hoaåch 5 nùm 2001-2005, viïåc löìng gheáp caác muåc tiïu cuãa CPGRSvaâo quy trònh lêåp kïë hoaåch phaát triïín truyïìnthöëng cuãa Viïåt Nam laâ mong muöën cuãa caãChñnh phuã vaâ caác nhaâ taâi trúå. Thaáng 9/2004,Thuã tûúáng Chñnh phuã àaä ban haânh Chó thõ33/2004/CT-TTg vïì viïåc xêy dûångKHPTKTXH 5 nùm 2006-2010. Theo àoá, kïëhoaåch phaát triïín múái seä àûúåc xêy dûång dûåatrïn caác nguyïn tùæc chó àaåo xêy dûång CPRGS.Caác vùn baãn hûúáng dêîn túái caác böå, ngaânh vaâàõa phûúng do Böå KHÀT ban haânh sau àoánhêën maånh têìm quan troång cuãa viïåc sûã duångnhiïìu loaåi dûä liïåu (bao göìm àaánh giaá ngheâo àoáicoá sûå tham gia cuãa ngûúâi dên, dûä liïåu àiïìu travaâ caác kïët quaã nghiïn cûáu cuãa caác viïån vaâ töíchûác quöëc tïë) laâm cú súã cho caác muåc tiïu lêåp kïëhoaåch. Nhûäng vùn baãn hûúáng dêîn naây yïu cêìuthûåc hiïån möåt quy trònh lêåp hoaåch cöng khai,cuå thïí laâ yïu cêìu àöëi vúái phöí biïën caác dûå thaãokïë hoaåch àïí tham vêën yá kiïën röång raäi. Àöìngthúâi, caác vùn baãn hûúáng dêîn cuäng yïu cêìu xaácàõnh caác chó söë liïn quan túái caác Muåc tiïu Phaáttriïín Viïåt Nam vaâ àûa thïm nöåi dung phên böínguöìn lûåc vaâo kïë hoaåch.

Möåt chiïën lûúåc àaáng tin cêåy?

KHPTKTXH 5 nùm 2006-2010 coá nhiïìu àiïímmaånh hún so vúái caác vùn kiïån kïë hoaåch trûúácàoá. Vúái viïåc tuên thuã caác quy àõnh múái, quytrònh soaån thaão Kïë hoaåch cho thêëy nhûäng nöîlûåc nghiïm tuác trong viïåc töí chûác tham vêën vaâtiïëp thu caác yá kiïën àoáng goáp tûâ nhiïìu têìng lúápdên cû trong xaä höåi Viïåt Nam. Ngoaâi nhûängthaão luêån nöåi böå bïn trong Chñnh phuã, BöåKHÀT àaä töí chûác rêët nhiïìu höåi thaão tham vêënyá kiïën caán böå àõa phûúng, caác nhoám hoåc giaã,giúái doanh nghiïåp trong nûúác, caác töí chûácNGO trong nûúác vaâ quöëc tïë, ngûúâi taân têåt, kiïìubaâo úã nûúác ngoaâi, phuå nûä vaâ höåi phuå nûä, vaâcaác nhaâ taâi trúå. Möå loaåt nghiïn cûáu coá sûå thamgia cuãa ngûúâi dên do caác chuyïn gia trongnûúác vaâ caác töí chûác NGO quöëc tïë thûåc hiïån


10

cuäng goáp phêìn to lúán trong viïåc thu thêåp yákiïën àoáng goáp cuãa caác cöång àöìng dên cûngheâo taåi 17 àiïím trïn toaân quöëc. Àêy cuäng laâlêìn àêìu tiïn Dûå thaão KHPTKTXH àûúåc lêëy yákiïën cöng khai.

Caác yá kiïën àoáng goáp àoáng vai troâ quan troångtrong viïåc hònh thaânh nïn vùn kiïån Kïë hoaåchKHPTKTXH 2006-2010 xeát vïì nhiïìu mùåt (XemKhung 1.2). Trong möåt söë trûúâng húåp, nhiïìu yákiïën goáp phêìn múã röång phaåm vi möåt söë nöåidung cuå thïí cuãa vùn kiïån, chùèng haån nhû caácvêën àïì vïì giúái vaâ treã em. Trong nhiïìu trûúânghúåp khaác, chuáng taåo ra nhûäng thay àöíi vïì troångtêm, vñ duå nhû caác vêën àïì ngheâo àoái cêìn àûúåclöìng gheáp vaâo caác chûúng trònh muåc tiïu. Hoùåc

nhiïìu yá kiïën àïì nghõ àiïìu chónh ngön tûâ chophuâ húåp, nhêët laâ àöëi vúái nhûäng hoaåt àöångtrûúác àêy àûúåc xem laâ nhûäng “tïå naån xaä höåi”.Trong Khung 1.2. dûúái àêy, töí chûác OxfamAnh ghi nhêån möåt söë thay àöíi maâ theo hoå laânhúâ nhûäng àoáng goáp xêy dûång tûâ cêëp cú súã.

Thaáng 11/2005, dûå thaão KHPTKTXH 2006-2010 àaä àûúåc àûa ra thaão luêån trûúác Quöëc höåi.Àêy laâ möåt sûå kiïån chûa coá tiïìn lïå vò thöngthûúâng vùn kiïån Kïë hoaåch chó àûúåc xem xeát taåiQuöëc höåi sau khi thaão luêån taåi Àaåi höåi Àaãng. Sûåàöíi múái naây ghi nhêån têìm aãnh hûúãng lúán húncuãa cûã tri Quöëc höåi àöëi vúái nöåi dung cuãa dûåthaão Kïë hoaåch so vúái caác chu kyâ kïë hoaåch trûúácàêy. Ngoaâi ra coân coá lûúåt tham vêën yá kiïën


11

Khung 1.2 Tham vêën cöång àöìng taåo ra nhûäng thay àöíi nhû thïë naâo?

Thaáng 8/2005, dûå thaão KHPTKTXH giai àoaån 2006-2010 àaä àûúåc phöí biïën röång raäi túái nhiïìu têìng lúáp dên cûàïí xin yá kiïën àoáng goáp. Böå KHÀT kïu goåi caác nhaâ taâi trúå vaâ caác töí chûác phi Chñnh phuã quöëc tïë höî trúå thûåchiïån caác cuöåc tham vêën xêy dûång dûå thaão taåi nhiïìu tónh thaânh trïn caã nûúác. Àaáp laåi lúâi kïu goåi cuãa Böå KTÀT,Oxfam Anh àaä tiïën haânh phoãng vêën têåp trung caác cöång àöìng dên cû ngheâo vaâ caán böå àõa phûúng taåi tónhNinh Thuêån. Saáu nghiïn cûáu viïn àaä tham gia nghiïn cûáu thûåc àõa keáo daâi 8 ngaây vaâ tiïën haânh nghiïn cûáucoá sûå tham gia vúái gêìn 900 ngûúâi. Baáo caáo cuãa hoå àïì cêåp túái nhiïìu nöåi dung, trong àoá coá nöng nghiïåp vaâ phaáttriïín nöng thön, cung cêëp caác dõch vuå cú baãn, caác chûúng trònh muåc tiïu quöëc gia vïì xoáa àoái giaãm ngheâo vaâmöåt söë vêën àïì vïì quaãn lyá nhaâ nûúác nhû àêíy maånh dên chuã cú súã. Sau khi trònh baáo caáo tham vêën lïn nhoám soaån thaão KHPTKTXH, Oxfam Anh àaä theo doäi saát sao caác dûå thaãonhùçm àaánh giaá taác àöång cuãa quaá trònh tham vêën cöång àöìng àöëi vúái nöåi dung Kïë hoaåch. Viïåc xaác àõnh hiïåuquaã thay àöíi cuãa möåt hoaåt àöång tham vêën cuå thïí cho Kïë hoaåch laâ rêët khoá thûåc hiïån. Song caác kïët quaã àaánhgiaá hïët sûác khñch lïå. YÁ kiïën phaãn höìi tûâ hoaåt àöång tham vêën cöång àöìng taåi Ninh Thuêån àoáng vai troâ hïët sûácquan troång trong viïåc cuãng cöë troång têm nöåi dung àoái ngheâo trong vùn kiïån Kïë hoaåch, àûúåc thïí hiïån quanhûäng thay àöíi sau àêy.

i Cuãng cöë nöåi dung liïn quan túái múã röång hoaåt àöång khuyïën nöng. Dûå thaão Kïë hoaåch bao göìm caác haânhàöång cuå thïí nhùçm thuác àêíy caác maång lûúái khuyïën nöng, caác töí chûác cöång àöìng vaâ höåi nöng dên. Ngoaâi racoân coá caác hoaåt àöång nhùçm giaãi quyïët caác vêën àïì liïn quan túái viïåc tiïëp cêån thöng tin cho nöng dên, àùåcbiïåt laâ úã nhûäng khu vûåc xa xöi, heão laánh.

i Têåp trung nhiïìu hún túái viïåc cung cêëp caác dõch vuå cú baãn cho àöìng baâo dên töåc thiïíu söë. Sau quaá trònhtham vêën, nöåi dung phaát triïín giaáo duåc úã caác vuâng àöìng baâo dên töåc thiïíu söë vaâ vuâng sêu, vuâng xa àaä àûúåcàûa lïn thaânh möåt nöåi dung ûu tiïn, cuâng vúái yïu cêìu thûåc hiïån chñnh saách miïîn hoåc phñ.

i Dûå thaão sau quaá trònh tham vêën cuäng nhêën maånh têìm quan troång cuãa viïåc thûåc hiïån chñnh saách àaäi ngöåàöëi vúái caán böå baác sô, y taá laâm viïåc taåi vuâng sêu, vuâng xa, vuâng àùåc biïåt khoá khùn.

i Múã röång thaão luêån vïì têìm quan troång cuãa sûå tham gia cuãa ngûúâi dên vaâo quaá trònh xêy dûång chñnh saách.KHPTKTXH cuöëi cuâng coá nïu sûå cêìn thiïët phaãi tùng cûúâng sûå tham gia cuãa ngûúâi dên, tñnh minh baåch vaâtraách nhiïåm giaãi trònh trong caác chûúng trònh XÀGN. Caác dûå thaão tiïëp theo cuäng nïu roä caác cú chïë giaámsaát tiïën àöå thûåc hiïån Kïë hoaåch cêìn dûåa trïn quan àiïím àaánh giaá cuãa caác cöång àöìng ngheâo vaâ caác töí chûácxaä höåi dên sûå.

Nguöìn: Oxfam Anh (2006).

trong nöåi böå Chñnh phuã cuäng nhû vúái caác nhaâtaâi trúå vaâ caác töí chûác NGO sau khi vùn kiïånàûúåc thaão luêån taåi Quöëc höåi. Thaáng 4/2006, taåiÀaåi höåi Àaãng 10, Kïë hoaåch àaä àûúåc àûa ra thaãoluêån, vaâ túái thaáng 6, Kïë hoaåch àaä àûúåc Quöëchöåi phï chuêín. Thuã tûúáng Chñnh phuã ngay sauàoá àaä phï duyïåt Kïë hoaåch haânh àöång thûåc hiïånKHPTKTXH 2006-2010 vaâ hai vùn kiïån naâychñnh thûác àûúåc êën baãn vaâo thaáng 10/2006.Ngoaâi ra hai vùn kiïån naây coân àûúåc böí sungthïm khung giaám saát kïët quaã seä do Böå trûúãngBöå KHÀT phï duyïåt.

KHPTKTXH 5 nùm 2001-2005 chó sûã duång caácdûä liïåu chñnh thûác cuãa nhaâ nûúác àïí mö taãngheâo àoái, thuyïët trònh vêën àïì ngheâo àoái theocaác chûúng trònh höî trúå muåc tiïu vaâ khöng coánöåi dung naâo àïì cêåp túái caác vêën àïì ngheâo àoáicuãa caác dên töåc thiïíu söë hoùåc hiïån traång ngheâoúã àö thõ. Ngûúåc laåi, KHPTKTXH 2006-2010 thïíhiïån sûå sêu saát vïì vêën àïì ngheâo àoái. Viïåc sûãduång caác dûä liïåu àaáng tin cêåy tûâ caác cuöåc àiïìutra höå gia àònh àaåi diïån cho thêëy sûå phên tñchtoaân diïån vïì ngheâo àoái úã Viïåt Nam. Vùn kiïån

naây thùèng thùæn nïu lïn nhiïìu vêën àïì liïn quantúái caác nhoám dên cû vaâ vuâng miïìn coá hoaâncaãnh khoá khùn cuäng nhû nhûäng thaách thûác gêyra búãi khoaãng caách giûäa caác nhoám dên cû ngaâymöåt gioaäng ra. Quan troång hún caã àoá laâ tñnh‘hoâa nhêåp xaä höåi’ khöng coân bõ haån chïë trongkhuön khöí caác chûúng trònh muåc tiïu maâ àaäàûúåc löìng gheáp vaâo toaân böå caác nöåi dungchuyïn ngaânh cuãa Kïë hoaåch.

KHPTKTXH 5 nùm 2006-2010 coân àaåt àûúåcnhûäng tiïën böå vïì nöåi dung giaám saát vaâ àaánhgiaá. Böå KTÀT àaä cûã möåt söë lûúång lúán caán böåtêåp huêën cho möåt söë böå ngaânh vaâ àõa phûúngvïì caác chó söë àaánh giaá phaát triïín. Sau àúåt têåphuêën, Böå cuäng àaä thiïët kïë möåt khung giaám saáttiïën àöå thûåc hiïån. Khung giaám saát tiïën àöå naâyàûúåc cêëu truác möåt caách húåp lyá, giaám saát kïëtquaã hoaåt àöång tûâ àêìu vaâo túái àêìu ra. Khungcuäng taåo ra möåt bûác tranh töíng thïí, thïí hiïån sûåliïn kïët giûäa caác muåc tiïu phaát triïín vúái caáchoaåt àöång vaâ kïët quaã àêìu ra cuå thïí cuãa Kïëhoaåch. Sûå liïn kïët naây rêët khoá nhêån biïët nïëuàûúåc miïu taã theo caách thöng thûúâng. Nhûng


12

Khung 1.3: Nhûäng àiïím yïëu àûúåc nhòn nhêån trong Chiïën lûúåc phaát triïín cuãa Viïåt Nam

Trûúác hïët, tû duy kinh tïë chêåm àöíi múái. Möåt söë vêën àïì mang tñnh lyá luêån nhû kinh tïë thõ trûúâng àõnh hûúángxaä höåi chuã nghôa, vai troâ cuãa khu vûåc kinh tïë nhaâ nûúác, àöåc lêåp vaâ tûå chuã vïì kinh tïë, xaä höåi hoáa lônh vûåc vùnhoáa vaâ xaä höåi chûa àûúåc laâm saáng toã, dêîn túái sûå luáng tuáng vaâ chêåm trïî trong viïåc thûåc hiïån möåt söë chuã trûúngchñnh saách quan troång nhû sùæp xïëp laåi vaâ cöí phêìn hoáa doanh nghiïåp nhaâ nûúác (DNNN), phaát triïín caác ngaânhdõch vuå tiïìm nùng (nhû bêët àöång saãn, baão hiïím, taâi chñnh, ngên haâng vaâ du lõch), caãi caách cú chïë quaãn lyá caáclônh vûåc vùn hoáa-xaä höåi, àùåc biïåt laâ caác dõch vuå cöng. Trong khi àoá vêîn chûa coá möåt cú súã àöìng böå cho caác loaåihònh thõ trûúâng hoaåt àöång dûåa trïn nguyïn tùæc thõ trûúâng. Thûá hai, nhûäng yïëu keám naây xuêët phaát tûâ möåt thûåc tïë àoá laâ xuêët phaát àiïím cuãa nïìn kinh tïë coá sûác caånh tranhyïëu keám, quy mö nïìn kinh tïë nhoã, kïët cêëu haå têìng kinh tïë-xaä höåi keám phaát triïín, caác ngaânh cöng nghiïåp böí trúåchûa phaát triïín, nùng suêët lao àöång thêëp, trònh àöå cöng nghïå laåc hêåu, chi phñ saãn xuêët cao. Chûa coá chñnh saách,biïån phaáp khuyïën khñch huy àöång nguöìn lûåc trong nûúác vaâ ngoaâi nûúác cho phaát triïín kinh tïë-xaä höåi. Thûá ba, caãi caách cöng taác caán böå, töí chûác böå maáy vaâ caãi caách haânh chñnh cöng coân chêåm, chûa àaáp ûáng yïu cêìuphaát triïín trong tònh hònh múái. Quaãn lyá nhaâ nûúác vïì kinh tïë-xaä höåi úã caác böå, ngaânh, caác cêëp coân luáng tuáng,chöìng cheáo. Caác cú chïë kiïím tra, kiïím soaát viïåc chêëp haânh caác chuã trûúng, chñnh saách, caác nghõ quyïët, chó thõcuãa Àaãng vaâ Nhaâ nûúác thiïëu chùåt cheä, khöng àïën núi, àïën chöën; quyïìn lûåc bõ phên taán. Traách nhiïåm cuãa caácngaânh, caác cêëp vaâ ngûúâi àûáng àêìu khöng àûúåc phên àõnh roä raâng. Möåt böå phêån caán böå àaãng viïn thiïëu gûúngmêîu vaâ phi phaåm kyã luêåt. Tònh traång tiïu cûåc, laäng phñ, tham ö, tham nhuäng coân nghiïm troång. Thûá tû, viïåc chó àaåo vaâ àiïìu haânh thûåc hiïån vêîn coân nhiïìu yïëu keám. Sûå phöëi húåp giûäa caác böå, ngaânh vaâ caác cêëpchûa chùåt cheä. Caác giaãi phaáp àiïìu haânh thûåc hiïån caác kïë hoaåch chêåm àûa vaâo thûåc hiïån. Caác chó söë àaánh giaátònh hònh kinh tïë-xaä höåi chuá troång vaâo giaá trõ àõnh lûúång hún àõnh tñnh vaâ hiïåu suêët; àöìng thúâi vêîn coân töìn taåitêm lyá coi troång thaânh tñch. Nguöìn: Toám tùæt tûâ KHPTKTXH 2006-2010 (tr. 15), Chñnh phuã Viïåt Nam 2006b.

cho túái thaáng 10, khung giaám saát tiïën àöå naâymúái àûúåc Böå trûúãng Böå KHÀT phï duyïåt, tûáclaâ sau khi Quöëc höåi phï chuêín vùn kiïånKHPTKTXH 5 nùm 2006-2010. Sûå chêåm chïînaây trïn thûåc tïë taåo cú höåi vïì mùåt thúâi gian choviïåc tham khaão yá kiïën xêy dûång khung giaámsaát vúái caác böå, ngaânh vaâ àõa phûúng, tûâ àoánêng cao chêët lûúång töíng thïí cho khung.

Mùåc duâ chûa phaãi laâ hoaân haão nhûng khunggiaám saát tiïën àöå àaä thïí hiïån möåt bûúác tiïënquan troång. Chùèng haån, khung bao göìm möåtcöåt riïng àaánh giaá tiïën àöå nêng cao chêët lûúångquaãn lyá nhaâ nûúác. Nhûäng nöî lûåc àaánh giaá kïëtquaã caãi caách cöng taác quaãn lyá nhaâ nûúác trûúácàêy gêìn nhû khöng thu àûúåc kïët quaã. Cöåtàaánh giaá cöng taác quaãn lyá nhaâ nûúác thïí hiïåncam kïët cuãa Chñnh phuã Viïåt Nam trong viïåcgiaám saát tiïën àöå caãi thiïån tñnh minh baåch vaâtham gia, tùng cûúâng phên cêëp quaãn lyá, caãicaách quaãn lyá taâi chñnh cöng vaâ giaãm thiïíutham nhuäng. Khung giaám saát tiïën àöå cuängnhêën maånh têìm quan troång cuãa viïåc thanh tra,giaám saát àöåc lêåp. Sûå àöíi múái naây cho thêëycöng taác àaánh giaá, giaám saát úã Viïåt Nam khöngcoân lïå thuöåc nhiïìu vaâo hïå thöëng baáo caáo haânhchñnh nhaâ nûúác kheáp kñn trûúác àêy. Mùåc duâ söëliïåu haânh chñnh vêîn coân hûäu ñch vïì nhiïìuphûúng diïån, viïåc múã röång nguöìn dûä liïåu

giuáp caãi thiïån àöå chñnh xaác cuãa thöng tin.

Hy voång rùçng nhûäng àöíi múái trong cöng taáclêåp kïë hoaåch phaát triïín vûâa quaá seä tiïëp tuåcàûúåc duy trò. KHPTKTXH 5 nùm 2006-2010 thïíhiïån sûå thùèng thùæn trong vêën àïì àaánh giaá hiïåuquaã, àöìng thúâi cho thêëy sûå cúãi múã hún trongviïåc thûâa nhêån vaâ xûã lyá nhûäng thiïëu soát trongcöng taác ra quyïët àõnh úã Viïåt Nam (XemKhung 1.3). Ngoaâi ra cuäng coá nhiïìu dêëu hiïåucho thêëy Chñnh phuã Viïåt Nam seä tiïëp tuåc vêånduång phûúng thûác lêåp kïë hoaåch múái cho giaiàoaån sau 2010. Chñnh phuã cuäng àang chuã àöångsoaån thaão dûå Luêåt lêåp kïë hoaåch vaâ xêy dûång söítay hûúáng dêîn lêåp kïë hoaåch trong nïìn kinh tïëthõ trûúâng do Böå KHÀT chuã trò. Nhûäng vùn baãnnaây coá thïí bao göìm nhûäng hûúáng dêîn cuå thïí vïìviïåc ‘laâm thïë naâo’ àïí thûåc hiïån phûúng thûác lêåpkïë hoaåch múái. Böå KHÀT cuäng àang cöë gùænghiïån àaåi hoáa cöng taác lêåp kïë hoaåch úã àõaphûúng bùçng caách têån duång nhûäng kinhnghiïåm thu àûúåc tûâ chûúng trònh thñ àiïím thûåchiïån löìng gheáp CPGRS vaâo KHPTKTXH úã àõaphûúng.

Möåt Chiïën lûúåc bïìn vûäng?

Möåt trong nhûäng thaách thûác lúán nhêët trong thúâigian túái àoá laâ laâm thïë naâo àïí cên bùçng giûäa nhu


13

Hònh 1.1: Dûå baáo núå cöng giai àoaån 2005-2011

Nguöìn: Ûúác tñnh cuãa WB vaâ IMF (IMF, 2006).

cêìu tùng trûúãng kinh tïë nhanh hún vaâ chêëtlûúång tùng trûúãng. Thaách thûác naây àùåt ra nhiïìuvêën àïì liïn quan túái tñnh hiïåu quaã vaâ bïìn vûängcuãa Chiïën lûúåc phaát triïín múái.

Theo KHPTKTXH 5 nùm 2006-2010, Chñnh phuãàaä àïì ra caác hoaåt àöång cuå thïí cho 5 nùm túáinhùçm àaåt àûúåc caác muåc tiïu cuãa Chiïën lûúåcphaát triïín kinh tïë-xaä höåi giai àoaån 2001-2010.Nhûäng hoaåt àöång naây àûúåc chia thaânh böën nöåidung chñnh: (a) àêíy maånh tùng trûúãng vaâchuyïín àöíi sang nïìn kinh tïë thõ trûúâng; (b) xoáaàoái giaãm ngheâo vaâ àaãm baão hoâa nhêåp xaä höåi;(c) quaãn lyá möi trûúâng vaâ taâi nguyïn thiïnnhiïn theo hûúáng bïìn vûäng; vaâ (d) xêy dûång hïåthöëng thïí chïë höî trúå thûåc hiïån Chiïën lûúåc.Chñnh phuã Viïåt Nam tin rùçng thûåc hiïån àûúåcböën nöåi dung trïn seä taåo àaâ cho Viïåt Nam trúãthaânh quöëc gia àaåt mûác thu nhêåp trung bònhvaâo nùm 2010. Song möëi quan ngaåi thûúâng trûåclaâ liïåu Viïåt Nam coá àuã nguöìn lûåc cêìn thiïët àïíthûåc hiïån nhûäng hoaåt àöång naây, trong khi nguycú àêíy mûác núå cöng vûúåt quaá têìm kiïím soaát laârêët lúán.

Tuy nhiïn kïët quaã àaánh giaá chung giûäa NHTGvaâ IMF vïì KHPTKTXH 5 nùm 2006-2010 chothêëy chiïën lûúåc naây bïìn vûäng vïì mùåt taâi khoáacho duâ àêìu tû cöng cho phaát triïín cú súã haå têìngquy mö lúán vêîn úã mûác cao. Theo möåt ûúác tñnhdûåa trïn viïîn caãnh àêìu tû vaâ phaát triïín cuãaKHPTKTXH 5 nùm 2006-2010 vaâ nhûäng giaãàõnh kinh tïë vô mö thûåc tïë khaác, núå cöng vaâ núåcoá àaãm baão cuãa nhaâ nûúác coá thïí tùng tûâ gêìn44% GDP nùm 2005 lïn khoaãng 51% vaâo 2011(Xem Hònh 1.1). Mùåc duâ mûác tùng núå cöng khaálúán nhûng vêîn àûúåc xem laâ chûa vûúåt qua

ngûúäng an toaân núå, vò coá túái hún möåt nûãa söë núånûúác ngoaâi laâ tûâ vöën vay ûu àaäi.

Caác khoaãn vay ûu àaäi, vúái chu kyâ thanh toaándaâi húi vaâ laäi suêët thêëp, trong cêëu thaânh núånûúác ngoaâi cuãa Viïåt Nam àûúåc phaãn aánh quakhoaãng caách giûäa mûác núå cöng danh nghôa vaâgiaá trõ tõnh hiïån thúâi cuãa khoaãn vay núå. Núånûúác ngoaâi cuãa khu vûåc nhaâ nûúác vaâ tû nhêndûå kiïën seä giaãm nheå tûâ khoaãng trïn 32 % GDPxuöëng coân khoaãng 31%. Tó troång giûäa thanhtoaán núå nûúác ngoaâi so vúái kim ngaåch xuêët khêíuûúác duy trò úã mûác dûúái 6% trong giai àoaån2005-2011. Vò vêåy Viïåt Nam vêîn àaãm baão antoaân núå quöëc gia trong giai àoaån 2006-2010.Song an toaân núå chó àaåt àûúåc trong àiïìu kiïånhoaåt àöång vay núå nûúác ngoaâi vêîn tiïëp tuåc àûúåcchónh búãi caác chñnh saách àuáng àùæn nhû trongthúâi gian vûâa qua. Sûå chêåm trïî trong caãi caáchkhu vûåc nhaâ nûúác coá thïí gêy gia tùng nghôa vuåtraã núå cuãa Chñnh phuã vaâ haån chïë nhûäng dêëuhiïåu tñch cûåc nïu trïn.

KHPTKTXH 5 nùm 2006-2010 laâ möåt chiïënlûúåc phaát triïín mang tñnh khaã thi vaâ bïìn vûäng.Song thaách thûác hiïån nay laåi laâ úã khêu thûåchiïån. Àïí thuác àêíy viïåc thûåc hiïån Kïë hoaåch,Nhaâ nûúác cêìn ûu tiïn triïín khai caác biïån phaápchñnh saách àaä àïì ra, laâm roä caác bûúác thûåc hiïån,xaác àõnh thúâi gian thûåc hiïån vaâ àaánh giaá chiphñ. Àïí thûåc hiïån töët nhûäng viïåc trïn àoâi hoãicêìn coá hïå thöëng baáo caáo töët nhùçm xaác àõnh vaâghi nhêån nhûäng yïëu keám cuäng nhû àïì xuêët caácquy trònh àiïìu chónh chñnh saách cho phuâ húåp.Mùåc duâ khung giaám saát tiïën àöå keâm theo Kïëhoaåch laâ bûúác khúãi àêìu thuêån lúåi nhûng nhûvêåy vêîn laâ chûa àuã.


14

15

Trûúác àêy, coá rêët nhiïìu chó tiïu àûúåc sûã duångtrong quaá trònh lêåp kïë hoaåch úã Viïåt Nam nhûngcaác chó tiïu naây thûúâng taách khoãi caác muåc àñchphaát triïín, caác chñnh saách vaâ viïåc phên böínguöìn lûåc cuãa Chñnh phuã. Chñnh vò vêåy nïn rêëtàaánh giaá tiïën böå chung vaâ nïu cuå thïí chñnhsaách vaâ chûúng trònh naâo thaânh cöng vaâ chñnhsaách vaâ chûúng trònh naâo cêìn àûúåc hoaân thiïån.Àöìng thúâi, nhûäng chó tiïu naây laåi têåp chungphêìn lúán vaâo caác àêìu vaâo cuãa Chñnh phuã vaâ caácàêìu ra vïì saãn xuêët maâ ñt têåp chung vaâo caác kïëtquaã phaát triïín. Viïåc giaám saát tiïën böå thûúângàûúåc thûåc hiïån qua quaá trònh tûå baáo caáo cuãa caáccaán böå nhaâ nûúác vaâ thöng tin baáo caáo khöngphaãi luác naâo cuäng àaáng tin cêåy. CPRGS àaä thayàöíi troång têm theo hûúáng chuá troång àïën kïëtquaã. Khuön khöí giaám saát SEDP 2006-2010 roäraâng dûåa trïn möåt loaåt caác chó tiïu gùæn caácchñnh saách cuãa Chñnh phuã vúái caác muåc tiïuphaát triïín. Rêët may laâ nhúâ nhûäng nöî lûåc liïn tuåcàïí phaát triïín hïå thöëng söë liïåu thöëng kï tronghún möåt thêåp kyã qua nïn hiïån àaä coá nhûängnguöìn söë liïåu àaáng tin cêåy àïí giaám saát kïët quaãúã Viïåt Nam. Tuy nhiïn, vêîn coân nhûäng thiïëuhuåt quan troång. Àùåc biïåt laâ thiïëu nguöìn thöngtin àaáng tin cêåy àïí àaánh giaá tiïën böå trong caãithiïån möi trûúâng àêìu tû vaâ tùng cûúâng quaãn trõbúãi leä àêy laâ nhûäng yïëu töë àùåc biïåt cêìn thiïëttrong quaá trònh phaát triïín. Viïåc thiïëu nhûängthöng tin cuå thïí àaáng tin cêåy khöng coá nghôa laânïn aáp duång àún giaãn caác chó tiïu thöng duångtrong caác nghiïn cûáu cho nhiïìu nûúác. Xem xeátkyä hún möåt söë chó tiïu cho thêëy caác chó tiïu naâyñt phaãn aánh àûúåc thûåc traång hiïån taåi. Traái laåi,cêìn quyïët têm nöî lûåc hún nûäa àïí caãi thiïån caáchïå thöëng thöng tin cuãa Viïåt Nam. Mö-àun múáivïì Àaánh giaá Möi trûúâng Àêìu tû trong Àiïìu traDoanh nghiïåp laâ möåt bûúác tiïën quan troång theo

hûúáng naây. Tiïëp àoá, cêìn coá möåt mö-àun vïìquaãn trõ trong Àiïìu tra Höå Gia àònh dûúái daångcaác àiïìu tra bùçng theã baáo caáo. Caác mö-àun naâycoá thïí cung cêëp caác thöng tin phaãn höìi àaáng tincêåy cuãa caác höå gia àònh vaâ doanh nghiïåp vïìhoaåt àöång cuãa caác cú quan Chñnh phuã vaâ tñnhminh baåch trong caác quaá trònh cuãa Chñnh phuã úãcêëp tónh. Àöìng thúâi, möåt nghiïn cûáu àûúåc thiïëtkïë cêín thêån trïn caã nûúác, àûúåc kiïím chûáng chùæcchùæn vïì kyä thuêåt, seä coá ñch trong àaánh giaá caáclônh vûåc maånh vaâ yïëu trong thûåc hiïån caãi caách.Xïëp loaåi Àaánh giaá vïì Chñnh saách vaâ Thïí chïëquöëc gia (CPIA) vïì hiïåu quaã chñnh saách trongmöåt loaåt caác lônh vûåc chñnh saách vaâ khuön khöíPEFA vïì tñnh toaân diïån vaâ minh baåch trongquaãn lyá taâi chñnh cöng rêët hûáa heån àïí thûåc hiïåntrong nhiïåm vuå naây.

Ào lûúâng gò?

Trong phûúng phaáp lêåp kïë hoaåch truyïìn thöëngcuãa Viïåt Nam, möåt àùåc àiïím àiïín hònh laâ luöncoá nhiïìu chó tiïu. Khöng chó caác vùn baãn chiïënlûúåc thûúâng coá nhiïìu muåc tiïu maâ ngay caã caácdanh saách riïng reä caác chó tiïu cuäng song songtöìn taåi. Thïë nhûng caác chó tiïu naây laåi rêët ñt khigùæn vúái caác muåc àñch phaát triïín àûúåc ûu tiïnhoùåc kïët húåp vúái ngên saách vaâ chûúng trònh. Docoá söë lûúång lúán caác chó tiïu vaâ muåc tiïu nïn khoáàaánh giaá àûúåc mûác àöå tiïën böå trong thûåc hiïåncaác muåc àñch phaát triïín lúán hún. Viïåc thiïëu möëiliïn hïå giûäa caác biïën trûåc thuöåc sûå quaãn lyá cuãaChñnh phuã vaâ nhûäng muåc àñch phaát triïín lúánhún àaåt ra cêu hoãi liïåu tiïën böå àaåt àûúåc coá gùænchuát naâo vúái caác haânh àöång chñnh saách cuå thïíhay khöng.

Phaãi thûâa nhêån, àaánh giaá taác àöång chñnh saách

2. ÀAÁNH GIAÁ TIÏËN BÖÅ

luön rêët khoá vò coá biïët bao tònh huöëng khaácnhau xaãy ra. Khöng dïî traã lúâi àûúåc vêën àïì“xaác àõnh nguyïn nhên” (tûác laâ àaánh giaá xemphêìn naâo trong thay àöíi cuãa möåt chó tiïu phaáttriïín lúán nhúâ vaâo möåt chñnh saách cuå thïí). Bêëtkïí möåt cêu traã lúâi thuyïët phuåc naâo cuäng àoâihoãi phaãi coá nhoám àöëi chûáng hoùåc möåt thöngtin kiïím chûáng àaáng tin cêåy àïí àaánh giaá xemàiïìu gò seä xaãy ra nïëu khöng thûåc hiïån chñnhsaách àûúåc àaánh giaá. Tuy nhiïn, duâ chó àûa raàûúåc hïå thöëng caác chó tiïu dûúái daång möåtchuöîi gùæn kïët caác biïën trûåc thuöåc sûå quaãn lyácuãa Chñnh phuã vúái caác muåc àñch phaát triïín lúánhún coá leä cuäng hûäu ñch. Nhûäng chuöîi naâythûúâng àûúåc goåi laâ caác khuön khöí lö-gic. Sûãduång thuêåt ngûä thöng thûúâng, caác khuön khöílö-gñc göìm caác “yïëu töë àêìu vaâo” laâ caác biïëntrûåc thuöåc sûå quaãn lyá cuãa Chñnh phuã, “caác yïëutöë àêìu ra” cho caác kïët quaã trûåc tiïëp vaâ caác “kïëtquaã” cho muåc àñch phaát triïín cuöëi cuâng cuãachñnh saách. Mùåc duâ khöng àaánh giaá àûúåcchñnh xaác taác àöång, caác khung lö-gñc ñt nhêëtcuäng coá thïí giaãi thñch àöi chuát vïì tñnh hiïåuquaã cuãa caác chñnh saách cöng.

Cho àïën gêìn àêy, quaá trònh lêåp kïë hoaåch úã ViïåtNam chuã yïëu chó têåp trung vaâo caác yïëu töë àêìuvaâo vaâ àêìu ra nhû huy àöång àêìu tû, saãn xuêëtcaác saãn phêím cöng nghiïåp vaâ nöng nghiïåp vaâàaâo taåo con ngûúâi. Möåt söë chó tiïu vïì kïët quaã

cuäng àaä àûúåc sûã duång nhû tyã lïå giaãm ngheâo vaâmuâ chûä. Nhûng thûúâng vêîn thiïëu möëi liïn hïåmang tñnh khaái niïåm giûäa têët caã caác chó tiïunaây. Sûå thay àöíi bùæt àêìu cuâng vúái viïåc chuêín bõCPRGS vaâo nùm 2001 khi troång têm chuyïínsang àaåt àûúåc caác kïët quaã nhû caác VDG. SEDP2006-2010 àaä tiïën möåt bûúác xa hún khi àûa rakhuön khöí giaám saát roä raâng, gùæn caác yïëu töë àêìuvaâo, àêìu ra vaâ kïët quaã dûúái daång caác chuöîi kïëtquaã khaác nhau (Höåp 2.1). Nhûäng chuöîi naâyàûúåc sùæp xïëp xung quanh böën khu vûåc chñnhcuãa chûúng trònh caãi caách phaác thaão trongSEDP göìm phaát triïín kinh doanh, hoâa nhêåp xaähöåi, taâi nguyïn thiïn nhiïn vaâ quaãn trõ hiïån àaåi.

Vñ duå, möåt muåc àñch phaát triïín cuãa SEDP laâ caãithiïån tiïëp cêån caác dõch vuå y tïë. Möåt haânh àöångchñnh saách àïí àaåt àûúåc muåc àñch naây laâ múãröång àöëi tûúång baão hiïím y tïë bùçng caách höî trúåtaâi chñnh cho nhûäng ngûúâi khöng thïí chi traãàûúåc. Möåt yïëu töë àêìu vaâo laâ tyã lïå dên söë coá theãbaão hiïím y tïë. Tuy nhiïn, chó coá theã baão hiïím ytïë seä khöng coá yá nghôa nïëu noá khöng dêîn túáiviïåc tiïëp cêån töët dõch vuå y tïë töët hún. Do vêåy,viïåc cung cêëp dõch vuå y tïë thûåc tïë cho dên cû laâmöåt chó tiïu kïët quaã töët hún. Möåt caách àaánh giaáxem viïåc cung cêëp dõch vuå coá hiïåu quaã khönglaâ thu thêåp yá kiïën phaãn höìi cuãa ngûúâi sûã duångvïì sûå thoãa maän chung cuãa hoå àöëi vúái dõch vuå ytïë àûúåc cung cêëp.


16

Khung 2.1: Khung giaám saát àûúåc xêy dûång nhû thïë naâo?

Nùm 2005 khi MARD bùæt àêìu chuêín bõ kïë hoaåch nùm nùm múái, MARD rêët muöën xêy dûång trïn sûå tham giatrûúác àêy cuãa MARD trong quaá trònh CPRGS vaâ caãi tiïën thïm phûúng phaáp lêåp kïë hoaåch úã MARD. Dûúái sûålaänh àaåo cuãa Böå trûúãng vaâ sûå àiïìu phöëi cuãa Vuå Quan hïå quöëc tïë, möåt quaá trònh cöång taác chùåt cheä giûäa caácchuyïn gia trong nûúác vaâ quöëc tïë àaä bùæt àêìu. Kïët quaã laâ möåt loaåt caác khung lö-gñc theo cêëp Vuå vúái troång têmvaâo caác kïët quaã röìi sau àoá àûúåc töíng húåp lïn thaânh möåt khung lö-gñc chung cho MARD. Phûúng phaáp naâyàûúåc trònh baây taåi nhiïìu cuöåc höåi thaão vaâ toåa àaâm, thu huát àûúåc nhiïìu chuá yá cuãa caác Böå khaác. Cho àïën cuöëi nùm 2005, khi quaá trònh soaån thaão SEDP gêìn hoaân têët, MPI kïu goåi höî trúå xêy dûång möåt khuönkhöí giaám saát tûúng tûå dûåa trïn kïët quaã cho kïë hoaåch nùm nùm. Tûâ thaáng Mûúâi Hai 2005 àïën thaáng Ba nùm2006 àaä coá möåt söë buöíi àaâo taåo chuyïn àïì cho caác caán böå cuãa MPI vaâ caác böå ngaânh khaác. Caác àaåi biïíu thamdûå nhûäng buöíi àaâo taåo naây laâm viïåc theo nhoám àïí soaån thaão khung giaám saát trong tûâng lônh vûåc cuãa SEDPtheo hònh thûác chuöîi kïët quaã. Khi coá àûúåc ma trêån töíng húåp vaâo thaáng Tû nùm 2006, MPI tiïën haânh tham vêënyá kiïën GSO, caác tónh vaâ caác böå ngaânh. Hiïån nay, Böå KHÀTàang tiïën haânh voâng tham vêën thûá hai vúái caác böångaânh vaâ caác cú quan trûúác khi phï duyïåt ma trêån naây. MPI hiïån àang xêy dûång hûúáng dêîn sûã duång khung giaám saát naây. Hûúáng dêîn seä bao göìm àõnh nghôa vaâ caácnguöìn söë liïåu phuâ húåp cho tûâng chó tiïu àûúåc cên nhùæc.

Troång têm vïì caác muåc àñch phaát triïín coá nguå yáquan troång trong ào lûúâng. Baáo caáo tiïën böåtrong phûúng phaáp lêåp kïë hoaåch truyïìn thöëngchuã yïëu xoay quanh caác muåc tiïu àùåt ra úã cêëpquöëc gia, cêëp tónh, cêëp huyïån vaâ cêëp xaä. Nhûngnhûäng chó tiïu naây thûúâng àûúåc quan niïåm laânhiïåm vuå cuãa caác cêëp chñnh quyïìn àõa phûúngvaâ do vêåy seä coá xu hûúáng trúã thaânh “hiïånthûåc”. Ngoaâi ra, phêìn lúán söë liïåu sûã duång àïíbaáo caáo vïì caác chó tiïu laâ tûâ söí saách haânh chñnh.Viïåc dûåa vaâo caác söë liïåu haânh chñnh laâ phuâ húåptrong trûúâng húåp töíng húåp caác yïëu töë àêìu vaâovaâ möåt yïëu töë àêìu ra; nhûng rêët ñt phuâ húåp àïíthöëng kï vïì kïët quaã. Trong trûúâng húåp söë liïåuvïì kïët quaã, tûå baáo caáo coá thïí dêîn àïën tònh traångquaá laåc quan vò cung cêëp dõch vuå theo kïët quaãcuäng coá thïí àûúåc xem laâ möåt tiïu chñ vïì thûåchiïån nhiïåm vuå. Viïåc ào lûúâng kïët quaã àuángàùæn àoâi hoãi phaãi thu thêåp thöng tin trûåc tiïëp tûâcaác höå gia àònh vaâ doanh nghiïåp do möåt cúquan coá trònh àöå kyä thuêåt, coá nùng lûåc hêåu cêìnvaâ khöng coá quyïìn lúåi liïn quan túái kïët quaã.Trong trûúâng húåp cuãa Viïåt Nam, GSO laâ ûángcûã viïn àûúng nhiïn thûåc hiïån vai troâ “troångtaâi” naây.

Rêët may, ngaây caâng coá nhiïìu söë liïåu àaáng tincêåy àïí ào tiïën böå trong thûåc hiïån caác muåc àñchphaát triïín nïn coá thïí giaám saát viïåc thûåc hiïån caáckïë hoaåch úã cêëp quöëc gia, cêëp vuâng vaâ àöi khi caãúã cêëp tónh nûäa. Nhûäng söë liïåu naây àûúåc thuthêåp trûåc tiïëp tûâ caác höå gia àònh vaâ caác doanhnghiïåp. Caác nguöìn söë liïåu chñnh bao göìm Àiïìutra mûác söëng höå gia àònh Viïåt Nam hai nùmmöåt lêìn (VHLSS) vaâ Àiïìu tra Doanh nghiïåphaâng nùm. Caác nguöìn söë liïåu liïn quan khaác laâÀiïìu tra Y tïë vaâ Nhên khêíu hoåc vaâ Àiïìu tracuåm Àa chó tiïu àûúåc GSO thûåc hiïån nùm nùmmöåt lêìn, caác àiïìu tra vïì dinh dûúäng àûúåc thûåchiïån haâng nùm do Viïån Dinh dûúäng quöëc giavaâ Böå Y tïë tiïën haânh haâng nùm vaâ caác cuöåc àiïìutra doanh nghiïåp höå gia àònh haâng nùm doGSO tiïën haânh.

Viïåc phaát triïín cú súã dûä liïåu thöëng kï phongphuá àûúåc khúãi xûúáng tûâ hún möåt thêåp kyã nïnviïåc àaánh giaá tiïën böå àaåt àûúåc trong caác kïët quaãphaát triïín coá thïí thûåc hiïån àûúåc. Àiïìu quantroång laâ cú súã dûä liïåu naây cung cêëp nïìn taãng àïísau naây thûåc hiïån nhûäng phên tñch àaánh giaá taác

àöång chñnh xaác vïì caác chñnh saách cuãa Chñnhphuã. Tuy nhiïn, hiïån nay, viïåc thu thêåp söë liïåuhöå gia àònh vaâ doanh nghiïåp thö chêët lûúångcao àaåt nhiïìu tiïën böå hún so vúái viïåc phên tñchcaác söë liïåu naây. Viïåc chñnh thûác sûã duång caácnguöìn thöng tin naây coân rêët haån chïë vaâ viïåcthûåc hiïån caác phên tñch thöëng kï vaâ kinh tïëlûúång chuêín xaác vêîn chûa thêåt phöí biïën tronggiúái khoa hoåc vaâ tû vêën chñnh saách. Tuy vêåy,cuäng àaä coá nhûäng dêëu hiïåu àaáng khñch lïå. Viïåcào lûúâng ngheâo laâ möåt trûúâng húåp àiïín hònh(Höåp 2.2).

Mùåt khaác, khöng coá caác nguöìn söë liïåu àïí àolûúâng nhiïìu chó tiïu maâ coá thïí rêët quan troångnïëu xeát tûâ khña caånh phaát triïín nhû baåo lûåc giaàònh, caác hònh thûác lao àöång treã em töìi tïå nhêëthoùåc buön baán ngûúâi. Söë liïåu àang tin cêåy vïìthõ trûúâng lao àöång úã Viïåt Nam cuäng khöng coánïn khoá coá thïí coá nhûäng chó tiïu àaáng tin cêåyvïì tyã lïå thêët nghiïåp hoùåc caác àiïìu kiïån laâm viïåcmöåt caách kõp thúâi. Nhûäng chuöîi söë liïåu àaángtin cêåy theo thúâi gian vïì möåt söë chó tiïu möitrûúâng nhû chêët lûúång mùåt nûúác, chêët lûúångkhöng khñ vaâ àa daång sinh hoåc cuäng khöng coá.

Hiïån cuäng coá nhûäng thiïëu huåt quan troång vïìcaác chó tiïu àêìu vaâo vaâ àêìu ra. Vñ duå, viïåc àolûúâng GDP coá thïí khöng phaãn aánh hïët àûúåc giaátrõ cuãa khu vûåc doanh nghiïåp höå gia àònh úãViïåt Nam. Caác ûúác tñnh vïì GDP cuãa caác tónhcöång laåi cao hún ûúác tñnh GDP cuãa caã nûúác.Trong thöëng kï taâi chñnh, khoaãng caách so vúáithöng lïå quöëc tïë coân lúán hún. Thöng tin vïì söëliïåu tiïìn tïå töíng húåp maâ thûúâng àûúåc sûã duångàïí thûåc hiïån caác chñnh saách kinh tïë vô mö úã ViïåtNam vêîn khöng hoaân chónh. Hiïån àaä coá nhiïìutiïën böå trong tñnh toaân diïån vaâ cöng böë söë liïåuvïì ngên saách. Tuy nhiïn, baáo caáo thûúâng xuyïnvïì taâi khoaãn cuãa caác àún võ sûã duång nguöìn lûåcngên saách vêîn chûa àêìy àuã, àùåc biïåt laâ àöëi vúáicaác SOE.

Nhûäng thaânh tûåu àaåt àûúåc gêìn àêy

Viïåt Nam vûâa hoaân thaânh chu kyâ lêåp kïë hoaåchnùm nùm vaâ möåt cêu hoãi àûúåc àùåt ra laâ laâm thïënaâo àïí àaánh giaá tiïën böå àaåt àûúåc trong thúâi kyânaây. Trong khi caã SEDP 2001-2005 vaâ CPRGSàïìu khöng coá möåt khuön khöí giaám saát dûåa trïn

ÀAÁNH GIAÁ TIÏËN BÖÅ

17


18

Khung 2.2: Ào lûúâng mûác àöå Ngheâo àoái úã Viïåt Nam

Ào lûúâng mûác àöå ngheâo àoái rêët quan troång khöng chó àïí àaánh dêëu tiïën böå chung cuãa Viïåt Nam tûâ quanàiïím quöëc tïë maâ coân àïí àaãm baão sûå phên böí nguöìn lûåc trong nûúác möåt caách cöng bùçng. Vúái mûác àöåphên cêëp ngaây caâng gia tùng, caác quyïët àõnh chñnh saách chuã yïëu liïn quan túái nguöìn lûåc cöng ngaâycaâng àûúåc àûa ra úã cêëp àõa phûúng. Caác tiïu chuêín vïì phên böí ngên saách múái àûúåc thöng qua gêìn àêydûåa trïn dên söë nhûng cuäng bao göìm möåt söë tiïu chñ cêìn thiïët coá xu hûúáng coá lúåi cho caác tónh ngheâohún. Tuy nhiïn, khöng coá möåt cú chïë tûúng tûå trong phên böí ngên saách tûâ cêëp huyïån àïën cêëp xaä. Dovêåy, chùèng coá gò àaãm baão rùçng chi tiïu cöng seä àïën nhûäng núi cêìn àïën noá hún.

Viïåt Nam coá nhûäng cuöåc àiïìu tra höå gia àònh chêët lûúång cao vúái mêîu àaåi diïån cêëp quöëc gia cho caácnùm 1993, 1998, 2002, 2004 vaâ 2006. Nhûäng cuöåc àiïìu tra naây do GSO tiïën haânh cho pheáp tñnh caác tyãlïå ngheâo coá thïí so saánh theo thúâi gian vaâ giûäa caác vuâng. Ûúác tñnh vïì ngheâo dûåa trïn caác cuöåc àiïìu tranaây thûåc sûå àoáng möåt vai troâ quan troång trong viïåc cung cêëp thöng tin cho caác tranh luêån chñnh saáchvïì ngheâo úã Viïåt Nam. Tuy nhiïn, ngay caã cho túái gêìn àêy, caác ûúác lûúång chñnh thûác vïì tyã lïå ngheâo laåikhöng dûåa trïn söë liïåu naây. Traái laåi, caác ûúác lûúång àoá dûåa trïn caách àïëm söë höå ngheâo trïn caã nûúác tûâcêëp cú súã trúã lïn do MOLISA chuã trò.

Theo phûúng phaáp cuãa MOLISA, möåt höå gia àònh àûúåc coi laâ ngheâo nïëu thu nhêåp tñnh theo àêìu ngûúâicuãa höå dûúái möåt àûúâng ngheâo cuå thïí naâo àoá. Nhûng caã viïåc xaác àõnh àûúâng ngheâo vaâ ào thu nhêåp àïìucoá vêën àïì. Àûúâng ngheâo khöng dûåa trïn chi phñ àõa phûúng cho möåt gioã haâng hoáa vaâ dõch vuå àûúåc xaácàõnh töët àïí àaãm baão möåt cuöåc söëng maånh khoãe. Thu nhêåp ñt khi àûúåc ào möåt caách chñnh xaác. Trïn thûåctïë, caác caán böå àõa phûúng biïët rêët roä höå naâo trong àõa baân cuãa hoå khaá giaã hún vaâ höå naâo ngheâo hún.Nhûng xaác àõnh ranh giúái úã àêu àïí taách biïåt höå ngheâo vúái höå khöng ngheâo dûåa trïn caác àiïìu kiïån cuãaàõa phûúng. Caác tyã lïå ngheâo àûúåc baáo caáo thûúâng nhùçm phaãn aánh thaânh tñch thûåc hiïån caác muåc tiïucuãa Chñnh phuã (thûúâng laâ giaãm ngheâo hai àiïím phêìn trùm möåt nùm). Caác caán böå àõa phûúng àûúåc tûådo àùåt chuêín ngheâo cao hún nïëu hoå coá sùén nguöìn lûåc àïí höî trúå möåt söë lûúång ngûúâi ngheâo nhiïìu hún.Danh saách caác höå ngheâo àûúåc cêåp nhêåt haâng nùm vaâ caác cuöåc hoåp cuãa cöång àöìng thûúâng àûúåc töí chûácàïí quyïët àõnh ai laâ ngûúâi ngheâo vaâ ai àaä "thoáat ngheâo". Nhûäng cuöåc hoåp naây thûúâng laâm cho caác àolûúâng vïì thu nhêåp cuãa höå gia àònh thaânh khöng cêìn thiïët.

Tyã lïå ngheâo cuãa cêëp xaä vaâ phûúâng tñnh tûâ caách thûác naây àûúåc töíng húåp úã cêëp huyïån, sau àoá laâ cêëp tónhvaâ cuöëi cuâng laâ cêëp quöëc gia. Do caách àïëm höå ngheâo naây chõu aãnh hûúãng búãi caác àiïìu kiïån àõa phûúng,mang tñnh chuã quan úã mûác àöå naâo àoá nïn kïët quaã vïì tyã lïå ngheâo khöng thïí so saánh àûúåc giûäa caác àúnvõ haânh chñnh.

Tyã lïå ngheâo dûåa trïn àiïìu tra höå gia àònh cuäng coá nhûäng haån chïë nhêët àõnh. Do quy mö mêîu nïn caáctyã lïå naây chó àaáng tin cêåy úã cêëp quöëc gia vaâ cêëp vuâng vaâ tûâ nùm 2002 laâ úã cêëp tónh. Tuy nhiïn, khöngcoá cú chïë naâo àïí nhûäng ûúác lûúång ngheâo coá thïí so saánh àûúåc úã cêëp huyïån vaâ xaä.

Coá möåt nöî lûåc hiïån àang àûúåc thûåc hiïån úã Viïåt Nam laâ kïët húåp àiïím maånh cuãa Àiïìu tra höå gia àònhvaâ caác phûúng phaáp úã cêëp àõa phûúng àïí ào lûúâng ngheâo. Nùm 2005, Thuã tûúáng Chñnh phuã ban haânhquyïët àõnh 170, quy àõnh àûúâng ngheâo cho giai àoåan 2006-2010 vaâ giao nhiïåm vuå cho MOLISA tiïënhaânh caác cuöåc àiïìu tra àïí xaác àõnh àêìy àuã caác àöëi tûúång hûúãng lúåi cuãa caác chûúng trònh muåc tiïu úã caáccêëp àõa phûúng. Trong khi àoá, Quyïët àõnh söë 305 giao nhiïåm vuå cho GSO tñnh caác tyã lïå ngheâo úã cêëpquöc gia vaâ cêëp tónh sûã duång söë liïåu àiïìu tra höå gia àònh. ÚÃ giûäa caác cêëp tónh vaâ àõa phûúng, ILSSAhiïån àang laâm viïåc vïì ào lûúâng tyã lïå ngheâo úã cêëp xaä. Phûúng phaáp cuãa ILSSA dûåa trïn caác chó tiïu xêëpxó coá thïí sûã duång àïí àaánh giaá xem caác höå gia àònh coá phaãi laâ ngheâo khöng. Phûúng phaáp naây trûúác àêyàaä àûúåc sûã duång úã Viïåt Nam àïí veä baãn àöì ngheâo úã mûác àöå phên taách lúán. Ngûúâi ta vêîn chúâ xem viïåctöíng húåp tyã lïå ngheâo tñnh úã cêëp xaä sûã duång caác chó tiïu xêëp xó coá àûa ra caác tyã lïå ngheâo cêëp tónh tûúngàûúng vúái tyã lïå àûúåc ûúác lûúång sûã duång söë liïåu höå gia àònh khöng. Nïëu kïët quaã thûã nghiïåm thaânhcöng, Viïåt Nam coá thïí coá möåt cú chïë ba têìng àûa ra caác ûúác lûúång vïì ngheâo àaáng tin cêåy úã caác cêëp töínghúåp khaác nhau vaâ cho pheáp xaác àõnh caác höå ngheâo àûúåc hûúãng phuác lúåi tûâ caác chûúng trònh muåc tiïugiaãm ngheâo.

kïët quaã ài keâm, tiïën böå coá thïí ào lûúâng theomöåt loaåt caác böå söë liïåu vïì nhiïìu quöëc gia sùén coá.

Tùng trûúãng kinh tïë laâ möåt tiïu chuêín so saánhhiïín nhiïn. Viïåt Nam àûúåc biïët àïën laâ möåttrong nhûäng nûúác tùng trûúãng kinh tïë nhanhnhêët thïë giúái vaâ phaát triïín kinh tïë cuãa Viïåt Namàaä àûúåc caãi thiïån trong nùm nùm qua. Tuynhiïn, àêy laâ möåt minh chûáng vïì vêën àïì xaácàõnh nguyïn nhên búãi leä ngûúâi ta coá thïí lêåpluêån rùçng viïåc caãi thiïån naây laâ do möi trûúângquöëc tïë nhiïìu hún laâ do chñnh baãn thên ViïåtNam. Sau nûäa, cuöåc khuãng hoaãng Àöng AÁ vaâocuöëi nhûäng nùm 1990 aãnh hûúãng túái têët caã caácnûúác trong khu vûåc cho duâ Viïåt Nam coá vûúåtqua cuöåc khuãng hoaãng naây töët hún nhûäng nûúáckhaác. Möåt caách xûã lyá vêën àïì naây laâ xïëp haång têëtcaã caác nûúác tûâ nûúác tùng trûúãng nhanh nhêëtàïën caác nûúác tùng trûúãng chêåm nhêët vaâ xemxem coá sûå caãi thiïån gò trong võ trñ tûúng àöëi cuãaViïåt Nam theo thúâi gian khöng. Àïí loaåi boã taácàöång cuãa nhûäng biïën àöång ngùæn haån vaâ sai söëào lûúâng, töëc àöå tùng trûúãng coá thïí àûúåc tñnhbùçng trung bònh phaát triïín trong ba nùm. Àöìngthúâi, àïí tñnh àïën nhûäng thay àöíi trong giaátûúng àöëi, möåt söë àõnh nghôa vïì àêìu ra coá thïíàûúåc sûã duång chùèng haån nhû GDP theo àêìungûúâi tñnh theo tiïìn baãn àõa úã mûác giaá cöë àõnh,tñnh theo tiïìn àö la Myä úã mûác giaá hiïån haânh,hoùåc bùçng àö la ngang giaá sûác mua PPP úã mûácgiaá cöë àõnh. Nïëu xïëp haång cuãa Viïåt Nam coá xu

hûúáng giöëng nhau duâ sûã duång caác àõnh nghôavïì àêìu ra khaác nhau thò coá thïí coi caác xu hûúángàoá laâ vûäng.

Kïët quaã cuãa nghiïn cûáu naây rêët roä raâng: võ trñtûúng àöëi cuãa Viïåt Nam àûúåc caãi thiïån tûúngàöëi vûäng chùæc theo thúâi gian caã tûâ giaác àöå toaâncêìu vaâ trong quan hïå vúái caác nûúác laáng giïìngÀöng AÁ (Hònh 2.1). Trung quöëc, möåt söë nûúácnhiïìu dêìu úã vuâng Caáp-ca vaâ möåt söë núi khaáchiïån tùng trûúãng nhanh hún Viïåt Nam. Nhûngtûâ khi bùæt àêìu cuãa thêåp kyã naây, Viïåt Nam àaänhaãy khoaãng 40 àïën 60 bêåc trïn thïë giúái vaâkhoaãng 6 hoùåc 7 bêåc trong khu vûåc. Viïåt Namkhöng nhûäng tùng trûúãng nhanh hiïån nay maâcaã trong nhûäng nùm gêìn àêy, Viïåt Nam ngaâycaâng tùng trûúãng töët hún caác nûúác khaác.

Tyã lïå ngheâo laâ möåt chó tiïu hiïín nhiïn nûäa àïícên nhùæc mùåc duâ so saánh tyã lïå ngheâo giûäa caácnûúác coân khoá hún. Nguyïn do bùæt nguöìn tûâ sûåkhaác nhau maâ coá thïí laâ rêët lúán giûäa núi naây vúáinúi khaác trong gioã tiïu duâng vaâ giaá haâng hoáadõch vuå. Do àoá, khoá coá thïí xaác àõnh möåt àûúângngheâo chung coá yá nghôa. Möåt bûúác laâm tùætthöng thûúâng laâ àùåt àûúâng ngheâo úã möåt mûáccoá yá nghôa naâo àoá chùèng haån nhû möåt àö la sûácmua tûúng àûúng PPP möåt ngaây. Theo àoá, möåtngûúâi laâ ngheâo nïëu thu nhêåp hoùåc chi tiïu haângngaây cuãa ngûúâi àoá mua àûúåc ñt hún mûác möåtàö la maâ ngûúâi àoá coá thïí mua àûúåc úã Myä. Thûåc


19

Hònh 2.1: Phaát triïín kinh tïë vûäng chùæc

Nguöìn: Dûåa trïn söë liïåu tûâ Ngên haâng Thïë giúái (2006b).

ra, bûúác laâm tùæt naây coá thïí taåo thïm möåt khoákhùn nûäa vïì phûúng phaáp, àoá laâ caác ûúác tñnhPPP khöng hoaân toaân chñnh xaác .

Nhûäng lûu yá vïì mùåt phûúng phaáp cuäng khöngthïí laâm múâ thaânh tñnh to lúán cuãa Viïåt Namtrong giaãm ngheâo (Hònh 2.2). Theo phûúngphaáp ào lûúâng naây, Viïåt nam àaä giaãm ngheâonhanh hún bêët kïí quöëc gia naâo trong khu vûåc,kïí caã Trung Quöëc. Tûâ nùm 1990 àïën 2004, söë höångheâo úã Viïåt Nam giaãm khoaãng 3 àiïím phêìntrùm möåt nùm, nhanh gêëp àöi töëc àöå giaãmngheâo cuãa Trung Quöëc. Mùåc duâ nhûäng àiïìuchónh vïì tyã giaá PPP coá thïí thay àöíi àöi chuát kïëtquaã nhûng hêìu nhû chùæc chùæn seä khöng laâmthay àöëi maånh viïåc xïëp haång cuãa caác quöëc giakhaác nhau. Hún nûäa, trong trûúâng húåp cuãa ViïåtNam, xu hûúáng naây àaä àûúåc khùèng àõnh khi sûãduång möåt àûúâng ngheâo coá thïí so saánh vïì gioãtiïu duâng (göìm caã caác mùåt haâng lûúng thûåc vaâphi lûúng thûåc) cêìn thiïët àïí àaãm baão 2.100 calomöåt ngûúâi möåt ngaây.

Khi ngheâo giaãm nhiïìu, viïåc giaãm ngheâo húnnûäa seä ngaây caâng khoá do vêåy coá thïí dûå àoaánquaá trònh giaãm ngheâo seä chêåm dêìn. Tuy nhiïn,sau khi töëc àöå giaãm ngheâo chêåm laåi trong giaiàoåan tûâ 1998 àïën 2002, töëc àöå naây laåi tùng trúãlaåi. ÚÃ mûác àöå naâo àoá, viïåc töëc àöå giaãm ngheâotùng coá thïí àûúåc khuyïëch àaåi búãi sûå thay àöíitrong söë liïåu. Söë liïåu VHLSS 2002 coá quy mö

lúán hún nhiïìu lêìn so vúái caác cuöåc àiïìu tra höågia àònh trûúác àoá vaâ caác àiïìu tra viïn ñt àûúåcgiaám saát vaâ àaâo taåo hún. Do söë liïåu VHLSS2004 coá chêët lûúång töët hún, coá khaã nùng tyã lïångheâo àûúåc ûúác tñnh cao hún trong nùm 2002.Tuy nhiïn, ngheâo cuäng coá thïí àûúåc ûúác tñnhthêëp hún. Vaâ trong bêët cûá trûúâng húåp naâo thòviïåc tùng töëc àöå giaãm ngheâo cuäng phuâ húåp vúáilônh vûåc phaát triïín khaác trong cuâng thúâi kyâ.Caác yïëu töë àêìu ra tùng nhanh hún, giaá haânghoáa cêìn thiïët àïí àaãm baão àúâi söëng cuãa nöngdên (nhû caâ phï vaâ gaåo) tùng vaâ khöëi lûúångnguöìn lûåc chuyïín àïën caác tónh ngheâo nhiïìuhún trong böëi caãnh phên cêëp múã röång .

Tuy nhiïn, cuäng cêìn phaãi noái rùçng tiïën böå giaãmngheâo cuãa caác dên töåc thiïíu söë úã Viïåt Nam rêëtchêåm. Khi sûã duång möåt àûúâng ngheâo trongnûúác phaãn aánh caác nhu cêìu ca-lo vaâ phi lûúngthûåc cú baãn, tyã lïå ngheâo cuãa caác dên töåc thiïíusöë úã Viïåt Nam vêîn úã mûác 61 phêìn trùm nùm2004 so vúái mûác 14 phêìn trùm cuãa ngûúâi Kinh.ÚÃ möåt söë vuâng cuãa Viïåt Nam nhû vuâng NamTrung Böå, tyã lïå ngheâo cuãa caác dên töåc thiïíu söëlaâ trïn 90 phêìn trùm. Trong nùm 2004, hún möåtphêìn ba ngûúâi dên töåc thiïíu söë úã Viïåt Nam vêîncoân bõ àoái vaâ khöng àuã khaã nùng àaáp ûáng nhucêìu ca-lo cú baãn. Sûå chïnh lïåch naây nhêën maånhtêìm quan troång cuãa viïåc vûúåt xa ra ngoaâinhûäng so saánh giûäa caác nûúác vaâ sûã duång caác chótiïu kïët quaã àûúåc phên taách theo nhoám dên söë.


20

Hònh 2.2: Thaânh tñch àaáng khñch lïå trong giaãm ngheâo

Nguöìn: Dûåa trïn söë liïåu ûúác tñnh cuãa Ngên haâng Thïë giúái (2006a).


21

Baãng 2.1: Tiïën böå àaåt àûúåc trong caác Muåc tiïu Phaát triïín Thiïn niïn kyã

Muåc àñch 1

Xoáa boã ngheâo cuâng cûåc vaâ àoái Tiïën böå Hiïån traång

Muåc tiïu 1

Tûâ nùm 1990 àïën nùm 2015, giaãm möåt nûãa tyã lïå ngûúâi söëng dûúái mûác ngheâo khöí

Tyã lïå ngheâo giaãm hai phêìn ba tûâ nùm 1993 àïën nùm 2004

Àaä àaåt àûúåc

Muåc tiïu 2

Tûâ nùm 1990 àïën nùm 2015, giaãm möåt nûãa tyã lïå ngûúâi giaãm möåt nûãa tyã lïå ngûúâi àoái

Tyã lïå giaãm hún hai phêìn ba tûâ nùm 1993 vaâ 2004


Muåc àñch 2

Àaåt phöí cêåp tiïíu hoåc toaân dên Tiïën böå Hiïån traång

Muåc tiïu 3

Cho àïën nùm 2015, têët caã caác em trai vaâ caác em gaái àïìu ài hoåc hïët cêëp tiïíu hoåc

Tyã lïå hoåc hïët lúáp 5 tùng, àaåt 89 phêìn trùm

Gêìn nhû chùæc chùæn seä

àaåt àûúåc Muåc

àñch 3 Àêíy maånh bònh àùèng giúái Tiïën böå Hiïån traång

Muåc tiïu 4

Chêåm nhêët àïën hïët nùm, xoáa boã chïnh lïåch giúái trong giaáo duåc tiïíu hoåc vaâ trung hoåc cú súã

Bònh àùèng giúái úã têët caã caác cêëp giaáo duåc, trûâ àöëi vúái dên töåc thiïíu söë


Muåc àñch 4

Giaãm tyã lïå chïët treã em Tiïën böå Hiïån traång

Muåc tiïu 5

Tûâ nùm 1990 àïën nùm 2015, giaãm hai phêìn ba tyã lï chïët treã dûúái 5 tuöíi

Giaãm 60 phêìn trùm tûâ nùm 1990 àïën nùm 2002, hiïån laâ 23/1000



àñch 5 Caãi thiïån sûác khoãe baâ meå Tiïën böå Hiïån traång

Muåc tiïu 6

Giaãm ba phêìn tû tyã lïå chïët meå tûâ nùm 1990 àïën nùm 2015

Giaãm hai phêìn ba, tûâ 250 trïn 100.000 ca àeã söëng nùm 1990 xuöëng coân 85 hiïån nay



àñch 6 Àêìu tranh chöëng HIV/AIDS vaâ caác bïånh khaác

Tiïën böå Hiïån traång

Muåc tiïu 7

Àïën nùm 2015, seä chùån àûáng vaâ bùæt àêìu àêíy luâi sûå lêy lan cuãa HIV/AIDS

Tyã lïå nhiïîm tùng tûâ 0.34 phêìn trùm lïn 0.44 nùm 2005


àaåt àûúåc Muåc tiïu 8

Àïën nùm 2015, seä chùån àûáng vaâ àêíy luâi tyã lïå söët reát vaâ caác bïånh khaác

Söë ca mùæc bïånh söët söët reát giaãm maånh


Muåc àñch 7

Àaãm baão möi trûúâng bïìn vûäng Tiïën böå Hiïån traång

Muåc tiïu 9

Àaãm baão tñnh bïìn vûäng vaâ àaão ngûúåc sûå mêët maát taâi nguyïn thiïn nhiïn

Rûâng che phuã tùng nhûng mêët rûâng che phuã vaâ àa daång sinh hoc

Khöng chùæc seä àaåt àûúåc

Muåc tiïu 10

Àïën nùm 2015, giaãm möåt nûãa söë ngûúâi khöng àûúåc tiïëp cêån nûúác uöëng vaâ vïå sinh

Tyã lïå ngûúâi khöng coá nguöìn nûúác àûúåc caãi thiïn giaãm gêìn ba phêìn tû


àaåt àûúåc

Nguöìn: Nhoám Cöng taác quöëc gia cuãa Liïn Hiïåp Quöëc taåi Viïåt Nam (2005), caác àiïìu tra VHLSS vaâ Ngên haâng Thïë giúáivaâ cöång sûå (2003).

Möåt möëc quan troång khaác àïí àaánh giaá tiïën böåViïåt Nam àaåt àûúåc trong chu kyâ lêåp kïë hoaåchvûâa qua laâ caác Muåc tiïu Phaát triïín Thiïn niïnkyã (MDG). MDG laâ têåp húåp caác kïët quaã phaáttriïín àûúåc caác nhaâ laänh àaåo trïn thïë giúái nhêëttrñ taåi Höåi Nghõ Thûúång Àónh taåi Liïn Hiïåpquöëc nùm 2000. MDG chuá troång vaâo caác chótiïu vïì y tïë, giaáo duåc, caác chó tiïu phaát triïín conngûúâi khaác vaâ möi trûúâng. MDG taåo khuönkhöí àïí xaác àõnh caác VDG trong nùm 2001 vaâàûúåc löìng gheáp vaâo khuön khöí giaám saát vaâàaánh giaá cho SEDP 2006-2010.

Möåt lêìn nûäa, Viïåt Nam laâm töët hún nhiïìu nûúáckhaác trong caác muåc àñch chung naây. Viïåt Namàaä àaåt àûúåc nùm trong söë mûúâi muåc tiïu MDGchñnh cho nùm 2015 vaâ trïn àaâ àaåt àûúåc böënmuåc tiïu khaác trûúác thúâi haån. Nhûng Viïåt Namcoá thïí chó àaåt àûúåc möåt phêìn muåc tiïu vïì àaãongûúåc mêët maát vïì taâi nguyïn möi trûúâng (Baãng2.1). Àöìng thúâi, cuäng phaãi lûu yá rùçng song songvúái thaânh tñch saáng choái trong hêìu hïët caácMDG vêîn coân sûå chïnh lïåch quan troång trongthaânh tûåu àaåt àûúåc giûäa ngûúâi Kinh vaâ caácnhoám dên töåc thiïíu söë. Vñ duå, coá ñt treã em dêntöåc hún, àùåc biïåt laâ treã em gaái, àûúåc àïën trûúâng.Àöìng thúâi, caác tyã lïå chïët meå vaâ tûã vong treã emúã vuâng nuái núi coá nhiïìu dên töåc thiïíu söë sinhsöëng cao hún rêët nhiïìu so vúái caác vuâng khaác úãViïåt Nam.

Àiïím maånh vaâ àiïím yïëu

Mùåc duâ tiïën böå trong viïåc àaåt caác muåc tiïu phaáttriïín cùn baãn laâ khöng thïí phuã nhêån àûúåc, cêuhoãi vêîn laâ chñnh saách naâo goáp phêìn vaâo thaânhcöng cuãa Viïåt Nam. Àêy khöng chó laâ möåt cêuhoãi khoa hoåc nhùçm tòm ra möåt cêu traã lúâi hêëpdêîn vïì nguyïn nhên. Viïåc xaác àõnh nhûäng lônhvûåc maånh vaâ yïëu trong hoaåch àõnh chñnh saáchlaâ rêët cêìn thiïët àïí àaãm baão thaânh cöng àûúåcbïìn vûäng theo thúâi gian. Viïåt Nam àaä àaåt àûúåcmûác tùng trûúãng cao nhûng Viïåt Nam cêìn phaãilaâm nhiïìu hún nûäa àïí àaãm baão tùng trûúãng coáchêët lûúång. Tûúng tûå, viïåc àaåt caác muåc tiïuphaát triïín nhû MDG dûúâng nhû khaã thi nhûngviïåc àaãm baão têët caã caác nhoám dên cû àïìu àaåtàûúåc caác muåc àñch naây coá thïí cêìn nhûäng biïånphaáp cuå thïí. Bïn caånh viïåc àaánh giaá caác kïët quaã

phaát triïín lúán hún, phûúng phaáp “chuöîi” àoâihoãi phaãi xem xeát kyä hún caác àêìu vaâo, àêìu ra vaâkïët quaã chuã yïëu trong tûâng lônh vûåc chñnh saách.

Àaánh giaá thûúâng xuyïn theo nhûäng tiïu chñnaây àaä àûúåc thûåc hiïån kïí tûâ hoaåt àöång cuãa Höîtrúå ngên saách chung lêìn thûá ba cho thûåc hiïånchûúng trònh CPRGS. Bùæt àêìu tûâ PRSC3, möåtdanh muåc caác chó tiïu trong möåt diïån röång caáclônh vûåc chñnh saách àaä àûúåc sûã duång àïí àaánhgiaá tiïën böå. Caác chó tiïu àûúåc lûåa choån cho àaánhgiaá naây coá thïí bõ chêët vêën. Caã SEDP 2001-2005vaâ CPRGS àïìu khöng xêy dûång trïn möåtkhuön khöí giaám saát vaâ àaánh giaá. Khi àoá, caácchó tiïu àûúåc xêy dûång tûâ lúâi vùn cuãa nhûängvùn baãn naây vaâ nhûäng chiïën lûúåc ngaânh vaâchñnh saách coá liïn quan khaác. ÚÃ mûác àöå naâo àoá,nhûäng chó tiïu àûúåc lûåa choån kïët húåp caã yïëu töëàêìu vaâo, yïëu töë àêìu ra vaâ kïët quaã. Tuy nhiïn,töíng húåp têët caã laåi, danh muåc caác chó tiïu naâycuäng giaãi thñch phêìn naâo vïì àiïím maånh vaâàiïím yïëu cuãa chûúng trònh caãi caách chñnh saáchúã Viïåt Nam.

Àaánh giaá naây cho thêëy tiïën böå chung rêët maånhnhûng thaânh tûåu khöng àöìng àïìu giûäa caác lônhvûåc chñnh saách (Baãng 2.2). Do baãn chêët toaândiïån cuãa chûúng trònh caãi caách úã Viïåt Nam, möåtsöë lônh vûåc seä àaåt tiïën böå nhanh hún caác lônhvûåc khaác. Tuy nhiïn, Viïåt Nam àaä àaåt àûúåctiïën böå maånh trong caác lônh vûåc cú cêëu, xaä höåivaâ quaãn trõ cuãa chûúng trònh caãi caách nïn khoácoá thïí xaác àõnh àûúåc bêët kyâ lônh vûåc naâo trongnhûäng lônh vûåc naây laâ lônh vûåc phaát triïín chêåm.

Töëc àöå àaåt tiïën böå giûäa caác maãng chñnh saáchtrong tûâng truå cöåt phaát triïín phuå thuöåc vaâocam kïët chñnh trõ thûåc hiïån caãi caách. Àiïìu naâythïí hiïån trong sûå tûúng phaãn giûäa tiïën böånhanh choáng trong höåi nhêåp vúái nïìn kinh tïëthïë giúái vaâ caãi caách chêåm chaåp trong lônh vûåcngên haâng. ÚÃ mûác àöå naâo àoá, sûå tûúng phaãnnaây coá thïí phaãn aánh sûå lûåa choån thêån troång cuãaViïåt Nam, trong khi tiïën nhanh trong gia nhêåpWTO coá thïí laâ möåt caách àïí “chöët laåi” nhu cêìucho caác caãi caách sau àoá trong lônh vûåc ngênhaâng. Trong caác trûúâng húåp khaác, nhû trongngaânh nûúác, tiïën böå chêåm chaåp phaãn aánh sûåtruâng lùåp vïì thïí chïë vaâ thêím quyïìn phên àõnhkhöng roä raâng giûäa möåt söë böå ngaânh. Trong


22


23

Lônh vûåc chñnh saách vúái tiïën böå roä rïåt trong giai àoåan 2001-2005

Lônh vûåc chñnh saách

Chó tiïu Giaá trõ vaâo thúâi àiïím nùm 2001

Gêìn àêy nhêët

Thûúng mai Tyã lïå xuêët khêíu so vúái GDP 47 phêìn trùm 61 phêìn trùm Caãi caách caác SOE Tyã lïå dû núå ngên haâng daânh cho caác

SOE 42 phêìn trùm 32 phêìn trùm

Phaát triïín khu vûåc tû nhên

Lao àöång hûúãng lûúng trong khu vûåc tû nhên chñnh thûác

1.3 triïåu 3.6 triïåu

Haå têìng cú súã Ngûúâi dên söëng trong baán kñnh 2 km gêìn àûúâng coá thïí tiïëp cêån trong moåi àiïìu kiïån thúâi tiïët

76 phêìn trùm 84 phêìn trùm

Y tïë Tyã lïå chïët treã sú sinh 37/1000 18/1000 Giaáo duåc Tyã lïå nhêåp hoåc roâng cêëp phöí thöng

cú súã 62 phêìn trùm

(1998) 80 phêìn trùm

Àêët Höå gia àònh coá giêëy sûã duång àêët nöng nghiïåp

42 phêìn trùm (1998)

72 phêìn trùm

Nûúác Dên söë àûúåc tiïëp cêån nguöìn nûúác àûúåc caãi thiïån

76 phêìn trùm (2002)

79 phêìn trùm

Quaá trònh lêåp kïë hoaåch

Caác vùn baãn lêåp kïë hoaåch theo àõnh hûúáng vïì kïët quaã hún

Têåp chung vaâo caác muåc tiïu saãn xuêët

Khuön khöí giaám saát vaâ àaánh giaá dûåa

trïn kïët quaã Quaãn lyá taâi chñnh cöng

Thöng tin chi tiïët vïì ngên saách àûúc cöng böë cöng khai

Múái àûúåc tiïëp cêån möåt phêìn

Cöng böë hoaân toaân ngên saách trung

ûúng

Lônh vûåc chñnh saách àaåt tiïën böå haån chïë hún trong giai àoåan 2001 -2005

Lônh vûåc chñnh saách

Chó tiïu Giaá trõ vaâo thúâi àiïím nùm 2001

Gêìn àêy nhêët

Caãi caách ngên haâng

Tyã lïå dû núå khoá àoâi trong hïå thöëng ngên haâng

15 phêìn trùm Coá thïí laâ 8 àïën 10 phêìn trùm

Nûúác Quy hoaåch löìng gheáp lûu vûåc söng Sûå àiïìu phöëi rêët haån chïë

Mêu thuêîn thïí chïë

Möi trûúâng Baão töìn rûâng àa daång sinh hoåc, àêìm lêìy vaâ moã san hö

Suy thoaái trïn diïån röång

Tiïëp tuåc suy thoaái

Phaát triïín phaáp lyá Coá hïå thöëng phaáp lyá trong àoá “quaãn lyá bùçng luêåt phaáp” thay thïë “quaãn lyá bùçng yá muöën chuã quan cuãa con ngûúâi”

Sûå minh baåch phaáp lyá haån chïë

Caác chiïën lûúåc töët, ñt haânh àöång

Chöëng tham nhuäng

Giaãm tham nhuäng ào lûúâng bùçng caác cú quan giaám saát àöåc lêåp

Naån tham nhuäng trïn diïån röång

Khoá àaánh giaá tiïën böå

Baãng 2.2: Lônh vûåc naâo laâm töët ... vaâ Lônh vûåc naâo laâm chûa thêåt töët

Nguöìn: Tûâ Taâi liïåu Chûúng trònh PRSC 5 (Ngên haâng Thïë giúái, 2006c).

trûúâng húåp chöëng tham nhuäng, khöng thïí phuãàõnh àûúåc cam kïët àêëu tranh chöëng thamnhuäng nhûng cam kïët naây gêìn àêy maånh meähún. Àêy laâ möåt lônh vûåc maâ phaãi mêët khaánhiïìu thúâi gian àïí tiïën böå vïì àêìu vaâo (nhû luêåthoùåc caác cú quan àiïìu phöëi) àûúåc chuyïín thaânhtiïën böå àêìu ra vaâ kïët quaã.

Möåt caách khaác àïí àaánh giaá tiïën böå giûäa caáchlônh vûåc khaác nhau trong chûúng trònh caãi caáchlaâ Àaánh giaá Chñnh saách vaâ Thïí chïë quöëc gia(CPIA). Àêy laâ xïëp haång haâng nùm cuãa Ngênhaâng Thïë giúái cho têët caã caác nûúác àang phaáttriïín. Viïåc xïëp haång trung bònh àûúåc sûã duångtheo caác chó tiïu vïì dên söë, ngheâo vaâ giaãi ngênODA àïí phên böí nguöìn lûåc ûu àaäi giûäa caácnûúác. Haâm yá cuãa àaánh giaá laâ nguöìn lûåc phaãiàïën caác nûúác coá möi trûúâng chñnh saách tùng cúhöåi taåo lúåi suêët cao. ADB cuäng sûã duång caác tiïuchñ tûúng tûå cho muåc àñch tûúng tûå. Trongtrûúâng húåp cuãa Ngên haâng Thïë giúái, viïåc xïëphaång do caác nhoám chuyïn gia cuãa vùn phoângquöëc gia chuêín bõ vúái tham chiïëu hai nûúác “laâmchuêín” cho tûâng vuâng. Sau àoá, caác kïët quaãàûúåc kiïím tra qua möåt söë voâng lùåp vúái caácchuyïn gia ngaânh so saánh caác kïët quaã trong têëtcaã caác nûúác àang phaát triïín. Tûâ thaáng Saáu nùm2006, xïëp haång CPIA àûúåc cöng böë trïn cú súãtûâng nûúác.

Tiïu chñ àûúåc cên nhùæc trong CPIA àaä phaáttriïín trong nhûäng nùm qua àïí àaáp ûáng hiïíubiïët múái vaâ kinh nghiïåm thu àûúåc. Hiïån nay,CPIA göìm 16 chó tiïu àûúåc sùæp xïëp theo böëncuåm. Àoá laâ: quaãn lyá kinh tïë vô mö (3 chó tiïu),caác chñnh saách cú cêëu (3), caác chñnh saách vïì hoâanhêåp xaä höåi vaâ cöng bùçng (5) vaâ quaãn lyá khuvûåc cöng (5). Àöëi vúái möîi möåt chó tiïu, quöëc gianhêån àûúåc àiïím söë trong khoaãng tûâ 1 àïën 6trong àoá 6 laâ àiïím söë cao nhêët. Theo caác tiïu chñnaây, Viïåt Nam àaåt àiïím söë cao hún àiïím söëtrung bònh trong khu vûåc trong hêìu hïët caác chótiïu vïì quaãn lyá kinh tïë vô mö vaâ hoâa nhêåp xaähöi. Caác àiïím söë thêëp hún àiïím söë trung bònhtrong khu vûåc laâ trong khu vûåc taâi chñnh, laoàöång vaâ baão trúå xaä höåi, vaâ tñnh minh baåch vaâchöëng tham nhuäng (Hònh 2.3). Do àoá, kïët quaãcuãa àaánh giaá CPIA thûúâng coá thïí so saánh àûúåcvúái caác àaánh giaá trong quaá trònh PRSC.

Coá thïí ào lûúâng moåi thûá àûúåc khöng?

Ngûúâi ta thûúâng lêåp luêån rùçng chuyïån gò coá thïíào lûúâng àûúåc thò seä àûúåc laâm xong àïí nhêënmaånh têìm quan troång cuãa viïåc chuá troång vaâocaác biïën phuâ húåp vaâ ào lûúâng töët chuáng.Nhûng noái thò dïî hún laâm, nhû àaä trònh baâytrong phêìn thaão luêån úã trïn vïì caác caách thûác àolûúâng ngheâo àoái phuâ húåp úã Viïåt Nam. Ngoaâi


24

Hònh 2.3: Àaánh giaá vïì thïí chïë vaâ chñnh saách quöëc gia

Nguöìn: Ngên haâng Thïë giúái.

thöëng kï kinh tïë cú baãn, ngûúâi ta àaä nhêët trñphêìn naâo vïì phûúng phaáp ào lûúâng MDG.Nhûng caác chó tiïu phaát triïín khaác thò khöng.

Möåt möi trûúâng àêìu tû maånh vaâ quaãn trõ töët coáleä laâ hai thaânh töë quan troång nhêët àïí phaát triïínnhanh vaâ bïìn vûäng. Nhûng khöng dïî ào lûúângmöi trûúâng àêìu tû hoùåc chêët lûúång quaãn trõ.Nhûäng nöî lûåc gêìn àêy nhùçm àûa ra möåtphûúng phaáp coá thïí lûúång hoáa àûúåc hai lônhvûåc chñnh trong phaát triïín naây rêët àûúåc hoannghïnh. Kïët quaã laâ caác chó tiïu cöng böë àûúåcnoái àïën nhiïìu trïn caác phûúng tiïån thöng tin vaâthu huát sûå chuá yá cuãa cöng luêån cho thêëy mongmuöën maånh meä coá àûúåc söë liïåu àaáng tin cêåy vïìhai lônh vûåc naây. Tuy nhiïn, mong muöën àoácuäng àaä dêîn túái viïåc boã qua möåt söë lûu yá vïìphûúng phaáp luêån. Trong möåt söë trûúâng húåp,viïåc ào lûúâng coá veã nhû chùæc chùæn chó àúnthuêìn laâm cho cêëp trïn cuãa caác nhaâ bònh luêånviïn thïm phêìn tûå tin chûá chùèng giaãi thñch gònhiïìu vïì tiïën böå thûåc sûå trong viïåc àaåt àûúåc caácmuåc àñch phaát triïín hoùåc nhûäng thaách thûác cêìnàûúåc giaãi quyïët.

Trûúác hïët noái vïì möi trûúâng àêìu tû. Trong luêåtvaâ kinh tïë, möi trûúâng àiïìu tiïët àûúåc xem laâmöåt trong nhûäng yïëu töë quyïët àõnh mûác àöåkhoá dïî cuãa laâm kinh doanh. Tûâ quan àiïím naây,ào lûúâng thúâi gian vaâ nguöìn lûåc cêìn thiïët àïílaâm caác thuã tuåc haânh chñnh chñnh laâ möåt caáchkhaách quan àaánh giaá chêët lûúång möi trûúângàêìu tû. Thúâi gian caâng ngùæn, chi phñ caâng thêëpthò möi trûúâng kinh doanh caâng thuêån lúåi.Nhûng caách ào lûúâng laåi laâ vêën àïì.

Coá thïí sûã duång ba nguöìn söë liïåu úã Viïåt Nam.Àiïìu tra àaánh giaá möi trûúâng àêìu tû (ICA) coámêîu àaåi diïån caác doanh nghiïåp saãn xuêët trongkhu vûåc chñnh thûác. Cuöåc àiïìu tra naây àûúåcthûåc hiïån úã gêìn saáu mûúi nûúác àang phaát triïíntrïn thïë giúái vúái sûå höî trúå cuãa Ngên haâng Thïëgiúái vaâ ADB. Viïåt Nam coá ICA àêìu tiïn vaâonùm 2005. Nguöìn söë liïåu thûá hai laâ Chó söë caånhtranh tónh (PCI) do VCCI tiïën haânh vúái sûå höîtrúå cuãa USAID. Saáng kiïën naây sûã duång phûúngphaáp àiïìu tra bùçng gûãi thû àïí thu thêåp thöngtin phaãn höìi vïì möåt loaåt caác vêën àïì liïn quantúái möi trûúâng àêìu tû. Nguöìn söë liïåu thûá ba laâBaáo caáo Möi trûúâng Kinh doanh àûúåc cöng böë

haâng nùm cuãa Ngên haâng Thïë giúái vaâ cho àïënnay noái vïì 175 nûúác göìm caã nûúác cöng nghiïåpvaâ àang phaát triïín. Söë liïåu thö cuãa baáo caáo naâylaâ dûåa trïn caách hiïíu vïì khuön khöí àiïìu tiïëtquöëc gia cuãa caác luêåt gia.

Àaánh giaá cuãa caác luêåt gia vaâ yá kiïën cuãa doanhnghiïåp àûa ra bûác tranh tûúng àöëi khaác vïì möitrûúâng àêìu tû úã Viïåt Nam (Baãng 2.3). Vñ duå,theo Baáo caáo Möi trûúâng Kinh doanh, cêìn phaãilaâm 11 thuã tuåc àïí bùæt àêìu möåt hoaåt àöång.Nhûng theo ngûúâi traã lúâi phoãng vêën cuãa PCIthò trung bònh, söë thuã tuåc maâ hoå cêìn phaãi laâmchó laâ 3.5. Ngûúâi ta cuäng thêëy sûå khaác biïåttûúng tûå vïì thúâi gian cêìn thiïët àïí coá giêëy pheápxêy dûång úã Viïåt Nam vaâ sûå chïnh lïåch coân lúánhún khi noái vïì thúâi gian cêìn thiïët àïí nöåp thuïë.

ÚÃ möåt mûác àöå naâo àoá, sûå khaác biïåt xuêët phaáttûâ caách àùåt cêu hoãi trong tûâng nguöìn söë liïåu.Hún nûäa, àiïìu tra doanh nghiïåp khöng àiïìutra àûúåc nhûäng ngûúâi àaä naãn loâng trûúác tïåhaânh chñnh quan liïu vaâ chùèng bùæt àêìu àûúåchoaåt àöång kinh doanh. Àiïìu àoá coá thïí dêîn àïënmöåt söë ûúác àoaán thêëp hún vïì thúâi gian vaâ chiphñ cêìn thiïët àïí àùng kyá doanh nghiïåp. Nhûngcuäng coá nhûäng nguyïn nhên sêu xa hún cuãa sûåkhaác biïåt naây. Caác chuyïn gia luêåt thûúâng giaãàõnh caác bûúác trong möåt quaá trònh haânh chñnhàûúåc thûåc hiïån tuêìn tûå. Trong thûåc tïë, khöngphaãi trûúâng húåp naâo cuäng cêìn têët caã caác bûúácvaâ möåt söë bûúác coá thïí thûåc hiïån song song.Hún nûäa, caác chuyïn gia luêåt thûúâng lêëy thúâigian töëi àa theo quy àõnh àïí ào thúâi gian cêìnthiïët trong trûúâng húåp bònh thûúâng. Tuynhiïn, sûå caånh tranh giûäa caác tónh àïí thu huátàêìu tû àöi luác dêîn túái viïåc töíng thúâi gian cêìnthiïët ngùæn hún.

Phûúng phaáp luêån cuäng laâ vêën àïì trong viïåcxaác àõnh nhûäng trúã ngaåi quan troång nhêët trongkinh doanh. Tûâ khña caånh luêåt vaâ kinh tïë, trúãngaåi trong möi trûúâng àiïìu tiïët laâ thûåc sûå quantroång. Nhûng nhûäng cêu hoãi mang nhiïìu tñnhmúã hún laåi khöng chùæc höî trúå viïåc àaánh giaánaây. ÚÃ nhiïìu nûúác àang phaát triïín, dûå àoaán caácchñnh saách kinh tïë, möåt möi trûúâng vô mö öínàõnh, chêët lûúång vaâ chi phñ lao àöång, mûác àöåtöåi phaåm vaâ mûác àöå tham nhuäng coá thïí àûúåccoi laâ phuâ húåp hún. Vaâ chó khi nhûäng yïëu töë


25

cùn baãn naây àûúåc baân àïën thò tñnh phûác taåp cuãaquy àõnh seä löå roä hún.

Caác nguöìn söë liïåu nïu trïn àûa nhûäng cêuchuyïån khaác nhau trong laâm kinh doanh.Coá saáu khña caånh cuãa möi trûúâng àêìu tûàûúåc àïì cêåp àïën trong caã cú súã dûä liïåu Möitrûúâng Kinh doanh vaâ Àiïìu tra ICA. Theo cúsúã dûä liïåu Möi trûúâng Kinh doanh, ViïåtNam àùåc biïåt yïëu trong quaãn trõ thuïë vaâyïëu hún rêët nhiïìu so vúái caác nûúác khaác.Trong khi àoá, theo ngûúâi traã lúâi phoãng vêënICA, quaãn trõ thuïë chó laâ trúã ngaåi nghiïåmtroång thûá chñn trong söë 20 trúã ngaåi àûúåc àïìxuêët àïí cên nhùæc. Trúã ngaåi lúán nhêët laâ tiïëpcêån taâi chñnh, tiïëp àoá laâ tiïëp cêån àêët. Sûåkhaác biïåt naây coá thïí giaãi thñch taåi sao ViïåtNam àaåt àiïím thêëp trong baáo caáo Möitrûúâng Kinh doanh vúái xïëp haång 104 trongsöë 175 nûúác mùåc duâ Viïåt Nam laâ möåt trongnhûäng nûúác nhêån àêìu tû nûúác ngoaâi lúánnhêët trïn thïë giúái.

So saánh quöëc tïë coân khoá hún trong lônh vûåcquaãn trõ quöëc gia. Khi àaä coá sûå àöìng thuêån vïìtêìm quan troång cuãa caác thïí chïë laâ àöång lûåc phaáttriïín, möåt loaåt caác chó tiïu giûäa caác quöëc gia àaäàûúåc àûa ra. Caác chó tiïu danh tiïëng nhêët laâ Chósöë Nhêån thûác vïì Tham Nhuäng (CPI) doTransparency International cöng böë, vaâ saáu chó

söë liïn quan àûúåc Dani Kaufmann, Aart Kraayvaâ Pablo Zoido-Lobaton (goåi tùæt laâ KKZ) cuãaNgên haâng Thïë giúái cöng böë. Saáu chó söë àoá laâtiïëng noái vaâ traách nhiïåm giaãi trònh, sûå öín àõnhchñnh trõ, hiïån quaã cuãa Chñnh phuã, chêët lûúångàiïìu tiïët, quyïìn lûåc cuãa luêåt phaáp vaâ kiïím soaáttham nhuäng. Caã hai nguöìn naây àïìu khöng thïíhiïån möåt xu hûúáng roä raâng naâo duâ töët lïn hayxêëu ài trong chêët lûúång quaãn trõ chung úã ViïåtNam trong nhûäng nùm qua. Tuy nhiïn, viïåcxem xeát kyä hún caách tñnh caác chó söë CPI vaâ KKZcho thêëy cêìn thêån troång trong caách giaãi thñchcaác chó söë naây.

Chó söë CPI àûúåc àûa ra tûâ nùm 1995 dûåa trïncaác àiïìu tra vïì doanh nghiïåp cû truá vaâ khöngcû truá vaâ àaánh giaá cuãa chuyïn gia vïì mûác àöåtham nhuäng cuãa möåt quöëc gia. Nhû baãn thêntïn goåi àaä nïu roä, ngûúâi traã lúâi phoãng vêën baâytoã nhêån thûác cuãa hoå vïì naån tham nhuäng. Caácnûúác coá ñt hún ba àiïìu tra khöng àûúåc cên nhùæctrong CPI. Àaáng tiïëc laâ möåt söë cuöåc àiïìu trakhöng àûúåc cêåp nhêåt vaâ do àoá bõ àûa ra khoãi cúsúã dûä liïåu vúái nhûäng nguöìn söë liïåu múái àûúåcàûa vaâo. Do nhûäng thay àöíi nhû vêåy nïn sûåbiïën àöång tûâ nùm naây sang nùm khaác trongàiïím söë cuãa möåt nûúác coá thïí bõ aãnh hûúãng dothöng tin coá sùén àöëi vúái nùm àoá chûá khöng chódo thay àöíi trong tònh hònh tham nhuäng thûåc tïëcuãa nûúác àoá.


26

Baãng 2.3: Phûúng phaáp luêån vaâ Mûác àöå khoá dïî trong Baáo caáo Möi trûúâng Kinh doanh úã Viïåt Nam

Nguöìn: Dûåa trïn söë liïåu cuãa VCCI (2006) vaâ Ngên haâng Thïë giúái (2006c vaâ d).

Baáo caáo Laâm Kinh doanh 2007

Chó söë caånh tranh cêëp tónh

2006

Àaánh giaá möi trûúâng àêìu tû

2005 Söë thuã tuåc 11 3.5 n.a. Múã doanh nghiïåp

Thúâi gian cêìn thiïët (ngaây)

50 22 n.a.

Xin giêëy pheáp xêy dûång

Thúâi gian cêìn thiïët (ngaây)

133 khöng coá 48

Nöåp thuïë Thúâi gian cêìn thiïët (giúâ)

1050 9 12

Caác chó söë KKZ laâ nguöìn söë liïåu àêìy àuã nhêëtvaâ àûúåc xêy dûång cêín thêån nhêët vïì quaãn trõquöëc gia. Viïåc tñnh caác chó söë naây sûã duångphûúng phaáp thöëng kï phûác taåp àïí “chùætloåc” thöng tin chung nùçm trong haâng trùmchó tiïu hiïån coá àûúåc tñnh tûâ 37 nguöìn söë liïåukhaác nhau cuãa 31 töí chûác khaác nhau. Quaátrònh chùæt loåc àûúåc thûåc hiïån xoay quanh saáulônh vûåc vïì quaãn trõ quöëc gia nïu trïn. Tuynhiïn, giöëng nhû trong trûúâng húåp CPI,phûúng phaáp naây cuäng bõ aãnh hûúãng búãi sûåthay àöíi trong söë caác chó tiïu vïì nhêån thûác coátaåi bêët kïí möåt thúâi àiïím naâo. Do vêåy, khoá coáthïí noái liïåu thay àöíi (hoùåc thiïëu) möåt biïën cuåthïí naâo coá thïí laâ do nhûäng phaát triïín thûåc tïëhay laâ do thay àöíi töí húåp cuãa söë liïåu bïndûúái theo thúâi gian.

Vñ duå, caác chó söë KKZ cho thêëy chêët lûúång cuãacaác quy àõnh vïì kinh doanh cuãa Viïåt Nam hêìunhû khöng thay àöíi trong nhûäng nùm gêìn àêy(Baãng 2.4). Àiïìu naây khaá àöëi nghõch vúái nhênthûác chung. Tûúng tûå, theo caác chó söë KKZ,nhûäng thay àöíi lúán nhêët trong quaãn trõ quöëcgia laâ vïì quyïìn lûåc cuãa phaáp luêåt. Àaánh giaá laåcquan naây cuäng khöng hoaân toaân truâng lùåp vúái

nhûäng quan saát thöng thûúâng hún. Cêu hoãi vêînàùåt ra laâ coá phaãi nhûäng kïët quaã naây khöng àúnthuêìn phaãn aánh sûå biïën àöíi trong söë cuöåc àiïìutra coá sùén úã bïn dûúái hay khöng.

Cêìn gò?

Khöng nïn hiïíu nhûäng lûu yá vïì mùåt phûúngphaáp trong caách tñnh caác chó tiïu möi trûúângkinh doanh hoùåc chêët lûúång quaãn trõ laâ àïíphaãn àöëi viïåc ào lûúâng. Vò nhûäng lyá do nïutrïn, àaánh giaá tiïën böå möåt caách àuáng àùæn laâthaânh phêìn cùn baãn àïí hoaåch àõnh chñnh saáchtöët vaâ laâ möåt phêìn quan troång trong hiïån àaåihoáa caác quaá trònh lêåp kïë hoaåch úã Viïåt Nam.Nhûäng lûu yá vûâa nïu trïn laâ lûu yá cêìn thêåntroång khi hiïíu nhûäng chó tiïu phöí biïën giûäacaác quöëc gia.

Trong thûåc tïë, coá thïí biïån luêån maånh meä choviïåc ào lûúâng caác chó tiïu vïì möi trûúâng kinhdoanh vaâ chêët lûúång quaãn trõ àûúåc xêy dûångvûäng chùæc tûâ caác nguöìn söë liïåu cuå thïí cuãatûâng nûúác. Söë liïåu àûúåc thu thêåp trûåc tiïëp tûâcaác doanh nghiïåp hoaåt àöång trong nûúác àoávaâ tûâ caác höå gia àònh vúái caác mêîu àaåi diïån laâ


27

Nguöìn: Ngên haâng Thïë giúái (2006f).

Baãng 2.4: Xïëp haång cuãa Viïåt Nam theo chó söë KKZ

Chó söë vïì quaãn trõ nhaâ nûúác Nùm Xïëp haång theo phêìn trùm (0-100)

Söë cuöåc àiïìu tra

2005 7.7 8 Tiïëng noái vaâ traách nhiïåm giaãi trònh 1998 3.4 4

2005 59.0 9 ÖÍn àõnh chñnh trõ

1998 56.1 6 2005 45.0 11 Hiïåu quaã nhaâ nûúác 1998 48.8 6 2005 25.7 10 Chêët lûúång àiïìu tiïët 1998 23.6 5

2005 42.0 14 Quyïìn cuãa Luêåt phaáp 1998 17.3 9 2005 26.6 11 Kiïëm soaát tham nhuäng 1998 27.0 8

möåt àiïím hûáa heån trong chêët lûúång àolûúâng. Caác chó tiïu naây coá thïí khöng phaãi luácnaâo cuäng so saánh trûåc tiïëp àûúåc vúái tònh hònhúã caác nûúác khaác . Nhûng chùæc chùæn caác chótiïu naây coá thïí àûúåc sûã duång àïí àaánh giaátiïën böå theo thúâi gian möåt caách chùæc chùæn vaâàaáng tin cêåy.

GSO àaä coá möåt bûúác tiïën quan troång trongàiïìu tra möi trûúâng kinh doanh. Nùm 2006,möåt mö-àun ICA àún giaãn hoáa lêìn àêìu tiïn àaäàûúåc keâm theo baãng hoãi cuãa Àiïìu tra Doanhnghiïåp. Quy mö mêîu àûúåc choån àïí àaãm baãosöë liïåu thu àûúåc seä àaåi diïån úã cêëp tónh. GSO dûåkiïën thûåc hiïån mö-àun naây hai nùm möåt lêìn.Cuâng vúái cuöåc àiïìu tra bùçng thû cho saáng kiïënPCI, mö-àun naây seä cho pheáp xaác àõnh nhûängtrúã ngaåi chñnh trong möi trûúâng àêìu tû vaâàaánh giaá sûå thay àöíi cuãa noá theo thúâi gian. Vòcoá rêët nhiïìu quyïët àõnh àûúåc thûåc hiïån úã cêëpàõa phûúng coá thïí aãnh hûúãng àïën mûác àöå khoádïî trong kinh doanh, nïn viïåc ào lûúâng úã cêëptónh trong söë liïåu seä cung cêëp möåt chó tiïu“chuöîi” coá giaá trõ cho caác chñnh saách aáp duångtrïn caã nûúác vïì kinh doanh vaâ tiïëng vang thûåcsûå cuãa möi trûúâng àêìu tû. Viïåc lùåp laåi thûúângxuyïn cuöåc àiïìu tra naây seä coá thïí khiïën cho caáctónh phaãi tûå chõu traách nhiïåm vïì möi trûúângàêìu tû cuãa tónh nhaâ.

Mö àun ICA cuãa Àiïìu tra Doanh nghiïåp cuängseä coá giaá trõ tûâ khña caånh quaãn trõ. Caác cêu hoãiàûúåc hoãi trong mö-àun ICA vïì thaái àöå phuåc vuåcuãa caác cú quan nhaâ nûúác khaác nhau vaâ sûå thênthiïån cuãa hoå àöëi vúái giúái kinh doanh. Cuäng coánhûäng cêu hoãi vïì vêåt höëi löå vaâ quaá biïëu trïn cúsúã tûâng cú quan. Hoå coá yïu cêìu quaâ biïëukhöng? Hoå coá tröng àúåi quaâ biïëu khöng? Mûácàöå laâ bao nhiïu?

Tûúng tûå nhû vêåy, viïåc múã röång kinh nghiïåmthûåc hiïån thaânh cöng àiïìu tra bùçng theã baáo caáocoá thïí giaám saát chêët lûúång quaãn trõ tûâ quanàiïím cuãa höå gia àònh. ÚÃ Viïåt Nam, phêìn lúáncaác biïån phaáp giaãi trònh nöåi böå àöëi vúái caác àúnvõ cung cêëp dõch vuå coá xu hûúáng chuá troång vaâoàêìu vaâo nhû söë lûúång nhên sûå, cú súã vêåt chêët vaâchi phñ. Chñnh phuã ñt thu thêåp thöng tin vïì kïëtquaã vaâ chêët lûúång cung cêëp dõch vuå, àùåc biïåt laâchêët lûúång theo nhêån thûác cuãa ngûúâi sûã duång

nhûäng dõch vuå naây. Trong möåt nöî lûåc nhùçm thuthêåp yá kiïën cuãa cöng dên vïì chêët lûúång dõch vuåcöng vaâ thu thêåp thöng tin vïì mûác àöå minhbaåch vaâ traách nhiïåm trong cung cêëp dõch vuå,böën thaânh phöë àaä thûã nghiïåm àiïìu tra bùçng“theã baáo caáo” nùm 2004 vaâ 2005.

Möåt söë saáng kiïën sau àoá cho thêëy àiïìu tra bùçngtheã baáo caáo rêët hûäu ñch. Höåi àöìng Nhên dênThaânh phöë Höì Chñ Minh àaä cho tiïën haânh àiïìutra bùçng theã baáo caáo lêìn hai, sûã duång rêët nhiïìuthöng tin tûâ voâng möåt trong cuöåc àiïìu tra lêìnhai naây nhûng cuäng böí sung thïm nhûäng dõchvuå múái vaâo danh muåc àiïìu tra. Nghõ àõnh söë43 gêìn àêy cho pheáp caác àún võ cung cêëp dõchvuå àûúåc nêng phñ, yïu cêìu phaãi àûa thöng tinphaãn höìi cuãa cöng dên vaâo caác cú chïë giaám saátchñnh. Vaâ khuön khöí giaám saát SEDP hiïån naycuäng bao göìm caác chó tiïu vïì quaãn trõ maâ seäcêìn coá caác cuöåc àiïìu tra tiïëp theo giöëng nhûtheã baáo caáo.

Trong thûåc tïë, viïåc böí sung mö-àun vïì quaãntrõ vaâo VHLSS 2008 coá thïí cho pheáp Chñnhphuã thu thêåp thöng tin vïì nhiïìu chó tiïu àûúåcxaác àõnh trong lônh vûåc thûá tû cuãa khuön khöígiaám saát SEDP. Möåt mö-àun nhû vêåy coá thïíkhai thaác möåt söë cêu hoãi cuä àûúåc hoãi trong caáccuöåc àiïìu tra trûúác vúái khña caånh vïì quaãn trõgiöëng nhû àiïìu tra bùçng theã baáo caáo hoùåc àiïìutra sú böå vïì tham nhuäng. Àiïìu àoá seä coá thïícho pheáp giaám saát nhûäng xu hûúáng trong caácchó tiïu hûäu ñch vaâ phuâ húåp vúái böëi caãnh cuãaViïåt Nam dûåa trïn nhêån thûác cuãa cöng dênViïåt Nam.

Cuäng coá thïí dûåa vaâo möåt phûúng phaáp giûäacaác quöëc gia àûúåc xaác àõnh cêín thêån cho caáckhña caånh cuå thïí trong quaãn trõ. CPIA laâ möåtvñ duå vïì phûúng phaáp êëy vúái quaá trònh àiïìutra trûúác hïët trong khu vûåc, vaâ sau àoá laâtrïn thïë giúái àïí àaãm baão tñnh àaáng tin cêåytöëi thiïíu trong xïëp loaåi. Nhiïìu böå chó tiïu cuåthïí àûúåc xêy dûång gêìn àêy vïì quaãn lyá taâichñnh cöng, möåt trong nhûäng nïìn taãng cuãaquaãn trõ.

Chó söë Ngên saách múã (OBI) vaâ khuön khöí Chitiïu cöng vaâ Traách nhiïåm taâi chñnh (PEFA)àang nöíi bêåt trong lônh vûåc naây. OBI laâ chó söë


28


29

do möåt töí chûác NGO quöëc tïë, Viïån Ngên Saáchcöng, coá truå súã taåi Hoa Kyâ, cöng böë. Khuön khöíPEFA laâ kïët quaã húåp taác cuãa Ngên haâng Thïëgiúái, IMF, Liïn Minh chêu u vaâ möåt söë nhaâ taâitrúå khaác. Caã hai phûúng phaáp naây àïìu dûåa vaâocaác chuyïn gia àïí traã lúâi möåt loaåt caác cêu hoãi vïìcaác khña caånh khaác nhau trong chu kyâ chi tiïucöng chùèng haån nhû tñnh toaân diïån cuãa ngênsaách, cöng böë ngên saách, thûåc hiïån ngên saách,baáo caáo vaâ kiïím toaán ngên saách. OBI chuá troångnhiïìu vaâo mûác àöå maâ ngûúâi bïn ngoaâi coá thïítiïëp cêån àûúåc quaá trònh chuêín bõ ngên saách,trong khi àoá khuön khöí PEFA laåi chuá troånghún vaâo tñnh toaân diïån vaâ minh baåch trong thûåchiïån ngên saách.

Kinh nghiïåm cuãa Viïåt Nam vúái OBI cho thêëycêìn chuá yá àïën chi tiïët khi thûåc hiïån àaánh giaánhû thïë naây. Möåt khöëi lûúång lúán caác thöng tinvïì phaáp lyá vaâ haânh chñnh phaãi àûúåc töíng húåp.Trong khi àoá, àïí hiïíu thöng tin naây àoâi hoãi kyänùng chuyïn mön trong quaãn lyá taâi chñnh cöngvaâ hiïíu biïët roä vïì àùåc àiïím cuå thïí cuãa ViïåtNam. Cuâng 122 cêu hoãi cuå thïí, giöëng nhau,trong phûúng phaáp OBI coá thïí àûúåc traã lúâi

khaác nhau. OBI “chñnh thûác” àûúåc töíng húåpvaâo thúâi àiïím khi viïåc thûåc hiïån Quyïët àõnh192 vïì tñnh minh baåch cuãa caác töí chûác sûã duångnguöìn ngên saách chó vûâa múái bùæt àêìu. Nhûngcoá veã nhû laâ vùn baãn liïn quan àïën àöå múã cuãangên saách àûúåc cöng böë taåi thúâi àiïím àoá bõ saonhaäng. Möåt phiïn baãn “khöng chñnh thûác” cuãaOBI àûa ra möåt bûác tranh hoaân toaân khaác. Biïnàöå OBI thu àûúåc khaá röång, tuây thuöåc vaâo viïåcmûác àaánh giaá möåt böå cêu hoãi cuå thïí àûúåc giaãithñch nhû thïë naâo. Tuy thïë, mûác àöå minh baåchtaâi chñnh cuãa Viïåt Nam coá veã cao hún mûác dûåkiïën so vúái trònh àöå phaát triïín cuãa quöëc gia(Hònh 2.4). Chuáng töi khöng noái rùçng phiïnbaãn naâo töët hún nhûng roä raâng laâ phûúng phaáprêët quan troång.

Khuön khöí PEFA coá thïí vûúåt qua möåt söënhûäng trúã ngaåi naây búãi leä caác cêu hoãi àûúåcxêy dûång khaá chùåt cheä vaâ cuäng búãi leä khuönkhöí naây àoâi hoãi sûå tham gia cuãa Chñnh phuãnúi têåp chung phêìn lúán caác kyä nùng chuyïnmön trong nûúác. Phûúng phaáp chi tiïu vaâtraách nhiïåm taâi chñnh cöng (PEFA) àaä àûúåcmöåt nhoám caác nhaâ taâi trúå thûåc hiïån trong 5

Hònh 2.4: Chó söë vïì àöå múã ngên saách Viïåt Nam

Nguöìn: Dûåa theo Viïån Ngên saách cöng (2006) vaâ söë liïåu tûâ Ngên haâng thïë giúái.

nùm qua nhùçm xêy dûång möåt khung àaánh giaáchung vïì chêët lûúång vaâ kïët quaã hoaåt àöångcuãa caác hïå thöëng quaãn lyá taâi chñnh cöng.Khung àaánh giaá naây bao göìm 31 tiïu chñkhaách quan, böí sung thïm vaâo caác tiïu chñthûåc tïë. Caác tiïu chñ àoá cho pheáp xïëp haångcaác cêëu phêìn cuãa hïå thöëng quaãn lyá taâi chñnh

cöng theo mûác àöå phuâ húåp cuãa chuáng vúáithûåc tiïën quöëc tïë. Khi chu kyâ lêåp kïë hoaåchmúái bùæt àêìu, Chñnh phuã Viïåt Nam cêìn cênnhùæc viïåc thûåc hiïån àaánh giaá PEFA àïí sau àoácoá thïí laâ cú súã àïí àaánh dêëu tiïën böå cuãa möåttrong nhûäng lônh vûåc quan troång nhêët cuãaquaãn trõ.


30

31

Viïåt Nam laâ möåt trong nhûäng nûúác nhêån ODAnhiïìu nhêët trïn thïë giúái. Nhûng lûúång viïån trúåmaâ Viïåt nam nhêån àûúåc khöng phaãi laâ quaá caoso vúái hiïåu quaã cuãa noá, vaâ nïëu tñnh trïn àêìungûúâi thò con söë naây laâ khaá khiïm töën. Thûåc tïë,möåt trong nhûäng àiïím àùåc biïåt cuãa Viïåt Namlaâ nûúác naây khöng lïå thuöåc vaâo viïån trúå, àiïìunaây minh chûáng rùçng Viïåt Nam laâ möåt nûúác coásûå tûå chuã maånh meä àöëi vúái cöng cuöåc àöíi múái.Búãi vò caác nguöìn taâi trúå khöng thïí “mua” àûúåcnhûäng yïëu töë thiïët yïëu àïí thuác àêíy caác yá tûúãngmúái, àoá laâ nhûäng caãi caách, sûå phên tñch thêëuàaáo vaâ cam kïët mang tñnh xêy dûång úã cêëphoaåch àõnh chñnh saách. Caác chûúng trònh höî trúångên saách chung àaä vaâ àang laâ phûúng tiïånquan troång àïí thûåc hiïån cam kïët naây. Caáckhoaãn tñn duång àûúåc giaãi ngên theo àõnh kyâhaâng nùm, trong chu kyâ 5 nùm vûâa qua, àaäcung cêëp nguöìn taâi chñnh coá thïí ûúác tñnh trûúácàïí trang traãi caác chi phñ tùng lïn do quaá trònhcaãi caách. Nhûng àoáng goáp chñnh cuãa caác khoaãntñn duång naây laâ viïåc àiïìu phöëi thûåc hiïån caãicaách chñnh saách trong ngaây caâng nhiïìu lônhvûåc. Söë lûúång caác nhaâ àöìng taâi trúå cho caácchûúng trònh höî trúå ngên saách chung ngaâycaâng àöng àaão hún, vaâ quan troång hún laâ hoå àaätham gia tñch cûåc vaâo viïåc chuêín bõ cho caácchûúng trònh naây. Mùåc duâ coá möåt söë lo ngaåirùçng chûúng trònh höî trúå ngên saách chung seäthay thïë caác phûúng thûác taâi trúå khaác, trïn thûåctïë , caác chûúng trònh naây nùçm dûúái aãnh hûúãngcuãa caác hoaåt àöång phên tñch vaâ höî trúå kyä thuêåtvaâ àaä taåo ra àûúåc khung thïí chïë chñnh saách coálúåi hún, cho pheáp àaãm baão hiïåu quaã àêìu tû vaâthûåc thi caác chñnh saách. Tuy nhiïn, chêët lûúångàöëi thoaåi chñnh saách trong caác lônh vûåc vêînchûa àöìng àïìu. Thûåc tïë coá möåt thiïëu soát lúán laâcaác nhaâ taâi trúå coá chuyïn mön vïì caác lônh vûåccuå thïí àaä khöng tham gia vaâo viïåc chuêín bõ caác

chûúng trònh höî trúå ngên saách chung. Tònhtraång phöí biïën hún hiïån nay laâ sûå chöìng cheáogiûäa caác nhoám quan hïå àöëi taác àa phûúng.Chñnh phuã vaâ caác nhaâ taâi trúå cêìn cuâng nhau xêydûång möåt quy trònh àaánh giaá caác cú cêëu hiïån coávaâ thiïët kïë möåt cú chïë quan hïå àöëi taác hiïåu quaãhún trong thúâi gian túái àêy, trïn tinh thêìn cuãachûúng trònh haâi hoâa hoáa.

Caác phûúng thûác viïån trúå

Viïåt Nam laâ möåt trong söë caác nûúác quan troångnhêët nïëu xeát vïì khña caånh höî trúå phaát triïín.Àiïím nöíi bêåt laâ cöång àöìng caác nhaâ taâi trúå àaäcam kïët höî trúå nûúác naây möåt khöëi lûúång lúánnguöìn lûåc. Viïåt Nam thûåc tïë laâ nûúác nhêån ODAlúán nhêët trïn thïë giúái sau Irùæc vaâ Apganistan,nghôa laâ cao hún têët caã caác nûúác coá thu nhêåpthêëp khaác, trong àoá coá caã nûúác àûúåc taâi trúånhiïìu nhêët úã khu vûåc Chêu Phi cêån Sahara. Möîinùm cöång àöìng taâi trúå cam kïët taâi trúå trïn 3.7 tóUSD, con söë cam kïët àûúåc thûåc hiïån thêëp húnmöåt chuát vaâ giaãi ngên gêìn àaåt 1.8 tó USD (Hònh3.1). Tuy nhiïn, caác con söë naây úã möåt chûângmûåc naâo àoá cuäng dïî gêy hiïíu lêìm. Thêåm chñngay caã khi khöng tñnh àïën caác nûúác vúái dên söëñt hún hai triïåu ngûúâi, Viïåt Nam múái chó laâ nûúácnhêån viïån trúå úã mûác “trung bònh” nïëu so saánhnguöìn vöën roát vaâo vúái hiïåu quaã àêìu ra cuãa noá.Vaâ nïëu tñnh bònh quên àêìu ngûúâi thò mûác nhêånviïån trúå cuãa Viïåt Nam naây laâ möåt con söë khaákhiïm töën. Nhû Chñnh phuã Viïåt Nam àaä tûângphaát biïíu: “Caác nguöìn vöën taâi trúå àoáng vai troâquan troång trong sûå nghiïåp phaát triïín àêëtnûúác, nhûng khöng phaãi laâ thiïët yïëu”.

Sûå khöng lïå thuöåc vaâo viïån trúå àaä khiïën ViïåtNam khaác biïåt hùèn so vúái caác nûúác coá thu nhêåpthêëp khaác vaâ sûå thûåc àêy laâ möåt trong nhûäng lyá

3. HÖÎ TRÚÅ CAÃI CAÁCH CHÑNH SAÁCH


32

Hònh 3.1: Möåt trong nhûäng nûúác nhêån viïån trúå nhiïìu nhêët?

Nguöìn: Ngên Haâng Thïë Giúái.

do khiïën nûúác naây coá vai troâ quan troång àïënnhû vêåy trong höî trúå phaát triïín. Caác nhaâ taâi trúåkhöng thïí “mua” caác chñnh saách caãi caách choViïåt Nam, àiïìu naây coá nghôa laâ Viïåt Namkhùèng àõnh àûúåc sûå tûå chuã rêët lúán àöëi vúáichûúng trònh. Theo thúâi gian, ngûúâi ta caãm thêëycêìn phaãi tòm ra nhûäng phûúng thûác mang tñnhxêy dûång, àïí cuâng vúái Chñnh phuã Viïåt Namàêíy maånh viïåc phaát huy nhûäng yá tûúãng múái,khöng xa rúâi àûúâng löëi phaát triïín chñnh thûáccuãa Chñnh phuã. Viïåc xêy dûång Chiïën lûúåc toaândiïån vïì tùng trûúãng vaâ giaãm ngheâo (CPRGS) vaâcaãi caách quaá trònh lêåp kïë hoaåch laâ nhûäng vñ duåvïì sûå tham gia mang tñnh xêy dûång nhû vêåy.Coân nhiïìu vñ duå khaác nhû thûã nghiïåm caác saángkiïën trong caác dûå aán àêìu tû, hoùåc cuâng phêntñch vúái caác nhaâ nghiïn cûáu vaâ viïån nghiïn cûáutrong nûúác, àêy chñnh laâ bûúác khúãi àêìu àïínhûäng nhaâ hoaåch àõnh chñnh saách ài theonhûäng caách tiïëp cêån múái trong quaãn lyá kinh tïë,cung cêëp dõch vuå vaâ traách nhiïåm giaãi trònh vúáicöng chuáng.

Noái rùçng “Khöng thïí “mua” àûúåc caãi caách”nghôa laâ àïì cao têìm quan troång cuãa viïåc phêntñch töët nhùçm höî trúå caác yá tûúãng múái. Kinhnghiïåm cuãa Viïåt Nam trong viïåc naây cuäng rêëtàaáng chuá yá. Viïåt Nam àaä nöî lûåc khöng ngûângàïí xêy dûång hïå thöëng cú súã dûä liïåu thöëng kï,bùæt àêìu tûâ àêìu nhûäng nùm 90 vaâ àûúåc caác nhaâtaâi trúå uãng höå caã vïì taâi chñnh vaâ kyä thuêåt tûâ àoáàïën nay. Kïët quaã cuãa nöî lûåc naây laâ töí chûác àûúåcnhûäng àúåt àiïìu tra mûác söëng höå gia àònh vúáichêët lûúång cao, hai nùm möåt lêìn, vaâ gêìn àêy laâcaác àúåt àiïìu tra doanh nghiïåp haâng nùm. Àöìngthúâi, möåt chûúng trònh phên tñch sêu röång cuängàaä àûúåc tiïën haânh taåi caác cú quan àõa phûúngtham gia vaâo hoaåch àõnh chñnh saách quöëc gia.Caác nghiïn cûáu vaâ phên tñch then chöët, chùènghaån nhû àaánh giaá àoái ngheâo vaâ àaánh giaá chitiïu cöng, àang dêìn dêìn àûúåc chuyïín giao chocaác cú quan vaâ töí chûác trong nûúác. Sûå tham giatñch cûåc naây àaä tùng cûúâng sûå hiïíu biïët lêînnhau giûäa caác viïån chuyïn mön vaâ caác nhaâhoaåch àõnh chñnh saách Viïåt Nam vaâ quöëc tïë.

Noái rùçng “Khöng thïí “mua” àûúåc caãi caách”nghôa laâ àïì cao têìm quan troång cuãa viïåc phêntñch töët nhùçm höî trúå caác yá tûúãng múái. Kinhnghiïåm cuãa Viïåt Nam trong viïåc naây cuäng rêët

àaáng chuá yá. Viïåt Nam àaä nöî lûåc khöng ngûângàïí xêy dûång hïå thöëng cú súã dûä liïåu thöëng kï,bùæt àêìu tûâ àêìu nhûäng nùm 90 vaâ àûúåc caác nhaâtaâi trúå uãng höå caã vïì taâi chñnh vaâ kyä thuêåt tûâ àoáàïën nay. Kïët quaã cuãa nöî lûåc naây laâ töí chûác àûúåcnhûäng àúåt àiïìu tra mûác söëng höå gia àònh vúáichêët lûúång cao, hai nùm möåt lêìn, vaâ gêìn àêy laâcaác àúåt àiïìu tra doanh nghiïåp haâng nùm. Àöìngthúâi, möåt chûúng trònh phên tñch sêu röång cuängàaä àûúåc tiïën haânh taåi caác cú quan àõa phûúngtham gia vaâo hoaåch àõnh chñnh saách quöëc gia.Caác nghiïn cûáu vaâ phên tñch then chöët, chùènghaån nhû àaánh giaá àoái ngheâo vaâ àaánh giaá chitiïu cöng, àang dêìn dêìn àûúåc chuyïín giao chocaác cú quan vaâ töí chûác trong nûúác. Sûå tham giatñch cûåc naây àaä tùng cûúâng sûå hiïíu biïët lêînnhau giûäa caác viïån chuyïn mön vaâ caác nhaâhoaåch àõnh chñnh saách Viïåt Nam vaâ quöëc tïë.

Mûác àöå hoâa húåp giûäa Chñnh phuã vaâ caác nhaâ taâitrúå maâ Viïåt Nam àaåt àûúåc cuäng rêët àaáng chuá yá,coá thïí kïí àïën àêìu tiïn laâ viïåc phï chuêín KhuönKhöí Phaát Triïín Toaân Diïån, vaâo cuöëi nhûängnùm 90, cho àïën sûå ra àúâi cuãa Cam Kïët Haâ Nöåi(HCS) nùm 2006. Chñnh phuã vaâ caác nhaâ taâi trúåcoá thïí tûå haâo vïì sûác maånh cuãa möëi quan hïå húåptaác phaát triïín maâ hoå àaä xêy dûång, cuäng nhû caácbûúác àaä thûåc hiïån nhùçm tiïën túái àún giaãn hoáavaâ haâi hoâa thuã tuåc trong viïån trúå phaát triïínchñnh thûác (ODA). Tinh thêìn tön troång lêînnhau trong tham vêën yá kiïën vïì caácKHPTKTXH, caác cuöåc àöëi thoaåi chñnh saách,hoaåt àöång cuãa caác nhoám quan hïå àöëi taác laânhûäng minh chûáng roä raâng vïì sûå húåp taác chùåtcheä giûäa Chñnh phuã vaâ caác àöëi taác phaát triïínquöëc tïë.

Höî trúå ngên saách chung

Viïåc thûåc hiïån löå trònh àöíi múái àêìy tham voångàûúåc àûa ra trong CPRGS vaâ caác chiïën lûúåc, kïëhoaåch khaác cuãa Chñnh phuã àaä àûúåc höî trúåthöng qua 5 khoaãn tñn duång höî trúå ngên saáchchung, coân goåi laâ Tñn Duång Höî Trúå GiaãmNgheâo (PRSC).

PRSC 1, khoaãn tñn duång giaãi ngên theo hai àúåttrõ giaá 250 triïåu USD, àûúåc Ban Giaám Àöëc NgênHaâng Thïë Giúái phï duyïåt vaâo thaáng 6 nùm2001. Khoaãn tñn duång naây chuã yïëu têåp trung

HÖÎ TRÚÅ CAÃI CAÁCH CHÑNH SAÁCH

33

vaâo chûúng trònh caãi caách cú cêëu. Àúåt giaãi ngênthûá 2 cuãa PRSC 1 bùæt àêìu tûâ thaáng 12 nùm 2002.PRSC 2, khoaãn tñn duång giaãi ngên möåt àúåt, trõgiaá $ 100 triïåu, àaä àûúåc phï chuêín vaâo thaáng 6nùm 2003. Luác àoá, CPRGS àaä àûúåc ban haânh,taåo àiïìu kiïån múã röång àaáng kïí phaåm vi caác lônhvûåc caãi caách, thu huát sûå uãng höå cuãa cöång àöìngquöëc tïë. Ngoaâi caác lônh vûåc caãi caách cú cêëu àaäcoá trong PRSC 1, khoaãn tñn duång thûá 2 naây àikeâm caác yïu cêìu vïì àöång thaái chñnh saách nhùçmàaãm baão sûå phaát triïín toaân diïån vaâ xêy dûångquaãn trõ nhaâ nûúác hiïån àaåi. PRSC 3 àïën 5 cuänglaâ nhûäng khoaãn tñn duång giaãi ngên möåt lêìn trõgiaá möîi khoaãn laâ $ 100 triïåu. Caác khoaãn tñnduång naây lêìn lûúåt àûúåc phï chuêín vaâo thaáng 6nùm 2004, 2005 vaâ 2006, vaâ àïìu coá phaåm viröång, liïn quan àïën nhiïìu ngaânh.

Ngoaâi viïåc cung cêëp nguöìn taâi chñnh cho ngênsaách, caác chûúng trònh PRSC coân laâ möåt cöng cuåàiïìu phöëi hûäu hiïåu, nhêån àûúåc sûå uãng höå ngaâycaâng àöng àaão cuãa caác nhaâ taâi trúå. Caác chûúngtrònh PRSC àaä àûúåc caác töí chûác song phûúngvaâ àa phûúng àöìng taâi trúå, thöng qua hònh thûácviïån trúå khöng hoaân laåi hoùåc cho vay songhaânh. Quan troång hún, phûúng thûác naây àaä coásûå chuyïín àöíi trong vai troâ cuãa caác töí chûácàöìng taâi trúå, tûâ chöî laâ bïn cung cêëp taâi chñnhthaânh àöëi taác tham gia àaáng kïí vaâo viïåc chuêínbõ chûúng trònh vaâ caác àöëi thoaåi chñnh saách vúái

Chñnh phuã. Àöëi thoaåi chñnh saách àûúåc töí chûáctheo tûâng lônh vûåc chñnh saách, trong àoá caác nhaâtaâi trúå tham gia möåt caách coá choån loåc, phuåthuöåc vaâo sûå quan têm vaâ nùng lûåc kyä thuêåtcuãa hoå vïì lônh vûåc àoá. Söë lûúång caác nhaâ àöìngtaâi trúå PRSC àaä tùng tûâ 4 cho PRSC 1 lïn 11 choPRSC 5; 19 nhaâ taâi trúå àaä àoáng goáp tñch cûåc vaâoviïåc chuêín bõ cho khoaãn tñn duång cuöëi cuângtrong chu kyâ naây.

Quy trònh PRSC dêîn àïën viïåc giaãi ngên vaâongên saách nhaâ nûúác theo àõnh kyâ haâng nùm, doàoá àaåt àûúåc muåc tiïu haâi hoâa viïån trúå vúái chutrònh ngên saách nhaâ nûúác. Kïí tûâ PRSC 2, caáccam kïët àûúåc tuyïn böë vaâo thaáng 6 haâng nùm,laâ thúâi àiïím bùæt àêìu chuêín bõ ngên saách. Ngênsaách àûúåc Quöëc Höåi phï chuêín vaâo thaáng 11,cho nùm tiïëp theo. Ngên saách trònh Quöëc Höåiphï duyïåt àaä bao göìm khöëi lûúång taâi chñnh dûåkiïën seä coá àûúåc tûâ PRSC. Vò nhûäng khoaãn tñnduång nhû vêåy àûúåc giaãi ngên toaân böå trongmöåt vaâi thaáng sau khi kyá, PRSC àaä trúã thaânhmöåt nguöìn vöën tûúng àöëi dïî ûúác tñnh trûúác.Giaãi ngên cuãa caác nhaâ àöìng taâi trúå, dûúái daångviïån trúå khöng hoaân laåi hoùåc cho vay songhaânh, diïîn ra trong khoaãng thúâi gian daâi hún.Tuy nhiïn töëc àöå giaãi ngên caác khoaãn tñn duångnaây àaä àûúåc àêíy nhanh (Baãng 3.1).

Cuâng vúái viïåc tùng söë lûúång caác nhaâ àöìng taâi


34

Nguöìn: Theo ûúác tñnh cuãa caán böå Ngên Haâng Thïë Giúái.

Cam kïët (triïåu US$) Giaãi ngên (triïåu US$)

Hoaåt àöång

Ngên Haâng

Thïë Giúái Caác nhaâ

àöìng taâi trúå Töíng

Viïån trúå khöng

hoaân laåi (%) Nùm

Ngên Haâng Thïë

Giúái Caác nhaâ

àöìng taâi trúå PRSC1 (I) 150 22 172 66 2001 150 0 PRSC1 (II) 100 27 127 69 2002 100 22 PRSC2 100 31 131 70 2003 100 27 PRSC3 100 116 216 75 2004 100 67 PRSC4 100 118 218 73 2005 100 80 PRSC5 100 154 254 75 2006 100 113

- - - - 2007 - 159

Baãng 3.1: Höî trúå ngên saách chung theo thúâi gian

trúå, caác chûúng trònh tñn duång PRSC ngaây caângài vaâo quy cuã, kïët quaã laâ viïåc chuyïín giao caácnguöìn viïån trúå cho Chñnh phuã ngaây caâng thuêånlúåi hún. Vò caác khoaãn vay naây coá nhûäng àiïìukhoaãn ûu àaäi vaâ hêìu hïët caác khoaãn àöìng taâi trúålaâ viïån trúå khöng hoaân laåi, phêìn lúán caác nguöìnvöën àûúåc chuyïín giao cho Viïåt Nam laâ chokhöng. Viïån trúå khöng hoaân laåi chiïëm ¾ töíngsöë vöën tñnh àïën hïët chu kyâ.

Mùåc duâ nguöìn vöën viïån trúå àûúåc giaãi ngên quacaác chûúng trònh PRSC laâ lúán vaâ àang ngaâycaâng tùng, söë vöën naây vêîn laâ khiïm töën nïëu sovúái nhu cêìu vöën taâi trúå cuãa Viïåt Nam. Möåt söëcaãi caách àûúåc höî trúå qua chûúng trònh PRSC àaälaâm tùng chi phñ àaáng kïí cho ngên saách. Viïåc cúcêëu laåi caác Ngên haâng Thûúng maåi Quöëc doanh(NHTMQD) do chûúng trònh PRSC 1 khúãixûúáng àaä dêîn àïën viïåc phaãi phaát haânh traáiphiïëu Chñnh phuã àïí taái cêëp vöën theo tûâng giaiàoaån. Maång lûúái phuác lúåi xaä höåi nhùçm höî trúåcöng nhên viïn chûác dû thûâa sau khi cöí phêìnhoáa vaâ cú cêëu laåi caác DNNN àang hoaåt àöångngaây caâng tñch cûåc. Chûúng trònh PRSC cuänghöî trúå caác chi tiïu cöng phuå tröåi trong caác lônhvûåc xaä höåi, dûúái hònh thûác höî trúå chi phñ y tïëcho ngûúâi ngheâo, giûä mûác tùng öín àõnh vïìngên saách cho giaáo duåc.

Tuy ngay caã khi caác haânh àöång chñnh saách khaáctrong chûúng trònh PRSC àïìu khöng laâm aãnhhûúãng àïën cên àöëi ngên saách chung, song chi

phñ tùng lïn do caãi caách vêîn cêìn khoaãng 300-600 triïåu àö la Myä möîi nùm. Töíng nguöìn vöënàoáng goáp tûâ chûúng trònh PRSC chó chiïëm chûaàêìy möåt nûãa con söë naây (Baãng 3.2). Xeát trïn goácàöå naây, chûúng trònh höî trúå ngên saách chungàûúåc coi laâ sûå böë trñ hiïåu quaã, giuáp Chñnh phuãViïåt Nam vaâ cöång àöìng caác nhaâ taâi trúå cuângchia seã gaánh nùång chi phñ.

Nïëu so vúái töíng chi phñ cuãa Chñnh phuã thò àoánggoáp cuãa caác chûúng trònh höî trúå ngên saáchchung laåi caâng khiïm töën hún. Caác nguöìn vöëndo chûúng trònh naây cung cêëp chûa bùçng 20%mûác thêm huåt ngên saách töíng, ngoaåi trûâ nùm2004, vaâ chûa àêìy 2% trong töíng chi tiïu cuãaChñnh phuã Viïåt Nam. Àoáng goáp chñnh cuãachûúng trònh PRSC laâ úã khaã nùng taåo nïìn moángcho tiïëp tuåc àöëi thoaåi chñnh saách vúái caác cúquan àöëi taác chñnh cuãa Chñnh phuã vïì möåt loaåtcaác vêën àïì.

Àöëi thoaåi chñnh saách

Tñn duång coá àiïìu kiïån khöng phaãi laâ àùåc tñnhchuã yïëu cuãa chûúng trònh PRSC úã Viïåt nam,ngoaåi trûâ giai àoaån khúãi àêìu. PRSC 1 coá keâmtheo möåt loaåt caác àiïìu kiïån àïí àûúåc giaãi ngênàúåt 2 (möåt trong söë caác àiïìu kiïån naây àaä bõ huãyboã) vaâ PRSC 2 chó coân laåi möåt söë lûúång haån chïëcaác àiïìu kiïån hiïåu lûåc. Tuy nhiïn, khi àöëi thoaåichñnh saách ngaây caâng ài vaâo chiïìu sêu, caác cúchïë ài keâm àaä àûúåc giaãm nheå cuâng vúái viïåc


35

Baãng 3.2: Höî trúå ngên saách chung vaâ sûå thiïëu huåt taâi chñnh

Cost of key reforms (US$ million) 2002 2003 2004 2005e SOCB Recapitalization 307 292 101 0 Social safety net 2 34 83 95 Health care funds 0 29 45 178 Education budget 0 46 160 362 Total 309 401 389 626

PRSC contribution (percent) 2002 2003 2004 2005e Cost of key reforms 39.5 31.7 42.9 28.8 Budget deficit 14.9 11.8 72.6 17.1 Government expenditure 1.4 1.2 1.4 1.3

Nguöìn: Ûúác tñnh cuãa caán böå Ngên Haâng Thïë Giúái.

àaánh giaá möåt loaåt tñn hiïåu khúãi àöång àûúåc aápduång àïí chuêín bõ cho caác khoaãn tñn duång tiïëptheo trong chu kyâ. Tuy nhiïn möîi khoaãn tñnduång riïng leã vêîn dûåa trïn nhûäng gò àaä laâmàûúåc, nghôa laâ cên nhùæc dûåa vaâo tiïën àöå thûåc tïëàaåt àûúåc trong thûåc hiïån lõch trònh caãi caách tñnhàïën thúâi àiïím àoá.

Cuâng vúái thúâi gian, chûúng trònh PRSC àaä múãröång sang nhiïìu lônh vûåc hún vaâ thu huát ngaâycaâng nhiïìu nhaâ àöìng taâi trúå tham gia àöëi thoaåichñnh saách, maâ khöng aãnh hûúãng àïën tñnh öínàõnh vaâ tñnh thöëng nhêët cuãa cöng cuå naây. Mùåcduâ töëc àöå caãi caách úã möîi lônh vûåc möåt khaác, viïåc

àûa vaâo möåt phaåm vi röång nhiïìu lônh vûåc àaälaâm cho chûúng trònh coá tñnh thöëng nhêët cao,àùåc biïåt laâ vúái caác vêën àïì xuyïn suöët (Höåp 3.1).

Viïåc chó coá möåt cú chïë höî trúå ngên saách chungduy nhêët àaä àem laåi hiïåu quaã cho chûúng trònhPRSC, khöng giöëng nhû úã nhiïìu nûúác khaác coátúái vaâi cú chïë cuâng töìn taåi. Sûå phöëi húåp chùåt cheägiûäa caác ngaânh, giûäa caác nhaâ taâi trúå vaâ vúáiChñnh phuã àïìu àaä goáp phêìn laâm nïn sûå thaânhcöng cuãa PRSC. Tuy möîi nùm phaãi laâm möåtkhöëi lûúång cöng viïåc rêët lúán, nhûng cú chïë naâylaåi taåo àiïìu kiïån cho chûúng trònh hoaåt àöångmöåt caách thuêån lúåi. Viïåc sûã duång möåt cú chïë


36

Khung 3.1: Àaánh giaá àöåc lêåp vïì caác khoaãn tñn duång PRSC taåi Viïåt Nam

Caác khoaãn tñn duång giaãm ngheâo (PRSC) roä raâng laâ àem laåi nhiïìu lúåi ñch thiïët thûåc cho chûúng trònh caãi caáchcuãa Chñnh phuã. Àöëi thoaåi chñnh saách laâ möåt trong nhûäng lúåi ñch maâ caã Chñnh phuã vaâ caác nhaâ àöìng taâi trúåàïìu nhêën maånh. Chñnh phuã àaánh giaá cao yá kiïën goáp yá cuãa caác nhaâ taâi trúå vïì nöåi dung chñnh saách vaâ cú chïëthûåc hiïån, coân caác nhaâ taâi trúå thò hiïíu roä hún àûúâng löëi cuãa tiïën trònh caãi caách vaâ tû duy cuãa Chñnh phuã. Caáclúåi ñch khaác cuãa PRSC khöng chó laâ nêng cao chêët lûúång caác chñnh saách, maâ coân úã chöî raâng buöåc Chñnh phuãvaâo caác cam kïët caãi caách cuå thïí, àêíy nhanh töëc àöå thûåc thi caác chñnh saách vaâ cung cêëp thïm nguöìn lûåc àïí höîtrúå caác àöång thaái chñnh saách. PRSC àaä toã ra coá hiïåu quaã nhêët trong viïåc höî trúå xêy dûång caác chñnh saách, caác khung phaáp lyá vaâ thïí chïë,viïåc thûåc thi chuáng thò do Chñnh phuã tûå àaãm nhêån. Viïåc tùng cûúâng thïí chïë àùåc biïåt laâ thöng qua höî trúå xêydûång caác hïå thöëng àaä trúã thaânh möåt yïëu töë quan troång, ai cuäng coá thïí nhêån thêëy, vñ duå nhû nhûäng taác àöångmaånh meä cuãa PRSC àöëi vúái viïåc cuãng cöë caác hïå thöëng quaãn lyá taâi chñnh cöng. Chûúng trònh cuäng coá nhûängtaác àöång mang tñnh hïå thöëng tûúng tûå thöng qua viïåc gùæn liïìn caác chñnh saách vúái quaá trònh lêåp kïë hoaåch vaâdûå toaán ngên saách. Caác khung thïí chïë vaâ quy àõnh coá têìm quan troång àùåc biïåt trong viïåc taåo haânh lang phaáplyá cho caác hoaåt àöång khaác cuãa Chñnh phuã caác nhaâ taâi trúå. Baãn thên chûúng trònh PRSC àaä taåo ra möåt cú chïëthuác àêíy sûå hoâa húåp giûäa caác nhaâ taâi trúå vaâ giuáp hoå hoâa nhêåp vúái caác hïå thöëng cuãa Chñnh phuã. PRSC toã ra chûa thêåt sûå hiïåu quaã úã hai "muåc tiïu cuöëi cuâng" cuãa caãi caách: àöåt phaá vïì chiïën lûúåc vaâ caãi caáchúã cêëp cú súã. PRSC cuäng gùåp khoá khùn khi taác àöång vaâo caác lônh vûåc maâ baãn thên noá vöën àaä phûác taåp vaânhiïìu vêën àïì, nhû caãi caách quaãn lyá haânh chñnh cöng, caãi caách luêåt phaáp vaâ quaãn lyá nhaâ nûúác. Thûåc tïë naâyhay gùåp nhêët khi löå trònh caãi caách thiïëu troång têm roä raâng hoùåc khöng coá sûå nhêët trñ vïì möåt chiïën lûúåc naâoàoá, nïn phaãi mêët möåt thúâi gian àïí laâm roä troång têm cuäng nhû thöëng nhêët caác khuön khöí thûåc hiïån.Chñnh phuã rêët hoan nghïnh nguöìn vöën tûâ PRSC, nhûng nhûäng thay àöíi chñnh saách vaâ thïí chïë maâ caác khoaãntñn duång naây höî trúå coân quan troång hún viïåc roát vöën. Tuy nhiïn, nguöìn tiïìn taâi trúå vêîn rêët quan troång, nhêëtlaâ àöëi vúái caác ngaânh nhû y tïë, giaáo duåc, an sinh xaä höåi - nhûäng ngaânh maâ Chñnh phuã laâ nhaâ cung cêëp dõchvuå, hay àöëi vúái nhûäng caãi caách trong PRSC àoâi hoãi chi phñ thûåc hiïån cao.Tñnh súã hûäu cao cuãa Viïåt Nam trong quaá trònh caãi caách laâ xûúng söëng cuãa PRSC, cuâng vúái thúâi gian, Chñnhphuã, nhêët laâ caác böå ngaânh liïn quan, ngaây caâng tham gia tñch cûåc hún vaâo caác cuöåc àaâm phaán. Tñnh toaândiïån cuãa PRSC laâ möåt trong nhûäng thïë maånh cuãa noá, vò caã nhûäng cú quan khöng phaãi laâ nhaâ àöìng taâi trúåcuãa PRSC cuäng tham gia vaâo àöëi thoaåi chñnh saách. Viïåc chuêín bõ baãn Baáo Caáo Phaát Triïín cuãa Viïåt Nam gêìnàêy àaä thu huát sûå tham gia cuãa phêìn lúán cöång àöìng caác nhaâ taâi trúå, caác töí chûác phi Chñnh phuã quöëc tïë, caácböå ngaânh chuyïn mön trong Chñnh phuã, caác viïån nghiïn cûáu trong nûúác, viïåc naây cho thêëy Viïåt Nam àaánhgiaá cao viïåc múã röång hún nûäa àöëi tûúång tham khaão yá kiïën trong tûúng lai.Nguöìn: Theo Ann Bartholomew vaâ Catherine Dom (2006).


37

chung vïì giaám saát, giaãi ngên, baáo caáo trongchûúng trònh roä raâng laâ coá ñch, vò noá nêng caotñnh haâi hoâa vaâ thöëng nhêët, giaãm búát chi phñgiao dõch cho Chñnh phuã.

Tuy nhiïn, chêët lûúång cuãa àöëi thoaåi chñnh saáchúã têët caã caác ngaânh chûa àöìng nhêët. Möåt söëtrûúâng húåp, kïët quaã thûåc hiïån keám do thiïëucam kïët cuãa Chñnh phuã hoùåc do mêu thuêîn vïìtraách nhiïåm giûäa caác cú quan trong Chñnh phuã.Ngoaâi ra, úã möåt söë trûúâng húåp khaác, traáchnhiïåm lúán hún thuöåc vïì caác nhaâ taâi trúå, thûúânglaâ do mú höì vïì nhûäng viïåc cêìn laâm hoùåc dothiïëu chuyïn mön vïì lônh vûåc àoá. Möåt nhûúåcàiïím nûäa thuöåc vïì khung àaánh giaá vaâ giaám saát,thûúâng laâ khöng àûúåc xaác àõnh roä vaâ àöi khicêìn àiïìu chónh. Àiïìu naây phaãn aánh rùçng àêy laâmöåt quaá trònh vûâa laâm vûâa hoåc, vûâa caãi tiïën,nhûng chñnh vò thïë maâ khoá theo doäi àûúåc tiïënàöå àaåt àûúåc theo thúâi gian.

Caác chûúng trònh höî trúå ngên saách chungkhöng phaãi laâ phûúng tiïån duy nhêët àïí àöëithoaåi chñnh saách, nhûng thûåc chêët noá gùæn liïìnvúái toaân böå möi trûúâng viïån trúå. Thûåc tïë coá möåtsöë lo ngaåi rùçng PRSC seä thay thïë caác phûúngthûác viïån trúå khaác. Tuy nhiïn, kinh nghiïåm àïënnay cho thêëy PRSC laâ sûå böí sung cho caácphûúng thûác naây thay vò thay thïë chuáng. Caác

PRSC thûúâng höî trúå caác àöång thaái xêy dûångkhuön khöí phaáp lyá vaâ chñnh saách cho viïåc thûåchiïån caác dûå aán vaâ chûúng trònh àûúåc taâi trúå.Trong khi àoá, caác hoaåt àöång phên tñch vaâ höî trúåkyä thuêåt àaä giuáp PRSC xaác àõnh àûúåc caácthaách thûác lúán trong phaát triïín, thiïët kïë caácbiïån phaáp phuâ húåp àïí thaáo gúä caác khoá khùnnaây. Caác àöång thaái chñnh saách àûúåc PRSC höîtrúå cuäng àaä taåo thïm cú höåi cho hoaåt àöång úãcêëp cú súã, chùèng haån nhû taåo möi trûúâng thuêånlúåi àïí caác bïn khöng phaãi laâ cú quan nhaâ nûúáccuäng coá thïí cung cêëp caác dõch vuå xaä höåi.

Nhòn chung, úã caác ngaânh khöng mêëy phûác taåp,PRSC phöëi húåp dïî daâng hún vúái caác phûúngthûác viïån trúå khaác. Vñ duå nhû kinh nghiïåm cuãaPRSC trong ngaânh giaáo duåc khaã quan hún so vúáitrong caãi caách quaãn lyá haânh chñnh cöng. Tuynhiïn, sûå àa daång vïì hiïåu quaã cuãa PRSC theongaânh cuäng phêìn naâo phaãn aánh rùçng sûå phöëihúåp giûäa caác nhaâ taâi trúå vaâ Chñnh phuã úã möîingaânh möåt khaác. Noái chung, viïåc thûåc hiïånPRSC töët hún khi caác bïn coá quan àiïím chungvïì nhûäng viïåc cêìn laâm, vaâ khi coá sûå tham gia cuãacaác nhaâ taâi trúå coá chuyïn mön kyä thuêåt cao trongngaânh àoá. Àöëi vúái nhûäng lônh vûåc coá sûå nhêët trñcao, phûúng thûác höî trúå ngên saách theo ngaânhnöíi lïn nhû möåt giaãi phaáp coá thïí àem laåi sûå höîtrúå phuâ húåp haâi hoâa hún cho Chñnh phuã. Àöëi vúái

Hònh 3.2: Nhiïìu quaá coá töët khöng?

Nguöìn: Nhoám àöëi taác nêng cao hiïåu quaã viïån trúå (PGAE, 2006).

PRSC 5PGAE

USAID

UNDPDenmark

Ireland SwedenNetherlands Germany

United KingdomFinland

EUFrance

EC SpainBelgiumPoland Italy

Luxembourg

AFD

Japan

AustrayliaCanada

Austria

Czech Rep.Hungary

KfW

JBICWorld Bank 5-Banks

ADB

United Nations

WHO UNFPAILO UNHCRFAO UNICEFIFAD UNESCOUNAJDS UNODC

LMDGNew ZealandSwitzerland

Norway


38

caác lônh vûåc chñnh saách naây, PRSC khöng cêìnchuá troång lùæm khi àöëi thoaåi chñnh saách.

Cú cêëu húåp taác

Caác chûúng trònh höî trúå ngên saách chung àaä trúãthaânh möåt cú chïë phöëi húåp taâi trúå quan troång,theo tinh thêìn cuãa chûúng trònh haâi hoâa thuã tuåccho caác hoaåt àöång phaát triïín. Caác cuöåc trao àöíivúái Chñnh phuã vïì tûâng lônh vûåc chñnh saách àaäàûúåc töí chûác vúái sûå tham gia cuãa têët caã caác nhaâàöìng taâi trúå hiïån taåi vaâ àöìng taâi trúå tiïìm nùngcoá quan têm àïën caác lônh vûåc naây. Vïì phñaChñnh phuã, viïåc böë trñ caác cuöåc thaão luêån chungnhû vêåy giaãm àûúåc chi phñ giao dõch. Vïì phñacaác nhaâ taâi trúå, caách laâm naây laâm tùng sûå thöëngnhêët àöëi vúái höî trúå caãi caách kinh tïë. Caác nhaâ taâitrúå cuâng nhau àûa ra caác quyïët àõnh then chöët,chùèng haån nhû liïåu möåt àöång thaái chñnh saáchcoá thoãa maän caác tiïu chuêín àïí àûúåc nhêån höî trúåtûâ chûúng trònh PRSC hay khöng, àaä thoãa maäncaác yïu cêìu vïì àöång lûåc chûa, àaä haâi loâng àïënmûác naâo vïì caác tiïën àöå thûåc hiïån tûâng muåc tiïuphaát triïín.

Nhûng ngoaâi àöëi thoaåi chñnh saách, sûå phöëi húåpgiûäa Chñnh phuã vaâ caác nhaâ taâi trúå coân thaânhcöng úã caác lônh vûåc khaác trong khuön khöí caácPRSC. Möåt vaâi quyä tñn thaác àa phûúng cuãa caácnhaâ taâi trúå vaâ quyä höî trúå àa phûúng àaä àûúåcthiïët lêåp. Caác nhoám quan hïå àöëi taác àa phûúngthaão luêån caác vêën àïì chñnh saách vaâ nhu cêìu höîtrúå kyä thuêåt theo tûâng ngaânh àaä hònh thaânh.Möåt söë nhoám quan hïå àöëi taác naây ra àúâi trûúáckhi coá PRSC, caác nhoám naây àûúåc thaânh lêåp khiViïåt Nam thöng qua Khuön khöí Phaát TriïínToaân Diïån. Caác nhoám khaác àûúåc thaânh lêåp sauàoá, nhû trûúâng húåp cuãa Nhoám Àöëi Taác NêngCao Hiïåu Quaã Viïån Trúå (PGAE) vaâ rêët nhiïìunhoám vúái caác chuã àïì khaác nhau. Vúái viïåcthaânh lêåp caác nhoám laâm viïåc theo tûâng lônhvûåc chñnh saách, caác nhaâ taâi trúå àaä coá cú höåitham gia vaâo caác cuöåc thaão luêån vïì caãi caách vúáicaác cú quan liïn quan cuãa Chñnh phuã möåt caáchthûúâng xuyïn vaâ liïn tuåc. Caách laâm naây cuängàaä goáp phêìn àaãm baão tñnh thöëng nhêët giûäa caácchûúng trònh höî trúå cuãa caác nhaâ taâi trúå, vaâ huyàöång vöën àïí thûåc hiïån nhûäng nhiïåm vuå ûutiïn trong möîi lônh vûåc chñnh saách.

Viïåc múã röång phaåm vi àöëi thoaåi chñnh saáchkhiïën viïåc chuêín bõ hêåu cêìn gùåp nhiïìu thaáchthûác hún. PRSC àoâi hoãi phaãi coá cú chïë phöëi húåphiïåu quaã àïí thûåc hiïån haâng nùm. Möåt trongnhûäng thïë maånh cuãa höî trúå ngên saách chung laâtaåo ra cho Chñnh phuã möåt nguöìn viïån trúå coá thïídûå àoaán trûúác. Nhûng khaã nùng dûå àoaán trûúáccoá thïí seä mêët ài do sa lêìy vaâo caác thuã tuåc haânhchñnh phûác taåp. Xeát trong hoaân caãnh nhû vêåy,sûå sùæp xïëp vïì thïí chïë ngay tûâ khi bùæt àêìu tiïëntrònh àaä toã ra hiïåu quaã: PRSC do Thuã TûúángChñnh phuã trûåc tiïëp chõu traách nhiïåm. Trongthûåc tïë, ban thû kyá PRSC, thuöåc NHNNVN,dûúái sûå laänh àaåo cuãa möåt trong caác Phoá ThöëngÀöëc ngên haâng, àûúåc giao nhiïåm vuå naây àaä lêåpmöåt lõch trònh khaã thi àïí caác böå ngaânh, cú quannhaâ nûúác liïn quan vaâ caác nhaâ taâi trúå coá thïí hoåpvaâ trao àöíi taâi liïåu.

Mùåt khaác, viïåc múã röång phaåm vi caác chûúngtrònh PRSC àaä gêy ra möåt söë chöìng cheáo giûäacaác nhoám tham gia tûâng lônh vûåc chñnh saách vaâcaác nhoám quan hïå àöëi taác khaác (Hònh 3.2). Nïëulaâm möåt pheáp tñnh, hiïån taåi coá 42 nhoám vaâ tiïíuban àûúåc thaânh lêåp chñnh thûác. Riïng vïì caãicaách quaãn lyá taâi chñnh cöng àaä coá böën nhoám.Caác böë trñ haânh chñnh cuãa möîi nhoám laåi möåtkhaác, mûác àöå hoaåt àöång cuäng vêåy. Hêìu hïët caácnhoám àïìu coá möåt böå, möåt cú quan nhaâ nûúácliïn quan hoùåc möåt nhaâ taâi trúå nùæm vai troâchñnh; têët caã caác nhoám trong PRSC àïìu lêëy BanThû Kyá NHNNVN laâ bïn àiïìu phöëi vïì phñaChñnh phuã vaâ WB laâ bïn àiïìu phöëi vïì phña caácnhaâ taâi trúå. Nhûúåc àiïím lúán nhêët cuãa cú chïëthûåc hiïån PRSC laâ khöng huy àöång àûúåc sûåtham gia cuãa têët caã caác nhaâ taâi trúå coá chuyïnmön kyä thuêåt vïì caác lônh vûåc chñnh saách cuå thïímaâ PRSC àûa ra. Chñnh phuã vaâ caác nhaâ taâi trúåcêìn cuâng nhau xêy dûång möåt quy trònh àaánhgiaá caác cú cêëu hiïån coá vaâ thiïët kïë möåt cú chïëquan hïå àöëi taác hiïåu quaã hún trong thúâi giantúái àêy, trïn tinh thêìn cuãa chûúng trònh haâihoâa hoáa.

Trong giai àoaån naây, vai troâ cuãa IMF cuäng coásûå thay àöíi nhoã. Kïí tûâ thaáng 4 nùm 2004, IMFkhöng coá khoaãn vay naâo daânh cho Viïåt Nam.Tuy nhiïn, töí chûác naây vêîn cam kïët höî trúå thûåchiïån löå trònh caãi caách chñnh saách. IMF vêîn duy

trò àöëi thoaåi thûúâng xuyïn vúái Chñnh phuã vaâtòm caách xêy dûång nùng lûåc thöng qua caác hoaåtàöång àaâo taåo. Àïí böí sung cho caác àöëi thoaåi naây,IMF coá caác höî trúå kyä thuêåt vïì chñnh saách thuïë,chñnh saách trong quaãn lyá haânh chñnh vaâ ngênsaách, chñnh saách tiïìn tïå vaâ taâi chñnh, vïì thöëngkï kinh tïë vô mö. IMF àaä àoáng vai troâ chuã àaåotrong caác àöëi thoaåi chñnh saách vïì caác vêën àïì

kinh tïë vô mö, vúái vai troâ cöë vêën quan troångtrong caác vêën àïì liïn quan àïën chûác nùng chñnhsaách tiïìn tïå cuãa NHNNVN. Tuy hiïån taåi khöngcoá chûúng trònh cho vay trûåc tiïëp naâo taåi ViïåtNam, IMF àaä thûåc hiïån àaánh giaá khuön khöíkinh tïë vô mö cuãa Viïåt Nam nhû laâ möåt phêìntrong quaá trònh chuêín bõ cho möîi chûúng trònhhöî trúå ngên saách trûåc tiïëp.


39

41

Viïåt Nam hiïån àang traãi qua möåt thúâi kyâ vúáinhûäng thay àöíi lúán vïì xaä höåi vaâ kinh tïë. Nêngcao hiïåu quaã, nhêët laâ vïì töëc àöå tùng trûúãng kinhtïë vaâ giaãm ngheâo khöng phaãi laâ möåt viïåc dïîdaâng. Caác thaách thûác lúán àöëi vúái sûå phaát triïínvêîn luön coá möëi liïn hïå vúái chêët lûúång tùngtrûúãng. Vúái chûúng trònh nghõ sûå rêët röång chogiai àoaån 5 nùm túái, cêìn coá sûå lûåa choån caác hoaåtàöång naâo cêìn höî trúå nhêët, caác hoaåt àöång àoáphaãi coá khaã nùng giaãi quyïët töët nhêët caác thaáchthûác naây. Möåt caách tiïëp cêån coá thïí aáp duång laâchó têåp trung vaâo möåt lônh vûåc chuã chöët (truåcöåt) trong löå trònh caãi caách cuãa Chñnh phuã. Tuynhiïn, choån lônh vûåc naâo thò vêîn chûa coá sûåthöëng nhêët roä raâng. Möåt söë yá kiïën cho rùçnghoaân têët caãi caách cú cêëu laâ chòa khoáa àïí traánhcaác ruãi ro vïì núå tñch luäy vaâ àïí àêíy nhanh töëc àöåphaát triïín. Caác yá kiïën khaác cho rùçng viïåc quaáàöå sang nïìn kinh tïë thõ trûúâng cuãa Viïåt Nam àaätrúã thaânh möåt quaá trònh khöng thïí àaão ngûúåc(möåt quaá trònh têët yïëu), vaâ ûu tiïn haâng àêìuphaãi laâ cuãng cöë quaãn lyá nhaâ nûúác, bùçng caáchtùng tñnh minh baåch vaâ traách nhiïåm giaãi trònh.Tuy nhiïn, coá lêåp luêån cho rùçng möåt trongnhûäng lyá do khiïën Viïåt Nam thaânh cöng chñnhlaâ khaã nùng àöíi múái toaân diïån vïì moåi mùåt.Theo yá kiïën naây, cêìn lûåa choån möåt söë hoaåt àöångûu tiïn trong möîi truå cöåt, thay vò choån lêëy möåttruå cöåt ûu tiïn duy nhêët. Dûåa trïn möåt vaâi tiïuchuêín àún giaãn àïí xïëp thûá tûå ûu tiïn, coá thïíchoån ra khoaãng trïn dûúái mûúâi hoaåt àöångchñnh àïí têåp trung àöëi thoaåi chñnh saách trongvoâng 5 nùm túái. Nhûng viïåc thûåc hiïån caác hoaåtàöång naây seä khöng dïî daâng. Hêìu hïët seä àoâi hoãicoá sûå phöëi húåp úã mûác àöå nhêët àõnh giûäa caác böångaânh liïn quan, caác cú quan vaâ caác cêëp Chñnhphuã. Vò nïìn kinh tïë ngaây caâng trúã nïn phûác taåphún, nhiïìu hoaåt àöång kiïíu naây seä mang tñnh kyäthuêåt khaá lúán. Cuäng cêìn phaãi cên nhùæc taác àöång

phên phöëi cuãa caác hoaåt àöång naây, àïí traánh sûåphaãn àöëi cuãa nhûäng nhoám ngûúâi bõ thiïåt thoâido nhûäng hoaåt àöång naây gêy ra, vaâ giaãm thiïíunhûäng hêåu quaã tiïu cûåc àöëi vúái xaä höåi. Sûå phûáctaåp cuãa nhûäng hoaåt àöång chñnh saách trongvoâng 5 nùm túái, caã vïì quaá trònh lêîn nöåi dung,àùåt ra yïu cêìu caãi thiïån cú chïë phöëi húåp àïí cheâolaái tiïën trònh naây. Vúái möåt têìm nhòn lúán laâmkim chó nam, cú chïë naây seä trúã thaânh möåt cöngcuå hûäu hiïåu khöng chó liïn kïët têët caã caác cúquan trong Chñnh phuã vúái nhau, maâ coân phaãigùæn kïët caác nhaâ nghiïn cûáu trong nûúác, caác bïnliïn quan vaâ caác nhaâ taâi trúå.

Tiïën túái sûå haâi hoâa

KHPTKTXH tûâ nùm 2006-2010 àaä vaåch roä caácûu tiïn vaâ àûúâng löëi phaát triïín cuãa Chñnh phuãcho giai àoaån 5 nùm túái. Àêy chûa phaãi laâ möåtkïë hoaåch hoaân haão, nhûng cuäng àuã àïí caác nhaâtaâi trúå duâng laâm kim chó nam cho caác hoaåt àöånghöî trúå cuãa hoå taåi Viïåt Nam. Thûåc tïë, quaá trònhchuêín bõ KHPTKTXH cuãa Viïåt Nam laâ möåt quaátrònh múã, àûúåc tû vêën, yá kiïën phaãn höìi cuãa caácbïn liïn quan bïn ngoaâi Chñnh phuã àaä àûúåcphaãn aánh trong baãn kïë hoaåch. Taâi liïåu naây coá sûåphên tñch nhaåy beán, thïí hiïån sûå tiïëp thu caáckinh nghiïåm àaä traãi qua vaâ dûåa vaâo àoá àiïìuchónh viïåc hoaåch àõnh chñnh saách. (Höåp 4.1).Hoâa nhêåp xaä höåi vaâ giaãm ngheâo àûúåc chuá troångtrong KTPTKTXH, noá khöng chó dûâng laåi úã caácchûúng trònh muåc tiïu quöëc gia maâ coá aãnhhûúãng àïën toaân böå khung chñnh saách vaâ sûåphên böí nguöìn lûåc töíng thïí. Caác muåc tiïu kinhtïë xaä höåi àùåt ra trong kïë hoaåch naây àêìy thamvoång nhûng coá thïí àaåt àûúåc. Kyã luêåt chùåt cheä laâcêìn thiïët àïí duy trò sûå thêån troång trong kinh tïëvô mö vöën laâ àùåc trûng cuãa Viïåt Nam trongnhûäng nùm gêìn àêy. Nhûng ngay caã khi Viïåt

4. CHÙÅNG ÀÛÚÂNG PHÑA TRÛÚÁC

Nam thûåc hiïån nhûäng kyã cûúng nhû vêåy, àïíngùn caãn nhûäng thay àöíi khöng lûúâng trûúác tûâmöi trûúâng bïn ngoaâi, caác muåc tiïu àêìu tû àïìra trong KHPTKTXH cuäng úã mûác “àuã khaãnùng chi traã”, nghôa laâ khöng àêíy gaánh nùång núåquöëc gia lïn àïën mûác nguy hiïím.

Àiïìu quan troång laâ, khung giaám saát lêìn àêìutiïn àaä àûúåc xêy dûång, cho pheáp àaánh giaánghiïm ngùåt tiïën àöå thûåc hiïån hûúáng àïën caácmuåc tiïu phaát triïín chuã chöët àaä àïì ra. Khunggiaám saát naây bao göìm caác chó söë àûúåc xaác àõnhroä, àûúåc xêy dûång xung quanh caác mùæt xñchkhaái niïåm gùæn caác chñnh saách cuãa Chñnh phuãvúái caác kïët quaã phaát triïín úã têìm röång hún, têët caãcaác chó söë àïìu nhùçm xaác àõnh caác àiïím maånhàiïím yïëu cuãa chûúng trònh. Vúái thöng tin naây,caác cú quan trung ûúng, caác böå ngaânh vaâ cúquan àõa phûúng coá thïí àiïìu chónh caác chñnhsaách, caác ûu tiïn vaâ cú cêëu phên böí nguöìn lûåcàïí àaåt àûúåc caác muåc tiïu àïì ra trongKHPTKTXH.

Vò têët caã nhûäng lyá do naây, KHPTKTXH 2006-2010 laâ möåt cú höåi tiïën túái sûå haâi hoâa hún nûäa úãthûúång têìng, khi àoá höî trúå phaát triïín seä àaåthiïåu quaã cao hún vò Chñnh phuã vaâ caác nhaâ taâitrúå coá chung quan àiïím vïì nhûäng viïåc cêìn laâm.

Chñnh phuã vaâ caác nhaâ taâi trúå úã Viïåt Nam hoaântoaân coá thïí tûå haâo vúái nhûäng gò hoå àaä laâm àûúåctrong quaá trònh haâi hoâa hoáa. Cam kïët Haâ Nöåido caác bïn cuâng soaån thaão àaä xêy dûång möåtlõch trònh àïí àún giaãn hoáa caác thuã tuåc trong höîtrúå phaát triïín, giaãm caác chi phñ giao dõch cho caãChñnh phuã vaâ caác nhaâ taâi trúå, vaâ àïì cao tinhthêìn tûå chuã cuãa Chñnh phuã - vò àêy laâ nguyïntùæc chñnh vïì mùåt töí chûác khi nhêån viïån trúå.Àûúåc xêy dûång dûåa trïn Tuyïn Böë Rome vaâTuyïn Böë Paris vïì Hiïåu Quaã Viïån Trúå, Cam KïëtHaâ Nöåi chñnh laâ cú höåi àïí viïån trúå cuãa caác nhaâtaâi trúå gùæn kïët hún nûäa vúái chñnh saách cuãaChñnh phuã. Tuy nhiïn, sûå haâi hoâa hoáa thuã tuåckhöng phaãi laâ cûáu caánh maâ chó laâ phûúng tiïån,noá cuäng cho thêëy nguy cú laâ möåt söë cú cêëu húåptaác ODA coá thïí trúã thaânh gaánh nùång cho Chñnhphuã. Khi möåt chu kyâ 5 nùm múái laåi bùæt àêìu, caácàöëi taác phaát triïín nïn raâ soaát laåi cêëu truác cuãa cúchïë àiïìu phöëi ODA taåi Viïåt Nam vúái quanàiïím tòm caách àún giaãn hoáa noá. Nhûng coá leä

àiïìu quan troång hún cêëu truác cuãa cú chïë naây laâphaãi thöëng nhêët àûúåc quan àiïím chung vïìnhûäng thaách thûác àöëi vúái phaát triïín vaâ caác ûutiïn caãi caách chñnh saách.

Mùåc duâ KHPTKTXH taåo àiïìu kiïån àïí phöëi húåptöët hún trong thûåc tïë, laâm cho àöëi thoaåi chñnhsaách hiïåu quaã hún, roä raâng laâ löå trònh cuãa caãChñnh phuã vaâ caác nhaâ taâi trúå khöng chó dûâng laåiúã möåt taâi liïåu duy nhêët naây. Vïì phña Chñnhphuã, coá nhiïìu kïë hoaåch vaâ taâi liïåu chiïën lûúåcquan troång khaác chûa àûúåc phaãn aãnh àêìy àuãtrong KHPTKTXH, vñ duå nhû caác chiïën lûúåc caãicaách vïì phaáp lyá vaâ tû phaáp. Trong voâng 5 nùmtúái, caác chiïën lûúåc hiïån coá seä phaãi àiïìu chónh vaâcêåp nhêåt, caác chiïën lûúåc múái cuäng seä ra àúâi. DoChñnh phuã Viïåt Nam àaä tham gia möåt söë camkïët quöëc tïë, seä phaãi coá nhûäng chûúng trònh caãicaách chñnh saách àïí tuên thuã caác cam kïët naây.Tuyïn Böë Thiïn Nhiïn Kyã vaâ caác cam kïët àïígia nhêåp WTO laâ nhûäng vñ duå àiïín hònh. Tuênthuã KHPTKTXH khöng coá nghôa laâ boã qua caáccam kïët khaác, hoùåc khöng múã àûúâng cho caác kïëhoaåch vaâ chiïën lûúåc múái phaát sinh.

Vïì phña caác nhaâ taâi trúå, hoå seä trung thaânh vúáicaác löå trònh toaân cêìu cuäng nhû löå trònh riïng.Hoå cuäng seä tuên thuã möåt loaåt caác cam kïët vïìtiïu chuêín vaâ chuêín mûåc khöng chó dûâng laåi úãtùng trûúãng vaâ giaãm ngheâo maâ hûúáng túái caácmuåc tiïu phaát triïín lúán hún vïì chêët lûúång cuöåcsöëng vaâ nhên quyïìn. Möåt söë nhaâ taâi trúå seä goåicaác tiïu chuêín vaâ chuêín mûåc naây laâ “caác giaá trõtoaân cêìu”, bao göìm tûå do, bònh àùèng, àoaân kïët,khoan dung vaâ tön troång thiïn nhiïn. Hêìu hïëtcaác nhaâ taâi trúå seä coi höî trúå cuãa hoå cho ViïåtNam laâ chûa thaânh cöng nïëu khöng goáp phêìnthuác àêíy múã röång nhûäng tiïu chuêín vaâ chuêínmûåc trïn, vñ duå nhû tùng tñnh minh baåch vaâtraách nhiïåm giaãi trònh. Coá leä caác vêën àïì liïnquan àïën nhên quyïìn laâ minh hoåa roä nhêët chonhûäng cùng thùèng coá thïí xaãy ra khi vûâa phaãituên thuã caác chiïën lûúåc quöëc gia vûâa phaãi xuáctiïën thûåc hiïån nhûäng löå trònh röång hún trïnbònh diïån quöëc tïë (Khung 4.1).

Vò nhûäng lyá do nhû thïë naây, tuên thuã chiïënlûúåc cuãa möåt quöëc gia khöng dïî daâng nhûngûúâi ta tûúãng. Möåt cêu hoãi quan troång àùåtra laâ cêìn “vûúåt ra khoãi” KHPTKTXH àïën


42

mûác naâo laâ àuã, àïí coá thïí àêíy löå trònh caãicaách tiïën xa hún, vaâ têån duång töët nhêët thúâigian 5 nùm túái, maâ vêîn nùçm trong giúái haånchêëp nhêån àûúåc cuãa Chñnh phuã. Cêu hoãimang tñnh thûåc tïë hún laâ laâm thïë naâo àïí phöëihúåp viïån trúå hiïån taåi coá hiïåu quaã hún vaâgiaãm búát caác thuã tuåc rûúâm raâ. Cuå thïí laâ hiïånnay caác nhoám quan hïå àöëi taác àang chöìng

cheáo lïn nhau laâm tùng chi phñ giao dõch maâlaåi khöng àaãm baão rùçng caác chuyïn gia kyäthuêåt àïìu àûúåc tham gia vaâo tûâng lônh vûåctheo àuáng chuyïn mön cuãa hoå. Nhiïìu khi,caác vêën àïì khöng chó laâ úã chi phñ giao dõchhay thöng tin khöng àêìy àuã, maâ thêåt ra laâcaác bïn khöng thöëng nhêët quan àiïím vïìnhûäng viïåc cêìn laâm.

CHÙÅNG ÀÛÚÂNG PHÑA TRÛÚÁC

43

Khung 4.1: KHPTKTXH vaâ vêën àïì quyïìn con ngûúâi

KHPTKTXH àïì xuêët möåt loaåt caác caãi caách, thay àöíi vaâ àöång thaái luêåt phaáp seä coá aãnh hûúãng àïën quyïìn conngûúâi, hoùåc bùçng caách thay àöíi nùng lûåc cuãa nhaâ nûúác laâ "cú quan chõu traách nhiïåm" thûåc hiïån nghôa vuå, hoùåctaåo àiïìu kiïån cho cöng dên àoâi hoãi quyïìn lúåi cuãa mònh. Caác caãi caách àûúåc àïì xuêët khöng mêëy khi àûúåc diïînàaåt bùçng caác tûâ ngûä roä raâng chó quyïìn lúåi, mùåc duâ coá trñch dêîn àïën caác cam kïët cuãa Chñnh phuã trong caác thoaãthuêån quöëc tïë. KHPTKTXH cuäng dûå kiïën seä giaãi quyïët caác vêën àïì phên biïåt àöëi xûã bùçng caách àïì cao quyïìn lúåi cuãa phuå nûä vaâtreã em, quyïìn súã hûäu cuãa ngûúâi dên töåc thiïíu söë. Vñ duå nhû, taâi liïåu naây àaä cöng nhêån rùçng "nhûäng vi phaåmvïì quyïìn bònh àùèng vaâ nhên phêím cuãa phuå nûä chûa àûúåc giaãi quyïët möåt caách hiïåu quaã", (trang 53) vaâ àïì ramöåt söë caác biïån phaáp nhùçm "nêng cao nhêån thûác cuãa ngûúâi dên vïì bònh àùèng giúái […] àïí giuáp hoå tûâ baão vïåquyïìn lúåi cuãa chñnh mònh" (trang 104). Taâi liïåu cuäng baân àïën vêën àïì chöëng phên biïåt àöëi xûã vúái nhûäng ngûúâinhiïîm HIV/AIDS vaâ coá phêìn bònh luêån chi tiïët vïì quyïìn súã hûäu àêët àai. Trong phêìn naây, KHPTKTXH camkïët seä thûåc hiïån caác thuã tuåc phaáp lyá àïí àûa caã tïn cuãa phuå nûä vaâ nam giúái vaâo giêëy chûáng nhêån quyïìn sûã duångàêët vaâ àêíy nhanh töëc àöå trao quyïìn sûã duång àêët úã caác vuâng sêu vuâng xa, trong àoá coá viïåc giao àêët rûâng vaâàaãm baão rùçng ngûúâi dên töåc thiïíu söë cuäng àûúåc giao quyïìn súã hûäu àêët vúái mûác haån àiïìn cöë àõnh töëi thiïíu. Mùåc duâ duâng tûâ ngûä roä raâng hay khöng roä raâng chó quyïìn lúåi, baãn KHPTKTXH coá nhiïìu nöåi dung liïn quantrûåc tiïëp àïën caác quyïìn lúåi kinh tïë-xaä höåi. Nöåi dung baãn kïë hoaåch naây nhiïìu lêìn àïì cêåp àïën caác Muåc tiïu Phaáttriïín Thiïn niïn kyã cuãa Viïåt Nam. Nhûng cöng bùçng maâ noái, trûúác khi coá caác saáng kiïën cuãa quöëc tïë, Chñnh phuãViïåt Nam tûâ lêu àaä quyïët têm phêën àêëu àïí toaân dên àïìu àûúåc hûúãng nhûäng dõch vuå cú baãn, àaãm baão quyïìnhûúãng lúåi bònh àùèng cuãa hoå. Mùåc duâ KHPTKTXH àaä nhêën maånh hún vai troâ cuãa Chñnh phuã laâ cú quan chõu traách nhiïåm phaãi thûåc hiïånnghôa vuå hún viïåc taåo àiïìu kiïån cho ngûúâi dên àoâi quyïìn cöng dên. Tuy nhiïn nhû vêåy cuäng laâ coá sûå thay àöíilúán so vúái caác kïë hoaåch trûúác. Vñ duå nhû trong nöåi dung vïì giaáo duåc coá nhêën maånh vai troâ tham gia cuãa giaàònh vaâ cöång àöìng àïí cuâng vúái nhaâ trûúâng àaãm baão chêët lûúång giaáo duåc. Caác thay àöíi chñnh saách vïì cung cêëpcaác dõch vuå y tïë phaãi taåo àiïìu kiïån thuêån lúåi àïí ngûúâi dên yïu cêìu caác dõch vuå hiïåu quaã hún. Nhûng KHPTKTXH cuäng cam kïët thûåc hiïån caác caãi caách khaác liïn quan túái quyïìn con ngûúâi, thêåm chñ ngay caãkhi nhûäng àiïìu naây khöng nùçm trong caác khuön khöí chung vïì nhên quyïìn. Caác biïån phaáp seä thûåc hiïån trongnhûäng nùm túái seä laâ aáp duång caác nguyïn tùæc chñnh vïì traách nhiïåm giaãi trònh, lêåp phaáp, cöng bùçng vaâ coá sûå thamgia. Têët caã caác nguyïn tùæc naây seä goáp phêìn laâm cho quaãn lyá nhaâ nûúác hiïåu quaã hún, húåp phaáp hún vaâ coá traáchnhiïåm giaãi trònh cao hún. Nhiïìu biïån phaáp àûúåc àïì ra nhùçm thay àöíi chûác nùng cuãa caác cú quan nhaâ nûúác àïícaác cú quan naây thûåc hiïån töët hún nghôa vuå cuãa hoå. Möåt söë ñt caác biïån phaáp àûúåc àûa ra nhùçm taåo àiïìu kiïåncho ngûúâi dên yïu cêìu àûúåc hûúãng quyïìn cöng dên cuãa hoå.Hoaåt àöång cuãa Quyä Nhi àöìng Liïn húåp quöëc (UNICEF) taåi Viïåt Nam laâ möåt vñ duå thaânh cöng vïì khaã nùng löìnggheáp caác muåc tiïu quyïìn con ngûúâi vaâo caác chûúng trònh phaát triïín trong böëi caãnh gùåp khoá khùn vïì ngön ngûädiïîn àaåt "quyïìn". Thaânh cöng naây laâ kïët quaã cuãa möåt quaá trònh theo àuöíi lêu daâi, khöng sûã duång ngön ngûäàöëi àêìu möåt caách trûåc diïån, vaâ àöëi thoaåi chñnh saách úã cêëp cao. Khi UNICEF lêìn àêìu tiïn giúái thiïåu caác nguyïntùæc vïì quyïìn treã em trong caác taâi liïåu phên tñch vaâ lêåp kïë hoaåch, ngön ngûä duâng àïí diïîn taã quyïìn àaä toã ra quaánhaåy caãm. UNICEF àaä nêng cao nhêån thûác vïì quyïìn treã em trong möåt söë lônh vûåc bùçng caách húåp taác vúái rêëtnhiïìu caác cú quan nhaâ nûúác vaâ cú quan cuãa Àaãng. Kïët quaã laâ àaä àaåt àûúåc nhûäng bûúác tiïën quan troång caác lônhvûåc caãi caách luêåt phaáp, luêåt töë tuång àöëi vúái treã võ thaânh niïn, baão vïå treã em.Nguöìn: Theo KHPTKTXH, Chñnh phuã Viïåt Nam 2006b vaâ OECD/DAC(2006).

Quïn mêët phêìn coân laåi?

KHPTKTXH thûúâng àûúåc caác bïn liïn quanhiïíu theo nhiïìu caách khaác nhau, hoå cuäng coánhûäng suy diïîn khaác nhau vïì löå trònh caãi caáchcuãa Chñnh phuã thïí hiïån trong KHPTKTXH.Möåt vñ duå coá thïí húi cûúâng àiïåu laâ möåt söëngûúâi àoåc coá thïí coá xu hûúáng nhêën maånh möåttruå cöåt hún so vúái nhûäng truå cöåt khaác. Nhûngtruå cöåt naâo laâ quan troång nhêët trong giai àoaånnaây thò chûa coá sûå nhêët trñ.

YÁ kiïën chung cho rùçng thaânh cöng cuãa ViïåtNam vïì lêu daâi hoaân toaân phuå thuöåc vaâo viïåcàêíy nhanh caãi caách cú cêëu. Àiïím yïëu nhêët cuãanïìn kinh tïë laâ nhûäng moán núå dûå phoâng, hêåuquaã cuãa viïåc cho vay thiïëu kiïím soaát cuãa caácNHTMQD cho caác DNNN. Thiïëu thöng tinàaáng tin cêåy vïì chêët lûúång cuãa caác höì sú xinvay vöën, tiïën àöå caãi caách ngên haâng chêåm,möåt phêìn nhoã vöën nhaâ nûúác àaä bõ baán trongkhi cöí phêìn hoaá, têët caã àïìu laâ nhûäng thûåc tïënhùæc nhúã chuáng ta rùçng àöì thõ tùng trûúãnghiïån taåi rêët dïî bõ aãnh hûúãng. Xeát vïì khña caånhnaây, àöëi thoaåi chñnh saách nïn têåp trung vaâocaãi caách NHTMQD vaâ DNNN, thay vò sa àaâvaâo vö söë caác muåc tiïu coá thiïån chñ úã caác lônhvûåc maâ Viïåt Nam àaä laâm khaá töët vò nhû vêåyhöî trúå cuãa caác nhaâ taâi trúå seä khöng taåo ranhûäng chuyïín biïën lúán.

Quan àiïím naây àöi khi àûúåc xem xeát trongtûúng quan vúái töëc àöå phaát triïín kinh tïë. NïëuViïåt Nam coá nhûäng caãi caách maånh meä hún vïìDNNN vaâ NHTMQD, nïìn kinh tïë nûúác naây coáthïí seä coá cú höåi tùng töëc àöå phaát triïín lïn caohún nûäa vaâ hi voång seä àuöíi kõp caác nûúác laánggiïìng giaâu coá trong thúâi gian ngùæn hún. Lêåpluêån naây chùæc chùæn laâ coá sûác thuyïët phuåc, vò caácnhaâ hoaåch àõnh chñnh saách cuãa Viïåt Nam vaâ dûluêån Viïåt Nam noái chung rêët muöën nûúác mònhsaánh vai cuâng caác nûúác phaát triïín khaác trongvoâng möåt thïë hïå nûäa. Tuy nhiïn, ngoaåi trûâ möåtsöë nûúác giaâu coá nhúâ coá dêìu lûãa vaâ Trung Quöëc,Viïåt Nam hiïån àaä laâ möåt trong nhûäng nûúácthaânh cöng nhêët trïn thïë giúái, nïëu xeát vïì töëc àöåtùng trûúãng, vêåy nïn àïí laâm töët hún nûäa laâ rêëtkhoá. Vaâ cuäng khöng coá gò minh chûáng roä raângvïì viïåc Trung Quöëc phaát triïín nhanh nhû vêåy

laâ nhúâ thûåc hiïån töët caãi caách DNNN vaâNHTMQD.

Toám laåi, ngoaâi sûå thûåc vïì tñnh dïî bõ töín thûúngcuãa tùng trûúãng kinh tïë Viïåt Nam, sûå liïn quangiûäa caãi caách DNNN vaâ NHTMQD vaâ töëc àöåtùng trûúãng vêîn laâ möåt cêu hoãi. Thûåc tïë, hoaântêët caãi caách cú cêëu vêîn laâ ûu tiïn chñnh. Tuynhiïn, muåc tiïu chñnh cuãa caãi caách cú cêëu laâtraánh giaãm töëc àöå tùng trûúãng kinh tïë tronglûúng tai, vò phaãi töën rêët nhiïìu tiïìn àïí cûáu vaäncaác ngên haâng khöng àûúåc caãi töí, chûá khöngphaãi àïí tùng trûúãng nhanh hún trong hiïån taåi.

Möåt quan àiïím khaác laåc quan hún vïì khaã nùngthûåc hiïån löå trònh caãi caách cú cêëu cuãa ViïåtNam, nhûng laåi khöng mêëy laåc quan vïì löåtrònh caãi caách quaãn trõ nhaâ nûúác. Theo quanàiïím naây, caác lûåc lûúång thõ trûúâng àaä àûúåcgiaãi phoáng vaâ vûúåt qua ngûúäng coá thïí quay trúãlaåi. Caác cam kïët quöëc tïë maâ Viïåt Nam àaä kyá àïígia nhêåp WTO khiïën Viïåt Nam phaãi hoaân têëtviïåc quaá àöå lïn nïìn kinh tïë thõ trûúâng vaâ tiïëntrònh naây laâ khöng thïí àaão ngûúåc. Chñnh vò thïëmaâ Chñnh phuã “bõ raâng buöåc” vaâo caãi caách cúcêëu, vaâ caác nhaâ taâi trúå khöng cêìn tham gianhiïìu trong lônh vûåc naây. Mùåt khaác, khöng coácú chïë raâng buöåc naâo tûúng tûå àïí ngùn sûå bêëtbònh àùèng xaä höåi ngaây caâng lúán thïm do kinhtïë tùng trûúãng nhanh, cuäng nhû àaãm baão rùçngtñnh minh baåch vaâ traách nhiïåm giaãi trònh cuängseä àûúåc caãi thiïån.

Theo quan àiïím naây, cuãng cöë quaãn trõ nhaânûúác laâ chòa khoaá àïí duy trò tùng trûúãng hoâanhêåp, úã thúâi àiïím maâ caác lûåc lûúång thõ trûúângàûúåc giaãi phoáng seä coá xu thïë laâm tùng bêët bònhàùèng. Cêìn coá nïìn quaãn trõ nhaâ nûúác töët hún àïígiaãi quyïët vêën àïì vïì sûã duång taâi nguyïn thiïnnhiïn vaâ traánh tònh traång taân phaá tûå nhiïn doàö thõ hoaá nhanh àaä tûâng xaãy ra úã hêìu hïët caácnûúác Àöng AÁ. Vò Viïåt Nam àang tiïën túái mûácthu nhêåp trung bònh, troång têm chñnh saách dûåkiïën seä chuyïín tûâ giaãm ngheâo vaâ àaãm baão caácdõch vuå cú baãn sang chûúng trònh phaát triïínröång hún. Phaáp trõ vaâ viïåc xêy dûång hïå thöëng töëtuång cöng bùçng seä trúã thaânh rûúâng cöåt cho möåtnïìn kinh tïë thõ trûúâng hiïån àaåi. Vò nïìn kinh tïëvaâ xaä höåi seä trúã nïn ngaây caâng phûác taåp hún,Chñnh phuã seä phaãi tòm caách múã röång àúâi söëng


44

vùn hoaá xaä höåi ngoaâi khuön khöí giúái haån cuãanhaâ nûúác. Möåt xaä höåi àa daång vïì vùn hoaá nhûViïåt Nam phaãi xêy dûång nhûäng chñnh saách coátñnh khoan dung vaâ tön troång lêîn nhau vïì kinhtïë xaä höåi vaâ nhêët laâ chñnh saách vïì giaáo duåc. Töntroång thiïn nhiïn àïí phaát triïín bïìn vûäng, nghôalaâ phaãi thêån troång trong quaãn lyá taâi nguyïnthiïn nhiïn vaâ di saãn cuãa àêët nûúác, gòn giûä baãotöìn möi trûúâng tûå nhiïn cho caác thïë hïå tûúnglai. Noái chung, löå trònh caãi caách cho 5 nùm túáicêìn àûúåc àõnh hònh trong khuön khöí caác möëiquan hïå giûäa nhaâ nûúác vaâ xaä höåi àang coá nhiïìuthay àöíi. (Khung 4.2).

Möåt lêìn nûäa, rêët khoá coá thïí phaãn àöëi hai quanàiïím naây. Hoaân têët caãi caách cú cêëu vaâ cuãng cöëquaãn lyá nhaâ nûúác àïìu laâ nhûäng ûu tiïn haângàêìu cuãa Viïåt Nam vò Viïåt Nam naây àang cöëgùæng trúã thaânh nûúác coá thu nhêåp trung bònh.Hún nûäa, coá cêìn thiïët phaãi àùåt ra cêu hoãi seä àitheo quan àiïím naâo hay khöng, khi biïët rùçng

nïëu ài theo quan àiïím naây seä coá aãnh hûúãng bêëtlúåi cho quan àiïím kia cuäng nhû aãnh hûúãng bêëtlúåi àïën caác ûu tiïn quan troång khaác àaä àûúåc xaácàõnh trong KHPTKTXH.

Möåt caách tiïëp cêån phöí biïën hiïån nay trong phaáttriïín laâ caác nhaâ caãi caách nïn têåp trung xoáa boãnhûäng “raâo caãn troái buöåc”, bêët kïí nhûäng raâocaãn naây laâ gò, coân nhûäng vêën àïì khaác thò nïnxïëp xuöëng haång thûá yïëu. Caách tiïëp cêån naây coásûác thuyïët phuåc vò mang tñnh thûåc tiïîn, nhûngcoá phêìn laåc loäng so vúái thïë maånh chñnh cuãa caãicaách kinh tïë Viïåt Nam: caãi caách toaân diïån. Vaâchûa chùæc caách tiïëp cêån naây àaä töët vò chó riïngviïåc xaác àõnh caác raâo caãn troái buöåc naây laâ gòcuäng àaä coá vö söë yá kiïën khaác nhau, maâ caác yákiïën naây àïìu coá sûác thuyïët phuåc nhû nhau.

Nùm nùm trûúác, caác nhaâ taâi trúå cuäng coá nhiïìuquan àiïím khaác nhau vïì caác ûu tiïn phaát triïíntrong CPRGS. Möåt nhoám nhêën maånh têìm quan


45

Khung 4.2: Chûúng trònh Quaãn Lyá Nhaâ Nûúác trong 5 nùm túái

Chûúng trònh quaãn lyá nhaâ nûúác thïí hiïån trong KHPTKTXH rêët röång. Noá khöng chó liïn quan àïën Chñnh phuã.Noá coá caác nöåi dung vïì Àaãng, cú quan dên cûã, böå maáy tû phaáp, caác phûúng tiïån truyïìn thöng àaåi chuáng vaâcöng dên. Noá miïu taã möëi quan hïå qua laåi giûäa cöng dên, laänh àaåo, caác cú quan cöng quyïìn vaâ laâm thïë naâoàïí taåo nïn sûå thay àöíi. Àïí thûåc hiïån muåc tiïu àêìy tham voång cuãa KHPTKTXH, cêìn coá caác caãi caách trongngaânh haânh phaáp vaâ caã caác ngaânh khaác nûäa. Vaâ caác caãi caách naây cêìn phaãi giaãi quyïët 3 vêën àïì: (i) nùng lûåc cuãanhaâ nûúác: nùng lûåc cuãa Chñnh phuã vaâ caác nhaâ laänh àaåo àïí giaãi quyïët töët cöng viïåc; (ii) tñnh àaáp ûáng: caác chñnhsaách cöng vaâ caác cú quan cöng quyïìn phaãi àaáp ûáng caác nhu cêìu cuãa cöng dên vaâ baão vïå lúåi ñch cuãa hoå, vaâ (iii)traách nhiïåm giaãi trònh: cöng dên vaâ caác cú quan dên cûã nùæm traách nhiïåm haânh phaáp vaâ caác cú quan cöngquyïìn phaãi giaãi trònh. Sûå phaát triïín kinh tïë nhanh úã Viïåt Nam àaä gêy ra nhûäng biïën àöíi sêu sùæc vïì xaä höåi vaâ möëi quan hïå giûäa nhaânûúác vaâ cöng dên àang thay àöíi. Caách nhaâ nûúác ûáng phoá (vaâ quaãn lyá) vúái quaá trònh thay àöíi xaä höåi naây mangtñnh quyïët àõnh àöëi vúái sûå phaát triïín vaâ öín àõnh trong tûúng lai. Caác phûúng tiïån thöng tin àaåi chuáng giúâ àêysinh àöång hún, sùén saâng àûáng vïì phña cöng dên nhiïìu hún, khi nïu ra cöng luêån nhûäng vuå tham nhuäng vaâ caácvêën àïì khaác; taåo thïm sûác eáp khiïën nhaâ nûúác phaãi tùng sûå tham gia cuãa ngûúâi dên. Caác möëi quan têm chñnhcuãa cöng dên bao göìm: ngûúâi dên àûúåc tiïëp cêån töët hún vaâ coá sûå cöng bùçng hún trong quaãn lyá haânh chñnh vïìàêët àai vaâ caác thuã tuåc àùng kyá, nêng cao chêët lûúång caác dõch vuå y tïë, giaáo duåc vaâ caác dõch vuå khaác. Sûác eáp ngaâycaâng tùng vïì traách nhiïåm giaãi trònh vaâ sûå tham gia cuãa ngûúâi dên àang àùåt ra cho nùng lûåc quaãn lyá nhaâ nûúácnhûäng thaách thûác múái. Trong thúâi àiïím hiïån taåi, caã chñnh quyïìn trung ûúng vaâ caác cêëp dên chuã cú súã àang cöë gùæng àaáp ûáng töët húnvaâ giaãi trònh minh baåch hún trûúác nhûäng àoâi hoãi cuãa cöng dên. Cuå thïí laâ, tùng cûúâng dên chuã cú súã seä thu huátsûå tham gia nhiïìu hún cuãa ngûúâi dên vaâ àùåt ra caác nhiïåm vuå phûác taåp hún, àoâi hoãi töë chêët laänh àaåo vaâ chia seãthöng tin nhiïìu hún. Àaáp ûáng töët hún vaâ traách nhiïåm giaãi trònh cao hún cuäng coá nghôa laâ seä phaãi tùng cûúângcöng taác thanh tra kiïím tra (bao göìm sûå tham gia cuãa caác cú quan giaám saát , xaä höåi dên sûå, caác phûúng tiïånthöng tin àaåi chuáng chñnh thûác, nhûäng sûå tham gia chñnh thûác vaâ khöng chñnh thûác), àiïìu naây seä giuáp àaåt àûúåcsûå öín àõnh thöng qua yïëu töë tûå àiïìu tiïët maånh hún. Tiïën trònh naây thûåc tïë àaä bùæt àêìu vúái viïåc múã röång vai troâcuãa cuãa Quöëc Höåi vaâ quaá trònh caãi caách luêåt phaáp vaâ töë tuång.Nguöìn: Peter Owen vaâ Nguyïîn Hûäu Hiïåu (2006).

troång cuãa caác chñnh saách phaát triïín con ngûúâivaâ àaãm baão tñnh bïìn vûäng cuãa caác hoaåt àöångsinh kïë úã cêëp cú súã. Nhoám khaác laåi coi viïåc phaáttriïín cú súã haå têìng quy mö lúán laâ chòa khoáa àïítùng trûúãng lêu daâi, dêîn àïën giaãm ngheâo bïìnvûäng. Bùçng möåt caách khön ngoan, Chñnh phuãViïåt Nam àaä traánh àûúåc caái bêîy àöëi àêìu giûäahai quan àiïím naây, nghôa laâ cöë gùæng kïët húåphai quan àiïím laåi vúái nhau. Trong thûåc tïë, sûåkïët húåp naây àaä àûúåc thûåc hiïån bùçng caách “múãröång” CPRGS, àûa thïm vaâo taâi liïåu naây phêìngiaãi quyïët caác vêën àïì vïì cú súã haå têìng quy mölúán. Coá thïí seä laâ khön ngoan nïëu aáp duångphûúng phaáp tûúng tûå taåi thúâi àiïím naây, nghôalaâ caác ûu tiïn trong 5 nùm túái seä khöng phaãi laâ“sûå lûåa choån möåt trong hai”. Tuên thuã khöngcoá nghôa laâ nhêën maånh möåt lônh vûåc hún têët caãcaác lônh vûåc coân laåi trong KTPTKTXH maâ nïnduy trò thïë maånh chuã chöët cuãa quaá trònh caãicaách úã Viïåt Nam - àoá laâ tñnh toaân diïån, trïn moåingaânh, moåi lônh vûåc.

Coá ûu tiïn roä raâng

Höî trúå viïåc thûåc hiïån löå trònh caãi caách cuãa ViïåtNam trong caã 4 truå cöåt chñnh àoâi hoãi phaãi coá sûålûåa choån caác ûu tiïn trong tûâng lônh vûåc.KHPTKTXH laâ möåt baáo caáo dêìy, trang naâocuäng coá nhûäng danh saách daâi caác hoaåt àöångchñnh saách seä thûåc hiïån trong 5 nùm túái. Nhûcaác baån seä thêëy khi àoåc lêìn lûúåt caác phêìn trongbaáo caáo naây, ngay caã khi chó tòm àoåc nhûängthaách thûác vúái sûå phaát triïín trong tûâng lônh vûåcchñnh saách cuäng àaä thêëy khoaãng hún 100 hoaåtàöång cêìn höî trúå. Têët nhiïn khöng phaãi têët caãcaác hoaåt àöång naây àïìu coá têìm quan troång chiïënlûúåc nhû nhau. Ngay caã vúái caác hoaåt àöång àaäàûúåc ûu tiïn cuäng cêìn phaãi sùæp xïëp coá thûá tûåphuâ húåp múái coá thïí thaânh cöng àûúåc. Chu kyâ 5nùm vûâa qua laâ minh hoåa roä nhêët cho nguyïntùæc naây, trong àoá viïåc gia nhêåp WTO laâ àiïìukiïån tiïn quyïët, vò thïë maâ phaãi thûåc hiïån caãicaách ngên haâng mùåc duâ àêy laâ nhûäng quyïëtàõnh khoá khùn vïì mùåt chñnh trõ.

Thûåc tïë laâ, caã Chñnh phuã vaâ caác nhaâ taâi trúå àïìucoá nhûäng haån chïë vïì nùng lûåc. Nhiïìu ngûúâi chorùçng nùng lûåc haån chïë cuãa Chñnh phuã laâ möåttrong nhûäng “nuát cöí chai” laâm àònh trïå viïåc

thûåc hiïån caác chûúng trònh phaát triïín, vaâ laâ lyádo quan troång nhêët laâm chêåm tiïën àöå giaãi ngênvöën ODA. Nïëu lêåp luêån naây laâ àuáng thò rêët cêìnphaãi coá sûå choån loåc. Thûåc tïë töìn taåi laâ nguöìn lûåccuãa caác nhaâ taâi trúå (vïì taâi chñnh vaâ kyä thuêåt)cuäng haån chïë, do àoá hoå khöng thïí höî trúå têët caãcaác àïì xuêët nïu ra trong KHPTKTXH vaâ trongcaác kïë hoaåch cuäng nhû chiïën lûúåc liïn quankhaác. Caác nhaâ taâi trúå phaãi choån nhûäng ûu tiïncuãa mònh tûâ nhûäng ûu tiïn cuãa Chñnh phuã. Vaâcaác nhaâ taâi trúå phaãi laâm viïåc vúái Chñnh phuã àïísao cho vûâa tuên thuã theo caác kïë hoaåch cuãaChñnh phuã, vûâa thoãa maän caác yïu cêìu theo cúcêëu quaãn lyá cuãa hoå vaâ yïu cêìu cuãa caác bïn liïnquan, àöìng thúâi àaåt àûúåc hiïåu quaã taác àöång töëiàa vïì phaát triïín.

Möåt trong nhûäng lùng kñnh töët giuáp ta xïëp thûátûå ûu tiïn laâ chuá troång àïën chêët lûúång tùngtrûúãng chûá khöng chó chaåy theo töëc àöå. ViïåtNam àaä coá nhûäng tiïën böå vûúåt bêåc khi àûa vaâoaáp duång caác nguyïn tùæc cuãa nïìn kinh tïë thõtrûúâng, giaãm ngheâo vaâ caãi thiïån caác chó söë xaähöåi vïì y tïë, dinh dûúäng, xoáa muâ chûä, ngûúâi dênàûúåc sûã duång caác cú súã haå têìng cú baãn. Bêy giúâViïåt Nam nïn ûu tiïn caác àöång thaái chñnh saáchàïí duy trò lêu daâi caác thaânh tûåu naây. Trïn thûåctïë, coá thïí aáp duång möåt vaâi tiïu chuêín àïí xaácàõnh caác àöång thaái chñnh saách naây.

Thûá nhêët, nïn àûa vaâo danh saách caác àöång thaáichñnh saách nhùçm tùng hiïåu quaã phên böí caácnguöìn lûåc noái chung. Caác àöång thaái naây baogöìm caác quyïët àõnh nhùçm phên àõnh roä vai troâtûúng ûáng cuãa Chñnh phuã vaâ caác bïn liïn quankhöng thuöåc nhaâ nûúác trong viïåc saãn xuêët haânghoáa vaâ dõch vuå. Xêy dûång haânh lang phaáp lyá vaâquy àõnh cho nïìn kinh tïë thõ trûúâng vaâ sûã duångtöët hún caác nguöìn lûåc cöng cuäng nùçm trongmaãng naây. Cuäng cêìn coá caác biïån phaáp àïí traánhtònh traång núå dûå phoâng (êín hoùåc hiïån), cuöëicuâng seä trúã thaânh möåt gaánh nùång chi phñ lúáncho xaä höåi, caái giaá phaãi traã bùçng rêët nhiïìu nùmphaát triïín.

Thûá hai, cêìn ûu tiïn caác chñnh saách phaát triïínhoâa nhêåp. Trong lônh vûåc naây, cêìn chuá troångcaác chñnh saách nhùçm mang laåi hiïåu quaã caonhêët tûâ caác hoaåt àöång phaát triïín, vñ duå nhûgiaãm ngheâo, àaåt caác muåc tiïu àïì ra trong Muåc


46

Tiïu Phaát Triïín Thiïn niïn kyã. Cuäng cêìn têåptrung vaâo caác chñnh saách caãi thiïån àúâi söëng chonhûäng nhoám cöng dên dïî bõ töín thûúng nhêëttrong xaä höåi, nhû ngûúâi dên töåc thiïíu söë, nhûängngûúâi taân têåt, hoùåc nhiïîm HIV/AIDS, vaâ ngûúâidên söëng úã caác vuâng hay xaãy ra thiïn tai. Caácàöång thaái nhùçm xêy dûång hïå thöëng baão vïå xaähöåi hiïån àaåi, giaãm nheå caác taác àöång xaä höåi donhûäng caãi caách khaác gêy ra, nêng cao sûå bònhàùèng vaâ trao quyïìn cho phuå nûä cuäng nhùçmtrong nhoám thûá hai naây.

Thûá ba, cêìn ûu tiïn caác caãi caách nhùçm duytrò thaânh quaã àaåt àûúåc trong thúâi gian daâi,

bùçng caách àêíy maånh tñnh minh baåch, dênchuã, traách nhiïåm giaãi trònh cuãa caác cú quancöng quyïìn. Caác biïån phaáp quaãn lyá bïìnvûäng möi trûúâng vaâ taâi nguyïn thiïn nhiïnchùæc chùæn laâ nùçm trong nhoám naây. Caác àöångthaái chñnh saách trong nhoám naây xuêët phaát tûâthûåc tïë laâ nïìn kinh tïë Viïåt Nam àang ngaâycaâng trúã nïn phûác taåp hún, cêìn xaác àõnh laåivai troâ cuãa nhaâ nûúác. Cêìn phaãi àiïìu chónhcaác thïí chïë cho phuâ húåp vúái nhûäng thay àöíitrong quan hïå giûäa nhaâ nûúác vaâ xaä höåi, xêydûång caác cú chïë múái cho pheáp cöng dênphaãn höìi yá kiïën vúái nhûäng ngûúâi ra quyïëtàõnh trong chñnh quyïìn.


47

Khung 4.3 : Caác ûu tiïn vïì chñnh saách cho 5 nùm túái

i Thûåc hiïån caác cam kïët cuãa WTO vúái caách tiïëp cêån "hûúáng túái sûå phaát triïín" thay vò chó tuên thuã theo àuáng camkïët.

i Thûåc hiïån löå trònh caãi caách ngên haâng, àûa caác nhaâ àêìu tû chiïën lûúåc vaâo àïí thay àöíi cú chïë quaãn trõ cuãa caácNHTMQD vaâ tùng tñnh thûúng maåi cuãa caác ngên haâng naây.

i Taách baåch vai troâ súã hûäu DNNN vaâ chûác nùng quaãn lyá nhaâ nûúác, töëi àa hoáa hiïåu quaã sûã duång vöën nhaâ nûúácvaâ baáo caáo minh baåch vïì hiïåu quaã àêìu tû

i Àún giaãn hoáa thuã tuåc haânh chñnh vïì kinh doanh, loaåi boã caác loaåi giêëy pheáp khöng cêìn thiïët vaâ xoáa boã tïå quanliïu

i Xêy dûång khuön khöí phaáp lyá phuâ húåp cho cú súã haå têìng (sûå tham gia cuãa caác thaânh phêìn tû nhên, viïåc sûãduång caác cöng trònh, àõnh giaá)

iChuyïín sang cú chïë caác dõch vuå y tïë seä do ngûúâi coá nhu cêìu chi traã, múã röång phaåm vi baão hiïím trong baão hiïímy tïë vaâ höî trúå ngûúâi ngheâo tham gia.

i Taåo nïìn taãng cho hïå thöëng lûúng hûu hiïån àaåi, höî trúå sûå tham gia cuãa caác ngaânh nghïì tûå do, (nhûäng ngûúâilaâm nghïì tûå do), vaâ hiïån àaåi hoáa caác quy àõnh vïì thõ trûúâng lao àöång

i Àaãm baão viïåc giao àêët lêm nghiïåp cho ngûúâi dên töåc thiïíu söë vaâ caác chûúng trònh muåc tiïu àûúåc àiïìu chónhphuâ húåp vúái nhu cêìu riïng cuãa hoå.

i Àêíy maånh viïåc cöng khai caác nöåi dung vïì quy hoaåch sûã duång àêët, quaãn lyá haânh chñnh vïì àêët àai vaâ chuyïínàöíi muåc àñch sûã duång àêët; àûa giaá trõ àêët gêìn saát vúái giaá thõ trûúâng hún khi tñnh thuïë vaâ xûã lyá àïìn buâ giaãi toãa.

i Àêíy maånh viïåc lêåp kïë hoaåch chiïën lûúåc úã cêëp tónh vaâ bùæt àêìu xêy dûång quy hoaåch vuâng daâi haån

i Caãi caách hún nûäa quaãn lyá taâi chñnh cöng vúái troång têm laâ caãi caách hïå thöëng thöng tin vïì núå quöëc gia vaâ núå dûåphoâng

i Chuyïn mön hoáa àöåi nguä thêím phaán, nêng cêëp caác toâa aán taâi chñnh vaâ caác viïån kiïím saát àïí tùng tñnh àöåc lêåpcuãa caác toâa aán.

i Xêy dûång cú chïë phaãn höìi àaáng tin cêåy àïí ngûúâi sûã duång (caác höå gia àònh, doanh nghiïåp) coá thïí àoáng goáp yákiïën vïì caác dõch vuå cöng vaâ caác cú quan cöng quyïìn cuãa tûâng tónh.

i Thûåc hiïån cú chïë hiïåu quaã àïí àaánh giaá taâi saãn cuãa caác quan chûác cao cêëp - nhûäng ngûúâi àêìy túá cuãa nhên dên- vaâ nhûäng ngûúâi thên trong gia àònh hoå.


48

Caác tiïu chuêín naây khöng mang tñnh chó àaåonhûng seä laâ àiïím khúãi àêìu ài túái chöî nhêët trñ vïìquan àiïím. Dûåa vaâo caác tiïu chuêín naây, coá thïílêåp möåt danh saách dûå kiïën caác ûu tiïn cho 5nùm túái (Khung 4.3). Tuy nhiïn, thûåc tïë laâ cêìnthûúâng xuyïn töí chûác nhûäng cuöåc àöëi thoaåi cúãimúã giûäa Chñnh phuã vaâ caác nhaâ taâi trúå àïí baân vïìcaác ûu tiïn naây.

Phöëi húåp chùåt cheä

Viïåc chuêín bõ cho caác chûúng trònh höî trúå ngênsaách chung nhùçm höî trúå thûåc hiïån KHPTKTXHchñnh laâ àiïím xuêët phaát cuãa àöëi thoaåi chñnhsaách vïì caác ûu tiïn chñnh trong 5 nùm túái.Trong caác chûúng trònh höî trúå ngên saáchchung, caác hoaåt àöång àûúåc Chñnh phuã vaâ caácnhaâ taâi trúå àaánh giaá laâ coá tñnh chiïën lûúåc nhêëtluön luön trúã thaânh “tñn hiïåu khúãi àöång” àïíàaánh giaá tiïën àöå cuãa löå trònh caãi caách. Caác nöîlûåc àöëi thoaåi thaânh cöng vïì caác hoaåt àöång naâythûúâng dêîn àïën sûå ra àúâi cuãa möåt chûúng trònhPRSC kïë tiïëp trong chu kyâ, cuäng coá nghôa laâvöën seä àûúåc búm trûåc tiïëp vaâo ngên saách nhaânûúác. Ngoaâi ra coân coá caác trûúâng húåp àöëi thoaåichñnh saách khaác, nhû caác nhoám quan hïå àöëi taácchuyïn mön theo tûâng lônh vûåc chñnh saách. Noáiröång ra, caác nhaâ taâi trúå vaâ caác àöëi taác phaát triïínkhaác cêìn laâm viïåc vúái Chñnh phuã àïí xaác àõnhcaác lônh vûåc maâ hoå coá thïí höî trúå hiïåu quaã nhêët,thöëng nhêët vïì caác phûúng thûác höî trúå phuâ húåpvúái lúåi thïë so saánh cuãa hoå vaâ sûá mïånh maâ hoåàûúåc uãy thaác. Roát tiïìn vaâo ngên saách àïí àaâi thoåcho caác chi phñ thûåc hiïån nhûäng hoaåt àöång thenchöët chó laâ möåt trong nhiïìu phûúng thûác höî trúå.Caác phûúng thûác khaác khöng keám phêìn quantroång maâ Chñnh phuã coá thïí cên nhùæc laâ tiïënhaânh phên tñch, höî trúå kyä thuêåt trong viïåc thiïëtkïë caác chñnh saách, höî trúå viïåc thûåc thi chuánghoùåc höî trúå ngên saách theo ngaânh. Caác phûúngthûác naây seä àïí böí sung, hún laâ thay thïë chophûúng thûác höî trúå ngên saách chung.

Tuy nhiïn, thûåc tïë triïín khai caác hoaåt àöång àûúåcûu tiïn naây seä vêëp phaãi nhûäng thaách thûác vöcuâng lúán. Caác hoaåt àöång naây seä do möåt böå hoùåcmöåt cú quan Chñnh phuã chó àaåo thûåc hiïån,nhûng chùæc chùæn seä cêìn àïën sûå tham gia cuãa caáccêëp caác ngaânh liïn quan. Khi coá nhiïìu bïn tham

gia, vêën àïì àiïìu phöëi laåi caâng trúã nïn quantroång, nhêët laâ khi khöng phaãi têët caã caác bïn àïìucoá cuâng quan àiïím, hoùåc coá cuâng möëi quan têm.Vêën àïì cú baãn laâ phaãi coá àûúåc nöåi dung phuâ húåpcho tûâng hoaåt àöång. Thöng qua möåt böå luêåt hoùåcmöåt nghõ àõnh khöng phaãi laâ vêën àïì, maâ caáichñnh laâ phaãi àaãm baão rùçng böå luêåt hay nghõàõnh àoá àûúåc xêy dûång möåt caách hoaân thiïån.Khi nïìn kinh tïë cuãa Viïåt Nam ngaây caâng trúã nïnphûác taåp hún, caác yïu cêìu vïì nöåi dung cuäng àoâihoãi haâm lûúång kyä thuêåt ngaây caâng lúán. Àiïìukhöng keám phêìn quan troång laâ hêìu hïët caác àöångthaái chñnh saách chiïën lûúåc seä gùåp phaãi sûå àöëi àêìutrûåc diïån hoùåc ngêëm ngêìm cuãa caác nhoám coá lúåiñch bõ aãnh hûúãng. Àïí thaânh cöng, Chñnh phuãphaãi giaãi quyïët nhûäng lo ngaåi cuãa hoå, vaâ saucuâng laâ vûúåt qua sûå phaãn àöëi cuãa hoå. Cuäng trïntinh thêìn àoá, möåt söë ngûúâi coá khaã nùng bõ àêíyvaâo tònh thïë bêët lúåi do caãi caách laåi laâ nhûäng ngûúâingheâo hoùåc nùçm trong nhoám ngûúâi dïî bõ töínthûúng. Khöng möåt löå trònh caãi caách naâo àûúåccoi laâ thaânh cöng nïëu noá khöng tñnh àïën viïåc xêydûång nhûäng chñnh saách phuå trúå àïí giaãm thiïíutaác àöång tiïu cûåc cuãa caãi caách àöëi vúái xaä höåi.

Kinh nghiïåm xûã lyá nhûäng vêën àïì àaáng lo ngaåinaây cho àïën nay coá caái àûúåc coá caái chûa àûúåc.Trong cú cêëu töí chûác cuãa Viïåt Nam, chó coá VùnPhoâng Chñnh phuã (VPCP) laâ cú quan chñnhthûác “cao hún” caác böå vaâ caác cú quan Chñnhphuã khaác. Do àoá, VPCP seä laâ möåt ûáng cûã viïnthñch húåp khi gùåp caác khoá khùn vïì àiïìu phöëi.Tuy nhiïn, vai troâ cuãa VPCP chuã yïëu laâ liïnquan àïën thuã tuåc, ñt liïn quan vïì mùåt nöåi dung.Hún nûäa, ngay caã khi möåt böå hoùåc möåt cú quanàaä laâm rêët töët vai troâ àiïìu phöëi naây, thónhthoaãng vêîn cêìn àïën sûå tham gia cuãa caác võ laänhàaåo cêëp cao cuãa àêët nûúác. Sûå can thiïåp trûåc tiïëpcuãa Thuã Tûúáng Chñnh phuã trong viïåc chuêín bõàïì nghõ àïí Viïåt Nam àûa ra trong lêìn hoåp thûá8 cuãa Nhoám Laâm Viïåc gia nhêåp WTO laâ möåt vñduå minh hoåa cho àiïìu naây.

Nhiïìu Ban Àiïìu Haânh àaä àûúåc thaânh lêåp, vúáisûå tham gia cuãa nhiïìu böå ngaânh vaâ cú quantrong àoá möåt ngûúâi laänh àaåo cêëp cao cuãa möåttrong caác cú quan àoá àûúåc bêìu laâm Trûúãng BanÀiïìu Haânh. Nhûng nhòn chung caác ban àiïìuhaânh naây khöng gêy àûúåc tiïëng vang lúán. Ban

Àiïìu Haânh Quöëc Gia vïì Caãi Caách vaâ Phaát TriïínDoanh Nghiïåp vaâ Ban Àiïìu Haânh Caãi CaáchHaânh Chñnh laâ nhûäng vñ duå àiïín hònh. Coá möåtkinh nghiïåm rêët thaânh cöng, thuöåc vïì ban thûkyá cuãa Chñnh phuã trong chûúng trònh höî trúångên saách chung, ban naây àaä laâm viïåc rêët cêìnmêîn, têåp húåp àûúåc 24 böå ngaânh vaâ cú quancuâng tham gia vaâo möåt àöëi thoaåi chñnh saách vúáilõch trònh thúâi gian rêët sñt sao. Nhûng àiïímmaånh cuãa ban thû kyá naây laåi laâ vïì haânh chñnh,chûá hoå khöng maånh vïì kyä thuêåt. Cuå thïí laâ, banthû kyá khöng àûúåc trao quyïìn, vaâ thûúâng laâ

khöng àuã trònh àöå, àïí àaánh giaá vaâ thaão luêåncaác nöåi dung chñnh saách do caác böå ngaânh vaâ cúquan Chñnh phuã àïì xuêët trong caác cuöåc àöëithoaåi nhû vêåy.

Vò nhiïìu vêën àïì phaát triïín coá tñnh phuå thuöåclêîn nhau vaâ cêìn coá sûå trao àöíi qua vïì giûäa caácban ngaânh hûäu quan, rêët àaáng phaãi cên nhùæckyä vïì cú chïë phöëi húåp àïí thûåc hiïån KTPTKTXHvaâ caác kïë hoaåch vaâ chiïën lûúåc chuã chöët. Do àoá,rêët nïn hoåc hoãi kinh nghiïåm cuãa caác nûúác khaáctrong khu vûåc.(Khung 4.4).


49

Khung 4.4: Cú chïë phöëi húåp thûåc hiïån caãi caách úã Trung Quöëc vaâ Malaysia

Vùn Phoâng Caãi Caách Thïí Chïë Kinh Tïë cuãa Trung Quöëc (OEIR) àaä àûúåc thaânh lêåp ngay tûâ khi bùæt àêìu caãi caáchkinh tïë, vúái nhiïåm vuå quaãn lyá tiïën trònh caãi caách, nùm 1998, vùn phoâng naây àûúåc nêng cêëp. Laâ möåt cú quan cêëpngang böå vaâ coá àöåi nguä caán böå khoaãng 100 ngûúâi, OEIR coá caác chûác nùng sau:

(1) Nghiïn cûáu caác vêën àïì liïn quan àïën caãi caách kinh tïë vaâ chûúng trònh caãi caách chñnh saách múã cûãa vaâàûa ra caác kiïën nghõ cho Chñnh phuã.

(2) Giaám saát viïåc thûåc hiïån löå trònh caãi caách, theo sûå uãy thaác cuãa Thuã Tûúáng vaâ kõp thúâi àûa ra caác kiïënnghõ àïí giaãi quyïët caác vêën àïì phaát sinh.

(3) Tiïën haânh àiïìu tra àaánh giaá viïåc thûåc hiïån caác chñnh saách caãi caách kinh tïë vaâ múã cûãa nhùçm xêy dûångcaác chiïën lûúåc lêu daâi cho tûúng lai.

(4) Àaánh giaá caác chñnh saách vïì àùåc khu kinh tïë vaâ àûa ra caác kiïën nghõ(5) Nghiïn cûáu vaâ trao àöíi quan àiïím vúái caác àöëi taác quöëc tïë àïí hoåc hoãi caác kinh nghiïåm vïì quaãn lyá kinh

tïë vaâ so saánh caác thïí chïë kinh tïë cuãa Trung Quöëc vúái caác nûúác khaác.(6) Nghiïn cûáu caác vêën àïì chuyïn mön khaác liïn quan àïën caãi caách kinh tïë, theo yïu cêìu cuãa Chñnh phuã

vaâ Thuã Tûúáng.Vïì mùåt cú cêëu töí chûác, OEIR bao göìm möåt ban haânh chñnh vaâ 5 ban chñnh saách. Ban nghiïn cûáu chung chõutraách nhiïåm nghiïn cûáu caác caãi caách liïn quan àïën caác vêën àïì mang tñnh toaân cêìu, so saánh caác kõch baãn caãi caáchkhaác nhau, kïët húåp chiïën lûúåc kinh tïë vúái caác chiïën lûúåc cöng nghïå vaâ giaáo duåc vaâ giaãm sûå mêët cên àöëi trongphaát triïín giûäa nöng thön vaâ thaânh thõ. Ban Thïí Chïë Vô Mö têåp trung vaâo cú chïë àêìu tû, lêåp kïë hoaåch kinh tïë,caác chñnh saách taâi chñnh vaâ tiïìn tïå, cú chïë höëi àoaái, phên phöëi thu nhêåp, chñnh saách viïåc laâm vaâ àiïìu phöëi chñnhsaách. Ban thïí chïë thõ trûúâng ài àêìu trong viïåc nghiïn cûáu vaâ àûa ra caác kiïën nghõ vïì quaãn lyá nhaâ nûúác, cú chïëvïì quyïìn súã hûäu, phaát triïín cú chïë thõ trûúâng, thõ trûúâng bêët àöång saãn vaâ caách thõ trûúâng khaác. Ban chñnh saáchmúã cûãa vaâ àùåc khu khu kinh tïë chuyïn traách caác vêën àïì liïn quan àïën caác àùåc khu naây vaâ aãnh hûúãng cuãa noácaác böå phêån khaác trong nïìn kinh tïë. Cuöëi cuâng, Ban thïí chïë quöëc tïë chõu traách nhiïåm so saánh cú chïë thïí chïëtrong nûúác vúái thïí chïë nûúác ngoaâi, nhùçm trao àöíi quan àiïím vaâ húåp taác vúái cöång àöìng quöëc tïë. Malaysia àaä khaá thaânh cöng trong viïåc àiïìu phöëi chñnh saách giûäa caác ngaânh, àùåc biïåt laâ vïì phaát triïín kinh tïë -xaä höåi daâi haån. Nhêån thûác àûúåc tñnh phûác taåp vaâ toaân diïån cuãa quaá trònh thay àöíi xaä höåi, Chñnh phuã Malaysiaàaä aáp duång möåt cú chïë phöëi húåp chùåt cheä cho tûâng giai àoaån cuãa qui trònh chñnh saách: chuêín bõ, lêåp kïë hoaåch,triïín khai, giaám saát vaâ àaánh giaá. Quyïët àõnh naây àûúåc àûa ra do caác bïn liïn quan chñnh chûa coá àuã àöång cú,vò sûå cêìn thiïët phaãi cên nhùæc vaâ àöi khi, phaãi khùæc phuåc àûúåc sûå phaãn àöëi cuãa caác nhoám coá quyïìn lúåi bõ aãnhhûúãng. ÚÃ Malaysia, Böå phêån lêåp kïë hoaåch kinh tïë thuöåc Vùn phoâng Thuã Tûúáng lêåp vaâ àiïìu phöëi kïë hoaåch 5nùm. Vùn phoâng naây cuâng goáp phêìn xêy dûång vaâ quaãng baá khaái niïåm "Malaysia húåp nhêët". Theo quan niïåmnaây, caác bïn liïn quan trong Chñnh phuã vaâ caác ngaânh kinh tï tû nhên chia seã quyïìn lúåi vaâ nghôa vuå nhû thïí hoålaâ caác cöí àöång trong möåt cöng ty. Àiïìu naây taåo ra caã quyïìn lúåi vaâ nghôa vuå theo möåt triïët lyá chung, tûúng tûånhû úã caác nûúác khaác trong khu vûåc, trong àoá coá Nhêåt Baãn vaâ Haân Quöëc.Nguöìn: Tan Sri Mahmud Bin Taib (1996) vaâ Quöëc vuå viïån Trung Quöëc (1998).

Thûåc hiïån cú cêëu àiïìu phöëi töët àöëi vúái caác ûutiïn chñnh cuãa chûúng trònh caãi caách seä mang laåimöåt söë lúåi ñch. Trûúác hïët, möåt cú cêëu nhû vêåy seächo pheáp caác chuyïn gia trong nûúác àûúåc àoánggoáp yá kiïën vaâo nöåi dung chñnh saách thuöåc lônhvûåc cuãa hoå. Viïåc phöëi húåp chùåt cheä vúái caác viïånnhû Viïån Quaãn lyá Kinh tïë trung ûúng, ViïånKhoa hoåc Lao àöång vaâ Xaä höåi (KHLÀXH) vaâViïån Khoa hoåc Xaä höåi Viïåt Nam (Viïån KHXH)seä giuáp ñch nhiïìu cho viïåc hoaân thiïån nöåi dungchñnh saách. Möåt cú chïë trao quyïìn cuäng cho

pheáp xaác àõnh caác löî höíng kiïën thûác, huy àöångsûå höî trúå kyä thuêåt quöëc tïë vaâ tiïën haânh thamkhaão yá kiïën caác bïn liïn quan. Cuäng nhû nhûänggò Ban thû kyá Chñnh phuã àaä laâm àûúåc khi xêydûång chûúng trònh höî trúå ngên saách chung, cúchïë naây àaãm baão seä hoaân thaânh caác àöång thaáichñnh saách àûúåc lûåa choån theo möåt thûá tûå húåp lyávaâ kõp thúâi. Vaâ têët nhiïn viïåc àiïìu phöëi caác àöëithoaåi chñnh saách vúái caác nhaâ taâi trúå seä laâ àiïímtroång têm, nhêët laâ trong böëi caãnh coá caác chûúngtrònh höî trúå ngên saách chung.


50

TRUÅ CÖÅT I:PHAÁT TRIÏÍN KINH DOANH

53

Höåi nhêåp vúái nïìn kinh tïë thïë giúái laâ möåt trongnhûäng àöång lûåc chñnh cuãa Viïåt Nam trong quaátrònh chuyïín àöíi sang nïìn kinh tïë thõ trûúâng.Höåi nhêåp àaä thuác àêíy caånh tranh vaâ mang laåinguöìn lûåc vaâ cöng nghïå. Gêìn àêy hún nûäa, höåinhêåp àaä dêîn túái möåt loaåt caãi caách luêåt phaáp vaâthïí chïí vaâ tùng cûúâng àöång lûåc thuác àêíy taái cúcêëu khu vûåc nhaâ nûúác. Song giai àoaån höåi nhêåpmúái cuâng vúái viïåc gia nhêåp WTO vaâ caác thoaãthuêån tiïìm nùng sêu sùæc khaác cuãa khu vûåc vaâsong phûúng àaä àùåt ra nhûäng thaách thûác quantroång. Mùåc duâ hêìu hïët nhûäng thay àöíi cêìn thiïëttrong hïå thöëng phaáp luêåt àaä àûúåc ban haânh,song vêîn cêìn coá thïm nhûäng biïån phaáp khaácnhùçm àaãm baão thûåc thi luêåt coá hiïåu quaã. Vïìvêën àïì naây, nhûäng àiïím àaáng chuá yá laâ caånhtranh, quyïìn súã hûäu trñ tuïå vaâ caác tiïu chuêín.Caãi thiïån tònh hònh an toaân thûåc phêím, thuá y vaâbaão vïå thûåc vêåt seä laâ nhûäng vêën àïì àoáng vai troâquan troång àïí àa daång hoaá saãn xuêët nöngnghiïåp nhùçm àem laåi caác saãn phêím coá giaá trõcao hún, chêët lûúång hún, vaâ nhû vêåy höî trúå chongaânh nöng nghiïåp coá khaã nùng caånh tranhtrïn caác thõ trûúâng toaân cêìu. Khaã nùng caånhtranh cuãa Viïåt Nam cuäng phuå thuöåc vaâo hïåthöëng hêåu cêìn thûúng maåi töët hún, tûâ cú súã haåtêìng àêìy àuã cho àïën viïåc thöng quan nhanhchoáng. Tuy nhiïn caånh tranh tûâ nûúác ngoaâi vaâviïåc xoaá boã nhûäng hònh thûác trúå cêëp coân laåi vêîncoá thïí taåo ra nhûäng taác àöång xêëu vïì mùåt xaä höåido söë lûúång hoaåt àöång bõ giaãm búát. Vò khoá coáthïí dûå baáo möåt caách chñnh xaác nhûäng taác àöångnaây nïn cêìn phaãi coá möåt hïå thöëng caãnh baáosúám hûäu hiïåu trong àoá coá sûå truyïìn thöng tûâphña chñnh phuã vïì caác cam kïët vaâ chñnh saách, vaâgiaám saát coá kïët quaã tònh hònh cuãa caác nhoám dêncû coá liïn quan. Àïí thûåc hiïån àûúåc caác cam kïëtWTO “vúái phûúng phaáp tiïëp cêån phaát triïín”àöìng thúâi giaãi quyïët caác taác àöång xêëu coá thïí

naãy sinh àoâi hoãi phaãi phên tñch chñnh saách möåtcaách chùæn chùæn vaâ sûå phöëi húåp liïn ngaânhmaånh meä.

Thaách thûác trong phaát triïín

Quaá trònh chuyïín àöíi sang möåt nïìn kinh tïë thõtrûúâng cuãa Viïåt Nam ài liïìn vúái quaá trònh höåinhêåp quöëc tïë röång hún. Nhûäng giai àoaån banàêìu cuãa quaá trònh naây thûåc hiïån chuã yïëu thöngqua viïåc àún phûúng giaãm caác raâo caãn àöëi vúáithûúng maåi vaâ àêìu tû. Trong nhûäng nùm gêìnàêy, caác saáng kiïën song phûúng, khu vûåc vaâ àaphûúng ngaây caâng àoáng vai troâ quan troång. Hïåthöëng Ûu àaäi coá Hiïåu lûåc chung cuãa AFTA àaädêîn túái viïåc giaãm caác raâo caãn thûúng maåi vaâtùng cûúâng caånh tranh trïn caác thõ trûúâng haânghoaá. Viïåc thûåc hiïån Hiïåp àõnh Thûúng maåiSong phûúng Viïåt Myä, thoaã thuêån songphûúng vúái EU vaâ quaá trònh gia nhêåp WTO àaätrúã thaânh nhûäng àöång lûåc chñnh phaát triïín nïìntaãng luêåt phaáp, tû phaáp vaâ thïí chïë cuãa möåt nïìnkinh tïë thõ trûúâng. Mûác àöå cúãi múã tùng lïn vaâmöi trûúâng kinh doanh àûúåc caãi thiïån àaä thuhuát lûúång àêìu tû trûåc tiïëp nûúác ngoaâi (FDI) khaálúán. Qua àoá, nïìn kinh tïë cuãa Viïåt Nam múã cûãatiïëp xuác vúái caác thõ trûúâng quöëc tïë, caác nhaâ àêìutû nûúác ngoaâi vaâ caånh tranh bïn ngoaâi, nhúâ vêåyàaä mang laåi nguöìn lûåc, cöng nghïå vaâ kyä thuêåtàïí höî trúå cho quaá trònh phaát triïín kinh tïë.

Höåi nhêåp toaân cêìu nhiïìu hún khöng chó ài keâmvúái töëc àöå tùng trûúãng kinh tïë nhanh maâ coân caãsûå chuyïín àöíi vïì chiïìu sêu cuãa nïìn kinh tïë.Trong giai àoaån tûâ 1995-2005, GDP tùng trungbònh vúái töëc àöå 7,2 phêìn trùm möåt nùm, songxuêët khêëu tùng voåt vúái töëc àöå trung bònh laâ 21,3phêìn trùm. Do vêåy, tyã troång xuêët khêíu trongGDP àaä tùng tûâ 26 phêìn trùm lïn àïën 62 phêìn

5. HÖÅI NHÊÅP TOAÂN CÊÌU

trùm. Mùåc duâ höåi nhêåp toaân cêìu laâm cho nïìnkinh tïë múã cûãa nhiïìu hún song laåi khöng gêy rathêm huåt thûúng maåi nhiïìu lùæm (Hònh 5.1).Mùåc duâ noái chung laâ nhêåp siïu, nhêët laâ trongnhûäng giai àoaån tùng trûúãng GDP tùng töëc,nhûng khoaãng caách giûäa nhêåp vaâ xuêët vêîntrong têìm quaãn lyá vaâ àûúåc buâ àùæp (thûúâng laânhiïìu hún) bùçng kiïìu höëi, giaãi ngên ODA vaâdoâng FDI hiïån àang chiïëm 3,7 phêìn trùm GDP,möåt tyã lïå ngang vúái Trung Quöëc. Nhûäng camkïët múái lïn àïën 12 phêìn trùm GDP nùm 2005.Höåi nhêåp toaân cêìu diïîn ra àöìng thúâi vúái sûåphaát triïín cuãa khu vûåc tû nhên. Caác doanhnghiïåp àêìu tû nûúác ngoaâi chiïëm khoaãng 16phêìn trùm GDP trong nùm 2005, tùng lïn tûâ 6phêìn trùm trong nùm 1995. Tyã troång àoáng goápcuãa khu vûåc tû nhên, caã trong nûúác vaâ nûúácngoaâi, cho kim ngaåch xuêët khêíu ngoaâi dêìu lûãatùng tûâ 35 phêìn trùm trong nùm 1997 lïn 77phêìn trùm trong nùm 2005.

Töëc àöå höåi nhêåp vúái nïìn kinh tïë thïë giúái diïîn ranhanh hún so vúái caác lônh vûåc chñnh saách khaác,àùåc biïåt laâ nhanh hún töëc àöå taái cú cêëu caácDNNN vaâ caác ngên haâng thûúng maåi quöëcdoanh. Song úã mûác àöå naâo àoá, sûå tûúng phaãn

naây thïí hiïån möåt chiïën lûúåc. Höåi nhêåp toaân cêìuàûúåc sûã duång nhû möåt cú chïë àïí caác caãi caách cúcêëu khaác “chöët vaâo” vaâ dêìn dêìn taåo àöång lûåccho sûå thay àöíi trong caác lônh vûåc khaác trò trïåhún. Möåt söë caãi caách hiïån àang àûúåc thûåc hiïånthöng qua caác cam kïët mang tñnh raâng buöåc vúáicaác àöëi taác thûúng maåi, do àoá giaãm khaã nùngquay trúã laåi con àûúâng cuä. Nhûäng cuöåc caãi caáchkhaác àún giaãn laâ trúã nïn cêìn thiïët hún hoùåc cêëpbaách hún do aáp lûåc ngaây caâng maånh tûâ höåinhêåp toaân cêìu. Trong nùm 2006, khi thúâi àiïímgia nhêåp WTO ngaây caâng túái gêìn, möåt löå trònhcuãng cöë ngaânh ngên haâng àêìy tham voång àaäàûúåc phï duyïåt, vaâ möåt phûúng phaáp tiïëp cêånmúái àöëi vúái cöng cuöåc caãi caách DNNN bùæt àêìuxuêët hiïån. Nhûäng thay àöíi naây khöng nùçmtrong bêët kyâ cam kïët roä raâng naâo vúái caác àöëi taácthûúng maåi. Thïë nhûng triïín voång gia nhêåpWTO àang túái gêìn thûåc sûå àaä taåo ra sûå thuácàêíy naâo àoá phaãi thay àöíi.

Chùång àûúâng gia nhêåp WTO roä raâng laâ bûúácài duäng caãm nhêët tiïën túái höåi nhêåp vúái nïìnkinh tïë toaân cêìu. Trong quaá trònh gia nhêåp coánhûäng cuöåc àaâm phaán àêìy cam go vúái caác àöëitaác thûúng maåi. Quaá trònh naây àoâi hoãi caã


54

Hònh 5.1: Àöå múã vaâ caán cên thûúng maåi

Nguöìn: Theo söë liïåu tûâ TCTK. CEPT noái túái giai àoaån khi danh saách àûúåc múã röång àaáng kïí.

nhûäng àaâm phaán nöåi böå thêåm chñ coân khoákhùn hún àïí ài àïën sûå àöìng thuêån vïì nhûänglônh vûåc cêìn baão vïå hoùåc ûu àaäi vaâ nhûäng lônhvûåc cêìn tûå do hoaá vaâ múã röång hún nûäa cho caáclûåc lûúång caånh tranh. Thïm vaâo àoá, Viïåt namàaä àaâm phaán, hoùåc seä àaâm phaán súám, caác thoaãthuêån thûúng maåi vaâ húåp taác vúái caác àöëi taácchuã chöët nhû Hiïåp höåi caác quöëc gia Àöng NamAÁ (ASEAN), Trung quöëc, EU, Nhêåt baãn vaâ Myä.Nhûäng thoaã thuêån naây àöi khi bao göìm caác ûuàaäi lúán hún vïì thuïë quan vaâ dõch vuå, caác camkïët liïn quan túái àêìu tû, vaâ noái chung laâ sûå höåinhêåp sêu sùæc hún.

Caác cam kïët höåi nhêåp toaân cêìu giao thoa vúái rêëtnhiïìu khña caånh khaác trong chûúng trònh caãicaách, bao göìm caã phaát triïín phaáp lyá, phaát triïínkhu vûåc cöng, quy chïë vïì quaãn lyá taâi chñnhcöng vaâ quaãn lyá haânh chñnh cöng. Thûåc hiïåncaác cam kïët naây cuâng vúái möåt chûúng trònh caãicaách röång lúán àem laåi khaã nùng to lúán vïì viïåcàaãm baão tùng trûúãng nhanh vaâ giaãm ngheâo.Àêìu tû cuäng àûúåc khuyïën khñch búãi raâng buöåccaãi caách chñnh saách giuáp laâm tùng khaã nùng tiïnàoaán. Thïm vaâo àoá, trong rêët nhiïìu trûúânghúåp, caác haån chïë trong lûåa choån chñnh saáchthûúâng laâ do caác cam kïët coá xu hûúáng giaãm khaãnùng cuãa caác nhoám àùåc quyïìn àùåc lúåi thuác àêíyàêìu tû khöng caånh tranh thöng qua trúå giaáhoùåc baão höå.

Khaác vúái caác quöëc gia àang phaát triïín khaác àaätrúã thaânh thaânh viïn cuãa WTO trong nhûängnùm gêìn àêy, Viïåt Nam seä phaãi tuên thuã phêìnlúán caác cam kïët cuãa mònh khi gia nhêåp (Höåp5.1). Cùæt giaãm thuïë quan seä phaãi hoaân thaânhtrong 5-7 nùm. Kïët quaã trûåc tiïëp nhêët cuãa cùætgiaãm thuïë quan seä laâ caånh tranh nhiïìu hún cuãahaâng hoaá nöåi àõa vúái haâng nhêåp khêíu. Trongmöåt söë trûúâng húåp nhêët àõnh, caác nhaâ cung cêëptrong nûúác caã haâng hoaá vaâ dõch vuå seä coá tiïìmnùng trúã nïn caånh tranh hún. Cùæt giaãm baão höådûúâng nhû seä caãi thiïån seä sùén coá cuãa àêìu vaâonhêåp khêíu vúái chi phñ thêëp hún, vaâ thûúâng laâchêët lûúång töët hún. Trong nhûäng trûúâng húåpkhaác, haâng hoaá vaâ dõch vuå coá thïí khöng phuâhúåp vúái lúåi thïë caånh tranh cuãa Viïåt Nam vaâ coáthïí buöåc phaãi giaãm hoùåc chêëm dûát saãn xuêët.Trong trûúâng húåp thûá nhêët, vai troâ chñnh saáchcuãa chñnh phuã laâ phaãi àaãm baão sûác caånh tranh

cuãa caác nhaâ saãn xuêët khöng bõ caãn trúã do caácraâo caãn qui chïë hoùåc do thiïëu khaã nùng tiïëp cêånvúái caác vêåt tû haâng hoaá àêìu vaâo chñnh vúái mûácgiaá caã khöng bõ boáp meáo. Trong trûúâng húåp thûáhai, vai troâ cuãa chñnh phuã laâ goáp phêìn giaãmnheå nhûäng taác àöång xêëu àöëi vúái nhûäng àöëitûúång coá nguy cú bõ thua thiïåt.

Vïì àiïím naây coá möåt vñ duå rêët thñch húåp laâ nöngnghiïåp. Vúái phaãn ûáng maånh tûâ phña cung àöëivúái nhûäng cuöåc caãi caách chñnh saách vaâo àêìunhûäng nùm 1990, Viïåt Nam nhanh choáng trúãthaânh möåt nûúác xuêët khêíu haâng àêìu àöëi vúáimöåt söë mùåt haâng nöng saãn nhû gaåo, caâ phï, caosu, höì tiïu vaâ gêìn àêy nûäa laâ caác mùåt haâng thuãysaãn. Song xuêët khêíu nöng saãn tùng chuã yïëu laâtûâ caác saãn phêím coá giaá trõ vaâ chêët lûúång tûúngàöëi thêëp. Viïåc saãn xuêët haâng hoáa tiïu duâng àaäbùæt àêìu öín àõnh khi thu nhêåp tùng vaâ thõ hiïëutiïu duâng caã úã thõ trûúâng trong nûúác cuäng nhûxuêët khêíu chuyïín sang caác saãn phêím coá giaá trõcao hún vaâ an toaân hún. Sûå tùng trûúãng cuãanöng nghiïåp trong tûúng lai seä bõ chi phöëinhiïìu hún búãi nhu cêìu àöëi vúái caác mùåt haâng coágiaá trõ vaâ chêët lûúång cao hún, chùèng haån nhûcaác saãn phêím rau quaã vaâ gia cêìm tûúi söëng laânhûäng mùåt haâng maâ Viïåt Nam vêîn coá coân úãmûác caånh tranh thêëp, nhêët laâ vïì chêët lûúång saãnphêím vaâ khaã nùng giao haâng, an toaân thûåcphêím, thuá y vaâ baão vïå thûåc vêåt.

Khaã nùng caånh tranh trïn caác thõ trûúâng thïëgiúái coân phuå thuöåc vaâo khaã nùng hêåu cêìn. Àaãmbaão giao àuáng haån caác vêåt tû haâng hoaá àêìu vaâonhêåp khêíu cho caác nhaâ maáy vaâ vêån chuyïín caácsaãn phêím xuêët khêíu tûâ caác nhaâ maáy àïën caáccaãng vaâ thõ trûúâng nûúác ngoaâi theo lõch thúâigian chùåt cheä laâ nhûäng vêën àïì cùn baãn àïí nêngcao sûác caånh tranh. Àïí laâm àûúåc nhû vêåy cêìncêëp baách caãi thiïån caác dõch vuå taåo àiïìu kiïån chothûúng maåi vaâ hêåu cêìn, nhêët laâ khi khöëi lûúångthûúng maåi tùng lïn nhanh choáng. Nhûäng dõchvuå naây bao göìm caã caác qui trònh thuã tuåc haãiquan hiïån àaåi dûåa vaâo àaánh giaá ruãi ro chûákhöng phaãi laâ kiïím tra khaám xeát trûåc tiïëp, caãtinh giaãn caác giêëy túâ thuã tuåc cêìn thiïët chothûúng maåi, aáp duång cöng nghïå thöng tin àïíàêíy nhanh töëc àöå xûã lyá vaâ àaãm baão tiïëp cêån dïîdaâng vúái caác qui àõnh vaâ thuã tuåc thûúng maåi.Möåt ûu tiïn coá liïn quan túái vêën àïì naây laâ tùng

HÖÅI NHÊÅP TOAÂN CÊÌU

55


56

Lônh vûåc chñnh saách Cam kïët Cùæt giaãm thuïë quan Mûác thuïë quan trung bònh giaãm tûâ 17,4 % hiïån nay xuöëng coân 13,4%. Thuïë

quan trong nöng nghiïåp giaãm tûâ 23,5% xuöëng coân 21%; Thuïë quan phi nöng nghiïåp giaãm tûâ 16,6% xuöëng coân 12,6%. Thuïë quan seä àûúåc cùæt giaãm trong voâng 5-7 nùm, vaâ noái chung seä àûúåc chia àïìu cho möîi nùm .

Thûúng quyïìn

Têët caã caác cöng ty vaâ caá nhên nûúác ngoaâi àïìu àûúåc pheáp xuêët, nhêåp khêíu , ngoaåi trûâ caác mùåt haâng do nhaâ nûúác quaãn l yá. Nhaâ nhêåp khêíu coá thïí tûå choån caác nhaâ phên phöëi trong nûúác. Khöng coá yïu cêìu vïì mûác vöën töëi thiïíu àöëi vúái caác cöng ty tham gia hoaåt àöång thûúng maåi. Giai àoaån chuyïín tiïëp tñnh àïën thaáng Giïng 2009 àöëi vúái caác cöng ty nûúác ng oaâi kinh doanh dûúåc phêím thiïët yïëu cho sûác khoãe con ngûúâi vaâ caác saãn phêím khaác mang tñnh nhaåy caãm vïì àaåo àûác xaä höåi vaâ trêåt tûå cöng cöång. Giai àoaån chuyïín tiïëp tñnh àïën thaáng Giïng 2011 àöëi vúái caác cöng ty nûúác ngoaâi kinh doanh mùåt haâng gaåo.

Doanh nghiïåp thûúng maåi nhaâ nûúác

Caác saãn phêím thuöëc laá; caác saãn phêím coá tñnh nhaåy caãm vïì vùn hoáa nhû baáo, taåp chñ vaâ vêåt phêím nghe, nhòn; xùng dêìu vaâ maáy bay àûúåc coi laâ nhûäng saãn phêím àöåc quyïìn.

Thuïë tiïu thuå àùåc biïåt Trong voâng 3 nùm, möåt mûác thuïë suêët duy nhêët seä àûúåc aáp duång cho têët caã caác loaåi bia (bia tûúi, bia húi, bia chai, bia lon) vaâ möåt mûác thuïë duy nhêët seä àûúåc aáp duång cho têët caã caác loaåi rûúåu tûâ 20 àöå trúã lïn.

Haån ngaåch thuïë quan Trûáng, thuöëc laá nguyïn liïåu, àûúâng vaâ muöëi . Haån ngaåch tùng thïm 5% möîi nùm.

Caác haån chïë vïì àõnh lûúång Lïånh cêëm nhêåp khêíu thuöëc laá àiïëu, x ò-gaâ, xe mö tö phên khöëi lúán vaâ xe ö tö àaä qua sûã duång seä àûúåc baäi boã. Thuöëc laá àiïëu vaâ caác saãn phêím thuöëc laá àaä chïë biïën seä àûúåc aáp duång haån ngaåch saãn xuêët (kïí caã nhêåp khêíu).

Caác haån chïë vïì xuêët khêíu Viïåc kiïím soaát xuêët khêíu àöëi vúái mùåt haâng gaåo laâ v ò lyá do an ninh lûúng thûåc. Viïåc kiïím soaát caác saãn phêím göî vaâ khoaáng saãn laâ vò lyá do möi tr ûúâng vaâ nhùçm ngùn chùån viïåc khai thaác traái pheáp.

Caác tiïu chuêín Thûåc thi caác tiïu chuêín vïì vïå sinh vaâ kiïím dõch àöång thûåc vêåt sau khi gi a nhêåp WTO.

Trúå cêëp nöng nghiïåp Sûå höî trúå gêy taác àöång túái giaá caã hoùåc söë lûúång trõ giaá 3,96 nghòn tyã àöìng, thïm vaâo mûác trúå cêëp töëi thiïíu cho caác quöëc gia àang phaát triïín lïn túái 1 0% giaá trõ saãn xuêët nöng nghiïåp trong nû úác.

Hiïåp àõnh vïì caác biïån phaáp trúå cêëp vaâ buâ àùæp

Thûåc thi sau khi gia nhêåp. Trúå cêëp dûúái caác hònh thûác khuyïën khñch àêìu tû cho xuêët khêíu seä chêëm dûát trong voâng 5 nùm àöëi vúái caác àöëi tûúång thuå hûúãng hiïån nay.

Caác biïån phaáp àêìu tû liïn quan àïën thûúng maåi

Thûåc thi sau khi gia nhêåp. Tñn duång ûu àaäi cuãa nhaâ nûúác vaâ thuïë suêët nhêåp khêíu ûu àaäi theo tyã lïå nöåi àõa hoáa seä àûúåc baäi boã.

Quyïìn súã hûäu liïnquan àïën thûúng maåi

Thûåc thi sau khi gia nhêåp.

Hiïåp àõnh vïì cöng nghïå thöng tin

Hiïåp àõnh àaä àûúåc kyá kïët. Khoaãng 330 mûác thuïë àaánh vaâo caác saãn phêím cöng nghïå thöng tin seä cùæt giaãm xuöëng c oân 0 chuã yïëu trong voâng 3-5 nùm, coân möåt söë thò sau 7 nùm.

Khung 5.1: Caác cam kïët chñnh khi gia nhêåp WTO

cûúâng sûå phöëi húåp giûäa caác cú quan quaãn lyá úãbiïn giúái nhû haãi quan, caác tiïu chuêín an ninhthuá y vaâ baão vïå thûåc vêåt, àïí thuác àêíy sûå lûuthöng haâng hoaá vaâ ngûúâi.

Chùæc chùæn, àïí giaãi quyïët àûúåc caác vûúáng mùæcvaâ keám hiïåu quaã trong chuöîi cung ûáng cuängcêìn phaãi coá àêìu tû trïn qui mö lúán vaâo cú súã haåtêìng caãng, haãi quan, giao thöng àûúâng böå, vaâviïîn thöng. Ngoaâi ra, chñnh phuã cuäng cêìn phaãichuá troång vaâo taåo dûång caác möi trûúâng qui chïëhiïån àaåi cho viïåc cung cêëp caác dõch vuå naây. Möåtvêën àïì cêìn ûu tiïn úã àêy laâ àaãm baão coá sûå caånhtranh lúán hún trong cung cêëp dõch vuå. Khikhöng thïí thûåc hiïån àûúåc nhû vêåy thò viïåc àiïìutiïët cêìn chuá troång vaâo caãi tiïën cöng taác àõnh giaávaâ tñnh phñ sûã duång. Àöìng thúâi, do phaãi àêìu tûrêët lúán nïn cuäng cêìn phaãi coá nhûäng thay àöíi vïìmùåt qui chïë àïí thu huát àêìu tû cuãa tû nhên, nhêëtlaâ FDI, vaâo caác lônh vûåc nhû àiïån vaâ giao thöng.

Àöëi vúái viïåc nêng cao sûác caånh tranh cuãa caácdoanh nghiïåp trong nûúác, thu huát àêìu tû àïíphaát triïín caác lônh vûåc nhêët àõnh hoùåc möåt söëàõa phûúng, vaâ àïí khuyïën khñch xuêët khêíu,Viïåt Nam seä phaãi dûåa vaâo caác cöng cuå nhêëtquaán vúái WTO. Möåt söë hònh thûác chñnh saáchcöng nghiïåp truyïìn thöëng àaä aáp duång cho caácquöëc gia Àöng AÁ khaác trong nhûäng giai àoaånàêìu cuãa quaá trònh phaát triïín cöng nghiïåp cuãacaác quöëc gia naây hiïån bõ cêëm theo caác qui tùæccuãa WTO. Möåt söë trúå cêëp cuå thïí cho caác haäng,vñ duå nhû laâ khöng thïí trúå cêëp àïí tùng lûúånggiaá trõ gia tùng trong nûúác úã trong caác mùåt haângxuêët khêíu hoùåc kñch thñch caác möëi liïn kïët vaâchuöîi giaá trõ giûäa caác ngaânh. Xeát vïì mùåt naây,höåi nhêåp toaân cêìu cuäng àang laâm tùng töëc quaátrònh giaãm dêìn caác hònh thûác àöëi xûã àùåc biïåtdaânh cho caác DNNN. Viïåt Nam seä cêìn phaãituên thuã caác qui àõnh vïì àöëi xûã quöëc gia, hoaåtàöång cuãa caác doanh nghiïåp thûúng maåi nhaânûúác, vaâ tiïëp cêån vúái caác thõ trûúâng hiïån àanglaâ khu vûåc daânh riïng cho caác DNNN. Do vêåy,möåt möi trûúâng taåo àiïìu kiïån thuêån lúåi cho sûåphaát triïín cuãa khu vûåc tû nhên seä laâ möåt phêìnchñnh böí sung vaâo quaá trònh thûåc hiïån caác thoaãthuêån quöëc tïë.

Trûúác àêy, chñnh phuã coá thïí khuyïën khñch caáclônh vûåc xuêët khêíu bùçng caách àûa ra caác biïån

phaáp khuyïën khñch àùåc biïåt cho caác cöng ty àùåttaåi caác khu cöng nghiïåp hoùåc caác àùåc khu kinhtïë. Nhûäng cöng ty naây àûúåc tiïëp cêån vúái caác cúsúã haå têìng coá chêët lûúång töët hún, àûúåc miïîngiaãm thuïë nhêåp khêíu, giaãm caác thuïë cöng ty vaâàûúåc hûúãng giaá thuï àêët thêëp hún thõ trûúâng.Têët caã nhûäng biïån phaáp khuyïën khñch naây coáthïí bõ àùåt cêu hoãi theo Thoaã thuêån vïì Hiïåpàõnh Trúå giaá vaâ Buâ àùæp (ASCM). Tuy nhiïn, caáckhu kinh tïë coá thïí phuâ húåp vúái caác nguyïn tùæccuãa WTO vaâ àûúåc sûã duång röång raäi úã caác nûúácthaânh viïn. Hiïåp àõnh ASCM cuäng cho pheápcaác quöëc gia trúå giaá àïí khuyïën khñch caác vuângcoân tuåt hêåu vúái àiïìu kiïån caác vuâng naây àûúåcxaác àõnh theo caác tiïu chñ khaách quan.

Möåt trong nhûäng lúåi thïë cuãa viïåc gia nhêåpWTO àöëi vúái Viïåt Nam laâ coá àûúåc khaã nùngtiïëp cêån vúái cú chïë giaãi quyïët tranh chêëpthûúng maåi, giuáp cho Viïåt Nam coá thïí chöënglaåi caác biïån phaáp chöëng baán phaá giaá úã nûúácngoaâi. Vúái nhûäng thaânh cöng cuãa mònh trongviïåc tùng xuêët khêíu möåt caách nhanh choáng,Viïåt Nam àaä phaãi àöëi mùåt vúái möåt loaåt caác vuåkiïån chöëng baán phaá giaá maâ thûåc tïë thò rêët nhiïìubiïån phaáp trong söë naây chó laâ möåt hònh thûáckhaác cuãa baão höå àûúåc nguyå trang. Tuy nhiïn,lúåi thïë tiïìm nùng naây seä giaãm ài rêët nhiïìu trïnthûåc tïë vò Viïåt Nam vêîn bõ coi laâ möåt “nïìn kinhtïë phi thõ trûúâng” sau khi gia nhêåp, coá leä phaãiàïën têån nùm 2018. Võ thïë phi thõ trûúâng naâylaâm caác àöëi taác thûúng maåi giaãm búát àûúåc khoákhùn khi tiïën haânh caác biïån phaáp chöëng baánphaá giaá chöëng laåi Viïåt Nam. Cuå thïí, caác chi phñsaãn xuêët cuãa Viïåt Nam seä phaãi so saánh àûúåc vúáicaác chi phñ cuãa caác quöëc gia tham chiïëu trongkhi caác quöëc gia naây coá thïí cung cêëp möåt möëcchuêín thñch húåp hoùåc khöng.

Sûå caånh tranh nhiïìu hún tûâ caác mùåt haâng nhêåpkhêíu cuäng nhû caác vuå chöëng baán phaá giaá thaânhcöng cuãa caác àöëi taác thûúng maåi coá thïí coá nghôalaâ möåt söë nhaâ maáy seä phaãi àoáng cûãa, möåt söë loaåicêy tröìng trong nûúác seä bõ mêët thõ phêìn vaâ caácnhaâ saãn xuêët nhûäng mùåt haâng naây seä cêìn phaãitòm caác hònh thûác sinh kïë khaác. Sûå höåi nhêåpnhiïìu hún cuäng laâm cho Viïåt Nam tiïëp xuác vúáicaác thõ trûúâng quöëc tïë vaâ sûå biïën àöång cuãa caácloaåi tiïìn tïå vaâ doâng vöën nhiïìu hún. Mùåt tñch cûåcúã àêy laâ coá àêìu tû múái vaâo nhûäng lônh vûåc Viïåt


57

Nam coá khaã nùng caånh tranh seä nghôa laâ coáthïm viïåc laâm. Nhiïìu khi ngûúâi lao àöång khöngcoá viïåc laâm seä tòm àûúåc nhûäng cú höåi viïåc laâmtrong nhûäng lônh vûåc múái naây. Sûå phên böë hoaåtàöång kinh tïë vïì mùåt àõa lyá cuäng seä thay àöíitrong quaá trònh cöng nghiïåp hoaá vaâ ngûúâi laoàöång chuyïín dõch khoãi khu vûåc nöng nghiïåp.Do vêåy, sûå höåi nhêåp toaân cêìu nhanh choáng seägùæn vúái sûå bêët cêåp seä tùng lïn giûäa nhûäng ngûúâitòm viïåc laâm vaâ caác cú höåi taåo thu nhêåp.

Àïí taåo àiïìu kiïån thuêån lúåi cho àiïìu chónh, cêìnphaãi giaãi quyïët nhûäng chñnh saách vaâ nhûäng trúãngaåi vïì mùåt thïí chïë haäm ngûúâi lao àöång vaâdoanh nghiïåp úã trong caác hoaåt àöång giaãm suátvaâ ngùn khöng cho hoå chuyïín sang caác lônh vûåckinh doanh vaâ viïåc laâm múái. Möåt àiïìu quantroång nûäa laâ phaãi àaãm baão tñnh àïën lúåi ñch cuãanhûäng ngûúâi bõ thua thiïåt hoùåc nhûäng ngûúâi ñtcoá khaã nùng taác àöång trûåc tiïëp àïën viïåc phênböí nguöìn lûåc. Cöng taác phên tñch vïì nhûäng vêënàïì naây seä coá thïí laâ nguöìn cung cêëp thöng tincho quaá trònh xêy dûång chñnh saách vaâ goáp phêìnthiïët kïë caác biïån phaáp böí sung thñch húåp.Nhûäng chñnh saách naây cêìn phaãi chuá troång àïënngûúâi ngheâo vaâ noái chung laâ caác nhoám dên cûdïî bõ töín thûúng khi thûåc hiïån caác cam kïët quöëctïë. Tûúng tûå nhû vêåy, cêìn phaãi phên tñch cêínthêån caác bònh diïån giúái khi àiïìu chónh vò phuånûä seä tham gia nhiïìu hún vaâo caác hoaåt àöångkinh tïë.

Coá thïí thûåc hiïån caác thoaã thuêån quöëc tïë theomûác töëi thiïíu, “phûúng phaáp tiïëp cêån tuênthuã”, hoùåc “theo phûúng phaáp tiïëp cêån phaáttriïín” tham voång hún. Thay vò chó xem xeát caáccam kïët nhû laâ yïu cêìu bùæt buöåc cêìn phaãi àûúåcthûåc hiïån, thò caách tiïëp cêån thûá hai cho nhûänggiaá trõ hún khi têån duång àûúåc triïåt àïí nhûäng lúåiñch phaát triïín noá mang laåi. Àöi luác, noá àoâi hoãicoá nhûäng nöî lûåc caãi caách hún nûäa so vúái chñnhcam kïët. Chùèng haån nhû coá thïí xaác àõnh caácbûúác böí xung cêìn thiïët àïí thoaát khoãi võ thïë nïìnkinh tïë phi thõ trûúâng caâng súám caâng töët.Phûúng phaáp tiïëp cêån phaát triïín khöng chókhuyïën khñch sûå tham gia cuãa ngûúâi dên vaâonïìn kinh tïë toaân cêìu, maâ coân àoâi hoãi phaãi aápduång caác biïån phaáp böí sung àïí giaãm nheånhûäng taác àöång xêëu vïì mùåt xaä höåi bêët kyâ khinaâo thñch húåp khi thûåc hiïån cam kïët.

Thaách thûác àöëi vúái chñnh phuã laâ phaãi tòm àûúåccaác phûúng caách giaãm búát aáp lûåc tûâ caác nhoámàùåc quyïìn àùåc lúåi laâm chêåm laåi quaá trònh caãicaách hoùåc chöëng laåi nhûäng thay àöíi theo yá hoå,àöìng thúâi ûáng phoá àûúåc vúái nhûäng khoá khùnthûåc sûå khi phaát sinh. Chñnh phuã cêìn phaãi tiïëptuåc xêy dûång sûå uãng höå àöëi vúái thay àöíi chñnhsaách, nhû khi Chñnh phuã àaä thûåc hiïån thaânhcöng cöng viïåc naây trong quaá trònh gia nhêåp.Chñnh phuã cêìn thuác àêíy sûå thay àöíi haânh vicuãa caác bïn liïn quan nhùçm giuáp hoå phaãn ûángtöët hún caác tñn hiïåu cuãa thõ trûúâng. Cuãng cöë caáccú chïë àïí àöëi thoaåi hiïåu quaã vúái caác bïn thamgia, bao göìm caã caác àaåi diïån tûâ caác tónh, thûúngnhên, cöng nhên, nöng dên vaâ xaä höåi dên sûå,àûa ra möåt löå trònh hûáa heån àïí àaåt túái caác muåctiïu naây.

Chiïën lûúåc cuãa chñnh phuã

Maäi cho àïën giai àoaån gêìn àêy, tûå do hoaáthûúng maåi vêîn laâ möåt böå phêån chuã chöët cuãachûúng trònh höåi nhêåp toaân cêìu. Tuy nhiïn,nhûäng hiïåp àõnh nhû Hiïåp àõnh Thûúng maåiSong phûúng Viïåt Myä vaâ àùåc biïåt laâ caác cam kïëttrong quaá trònh gia nhêåp WTO àang chuyïínhûúáng chuá troång sang caãi caách thïí chïë (khung5.1). Hoaân thiïån khung phaáp lyá cho möåt nïìnkinh tïë thõ trûúâng laâ möåt trong nhûäng ûu tiïnquan troång nhêët àûúåc nïu bêåt trong kïë hoaåchphaát triïín kinh tïë xaä höåi. Nhû vêåy, chñnh phuãàûúåc chó àõnh laâ phaãi “[x]êy dûång vaâ hoaânthiïån phaáp luêåt phuåc vuå höåi nhêåp kinh tïë quöëctïë[, vaâ û]u tiïn xêy dûång caác vùn baãn phaáp luêåtvaâ caác thiïët chïë cêìn thiïët nhùçm baão vïå nïìn kinhtïë trong quaá trònh höåi nhêåp kinh tïë quöëc tïë nhûàöëi xûã töëi huïå quöëc, àöëi xûã quöëc gia, caác biïånphaáp tûå baão vïå, chöëng baán phaá giaá, chöëng trúåcêëp vaâ caác biïån phaáp àöëi khaáng trong thûúngmaåi quöëc tïë” (trang 89).

Caãi caách trong hêåu cêìn thûúng maåi, thuác àêíyvaâ àûa ra caác tiïu chuêín saãn phêím àaáng tincêåy cuäng nhêån àûúåc sûå quan têm àùåc biïåttrong chiïën lûúåc cuãa Chñnh phuã. KHPTKTXHcuäng àïì ra trong muåc tiïu rùçng [k]iïn quyïëtchöëng haâng lêåu, haâng giaã, haâng nhaái nhaänmaác. Àún giaãn hoaá caác thuã tuåc haãi quan, thuãtuåc vïì xuêët nhêåp khêíu vêåt tû haâng hoaá (tr.80).Liïn quan túái tiïu chuêín, Kïë hoaåch chó ra rùçng


58

[v]ïå sinh möi trûúâng vaâ an toaân thûåc phêímchûa àûúåc kiïím soaát chùåt cheä (tr.48) vaâ cam kïët[r]aâ soaát, böí xung vaâ nghiïn cûáu xêy dûång múáicaác tiïu chuêín chêët lûúång saãn phêím, quy àõnhvïì nhaän, maác saãn phêím…Töí chûác kiïím tra,thanh tra chêët lûúång saãn phêím àïí baão vïå ngûúâitiïu duâng vaâ giûä tñn nhiïåm haâng nöng, lêmnghiïåp vaâ thuyã saãn Viïåt nam xuêët khêíu ranûúác ngoaâi. (tr. 75)

Nhûäng thaách thûác àùåt ra khi thûåc hiïån caác camkïët quöëc tïë cuäng àûúåc nïu bêåt. Thûåc tïë, theoKHPTKTXH, [t]rong höåi nhêåp kinh tïë quöëc tïëchûa coá sûå gùæn kïët möåt caách chùåt cheä giûäa yïucêìu cuãa tiïën trònh höåi nhêåp vúái viïåc àöíi múái vaâhoaân thiïån hïå thöëng phaáp luêåt vaâ cú chïë chñnhsaách kinh tïë. Thiïëu löå trònh thêåt chuã àöång àïíhöåi nhêåp möåt caách coá hiïåu quaã (tr.34).

Caãi caách chñnh saách

Trong lônh vûåc phaáp luêåt àaä coá nhiïìu thay àöíicêìn thiïët àïí àûa caác hiïåp àõnh WTO vaâo trongluêåt cuãa Viïåt Nam, möåt phêìn laâ do nhûäng cöngviïåc àaä tiïën haânh khi thûåc hiïån Hiïåp àõnhThûúng maåi Song phûúng Viïåt Myä. Tuy nhiïn,vêîn cêìn phaãi tiïëp tuåc nûäa àïí thûåc thi nhûängthay àöíi naây trong luêåt phaáp. Vaâ chùæc chùæn laânhûäng luêåt múái naây seä cêìn phaãi àiïìu chónh dêìnbúãi caác quöëc gia Àöng AÁ khaác trong nhûäng giaiàoaån àêìu cuãa quaá trònh phaát triïín cöng nghiïåpcuãa caác quöëc gia naây hiïån bõ cêëm theo caác quitùæc cuãa WTO. Cuå thïí laâ khöng thïí trúå cêëp àïítùng lûúång giaá trõ gia tùng trong nûúác úã trongcaác mùåt haâng xuêët khêíu hoùåc kñch thñch caác möëiliïn kïët vaâ chuöîi giaá trõ giûäa caác ngaânh. Xeát vïìmùåt naây, höåi nhêåp toaân cêìu cuäng àang laâm tùngtöëc quaá trònh giaãm dêìn caác hònh thûác àöëi xûã àùåcbiïåt daânh cho caác DNNN. Viïåt Nam seä cêìn phaãituên thuã caác qui àõnh vïì àöëi xûã quöëc gia, hoaåtàöång cuãa caác doanh nghiïåp thûúng maåi nhaânûúác, vaâ tiïëp cêån vúái caác thõ trûúâng hiïån àanglaâ khu vûåc daânh riïng cho caác DNNN. Do vêåy,möåt möi trûúâng taåo àiïìu kiïån thuêån lúåi cho sûåphaát triïín cuãa khu vûåc tû nhên seä laâ möåt phêìnchñnh böí sung vaâo quaá trònh thûåc hiïån caác thoaãthuêån quöëc tïë.

Trûúác àêy, chñnh phuã coá thïí khuyïën khñch caáclônh vûåc xuêët khêíu bùçng caách àûa ra caác biïån

phaáp khuyïën khñch àùåc biïåt cho caác cöng ty àùåttaåi caác khu cöng nghiïåp hoùåc caác àùåc khu kinhtïë. Nhûäng cöng ty naây àûúåc tiïëp cêån vúái caác cúsúã haå têìng coá chêët lûúång töët hún, àûúåc miïîngiaãm thuïë nhêåp khêíu, giaãm caác thuïë cöng ty vaâàûúåc hûúãng giaá thuï àêët thêëp hún thõ trûúâng.Têët caã nhûäng biïån phaáp khuyïën khñch naây coáthïí bõ àùåt cêu hoãi. Tuy nhiïn, caác khu kinh tïë coáthïí phuâ húåp vúái caác nguyïn tùæc cuãa WTO.Chùèng haån, bùçng caách xoaá boã nhûäng haån chïëàöëi vúái mûác haâng baán trïn thõ trûúâng trongnûúác hoùåc bùçng caách xem xeát sûãa àöíi hïå thöëngcaác biïån phaáp ûu àaäi àïí khöng coân phuå thuöåcvaâo söë lûúång xuêët khêíu. Hiïåp àõnh Trúå giaá vaâCaác Biïån phaáp Àöëi phoá cuäng cho pheáp caác quöëcgia trúå giaá àïí khuyïën khñch caác vuâng coân tuåthêåu vúái àiïìu kiïån caác vuâng naây àûúåc xaác àõnhtheo caác tiïu chñ khaách quan.

theo thúâi gian dûåa trïn kinh nghiïåm trong quaátrònh thûåc hiïån. Ngoaâi ra, cuäng cêìn phaãi thêåt nöîlûåc tùng cûúâng nùng lûåc cho caác thïí chïë chõutraách nhiïåm giaám saát vaâ thûåc hiïån caác hiïåpàõnh cuå thïí vaâ giuáp cho toaâ aán vaâ caác caán böåquaãn lyá (cêëp tónh cuäng nhû cêëp quöëc gia) laâmquen vúái caác nöåi haâm thay àöíi trong phaáp luêåt.Vïì thûúng maåi, caác qui àõnh liïn quan àïëncaånh tranh nhû Hiïåp àõnh vïì Súã hûäu trñ tuïå liïnquan àïën thûúng maåi (TRIPs), caác quy àõnh vïìvïå sinh vaâ kiïím dõch döång thûåc vêåt (SPS) vaâ caácraâo caãn thûúng maåi (TBT) seä cûåc kyâ quan troång.Nhûäng thaách thûác naây àaä àûúåc dûå baáo trong hïåthöëng luêåt phaáp cuãa chñnh phuã vaâ trong caácchiïën lûúåc caãi caách tû phaáp, song giúâ àêy cêìnphaãi thûåc hiïån caác haânh àöång àaä dûå kiïën tronghïå thöëng vaâ caác chiïën lûúåc naây.

Möåt vñ duå úã àêy laâ Nghõ àõnh hûúáng dêîn thûåchiïån Luêåt Caånh tranh. Nïëu Cuåc Quaãn lyá Caånhtranh phaãi aáp duång caác biïån phaáp kiïn quyïëtchöëng laåi caác trûúâng húåp khaã nghi thò seä cêìnphaãi xêy dûång qui trònh thuã tuåc haânh chñnh vaâdiïîn giaãi caác qui àõnh trong luêåt möåt caách cuåthïí chi tiïët. Viïåc töí chûác sùæp xïëp cuå thïí vïì mùåtthïí chïë cho Höåi àöìng Caånh tranh Hoaåt àöångcuäng rêët quan troång.

Thûåc thi hiïåp àõnh TRIPs laâ möåt trong nhûängyïu cêìu phûác taåp nhêët liïn quan vúái viïåc gianhêåp WTO vaâ laâ möåt yïu cêìu maâ caác àöëi taác


59

thûúng maåi lúán rêët coi troång. Mùåc duâ Viïåt Namàaä thöng qua möåt Luêåt vïì Súã hûäu Trñ tuïå tûúngthñch vúái WTO, troång têm giúâ àêy seä chuyïínsang viïåc xêy dûång caác hûúáng dêîn thûåc hiïån.Àïí thûåc thi coá hiïåu quaã, möåt yïu cêìu then chöëtlaâ cêìn phaãi coá sûå phöëi húåp giûäa caác cú quan liïnquan. Àêy cuäng laâ möåt lônh vûåc cêìn nêng caonùng lûåc cho caác quan chûác vaâ caán böå phaápluêåt. Möåt àiïìu quan troång laâ cöång àöìng doanhnghiïåp cêìn phaãi àûúåc biïët roä hún nhiïìu vïì caácnöåi haâm cuãa TRIPs. Àêy laâ möåt vêën àïì quantroång khöng chó vò muåc àñch thûåc thi maâ coân àïíxêy dûång thûúng hiïåu, bùçng saáng chïë vaâ thêåmchñ caã nhûäng chó dêîn àõa lyá cuãa chñnh cöångàöìng doanh nghiïåp.

Viïåt Nam àaä thoaã thuêån tuên thuã caác hiïåp àõnhSPS vaâ TBT khi gia nhêåp WTO. Do vêåy, ViïåtNam coá quyïìn aáp duång caác tiïu chuêín maâmònh coi laâ phuâ húåp àöëi vúái vêën àïì an toaânthûåc thêím, thuá y hoùåc baão vïå thûåc vêåt, caác saãnphêím cöng nghiïåp, àïí baão vïå möi trûúâng hoùåccaác lúåi ñch khaác cuãa ngûúâi tiïu duâng. Song caácàöëi taác thûúng maåi cêìn àûúåc baão àaãm rùçngnhûäng tiïu chuêín naây seä khöng àûúåc aáp duångnhû möåt hònh thûác baão höå àûúåc nguyå trang.Mùåt khaác, bùçng caách tuên thuã caác tiïu chuêíncuãa caác àöëi taác thûúng maåi, Viïåt Nam coá thïítùng thïm àûúåc caác cú höåi xuêët khêíu cuãa mònh.Caác nhaâ saãn xuêët vaâ xuêët khêíu cêìn phaãi àûúåcbiïët coá nhûäng tiïu chuêín múái nhêët naâo trïn caácthõ trûúâng tiïìm nùng cuãa hoå. Àïí phuâ húåp vúáicaác yïu cêìu cuãa WTO, Viïåt Nam àaä thiïët lêåpcaác àiïím hûúáng dêîn traã lúâi àïí coá thïí dïî daângtiïëp cêån vúái nhûäng thöng tin naây. Sûå quan têmgiúâ àêy cêìn chuyïín sang laâm sao cho caác cúquan naây vêån haânh möåt caách tröi chaãy cuängnhû àaáp ûáng caác yïu cêìu vïì minh baåch cuãa caáchiïåp àõnh SPS vaâ TBT.

Mùåc duâ chûa coá yïu cêìu vïì aáp duång caác tiïuchuêín quöëc tïë song cuäng nïn laâm nhû vêåy khicoá thïí. Ûúác tñnh hiïån nay khoaãng möåt phêìn tûcaác tiïu chuêín cuãa Viïåt Nam àaä tuên thuã theoquöëc tïë vaâ tyã lïå naây seä tùng lïn thaânh 35 phêìntrùm trong nùm nùm túái. Caác bûúác ài khaác cêìnthûåc hiïån bao göìm phaãi taåo àiïìu kiïån cho caácchuyïn gia cuãa Viïåt Nam tham gia vaâo caác uyãban kyä thuêåt cuãa caác töí chûác tiïu chuêín hoaáquöëc tïë, nêng cao nùng lûåc cho caác cú quan cuãa

Viïåt Nam trong viïåc kiïím tra mûác àöå tuên thuãcuãa haâng Viïåt Nam xuêët khêíu àöëi vúái caác quiàõnh kyä thuêåt cuãa nûúác ngoaâi, àaâm phaán vïì sûåtûúng àûúng vaâ cöng nhêån tiïu chuêín cuãanhau vúái caác quöëc gia phaát triïín vaâ nêng caovai troâ àoáng goáp cuãa khu vûåc tû nhên trongquaá trònh xêy dûång caác tiïu chuêín.

Àïí caãi thiïån tònh hònh an toaân thûåc phêím, thuá yvaâ baão vïå thûåc vêåt, cêìn phaãi haânh àöång khöngchó àïí nêng cao sûác caånh tranh vaâ tùng trûúãngcuãa nöng nghiïåp maâ coân vò quan àiïím daâi haånàöëi vúái sûác khoeã cuãa ngûúâi dên, thuá y vaâ baão vïåthûåc vêåt. Viïåc ban haânh Kïë hoaåch Haânh àöångQuöëc gia vïì An toaân Thûåc phêím trong nùm2006 laâ möåt bûúác tiïën quan troång. Viïåc thöngqua Kïë hoaåch Haânh àöång Quöëc gia vïì Vïå sinhvaâ Kiïím dõch Àöång Thûåc vêåt, Thuá y vaâ Baão vïåThûåc vêåt seä laâ bûúác tiïëp sau àoá àïí thu heåpkhoaãng caách coân laåi trong khung chñnh saách vaâthïí chïë hiïån nay. Kïë hoaåch haânh àöång múái naâybao quaát thûúng maåi qua biïn giúái, thuá y, baãovïå thûåc vêåt vaâ húåp taác khu vûåc. Kïë hoaåch naâyaáp duång caác nguyïn tùæc hiïån àaåi trong viïåc töíchûác caác dõch vuå thuá y, baão vïå thûåc vêåt vaâ antoaân thûåc phêím nhû caác àöëi taác thûúng maåi lúáncuãa Viïåt Nam àaä thûåc hiïån. Nhûäng nguyïn tùæcnaây bao göìm phûúng phaáp tiïëp cêån toaân diïåntûâ ngûúâi saãn xuêët àïën ngûúâi tiïu duâng, möåt hïåthöëng baão vïå thuá y vaâ thûåc vêåt töíng húåp, khaáiniïåm vïì phên tñch ruãi ro vaâ dûåa nhiïìu hún vaâocaác hïå thöëng an toaân vaâ kiïím soaát chêët lûúångquöëc tïë. Song vêîn cêìn phaãi xaác àõnh thûá tûå ûutiïn roä raâng vaâ coá sûå phöëi húåp chùåt cheä giûäa haikïë hoaåch haânh àöång quöëc gia naây àïí thûåc hiïåncoá hiïåu quaã.

Bûúác ûu tiïn tiïëp sau trong viïåc thûåc hiïån caáckïë hoaåch haânh àöång vïì an toaân thûåc phêím, thuáy vaâ baão vïå thûåc vêåt laâ hoaân thaânh viïåc töíng kïëtcaác cöng cuå qui chïë cuãa Viïåt nam vaâ haâi hoaâchuáng vúái caác quy chïë do caác töí chûác quöëc tïë aápduång maâ Viïåt Nam àaä cam kïët nhû SPS, OIE vaâIPPC. Cêìn phaãi ban haânh caác cöng cuå luêåt phaápcaâng súám caâng töët àïí sûãa àöíi böí sung caác Phaáplïånh hiïån coá vïì Baão vïå Àöång Thûåc vêåt.

Viïåt Nam àaä tuyïn böë seä tuên thuã Hiïåp àõnh vïìTrúå cêëp vaâ Àïìn buâ khi gia nhêåp WTO. Tuyïnböë naây àaä ngùn cêëm trúå cêëp dûåa theo mûác xuêët


60

khêíu hoùåc sûã duång caác vêåt tû haâng hoaá àêìu vaâosaãn xuêët úã trong nûúác. Trûúác àêy, Viïåt Nam àaäcoá thïí cung cêëp taâi trúå cho caác nhaâ xuêët khêíuthöng qua Quyä Xuác tiïën Xuêët khêíu cuäng nhûtñn duång trúå cêëp thöng qua töí chûác trûúác àêy laâQuyä Höî trúå Phaát triïín. Khi chuêín bõ gia nhêåpWTO àaä huyã boã viïåc cêëp nhûäng tñn duång ûuàaäi àoá cho ngaânh dïåt may. Chñnh phuã cuäng àaächuyïín àöíi Quyä Höî trúå Phaát triïín thaânh Ngênhaâng Phaát triïín Viïåt Nam, thöng qua àoá coá thïícung cêëp tñn duång xuêët khêíu theo phûúng thûáctûúng thñch hún vúái WTO. Vaâ chñnh phuã àaä loaåiboã caác biïån phaáp khuyïën khñch vïì thuïë cho caácnhaâ saãn xuêët coá sûã duång möåt tyã lïå àêìu vaâo saãnxuêët trong nûúác cao. Möåt daång trúå cêëp quantroång nûäa daânh cho caác nhaâ xuêët khêíu seä àûúåcxoáa boã trong thúâi gian nùm nùm túái coá liïnquan àïën Thuïë Thu nhêåp Cöng ty àaä àûúåcgiaãm trûúác àêy. Khi xoaá boã trúå cêëp naây, caácdoanh nghiïåp xuêët khêíu 100 phêìn trùm hoùåcphêìn lúán saãn phêím cuãa mònh seä chõu mûác thuïëgiöëng nhû caác nhaâ saãn xuêët trong nûúác.

Viïåt nam àaä cam kïët rùçng caác doanh nghiïåp taåicaác khu chïë xuêët khöng buöåc phaãi xuêët khêíusaãn phêím cuãa hoå vaâ hoå seä àûúåc hûúãng caáckhuyïën khñch vñ duå nhû thuác àêíy caác thuã tuåcliïn quan túái àêìu tû vaâ thuï àêët àai, nhaâ xûúãng,thuác àêíy viïåc cung cêëp vaâ àaâo taåo lao àöång, cêëpnûúác, àiïån vaâ caác tiïån ñch khaác. Caác biïån phaápkhaác nhû thïë naây cuäng àûúåc caác nûúác khaác aápduång àïí thu huát àêìu tû nûúác ngoaâi.

Khu vûåc nöng nghiïåp àûúåc trúå cêëp àêìu vaâonhû giöëng cêy tröìng vaâ caác dõch vuå cöng ñch.Theo caác quy àõnh cuãa WTO, nhûäng trúå cêëpnaây giúâ seä bõ haån chïë. Viïåt nam àaä àûúåc pheápduâng caác biïån phaáp “Khung Amber”, nhûängbiïån phaáp coá taác duång trûåc tiïëp lïn giaá caã hoùåcsöë lûúång cuãa 246 triïåu àö la ngoaâi mûác trúå giuáp“töëi thiïíu” 10% giaá trõ saãn xuêët nöng nghiïåpàöëi vúái caác quöëc gia àang phaát triïín. Trúå giaácuäng seä chó coá taác àöång rêët nhoã túái thûúng maåihay theo caác biïån phaáp “Khung Green”, vñ duånhû kiïím soaát bïånh têåt vaâ cú súã haå têìng seä àûúåcduâng möåt caách thoaãi maái. Nhûng àïí xaác àõnhàûúåc mûác ngûúäng, cêìn phaãi lûúång hoaá söë lûúångtrúå cêëp chi cho caác mùåt haâng nöng saãn khaácnhau. Nhûäng cöng viïåc naây seä laâ möåt àêìu vaâoquan troång khi Viïåt Nam tham gia vaâo caác

voâng àaâm phaán vïì vêën àïì tûå do hoaá thûúngmaåi trong nöng nghiïåp.

UÃng hoå cho nghiïn cûáu vaâ phaát triïín, cuäng nhûxêy dûång möëi liïn kïët giûäa caác trûúâng àaåi hoåc,viïån nghiïn cûáu vaâ caác haäng laâ möåt lûåa choånchñnh saách phuâ húåp vúái WTO. Viïåt nam coá thïíphaát triïín “chñnh saách cöng nghïå”, nhû möåt söënûúác khaác àaä laâm, àïí àaåt àûúåc lúåi thïë so saánhtrong möåt söë ngaânh tri thûác cao cêëp. Àêíy maånhcaác hoaåt àöång nghiïn cûáu coá thïí giaãi quyïëtàûúåc nhûäng thaách thûác maâ ngaânh nöng nghiïåpphaãi àöëi mùåt. Möåt trong nhûäng hoaåt àöång naâylaâ phên tñch chuöîi giaá trõ trong àoá ngûúâi ngheâocoá thïí tham gia nhiïìu hún vaâ àïì xuêët caách thûácgiuáp hoå coá thïí giûä laåi nhiïìu giaá trõ gia tùng hún.Vñ duå, möåt nghiïn cûáu àaä chó ra rùçng viïåcthûúng maåi hoaá nhûäng phaát minh gêìn àêytrong xûã lyá tre àaä taåo ra nhûäng cú höåi thõtrûúâng múái quan troång trong nhûäng lônh vûåcnhû laâm saân nhaâ hoùåc thiïët bõ duâng tre, trongàoá töíng tyã lïå giaá trõ àêìu ra maâ caác cöång àöìngngheâo àaåt àûúåc coá tiïìm nùng lúán.

Ngoaâi ra, WTO cuäng cho pheáp caác cöng cuå nhûHaån ngaåch Thuïë suêët (TRQ) vaâ caác biïån phaáptûå vïå àùåc biïåt àöëi vúái caác mùåt haâng nöng saãn.Theo TRQ, mûác thuïë quan thêëp coá thïí aáp duångchó àïën möåt lûúång nhêåp khêíu nhêët àõnh; trïngiúái haån hoùåc haån ngaåch àoá coá thïí aáp duångmûác thuïë cao hún. Caác biïån phaáp tûå vïå àùåc biïåtcho pheáp caác quöëc gia aáp duång caác biïån phaápkhêín cêëp nhêët àõnh trong trûúâng húåp giaá caã tuåtxuöëng nhanh hoùåc lûúång nhêåp khêíu tùng voåtgêy aãnh hûúãng coá haåi àöëi vúái nöng dên.

Thiïët kïë caác biïån phaáp böí sung àïí giaãm nheå caáctaác àöång xêëu vïì mùåt xaä höåi do höåi nhêåp toaâncêìu khöng phaãi laâ möåt viïåc àún giaãn. Dûå baáotrûúác möåt caách chñnh xaác hoùåc möåt caách àêìy àuãnhoám naâo hoùåc khu vûåc naâo chõu taác àöång xêëulaâ möåt vêën àïì khoá vïì mùåt kyä thuêåt. Thay vaâoàoá, viïåc giaãm nheå caác taác àöång xêëu vïì mùåt xaähöåi coá thïí dûåa vaâo caác hïå thöëng caãnh baáo súám.Coá thïí coá hai daång hïå thöëng caãnh baáo. Möåt laâtruyïìn thöng trûúác cho caác nhoám hoùåc khu vûåccoá thïí phaãi àöëi mùåt vúái caác taác àöång xêëu vaâgiuáp hoå chuêín bõ töët hún cho hoaân caãnh thayàöíi. Daång thûá hai laâ chuyïín tiïëp thöng tin chocaác cú quan hûäu traách caâng súám caâng töët khi


61


62

caác nhoám hoùåc vuâng cuå thïí naâo àoá àang caãmthêëy coá taác àöång xêëu.

Àïí coá thïí thûåc hiïån möåt caách hiïåu quaã phûúngphaáp tiïëp cêån daång caãnh baáo súám, chñnh phuã seäcêìn phaãi phöí biïën röång raäi thöng tin liïn quanàïën caác cam kïët. Chñnh phuã cêìn phaãi nïu bêåtkhöng chó nhûäng taác àöång xêëu coá thïí xaãy ra maâcaã nhûäng nguöìn lûåc vaâ biïån phaáp coá àïí giaãmnheå nhûäng taác àöång àoá. Rêët cêìn coá nhûängthöng tin vïì viïåc sûã duång nhûäng nguöìn lûåc naâymöåt caách töët nhêët hoùåc thêåm chñ laâ thöng tin vïìtiïëp cêån vúái nhûäng nguöìn lûåc naây. Trongtrûúâng húåp ngûúâi ngheâo, hoùåc söëng úã caác vuângsêu vuâng xa, chñnh phuã coá thïí tiïën haânh möåtcaách coá kïët quaã nhûäng nhiïåm vuå truyïìn thöngnaây cuâng phöëi húåp chùåt cheä vúái caác nhoám xaähöåi dên sûå rêët thaânh thaåo vïì tònh hònh taåi àõabaân. Phûúng phaáp tiïëp cêån caãnh baáo súám naâycuäng àoâi hoãi phaãi coá nhûäng dûä liïåu àaáng tincêåy vaâ kõp thúâi vïì tònh hònh thõ trûúâng laoàöång. Vïì vêën àïì naây, rêët cêìn coá möåt cuöåc àiïìutra vïì lûåc lûúång lao àöång àûúåc caãi thiïån vúáilûúång mêîu mang tñnh àaåi diïån vaâ têìn suêët thûåchiïån cao.

Nhûäng ngaânh àûúåc baão höå nhiïìu nhêët, vò vêåylaâ nhûäng ngaânh dïî bõ töín thûúng nhêët khi höåinhêåp toaân cêìu, laâ nhûäng ngaânh coá caác DNNNàoáng vai troâ chuã àaåo. Maång lûúái an sinh xaä höåidaânh cho ngûúâi lao àöång bõ döi dû taåi caácDNNN àaä hoaåt àöång àûúåc hún ba nùm. Maånglûúái naây àaä höî trúå trïn 120.000 ngûúâi bõ mêëtviïåc laâm trong quaá trònh chuyïín àöíi caácDNNN. Tûâ trûúác túái nay, mûác höî trúå daânh chonhûäng ngûúâi bõ mêët viïåc laâm tûúng àûúng vúáiphêìn thu nhêåp vaâ phuác lúåi bõ mêët. Kïët quaã cuãahai cuöåc àiïìu tra theo doäi ngûúâi lao àöång bõgiaãm biïn chïë cho thêëy, sûå haâi loâng vúái mûác höîtrúå tûúng àöëi cao. Coá cú súã vûäng chùæc àïí tiïëptuåc quyä naây mùåc duâ cêìn phaãi àiïìu chónh caácthöng söë cuãa quyä vò mûác höî trúå àûúåc thiïët kïëdûåa trïn caác àiïìu kiïån cuãa thõ trûúâng lao àöångvaâ caác cú höåi kinh doanh cuãa caách àêy vaâi nùm.

Möåt phûúng aán khaác laâ têåp trung höî trúå úã caáctónh nïëu hoå hoùåc phaãi chõu thiïåt thoâi do caác cuásöëc hoùåc tuåt hêåu trong khi caác khu vûåc khaáctrong nûúác thõnh vûúång. Viïåc chuyïín khoaãnngên saách theo muåc tiïu khu vûåc àõa lyá (àöëi

ngûúåc vúái trúå giaá cuå thïí cho doanh nghiïåp)phuâ húåp vúái caác qui tùæc cuãa WTO. Ngoaâi ra,do möåt söë cêy tröìng têåp trung theo àõa lyá, coáthïí möåt söë vuâng seä bõ taác àöång xêëu nhiïìu húnso vúái caác khu vûåc khaác. Viïåt Nam àaä coá sùénmöåt cú chïë hûäu hiïåu àïí chuyïín khoaãn ngênsaách tûâ caác tónh giaâu hún sang caác tónh ngheâohún. Qui mö chuyïín khoaãn ngên saách cho möîitónh thay àöíi theo nùm. Möåt söë khoaãn trongchuyïín khoaãn ngên saách, chùèng haån nhû caácàêìu tû vaâo cú súã haå têìng qui mö lúán, khoá coáthïí àiïìu chónh ngay lêåp tûác. Song mûác trúå cêëpbònh quên àûúåc xaác àõnh haâng nùm trong quitrònh ngên saách. Coá möåt söë àõnh mûác phên böíngên saách hûúáng dêîn thûåc hiïån caác khoaãn trúåcêëp naây, trong àoá coá caác mûác ngheâo. Vúái daångtrúå cêëp naây àaãm baão seä coá thïí trúå giuáp thïmàûúåc cho caác tónh phaãi àöëi mùåt vúái tònh traångngheâo gia tùng sau khi gia nhêåp WTO. Tuynhiïn, coá nhûäng trûúâng húåp trúå giuáp khöngthïí chúâ àúåi caã quy trònh ngên saách. Àïí sùénsaâng ûáng phoá nhûäng trûúâng húåp naây, coá thïídaânh ra möåt quyä dûå phoâng trong ngên saáchvúái tinh thêìn caác nguöìn lûåc dûå phoâng naâyàûúåc phên böí trong trûúâng húåp khêín cêëp chocaác tónh bõ baäo luä.

Viïåc thûåc hiïån caác cam kïët àûa ra àïí gia nhêåpWTO cuäng laâ baâi kiïím tra vïì nùng lûåc töí chûáccuãa chñnh phuã. Trong hai nùm qua, Viïåt Namàaä coá nhûäng nöî lûåc àaáng khñch lïå trong viïåcxêy dûång laåi hoùåc böí sung möåt loaåt vùn baãnluêåt phaáp quan troång àïí àaãm baão àöå tûúngthñch vúái caác cam kïët quöëc tïë. Song cêìn phaãi coánhiïìu bûúác ài nûäa àïí thûåc hiïån coá hiïåu quaã caácluêåt múái. Trong kïë hoaåch haânh àöång dûå kiïën àïíthûåc hiïån caác cam kïët WTO àaä coá 100 nhiïåmvuå. Cêìn phaãi xaác àõnh thûá tûå ûu tiïn cuãa caácnhiïåm vuå naây, kiïím tra àöå nhêët quaán bïn trongcaác nhiïåm vuå naây vaâ àaãm baão àaåt hiïåu quaã chiphñ. Viïåc aáp duång caác luêåt vaâ qui àõnh múái naâythûúâng àoâi hoãi phaãi coá sûå nöî lûåc phöëi húåp tûânhiïìu böå ngaânh. Vaâ vúái thûåc tïë trao quyïìnngaây möåt tùng thò cêìn phaãi coá sûå phöëi húåp sêusùæc hún vúái caác chñnh quyïìn àõa phûúng. Nïëukhöng coá sûå húåp taác nhû vêåy thò khöng chó tuåtlaåi sau caác cam kïët quöëc tïë maâ Viïåt Nam coânkhöng thïí têån duång àûúåc nhûäng lúåi ñch tiïìmnùng khi höåi nhêåp nhiïìu hún vúái quöëc tïë. Vaânhû vêåy coá nghôa laâ cêìn phaãi coá möåt thïí chïë vúái

nhiïåm vuå, nùng lûåc vaâ quyïìn haån àaãm baão sûåphöëi húåp thûåc sûå diïîn ra trïn thûåc tïë.

Chñnh phuã àaä nhêån biïët àûúåc mûác àöå thaáchthûác vaâ àang xêy dûång möåt chûúng trònhtoaân diïån nhùçm duy trò sûå phaát triïín kinh tïënhanh choáng sau khi gia nhêåp WTO. Dûå kiïëntrong chûúng trònh naây seä coá möåt kïë hoaåchthûåc hiïån caác haânh àöång chñnh thûác theo yïucêìu gia nhêåp WTO vaâ caác hiïåp àõnh quöëc tïëkhaác. Chûúng trònh naây cuäng taåo cú súã àïíphên cöng traách nhiïåm cho caác cú quan khaác

nhau, thúâi gian biïíu thûåc hiïån cuäng nhû caácyïu cêìu vïì nguöìn lûåc coá liïn quan. Chûúngtrònh naây cuäng seä xaác àõnh caác lônh vûåc cêìnphên tñch chñnh saách hoùåc cêìn nghiïn cûáu àïícoá thöng tin ra quyïët àõnh, vaâ nhûäng lônh vûåccêìn tùng cûúâng nùng lûåc. Trong böëi caãnh naây,cêìn coá nùng lûåc phên tñch vaâ phaáp luêåt maånhhún nhiïìu àïí xûã lyá caác tranh chêëp thûúngmaåi. Trong giai àoaån sùæp túái, möåt vêën àïì cêìnûu tiïn laâ xaác àõnh caác biïån phaáp giuáp choViïåt Nam thoaát khoãi võ thïë nïìn kinh tïë phi thõtrûúâng caâng súám caâng töët.


63

65

Sau sûå khúãi àêìu chêåm chaåp, cöng cuöåc caãicaách caác Doanh nghiïåp nhaâ nûúác (DNNN)hiïån àang ài àïën giai àoaån tùng töëc. Trong vaâinùm qua ngaây caâng nhiïìu doanh nghiïåp àûúåccöí phêìn hoaá. Qui mö trung bònh vaâ tyã lïå vöënbaán ra bïn ngoaâi cuäng tùng. Nhiïìu dêîn chûángcho thêëy quaá trònh naây àaä laâm tùng hiïåu quaãcuãa doanh nghiïåp bùçng caách cho pheáp ngûúâiquaãn lyá àöåc lêåp hún vúái caác böå, cú quan chuãquaãn vaâ chñnh quyïìn cêëp tónh. Tuy nhiïn, quaátrònh chuyïín àöíi súã hûäu chuã yïëu chó taác àöångàïën caác DNNN qui mö nhoã vaâ khöng giaãiquyïët àûúåc têët caã moåi vêën àïì vïì quaãn trõ cöngty maâ caác doanh nghiïåp coá vöën nhaâ nûúác àangphaãi àöëi mùåt. Theo phûúng phaáp tiïëp cêån múái,seä giaãm söë lônh vûåc hoaåt àöång coá 100 phêìntrùm súã hûäu nhaâ nûúác, cöí phêìn hoaá caácDNNN lúán, vaâ baán cöí phêìn cuãa caác doanhnghiïåp naây thöng qua àêëu giaá cöng khai. Möåtyïëu töë quan troång nûäa laâ viïåc thûåc hiïån quyïìnsúã hûäu cuãa nhaâ nûúác àûúåc chuyïín tûâ caác böå,cú quan chuã quaãn vaâ chñnh quyïìn cêëp tónhsang Töíng Cöng ty Àêìu tû vaâ Kinh doanh VöënNhaâ nûúác (SCIC) múái thaânh lêåp gêìn àêy.Nhûäng chuyïín àöíi nhû vêåy coá thïí laâm giaãmàöång cú phên böí nguöìn lûåc hoùåc àiïìu tiïët thõtrûúâng gêy taác àöång xêëu àïën sên chúi bònhàùèng. Tuy nhiïn, àiïìu haânh SCIC coá laäi laâ möåtthaách thûác. Muöën àaåt àûúåc àiïìu naây, cêìn coánhiïìu thöng tin minh baåch vaâ àaáng tin cêåyhún vïì tònh hònh hoaåt àöång cuãa caác doanhnghiïåp nùçm trong danh muåc quaãn lyá cuãaSCIC. Trïn thûåc tïë, caác doanh nghiïåp lúán cêìnàûúåc niïm yïët trïn thõ trûúâng chûáng khoaán vaâcaác doanh nghiïåp nhoã seä àa daång hoaá súã hûäuhoaân toaân hoùåc seä àûúåc giaãi thïí àïí àaãm baãodanh muåc naây nùçm trong têìm quaãn lyá. Möåttrong nhûäng ruãi ro lúán nhêët trong giai àoaåntúái laâ khaã nùng kïët húåp caác lúåi ñch vïì thûúng

maåi vúái lúåi ñch vïì taâi chñnh vaâo trong phaåm viquaãn lyá cuãa SCIC hoùåc caác têåp àoaân kinh tïëlúán seä àûúåc thaânh lêåp trûåc thuöåc Thuã tûúángChñnh phuã. Nïëu nhû vêåy seä dêîn àïën khaã nùngxaãy ra cho vay dûåa trïn quan hïå vaâ möåt lêìnnûäa laåi núái loãng haån chïë ngên saách àöëi vúái caácdoanh nghiïåp coá vöën nhaâ nûúác.

Thaách thûác àöëi vúái phaát triïín

Viïåt Nam àaä trúã thaânh möåt nïìn kinh tïë coánhiïìu bïn tham gia möåt caách hiïåu quaã. Tûâ chöîhoaân toaân do DNNN chi phöëi luác bùæt àêìu tiïënhaânh àöíi múái, saãn xuêët haâng hoaá vaâ dõch vuångaây caâng chuyïín dêìn sang tay cuãa caác doanhnghiïåp vúái caác cú cêëu súã hûäu vaâ quaãn trõ àadaång. Caác DNNN vêîn àoáng vai troâ quan troångtrong khöëi caác doanh nghiïåp lúán vaâ vûâa, songtrong böå phêån naây söë cöng ty coá vöën àêìu tûtrûåc tiïëp cuãa nûúác ngoaâi ngaây caâng gia tùng.Mùåt khaác, coá rêët nhiïìu doanh nghiïåp höå giaàònh vaâ cöng ty tû nhên nhoã trong nûúác laânhûäng nguöìn taåo nhiïìu viïåc laâm nhêët. Viïåcchñnh thûác hoaá dêìn caác doanh nghiïåp höå giaàònh vaâ sûå phaát triïín nhanh choáng cuãa caác cöngty tû nhên trong nûúác àang bùæt àêìu lêëp dêìn“khoaãng giûäa coân thiïëu” trong phên böë doanhnghiïåp úã Viïåt Nam.

Tyã lïå caác DNNN trong caác lônh vûåc saãn xuêët,xuêët khêíu ngoaâi dêìu lûãa vaâ tñn duång ngên haângàaä giaãm dêìn trong chu kyâ nùm nùm vûâa qua(Hònh 6.1). Mûác giaãm naây khöng thïí hiïån roätrong töíng giaá trõ gia tùng, song úã mûác àöå naâoàoá giaãm laâ do taác àöång cuãa tyã lïå cú cêëu: DNNNchiïëm tyã lïå ngaây caâng giaãm trong caác lônh vûåcsaãn xuêët vaâ dõch vuå trong khi saãn xuêët vaâ dõchvuå laåi chiïëm tyã lïå ngaây caâng tùng trong töínghoaåt àöång kinh tïë.

6. CAÃI CAÁCH KHU VÛÅC NHAÂ NÛÚÁC

Thïë nhûng Viïåt Nam vêîn coá söë DNNN nhiïìumöåt caách khaác thûúâng so vúái caác nûúác khaác.Töíng söë doanh nghiïåp àaä giaãm tûâ khoaãng 5.600doanh nghiïåp vaâo nùm 2001 xuöëng coân khoaãng2.100 doanh nghiïåp vaâo thúâi àiïím hiïån taåi. Quaátrònh giaãm búát söë DNNN àûúåc thûåc hiïån theocaác kïë hoaåch töíng thïí cuãa tûâng böå chuã quaãnhoùåc tónh thaânh do Thuã tûúáng Chñnh phuã phïduyïåt. Tûâ bûúác ban àêìu chêåm chaåp, quaá trònhchuyïín àöíi àaä tùng töëc trong nùm 2003. SöëDNNN giaãm chuã yïëu bùçng caách cöí phêìn hoaá,trong àoá DNNN sau khi baán cöí phêìn àûúåcchuyïín àöíi thaânh cöng ty cöí phêìn hoaåt àöångtheo Luêåt Doanh nghiïåp chûá khöng phaãi laâLuêåt DNNN. Caác hònh thûác chuyïín àöíi DNNNkhaác laâ saát nhêåp, chuyïín àöíi thaânh cöng tytraách nhiïåm hûäu haån, baán hoùåc giaãi thïí.

Ban àêìu, troång têm cöí phêìn hoaá laâ caác DNNNnhoã, song trong nùm 2004 danh muåc caác ngaânhtiïëp tuåc giûä 100 phêìn trùm súã hûäu nhaâ nûúác àaägiaãm àaáng kïí. Kïí tûâ àoá, qui mö trung bònh cuãacaác DNNN àûúåc chuyïín àöíi àaä tùng lïn. Baãnthên quaá trònh cöí phêìn hoaá cuäng àaä coá nhiïìucaãi tiïën lúán nhû cöng taác thêím àõnh do caácchuyïn gia àaánh giaá bïn ngoaâi thûåc hiïån, cöíphêìn àûúåc baán theo giaá thõ trûúâng, thöng quacaác cuöåc àêëu giaá taåi caác trung têm giao dõchchûáng khoaán. Tyã lïå phêìn trùm vöën baán ra bïn

ngoaâi doanh nghiïåp (kïí caã ngûúâi nûúác ngoaâi)cuäng tùng. Theo caác söë liïåu vïì àa daång hoaá súãhûäu, nhaâ nûúác nùæm giûä khoaãng 46 phêìn trùmvöën àiïìu lïå cuãa caác doanh nghiïåp àaä cöí phêìnhoaá; ngûúâi lao àöång kiïím soaát 30 phêìn trùm vaâcöí àöng bïn ngoaâi 24 phêìn trùm. Caác giao dõchcöí phiïëu söi àöång trïn thõ trûúâng cöí phiïëukhöng chñnh thûác cho thêëy phêìn vöën do cöíàöng bïn ngoaâi kiïím soaát àang tùng lïn.

Sûå caånh tranh tùng lïn trïn caác thõ trûúâng saãnphêím vaâ thùæt chùåt dêìn haån chïë ngên saách laâ haicú chïë chñnh laâm tùng hiïåu quaã cuãa caác DNNNvaâ taåo sên chúi bònh àùèng. Tûå do hoaá thûúngmaåi vúái nûúác ngoaâi vaâ giaãm caác haâng raâo nhêåpkhêíu, nhêët laâ trong ASEAN, àaä dêìn àêíy caácDNNN phaãi àöëi mùåt vúái baâi kiïím tra trïn thõtrûúâng. Hiïåp àõnh Thûúng maåi Song phûúngViïåt Myä, vaâ thêåm chñ hún thïë nûäa laâ viïåc gianhêåp WTO, tiïëp tuåc laâm suy yïëu quyïìn lûåc àöåcquyïìn cuãa caác DNNN, nhêët laâ trong lônh vûåcdõch vuå.

Quaá trònh thùæt chùåt haån chïë ngên saách àöëi vúáicaác DNNN diïîn ra chêåm hún. Viïåc caác ngênhaâng thûúng maåi quöëc doanh cho vay theochó àaåo àaä àûúåc chñnh thûác cùæt giaãm mùåc duâvêîn coân tiïëp tuåc úã cêëp tónh. Quyä Höî trúå Phaáttriïín (DAF) àêìu tiïn àûúåc taái cú cêëu àïí haån


66

Nguöìn: Dûåa trïn dûä liïåu tûâ TCTK vaâ Ban Chó àaåo vïì Àöíi múái vaâ Phaát triïín DNNN.

Hònh 6.1: “Qui mö” cuãa khu vûåc DNNN úã Viïåt Nam

chïë söë ngaânh àûúåc Quyä höî trúå; sau àoá chuyïínàöíi thaânh möåt ngên haâng phaát triïín (Ngênhaâng Phaát triïín Viïåt Nam-NHPTVN) phuâhúåp vúái caác qui tùæc cuãa WTO vúái nhiïåm vuå höîtrúå möåt danh muåc caác hoaåt àöång kinh tïë cuåthïí bêët kïí hònh thûác súã hûäu doanh nghiïåp.Têët caã caác trúå cêëp chñnh thûác tûâ ngên saáchkhöng coân nûäa mùåc duâ vêîn coân caác khoaãn chingên saách giöëng nhû trúå cêëp dûúái hònh thûácbuâ löî, tñn duång höî trúå xuêët khêíu, vaâ tùng vöënàiïìu lïå. Sûå chuyïín àöíi cuãa caác ngên haângthûúng maåi quöëc doanh thaânh caác àõnh chïëàõnh hûúáng thûúng maåi nhû àaä dûå baáo tronglöå trònh caãi caách ngên haâng seä xoaá boã hùèn viïåccho vay chñnh saách. Vaâ viïåc gia nhêåp WTOhaån chïë qui mö trúå cêëp. Trong nhûäng nùm túái,viïåc thùæt chùåt haån chïë ngên saách seä cùn baãnphuå thuöåc vaâo caách phên böí vöën nhaâ nûúáccho caác DNNN.

Viïåc àa daång hoaá hònh thûác súã hûäu cuäng goápphêìn laâm tùng hiïåu quaã úã cêëp doanh nghiïåp.Trong nùm 2005 àaä tiïën haânh möåt cuöåc àiïìutra taåi 550 DNNN àaä cöí phêìn hoaá sau khi àaäcoá möåt cuöåc àiïìu tra tûúng tûå nhû vêåy trûúácàoá hai nùm. Gêìn 90 phêìn trùm doanh nghiïåptham gia àiïìu tra cho rùçng tònh hònh taâi chñnhcuãa mònh àaä àûúåc caãi thiïån. Doanh thu trungbònh tùng 13 phêìn trùm vaâ lúåi nhuêån trûúácthuïë tùng 9 phêìn trùm, nhû vêåy laâ tùng húnnhiïìu so vúái caác DNNN khöng cöí phêìn hoaá.Mûác vöën àêìu tû vaâ lûúng cuäng tùng. Hêìu hïëtcaác DNNN àaä cöí phêìn hoaá vêîn do nhûäng caánböå cuä trûúác àêy quaãn lyá nhûng coá quyïìn tûåchuã hún àöëi vúái caác böå, cú quan chuã quaãn vaâchñnh quyïìn cêëp tónh. Kïët quaã àiïìu tra cuängcho thêëy hiïåu quaã hoaåt àöång caãi thiïån nhanhhún khi tyã lïå vöën nhaâ nûúác giaãm nhiïìu hún.Khaã nùng cuãa caác DNNN àaä cöí phêìn hoáa àïígiaãm biïn chïë thûâa thong qua viïåc sûã duångmaång lûúái an sinh xaä höåi cuäng laâ möåt nhên töëàïí lñ giaãi cho kïët quaã hoaåt àöång töët hún.Nhûäng phaát hiïån trong cuöåc àiïìu tra naây cuängthöëng nhêët vúái nhûäng phaát hiïån vïì tùng töíngnùng suêët nhên töë saãn xuêët thu àûúåc tûâ cuöåctöíng àiïìu tra doanh nghiïåp. Vïì àiïím naây,mûác tùng nùng suêët caác DNNN àaä cöí phêìnhoaá khöng khaác lùæm so vúái caác doanh nghiïåptû nhên trong khi cao hún nhiïìu so vúái caácDNNN khöng cöí phêìn hoaá.

Tuy nhiïn, vêîn coân coá nhûäng khiïëm khuyïëttrong phûúng phaáp cöí phêìn hoaá cuãa chñnhphuã. Mùåc duâ danh muåc caác ngaânh coá 100 phêìntrùm súã hûäu nhaâ nûúác àaä giaãm búát, song quaátrònh àa daång hoaá súã hûäu cuäng vêîn chó liïnquan àïën caác DNNN qui mö nhoã. Chó coá 23phêìn trùm cöng ty coá vöën àiïìu lïå trïn 10 tyãàöìng hoaân têët quaá trònh naây. Vaâ söë cöí phêìn baánra hiïån nay chó chiïëm 14 phêìn trùm töíng vöëncuãa caác DNNN. Caác cú chïë àa daång hoaá súã hûäu,trong àoá coá àêëu giaá cöng khai, àïën nay àaäminh baåch hún nhiïìu. Song caác DNNN vêîntiïëp tuåc phaãi àöëi mùåt vúái nhiïìu khoá khùn liïnquan àïën viïåc àõnh giaá taâi saãn. Möåt trongnhûäng vêën àïì khuác mùæc nhêët laâ caách thêím àõnhquyïìn sûã duång àêët vaâ caác taâi saãn vö hònh. Möåtsöë DNNN coân phaãi àöëi mùåt vúái tònh traång núåquaá nhiïìu, gêy khoá khùn cho quaá trònh chuyïínàöíi. Cöng ty Mua baán Núå vaâ Taâi saãn Töìn àoång(DATC) àaä bùæt àêìu giaãi quyïët vêën àïì naây songhiïån vêîn coân quaá súám chûa thïí àaánh giaá hiïåuquaã cuãa àõnh chïë naây. Thaânh cöng vïì cùn baãnseä phuå thuöåc vaâo khaã nùng DATC hoaán núå lêëyquyïìn sûã duång àêët coá giaá trõ (vaâ noái chungchûa phaát huy hïët hiïåu quaã).

Mùåc duâ cöí phêìn hoaá laâm tùng tñnh tûå chuã cuãaquaãn lyá doanh nghiïåp trong quyïët àõnh kinhdoanh song cuäng khöng loaåi boã àûúåc hïëtnhûäng biïån phaáp khuyïën khñch bõ meáo moá úãcaác böå chuã quaãn vaâ chñnh quyïìn àõa phûúng.Chñnh quyïìn àõa phûúng coá thïí muöën khuyïënkhñch caác chi nhaánh ngên haâng thûúng maåiquöëc doanh taåi àõa phûúng mònh cho caác doanhnghiïåp maâ hoå súã hûäu möåt phêìn vay, coân caác böåchuã quaãn laåi muöën thiïët kïë caác qui àõnh cuãangaânh sao cho coá lúåi cho caác doanh nghiïåp coávöën nhaâ nûúác. Viïåc phên böí tñn duång khönghúåp lyá úã àõa phûúng vaâ àiïìu tiïët thõ trûúângkhöng hiïåu quaã úã cêëp ngaânh coá thïí taác àöångxêëu àïën nïìn kinh tïë nhiïìu hún laâ quaãn lyá vi möcuãa caác doanh nghiïåp. Cêìn taách viïåc thûåc hiïånquyïìn súã hûäu nhaâ nûúác ra khoãi caác böå chuã quaãnvaâ chñnh quyïìn àõa phûúng àïí giaãi quyïët mêuthuêîn vïì lúåi ñch coá thïí xaãy ra naây.

Viïåc chuyïín àöíi caác DNNN cuäng coá taác àöångvïì mùåt lao àöång. Trong giai àoaån kïë hoaåch hoaátêåp trung, caác DNNN khöng chó coá chûác nùngkinh tïë maâ coân coá caã chûác nùng xaä höåi. Cuå thïí,

CAÃI CAÁCH KHU VÛÅC NHAÂ NÛÚÁC

67

caác DNNN laâ cú chïë taåo viïåc laâm trong àoá coáviïåc laâm daânh cho gia àònh ngûúâi coá cöng trongàêëu tranh vò àöåc lêåp tûå do vaâ cho nhûäng ngûúâiàaä phaãi chõu nhiïìu thiïåt thoâi trong chiïën tranh.Vò vêåy, nhiïìu DNNN vêîn coân tònh traång thûâabiïn chïë so vúái khöëi lûúång cöng viïåc cuãa möåtdoanh nghiïåp tûúng tûå nhûng hoaåt àöång theoàõnh hûúáng lúåi nhuêån.

Möåt maång lûúái an sinh xaä höåi àaä àûúåc thaânhlêåp nùm 2002 vaâ àaä thaânh cöng trong viïåc höîtrúå cho lao àöång döi dû úã caác DNNN vaâ noáichung coá sûå haâi loâng vïì kïët quaã hoaåt àöång cuãamaång lûúái naây. Möåt söë doanh nghiïåp àaä chorùçng nguöìn vöën sùén coá laâ möåt nhên töë then chöëttaåo àiïìu kiïån cho cöí phêìn hoáa.Tuy nhiïn, thiïëtkïë cuãa maång lûúái naây dûåa trïn caác thöng söë vïìchïë àöå lûúng coá tûâ cuöëi nhûäng nùm 1990 nïnmûác àöå höî trúå coá thïí khöng phuâ húåp lùæm vúáicaác àiïìu kiïån thõ trûúâng lao àöång hiïån nay.Ngoaâi ra, maång lûúái an sinh naây cuäng àûúåc múãröång àïí giaãi quyïët söë lao àöång döi dû taåi caácnöng lêm trûúâng quöëc doanh. Thïë nhûng cúhöåi viïåc laâm vaâ kinh doanh úã caác khu vûåc nöngthön (vaâ àöi khi laâ vuâng sêu vuâng xa) àõa baâncuãa caác nöng lêm trûúâng naây laåi ñt hún nhiïìu.Àïí tiïëp tuåc quaá trònh taái cú cêëu khu vûåc nhaânûúác möåt caách xuön xeã coá leä cêìn phaãi àiïìuchónh cú cêëu hiïån coá àïí höî trúå cho nhûäng ngûúâibõ thua thiïåt.

Mùåc duâ àa söë caác DNNN úã Viïåt Nam laâm ùn coálaäi, song tyã lïå laäi trïn vöën àoáng goáp thûúâng úãmûác khiïm töën. Àêy laâ möåt àiïìu àaáng ngaåcnhiïn trong möåt nïìn kinh tïë tùng trûúãngnhanh. Chùèng haån kïët quaã kiïím toaán gêìn àêy úã44 DNNN lúán úã thaânh phöë Höì Chñ Minh chothêëy biïn àöå lúåi nhuêån chó úã mûác 6,7 phêìntrùm. Khöng thïí loaåi trûâ khaã nùng caác giaám àöëcúã caác DNNN baáo caáo thêëp ài mûác lúåi nhuêån cuãacöng ty mònh. Qua nhûäng bùçng chûáng khöngchñnh thûác cho thêëy caác giaám àöëc lûåa choånphên caác húåp àöìng beáo búã nhêët cho caác cöng tycuãa hoå hay gia àònh hoå vaâ àïí laåi caác húåp àöìngñt laäi hún cho caác DNNN. Àiïìu naây cho thêëycêìn phaãi tùng cûúâng quaãn trõ doanh nghiïåptrong têët caã caác cöng ty coá vöën cuãa nhaâ nûúác.Caác DNNN àaä cöí phêìn hoaá hiïån nay àaä hoaåtàöång nhû caác cöng ty cöí phêìn. Theo qui àõnhcuãa Luêåt Doanh nghiïåp ban haânh trong 2006,

têët caã caác DNNN coân laåi seä chuyïín sang hoaåtàöång theo qui àõnh cuãa luêåt naây trong nùm2008, nhû vêåy seä coá taác duång taåo ra möåt têåp húåpcaác mö hònh quaãn trõ doanh nghiïåp chung aápduång cho têët caã caác daång doanh nghiïåp. Liïåunhaâ nûúác coá thïí thûåc hiïån möåt caách hiïåu quaãquyïìn cöí àöng cuãa mònh trong caác DNNN àaächuyïín àöíi hay khöng, àêy laâ möåt àiïìu vêîn coânphaãi chúâ.

Chiïën lûúåc cuãa chñnh phuã

Taái cú cêëu doanh nghiïåp vêîn tiïëp tuåc laâ möåtvêën àïì ûu tiïn trong thúâi gian nùm nùm túái,song seä coá sûå tham gia cuãa caác DNNN ngaâycaâng lúán vaâ caác doanh nghiïåp naây seä coá tyã lïåvöën àûúåc àa daång hoaá súã hûäu nhiïìu hún. TheoKïë hoaåch Phaát triïín Kinh tïë Xaä höåi, seä [d]êìnàêíy nhanh viïåc sùæp xïëp vaâ àöíi múái DNNN möåtcaách vûäng chùæc theo hûúáng hònh thaânh loaåihònh DNNN coá nhiïìu chuã súã hûäu àïí nêng caohiïåu quaã vaâ sûác caånh tranh” vaâ [m]úã röång diïåncöí phêìn hoaá caác DNNN”. Tuy nhiïn khöngphaãi têët caã moåi DNNN àïìu seä àa daång hoaáhònh thûác súã hûäu. “Nhaâ nûúác giûä cöí phêìn chiphöëi àöëi vúái caác töíng cöng ty, cöng ty cöí phêìnhoaåt àöång trong nhûäng ngaânh, nhûäng lônh vûåcbaão àaãm àiïìu tiïët vô mö vaâ nhûäng cên àöëi lúáncuãa nïìn kinh tïë; chó giûä 100 phêìn trùm vöën úãcaác doanh nghiïåp hoaåt àöång baão àaãm an ninh,quöëc phoâng vaâ saãn xuêët, cung ûáng dõch vuåcöng ñch thiïët yïëu maâ khöng cöí phêìn hoaáàûúåc” (trang 136).

Vïì mùåt cú chïë thûåc hiïån, Kïë hoaåch Phaát triïínKinh tïë Xaä höåi giao nhiïåm vuå “[t]hûåc hiïån cúchïë àêëu giaá trong viïåc cöí phêìn hoaá DNNN,àêíy nhanh tiïën àöå cöí phêìn hoaá theo nguyïntùæc thõ trûúâng, gùæn viïåc cöí phêìn hoaá DNNNvúái niïm yïët trïn thõ trûúâng chûáng khoaán”.“Têåp trung cöí phêìn hoaá nhûäng doanh nghiïåphoaåt àöång kinh doanh quy mö lúán, cöí phêìnhoaá toaân töíng cöng ty vaâ thu huát thïm vöënthöng qua àõnh giaá trïn thõ trûúâng chûángkhoaán”. Kïë hoaåch Phaát triïín Kinh tïë Xaä höåicuäng yïu cêìu “kiïn quyïët xûã lyá nhûäng DNNNkinh doanh thua löî theo caác hònh thûác thñchhúåp” (trang 136) vaâ “kiïn quyïët thu höìi caácdiïån tñch mùåt àêët, mùåt nûúác àïí khöng hoùåc sûãduång khöng hiïåu quaã àaä giao cho caác cú quan,


68

töí chûác, DNNN trûúác àêy àïí cho caác nhaâ àêìutû khaác thuï” (trang 133).

Mö hònh cöng ty meå seä àûúåc aáp duång cho“nhûäng töíng cöng ty lúán chûa cöí phêìn hoaá toaântöíng cöng ty”. Trong trûúâng húåp naây, seä aápduång phûúng phaáp “cöí phêìn hoaá hêìu hïët caácdoanh nghiïåp thaânh viïn vaâ chuyïín caác doanhnghiïåp thaânh viïn coân laåi sang hoaåt àöång dûúáihònh thûác cöng ty traách nhiïåm hûäu haån möåtthaânh viïn hoùåc nhiïìu thaânh viïn laâ nhaâ nûúác;àöìng thúâi, chuyïín caác töíng cöng ty naây sanghoaåt àöång theo mö hònh cöng ty meå - cöng tycon. Töí chûác laåi höåi àöìng quaãn trõ àïí thûåc sûå laâàaåi diïån chuã súã hûäu trûåc tiïëp taåi töíng cöng ty”(trang 136).

Chiïën lûúåc naây cuäng thïí hiïån roä sûå cêìn thiïëtphaãi “[t]aách baåch roä chûác nùng quaãn lyá nhaânûúác, quaãn lyá cuãa chuã súã hûäu vaâ chûác nùngquaãn trõ kinh doanh” (trang 139). Chòa khoaá àïíhoaân thaânh viïåc phên taách naây trïn thûåc tïë laâ“[t]hu heåp dêìn vaâ tiïën túái xoaá boã chûác nùng àaåidiïån chuã súã hûäu cuãa caác Böå, UBND caác tónh,thaânh phöë àöëi vúái DNNN” (trang 136). Viïåcthûåc hiïån quyïìn súã hûäu nhaâ nûúác gêìn nhû seächuyïín sang Töíng Cöng ty Àêìu tû vaâ Kinhdoanh Vöën Nhaâ nûúác múái thaânh lêåp gêìn àêy laâmöåt cöng ty meå trûåc thuöåc Böå Taâi chñnh vúáinhiïåm vuå phên böí vöën nhaâ nûúác nhùçm töëi àahoaá lúåi nhuêån.

Dûå kiïën cuäng seä coá caác têåp àoaân kinh tïë lúánmaånh baáo caáo trûåc tiïëp lïn Thuã tûúáng Chñnhphuã. Nhûäng têåp àoaân naây seä àûúåc xêy dûång“trong caác lônh vûåc: dêìu khñ, haâng khöng, bûuchñnh viïîn thöng, àiïån lûåc, … vúái tiïìm lûåc vïìtaâi chñnh, cöng nghïå àïí tham gia thõ trûúâng khuvûåc vaâ thïë giúái” (trang 136).

Caác caãi caách chñnh saách

Quaá trònh àa daång hoaá hònh thûác súã hûäu vöënnhaâ nûúác seä coân tiïëp tuåc trong àoá seä coá àïën1.500 DNNN seä cöí phêìn hoaá trong nùm nùmtúái. Dûå kiïën caác doanh nghiïåp trong 28 lônh vûåchoaåt àöång seä tiïëp tuåc giûä 100 phêìn trùm súã hûäunhaâ nûúác, caác doanh nghiïåp coân laåi seä phaãi àadaång hoaá hònh thûác súã hûäu. Nhû vêåy trïn thûåctïë coá nghôa laâ gêìn 80 töíng cöng ty vaâ doanh

nghiïåp lúán trong àoá coá Vinatex seä Vinashin seäniïm yïët trïn thõ trûúâng chûáng khoaán. Nïëu kïëhoaåch naây àûúåc thûåc hiïån, àïën nùm 2010 ViïåtNam seä coá 554 cöng ty do nhaâ nûúác àêìu tû 100phêìn trùm vöën trong àoá coá 26 töíng cöng ty vaâtêåp àoaân kinh tïë lúán, 178 doanh nghiïåp hoaåtàöång trong caác lônh vûåc quöëc phoâng, an ninhvaâ saãn xuêët hoùåc cung cêëp caác saãn phêím vaâdõch vuå thiïët yïëu, 200 nöng lêm trûúâng vaâ 150doanh nghiïåp laâ thaânh viïn cuãa caác töíng cöngty vaâ têåp àoaân kinh tïë.

Möåt söë qui àõnh quan troång seä phaãi sûãa àöíi àïíhûúáng dêîn cho quaá trònh naây. Quyïët àõnh 155sûãa àöíi seä tiïëp tuåc haån chïë danh muåc caác lônhvûåc hoaåt àöång vêîn giûä 100 phêìn trùm súã hûäunhaâ nûúác. Nghõ àõnh 187 sûãa àöíi dûå kiïën seä laâmcho quaá trònh cöí phêìn hoaá àõnh hûúáng thõtrûúâng hún, nhêën maånh àêëu giaá cöí phêìn laâ cúchïë chñnh cho viïåc àa daång hoaá súã hûäu vöën. Caãicaách caác nöng lêm trûúâng quöëc doanh seä laâ möåttrong nhûäng thaách thûác lúán nhêët trong quaátrònh naây. Viïåc àõnh giaá quyïìn sûã duång àêët cuãacaác nöng lêm trûúâng naây diïîn ra rêët chêåm. Viïåcchuyïín àöíi diïån tñch àêët sûã duång khöng hiïåuquaã cho caác cú quan hûäu traách taåi àõa phûúngtaái phên böí cho caác höå gia àònh, caác cöång àöìngdên töåc thiïíu söë vaâ caác doanh nghiïåp tû nhêncuäng bõ chêåm.

Nhûäng thaách thûác lúán nhêët trong thúâi gian túáiliïn quan àïën viïåc thûåc hiïån quyïìn súã hûäudoanh nghiïåp thay mùåt cho chñnh phuã. Theochiïën lûúåc hiïån nay seä chuyïín phêìn vöën cuãanhaâ nûúác tûâ caác böå chuã quaãn, caác tónh, thaânhphöë sang SCIC. Song dûúâng nhû phêìn vöën nhaânûúác trong caác Töíng Cöng ty 91 khöng roä raângnhû vêåy. Nïëu phêìn vöën naây vêîn tiïëp tuåc nùçmngoaâi SCIC, seä cêìn phaãi coá caác cú chïë khaác àïícuãng cöë töí chûác vaâ tùng cûúâng sûå minh baåchtrong hoaåt àöång cuãa caác töíng cöng ty naây. Caáctêåp àoaân kinh tïë baáo caáo trûåc tiïëp lïn Thuãtûúáng Chñnh phuã cuäng seä phaãi àûúåc giaám saátvaâ àaánh giaá chùåt cheä àïí dêìn dêìn xêy dûång möåtkhung qui chïë phuâ húåp.

Vïì mùåt kyä thuêåt cêìn phaãi àiïìu haânh SCIC hiïåuquaã coá laäi. Taái phên böí vöën nhaâ nûúác sang caácdoanh nghiïåp nùng àöång nhêët trong khi ruát luihoaân toaân khoãi caác doanh nghiïåp laâm ùn keám

CAÃI CAÁCH KHU VÛÅC NHAÂ NÛÚÁC

69


70

nhêët (vaâ coá thïí giaãi thïí möåt söë doanh nghiïåpnaây) seä laâm tùng hiïåu quaã kinh tïë. Song àïí laâmnhû vêåy cêìn phaãi biïët nhûäng doanh nghiïåp naâothûåc sûå hoaåt àöång coá hiïåu quaã nhêët. Vïì àiïímnaây, coá thïí dûåa vaâo giaá cöí phiïëu trïn thõ trûúângchûáng khoaán; do vêåy möåt trong nhûäng vêën àïìcêìn ûu tiïn cuãa SCIC laâ chuêín bõ cho caác cöngty lúán niïm yïët. Tuy nhiïn àêy khöng phaãi laâphûúng aán daânh cho caác doanh nghiïåp nhoã, vòvêåy cêìn phaãi coá caác cú chïë àaánh giaá hoaåt àöångkhaác. Quyïët àõnh 271 yïu cêìu haâng nùm phaãixïëp loaåi caác DNNN thaânh ba loaåi laâ möåt tiïìn lïåhûäu ñch. Song viïåc thûåc hiïån Quyïët àõnh 271trïn thûåc tïë khöng dïî daâng vaâ hiïån nay vêînchûa chùæc chaán vïì àöå tin cêåy cuãa kïët quaã xïëploaåi. Trïn thûåc tïë, àïí àiïìu haânh SCIC hiïåu quaãcoá laäi coá thïí cêìn phaãi taách nhaâ nûúác ra khoãi möåtsöë rêët lúán caác cöng ty nhoã, khöng chiïën lûúåc àïícoá thïí quaãn lyá àûúåc danh muåc àêìu tû.

Cuäng nïn khuyïën khñch caác tiïu chuêín minhbaåch cao. Nïëu lyá tûúãng, SCIC seä khöng chó baáocaáo vïì mûác laäi töíng thïí cuãa mònh maâ coân cungcêëp caã nhûäng thöng tin vïì tònh hònh hoaåt àöångcuãa caác cöng ty trong danh muåc quaãn lyá cuãamònh. Nhû vêåy, àöëi vúái möåt söë nhûäng cöng tylúán nhêët seä coá thïí cêìn phaãi cöng böë kïët quaãkiïím toaán theo chuêín mûåc kïë toaán quöëc tïë

giöëng nhû Töíng Cöng ty Àiïån lûåc Viïåt Nam(EVN) àaä laâm hiïån nay.

Bïn caånh àoá, coá nguy cú haån chïë ngên saách bõnúái loãng àöëi vúái caác cöng ty coá súã hûäu cuãa nhaânûúác nïëu SCIC hay möåt söë têåp àoaân kinh tïë lúánkïët húåp caác lúåi ñch vïì thûúng maåi vúái lúåi ñch vïìtaâi chñnh. Haån chïë ngên saách cûáng àoâi hoãi caácbïn xin vöën vaâ caác bïn phên böí vöën khöngàûúåc coá quan hïå mêåt thiïët vúái nhau. Taách chovay chñnh saách ra khoãi cho vay thûúng maåi úãcaác ngên haâng thûúng maåi quöëc doanh, sau àoátaái cú cêëu Quyä Höî trúå Phaát triïín vaâ chuyïín àöíithaânh Ngên haâng Phaát triïín Viïåt Nam(NHPTVN), vaâ saáng kiïën caãi caách ngên haânghiïån nay têët caã àïìu nhùçm muåc àñch caác quyïëtàõnh tñn duång phaãi dûåa vaâo àaánh giaá ruãi ro chûákhöng phaãi dûåa vaâo möëi quan hïå. Xu hûúángnaây coá thïí khöng thûåc hiïån àûúåc nïëu giûäa caácngên haâng vaâ doanh nghiïåp trong SCIC haytrong nöåi böå caác têåp àoaân kinh tïë lúán phaát triïíntònh traång cho vay dûåa trïn möëi quan hïå. Möåtsöë caác khoaãn vay nhû vêåy, tuy nhoã, song cuängthûåc sûå mang laåi hiïåu quaã. Trong khi khung thïíchïë cho àaánh giaá ruãi ro tñn duång vêîn coân yïëu,viïåc kïët húåp caác lúåi ñch vïì thûúng maåi vúái lúåiñch taâi chñnh trong cuâng möåt cú chïë thò khöngàûúåc khuyïën caáo.

71

Trong nhûäng nùm gêìn àêy, Viïåt Nam coá àöå sêutaâi chñnh tùng maånh maâ khöng phaãi chõu möåtbiïën àöång gò lúán, kïí caã trong khuãng hoaãngÀöng Nam AÁ. Caác giao dõch kinh tïë àang àûúåctiïìn tïå hoáa möåt caách bïìn vûäng, song song vúáiviïåc múã röång tñn duång, tùng trûúãng nhanhchoáng vöën huy àöång qua thõ trûúâng chûángkhoaán vaâ sûå xuêët hiïån dêìn dêìn cuãa thõ trûúângtraái phiïëu vaâ sûå phaát triïín buâng nöí cuãa thõtrûúâng baão hiïím. Nhûäng tiïën böå naây caâng rûåcrúä hún khi nhòn laåi hún möåt thêåp kyã trûúác, khuvûåc taâi chñnh cuãa Viïåt Nam chó thuêìn tuáy laâ“cûãa söí” chuyïín caác nguöìn lûåc cho caác DNNN.Tuy nhiïn, vêîn coân nhûäng àiïím yïëu quantroång, àoá laâ phûúng phaáp tiïëp cêån chñnh saáchtiïìn tïå vêîn coân sú àùèng, chêët lûúång tñn duångngên haâng yïëu keám vaâ khöng coá àuã giaám saátàöëi vúái thõ trûúâng chûáng khoaán. Nhûäng àiïímyïëu naây coá thïí laâm mêët öín àõnh vïì taâi chñnhnïëu Viïåt Nam tùng trûúãng chêåm laåi ngoaâi dûåkiïën. Tuy xaác suêët xaãy ra àiïìu naây trong nhûängnùm túái laâ rêët thêëp nhûng khuãng hoaãng taâichñnh laâ möåt trong nhûäng thaãm hoåa mang tñnhhuãy hoaåi nhêët maâ möåt nïìn kinh tïë coá thïí gùåpphaãi; do vêåy, khu vûåc naây cêìn phaãi àûúåc àùåcbiïåt chuá yá àiïìu tiïët. Ngay caã khi giaã àõnh rùçngkhöng coá nhûäng bêët öín lúán, Viïåt Nam cêìn múãröång dõch vuå taâi chñnh nhiïìu hún nûäa cho dênchuáng vaâ khu vûåc kinh doanh àang ngaây caângphaát triïín. Nhêån thûác àûúåc nhûäng thaách thûácnaây, Chñnh phuã àaä àûa ra löå trònh caãi caách khuvûåc ngên haâng vaâ möåt chiïën lûúåc phaát triïín thõtrûúâng vöën. Kïët húåp vúái caác cam kïët gia nhêåpWTO, löå trònh vaâ chiïën lûúåc naây seä mang laåimöåt thõ trûúâng taâi chñnh lúán hún vaâ hiïåu quaãhún. Nhûng thaânh cöng seä àùåc biïåt phuå thuöåcvaâo khaã nùng cuãa Chñnh phuã trong viïåc chuyïínNgên haâng Nhaâ nûúác thaânh möåt ngên haâng

trung ûúng hiïån àaåi, têåp trung vaâo thûåc hiïånchñnh saách tiïìn tïå vaâ giaám saát hïå thöëng ngênhaâng. Khöng keám phêìn quan troång, caác nhaâàêìu tû chiïën lûúåc cêìn àûúåc khuyïën khñch àêìutû vaâo caác Ngên haâng thûúng maåi nhaâ nûúác(NHTMNN) àïí tùng cûúâng àõnh hûúáng thûúngmaåi vaâ caãi thiïån khaã nùng àaánh giaá ruãi ro tñnduång cuãa caác ngên haâng naây.

Nhûäng thaách thûác trong phaát triïín

Haâng loaåt nhûäng tiïën triïín cho thêëy mûác àöågia tùng cuãa trung gian taâi chñnh chñnh thûác úãViïåt Nam. Caác con söë töíng húåp cú baãn vïì tiïìntïå chiïëm phêìn ngaây caâng lúán hún trong GDP(Hònh 7.1). Niïìm tin cuãa cöng chuáng àöëi vúái hïåthöëng ngên haâng vaâ noái röång hún laâ àöìng tiïìnnöåi àõa ngaây caâng cao, thïí hiïån úã mûác àöå huyàöång tiïìn gûãi túái hún 28 phêìn trùm haâng nùm.Tñn duång ngên haâng àaä tùng vúái töëc àöå nhanhtûúng àûúng, chiïëm túái 66 phêìn trùm GDPnùm 2006 so vúái 39 phêìn trùm nùm 2000. Viïåcmúã röång tñn duång diïîn ra nhanh hún àöëi vúáinhûäng ngên haâng cöí phêìn, vaâ töíng vöën àiïìu lïåcuãa nhûäng ngên haâng naây àaä tùng gêìn gêëp balêìn trong voâng hai nùm qua. Khaã nùng tiïëp cêåntaâi chñnh gia tùng möåt caách maånh meä vúái söëlûúång taâi khoaãn tiïët kiïåm lïn àïën con söë gêìn 25triïåu. Cho àïën nay coá khoaãng 1.100 àiïím ruáttiïìn tûå àöång úã Viïåt Nam vúái 2,1 triïåu theã tñnduång vaâ theã ghi núå trong lûu thöng. Sûå phaáttriïín ngoaån muåc nhêët (vaâ húi àaáng lo ngaåi) laâsûå tùng voåt cuãa thõ trûúâng chûáng khoaán vúái chósöë VN tùng gêëp àöi trong voâng möåt nùm. Tûâkhi bùæt àêìu àûúåc thaânh lêåp vaâo àêìu thêåp kyãqua, huy àöång vöën thöng qua thõ trûúângchûáng khoaán àaä lïn túái 4 tyã USD, tûác laâ gêìn 8phêìn trùm GDP. Cuäng àaä coá hún 300 loaåi traái

7. KHU VÛÅC TAÂI CHÑNH

phiïëu chñnh phuã trong giai àoaån naây, chiïëmtúái khoaãng 5 phêìn trùm GDP, vaâ cuäng coá möåtlûúång tûúng àûúng traái phiïëu kho baåc khöngyïët danh vaâ traái phiïëu baán leã. Thõ trûúâng baãohiïím cuäng phaát triïín àaáng kïí, hiïån chiïëmkhoaãng 2 phêìn trùm GDP nùm 2005 so vúái consöë 0,4 phêìn trùm nùm 1993.

Sûå phaát triïín cuãa trung gian taâi chñnh chñnhthûác laâ kïët quaã cuãa möåt loaåt caãi caách nhùçmthñch ûáng khu vûåc ngên haâng vúái nhu cêìu cuãanïìn kinh tïë thõ trûúâng. Caãi caách khu vûåc taâichñnh àûúåc àêíy maånh nùm 2001 khi Chñnh phuãtùng cûúâng thay àöíi khuön khöí àiïìu tiïët, giaámsaát vaâ thïí chïë àöëi vúái caác ngên haâng thûúngmaåi. Tuy nhiïn, vïì lêu daâi thò chuyïín àöíi dêìndêìn vaâ thñch ûáng laâ àùåc àiïím chñnh cuãa quaátrònh naây. Trong nhûäng giai àoaån àêìu, chûúngtrònh caãi caách ngên haâng nhùçm cú cêëu laåi caácngên haâng cöí phêìn vaâ buöåc caác ngên haâng naâyphaãi tuên thuã caác tiïu chuêín quy àõnh. Àöëi vúáiNHTMNN, caãi caách bao göìm viïåc loaåi boã dêìncho vay chñnh saách, giaãi quyïët khöëi lûúång lúánnúå xêëu (NPLs) àûúåc tñch tuå, tiïën haânh kiïímtoaán theo Tiïu chuêín kïë toaán quöëc tïë (IAS)danh muåc cho vay vaâ taái cêëp vöën cho nhûängngên haâng naây.

Tuy nhiïn, caác khoaãn núå xêëu cuä chuã yïëu àûúåc

giaãi quyïët bùçng caách xoáa núå, taái cêëp vöën cho caácNHTMNN khöng phuå thuöåc vaâo viïåc hoå coá caãicaách maånh meä hay khöng, vaâ phên loaåi núå tiïëptuåc àûúåc baáo caáo theo caác tiïu chuêín kïë toaántrong nûúác ñt àaáng tin cêåy hún. Tiïën böå àaåt àûúåcnhiïìu hún trong hiïån àaåi hoáa thöng tin ngênhaâng vaâ hïå thöëng thanh toaán. Nùm 2005 chûángkiïën viïåc ban haânh cuãa möåt nghõ àõnh quantroång vïì Chöëng Rûãa tiïìn. Hûúáng dêîn àaä coá vaâthêåm chñ möåt trung têm thöng tin phoâng chöëngrûãa tiïìn àaä àûúåc thaânh lêåp. Tuy nhiïn viïåc thihaânh caác hûúáng dêîn cêìn àûúåc àêíy maånh àïí höîtrúå cho khaã nùng caác ngên haâng Viïåt Nam coáthïí àïì nghõ cêëp giêëy pheáp úã nûúác ngoaâi.

Tiïën böå cuäng àaåt àûúåc nhiïìu trong lônh vûåc chovay chñnh saách maâ àaä àûúåc chuyïín tûâ caácNHTMNN vaâo nùm 2004 sang hai àõnh chïëchuyïn biïåt laâ DAF vaâ Ngên haâng Chñnh saáchXaä höåi Viïåt Nam. Ban àêìu, cho vay chñnh saáchvêîn tiïëp tuåc múã röång nhanh choáng thöng quaDAF. Tuy nhiïn, viïåc ban haânh nhûäng quyàõnh àuáng àùæn hún àaä laâm giaãm nhanh choángviïåc cho vay chñnh saách. Sau àoá, DAF àûúåcchuyïín thaânh NHPTVN dûúái sûå giaám saát cuãaBöå TC vaâ phaãi hoaåt àöång theo nguyïn tùæc phuâhúåp vúái caác cam kïët WTO.

Tuy nhiïn, vêîn coân nhûäng àiïím yïëu quan


72

Hònh 7.1: Àöå sêu taâi chñnh phaát triïín nhanh choáng

Nguöìn: Dûåa trïn söë liïåu cuãa NHNNVN, Böå TC vaâ TCTK.

troång khaác. Nùng lûåc giaám saát cuãa NHNNVNàöëi vúái hïå thöëng ngên haâng vêîn coân haån chïëbúãi leä caác phûúng phaáp àûúåc aáp duång vêîn dûåatrïn cú chïë tuên thuã möåt caách maáy moác maâ ñtchuá troång àïën ruãi ro. Töí chûác thûåc hiïån khönghöî trúå giaám saát vò cuâng töìn taåi àöìng thúâi böën hïåthöëng giaám saát trong khi àoá cú cêëu chi nhaánhröång khùæp úã caác tónh laåi chöìng cheáo vïì chûácnùng vaâ traách nhiïåm. Quan troång hún,NHNNVN laåi vöën coá xung àöåt vïì lúåi ñch vòNHNNVN laâ cú quan àiïìu phöëi khu vûåc ngênhaâng, trong khi khu vûåc naây vêîn chuã yïëu docaác NHTMNN thuöåc súã hûäu cuãa NHNNVNthöëng trõ. NHNNVN thûåc chêët hoaåt àöång nhûmöåt cöí àöng duy nhêët cuãa caác NHTMNN maâkhöng coá caác thaânh viïn höåi àöìng àöåc lêåp, coánhûäng vêën àïì nghiïm troång trong quaãn trõcöng ty vaâ chõu sûå can thiïåp cuãa caác cú quanchñnh phuã khaác nhau. Do vêåy khöng coá gò laâàaáng ngaåc nhiïn khi cú cêëu khuyïën khñch trongcaác NHTMNN khöng gùæn liïìn vúái caác muåc àñchhoaåt àöång vaâ caác phûúng phaáp quaãn lyá ruãi rotñn duång vêîn rêët yïëu.

Xung àöåt quyïìn lúåi giûäa àiïìu phöëi vaâ súã hûäucaâng maånh hún do cú cêëu chi nhaánh hiïån taåi. ÚÃcêëp tónh, chi nhaánh NHNNVN, caác NHTMNNvaâ DNNN úã àõa phûúng àïìu baáo caáo, bùçngcaách naây hoùåc caách khaác, lïn cuâng möåt UÃy bannhên dên tónh. Sûå gêìn guäi khiïën cho viïåc chovay chñnh saách úã cêëp tónh rêët khoá haån chïë vaâ coáleä àoá laâ nguyïn nhên cuãa nhiïìu khoaãn núå xêëu.

Rêët khoá àaánh giaá tyã lïå tñn duång thûåc sûå bõ ruãiro. Cho àïën nùm 2005, caác baáo caáo dûåa trïn caáctiïu chuêín kïë toaán trong nûúác cho thêëy tyã lïå núåxêëu thêëp möåt caách bêët húåp lyá. Àaánh giaá laåcquan naây phaãn aánh tyã lïå traã núå cao cuãa ngûúâivay úã Viïåt Nam; nhûng tyã lïå traã núå cao nhû vêåymöåt phêìn laâ do giaän núå. Viïåc ban haânh Quyïëtàõnh söë 493 vaâo thaáng Tû nùm 2005 laâ möåt bûúáctiïën quan troång àïí àûa viïåc phên loaåi núå vaâ caácquy àõnh vïì dûå phoâng cuãa Viïåt Nam gêìn húnvúái caác tiïu chuêín quöëc tïë. Seä phaãi mêët möåt vaâinùm nûäa múái coá thïí chuyïín tûâ nhûäng àaánhàõnh lûúång vïì chêët lûúång khoaãn vay dûåa trïnsöë ngaây maâ khoaãn vay bõ quaá haån sang nhûängàaánh giaá àõnh tñnh tó mó hún dûåa trïn khaã nùngcoá thïí traã cuãa ngûúâi vay. Tuy nhiïn, Quyïëtàõnh 493 laâ möåt bûúác ài àuáng hûúáng. Nïëu àûúåc

aáp duång möåt caách nhêët quaán, Quyïët àõnh naâyseä taåo aáp lûåc àaáng kïí lïn caác NHTMNN àïí caãithiïån chêët lûúång cho vay cuãa hoå.

Àaánh giaá chêët lûúång tñn duång dûåa trïn IAS chothêëy söë lûúång núå xêëu lúán hún rêët nhiïìu. Tuynhiïn, viïåc àaánh giaá ruãi ro tñn duång do ngûúâibïn ngoaâi khöng phaãi luác naâo cuäng biïët hïët vïìdoanh nghiïåp Viïåt Nam cho thêëy viïåc lûúångàõnh seä rêët nhaåy caãm. Vñ duå, caác khoaãn vay choEVN coá thïí àûúåc phên loaåi laâ núå xêëu vò caáckhoaãn núå naây thûúâng xuyïn àûúåc giaän àïí gùænthúâi gian àaáo haån cuãa caác khoaãn vay vúái thúâigian cuãa tiïìn gûãi; tuy nhiïn, cho EVN vaykhöng thïí laâ möåt ruãi ro lúán. Àöëi vúái caác ngênhaâng cuå thïí, khoá coá thïí noái nhûäng thay àöíimaånh trong tyã lïå núå xêëu tûâ nùm naây sang nùmkhaác laâ do nhûäng thay àöíi thûåc sûå trong chêëtlûúång tñn duång hay laâ viïåc thay thïë nhoám kiïímtoaán naây bùçng nhoám kiïím toaán khaác.

Mùåc duâ viïåc àaánh giaá chêët lûúång tñn duång theoQuyïët àõnh söë 493 vêîn àang diïîn ra, vaâ mûác àöåsai söë coá nhiïìu khaã nùng laâ lúán trong caác kiïímtoaán IAS, hai phûúng phaáp naây cuäng khöngquaá khaác biïåt nhû bïì ngoaâi. Khöng phaãi têët caãcaác khoaãn núå xêëu àïìu ruãi ro nhû nhau nïnchuáng cêìn coá mûác àöå dûå phoâng khaác nhau.Khaác vúái tyã lïå núå xêëu trong töíng tñn duång,Quyïët àõnh 493 vaâ kiïím toaán IAS àûa ra kïëtquaã giöëng nhau hún vïì mûác àöå dûå phoâng. Nùm2004, theo kiïím toaán IAS, mûác àöå dûå phoângûúác tñnh laâ khoaãng 15 phêìn trùm töíng tñn duångcuãa nïìn kinh tïë hay laâ trïn 7 phêìn trùm GDP.Möåt ûúác tñnh ban àêìu dûåa trïn Quyïët àõnh 493àûúåc àûa ra vaâo àêìu nùm 2006; sau khi xoáa möåtsöë lûúång lúán núå xêëu, ûúác tñnh naây laâ khoaãng 8àïën 10 phêìn trùm töíng tñn duång. Con söë naây ñthún con söë maâ nhiïìu nhaâ quan saát dûå àoaánnhûng lúán gêëp àöi nhûäng ûúác tñnh dûåa trïn caáctiïu chuêín kïë toaán trong nûúác àûa ra trûúác àoá.

Giaãi quyïët núå xêëu úã Viïåt Nam khöng dïî, àùåcbiïåt khi con núå laâ möåt DNNN. Böën NHTMNNlúán nhêët àïìu àaä lêåp caác cöng ty quaãn lyá núå àïítiïën haânh caác quaá trònh thu höìi vaâ lêëy laåi vöëncuãa caác khoaãn vay khöng traã àuáng haån möåtcaách baâi baãn. Nhûng haån chïë cú baãn vïì thïí chïëàöëi vúái hoaåt àöång cuãa caác cöng ty naây laâ hoåthiïëu sûác maånh trong viïåc tõch biïn taâi saãn vaâ

KHU VÛÅC TAÂI CHÑNH

73

cûúäng chïë thanh lyá taâi saãn. DATC àûúåc thaânhlêåp dûúái sûå quaãn lyá cuãa Böå TC nùm 2003 coánhiïìu khaã nùng vûúåt qua àûúåc trúã ngaåi vïì thïíchïë naây. Tuy nhiïn, hoåat àöång cuãa DATC chóbùæt àêìu vaâo nùm 2005 nïn àaánh giaá hoaåt àöångcuãa noá coân quaá súám. Nhûäng vuå viïåc leã teã chothêëy DATC cuäng gùåp phaãi vêën àïì tûúng tûå nhûcaác cöng ty quaãn lyá taâi saãn cuãa NHTMNN khixûã lyá caác DNNN.

Viïåc phaát triïín caác thõ trûúâng vöën laâ hïët sûácquan troång àöëi vúái huy àöång taâi chñnh daâi haån,quaãn lyá ruãi ro töët hún vaâ tùng cûúâng hoaåt àöångcuãa caác doanh nghiïåp. Thõ trûúâng chûáng khoaánàûúåc hûúãng lúåi tûâ àaánh giaá ngaây caâng laåc quancuãa cöång àöìng thïë giúái vïì tiïìm nùng kinh tïë cuãaViïåt Nam. Nhûäng biïån phaáp chñnh saách cuå thïícuäng höî trúå xu hûúáng ài lïn naây. Luêåt Chûángkhoaán múái àûúåc thöng qua gêìn àêy caãi thiïåncaác yïu cêìu cöng böë thöng tin cuãa têët caã caáccöng ty súã hûäu àaåi chuáng, bêët kïí caác cöng tynaây coá niïm yïët hay khöng niïm yïët. Chêëtlûúång cuãa caác cöng ty súã hûäu àaåi chuáng cuängtùng theo thúâi gian àùåc biïåt khi caác DNNN lúánhún bùæt àêìu cöí phêìn hoáa. Viïåc buön baán cöíphiïëu cuãa caác DNNN àûúåc cöí phêìn hoáa luácàêìu rêët nùng àöång trïn thõ trûúâng phi chñnhthûác nhûng sûå nùng àöång naây hiïån àangchuyïín sang thõ trûúâng cöí phiïëu chñnh thûác khisöë lûúång caác cöng ty niïm yïët gia tùng. Àiïìu àoánoái lïn rùçng thõ trûúâng chûáng khoaán vêîn coánhûäng haån chïë quan troång, àoá laâ cú cêëu giaámsaát vaâ àiïìu phöëi chûa phaát triïín, cú súã haå têìnggiao dõch chûa àêìy àuã vaâ caác hïå thöëng thöngtin yïëu keám.

Caác böå phêån khaác cuãa thõ trûúâng taâi chñnh vêîncoân trong giai àoaån phaát triïín ban àêìu. Thõtrûúâng traái phiïëu coân thiïëu gùæn kïët. Àoá laâ do sûåchöìng cheáo cuãa caác kïnh vaâ phûúng phaáp phaáthaânh vaâ xu hûúáng “mua vaâ giûä” cuãa nhaâ àêìu tûnïn coá rêët ñt giao dõch trïn thõ trûúâng thûá cêëp.Thõ trûúâng traái phiïëu cöng ty coân rêët nhoã, àûúåctham gia chuã yïëu búãi möåt söë DNNN lúán nhêët.Thõ trûúâng baão hiïím phaát triïín àùåc biïåt nùngàöång trong lônh vûåc nhên thoå nhûng ñt nùngàöång hún trong lônh vûåc phi nhên thoå. Thõtrûúâng naây coá khuön khöí àiïìu tiïët chûa phuâhúåp vïì thuïë, gia nhêåp thõ trûúâng, àêìu tû vaâ rakhoãi thõ trûúâng. Caác cöng cuå nhû bao thanh

toaán vaâ cho thuï vêîn chûa phaát triïín mùåc caáccöng cuå naây coá tiïìm nùng phuåc vuå phaát triïínkhu vûåc kinh doanh àang phaát triïín. Thõ trûúângtaâi chñnh vïì nhaâ úã cuäng coá tiïìm nùng to lúán donhu cêìu nhaâ úã haâng nùm úã àö thõ. Àùng kyá nhaâúã chûa phuâ húåp laâ trúã ngaåi trong lônh vûåc naây.

Caác cöng cuå nhû bao thanh toaán vaâ cho thuï coáthïí àaáp ûáng nhu cêìu cuãa caác doanh nghiïåp vûâavaâ nhoã (DNVVN) song caác cöng cuå naây coânthiïëu caác quy àõnh, caác nguöìn vöën coân haån heåp,nhêån thûác cuãa cöng chuáng coân thêëp vaâ caác thuãtuåc tõch biïn taâi saãn coân mêët nhiïìu thúâi gian.Thõ trûúâng tiïìn tïå chûa phaát triïín khiïën caáccöng ty naây phaãi dûåa vaâo caác khoaãn vay ngênhaâng coá nguöìn vöën cho kinh doanh, nhûngmöåt cêu hoãi vêîn àûúåc àùåt ra laâ mûác àöå höî trúåphaát triïín cuãa caác ngên haâng àöëi vúái caác ngaânhkinh doanh naây nhû thïë naâo trong khi nhûänghoaåt àöång naây laåi rêët coá thïí caånh tranh trûåc tiïëpvúái hoaåt àöång cho vay cú baãn cuãa ngên haâng.Hy voång rùçng viïåc caånh tranh nhiïìu hún tûânûúác ngoaâi nhúâ kïët quaã tûâ nhûäng cam kïët WTOcuãa Viïåt Nam trong lônh vûåc taâi chñnh vaâ chothuï seä khiïën cho caác ngên haâng hoùåc laâ phaãitoaân têm toaân yá àöëi vúái loaåi hònh kinh doanhnaây hoùåc khöng tham gia nûäa. NHNNVN quaãnlyá ngaânh cöng nghiïåp naây vaâ gêìn àêy àaä chopheáp hoaåt àöång cho thuï vêån haânh ngoaâi hoaåtàöång cho thuï taâi chñnh vöën coá nhùçm múã röångphaåm vi hoaåt àöång cho lônh vûåc naây.

Chñnh saách cuãa Chñnh phuã

Bïn caånh KHPTKTXH, chûúng trònh caãi caáchkhu vûåc taâi chñnh àûúåc nïu roä trong nhiïìu vùnkiïån quan troång cuãa Chñnh phuã. Caác cam kïëtcaãi caách àûúåc thûåc hiïån trong böëi caãnh höåinhêåp toaân cêìu laâ möåt trong nhûäng àöång cúquan troång nhêët trong lônh vûåc naây. Nhûängkhña caånh cuå thïí cuãa tûå do hoáa coá thïí tòm thêëytrong Hiïåp àõnh Thûúng maåi Viïåt-Myä vaâ caáchiïåp àõnh tûúng tûå vúái EU vaâ Nhêåt Baãn vaâtrong caác àaâm phaán gia nhêåp WTO. Viïåc caácngên haâng nûúác ngoaâi gia nhêåp thõ trûúâng vaâàïí múã vöën cuãa caác NHTMNN nùçm trongnhûäng thoãa thuêån quan troång nhêët àûúåc thûåchiïån trong quaá trònh naây cuãa Viïåt Nam. Nhûängcam kïët naây laåi taåo àûúåc nhûäng àöång cú maånhmeä thuác àêíy caãi caách khu vûåc ngên haâng.


74

Coá möåt löå trònh hoaân chónh cho chiïën lûúåc caãicaách nhû vêåy trong Quyïët àõnh 112 àûúåc banhaânh vaâo thaáng Nùm 2006. Phiïn baãn trûúác àaäàûúåc thöng qua vaâo nùm 2003 nhûng chûa giaãiquyïët àûúåc nhûäng thaách thûác maâ khu vûåcngên haâng Viïåt Nam gùåp phaãi. Löå trònh naâynïu ra viïåc chuyïín NHNNVN thaânh möåt ngênhaâng trung ûúng hiïån àaåi coá nùng lûåc thûåchiïån chñnh saách tiïìn tïå vaâ giaám saát coá hiïåu quaãcaác àõnh chïë taâi chñnh. Löå trònh àïì cêåp àïën viïåcàûa vöën cuãa khu vûåc tû nhên vaâo caácNHTMNN àïí tùng àõnh hûúáng thûúng maåicuãa caác ngên haâng naây vaâ chuyïín viïåc thûåchiïån quyïìn súã hûäu cuãa nhaâ nûúác ra khoãiNHNNVN. Àiïìu àoá àoâi hoãi phaãi múã cûãa thõtrûúâng naây cho caác àöëi thuã canh tranh cuãa caácNHTMNN trong àoá coá caác ngên haâng nûúácngoaâi. Vaâ àiïìu àoá coá nghôa laâ phaãi hiïån àaåi hoáakhuön khöí phaáp lyá vaâ hïå thöëng thöng tin. Caácmuåc àñch cuãa löå trònh àûúåc phaãn aánh trongKHPTKTXH, cuå thïí “trong 2 nùm 2006-2007,xêy dûång vaâ hoaân thiïån khuön khöí phaáp lyáphuâ húåp vúái löå trònh cam kïët höåi nhêåp vaâ múãcûãa thõ trûúâng [vaâ] xoáa boã dêìn caác ûu àaäi àöëivúái caác ngên haâng thûúng maåi, àöìng thúâi phaãichêëm dûát sûå can thiïåp cuãa caác cú quan nhaânûúác vaâo hoaåt àöång kinh doanh cuãa caác ngênhaâng thûúng maåi” (tr. 85).

Nhiïåm vuå cuãa NHNNVN àûúåc caãi caách cuängàûúåc nïu chi tiïët trong KHPTKTXH. “Muåc tiïucuãa caác chñnh saách tiïìn tïå trong 5 nùm túái laâkiïím soaát laåm phaát vaâ àaãm baão an toaân hïåthöëng caác ngên haâng vaâ töí chûác tñn duång”. Àoálaâ vúái quan àiïím “öín àõnh kinh tïë vô mö vaâ goápphêìn tùng trûúãng kinh tïë”. Cuå thïí hún,NHNNVN seä phaãi “kiïìm chïë laåm phaát tronggiúái haån cho pheáp, thêëp hún töëc àöå tùng trûúãngkinh tïë”. Vïì quy àõnh cuãa hïå thöëng ngên haâng,muåc àñch laâ “giaãm maånh tyã lïå núå quaá haån cuãahïå thöëng ngên haâng xuöëng mûác ngang vúáitrung bònh cuãa caác nûúác trong khu vûåc. Caác tyãlïå an toaân khaác cuãa hïå thöëng ngên haâng nhû:taâi saãn ngên haâng so vúái töíng nguöìn vöën huyàöång, töíng taâi saãn ngên haâng so vúái töíng chovay tñn duång … tûúng àûúng vúái caác nûúác khaáctrong khu vûåc” (tr. 141).

Àöìng thúâi, àêìu nùm 2006, Böå TC vaâ UÃy banchûáng khoaán nhaâ nûúác (UBCKNN) àaä phï

duyïåt Quyïët àõnh 898, möåt kïë hoaåch phaát triïínchiïën lûúåc cho caác thõ trûúâng vöën àïën nùm2010. Muåc àñch chñnh cuãa kïë hoaåch naây laâ tùngmûác àöå hoaåt àöång giaám saát vaâ giao dõch trïnthõ trûúâng lïn tiïu chuêín quöëc tïë. Bïn caånhnhûäng muåc àñch khaác, Quyïët àõnh 898 cuäng àùåtra caác muåc tiïu caãi thiïån tñnh minh baåch cuãa thõtrûúâng, tùng söë lûúång chûáng khoaán trïn thõtrûúâng vaâ xêy dûång haå têìng giao dõch.

KHPTKTXH chuá troång vaâo thûåc hiïån chiïënlûúåc naây khi nïu nhu cêìu “khêín trûúng hoaânthiïån khung phaáp lyá vaâ chñnh saách cho hoaåtàöång vaâ phaát triïín thõ trûúâng chûáng khoaán, [...]múã röång hún nûäa quyïìn àûúåc tham gia goápvöën mua cöí phêìn cuãa caác nhaâ àêìu tû nûúácngoaâi” (tr.84), “hoaân chónh hïå thöëng chñnh saáchvaâ phaáp luêåt àöëi vúái nguöìn vöën nûúác ngoaâi, xaácàõnh möåt löå trònh húåp lyá àöëi vúái tûå do hoáaluöìng chu chuyïín vöën trong àiïìu kiïån höåinhêåp kinh tïë quöëc tïë.” Kïë hoaåch cuäng “àûa möåttyã lïå àaáng kïí traái phiïëu phaát haânh haâng nùmthöng qua thõ trûúâng chûáng khoaán” (tr. 84).


Hai chiïën lûúåc cho caãi caách hïå thöëng taâi chñnhlaâ Quyïët àõnh 112 vaâ Quyïët àõnh 898 hiïån àaä àivaâo giai àoaån thûåc thi. Viïåc tiïën túái nhûäng haânhàöång cuå thïí seä rêët quan troång búãi leä thúâi haån àïímúã cûãa hún nûäa khu vûåc taâi chñnh cho caånhtranh gia tùng vúái nûúác ngoaâi àang tiïën àïën rêëtnhanh. Möåt dêëu möëc quan troång trong quaátrònh laâ viïåc trònh Luêåt vïì Ngên haâng Nhaâ nûúácViïåt Nam vaâ Luêåt caác Töí chûác tñn duång lïnQuöëc höåi vaâo nùm 2007 àïí thöng qua vaâo nùm2008. Hai vùn baãn luêåt naây seä taåo möi trûúângphaáp lyá múái cho caác ngên haâng thûúng maåi vaâchuyïín àöíi SBV thaânh möåt ngên haâng trungûúng hiïån àaåi cho möåt nïìn kinh tïë thõ trûúâng.

Trong thûåc tïë, àïí chuyïín àöíi NHNNVN cêìnphaãi sûãa àöíi cú cêëu cuãa NHNNVN vaâ àùåc biïåtlaâ töí chûác cuãa caác chi nhaánh NHNNVN úã cêëptónh. Viïåc nhoám caác chi nhaánh theo vuâng coá thïígiuáp taåo ra möëi quan hïå xa caách hún giûäa caácuãy ban nhên dên cêëp tónh vaâ caác chi nhaánhNHTMNN vaâ do àoá seä giaãm búát quan hïå thênmêåt hiïån nay giûäa àún võ cho vay, àún võ vayvaâ àún võ giaám saát. Nêng cao nùng lûåc giaám saát


75

cuãa NHNNVN laâ möåt ûu tiïn quan troång khaác.Hiïån nay, nùng lûåc naây bõ aãnh hûúãng vò sûåchöìng cheáo vïì chûác nùng giûäa caác vuå úã trungûúng vaâ caác chi nhaánh cêëp tónh. Vai troâ riïng reävïì giaám saát cuãa NHNNVN vaâ caác cú quanchñnh phuã khaác nhû Böå TC vaâ Cú quan baãohiïím tiïìn gûãi cuäng phaãi àûúåc laâm roä. Cuäng vêînchûa roä cú quan naâo seä thûåc hiïån quyïìn laâmchuã cuãa nhaâ nûúác àöëi vúái caác NHTMNN khichûác nùng naây bõ taách khoãi NHNNVN.

Khöng keám phêìn quan troång, viïåc chuyïín àöíiNHNNVN seä àoâi hoãi tùng cûúâng nùng lûåc cuãaNHNNVN àïí thûåc hiïån chñnh saách tiïìn tïå. Àöåsêu taâi chñnh ngaây caâng tùng cuãa kinh tïë ViïåtNam vaâ àöå múã cuãa nïìn kinh tïë ngaây caâng tùngàöëi vúái caác luöìng vöën quöëc tïë àoâi hoãi phaãi hiïíuroä hún vïì quan hïå giûäa caác cún söëc bïn ngoaâi,caác cöng cuå chñnh saách vaâ caác kïët quaã kinh tïë vômö. Vñ duå, möåt àiïìu chónh cú baãn àöëi vúái thõtrûúâng chûáng khoaán coá thïí khöng coá yá nghôa gòmöåt vaâi nùm trûúác àêy coá thïí trúã thaânh nguyïnnhên chñnh gêy bêët öín ngaây höm nay. Phaãithûâa nhêån rùçng caác xu hûúáng khaác àang diïîn rathûåc chêët coá thïí cuãng cöë öín àõnh taâi chñnh. Nïëunhû Chñnh phuã chuyïín hûúáng maånh hún sangthanh toaán khöng duâng tiïìn mùåt thò coá thïí dûåàoaán nhiïìu hún vïì khöëi lûúång tiïìn gûãi. Nïëunhû nïìn kinh tïë ñt bõ “àö la hoáa” hún thò coá thïígiuáp gia tùng sûå öín àõnh cuãa lûúång cêìu vïì tiïìn.Nhûng ngay caã khi coá nhûäng xu hûúáng naây thòthûåc hiïån chñnh saách tiïìn tïå trong möåt nïìn kinhtïë múã cuäng vêîn àêìy thaách thûác. Caãi thiïånnguöìn nhên lûåc cuãa SBV vaâ höî trúå phaát triïínnhûäng kyä nùng nöåi böå cuãa NHNNVN phaãiàûúåc ûu tiïn nhêån trúå giuáp kyä thuêåt trong voângnùm nùm túái.

Luêåt caác töí chûác tñn duång coá têìm quan troångcao vaâ phaãi chuá troång vaâo viïåc thiïët lêåp möåtkhuön khöí phaáp lyá töët cho caác ngên haângthûúng maåi trong àoá chuá troång vaâo caác quyàõnh baão àaãm an toaân, trñch lêåp dûå phoâng vaâquaãn lyá ruãi ro. Phên loaåi núå theo Quyïët àõnh493 phaãi dêìn chuyïín tûâ àaánh giaá àõnh lûúångsang àõnh tñnh. Phaåm vi aáp duång cuãa Quyïëtàõnh naây phaãi àûúåc múã röång ra ngoaâi caác ngênhaâng thûúng maåi àïí bao göìm caã caác khoaãn vaycuãa NHPTVN. Luêåt múái cuäng phaãi goáp phêìnàa daång caác töí chûác tñn duång hoaåt àöång úã Viïåt

Nam vaâ nhùçm múã röång phaåm hoaåt àöång cuãacaác töí chûác naây.

Tuy nhiïn, quaãn trõ doanh nghiïåp cuãa caácNHTMNN vaâ àõnh hûúáng thûúng maåi cuãa caácngên haâng naây khoá coá thïí àûúåc caãi thiïån nhiïìunïëu khöng coá caác nhaâ àêìu tû chiïën lûúåc nûúácngoaâi. Viïåc cöí phêìn hoáa Vietcombank vaâ Ngênhaâng nhaâ àöìng bùçng söng Cûãu Long àûúåc dûåkiïën hoaân têët trong nùm 2007, khi maâ viïåc cöíphêìn hoáa Ngên haâng Àêìu tû vaâ Phaát triïín ViïåtNam (BIDV) vaâ Ngên haâng Cöng thûúng ViïåtNam (Incombank) seä àûúåc khúãi àöång; Ngênhaâng Nöng nghiïåp vaâ Phaát triïín Nöng thön(VBARD) seä àûúåc cöí phêìn hoáa vaâo nùm 2008.Ngên haâng Ngoaåi thûúng Viïåt Nam(Vietcombank) vaâ Ngên haâng nhaâ àöìng bùçngsöng Cûãu Long seä chuêín bõ bùæt àêìu quaá trònhàõnh giaá trong khi àoá BIDV àaä nhêån àûúåc xïëphaång tûâ Moody’s. Hiïån nay, Chñnh phuã àangtêåp trung vaâo viïåc laâm saåch vaâ cú cêëu laåi baãngcên àöëi kïë toaán cuãa caác ngên haâng naây vaâ tùngcûúâng cú súã vöën cho hoå. Coá rêët ñt nghi ngaåi vïìviïåc caác ngên haâng naây seä thu huát thaânh cöngvöën tû nhên. Tuy nhiïn, súã hûäu phên taán coá thïíseä khöng àöíi cùn baãn àûúåc caách thûác hoaåt àöångcuãa caác ngên haâng naây. Cho pheáp caác nhaâ àêìutû nûúác ngoaâi nùæm möåt phêìn lúán vöën vaâ àùåcbiïåt laâ traánh baán cöí phiïëu thaânh goái nhoã coá thïígiuáp thu huát caác ngên haâng quöëc tïë coá quy mövaâ kinh nghiïåm quaãn lyá.

Caác biïån phaáp khaác coá thïí giuáp caãi thiïån chêëtlûúång tñn duång vaâ höî trúå viïåc thu höìi núå xêëu.Viïåc thûåc hiïån caác kïë hoaåch hiïån nay àïí xêydûång möåt cöng ty thöng tin tñn duång tû nhênvaâ höî trúå trung têm thöng tin tñn duångNHNNVN coá thïí àêíy lïn trûúác. Hïå thöng àùngkyá thïë chêëp bùçng Chûáng nhêån súã hûäu àêët seä doBöå Taâi nguyïn vaâ Möi trûúâng (Böå TNMT) quaãnlyá úã cêëp tónh vaâ huyïån cêìn àûúåc nêng cêëp. Thïëchêëp bùçng nhûäng taâi saãn coá thïí di chuyïín àûúåc(ngoaåi trûâ maáy bay vaâ taâu thuãy do nhûäng cúquan chuyïn traách riïng) seä àûúåc àùng kyá vúáiCú quan àùng kyá quöëc gia giao dõch àaãm baão(NRAST) hoaåt àöång tûâ thaáng Ba nùm 2002. Viïåcàùng kyá vúái NRAST thûúâng àûúåc caác ngênhaâng sûã duång cú quan naây àaánh giaá laâ hiïåu quaãvaâ nhûng vêîn coá nhûäng ngên haâng khöng sûãduång dõch vuå naây, àùåc biïåt àöëi vúái caác loaåi thïë


76


77

chêëp khöng àûúåc hûäu hònh lùæm nhû traái phiïëucöng ty. Hún nûäa, thêím quyïìn cuãa DATC àöëivúái viïåc tõch biïn taâi saãn vaâ cûúäng chïë thanh lyáphaãi àûúåc nêng cêëp, àùåc biïåt àöëi vúái caácDNNN. Baán àêëu giaá àêët boã khöng hoùåc khöngsûã duång cuãa caác DNNN khöng traã núå àuáng haåncoá leä seä coân phaãi khaá lêu nûäa múái giaãi quyïëtàûúåc rêët nhiïìu vêën àïì núå xêëu úã Viïåt Nam.

Luêåt múái vïì chûáng khoaán coá thïí seä giuáp phaáttriïín maånh caác thõ trûúâng vöën. Luêåt cuãng cöëthêím quyïìn cuãa UBCKNN àöëi vúái têët caã caácchaâo haâng ra cöng chuáng, traái phiïëu àûúåc muaài baán laåi vaâ caác cöng ty súã hûäu àaåi chuáng. Caácmöi giúái vaâ trung gian chûáng khoaán seä cêìn phaãiàûúåc UBCKNN cêëp giêëy pheáp àïí UBCKNN coáthïí àiïìu tiïët àún võ phaát haânh, trung gian vaânhaâ àêìu tû trïn thõ trûúâng giao dõch khöngchñnh thûác. Luêåt naây cuäng cung cêëp cú súã phaáplyá àïí thaânh lêåp cú quan Lûu kyá chûáng khoaánViïåt Nam maâ hy voång seä laâ möåt àún võ do tûnhên súã hûäu. Tuy nhiïn, àïí phaát huy hïët taácduång cuãa luêåt múái thò cêìn phaãi nêng cêëp caác hïåthöëng höî trúå mua baán trïn súã giao dõch, Lûu kyáchûáng khoaán têåp trung vaâ viïåc quaãn lyá thöngtin cuãa UBCKNN. Viïåc nêng cêëp naây coá thïí baogöìm viïåc àûa ra caác hïå thöëng àùng kyá chûángkhoaán vaâ möi giúái caá nhên.

Quaá trònh cöí phêìn hoáa cuäng phaãi gùæn chùåt cheähún vúái viïåc phaát triïín thõ trûúâng vöën vúái yïucêìu roä raâng caác DNNN phaãi àaåt caác tiïu chuêín

aáp duång cho caác cöng ty súã hûäu àaåi chuáng. Viïåccöí phêìn hoáa caác súã giao dõch cuäng phaãi àûúåccên nhùæc àïí taách biïåt súã hûäu khoãi chûác nùnggiaám saát caác thõ trûúâng naây. Cuäng cêìn phaãi cênnhùæc viïåc thaânh lêåp möåt quyä baão vïå nhaâ àêìu tûcoi àêy laâ biïån phaáp khuyïën khñch caác nhaâ àêìutû giao dõch thöng qua caác möi giúái àûúåc quaãnlyá. Xêy dûång chñnh saách tiïët kiïåm theo húåpàöìng àïí xuác tiïën viïåc hònh thaânh vaâ phaát triïíncaác quyä lûúng hûu tû nhên maâ coá thïí taåo thïmcêìu vïì chûáng khoaán vaâ caác quy àõnh àöëi vúái caácnhaâ àêìu tû àõnh chïë. Vïì thõ trûúâng traái phiïëu,Chñnh phuã coá thïí àûa ra chñnh saách quaãn lyá núånhùçm phaát triïín viïåc phaát haânh caác khoaãn núålúán vaâ coá thïí dûå àoaán àûúåc vaâ möåt thõ trûúângsú cêëp thöëng nhêët.

Quyïët àõnh gêìn àêy cuãa Chñnh phuã cho pheápviïåc phaát haânh traái phiïëu chuêín coá thïí seä laâ möåtchuyïín biïën quan troång àöëi vúái thõ trûúâng traáiphiïëu Chñnh phuã. Thõ trûúâng traái phiïëu cöng tycêìn phaãi dûåa trïn sûå sùén coá cuãa nhûäng chuêínmûåc àïí caác ngên haâng vaâ caác cöng ty coá thïíquaãn lyá àûúåc caác àöå vïnh vïì thúâi haån vaâ tiïìn tïå.Viïåc naây coá thïí giuáp laâm giaãm NPLs thöng quaviïåc giuáp giaãm caác khoaãn vay nöëi möåt caách hïåthöëng àöëi vúái caác khoaãn vay ngùæn haån cuãa caácdoanh nghiïåp trong lônh vûåc haå têìng cú súã. Caácnhu cêìu chûáng khoaán hoáa cuäng coá thïí àûúåcthûåc hiïån àïí cung cêëp phûúng tiïån múái choviïåc taâi trúå caác dûå aán vïì cú súã haå têìng, phaát triïínDNVVN vaâ phaát triïín nhaâ.

79

Viïåt Nam àaä xêy dûång thaânh cöng nïìn kinh tïënhiïìu thaânh phêìn, göìm khu vûåc tû nhên àêìysûác söëng , trong khoaãng thúâi gian tûúng àöëingùæn. Söë doanh nghiïåp tû nhên trong nûúác vaâtyã phêìn cuãa hoå trong töíng giaá trõ saãn xuêët vaâxuêët khêíu tùng nhanh; trong khi àoá, khöëi lûúångFDI àaåt caác mûác cao kyã luåc. Súã dô coá àûúåc kïëtquaã nöíi bêåt naây möåt phêìn nhúâ vaâo caác thuã tuåchaânh chñnh àöëi vúái doanh nghiïåp àaä àûúåc àúngiaãn hoaá, vaâ sên chúi giûäa DNNN vaâ khu vûåctû nhên àang dêìn trúã nïn cöng bùçng hún. Tuynhiïn, hai quaá trònh naây cêìn àûúåc cuãng cöë húnnûäa trong nhûäng nùm túái nhùçm höî trúå sûå vûúndêåy cuãa caác DNVVN vaâ lêëp dêìn “khoaãng giûäacoân khuyïët” trong phên böë quy mö doanhnghiïåp. Phaát triïín kinh doanh cuäng coân bõ haånchïë do khaã nùng tiïëp cêån taâi chñnh vaâ àêët àaicoân haån heåp vaâ thiïëu thöën cú súã haå têìng.Nhûng mûác àöå caác haån chïë giûäa caác tónh khaácnhau àaáng kïí, thïí hiïån roä vai troâ cöët yïëu cuãachñnh quyïìn àõa phûúng trong thuác àêíy phaáttriïín doanh nghiïåp. ÚÃ cêëp quöëc gia, caãi caáchkhu vûåc ngên haâng vaâ chûúng trònh àêìu tûtham voång cêìn taåo àiïìu kiïån thuêån lúåi cho khaãnùng tiïëp cêån taâi chñnh vaâ cú súã haå têìng töët hún.Tuy nhiïn, cuäng cêìn coá thïm möåt söë biïån phaáp.Viïåc phaát triïín caác thõ trûúâng vöën coá thïí cungcêëp taâi chñnh daâi haån cho caác doanh nghiïåp lúán,vaâ cuäng goáp phêìn aáp duång kyã luêåt thõ trûúângàöëi vúái caác DNNN möåt caách maånh meä hún. Àöëivúái caác doanh nghiïåp nhoã, caác ûu tiïn cêëp baáchhún göìm coá khung phaáp lyá àïí chûáng khoaánhoaá taâi saãn, caác dõch vuå baão laänh tñn duång trïntoaân quöëc vaâ caác thõ trûúâng cho thuï phaát triïínmaånh. Giaãi phoáng àêët cöng nghiïåp hiïån coântrong tay DNNN seä giuáp phaát triïín thõ trûúângàêët àai àö thõ. Àöëi vúái nöng nghiïåp, khu vûåcthen chöët xeát vïì vïì tyã phêìn dên söë, caác ûu tiïn

caãi caách thò laåi khaác. Trong trûúâng húåp naây, cêìnkïët húåp phaát triïín thõ trûúâng vúái viïåc cung cêëpcaác dõch vuå cöng àïí dung hoâa giûäa nùng suêëtgia tùng vúái hoâa húåp xaä höåi.

Caác thaách thûác phaát triïín

Cöng cuöåc Àöíi múái àaä phoáng thñch möåt nguöìnnùng lûúång to lúán cuãa caác doanh nhên. Doanhnghiïåp tû nhên bùæt àêìu múã röång vaâ chñnh thûáchoaá, quaá trònh naây àaä tùng lïn nhanh trong vaâinùm trúã laåi àêy. Tûâ thaáng 8/2006, coá khoaãng200.000 doanh nghiïåp tû nhên àaä àùng kyá,chiïëm 33 phêìn trùm giaá trõ saãn xuêët trong lônhvûåc cöng nghiïåp. Tûâ nùm 2000 àïën 2005, thõphêìn xuêët khêíu phi dêìu lûãa cuãa khu vûåc tûnhên tùng tûâ khoaãng 50 phêìn trùm lïn trïn 70phêìn trùm, trong khi àoá thõ phêìn cuãa hoå tronglônh vûåc saãn xuêët cöng nghiïåp tùng tûâ 57 lïn 65phêìn trùm. Trong cuâng kyâ, àêìu tû tû nhên tùngtûâ 12 phêìn trùm GDP lïn trïn 17 phêìn trùm, vúáisûå tham gia àùåc biïåt söi àöång cuãa khu vûåc tûnhên trong nûúác trong nhûäng nùm gêìn àêy.Kïët quaã laâ taåo ra nhiïìu cöng ùn viïåc laâm, chopheáp tiïëp nhêån tûâ 1,4 àïën 1,5 triïåu nhên cöngbûúác vaâo thõ trûúâng lao àöång möîi nùm.

Khu vûåc tû nhên trong nûúác phaát triïín cuângvúái sûå buâng nöí cuãa àêìu tû nûúác ngoaâi trûåctiïëp. Trong thúâi gian àêìu chuã yïëu laâ caác nhaâàêìu tû Àöng AÁ thiïët lêåp quan hïå àöëi taác vúáiDNNN. Hiïån nay àaä coá khaá nhiïìu caác nhaâ àêìutû phûúng Têy. Ngaây caâng coá nhiïìu caác dûå aánaáp duång phûúng thûác àêìu tû ‘lônh vûåc-xanh’.FDI coá khaã nùng vûúåt 9 tyã USD trong nùm2006, gêìn bùçng möåt nûãa con söë cuãa Ën àöå nïëuso saánh tuyïåt àöëi; nïëu so saánh tûúng àöëi vúáiGDP, con söë naây coân lúán hún Trung Quöëc. FDI

8. PHAÁT TRIÏÍN KHU VÛÅC TÛ NHÊN

hiïån chiïëm 16 phêìn trùm töíng àêìu tû vaâ 46phêìn trùm giaá trõ xuêët khêíu mùåt haâng phi dêìulûãa. Caác nhaâ àêìu tû Nhêåt xïëp Viïåt Nam àûángthûá ba trong caác àõa àiïím àêìu tû hêëp dêîn nhêëtthïë giúái.

Trong hai nùm qua, Viïåt Nam àaä coá bûúác phaáttriïín êën tûúång trong caãi thiïån khung phaáp lyácho phaát triïín kinh doanh theo tiïu chuêín quöëctïë. Luêåt Doanh nghiïåp Thöëng nhêët múái àaä taåora khung phaáp lyá chung coá hiïåu quaã cho têët caãcaác loaåi doanh nghiïåp, göìm caã doanh nghiïåp coávöën Nhaâ nûúác. Luêåt Àêìu tû Chung àûúåc thöngqua àaä àùåt nïìn moáng cho möåt sên chúi cöngbùçng giûäa caác doanh nghiïåp trong vaâ ngoaâinûúác. Möåt söë luêåt vaâ quy àõnh quan troång khaácnhû Luêåt Àêët àai múái, Luêåt Àêìu tû Chung,Luêåt Dên sûå múái, Luêåt Phaá saãn múái vaâ caáchûúáng dêîn keâm theo cuäng àûúåc ban haânh,àoáng goáp àaáng kïí vaâo quaá trònh gia nhêåp WTOcuãa Viïåt Nam.

Thi haânh caác cam kïët WTO vaâ höåi nhêåp sêuhún vaâo ASEAN seä nêng võ thïë cuãa caác doanhnghiïåp trong nûúác lïn ngaây möåt ngang haângvúái caác doanh nghiïåp nûúác ngoaâi. Do khaã nùngchöëng àúä vaâ hûúãng lúåi tûâ möi trûúâng caånhtranh ngaây möåt tùng cuãa caác doanh nghiïåptrong nûúác khaác nhau nïn aãnh hûúãng àöëi vúáicaác khu vûåc do viïåc dêìn hònh thaânh möåt sênchúi cöng bùçng hún cuäng khaác nhau. Chñnhphuã múái chó àang bùæt àêìu xêy dûång khaã nùngphên tñch caác möëi liïn hïå cöng nghiïåp vaâ caácchuöîi giaá trõ trong Viïåt Nam, vaâ so vúái caác nûúáckhaác àïí xaác àõnh aãnh hûúãng àöëi vúái caác ngaânhcöng nghiïåp khaác nhau vaâ phaát triïín chiïën lûúåccho caác bûúác vaâ quaá trònh tûå do hoaá. Luöìngthöng tin trûåc tiïëp tûâ caác khu vûåc hûäu quan àïënvúái caác nhaâ hoaåch àõnh chñnh saách vêîn coân haånchïë do caác hiïåp höåi doanh nghiïåp vêîn coân yïëu.

Kïët quaã àêìy êën tûúång cuãa khu vûåc tû nhêntrong nhûäng nùm gêìn àêy möåt phêìn laâ nhúâ caácthuã tuåc haânh chñnh àaä àûúåc àún giaãn hoaánhanh choáng. Luêåt Doanh nghiïåp 2000 àaä baãovïå quyïìn cöng dên àöëi vúái viïåc thiïët lêåp vaâàiïìu haânh doanh nghiïåp tû nhên maâ khöng coánhûäng can thiïåp chñnh thûác khöng cêìn thiïët.Quaá trònh cêëp giêëy pheáp cuäng àûúåc giaãi quyïëthiïåu quaã taåi Viïåt Nam. Tuy nhiïn, thuã tuåc haânh

chñnh úã cêëp trung ûúng vaâ àõa phûúng vêîn coânnhûäng àiïím chûa nhêët quaán, nhûäng khaác biïåtvaâ chöìng cheáo àöëi vúái viïåc cho pheáp àêìu tû vaâthaânh lêåp doanh nghiïåp múái.

Àùåc biïåt, vêîn cêìn phaãi caãi thiïån quy trònh múãvaâ àoáng cûãa doanh nghiïåp, àoáng thuïë vaâ kïkhai haãi quan. Khung phaáp lyá yïëu keám trongvêën àïì phaá saãn vaâ vúä núå àaä khöng thïí thuácàêíy àûúåc quaá trònh taái cú cêëu DNNN vaâNHTMNN, gêy caãn trúã cho caác doanh nghiïåpkhaác sûã duång caác nguöìn lûåc quyá giaá nhû àêëtàai. Theo möåt ûúác tñnh, möåt quaá trònh phaá saãnbònh thûúâng úã Viïåt Nam phaãi mêët túái 5 nùm,chi phñ lïn túái 15 phêìn trùm giaá trõ taâi saãn vaâ coátyã lïå thu höìi chó coá 18 phêìn trùm giaá trõ coá thïíhoaân laåi. Luêåt Dên sûå àoãi hoãi phaãi coá sûå àöìngthuêån cuãa bïn núå thò bïn chuã núå múái coá thïítõch thu taâi saãn thïë chêëp trong trûúâng húåpkhöng traã àûúåc núå. Do àoá, múái chó coá möåt söërêët ñt trûúâng húåp phaá saãn chñnh thûác phaãi àûara toaâ. Àùåc biïåt laâ àöëi vúái DNNN thò múái chó coá26 trong söë 3.004 doanh nghiïåp àûúåc cöì phêìnhoáa trong giai àoaån tûâ 2001 àïën thaáng Ba nùm2006 bõ phaá saãn. Thïm vaâo àoá, cêìn taåo àiïìukiïån thïm àïí caác bïn phi chñnh phuã coá quyïìnlúåi liïn quan, tûâ caác doanh nghiïåp tû nhên àïënNGO, coá thïí tham gia thõ trûúâng trong lônh vûåccung cêëp caác dõch vuå xaä höåi.

Haån chïë chuã yïëu àöëi vúái viïåc phaát triïën kinhdoanh taåi Viïåt Nam laâ khaã nùng tiïëp cêån taâichñnh, àêët àai, maång lûúái cú súã haå têìng, vaâtrong möåt söë trûúâng húåp, laâ sûå luên chuyïín lúánnguöìn nhên lûåc coá tay nghïì. Àêy laâ kïët quaã cuãaÀiïìu tra Möi trûúâng Àêìu tû (ÀTMTÀT) tiïënhaânh trong nùm 2006 vúái sûå tham gia cuãa 1.150doanh nghiïåp chñnh thûác taåi 25 tónh. Tuy nhiïn,caác haån chïë naây aãnh hûúãng túái caác loaåi doanhnghiïåp khaác nhau theo caác cêëp àöå khaác nhau.Caác cöng ty nûúác ngoaâi chõu aãnh hûúãng nhiïìunhêët tûâ hïå thöëng cú sú haå têìng yïëu keám vaâ sûåluên chuyïín lúán nguöìn nhên lûåc coá tay nghïì,mùåc duâ hoå khöng gùåp khoá khùn khi tiïëp cêån tñnduång. Trong khi àoá, caác DNNN laåi khöng bõ trúãngaåi vïì àêët àai vaâ coá khaã nùng tiïëp cêån taâichñnh töët hún so vúái caác doanh nghiïåp tû nhêntrong nûúác. Möåt àiïím thuá võ laâ trúã ngaåi phaáttriïín kinh doanh cuãa caác tónh cuäng khaác nhauàaáng kïí (Khung 8.1).


80

PHAÁT TRIÏÍN KHU VÛÅC TÛ NHÊN

81

Khung 8.1: Goác àöå Àõa phûúng cuãa Möi trûúâng Àêìu tû

Viïåc aáp duång khaác nhau caác quy àõnh toaân quöëc cuãa chñnh quyïìn àõa phûúng, vaâ röång hún laâ chêët lûúång quaãnlyá chñnh quyïìn àõa phûúng khaác nhau, àaä tûâ lêu àûúåc cöng nhêån laâ caác yïëu töë quyïët àõnh phaát triïín kinh doanhtaåi Viïåt Nam. Àöi khi, caác tónh lên cêån laåi coá caách laâm rêët khaác nhau trong àùng kyá kinh doanh hay taåo viïåclaâm coá thu nhêåp. Nhûng cho àïën nay vêîn khoá xaác àõnh cuå thïí àùåc àiïím naâo cuãa tónh seä giuáp phaát triïín kinhdoanh taåi àõa phûúng töët hún.ÀTMTÀT do TCTK múái hoaân têët trong nùm 2006 laâ möåt bûúác quan troång àïí thu heåp khaác biïåt naây. Àêy laâ lêìnthûá hai ÀTMTÀT àûúåc tiïën haânh úã Viïåt Nam, nhûng úã lêìn àêìu tiïn, ÀTMTÀT àûúåc tiïën haânh trïn möåt quymö àuã lúán àïí àaåt àûúåc caác mêîu àaåi diïån cho têët caã caác tónh. Cuöåc àiïìu tra naây laâ möåt phêìn cuãa töíng àiïìu tradoanh nghiïåp haâng nùm cuãa TCTK, thöng qua möåt húåp phêìn phuå tiïën haânh vúái 8,3 phêìn trùm söë ngûúâi thamgia. Àiïìu tra tiïën haânh vúái töíng söë 9.460 doanh nghiïåp, àuã moåi quy mö, tûâ têët caã khu vûåc vaâ vúái têët caã cú cêëusúã hûäu.Theo kïët quaã sú böå vaâ chûa chñnh thûác, rêët nhiïìu haån chïë àang aãnh hûúãng quaá trònh tiïën haânh kinh doanh úãcaác cêëp àõa phûúng taåi Viïåt Nam. Khaã nùng tiïëp cêån taâi chñnh àûáng àêìu danh saách, vúái 23.3 phêìn trùm doanhnghiïåp coi àêy laâ trúã ngaåi lúán nhêët maâ hoå àang phaãi àöëi mùåt. Kïët quaã naây nhêët quaán vúái phaát hiïån cuãaÀTMTÀT lêìn trûúác taåi Viïåt Nam. Tuy nhiïn, khaác vúái ÀTMTÀT lêìn trûúác, àûáng sau khaã nùng tiïëp cêån taâi chñnhlaâ sûå thiïëu chùæc chùæn trong caác quy àõnh chñnh saách, vúái 9.5 phêìn trùm söë ngûúâi traã lúâi cho àêy laâ haån chïënghiïm troång nhêët cuãa hoå. Sûå thiïëu chùæc chùæn naây coá thïí möåt phêìn liïn quan túái sûå thiïëu roä raâng so vúái caáccam kïët WTO cuãa Viïåt Nam. Haån chïë vïì cú súã haå têìng àûáng thûá ba, vúái 7 hay 8 phêìn trùm söë ngûúâi traã lúâi coigiao thöng vêån taãi vaâ àiïån lûåc laâ trúã ngaåi chñnh. Khaã nùng tiïëp cêån àêët àai vaâ gaánh nùång thuïë maá cuäng nùçm úãvõ trñ xêëp xó nhû vêåy. Xem ra möåt söë haån chïë laåi coá têìm cúä khu vûåc roä rïåt. Vñ duå, khaã nùng tiïëp cêån taâi chñnh àûúåc xaác àõnh laâ haånchïë lúán nhêët àöëi vúái phaát triïín kinh doanh taåi ba tónh miïìn Bùæc laâ Phuá Thoå (52 phêìn trùm), Àiïån Biïn (43), LaâoCai (39), song laåi àûúåc nhùæc àïën ñt nhêët taåi ba tónh miïìn Nam laâ Soác Trùng (9), Bïën Tre (8), Tiïìn Giang (8). Chñnhsaách khöng chùæc chùæn àûúåc coi laâ trúã laåi chñnh taåi Haâ Giang (24 phêìn trùm), Thanh Hoáa (19), Bùæc Caån (19), vaâñt àûúåc nhùæc túái nhêët taåi Àiïån Biïn (0), Quaãng Nam vaâ Phuá Thoå (möîi tónh 1 phêìn trùm). Khaã nùng tiïëp cêån àêëtàai àûúåc xem laâ vêën àïì quan troång nhêët taåi ba tónh miïìn Bùæc laâ Thaái Nguyïn, Thaái Bònh vaâ Ninh Bònh (18 phêìntrùm söë ngûúâi tham gia úã caã ba tónh), trong khi gaánh nùång àoáng thuïë laåi àûúåc xem laâ khoá khùn nhêët úã ba tónhmiïìn Nam laâ Bïën Tre (31 phêìn trùm), Baåc Liïu vaâ Kiïn Giang (möîi tónh 23 phêìn trùm).Àöëi vúái caác haån chïë khaác, àiïím àaáng chuá yá laâ coá sûå khaác biïåt lúán giûäa caác tónh, àùåc biïåt roä trong lônh vûåc cú súãhaå têìng. Vñ duå, àiïån lûåc khöng hïì àûúåc coi laâ haån chïë taåi Laâo Cai (0 phêìn trùm) nhûng laåi laâ vêën àïì rêët nghiïmtroång taåi Soác Trùng (41). Tûúng tûå, giao thöng àûúåc nhùæc àïën nhiïìu nhêët úã Dak Nong (40 phêìn trùm) vaâ ñt nhêëtúã Haâ Nam (1).Àaáng chuá yá laâ naån tham nhuäng xem ra laåi khöng mang goác àöå khu vûåc, vò caã nhûäng tónh coá tham nhuäng nhiïìunhêët vaâ tónh coá ñt tham nhuäng nhêët àïìu phên böë trïn khùæp caác khu vûåc trïn caã nûúác. Tham nhuäng àûúåc coihoùåc laâ möåt haån chïë nghiïm troång hoùåc laâ möåt haån chïë lúán nhùæc àïën nhiïìu nhêët úã Kiïn Giang (24 phêìn trùmsöë ngûúâi tham gia), Kon Tum (20), Haâ Giang (20) vaâ, coá leä cuäng gêy ngaåc nhiïn laâ coá caã thaânh phöë Höì ChñMinh (19). Àiïìu tra ÀTMTÀT do TCTK tiïën haânh nùm 2006 taåo àûúâng cú súã vûäng chùæc cho chêët lûúång giûäa caác húåp phêìncuãa möi trûúâng àêìu tû cêëp tónh. TCTK dûå àõnh laåi tiïën haânh àiïìu tra naây vaâo 2008 vaâ 2010, taåo khaã nùng theodoäi tiïën triïín giûäa caác tónh vúái nhau, giuáp Chñnh phuã vaâ ngûúâi dên coá cöng cuå àùæc lûåc àïí àaãm baão traách nhiïåmgiaãi trònh cuãa chñnh quyïìn àõa phûúng nhùçm cuãng cöë möi trûúâng kinh doanh cuãa hoå vaâ haån chïë naån thamnhuäng.Nguöìn: Theo TCTK (2006).

Phaát triïín taâi chñnh daâi haån àoâi hoãi phaãi coá thõtrûúâng vöën hoaåt àöång töët. Luêåt Chûáng khoaán,ban haânh thaáng Baãy nùm 2006, àaä goáp phêìnvaâo sûå buâng nöí cuãa thõ trûúâng chûáng khoaán.Tuy nhiïn, phaát triïín thõ trûúâng vöën coá thïícuäng khöng caãi thiïån àûúåc nhiïìu khaã nùng tiïëpcêån taâi chñnh cuãa caác DNVVN. Möåt neát àùåctrûng cuãa böëi caãnh kinh doanh taåi Viïåt Namchñnh laâ ‘khoaãng giûäa coân khuyïët’, coá nghôa laâsûå phên böë quy mö cuãa caác doanh nghiïåp vêînthiïn vïì caác doanh nghiïåp rêët lúán (chuã yïëu laâDNNN vaâ caác cöng ty nûúác ngoaâi), hoùåc caácdoanh nghiïåp rêët nhoã (doanh nghiïåp höå giaàònh hoùåc múái khúãi nghiïåp). Hiïån àaä coá nhûängxu thïë tñch cûåc hiïíu theo nghôa khoaãng giûäacoân boã khuyïët àang dêìn àûúåc lêëp khi coá sûå gianhêåp cuãa caác doanh nghiïåp lúán hún vaâ sûå lúánmaånh lïn cuãa caác doanh nghiïåp nhoã hiïån thúâi.Song DNVVN coá àùåc àiïím laâ coá quy mö taâi saãncoá thïí thïë chêëp nhoã, do àoá haån chïë khaã nùngtiïëp cêån tñn duång cuãa hoå.

Thõ trûúâng àêët cöng nghiïåp vaâ taâi saãn thûúngmaåi cêìn àûúåc phaát triïín vaâ húåp lyá hoaá. Chûúngtrònh caãi caách àùåc biïåt quan troång naây àan xenvúái caãi caách khu vûåc Nhaâ nûúác. Luêåt Àêët àaiban haânh nùm 2004 thiïët lêåp caác quyïìn roä raângàöëi vúái àêët nöng nghiïåp vaâ àêët thöí cû, bao göìmquyïìn cho thuï, thïë chêëp, buön baán vaâ àêìu tûbùçng hiïån vêåt. Tuy nhiïn, luêåt naây khöng quyàõnh roä caác quyïìn vïì àêët cöng nghiïåp vaâthûúng maåi, àùåc biïåt laâ àêët do DNNN, kïí caã caácDNNN àaä cöí phêìn hoaá, nùæm giûä. Giaá trõ quyïìnsúã hûäu àêët khöng àûúåc àûa vaâo àõnh giaá giaá trõDNNN taåi thúâi àiïím cöí phêìn hoaá, vaâ vêîn chûaroä liïåu caác DNNN àaä cöí phêìn hoaá trïn thûåc tïëcoá chuyïín nhûúång phêìn àêët hoå àang coá. Thûåctïë àang taåo ra nhûäng lïåch laåc nghiïm troångtrong phên böí nguöìn lûåc quyá giaá naây, laâm haånchïë khaã nùng tiïëp cêån taâi chñnh, vaâ khöng chókhaã nùng tiïëp cêån àöëi vúái àêët àai, vò giêëy chûángnhêån quyïìn sûã duång àêët (GCNQSDÀ) thûúânglaâ nhûäng taâi saãn giaá trõ nhêët caác doanh nghiïåpcoá thïí thïë chêëp.

Thuác àêíy phaát triïín kinh doanh bïn ngoaâi caáctrung têm kinh tïë troång àiïím laâ möåt trongnhûäng thaách thûác lúán caác nhaâ hoaåch àõnh chñnhsaách àang phaãi àûúng àêìu. Vúái gêìn ba phêìn tûdên söë sinh söëng taåi caác vuâng nöng thön vaâ hún

möåt nûãa lûåc lûúång lao àöång vêîn àang laâm nghïìnöng, Viïåt Nam seä vêîn laâ möåt nïìn kinh tïë àêåmchêët nöng nghiïåp trong voâng 5 nùm túái. Mùåcdêìu mûác tùng trûúãng khu vûåc vêîn chêåm nïëu sosaánh úã mûác tûúng àöëi, nöng nghiïåp tiïëp tuåc laâmöåt àöång lûåc phaát triïín quan troång. Do àaåi àasöë ngûúâi ngheâo söëng taåi caác vuâng nöng thön,tñnh nùng àöång cuãa nïìn nöng nghiïåp vaâ toaânböå nïìn kinh tïë nöng thön trïn bònh diïån röånghún vúái giûä vai troâ troång yïëu àïí duy trò phaáttriïín bïìn vûäng mang tñnh höåi nhêåp. Taåo cöngviïåc coá thu nhêåp taåi caác vuâng nöng thön, caãnöng nghiïåp vaâ phi nöng nghiïåp, chñnh laâ möåttrong nhûäng àöång lûåc chñnh cuãa cöng taác giaãmngheâo trong nhûäng nùm gêìn àêy.

Chiïën lûúåc chñnh phuã

Phaát triïín nïìn kinh tïë nhiïìu thaânh phêìn taåokhöng gian cho khu vûåc tû nhên thùng hoa àoâihoãi möåt sên chúi cöng bùçng cho têët caã doanhnghiïåp bêët kïí hònh thûác súã hûäu cuãa hoå. Vïì vêënàïì naây, KHPTKTXH noái “[..] möåt söë chñnh saáchkhuyïën khñch phaát triïín caác thaânh phêìn kinh tïëngoaâi Nhaâ nûúác chûa àöìng böå vaâ chêåm àûúåcàûa vaâo cuöåc söëng”, lûu yá rùçng “vêîn coânnhûäng biïíu hiïån phên biïåt àöëi xûã, chûa thêåt sûåbònh àùèng, cúãi múã … laâm cho caác nhaâ àêìu tû tûnhên coân e ngaåi, deâ dùåt, chûa maånh daån àûavöën vaâo àêìu tû phaát triïín saãn xuêët, kinhdoanh” (trang 32). Àïí thaáo gúä tònh traång mêëtcên bùçng naây, taâi liïåu khuyïën nghõ “[..] xaácàõnh roä vai troâ àöång lûåc quan troång cuãa khuvûåc tû nhên. Taåo àiïìu kiïån thuêån lúåi cho kinhtïë tû nhên àêìu tû phaát triïín, khöng haån chïë vïìquy mö, ngaânh nghïì, lônh vûåc , àõa baân. Xoaá boãtriïåt àïí moåi hònh thûác phên biïåt àöëi xûã, tönvinh nhûäng ngûúâi saãn xuêët, kinh doanh gioãi.Khuyïën khñch phaát triïín caác doanh nghiïåp tûnhên lúán, caác têåp àoaân kinh tïë tû nhên vaâ caácdoanh nghiïåp do phuå nûä laâm chuã” (trang 137).Khña caånh khaác cuãa khuyïën nghõ naây laâ nhùçm“[..] thu heåp töëi àa diïån Nhaâ nûúác àöåc quyïìnkinh doanh, xoáa boã àùåc quyïìn kinh doanh cuãadoanh nghiïåp” (trang 136).

KHPTKTXH cuäng dûå tñnh möåt loaåt caãi caáchnhùçm taåo ra möi trûúâng kinh doanh töët hún, tûâviïåc aáp duång caác khung phaáp lyá múái àïën àún


82

giaãn hoaá caác thuã tuåc haânh chñnh. Do àoá,KHPTKTXH àïì xuêët “[..] phaát triïín hònh thûácthûúng maåi àiïån tûã, sûã duång Internet àïí tòmkiïëm thöng tin thõ trûúâng, quaãng caáo saãn phêímvaâ tòm kiïëm cú höåi kinh doanh” (trang 80). Taâiliïåu cuäng chó thõ “[..] tiïëp tuåc hoaân thiïån möitrûúâng kinh doanh taåo àiïìu kiïån thuêån lúåi chotêët caã caác loaåi hònh doanh nghiïåp phaát triïín, têåptrung vaâo xêy dûång vaâ thûåc hiïån cú chïë möåtcûãa, raâ soaát, giaãm thiïíu giêëy pheáp, thúâi giancuäng nhû chi phñ gia nhêåp thõ trûúâng cho têët caãcaác nhaâ àêìu tû trong nûúác vaâ nûúác ngoaâi;khöng haån chïë vïì quy mö àêìu tû vaâ quy mö laoàöång; xoaá boã caác hònh thûác phên biïåt àöëi xûãtrong tiïëp cêån àïën vúái caác cú höåi, nguöìn lûåc vaâthöng tin thõ trûúâng” (trang 132).

Chiïën lûúåc phaát triïín khu vûåc tû nhên cuängphuå thuöåc nhiïìu vaâo viïåc thu huát FDI. Vïì vêënàïì naây, KHPTKTXH àïì xuêët “[..] baäi boã caác quyàõnh aáp àùåt vïì tyã lïå xuêët khêíu, tyã lïå nöåi àõa hoaá,giaá trõ cöng nghïå chuyïín giao vaâ nguyïn tùæcnhêët trñ trong Höåi àöìng Quaãn trõ àöëi vúái caácdoanh nghiïåp coá vöën àêìu tû nûúác ngoaâi. Núáiloãng, tiïën túái xoáa boã quy àõnh vïì viïåc goáp vöën,mua cöí phêìn cuãa doanh nghiïåp cuãa Viïåt Namàöëi vúái nhaâ àêìu tû nûúác ngoaâi. Thûåc hiïån thuãtuåc àùng kyá kinh doanh cho doanh nghiïåp coávöën àêìu tû nûúác ngoaâi àún giaãn nhû cho caácdoanh nghiïåp trong nûúác. Giaãm dêìn diïån dûåaán phaãi cêëp pheáp àêìu tû” (trang 133).KHPTKTXH cuäng khuyïën nghõ “[..] xoaá boãnhûäng haån chïë vïì vöën goáp vaâ huy àöång vöëncuãa caác doanh nghiïåp coá vöën àêìu tû nûúácngoaâi” vaâ “[..] thïí chïë hoaá viïåc nhaâ àêìu tû nûúácngoaâi thïë chêëp taâi saãn gùæn liïìn vúái àêët vaâ giaá trõquyïìn sûã duång àêët àïí vay vöën taåi caác töí chûáctñn duång àûúåc pheáp hoaåt àöång taåi Viïåt Nam.Thúâi haån thuï àêët coá thïí gia haån tûå àöång nïëunhaâ àêìu tû coá nguyïån voång, tiïìn thuï àêët àûúåcxaác àõnh trïn cú súã thoãa thuêån’ (trang 138).

Chiïën lûúåc chñnh phuã cuäng têåp trung maånh vaâophaát triïín nöng nghiïåp. KHPTKTXH nïu roä“[..] trong nöng nghiïåp, caác phûúng thûác canhtaác tiïn tiïën chêåm àûúåc aáp duång trïn diïånröång” (trang 23), böí sung thïm “[..] sûå phaáttriïín cuãa cöng nghiïåp úã nöng thön, vuâng sêu,vuâng xa chûa àûúåc chuá troång àuáng mûác”(trang 24), “[..] thu huát àêìu tû vaâo miïìn nuái,

vuâng àöìng baâo dên töåc coân nhiïìu haån chïë”(trang 39). Hûúáng ài àïì xuêët laâ “[..] chuyïíndõch cú cêëu nöng nghiïåp vaâ kinh tïë nöng thöntheo hûúáng cöng nghiïåp hoaá, hiïån àaåi hoaá,nêng cao trònh àöå nghiïn cûáu, tùng hiïåu quaã vaânêng cao trònh àöå cöng nghïå thöng qua caáchûáng duång tiïën böå khoa hoåc vaâ cöng nghïå vaâosaãn xuêët, baão quaãn vaâ chïë biïën” (trang 73).


Caác caãi caách chñnh saách lúán àang tiïën haânh cêìntaåo ra möåt sên chúi cöng bùçng hún taåi ViïåtNam. Caác cam kïët àïí gia nhêåp WTO thuác àêíycaånh tranh trong thõ trûúâng haâng hoaá vaâ dõchvuå, göìm möåt söë thõ trûúâng hiïån caác DNNNàang chiïëm lônh ûu thïë. Caác cam kïët cuäng laâmgiaãm khaã nùng trúå cêëp bùçng ngên saách. Trongkhi àoá, chûúng trònh caãi caách ngên haâng cêìnthùæt chùåt haån chïë ngên saách àöëi vúái DNNN. Thihaânh Luêåt Doanh nghiïåp Thöëng nhêët seä buöåctêët caã DNNN, àïën nùm 2010, phaãi chuyïín àöíisang cuâng mö hònh quaãn trõ cöng ty giöëng khuvûåc tû nhên.

Tuy nhiïn, vêîn cêìn phaãi àïì cao caãnh giaác trongmöåt söë mùåt. Luêåt Caånh tranh vaâ caác chñnh saáchliïn quan cêìn àûúåc tiïën haânh nhêët quaán, traánhtònh traång ûu àaäi hoùåc quyïìn haânh thõ trûúângquaá mûác. Tûúng tûå, chiïën lûúåc hònh thaânh caáctêåp àoaân lúán xung quanh caác Töíng Cöng tytrûåc thuöåc Thuã tûúáng nïn thêån troång àïí khöngtaåo ra möåt möi trûúâng kinh doanh bêët lúåi chocaånh tranh. Khaã nùng kïët húåp caác lúåi ñchthûúng maåi vaâ taâi chñnh cuâng nùçm dûúái sûåquaãn lyá cuãa SCIC cuäng coá thïí taåo ra caác thönglïå gùæn kïët muåc tiïu quaãn trõ cöng ty töët nhûàõnh giaá chuyïín giao vaâ cho vay àöëi vúái bïnliïn kïët.

Cêìn tùng cûúâng tiïëng noái cuãa khu vûåc kinhdoanh thöng qua caác hiïåp höåi coá khaã nùng àaåidiïån vaâ truyïìn àaåt hiïåu quaã lúåi ñch cuãa ngaânhcöng nghiïåp vúái chñnh quyïìn àïí àûúåc xem xeátkhi hoaåch àõnh chñnh saách. Caác kïnh àöëi thoaåichñnh saách giûäa chñnh phuã vaâ àaåi diïån cöångàöìng kinh doanh cuäng cêìn àûúåc tùng cûúâng vaâchñnh thûác hoáa àïí khai thaác lúåi ñch tûâ sûå hiïíubiïët vaâ quan àiïím cuãa doanh nghiïåp vaâ truyïìnàaåt caác àõnh hûúáng chñnh saách roä raâng hún.


83

Tuy nhiïn, khi thuác àêíy vai troâ cuãa caác hiïåp höåidoanh nghiïåp, cuäng cêìn phaãi cêín troång àïíkhöng cho pheáp hoå trúã thaânh möåt Liïn hiïåpcöng nghiïåp bêët lúåi cho caånh tranh. Bïn caånhviïåc giûä vai troâ cuãa ban vêån àöång haânh lang,hiïåp höåi kinh doanh coá thïí laâ möåt àún võ thiïëtlêåp tiïu chuêín cho caác thöng lïå vaâ àaåo àûác kinhdoanh cho ngaânh mònh. Chûác nùng hûäu ñch naâycoá thïí trúã thaânh raâo caãn cho nhûäng thaânh viïntiïìm nùng múái gia nhêåp nïëu chûác nùng naâykhöng àûúåc theo doäi cêín thêån trïn quan àiïímchñnh saách caånh tranh.

Tiïëp tuåc caãi thiïån möi trûúâng kinh doanh àoâihoãi phaãi àún giaãn hoáa thuã tuåc haânh chñnh, giaãmchi phñ giao dõch vaâ khe húã cho naån nhuäng. Roäraâng vêîn cêìn caãi thiïån caác thuã tuåc thuïë maá vaâhaãi quan. Chñnh phuã cuäng cêìn ban haânhnguyïn tùæc vaâ quy àõnh thi haânh Luêåt Doanhnghiïåp Thöëng nhêët vaâ Luêåt Àêìu tû Chung. BöåKHÀT vaâ chñnh quyïìn àõa phûúng àang tiïënhaânh àùng kyá doanh nghiïåp vaâ taái cêëp pheápàêìu tû theo hai luêåt naây. Tuy nhiïn, khaã nùnghaån chïë cuãa chñnh quyïìn àõa phûúng, àùåc biïåtlaâ úã cêëp huyïån, àang laâm chêåm quaá trònh naây.

Mùåc dêìu Viïåt Nam àaä coá tiïën triïín àaáng khêmphuåc trong xêy dûång nïìn taãng phaáp lyá cùn baãncho caác hoaåt àöång kinh doanh vaâ kinh tïë nhûngquaá trònh naây vêîn chûa phaãi àaä hoaân têët. Bïncaånh sûå cêìn thiïët tiïëp tuåc caãi thiïån luêåt lïå hiïånhaânh cuäng coân coá caái goåi laâ nhûäng àoâi hoãi cuãathïë hïå thûá hai khi Viïåt Nam àang phêën àêëu trúãthaânh quöëc gia coá thu nhêåp trung bònh. Chùènghaån, trong böëi caãnh gia nhêåp WTO, Chñnh phuãseä phaãi coi troång vaâ baão vïå quyïìn súã hûäu trñtuïå. Thaânh cöng trong lônh vûåc naây seä khuyïënkhñch àêìu tû saáng kiïën, nghiïn cûáu vaâ phaáttriïín, möåt yïu cêìu àïí thuác àêíy sûå phaát triïín cuãaViïåt Nam trong giai àoaån túái.

Caác chñnh saách tiïìn tïå vaâ taâi chñnh cuäng àùåt ravêën àïì àöëi vúái phaát triïín kinh doanh. Trïnphûúng diïån tiïìn tïå, chêët lûúång vaâ àöå chñnh xaáccuãa thöëng kï kinh tïë vaâ tiïìn tïå vêîn coân haån chïë.Nhûäng söë liïåu thöëng kï naây cêìn cöng böë kõpthúâi vaâ theo chuêín coá tñnh so saánh quöëc tïë àïítaåo àiïìu kiïån cho caác doanh nghiïåp coá caácquyïët saách kinh doanh vaâ àêìu tû àuáng àùæn vaâkõp thúâi. Trïn phûúng diïån taâi chñnh töìn taåi

nguy cú caác chñnh saách thuïë seä phaát triïín theohûúáng têåp trung têån thu cho Chñnh phuã, boã quanhûäng xem xeát vïì hiïåu quaã. Àùåc biïåt phaãi cêíntroång àïí àaãm baão nöî lûåc caãi caách thuïë seä khönggêy caãn trúã sûå phaát triïín laânh maånh cuãa khuvûåc taâi chñnh. Thõ trûúâng taâi chñnh àùåc biïåtnhaåy caãm vúái caác khuyïën khñch ngêìm trong hïåthöëng thuïë. Àaánh thuïë thu nhêåp tiïìn tïå khöngthoaã àaáng seä khuyïën khñch caác haânh vi taâichñnh khöng laânh maånh cuãa caác cöng ty vaâ cúquan taâi chñnh, taåo ruãi ro cho hïå thöëng taâi chñnhnoái riïng vaâ kinh tïë noái chung.

Viïåt Nam vêîn chûa coá Luêåt Tñn thaác giuáp höî trúåchûáng khoaán hoáa taâi saãn vaâ taâi chñnh cú cêëu, haivêën àïì cêìn thiïët àïí giaãi quyïët caác nhu cêìu taâichñnh ngaây möåt tùng àïí phaát triïín cú súã haåtêìng. Möåt khung phaáp lyá riïng biïåt cho pheáp sûãduång phûúng tiïån àùåc duång cuäng àùåc biïåt hûäuñch àöëi vúái vêën àïì naây. Thûåc ra, Luêåt Chûángkhoaán múái coân boã ngoã khaã nùng sûã duång cöngcuå naây khi cho pheáp caác nhaâ phaát haânh chûángkhoaán tiïìm nùng àïí tùng nguöìn taâi chñnh thöngqua phaát haânh cöí phiïëu daânh riïng cho phaáttriïín cú súã haå têìng. Chñnh phuã coá thïí cuäng cêìnxem xeát soaån thaão Luêåt Giao keâo Traái phiïëu.

Möåt söë biïån phaáp coá thïí höî trúå sûã duång hiïåuquaã hún caác nguöìn lûåc DNNN àang kiïím soaát.Tùng cûúâng khung phaáp lyá cho vêën àïì phaá saãnvaâ vúä núå coá thïí thuác àêíy quaá trònh taái cú cêëuDNNN vaâ NHTMNN, taåo àiïìu kiïån àïí caácdoanh nghiïåp khaác tiïëp cêån khai thaác sûã duångnhûäng nguöìn lûåc quyá giaá nhû àêët àai. Niïmyïët DNNN trïn thõ trûúâng chûáng khoaán cuängcoá thïí goáp phêìn tùng hiïåu quaã cuãa hoå bùçngcaách buöåc hoå phaãi àöëi mùåt vúái kyã luêåt thõtrûúâng möåt caách trûåc tiïëp hún. Caác cöng tyàûúåc niïm yïët coá xu hûúáng àöëi diïån nhûängkhuyïën khñch maånh meä hún àïí aáp duång caácnguyïn tùæc quaãn trõ cöng ty laânh maånh, do àoátaåo nïn caác thöng lïå quaãn lyá töët hún.

Do khaã nùng tiïëp cêån tñn duång àûúåc xaác àõnh laâhaån chïë quan troång nhêët caác doanh nghiïåp taåiViïåt Nam àang phaãi àûúng àêìu, phaãi daânh ûutiïn cho caác cú chïë höî trúå taâi chñnh daâi haån. Phaáttriïín thõ trûúâng chûáng khoaán laâ möåt trongnhûäng cú chïë nhû vêåy. Luêåt Chûáng khoaán banhaânh thaáng Baãy nùm 2006 yïu cêìu cöng böë


84


85

thöng tin àöëi vúái caác cöng ty súã hûäu àaåi chuánglaâ möåt bûúác quan troång theo hûúáng naây. Songhiïån caác yïu cêìu naây cêìn àûúåc UBCKNN thûåcthi. Thïm nûäa, caác yïu cêìu naây cuäng cêìn aápduång àöëi vúái DNNN àang tiïën haânh cöí phêìnhoaá. Thûåc sûå, àûa quaá trònh cöí phêìn hoáa baámsaát hún vúái chñnh saách phaát triïín thõ trûúâng vöënseä giuáp xêy dûång niïìm tin cuãa nhaâ àêìu tû.DNNN vaâ NHTMNN coá thïí laâ nhûäng têëmgûúng àïí caác àún võ khaác noi theo. SCIC cuänggiûä vai troâ quan troång trong vêën àïì naây, vûâa laânúi phaát haânh chûáng khoaán cöng thûá cêëp, vûâalaâ núi thuác àêíy quaãn trõ cöng ty laânh maånhtrong caác doanh nghiïåp maâ àún võ naây coá cöíphêìn àaáng kïí.

Tuy nhiïn, caác thõ trûúâng vöën khöng thïí trúãthaânh nguöìn taâi chñnh daâi haån quan troång chocaác DNVVN. Cêìn taåo khaã nùng chûáng khoaánhoáa taâi saãn àïí múã röång kïnh cho DNVVN huyàöång caác nguöìn taâi chñnh. Chûáng khoaán hoaácoá thïí taåo àiïìu kiïån giaãi quyïët caác khoaãn núåxêëu (NPLs), vaâ cuäng cho pheáp caác ngên haânghuy àöång taâi chñnh, taái cú cêëu baãng töíng kïëttaâi saãn vaâ quaãn lyá tònh traång núå quaá haån vaâ ruãiro laäi suêët. Song möåt khuön khöí cho vay antoaân, vûäng chùæc àoâi hoãi phaãi coá hïå thöëng àùngkyá taâi saãn vaâ thïë chêëp bao phuã khùæp caã nûúác,cho pheáp bêët cûá bïn cho vay naâo úã trong nûúác(coá thïí laâ caã ngoaâi nûúác) coá thïí dïî daâng xaácnhêån hay thiïët lêåp quyïìn lûu giûä vaâ caác quyïìnkhaác àöëi vúi taâi saãn àaä thïë chêëp. Möåt söë khuvûåc àö thõ àaä thiïët lêåp àûúåc caác àún võ àùngkyá hoaåt àöång hiïåu quaã. Tuy nhiïn, caác àún võnaây vêîn biïåt lêåp, chûa àûúåc liïn kïët hïå thöëngvúái nhau vaâ chûa giuáp caác nhaâ àêìu tû vaâ chuãnúå bïn ngoaâi khu vûåc xaác àõnh tiïëp cêån thöngtin vïì quyïìn súã hûäu vaâ coá àûúåc ûu tiïn vïìquyïìn nùæm giûä vaâ caác quyïìn khaác àöëi vúái àêëtàai hay taâi saãn.

Phûúng phaáp cung cêëp dõch vuå baão laänh tñnduång hiïån taåi coá leä cêìn phaãi xem xeát laåi.Chñnh quyïìn tónh àang thiïët lêåp caác cöng tybaão laänh tñn duång àïí höî trúå DNVVN tiïëp cêåntaâi chñnh. Nhûng caách tiïëp cêån coá sûå höî trúåcuãa Nhaâ nûúác àöëi vúái cöng viïåc naây coá thïí taåocú höåi cho sûå can thiïåp chñnh trõ, àùåc biïåt laâ úãcaác cêëp àõa phûúng. Khaã nùng thûúng maåi vaâtñnh bïìn vûäng cuãa caác dõch vuå baão laänh tñn

duång phuå thuöåc nhiïìu vaâo mûác àöå minh baåchvaâ khaã nùng chõu traách nhiïåm taâi chñnh. Trïnthïë giúái àaä coá möåt söë trûúâng húåp thaânh cöng,song nhûäng cú quan tûúng tûå úã Trung Quöëccuäng àang phaãi vêåt löån vúái khoá khùn. Do vêåy,cêìn phaãi xem xeát àïën caác caách tiïëp cêån thaythïë, göìm viïåc caác cöng ty baão hiïím tû nhêntham gia cung cêëp dõch vuå, hay caác töí chûác tñnduång thiïët lêåp möåt cöng ty baão laänh tñn duångàöåc lêåp.

Caác cöng ty cho thuï coá thïí höî trúå DNVVN möåtchuát taâi saãn coá khaã nùng thïë chêëp àïí àûúåc vay,do àoá thu heåp möåt phêìn khoaãng tröëng taâi chñnhdo caác töí chûác tñn duång taåo ra. NHNNVN múáiàêy àaä cho pheáp hoaåt àöång cho thuï vêån haânhbïn caånh cho thuï taâi chñnh truyïìn thöëng àïímúã röång phaåm vi kinh doanh cho thuï nhùçmàaáp ûáng nhu cêìu doanh nghiïåp. NHNNVNcuäng àang tùng cûúâng xêy dûång nùng lûåc choTrung têm Thöng tin Tñn duång cuãa mònh, àöìngthúâi kiïím tra tñnh khaã thi thiïët lêåp cöng tythöng tin tñn duång tû nhên cuâng vúái cöång àöìngngên haâng. Coá àûúåc thöng tin àaãm baão vïì mûácàöå tin cêåy tñn duång cuãa bïn vay laâ àiïìu cöët yïëuàïí ngên haâng vaâ caác töí chûác tñn duång khaác múãröång tñn duång khöng cêìn thïë chêëp.

Chûáng khoaán hoáa coá thïí höî trúå giaãi quyïët caáckhoaãn NPLs; Noá giuáp caác ngên haâng thu huátvöën, taái cú cêëu baãng töíng kïët taâi saãn vaâ quaãn lyáruãi ro vïì vïnh thúâi haån vaâ ruãi ro laäi suêët.

Caác cuöåc caãi caách chñnh saách cêìn thiïët àïí thuácàêíy phaát triïín kinh doanh trong nöng nghiïåprêët khaác nhau. Möåt thaách thûác lúán trong nhûängnùm túái seä laâ thu heåp khoaãng caách trong kïëtquaã phaát triïín giûäa vuâng truäng coá hïå thöëngthuyã lúåi àang chiïëm võ trõ chuã àaåo vaâ vuâng caoduâng nûúác mûa àang tuåt hêåu, núi àaåi àa söëàöìng baâo dên töåc thiïíu söë àang sinh söëng vaâchiïëm phêìn lúán phêìn tiïìn coân laåi cuãa ngûúâingheâo cuâng cûåc. Song àiïìu naây seä phaãi xaãy rakhi Viïåt Nam cêìn phaãi tiïëp tuåc nêëc thang phaáttriïín, tûâ saãn xuêët haâng hoaá giaá trõ tûúng àöëithêëp, chêët lûúång thêëp sang mö hònh phaát triïínhûúáng túái chêët lûúång saãn phêím, an toaân thûåcphêím vaâ sûå laânh maånh cuãa nöng nghiïåp. Dunghoâa hai muåc tiïu naây àoâi hoãi möåt haânh àöångcên bùçng tinh tïë (Khung 8.2).


86

Khung 8.2: Phaát triïín thõ trûúâng vaâ haânh àöång chung trong nöng nghiïåp

Àïí thaânh cöng trong caã hai chûúng trònh “phaát triïín nöng thön” vaâ “hiïån àaåi hoaá nöng nghiïåp” seä àoâi hoãi phaãithiïët kïë chñnh saách cêín thêån, kïët húåp sûác maånh cuãa caác cú chïë thõ trûúâng vúái quaãn lyá töët hún caác dõch vuå höî trúåvaâ phuå thuöåc nhiïìu hún vaâo haânh àöång chung.Hïå thöëng khuyïën nöng cöng cöång hiïån khöng thïí àaáp ûáng thaách thûác naây, phaãi chõu caách tiïëp cêån tûâ trïnxuöëng thûúâng khöng tñnh àïën kinh nghiïåm ruöång àöìng vaâ khöng liïn kïët thoãa àaáng vúái nghiïn cûáu nöngnghiïåp. Hiïån rêët cêìn phaãi nêng cao àõnh hûúáng dõch vuå trong caác dõch vuå khuyïën nöng, cöng nhêån giaá trõ caånhtranh giûäa caác nhaâ cung cêëp dõch vuå, dûåa trïn kinh nghiïåm cuãa àõa phûúng vaâ tùng khaã nùng thu höìi chi phñ.Nhûäng thay àöíi naây caâng coá vai troâ quan troång hún àöëi vúái viïåc nêng cao nùng suêët vaâ àõnh hûúáng thõ trûúângcuãa hïå thöëng canh taác duâng nûúác mûa taåi caác vuâng cao vêîn coân àang chi phöëi caác dên töåc thiïíu söë. Mùåt khaác,cêìn tñnh túái àûa àöëi taác cöng-tû giûä möåt vai troâ chuã àöång hún úã caác vuâng canh taác àêët truäng.Cuäng cêìn thay àöíi töí chûác doanh nghiïåp trong saãn xuêët nöng nghiïåp. Hoaân têët chuyïín àöíi DNNN, göìm caácnöng, lêm trûúâng vaâ cöng ty quaãn lyá thuãy lúåi thuöåc súã hûäu Nhaâ nûúác, giûä vai troâ rêët quan troång trong vêën àïìnaây. Caãi caách DNNN cêìn nêng cao tñnh caånh tranh trong nöåi böå ngaânh nöng nghiïåp vaâ giaãi phoáng nguöìn lûåcàang bõ troái buöåc vaâ sûã duång keám hiïåu quaã. Cuäng cêìn thuác àêíy haânh àöång chung cuãa caác nhaâ cung cêëp dõchvuå vaâ saãn xuêët nhoã, thûåc hiïån nïìn kinh tïë quy mö, taåo àiïìu kiïån trao àöíi caác thöng lïå töët, thuác àêíy tñnh tûå lûåccuãa ngûúâi dên nöng thön vaâ tùng khaã nùng thûúng lûúång cuãa hoå. Song khung phaáp lyá hiïån thúâi têåp trung àùåcbiïåt vaâo caác húåp taác xaä chñnh thûác àang chõu sûå kiïím soaát quaá nhiïìu cuãa Nhaâ nûúác, khöng tñnh àïën caác hònhthûác húåp taác vaâ hiïåp höåi khaác. Luêåt Hiïåp höåi vaâ Húåp taác xaä Nhoã cêìn àûúåc sûãa àöíi nhùçm taåo ra àiïìu kiïån chocaác hònh thûác húåp taác tûå nguyïån vaâ khöng chñnh thûác khaác nhau.Ngoaâi caác hònh thûác hiïåp höåi theo phûúng ngang, caác chuã súã hûäu nhoã cuäng cêìn hònh thaânh liïn kïët theo chiïìudoåc àöëi vúái thõ trûúâng, bùçng caách tham gia vaâo caác chuöîi giaá trõ coá khaã nùng nhanh nhaåy hún vúái caác cú höåikinh doanh. Quaã thêåt laâ àaä coá nöî lûåc thuác àêíy khoaán nöng nghiïåp vaâ liïn kïët giûäa nhaâ nöng, nhaâ buön, nhaâchïë biïën vaâ nhaâ nghiïn cûáu, vúái sûå can thiïåp tñch cûåc cuãa Chñnh phuã. Tuy nhiïn, àaánh giaá bûúác àêìu cuãa saángkiïën naây àûúåc tiïën haânh nùm 2005 àaä cho thêëy roä nhûäng yïëu keám dai dùèng do nhaâ nöng thiïëu thöng tin thõtrûúâng, sûå thiïëu quan têm àïën lúåi ñch nhaâ nöng vaâ khaã nùng thûåc thi húåp àöìng yïëu keám. Caác haânh àöång cuãachñnh saách trong thúâi gian túái trong lônh vûåc naây cêìn têåp trung phaát triïín cöng cuå àiïìu tiïët àïí thuác àêíy höåi nhêåptheo chiïìu doåc theo àõnh hûúáng kinh doanh daâi haån.

87

Cêìn huy àöång möåt nguöìn lûåc vö cuâng lúán àïíàaáp ûáng nhu cêìu cú súã haå têìng cuãa nïìn kinh tïëViïåt Nam trong voâng 5 nùm túái. Möåt söë trongcaác nguöìn lûåc àoá seä phaãi lêëy tûâ khu vûåc tû nhênvò thïë phaãi aáp duång möåt khuön khöí àiïìu tiïëtvûäng chùæc cho caác dûå aán xêy dûång-vêån haânh-chuyïín giao (BOT) vaâ caác hònh thûác sùæp xïëp àöëitaác khaác. Tuy nhiïn, nguöìn lûåc chó laâ möåt phêìncuãa giaãi phaáp. Khi caác vêën àïì bïë tùæc cêëp baáchnhêët àang àûúåc giaãi quyïët thò viïåc lûåa choån caácdûå aán àêìu tû àuáng àùæn trúã nïn khoá khùn hún.Viïåc aáp duång caác mûác phên böí ngên saách cöngkhai àöëi vúái àêìu tû vöën laâ möåt bûúác quan troångàïí sùæp xïëp thûá tûå ûu tiïn trong khuön khöíngên saách àaä cho thay vò dûåa vaâo cú chïë “xin -cho”. Nhûng cuäng cêìn phöëi húåp töët hún giûäacaác kïë hoaåch phaát triïín cú súã haå têìng giûäa caácngaânh vaâ caác tónh, vaâ toaân böå chu kyâ quaãn lyádûå aán phaãi àûúåc cuãng cöë trong àoá chuá troångvaâo quaá trònh thêím àõnh. Tùng cûúâng hiïåu quaãcuäng àoâi hoãi viïåc cung cêëp caác dõch vuå cú súã haåtêìng phaãi àûúåc phên ra nhiïìu möëi vaâ thuác àêíytñnh caånh tranh trong caác khu vûåc ngoaâi hïåthöëng. Cuäng cêìn coá caác quy chïë minh baåch, baogöìm quy àõnh roä raâng cho viïåc tiïëp cêån maånglûúái vaâ àõnh giaá nhûäng tiïëp cêån nhû vêåy àïí thuhuát àêìu tû tû nhên. Lïå phñ àaánh vaâo ngûúâi sûãduång coá thïí giuáp tùng nguöìn lûåc cho cú súã haåtêìng àöìng thúâi tùng traách nhiïåm giaãi trònh cuãanhaâ cung cêëp dõch vuå. Nhûng cuäng cêìn phaãi coáhöî trúå cho caác nhoám dên cû thiïåt thoâi khöng coáàuã khaã nùng àoáng lïå phñ. Cêìn coá caác biïån phaápcuå thïí àïí ngûúâi khuyïët têåt coá thïí tiïëp cêån cú súãhaå têìng.

Thaách thûác phaát triïín

Cú súã haå têìng cuãa Viïåt Nam phaát triïín maånhtrong vaâi nùm qua. Tó lïå àêìu tû haâng nùm tûâ 9-

10 % GDP àaä tùng àaáng kïí söë lûúång àûúâng traãinhûåa, àûúâng dêy àiïån thoaåi, khaã nùng àaáp ûángcuãa caãng biïín vaâ nguöìn cung cêëp àiïån (Hònh9.1). Khaã nùng tiïëp cêån cú súã haå têìng taåi caác cêëpàõa phûúng cuäng phaát triïín nhanh, thêåm chñ úãcaã miïìn nuái, vuâng sêu vaâ vuâng xa. Vñ duå, tó lïångûúâi dên söëng trong voâng 2 kilomeát àûúâng böåthñch nghi vúái moåi loaåi thúâi tiïët àaä tùng lïn àïìunhau cho caã ngûúâi Kinh vaâ ngûúâi dên töåc thiïíusöë nöng thön trong voâng 6 nùm tûâ 1998 - 2004.Nhûng àïí duy trò töëc àöå tùng trûúãng kinh tïënhanh trong voâng 5 nùm qua cuäng àùåt ranhûäng thaách thûác lúán cho Chñnh phuã. Àïí àaápûáng kïë hoaåch múã röång nhu cêìu cú súã haå têìngdûå tñnh àoâi hoãi àêìu tû khoaãng 10-11% GDP.Nhûng khöëi lûúång àêìu tû nhû vêåy khöng thïí,vaâ cuäng khöng nïn, chó lêëy tûâ nguöìn ngên saách.

Khu vûåc tû nhên cuäng cêìn tham gia vaâo lônhvûåc cú súã haå têìng möåt caách trûåc tiïëp theo daångBOT hoùåc caác hònh thûác húåp taác khaác, hoùåc giaántiïëp tûâ quyä àêìu tû cuãa àõa phûúng vaâ quöëc tïëhiïån àang phaát triïín nhanh taåi Viïåt Nam. Cöíphêìn hoaá caác nhaâ maáy àiïån, nhaâ àiïìu haânhviïîn thöng, vaâ nhaâ cung cêëp dõch vuå cú súã haåtêìng khaác cuäng coá thïí mang laåi thïm nguöìnlûåc. Àiïìu chónh mûác lïå phñ àaánh vaâo ngûúâi sûãduång àïí phaãn aánh roä hún chi phñ cuäng laâ möåtcaách huy àöång nguöìn lûåc. Hiïån thúâi chó coá 15%chi phñ àêìu tû cú súã haå têìng lêëy tûâ caác nguöìnthu, chuã yïëu trong lônh vûåc àiïån lûåc vaâ viïînthöng. Triïín voång khaá haån chïë trong lônh vûåcgiao thöng vaâ vïå sinh, nhûng coá thïm möåt söëtiïìm nùng trong lônh vûåc cêëp nûúác.

Nguöìn lûåc chó laâ möåt phêìn giaãi phaáp, vò cuängcêìn phaãi tùng àaáng kïí hiïåu quaã cuãa viïåc cungcêëp cú súã haå têìng. Khi àaä coá hêìu hïët trang thiïëtbõ cùn baãn, chêët lûúång àêìu tû trúã nïn quan

9. CÚ SÚÃ HAÅ TÊÌNG

troång hún. Nhûäng chó söë sú böå nhû hïå söë tyã lïågia tùng vöën so vúái saãn lûúång (ICOR) cho thêëyàöå giaãm àïìu trong lúåi tûác àêìu tû, möåt àiïìu coáthïí thêëy trûúác khi tònh traång thiïëu vöën nghiïmtroång àùåc trûng cuãa thúâi kyâ àêìu àöíi múái àangdêìn àûúåc thaáo gúä. Nhûng nêng cao hiïåu quaãvêîn laâ möåt thaách thûác. Taái phên böí nguöìn lûåcgiûäa caác tiïíu ngaânh vaâ caác dûå aán túái nhûäng núicoá thïí giaãi quyïët nhûäng vêën àïì bïë tùæc cêëp baáchnhêët seä dêîn túái taác àöång “töíng húåp” tñch cûåc.Möåt bûúác quan troång nûäa laâ tùng cûúâng chu kyâdûå aán àêìu tû, tûâ khêu lêåp kïë hoaåch àïën thêímàõnh vaâ tiïën haânh dûå aán. Chuyïín möåt söë chi phñdõch vuå cú súã haå têìng tûâ ngûúâi àoáng thuïë sangngûúâi sûã duång cuäng tùng tñnh minh baåch cuãanhaâ cung cêëp dõch vuå vaâ tùng hiïåu quaã vêånhaânh vaâ baão dûúäng dõch vuå cú súã haå têìng.

Thûåc hiïån caác cam kïët khi gia nhêåp WTO chùæcchùæn seä giuáp tùng hiïåu quaã vò quaá trònh naây seäthuác àêíy caånh tranh vaâ cuöëi cuâng dêîn túáinhûäng thaách thûác thïí chïë quan troång, àùåc biïåttrong àiïìu tiïët dõch vuå cú súã haå têìng.

Tuy nhiïn, vêîn cêìn laâm nhiïìu viïåc hún nûäa.Quaá trònh phên cêëp ngaây caâng tùng àoâi hoãiphaãi laâm roä, nïëu nhû khöng muöën noái taái àõnhnghôa, chûác nùng vaâ nhiïåm vuå cuãa Böå KHÀT.Rêët nhiïìu quyïët àõnh àêìu tû àang nùçm trongtay chñnh quyïìn tónh vaâ caác böå chuã quaãn. Maäi

gêìn àêy, Böå KHÀT múái soaån thaão danh saách dûåaán cêìn höî trúå taâi chñnh, thöng qua caách tiïëp cêånkiïíu “xin - cho”, theo àoá chñnh quyïìn tónh vaâböå chuã quaãn thûúâng ûúác tñnh quaá nhu cêìu cuãahoå àïí hy voång nhêån nhiïìu tiïìn ngên saách hún.Phûúng thûác “xin - cho” cuäng khuyïën khñchcaác thöng lïå khöng minh baåch àïí àûúåc BöåKHÀT thiïn võ.

AÁp duång caác mûác phên böí ngên saách minhbaåch cho chi àêìu tû vöën cho thêëy sûå thay àöíiàaáng kïí trong phûúng thûác naây. Chñnh quyïìntónh giúâ àêy coá thïí tûå do hún nhiïìu khi lûåachoån dûå aán cuãa hoå trong khuön khöí ngên saáchàaä cho. Nhûng quaá trònh phên cêëp cuäng taåo ranguy cú phöëi húåp loãng leão giûäa caác quyïët àõnhàêìu tû.

Dên söë úã mûác trung võ cuãa möåt tónh úã Viïåt Namkhoaãng möåt triïåu, khöng àuã lúán àïí lêåp kïë hoaåchcú súã haå têìng qui mö lúán. Búãi vêåyå, xaãy ra tònhtraång möîi tónh muöën coá caãng hay trûúâng àaåihoåc riïng, dêîn túái chöìng cheáo vaâ laäng phñ.Trong caác trûúâng húåp khaác, caác tónh chûa àaåt túáiqui mö töëi thiïíu àïí coá möåt sên bay, mùåc duâ coáthïí chêëp nhêån möåt sên bay cho toaân vuâng, dêînàïën tònh traång thiïëu dõch vuå àûúåc cung cêëp.

Chu kyâ quaãn lyá dûå aán cuäng cêìn àûúåc cuãng cöë.Hiïån thúâi hoaåch àõnh kïë hoaåch phaát triïín cú súã


88

Hònh 9.1. Khöëi lûúång vaâ khaã nùng tiïëp cêån cú súã haå têìng àûúåc múã röång nhanh choáng

Nguöìn: Dûåa trïn söë liïåu cuãa EVN, TCTK, Böå Xêy dûång, Àùng kiïím Viïåt Nam vaâ caác cú quan khaác.

haå têìng vêîn quaá têåp trung vaâo caác yïëu töë àêìuvaâo. Cöng taác chuêín bõ dûå aán àaä nhêën maånhàuáng vaâo lônh vûåc thi cöng vaâ chi phñ àêìu tû,nhûng laåi chûa chuá yá thoaã àaáng túái dûå kiïën lúåitûác vaâ chi phñ giaán tiïëp. Vñ duå, xem xeát chûa thoaãàaáng nhu cêìu vêån haânh vaâ baão dûúäng coá thïí dêîntúái phên böí thiïëu ngên saách hay cú súã haå têìngkhêëu hao nhanh. Dûå toaán thiïëu chi phñ taái àõnhcû, vaâ khaã nùng trûúåt giaá thûúâng liïn quan àïënsûå chêåm trïî àaáng kïí khi tiïën haânh dûå aán. Cêìnphaát triïín möåt quaá trònh nhanh nhaåy vaâ töínghúåp hún dûåa vaâo söë liïåu nhu cêìu vaâ nguyïn tùæcthõ trûúâng möåt caách coá hïå thöëng hún.

Thùm doâ khaã nùng tham gia cuãa khu vûåc tûnhên cuäng cêìn trúã thaânh möåt cöng viïåc thûúângxuyïn. Tuy nhiïn, nhûäng thay àöíi thïí chïë chuãyïëu àïí höî trúå cöng taác naây cêìn diïîn ra úã cêëp caohún, thöng qua àiïìu tiïët thñch húåp dõch vuå cú súãhaå têìng. Àöëi vúái möåt nhaâ àêìu tû maåo hiïímnguöìn lûåc cuãa mònh vaâo möåt nhaâ maáy àiïån,hay möåt cöng ty viïîn thöng, cêìn coá nhûäng àaãmbaão chùæc chùæn àöëi vúái khaã nùng tiïëp cêån hïåthöëng (àûúâng dêy taãi àiïån, hay àûúâng àiïånthoaåi cöë àõnh) nùçm trong tay cuãa Nhaâ nûúác.Cêìn coá quy àõnh roä raâng vïì giaá caã liïn quan àïëncaác kïët nöëi naây, vaâ phûúng thûác àiïìu chónh giaátrong suöët quaá trònh, àïí àöëi phoá caác cuá söëc bêëtngúâ. Cuäng cêìn coá caác cú chïë giaãi quyïët tranhchêëp minh baåch vaâ khaách quan. Thiïët lêåp caácban àiïìu tiïët maånh meä úã cêëp kyä thuêåt vaâ khöngmang yá àöì tû lúåi laâ möåt ûu tiïn khi Viïåt Namàang nöî lûåc trúã thaânh quöëc gia coá mûác thunhêåp trung bònh.

ÚÃ cêëp thêëp hún, cêìn phaãi cuãng cöë quaãn lyá thûåchiïån dûå aán. Àaä xuêët hiïån nhûäng quan ngaåi vïìnùng lûåc cuãa caác ban quaãn lyá dûå aán cuãa Chñnhphuã. Vuå bï böëi cuãa Ban Quaãn lyá Dûå aán 18 gêìnàêy àaä nhêën maånh túái khaã nùng dïî xaãy ra thamnhuäng cuãa caác ban quaãn lyá dûå aán naây. Duâ saocuäng cêìn coá caác ban chuyïn mön chõu traáchnhiïåm vïì dûå aán cú súã haå têìng, bêët kïí àûúåc goåilaâ ban quaãn lyá dûå aán hay mang möåt tïn naâokhaác. Nhûng nguyïn tùæc hoaåt àöång cuãa hoå seäcêìn àûúåc àiïìu chónh àïí caãi thiïån nùng lûåc vaâhaån chïë quy mö cuãa tham nhuäng.

Àiïím cuöëi cuâng nhûng khöng keám phêìn quantroång laâ cêìn àùåc biïåt chuá yá vêën àïì tiïëp cêån. Baãn

chêët vaâ nhu cêìu cú súã haå têìng thay àöíi nhanhchoáng. Vúái chûâng möåt triïåu dên di cû ra thaânhphöë möîi nùm, coá nguy cú khöng thïí àaáp ûángnhu cêìu cuãa dên nhêåp cû vaâ nhûäng ngûúâi söëngúã ven àö thõ. ÚÃ khña caånh khaác, àaãm baão khaãnùng tiïëp cêån dõch vuå cho toaân böå caác xaä miïìnnuái, vuâng sêu vaâ vuâng xa àùåc biïåt töën keám. Vñduå, mùåc duâ àûúâng nöng thön àaä caãi thiïån, àöìngbaâo dên töåc thiïíu söë vêîn chõu thiïåt thoâi so vúáingûúâi Kinh, khoaãng möåt phêìn ba dên söë naâysöëng caách xa trïn hai kilömeát àûúâng thñch nghivúái moåi loaåi thúâi tiïët. Àöìng thúâi, àöìng baâo dêntöåc thiïíu söë coá khaã nùng chi traã dõch vuå cú súã haåtêìng thêëp nhêët, vò thïë phaãi coá chñnh saách baocêëp àûúåc tñnh toaán kyä caâng.

Tiïëp cêån dõch vuå cú súã haå têìng cuãa ngûúâikhuyïët têåt cuäng naãy sinh caác vêën àïì coá baãn chêëtkhaác. Roä raâng nhêët laâ caác toaâ nhaâ vaâ thiïët bõcöng cöång khöng phaãi luác naâo cuäng àûúåc thiïëtkïë coá tñnh àïën ngûúâi khuyïët têåt. Tuy nhiïn, möåttrong nhûäng haån chïë lúán nhêët àïí duy trò sinhkïë cuãa ngûúâi khuyïët têåt liïn quan àïën giaothöng vêån taãi búãi vò àêy laâ caách tiïëp cêån vúái thõtrûúâng vaâ cöng viïåc, hai löå trònh chñnh àïí giaãmngheâo úã Viïåt Nam. Hiïån thúâi, ngûúâi khuyïët têåtkhöng àûúåc cêëp giêëy chûáng nhêån sûác khoeã àïícoá bùçng laái xe. Do àoá, hoå cuäng khöng coá baãohiïím. Ngoaâi ra, caác loaåi xe ba baánh vaâ xe maáycaãi tiïën maâ nhiïìu ngûúâi khuyïët têåt cêìn àïí ài laåicuäng rêët khoá àûúåc caác cú quan giao thöng chêëpthuêån, vò thïë trïn thûåc tïë hoå trúã thaânh àöëi tûúånglûu thöng bêët húåp phaáp.

Chiïën lûúåc cuãa Chñnh phuã

KHPTKTXH tuyïn böë möåt trong nhûäng muåctiïu cuãa mònh laâ “taåo ra bûúác àöåt phaá vïì cú súãhaå têìng àïí [...] àêíy maånh töëc àöå tùng trûúãngkinh tïë” (trang 57). Àïí àaåt muåc tiïu naây,KHPTKTXH nhêën maånh nhu cêìu chó àaåo“cöng taác quaãn lyá nguöìn àêìu tû theo hûúáng taåoàiïìu kiïån thuêån lúåi àïí thu huát caác nguöìn àêìu tûcoá khaã nùng nhêët trong xaä höåi. Ngoaâi ra, cêìngiaãi quyïët khiïëm khuyïët vaâ vêën àïì khoá khùntrong quaãn lyá àêìu tû hiïån nay nhùçm sûã duånghiïåu quaã nguöìn àêìu tû theo caác muåc tiïu cùnbaãn àaä dûå tñnh àïí traánh thêët thoaát vaâ laäng phñ.Nhanh choáng thiïët lêåp khuön khöí phaáp lyá àïíhoaåch àõnh kïë hoaåch, àaãm baão viïåc hoaåch àõnh

CÚ SÚÃ HAÅ TÊÌNG

89

kïë hoaåch laâ möåt bûúác tiïën, taåo cú súã tiïën haânhdûå aán àêìu tû” (trang 117).

KHPTKTXH cuäng nïu rêët chi tiïët vïì cöng taácàiïìu tiïët dõch vuå cú súã haå têìng. Nguyïn tùæc chuãàaåo laâ phên nguöìn cung cêëp thaânh nhiïìu möëivaâ thuác àêíy àêìu tû bïn ngoaâi húåp phêìn maånglûúái. “Chñnh saách quaãn lyá nhùçm töëi àa hoaá hiïåuquaã thöng qua viïåc duâng chung maång lûúái cúsúã haå têìng quöëc gia, taách cöng taác quaãn lyá maånglûúái cú súã haå têìng vúái viïåc quaãn lyá dõch vuå”(trang 85). Trïn tinh thêìn naây, KHPTKTXHquy àõnh “tiïëp tuåc thiïët lêåp möåt thõ trûúâng àiïåncaånh tranh (trang 79) vaâ “höî trúå löå trònh àiïìutiïët giao thöng vêån taãi haâng khöng àïí àaåt tiïuchuêín tûå do hoaá giao thöng vêån taãi haâng khöngtrong ASEAN” (trang 84). Tû nhên tham giacung cêëp cú súã haå têìng àoâi hoãi phaãi “ban haânhchñnh saách vaâ cú chïë thu huát caác thaânh phêìnkinh tïë tû nhên, bao göìm FDI trong xêy dûångcú súã haå têìng vaâ cöng trònh àö thõ” (trang 85)”.

Hún nûäa, cêìn coá hûúáng dêîn roä raâng viïåc àõnhgiaá dõch vuå cú súã haå têìng. Vïì àiïím naây,KHPTKTXH àïì nghõ “àöíi múái cú chïë quaãn lyá lïåphñ, theo àoá Nhaâ nûúác quaãn lyá trûåc tiïëp caác lïåphñ dõch vuå vêîn àang chõu aãnh hûúãng cuãa chïëàöå àöåc quyïìn, aáp duång nguyïn tùæc “lïå phñ dûåatrïn chi phñ” vaâ àiïìu chónh sao cho tûúng thñchvúái caác mûác trong khu vûåc” (trang 85).KHPTKTXH cuäng noái “lïå phñ caác dõch vuå taåo cúsúã thiïët lêåp caác thõ trûúâng thûåc sûå caånh tranh seädo chñnh caác nhaâ cung cêëp dõch vuå quyïët àõnh,trong khi caác dõch vuå múái aáp duång phûúngthûác caånh tranh vêîn àûúåc kiïím soaát theokhuön khöí lïå phñ” (trang 85).

Vïì quaãn lyá chu kyâ dûå aán, KHPTKTXH tuyïn böëChñnh phuã “seä tiïëp tuåc phên quyïìn traáchnhiïåm quaãn lyá àêìu tû phuâ húåp nhu cêìu caãi caáchhaânh chñnh, tùng hiïåu quaã quaãn lyá Nhaâ nûúác,vaâ àún giaãn hoaá thuã tuåc àêìu tû. Bïn caånh phênquyïìn quaãn lyá àêìu tû, cuäng cêìn xaác àõnh traáchnhiïåm caác cú quan vaâ caá nhên àïí tùng traáchnhiïåm phaáp lyá cuãa hoå trong hoaåt àöång àêìu tû.Cung cêëp tiïu chuêín cho caác cöng ty tû vêën, caácdoanh nhên àïí àaãm baão tñnh àöåc lêåp vaâ khaáchquan cuãa caác dõch vuå tû vêën, dúä boã caác thuã tuåc“kheáp kñn” hiïån haânh trong àêìu tû vaâ xêydûång. Tùng sûå giaám saát cuãa cöång àöìng trong

hoaåch àõnh kïë hoaåch, àaãm baão tñnh cöng khaicuãa kïë hoaåch, tùng cûúâng kiïím tra, giaám saátquaãn lyá xêy dûång vaâ kïë hoaåch sûã duång àêët taåimöåt söë tónh choån lûåa” (trang 117).


Àa daång hoaá nguöìn vöën àêìu tû àoâi hoãi caáchaânh àöång trong möåt söë lônh vûåc. Möåt trong söëàoá laâ àiïìu tiïët hiïåu quaã caác quyä àõa phûúng chophaát triïín cú súã haå têìng. Caác nguöìn vöën nhûQuyä Àêìu tû phaát triïín àö thõ Tp.HCM àangchûáng toã rêët hiïåu quaã trong viïåc thuác àêíy tñnduång ngên haâng vaâ caác nguöìn tû nhên khaác höîtrúå phaát triïín nhanh choáng cú súã haå têìng taåitónh. Tuy nhiïn, thiïët kïë hiïån thúâi cuãa hoå naãysinh nhûäng quan ngaåi nghiïm troång. Caác uyãban nhên dên tónh phaát triïín kïë hoaåch töíng thïívïì cú súã haå têìng. Sau àoá, caác quyä cuãa tónh biïënkïë hoaåch töíng thïí thaânh caác dûå aán, huy àöångnguöìn lûåc taâi trúå vaâ múâi thêìu thûåc hiïån dûå aán.Cuöëi cuâng, bïn thùæng thêìu seä chõu traách nhiïåmcöng taác xêy lùæp vaâ coá thïí caã quaãn lyá vêån haânh.

Möåt vêën àïì àêìu tiïn vúái kiïën truác naây laâ caácngên haâng vaâ nhaâ àêìu tû tû nhên coá thïí cho caácquyä tónh vay quaá nhiïìu tiïìn, vúái giaã àõnh rùçnguyã ban nhên dên seä buöåc phaãi baão laänh thïë chêëpcho hoå nïëu cêìn thiïët. Nhû vêåy, nhêån thûác vïìmûác ruãi ro thêëp àöëi vúái caác nhaâ àêìu tû coá thïídêîn túái möëi ruãi ro cao cho ngên saách. Lïånh cêëmcöng khai caác haânh àöång baão laänh cuãa chñnhquyïìn cho caác quyä tónh coá thïí giaãi quyïët phêìnnaâo möëi ruãi ro naây. Tuy nhiïn, nhû vêåy vêînchûa àuã àïí thuyïët phuåc caác nhaâ àêìu tû búãi vòChñnh phuã khöng thïí àïí möåt quyä cú súã haå têìngcuãa tónh bõ phaá saãn. Möëi ruãi ro thûá hai liïn quanàïën xung àöåt lúåi ñch. Caác uyã ban nhên dên goápvöën vaâo quyä cú súã haå têìng cuãa tónh mònh, röìiquyä naây laåi coá thïí laâ cöí àöng cuãa caác cöng tytham gia àêëu thêìu caác dûå aán cuãa hoå. Trong hoaâncaãnh nhû vêåy thêåt khoá tin coá thïí dûång möåt bûáctûúâng lûãa giûäa bïn goåi thêìu vaâ bïn tham giathêìu. Xung àöåt lúåi ñch aãnh hûúãng xêëu túái sênchúi cöng bùçng trong cung cêëp dõch vuå cú súã haåtêìng vaâ coá thïí thaânh nguöìn tham nhuäng.

Khuyïën khñch tû nhên tham gia vaâo lônh vûåc cúsúã haå têìng cuäng àoâi hoãi ban haânh möåt nghõàõnh BOT vûäng chùæc, nïu roä caác àùåc àiïím kyä


90

thuêåt cuãa dûå aán vaâ nhûäng yïu cêìu töëi thiïíu nhaâàêìu tû cêìn àaáp ûáng àïí coá thïí àûúåc xem xeát. Caácchi tiïët nïu ra caâng cuå thïí thò caâng giaãm nguycú phaãi kïët thuác vúái möåt dûå aán khöng àaåt tiïuchuêín hay taåo ra lúåi nhuêån cao möåt caách khöngcêìn thiïët cho nhaâ àêìu tû. Nhûng nguy cúkhöng thu huát àûúåc nhaâ àêìu tû tû nhên naâocuäng trúã nïn cao hún. Sûå àaánh àöíi naây àùåc biïåtnhaåy caãm trong trûúâng húåp caác dûå aán luác àêìukhöng nùçm trong kïë hoaåch töíng thïí do Chñnhphuã phï duyïåt vaâ baãn chêët cuäng nhû caác àùåcàiïím cuãa chuáng laâ do nhaâ àêìu tû tiïìm nùng àïìxuêët. Àaánh giaá ûu àiïím cuãa caác àïì xuêët múáinaây coá thïí àoâi hoãi khaã nùng kyä thuêåt cuãa chñnhquyïìn àõa phûúng vaâ caác böå coá liïn quan phaãicao hún rêët nhiïìu. Viïåc quyïët àõnh khi naâocung cêëp baão laänh cho caác nhaâ àêìu tû tû nhêncuäng cêìn coá nhûäng cöng cuå àaánh giaá vaâ hûúángdêîn roä raâng.

Löå trònh phên viïåc cung cêëp dõch vuå cú súã haåtêìng thaânh nhiïìu möëi àaä coá cho lônh vûåc àiïånlûåc vaâ viïîn thöng. Vïì lônh vûåc nûúác, hûúáng caãicaách àaä roä nhûng löå trònh thò chûa. Lônh vûåcgiao thöng tuåt hêåu xa nhêët. Cêìn höî trúå àêíynhanh caãi caách trong nhûäng lônh vûåc naây vúáicaác löå trònh roä raâng. ÚÃ nhûäng lônh vûåc chûa coálöå trònh cêìn xaác àõnh roä têìm nhòn lêu daâi àïí àaåtàûúåc nhûäng caãi thiïån hiïåu quaã lêu daâi.

Caånh tranh trong cung cêëp dõch vuå cú súã haåtêìng coá thïí àûúåc höî trúå thöng qua caác thay àöíivïì quyïìn súã hûäu hay viïåc quaãn lyá caác nhaâ cungcêëp dõch vuå hiïån thúâi. Cöí phêìn hoaá caác cöng tycêëp àiïån vaâ caác nhaâ àiïìu haânh maång lûúái àiïånthoaåi di àöång laâ möåt minh chûáng roä raâng. Viïåcdûåa vaâo caác húåp àöìng quaãn lyá àïí vêån haânh caácbïën caãng vaâ sên bay ài theo cuâng möåt hûúáng.Cöí phêìn hoaá caác cöng ty xêy dûång Nhaâ nûúác vaâchuyïín giao quaãn lyá quyïìn súã hûäu Nhaâ nûúáccoân laåi cho SCIC seä laâm cho thõ trûúâng xêy lùæpcoá tñnh caånh tranh cao hún. Caác caãi caách naâycuäng giaãm nguy cú xung àöåt lúåi ñch vaâ thamnhuäng trong phên böí húåp àöìng phaát triïín cú súãhaå têìng .

Möåt söë bûúác thaách thûác nhêët trûúác mùæt baogöìm àõnh giaá dõch vuå cú súã haå têìng khi khöngcoá àuã tñnh caånh tranh giûäa caác nhaâ cung cêëpdõch vuå. Roä raâng, tùng mûác thu höìi chi phñ seä

taåo ra taâi chñnh àêìu tû vaâ daânh caác nguöìn ngênsaách Nhaâ nûúác cho àêìu tû. Thïë nhûng mûác lïåphñ àaánh vaâo ngûúâi sûã duång cêìn àûúåc tùng àïënmûác naâo?

Möåt söë cho rùçng mûác giaá töëi ûu cêìn bao göìm têëtcaã chi phñ vêån haânh vaâ baão dûúäng, cöång thïmbêët cûá chi phñ phaát triïín cú súã haå têìng naâo ngoaâiviïåc thiïët lêåp hïå thöëng. Vñ duå, trong ngaânhàiïån, viïåc naây seä bao göìm tñnh caã giaá chi phñphaát àiïån, thêët thoaát àiïån nùng trong quaá trònhchuyïín taãi, vaâ chi phñ phên phöëi. Söë khaác laåicho rùçng cêìn xem xeát thu höìi toaân böå chi phñ,bao göìm caã chi phñ phaát triïín hïå thöëng. Theocaách naây, caác nhaâ cung cêëp dõch vuå cú súã haåtêìng seä coá thïí haåch toaán àöåc lêåp maâ khöng cêìnbêët cûá trúå giuáp ngên saách naâo. Trong vñ duå cuãangaânh àiïån, chi phñ thiïët lêåp maång lûúái àiïånquöëc gia cuäng seä àaánh vaâo ngûúâi tiïu duâng.

Trong nïìn kinh tïë àang phaát triïín nhanh choángcuãa Viïåt Nam, thu höìi toaân böå chi phñ cuängkhöng àuã àïí àaãm baão cên bùçng cung cêìu. Hiïíutheo möåt caách thûåc tïë, coá thïí phaãi aáp duång chïëàöå phên phöëi cho ngûúâi sûã duång cuöëi cuâng khikhaách haâng àiïån rúi vaâo caãnh mêët àiïån. Nïëu lïåphñ àaánh vaâo ngûúâi sûã duång khöng thïí tùng àuãàïí traánh tònh traång thiïëu huåt thò giaãi phaáp roäraâng laâ àêíy nhanh phaát triïín nguöìn cêëp àiïån.Àêy laâ àiïìu Viïåt Nam àang tiïën haânh trongngaânh àiïån. Nhûng àêy cuäng chó coá thïí laâ möåtphêìn giaãi phaáp. Dõch vuå cú súã haå têìng thûúângbõ tùæc ngheän vaâo nhûäng thúâi àiïím cuå thïí trongngaây, chùèng haån giúâ cao àiïím àöëi vúái giaothöng vêån taãi vaâ caác giúâ buöíi töëi àöëi vúái ngaânhàiïån. Àiïìu chónh phuâ húåp lïå phñ àaánh vaâongûúâi sûã duång àïí giaãm taãi nhu cêìu giúâ caoàiïím thûúâng coá thïí laâm àûúåc. Cuäng coá thïí àõnhra caác quy tùæc thûåc tïë àïí traánh töín haåi nhûängngûúâi coá ñt khaã nùng chi traã.

Möåt vêën àïì coá liïn quan laâ khi naâo thò Chñnhphuã bao cêëp phaát triïín cú súã haå têìng. VDB àaäban haânh caác hûúáng dêîn múái vïì caác khu vûåcàêìu tû àuã tiïu chuêín àûúåc cêëp nhû vêåy. Nhûngliïåu nhûäng hûúáng dêîn naây coá thñch húåp trongtrûúâng húåp cú súã haå têìng hay khöng? Muåc tiïuchñnh cuãa trúå cêëp laâ giaãm khoaãng caách giûäa lïåphñ cuãa ngûúâi sûã duång úã mûác chêëp nhêån àûúåcvaâ chi phñ thûåc tïë, khi dõch vuå àûúåc xem laâ coá


91

giaá trõ àöëi vúái xaä höåi. Möåt söë tiïíu ngaânh nhûviïîn thöng khöng coá vêën àïì naây. Mùåt khaác,cuäng coá lyá do àïí trúå cêëp caác dõch vuå vïå sinh. Vaâthêåm chñ trong nöåi böå cuâng möåt tiïíu ngaânhcuäng coá thïí àïå trònh xin trúå giuáp khaã nùng tiïëpcêån cú súã haå têìng cho höå gia àònh coá ñt khaã nùngchi traã, nhû àöìng baâo dên töåc thiïíu söë sinhsöëng úã vuâng sêu, vuâng xa.

Hoaåch àõnh kïë hoaåch cú súã haå têìng vaâ chu kyâquaãn lyá dûå aán cuäng cêìn hiïån àaåi hoaá. Phênquyïìn ra quyïët àõnh àêìu tû nhiïìu hún chochñnh quyïìn cêëp dûúái àaä haån chïë hiïåu quaã quaátrònh “xin - cho” vaâ vai troâ cuãa Böå KHÀT vúái tûcaách laâ bïn soaån thaão dûå aán. Trong tûúng lai, BöåKHÀT cêìn têåp trung vaâo hoaåch àõnh kïë hoaåchcoá chiïën lûúåc vaâ àiïìu phöëi cöng taác trònh duyïåttaâi liïåu phaát triïín cuãa caác ngaânh vaâ tónh. Thûåcra, chñnh quyïìn trung ûúng cêìn chõu traách

nhiïåm hoaåch àõnh kïë hoaåch vuâng àïí àaánh giaánhu cêìu töíng thïí, traánh chöìng cheáo, àaãm baão cúsúã haå têìng hïå thöëng liïn kïët chùåt cheä hún vaâgiaám saát hiïåu quaã cöng viïåc cuãa cêëp tónh.

Quaá trònh thêím àõnh minh baåch vaâ maånh meähún seä cho pheáp so saánh möåt caách coá yá nghôahún giûäa caác phûúng aán, vaâ tùng lúåi tûác chungcuãa àêìu tû cú súã haå têìng. Caác qui trònh múái cêìnqui àõnh nïu roä caác chi phñ vêån haânh vaâ baãodûúäng àïí xem xeát toaân diïån trong quaá trònhchuêín bõ ngên saách. Hïå quaã cuãa tûâng dûå aán liïnquan àïën chuyïín àöíi àêët àai vaâ taái àõnh cûcuäng cêìn àûúåc nïu roä, vaâ chi phñ àûúåc cêìn àûavaâo thêím àõnh. Caác vêën àïì ngoaåi vi khaác, tûâaãnh hûúãng xaä höåi vaâ möi trûúâng àïën söë ngûúâichïët vaâ thûúng vong do tai naån giao thöng àïënphñ töín do nhûäng aách tùæc gia tùng trong khuvûåc xung quanh, cêìn àûúåc xem xeát khi naãy


92

Khung 9.1: Cung cêëp dõch vuå vïå sinh: Cú höåi cho lêåp kïë hoaåch hiïån àaåi

Vïå sinh laâ möåt trong nhûäng Muåc tiïu phaát triïín thiïn niïn kyã cuãa Viïåt Nam khöng àaåt àûúåc àuáng tiïën àöå. Vaâonùm 2004, àaä coá 76% dên söë thaânh thõ tiïëp cêån àûúåc túái dõch vuå vïå sinh, trong khi con söë naây úã nöng thön chólaâ 16%. Caác muåc tiïu cuãa chñnh phuã cho nùm 2010 laâ 85% dên söë úã thaânh thõ vaâ 75% dên söë nöng thön, àiïìunaây coá thïí àoâi hoãi möåt nhu cêìu taâi chñnh tûúng ûáng laâ 1,3 vaâ 0,5 àö la Myä. Nhûng àaåt àûúåc nhûäng muåc tiïunaây vaâ giuáp cho ngaânh ài àuáng tiïën àöå thò cêìn coá nhûäng chûúng trònh haânh àöång phöëi húåp.Cêìn phaãi bùæt àêìu haânh àöång. KHPTKTXH nïu bêåt nhu cêìu giaãi quyïët vêën àïì sûác khoãe yïëu, ö nhiïîm möitrûúâng vaâ vïå sinh keám. Kïë hoaåch àaä àùåt ra nhûäng muåc tiïu àêìy thaách thûác phaãi xûã lyá nûúác thaãi gia àònh úã caáckhu àö thõ, xûã lyá raác thaãi rùæn vaâ caác ö nhiïîm cöng nghiïåp. Baãn kïë hoaåch cuäng nïu lïn bûúác chuyïín tiïëp àïënnhûäng nguyïn tùæc "ngûúâi gêy ö nhiïîm phaãi traã tiïìn" nhùçm giuáp huy àöång caác nguöìn lûåc àïí xûã lyá ö nhiïîm àöthõ vaâ cöng nghiïåp. Vïå sinh nöng thön cuäng vêîn coân laâ möåt thaách thûác. Chñnh saách cuãa Chñnh phuã khöng nhêënmaånh vïå sinh cú baãn nhû laâ möåt ûu tiïn vò noá khöng gùæn liïìn vúái VDG, vaâ vïå sinh nöng thön cuäng khöng àûúåcàõnh nghôa trong cung cêëp cú súã haå têìng cú baãn. KHPTKTXH àaánh dêëu möåt sûå thay àöíi hûúáng túái quy trònh lêåp kïë hoaåch, hoaâ nhêåp, àaáp ûáng nhu cêìu vaâ dûåatrïn kïët quaã. Àêy chñnh xaác laâ caách tiïëp cêån cêìn phaãi coá nhùçm giaãi quyïët möåt caách hiïåu quaã thaách thûác vïì cungcêëp dõch vuå vïå sinh. Nhûäng chñnh saách vïì cung cêëp dõch vuå vïå sinh rúâi raåc hiïån taåi cêìn phaãi àûúåc kïët húåp trongmöåt chiïën lûúåc thöëng nhêët, súã hûäu búãi caác cú quan chñnh phuã, nïu roä vai troâ cuãa möîi cú quan vaâ giao ngên saáchnhùçm àaåt túái muåc tiïu. Caác chñnh saách cuäng cêìn phaãi lûu yá vïì baãn chêët cuãa viïåc lûåa choån caác dõch vuå vïå sinhcuãa caá nhên. Caác chûúng trònh trûúác àêy chó têåp trung vaâo xêy dûång caác thiïët kïë nhaâ vïå sinh tiïu chuêín nhûngkhöng phuâ húåp, vaâ trong rêët nhiïìu trûúâng húåp àún giaãn laâ khöng àûúåc sûã duång.Möåt phûúng phaáp tiïëp cêån thõ trûúâng khuyïën khñch vïå sinh nöng thön hiïån àaåi, thuêån tiïån vaâ àaáng mongmuöën coân lêu múái hiïåu quaã. Nhu cêìu naây cêìn àûúåc thuác àêíy cuâng vúái möåt söë lûåa choån cung cêëp dõch vuå vïåsinh cuãa tû nhên khaác phuâ húåp vúái caác mûác thu nhêåp vaâ mong muöën cuãa ngûúâi sûã duång. Trong khu vûåc àöthõ, ûu tiïn tùng àêìu tû cho cú súã haå têìng vaâ thu höìi chi phñ tûâ ngûúâi sûã duång. Phñ thu nûúác thaãi cêìn àaãm baãotñnh bïìn vûäng vaâ thu huát àûúåc àêìu tû ngoaâi ngên saách.Coá nhiïìu lyá do thûåc tïë àïí laåc quan vïì khaã nùng Viïåt Nam "seä vïå sinh trúã laåi". Viïåt Nam àaä chûáng toã bùçng viïåcthûåc hiïån caác muåc tiïu àïì ra. Viïåc phaát triïín chiïën lûúåc vïå sinh thöëng nhêët àang àûúåc thûåc hiïån seä àùåt ra caácmuåc tiïu naây vaâ giao traách nhiïåm cho caác cú quan. Àiïìu quan troång laâ sau àoá caác nhaâ taâi trúå höî trúå thûåc hiïånchiïën lûúåc naây, vò ODA vêîn coân laâ möåt nguöìn vöën quan troång àöëi vúái lônh vûåc naây trong voâng 5 nùm túái.

sinh. Vïì mùåt tñch cûåc, tiïìm nùng taåo cöng ùnviïåc laâm cuäng cêìn coi laâ nhûäng nhên töë àûúåcxem xeát, àùåc biïåt khi cöë gùæng höî trúå sûå xuêëthiïån cuãa caác cûåc phaát triïín vuâng.

Cêìn coá biïån phaáp cuå thïí àaãm baão khaã nùng tiïëpcêån cú súã haå têìng cho moåi àöëi tûúång. Àöëi vúái caácnhoám dên cû thiïåt thoâi nhêët, vêën àïì naây coá thïíàoâi hoãi nhûäng khoaãn trúå cêëp coá muåc tiïu, chùènghaån chuyïín giao dûåa vaâo cöång àöìng àang tiïënhaânh theo Chûúng trònh 135. Trúå cêëp cho nhaâcung cêëp dõch vuå giao thöng àïí hoå coá thïí múãröång dõch vuå cho ngûúâi ngheâo cuäng laâ möåt caáchtiïëp cêån thûåc tïë nûäa. Cêìn tham gia nhiïìu húnvaâo quaá trònh hoaåch àõnh kïë hoaåch. Vñ duå, úã caácvuâng nöng thön, cung cêëp nûúác chuã yïëu laâ traáchnhiïåm cuãa phuå nûä. Àaãm baão àûa quan àiïím cuãaphuå nûä vaâo giai àoaån hoaåch àõnh kïë hoaåch möåtcaách thoaã àaáng coá thïí khiïën cöng taác àõnhhûúáng ûu tiïn àêìu tû töët hún.

Hai nhoám biïån phaáp cêìn àûúåc xem xeát àïí caãithiïån khaã nùng tiïëp cêån dõch vuå cú súã haå têìngcuãa ngûúâi khuyïët têåt. Thûá nhêët, têët caã caác toaânhaâ vaâ trang thiïët bõ múái, bao göìm giao thöngcöng cöång, cêìn àûúåc thiïët kïë theo hûúáng coá tñnh

túái ngûúâi khuyïët têåt. Nêng cêëp trûúâng hoåc vaâcaác trang thiïët bõ y tïë àïí múã röång khaã nùng tiïëpcêån cuãa hoå cuäng nùçm trong caách tiïëp cêån naây.Cöng viïåc naây coá thïí àoâi hoãi ban haânh vaâ àûavaâo hiïåu lûåc caác tiïu chuêín vaâ böå maä vïì khaãnùng tiïëp cêån. Biïån phaáp thûá hai laâ cêìn cêëp giêëychûáng chó y tïë àùåc biïåt cho pheáp ngûúâi khuyïëttêåt coá bùçng laái xe vaâ baão hiïím, cuâng vúái viïåcchêëp thuêån caác xe àöång cú caãi tiïën cho ngûúâitaân têåt.

Giaãi quyïët vêën àïì töín thêët vïì ngûúâi trong caáctai naån giao thöng àang gia tùng cuäng cêìn chuáyá cuå thïí. Kinh nghiïåm quöëc tïë cho thêëy sûå cêìnthiïët coá möåt caách tiïëp cêån töíng thïí, bao göìmgiaáo duåc, xêy lùæp, cûúäng chïë, möi trûúâng vaâcûáu thûúng (vêîn àûúåc goåi laâ 5 E). Caãi thiïåncöng taác xêy lùæp chùæc chùæn laâ möåt vêën àïì quantroång. Nhûng hûúáng têåp trung haâng àêìu phaãivaâo giaáo duåc. Thay àöíi thaái àöå xaä höåi àöëi vúáiruãi ro vaâ aãnh hûúãng phaãi gaánh chõu do khöngchuá yá túái nhûäng caãnh baáo an toaân cùn baãn, nhûàöåi muä baão hiïím hay tuên theo nhûäng quy tùæcgiao thöng sú àùèng, laâ möåt vêën àïì cöët yïëu àïíthûåc thi caác qui àõnh vaâ giaãm töín thêët àauthûúng vïì con ngûúâi.


93

Hònh 9.2: Muåc tiïu tiïëp cêån cú súã haå têìng taåi cêëp xaä

Nguöìn: Dûåa theo söë liïåu cuãa TCTK vaâ KHPTKTXH, Chñnh phuã Viïåt Nam 2006b.

TRUÅ CÖÅT II:HOÂA NHÊÅP XAÄ HÖÅI

97

Hïå thöëng giaáo duåc vaâ àaâo taåo cuãa Viïåt Nam àaäbùæt àêìu phaãi àöëi mùåt vúái nhûäng thaách thûác maâcaác nûúác coá thu nhêåp trung bònh thûúâng gùåpphaãi. Tó lïå nhêåp hoåc tùng nhanh úã têët caã caác cêëphoåc, vaâ hêìu nhû laâ phöí cêåp úã cêëp tiïíu hoåc.Khoaãng caách giûäa ngûúâi giaâu vaâ ngûúâi ngheâoàûúåc thu heåp laåi, mùåc duâ ngaânh giaáo duåc ngaâycaâng phaãi phuå thuöåc vaâo hoåc phñ, coi àêy laânguöìn kinh phñ chñnh. Nhûäng thaânh cöng cuãangaânh giaáo duåc àaä chuyïín troång têm cuãachûúng trònh caãi caách sang viïåc nêng cao chêëtlûúång giaáo duåc vaâ àïën àûúåc vúái tûâng treã embïn ngoaâi trûúâng hoåc. ÚÃ cêëp tiïíu hoåc, trúã ngaåichñnh àöëi vúái viïåc nêng cao chêët lûúång chñnh laâsöë giúâ daåy thêëp. Hiïån nay àang chuyïín sangviïåc hoåc caã ngaây, song phuå huynh hoåc sinhphaãi traã tiïìn, do vêåy phêìn naâo àoá bêët lúåi chongûúâi ngheâo. Viïåc tiïëp tuåc giaãm söë treã em trongàöå tuöíi ài hoåc coá thïí taåo àiïìu kiïån chuyïín sangviïåc bùæt buöåc hoåc caã ngaây. Viïåc giaám saát kïëtquaã hoåc têåp möåt caách coá hïå thöëng hún cuäng goápphêìn nêng cao chêët lûúång giaáo duåc. Àöëi vúáinhûäng treã em coân chûa àûúåc àïën trûúâng, caácem thûúâng thuöåc caác nhoám àöëi tûúång rêët bõthiïåt thoâi vaâ yïëu thïë trong xaä höåi, hoùåc caác embõ khuyïët têåt. Rêët cêìn coá caác chûúng trònh nhùæmvaâo nhoám àöëi tûúång naây àïí àûa caác em àïën vúáitrûúâng hoåc. Caãi thiïån chêët lûúång vaâ tñnh phuâhúåp cuãa giaáo duåc úã caác cêëp hoåc cao hún àoâi hoãiphaãi coá caác caách tiïëp cêån khaác. Caác chûúngtrònh àaâo taåo hûúáng nghiïåp cêìn phaãi dûåa trïnnhu cêìu ngûúâi tuyïín duång, vúái chûúng trònhàaâo taåo linh hoaåt vaâ àõnh hûúáng thûåc tïë; caácchûúng trònh naây cêìn àûúåc thiïët kïë vúái sûå thamgia tûâ caác caác hiïåp höåi doanh nghiïåp. Caãi thiïånchêët lûúång giaáo duåc àaåi hoåc phaãi laâ möåt trongnhûäng ûu tiïn haâng àêìu trong nhûäng nùm túái,nïëu Viïåt Nam muöën lïn cao hún trong bêåc

thang giaá trõ gia tùng. Caác chñnh saách tùngquyïìn tûå chuã kïët húåp vúái àa daång hoáa nguöìntaâi chñnh cêìn àûúåc aáp duång àïí mang doanhnghiïåp vaâ caác trûúâng àaåi hoåc àïën vúái nhau vaâtaåo ra sûå ûu tuá.


Viïåt Nam tiïëp tuåc àaåt àûúåc nhûäng thaânh tûåu êëntûúång vïì giaáo duåc úã têët caã caác cêëp. Trong nùmhoåc 2003-2004, tó lïå ài hoåc tinh àaåt 94,6% úã cêëptiïíu hoåc, 90,1% úã cêëp trung hoåc cú súã vaâ 63% úãcêëp trung hoåc phöí thöng. Àêy laâ kïët quaã cuãaviïåc tñch cûåc múã röång nguöìn cung, bao göìmxêy thïm trûúâng lúáp vaâ tuyïín giaáo viïn. Möåt hïåthöëng chó tiïu àang àûúåc aáp duång àïí khenthûúãng vaâ ghi nhêån cöng lao cuãa caác tónh àaävêån àöång thaânh cöng caác em àïën trûúâng. Chitiïu cöng cho ngaânh giaáo duåc cuäng tùng khöngngûâng, àaåt 18% ngên saách nùm 2005. Àïí huyàöång thïm nguöìn lûåc, vïì nguyïn tùæc caáctrûúâng tûâ cêëp trung hoåc cú súã trúã lïn àûúåc pheápthu phñ, àöìng thúâi trûúâng tû àûúåc khuyïënkhñch hoaåt àöång.

Mùåc duâ àaä dûåa nhiïìu hún vaâo hoåc phñ, songkhoaãng caách vïì ài hoåc giûäa ngûúâi giaâu vaângûúâi ngheâo vêîn tiïëp tuåc àûúåc thu heåp (Hònh10.1). Ngaânh giaáo duåc àang tiïëp tuåc nöî lûåc àaãmbaão sao cho chêët lûúång trûúâng hoåc àöëi vúái moåitreã em laâ nhû nhau, bêët kïí àiïìu kiïån kinh tïë xaähöåi cuãa caác em nhû thïë naâo. Möåt böå tiïu chuêínroä raâng àaä àûúåc aáp duång àïí giaám saát hiïåu quaãhoaåt àöång cuãa ngaânh giaáo duåc vaâ gùæn nguöìnlûåc vúái nhu cêìu. Böå Chó söë Chêët lûúång trûúânghoåc cú baãn (FSQL) cuãa Viïåt Nam bao göìm caácchó söë vïì cöng taác quaãn lyá trûúâng hoåc, àaâo taåogiaáo viïn, chêët lûúång cú súã vêåt chêët vaâ phûúng

10. GIAÁO DUÅC


98

tiïån giaãng daåy, v.v. Kiïím tra haâng nùm vïì caáctrûúâng trïn toaân quöëc àaä àûúåc tiïën haânh tûânùm 2004 àïí àaánh giaá tiïën böå trong chêët lûúånggiaáo duåc. Àïën nùm 2005, chó söë FSQL àaä tùngàaáng kïí, àùåc biïåt úã nhûäng huyïån ngheâo.

Mùåc duâ àaä coá nhiïìu thaânh tûåu àaáng kïí, songchêët lûúång giaáo duåc vêîn laâ möëi quan ngaåi lúánàöëi vúái xaä höåi. Möåt nghiïn cûáu múái àêy àaánhgiaá hïå thöëng giaáo duåc trung hoåc úã Viïåt Nam sovúái tiïu chuêín quöëc tïë cho thêëy, vïì hêìu hïët caácmùåt, caác kïët quaã laâ àaáng khñch lïå. Baáo caáo cuängcho thêëy, giaáo viïn àûúåc àaâo taåo töët vaâ coá ñtnhêët laâ hai nùm àûúåc àaâo taåo baâi baãn. Nhiïìungûúâi theo hoåc caác khoáa taåi chûác. Caác thêìy cöchuêín bõ baâi giaãng töët vaâ rêët chuyïn cêìn trongviïåc giaãng daåy theo chûúng trònh quy àõnh.Saách giaáo khoa hêìu nhû àûúåc cung cêëp àêìy àuã.Trûúâng lúáp vaâ thiïët bõ daåy hoåc khöng àûúåc àêìyàuã lùæm, song hêìu hïët caác trûúâng àïìu coá nhûängtrang bõ cú baãn, bao göìm thû viïån vaâ möåt söëduång cuå daåy hoåc thiïët yïëu. Diïån tñch phoâng hoåccuäng úã mûác trung bònh. Caác hiïåu trûúãng quaãnlyá dûåa trïn kinh nghiïåm thûåc tïë, ngoaâi ra cöng

taác thanh tra thûúâng xuyïn cuäng àaãm baão cöngtaác giaám saát. Thûåc tïë naây vûúåt xa cêu chuyïånaãm àaåm vïì kïët quaã hoåc têåp keám, àiïìu kiïån hoåctêåp töìi tïå vaâ giaáo viïn khöng àûúåc àaâo taåo,thûúâng xuyïn boã lúáp nhû thûúâng thêëy úã nhiïìunûúác àang phaát triïín khaác.

Tuy nhiïn, nghiïn cûáu naây cuäng chó ra khuyïëtàiïím chñnh cuãa hïå thöëng giaáo duåc Viïåt Nam sovúái caác nûúác khaác: söë giúâ giaãng daåy thêëp. Hoåcsinh ài hoåc möåt buöíi kïí tûâ cêëp tiïíu hoåc àïëntrung hoåc phöí thöng. Trong mûúâi nùm qua, àïíàaáp ûáng nhu cêìu nêng cao chêët lûúång giaáo duåc,Chñnh phuã àaä aáp duång chñnh saách ngaây hoåc haibuöíi úã cêëp tiïíu hoåc. Hoåc sinh úã caác lúáp hoåc caãngaây hoåc 35 tiïët möåt tuêìn, so vúái 23 tiïët àöëi vúáicaác lúáp hoåc nûãa ngaây. Trïn thûåc tïë, söë 20% giaáoviïn úã Viïåt Nam úã caác trûúâng daåy hai buöíi coágaánh nùång cöng viïåc tûúng àûúng vúái caác giaáoviïn Haân Quöëc (khoaãng 820 giúâ daåy möåt nùm).Söë giúâ daåy thïm khöng àûúåc traã tûâ kinh phñnhaâ nûúác, maâ tûâ phêìn àoáng goáp cuãa phuåhuynh hoåc sinh. Caách laâm naây cho pheáp nêngcao chêët lûúång giaáo duåc tiïíu hoåc, song chó àöëi

Hònh 10.1: Tó lïå Ài hoåc tinh trong nhoám Ngheâo vaâ Giaâu

Nguöìn: Dûåa trïn söë liïåu cuãa TCTK. Söë liïåu lêëy tûâ Àiïìu tra mûác söëng höå gia àònh1993 vaâ 2004, tûúng ûáng vúái cêëp tiïíu hoåc (PR), trung hoåc cú súã (LS) vaâtrung hoåc phöí thöng (US). Hai nhoám dên cû úã àêy laâ nhoám 20% ngheâonhêët (Poor) vaâ 20% giaâu nhêët (Rich), tñnh theo mûác chi tiïu trïn àêìu ngûúâi.

GIAÁO DUÅC

99

vúái con em cuãa nhûäng gia àònh coá khaã nùng chitraã. Caác em hoåc sinh hoåc hai buöíi/ngaây àûúåchoåc nhiïìu hún, theo kïët quaã nghiïn cûáu vïìthaânh tñch hoåc toaán vaâ tiïëng Viïåt cuãa hoåc sinhlúáp 5 àûúåc tiïën haânh nùm 2001. Do vêåy, hïåthöëng naây laâm cho con em caác gia àònh ngheâobõ thiïåt thoâi trong viïåc tiïëp cêån vúái giaáo duåc coáchêët lûúång cao.

Trong khi àoá, thûåc tïë cho thêëy rêët khoá àïën àûúåcvúái nhûäng treã em cuöëi cuâng coân laåi khöng àûúåcàïën trûúâng. Töíng chi tiïu cho giaáo duåc cuãa möåthöå gia àònh thuöåc nhoám 20% giaâu nhêët lúán gêëpnùm lêìn so vúái caác gia àònh thuöåc nhoám 20%ngheâo nhêët. Àïí giaãm búát gaánh nùång àïën trûúângcho caác höå gia àònh khoá khùn, Viïåt Nam àangthûåc hiïån chñnh saách miïîn giaãm hoåc phñ. Bùçngchûáng cho thêëy chñnh saách naây lûåa choån àöëitûúång khaá töët, goáp phêìn nêng cao tó lïå ài hoåccho caác àöëi tûúång ngheâo. ÚÃ cêëp trung hoåc cú súãkhi bùæt àêìu phaãi chñnh thûác thu hoåc phñ thò treãem úã caác vuâng ngheâo thuöåc miïìn Bùæc, TêyNguyïn vaâ Àöìng bùçng Cûãu Long àûúåc miïîngiaãm nhiïìu hún. Tûúng tûå, hoåc sinh thuöåc caácgia àònh ngheâo vaâ dên töåc thiïíu söë cuäng àûúåcmiïîn hoåc phñ. Tuy nhiïn, khoaãng möåt nûãa chitiïu cuãa höå gia àònh vaâo giaáo duåc, kïí caã trongsöë ngûúâi ngheâo, àïìu laâ daânh cho hoåc thïm vaâ

àoáng thïm hoåc phñ àïí hoåc hai buöíi/ngaây.Nhûäng khoaãn chi naây chñnh thûác nùçm ngoaâi hïåthöëng, do vêåy khöng àûúåc miïîn giaãm.

Nhûäng treã em khöng àûúåc ài hoåc cuäng laânhûäng em coá àiïìu kiïån xaä höåi thiïåt thoâi nhêët, vaâcaác em bõ khuyïët têåt. Vñ duå tûâ thûåc tïë TPHCMcho thêëy coá möëi liïn hïå maånh meä giûäa tònhtraång àùng kyá gia àònh vaâ tyã lïå boã hoåc úã cêëptrung hoåc cú súã. Vúái treã em tûâ 11 túái 14 tuöíi, tyãlïå boã hoåc trong nhoám dên nguå cû khöng coáàùng kyá cao gêëp 4 lêìn so vúái dên thûúâng truá.Nhoám khöng àûúåc túái trûúâng cuöëi cuâng laânhoám treã em khuyïët têåt. ÚÃ Viïåt Nam khuyïët têåtàûúåc coi laâ möåt vêën àïì y hoåc nïn khöng àûúåcgiaãi quyïët búãi caác töí chûác xaä höåi trong àoá coá caãtrûúâng hoåc. Chûúng trònh xêy trûúâng tiïíu hoåcdaânh cho caác huyïån khoá khùn àùåt ra muåc tiïuàaãm baão sao cho caác lúáp hoåc vaâ nhaâ vïå sinh xêymúái seä taåo àiïìu kiïån cho caác em tiïëp cêån dïîdaâng. Tuy nhiïn, muåc tiïu töët àeåp naây thûúângbõ boã quïn trong quaá trònh thûåc hiïån.

Do tó lïå sinh giaãm maånh nïn söë treã em trong àöåtuöíi hoåc tiïíu hoåc àaä giaãm 25% so vúái thêåp kyãtrûúác (Hònh 10.2). Viïåc giaãm treã em trong àöåtuöíi ài hoåc àaä mang laåi möåt cú höåi töët, tuynhiïn chûa àûúåc khai thaác. ÚÃ cêëp tiïíu hoåc, hiïån

Hònh 10.2: Tó lïå hoåc sinh trïn giaáo viïn úã caác cêëp giaáo duåc phöí thöng

Nguöìn: Dûåa trïn söë liïåu tûâ Böå Giaáo duåc vaâ Àaâo taåo (GD&ÀT).

nay tó lïå hoåc sinh – giaáo viïn àaä giaãm xuöëng tûâ35/1 nùm 1994 xuöëng khoaãng 23/1. Viïåcchuyïín sang hoåc hai buöíi/ngaây cuäng cho pheáptùng söë giúâ giaãng cuãa giaáo viïn cho têët caã caácem hoåc sinh, bêët kïí àiïìu kiïån xaä höåi cuãa caác emthïë naâo. Tuy nhiïn, viïåc chuyïín sang hoåc haibuöíi/ngaây cuäng àoâi hoãi phaãi xêy dûång thïmnhiïìu cú súã vêåt chêët hún.

Caác bûúác tiïëp theo nhùçm nêng cao chêët lûúånggiaáo duåc bao göìm quaãn lyá àöåi nguä giaáo viïngiaãng daåy. Chuêín nghïì nghiïåp àaä àûúåc xêydûång àïí hûúáng dêîn àaánh giaá nùng lûåc giaáoviïn vaâ xaác àõnh nhu cêìu phaát triïín chuyïnmön. Nhûäng tiïu chuêín naây kïët húåp caác chó söëvïì kiïën thûác, kyä nùng sû phaåm vaâ thaái àöå.Ngaânh giaáo duåc aáp duång caác bêåc lûúng khaácnhau cho caác loaåi giaáo viïn (giaáo viïn thûúâng,giaáo viïn chñnh vaâ laänh àaåo), mùåc duâ chó dûåatrïn trònh àöå chuyïn mön. Nhûäng caãi caách naâycêìn phaãi phöëi húåp chùåt cheä vúái chûúng trònh caãicaách haânh chñnh cöng noái chung vò giaáo viïnchiïëm möåt tó lïå lúán trong àöåi nguä cöng chûác.

Nhiïìu ngûúâi nïu lïn möëi quan ngaåi lúán hún vïìtñnh phuâ húåp cuãa hïå thöëng giaáo duåc hiïån nay.Àöå tin cêåy cuãa hïå thöëng giaáo duåc, mûác àöå haâiloâng cuãa xaä höåi àöëi vúái noá seä phuå thuöåc vaâomûác àöå phuâ húåp giûäa nöåi dung giaáo duåc vaânhu cêìu phaát triïín kinh tïë cuãa Viïåt Nam. Coáquan niïåm cho rùçng hïå thöëng giaáo duåc hiïån nayàang vêån haânh töët, chó coá àiïìu laâ theo àuöíi caácmuåc tiïu àaä löîi thúâi. Nhûäng tranh caäi vïì chêëtlûúång thûúâng nhùæc túái nhu cêìu phaãi coá möåtcaách tiïëp cêån daåy vaâ hoåc phuâ húåp hún vúái quaátrònh chuyïín àöíi sang nïìn kinh tïë thõ trûúângcuãa Viïåt Nam. Biïët caách hoåc, giaãi quyïët vêën àïìvaâ coá kyä nùng àaánh giaá laâ caác yïëu töë quan troångàïí àûúng àêìu àûúåc vúái nhûäng bêët trùæc vaâ thayàöíi khöng ngûâng do sûå höåi nhêåp vaâo nïìn kinhtïë thïë giúái mang laåi. Hoåc veåt seä khöng giuáp chohoåc sinh laâm àûúåc àiïìu àoá.

Àiïìu chónh nöåi dung cho phuâ húåp vúái nhu cêìucuãa nïìn kinh tïë thõ trûúâng laâ àiïìu àùåc biïåt quantroång àöëi vúái àaâo taåo nghïì. Theo möåt àaánh giaámúái àêy vïì möi trûúâng àêìu tû, haån chïë lúán thûába àöëi vúái caác doanh nghiïåp saãn xuêët, sau khoákhùn vïì vöën vaâ mùåt bùçng, laâ thiïëu lao àöång coátay nghïì phuâ húåp. ÚÃ chûâng mûåc naâo àoá, mûác

àöå nghiïm troång cuãa vêën àïì naây cuäng phaãnaánh tònh traång luên chuyïín lao àöång rêët nhanhvöën laâ möåt àùåc àiïím cuãa nïìn kinh tïë Viïåt Nam.Ngûúâi lao àöång duâng caác cú höåi laâm viïåc vúáicaác cöng ty töët nhêët (àùåc biïåt laâ caác cöng ty coácöng nghïå vaâ quaãn lyá nûúác ngoaâi) àïí hoåc hoãikinh nghiïåm, vaâ sau àoá nhanh choáng chuyïínài, coá thïí laâ àïí lêåp cöng ty riïng, hoùåc kiïëm möåtviïåc laâm coá traách nhiïåm lúán hún úã caác cöng tytû nhên trong nûúác. Song vúái töëc àöå tùngtrûúãng kinh tïë cao vaâ sûå thay àöíi cú cêëu kinh tïëtheo hûúáng hoaåt àöång coá giaá trõ gia tùng vaâhaâm lûúång tri thûác cao hún, kyä nùng lao àöångcêìn phaãi àûúåc nêng cao. Nhûng àaâo taåo hiïåntaåi thûúâng chó têåp trung vaâo caác chûúng trònhàaâo taåo taåi trung têm, thûúâng thiïn vïì nhûängchó dêîn lyá thuyïët löîi thúâi. Àaâo taåo cú baãnthûúâng chó úã mûác àõnh hûúáng àêìu vaâo vaâ theocaác yïu cêìu cuãa giaáo aán, thay vò nhu cêìu tûâchñnh núi laâm viïåc.

Àöëi vúái giaáo duåc úã bêåc cao, thaách thûác chñnhàöëi vúái Viïåt Nam laâ laâm sao cên àöëi àûúåc giûäanhu cêìu söë lûúång sinh viïn ngaây caâng tùng vaâàaåt àûúåc chêët lûúång cao hún trûúác àêy. Hiïånnay giaáo duåc àaåi hoåc àang coá nhûäng thay àöíirêët êën tûúång. Àiïìu naây phaãn aánh nhu cêìu tùnglïn cuãa caác gia àònh vaâ lúåi ñch tùng lïn tûâ giaáoduåc; àêy cuäng laâ hïå quaã cuãa sûå gia tùng nhanhchoáng tó lïå nhêåp hoåc úã cêëp phöí thöng. Hiïånnay, 230 trûúâng àaåi hoåc trïn caã nûúác àang coákhoaãng trïn 1,3 triïåu sinh viïn. Sûå gia tùngnguöìn cung diïîn ra chuã yïëu thöng qua caáctrûúâng àaåi hoåc dên lêåp vaâ viïåc aáp duång cú chïëtûå chuã taâi chñnh. Khöng coá gò ngaåc nhiïn khithêëy tó lïå tham gia úã caác nhoám coá sûå bêët àöëixûáng, trong àoá söë sinh viïn tûâ nhoám 20% giaâunhêët cao gêëp böën lêìn so vúái nhoám 20% ngheâonhêët. Hiïån vêîn chûa coá möåt hïå thöëng hoåcböíng naâo àûúåc aáp duång trïn toaân quöëc daânhcho àöëi tûúång sinh viïn laâ con em caác gia àònhkhoá khùn.

Chñnh phuã cöë gùæng taác àöång àïën chêët lûúånggiaáo duåc àaåi hoåc chuã yïëu thöng qua caác biïånphaáp haânh chñnh. Vñ duå, Chñnh phuã kiïím soaátkyâ thi tuyïín sinh àaåi hoåc vaâ quy àõnh chó tiïutuyïín sinh. Tuy nhiïn, caác sinh viïn taåi chûáckhöng phaãi thi àêìu vaâo vaâ tuyïín sinh vûúåt quaáchó tiïu laâ hiïån tûúång phöí biïën àöëi vúái caác


100

trûúâng muöën nêng cao thu nhêåp. Chñnh phuãcuäng quy àõnh chûúng trònh giaãng daåy trongphêìn lúán trûúâng húåp, vaâ quyïìn tûå chuã cuãa caáctrûúâng thûúâng chó giúái haån vúái caác chûúngtrònh cêëp bùçng coá hoåc phñ cao. Àaãm baão nöåidung giaãng daåy laâ vêën àïì khoá khùn hún, vò chócoá 12% söë giaáo viïn coá bùçng tiïën sô, vaâ tó lïå sinhviïn/giaãng viïn coân rêët cao (xêëp xó 30/1). Phêìnlúán àöåi nguä giaãng viïn khöng coá hoaåt àöångnghiïn cûáu. Trung bònh, möîi giaãng viïn àaåi hoåcchó coá 0,4 baâi viïët/ngûúâi/nùm, trong àoá trïn80% söë baâi àùng laâ trïn caác êën phêím tiïëng Viïåt.Viïåc kiïím àõnh chêët lûúång caác trûúâng hiïån naycuäng àang àûúåc thñ àiïím.

Mùåc duâ caác chûúng trònh hoåc böíng, thi tuyïínsinh hay kiïím àõnh chêët lûúång coá thïí giuápphêìn naâo giuáp cên àöëi àûúåc giûäa viïåc múã röångquy mö vaâ nêng cao chêët lûúång, ngaânh giaáoduåc àaåi hoåc vêîn cêìn phaãi àûúåc töí chûác laåi möåtcaách cùn baãn hún. Viïåc naây àoâi hoãi phaãi kïët húåpgiûäa tñnh tûå chuã cao hún cuãa caác trûúâng trongviïåc ra quyïët àõnh vúái viïåc àa daång hoáa nguöìnvöën hoaåt àöång cuãa hoå.


Kïë hoaåch Phaát triïín Kinh tïë Xaä höåi 2006-10 àùåtra caác chó tiïu söë lûúång cuå thïí cho ngaânh giaáoduåc, àöìng thúâi vaåch ra chûúng trònh haânh àöångbao göìm húåp lyá hoáa maång lûúái giaáo duåc, àöíimúái thi cûã vaâ chñnh saách hoåc phñ. Muåc tiïu lêudaâi laâ nêng tó lïå theo hoåc taåi cêëp àaåi hoåc lïn 40%vaâo nùm 2020. Caác möëc trung haån àïí túái àûúåcmuåc tiïu naây laâ tham voång, song coá thïí àaåtàûúåc, vúái àiïìu kiïån laâ cú chïë cêëp vöën phaãi cênàöëi húåp lyá, caác trûúâng àûúåc quyïìn tûå chuã vaânêng cao traách nhiïåm giaãi trònh. Muåc tiïu cuåthïí úã àêy laâ “àöíi múái cú chïë vaâ chñnh saách taâichñnh taåi caác cú súã giaáo duåc vaâ àaâo taåo nhùçmnêng cao tñnh tûå chuã, tûå chõu traách nhiïåm vïì taâichñnh, biïn chïë vaâ töí chûác.” (trang 91).

Cuå thïí, KH PTKTXH àùåt muåc tiïu “àöíi múái cúbaãn chïë àöå hoåc phñ: ngoaâi phêìn höî trúå cuãa nhaânûúác theo khaã nùng ngên saách, hoåc phñ cêìnàaãm baão trang traãi chi phñ cêìn thiïët cho giaãngdaåy, hoåc têåp vaâ coá tñch luäy àïí àêìu tû phaát triïínnhaâ trûúâng; bûúác àêìu àuã buâ àùæp chi phñ thûúângxuyïn”. Àöìng thúâi, Kïë hoaåch cuäng yïu cêìu

phaãi “xoáa boã moåi khoaãn thu khaác ngoaâi hoåcphñ”. Àïí traánh gêy thiïåt haåi cho con em caác giaàònh khoá khùn, Kïë hoaåch nïu roä “Nhaâ nûúác coáchñnh saách trúå cêëp hoåc phñ hoùåc cêëp hoåc böíngcho hoåc sinh giaáo duåc phöí cêåp, cho ngûúâi hoåclaâ àöëi tûúång chñnh saách, hoåc sinh laâ ngûúâi dêntöåc thiïíu söë, treã em khuyïët têåt, nhûäng ngûúâi úãvuâng khoá khùn, nhûäng ngûúâi ngheâo vaâ nhûängngûúâi hoåc xuêët sùæc, khöng phên biïåt hoåc úãtrûúâng cöng lêåp hay ngoaâi cöng lêåp” (trang 91).

ÚÃ möåt söë àoaån, Kïë hoaåch 5 nùm nhùæc àïën yïucêìu phaãi chuá yá hún vaâ daânh nhiïìu nguöìn lûåchún cho àaâo taåo nghïì, vúái muåc tiïu tùng àöåinguä lao àöång coá tay nghïì, nêng cao chêët lûúångvaâ khaã nùng caånh tranh cuãa caác saãn phêím cuãaViïåt Nam. Baãn Kïë hoaåch cuäng nïu roä nhu cêìuphaãi giaáo duåc vaâ àaâo taåo giúái treã töët hún, àùåcbiïåt laâ úã vuâng nöng thön àïí giuáp hoå tòm àûúåcviïåc laâm. Tùng cûúâng sûå tham gia cuãa khu vûåctû nhên cuäng laâ möåt phêìn cuãa giaãi phaáp. Kïëhoaåch 5 nùm mong muöën “khuyïën khñch viïåcthaânh lêåp caác cú súã giaáo duåc, àaâo taåo vaâ daåynghïì ngoaâi cöng lêåp; khuyïën khñch viïåc húåptaác, liïn kïët àaâo taåo vúái caác cú súã àaâo taåo coá chêëtlûúång cao cuãa nûúác ngoaâi; khuyïën khñch viïåcmúã caác cú súã àaâo taåo coá chêët lûúång cao, coá uytñn bùçng 100% vöën àêìu tû nûúác ngoaâi trong caáclônh vûåc khoa hoåc, cöng nghïå, kyä thuêåt vaâ quaãnlyá kinh tïë” (trang 91).

Ngaânh giaáo duåc àang xem xeát möåt sûå chuyïínàöíi cùn baãn hún àöëi vúái caác trûúâng thuöåc lônhvûåc khoa hoåc vaâ cöng nghïå. Mùåc duâ yá kiïënthaão luêån chuã yïëu têåp trung vaâo caác cú súãnghiïn cûáu thuöåc Chñnh phuã, song caách tiïëpcêån àûúåc àïì xuêët naây cuäng àûúåc aáp duång chocaã giaáo duåc àaåi hoåc. Muåc àñch laâ “múã röångquyïìn tûå chuã, tûå chõu traách nhiïåm, phuâ húåpvúái àùåc thuâ saáng taåo vaâ khaã nùng ruãi ro tronghoaåt àöång khoa hoåc vaâ cöng nghïå” (trang 92).Àïí laâm àûúåc àiïìu naây, Kïë hoaåch 5 nùm àïìxuêët phaãi “chuyïín maånh möåt söë hoåat àöångkhoa hoåc vaâ cöng nghïå khöng hiïåu quaã sangcú chïë cung cêëp dõch vuå phuâ húåp vúái nïìn kinhtïë thõ trûúâng, bao göìm àaánh giaá, thêím àõnh,thöng tin, tû vêën vaâ möi giúái chuyïín giao cöngnghïå; nghiïn cûáu, thiïët kïë vaâ triïín khai; tûvêën phaáp luêåt vïì quyïìn súã hûäu trñ tuïå; vaâ dõchvuå vïì tiïu chuêín, ào lûúâng vaâ chêët lûúång”

GIAÁO DUÅC

101

(trang 85). Taåo ra àöång cú khuyïën khñch àuángàùæn cho caác trûúâng hoaåt àöång töët àoâi hoãi phaãi“xoáa boã àöåc quyïìn trong caác hoaåt àöång khoahoåc vaâ cöng nghïå; caãi thiïån àaáng kïí cú chïëàêëu thêìu vaâ chaâo thêìu lûåa choån caác dûå aán, àïìtaâi nghiïn cûáu vaâ töí chûác nghiïn cûáu; thûúngmaåi hoáa caác hoaåt àöång Nghiïn cûáu vaâ Triïínkhai” (trang 148).


Viïåc nhêën maånh vaâo tiïu chuêín chêët lûúång àïíàaánh giaá hiïåu quaã hoaåt àöång cuãa ngaânh giaáoduåc àûúåc chûáng minh laâ coá hiïåu quaã úã ViïåtNam. Caách tiïëp cêån naây àang àûúåc aáp duång töëtàöëi vúái giaáo duåc tiïíu hoåc, vúái viïåc xêy dûångFSQL, àaãm baão chêët lûúång giaãng daåy töëi thiïíu.Tuy nhiïn, tiïëp tuåc nêng cao chêët lûúång àoâi hoãiphaãi hònh thaânh caác tiïu chuêín vïì kïët quaã hoåctêåp, chêët lûúång giaáo viïn vaâ nùng lûåc thïí chïë.Möåt cú chïë àaánh giaá tham voång hún seä cêìn phaãicoá caác kyâ thi vaâ kiïím tra úã cêëp trûúâng vaâ trïntoaân quöëc, kiïím tra àaãm baão chêët lûúång úã cêëpàaåi hoåc. Tùng cûúâng tham gia caác nghiïn cûáuso saánh chêët lûúång quöëc tïë cuäng laâ möåt biïånphaáp töët. Trïn hïët, viïåc àaánh giaá hiïåu quaã cuãahïå thöëng giaáo duåc seä töët hún nïëu caác bêåc phuåhuynh vaâ caác bïn liïn quan khaác tham gianhiïìu hún trong viïåc cung cêëp thöng tin vaâ àêìuvaâo cho cöng taác quaãn lyá cú súã vêåt chêët daåy hoåccoá hiïåu quaã hún.

Àïí thiïët kïë nhûäng thay àöíi naây khöng chó cêìncoá laänh àaåo maånh, maâ coân cêìn caác cöng cuågiaám saát àaáng tin cêåy. Hïå thöëng thöng tinquaãn lyá giaáo duåc àaä àûúåc xêy dûång, tuynhiïn chûa àûúåc àûa vaâo vêån haânh àêìy àuã.Hiïån nay, caác chó söë chñnh nhû söë lûúång hoåcsinh, biïn chïë vaâ trûúâng hoåc chó àûúåc baáo caáobùçng caác con söë töíng húåp. Thöng tin vïì kïëtquaã hoåc têåp rêët ñt. Viïåc phên tñch xu hûúáng vaânhûäng khaác biïåt trong söë lûúång vaâ chêët lûúångcung cêëp dõch vuå giaáo duåc cuäng chûa àûúåcthûåc hiïån möåt caách coá hïå thöëng. Caác cöng cuågiaám saát cöng chuáng nhû theã tñnh àiïím vaâgiaám saát bùçng truyïìn thöng cêìn àûúåc khuyïënkhñch hún. Têët caã nhûäng can thiïåp naây seä goápphêìn hònh thaânh nïn möåt vùn hoáa xêy dûång,thûåc hiïån vaâ àaánh giaá chñnh saách dûåa trïnbùçng chûáng.

ÚÃ cêëp tiïíu hoåc, viïåc chuyïín sang bùæt buöåc hoåchai buöíi/ngaây seä giaãi quyïët àûúåc caã hai thaáchthûác cuâng möåt luác. Möåt mùåt, viïåc naây laâm tùngàaáng kïí söë giúâ giaãng. Thúâi gian hoåc bõ haån chïëchñnh laâ möåt trong nhûäng yïëu keám cùn baãn cuãahïå thöëng giaáo duåc Viïåt Nam hiïån nay. Mùåtkhaác, bùæt buöåc aáp duång chïë àöå hoåc haibuöíi/ngaây seä giuáp gúä boã nguöìn chi tiïu tiïìn tuáilúán nhêët cho giaáo duåc maâ caác gia àònh phaãigaánh chõu. Hoåc phñ àoáng àïí hoåc hai buöíi vêîn laâmöåt trong nhûäng lyá do gêy bêët bònh àùèng quantroång trong viïåc tiïëp cêån giaáo duåc tiïíu hoåc, dogaánh nùång maâ noá àùåt lïn vai caác höå gia àònhngheâo. Tó lïå hoåc sinh trong àöå tuöíi ài hoåc giaãmnhanh choáng cuäng taåo cú höåi cho thay àöíi naâydiïîn ra.

Viïåc bùæt buöåc aáp duång chïë àöå hoåc hai buöíi àoâihoãi phaãi phên böí laåi nguöìn lûåc, vò phaãi dêydûång thïm nhiïìu trûúâng lúáp. Cêìn aáp duångnhûäng tiïu chuêín xêy dûång àïí àaãm baão taåoàiïìu kiïån dïî daâng hún cho caác em hoåc sinh bõkhuyïët têåt. Nhûng àïí àïën àûúåc vúái nhoám àöëitûúång naây thò cú súã haå têìng vêîn chûa àuã. Cêìnphaãi coá möåt àaánh giaá vïì söë lûúång hoåc sinh coáyïu cêìu àùåc biïåt khaác nhau àïí laâm cú súã thöngtin cho chñnh saách taåo àiïìu kiïån hoâa nhêåp giaáoduåc. Nhûäng chñnh saách naây seä bao göìm caác canthiïåp cuå thïí àïí höî trúå cho caác gia àònh vaâ thêìycö giaáo cuãa caác em hoåc sinh coá yïu cêìu àùåc biïåt,vñ duå nhû cêëp khöng hay trúå cêëp kñnh vaâphûúng tiïån trúå thñnh àöëi vúái caác gia àònh, vaâàaâo taåo àùåc biïåt vïì ngön ngûä dêëu hiïåu àöëi vúáithêìy cö.

ÚÃ giaáo duåc àaåi hoåc, viïåc nêng cao chêët lûúång vaâsûå phuâ húåp cuãa chûúng trònh giaãng daåy àoâi hoãiphaãi coá sûå tham gia cuãa khu vûåc ngoaâi cöng lêåpvaâ tùng cûúâng sûå tûå chuã cuãa caác cú súã àaâo taåocöng lêåp. Luêåt Àaâo taåo hûúáng nghiïåp thuác àêíyviïåc àûa ra caác chûúng trònh àaâo taåo khaác nhautheo nhu cêìu cuãa thõ trûúâng lao àöång vaâ chuêínhoaá giaáo trònh. Luêåt cuäng nïu roä vai troâ ngaâycaâng tùng cuãa caác doanh nghiïåp trong viïåc lêåpkïë hoaåch vaâ thûåc hiïån caác chûúng trònh àaâo taåonghïì. Viïåc tham vêën möåt caách coá hïå thöëng húnseä giuáp nêng cao chêët lûúång chûúng trònh,phûúng phaáp giaãng daåy vaâ núi àaâo taåo, núi àaâotaåo naây coân coá thïí laâ chñnh núi laâm viïåc thûåc tïë.Möåt trong nhûäng haån chïë chñnh vïì mùåt naây


102

chñnh laâ sûå chöìng cheáo vïì traách nhiïåm giûäa BöåGiaáo duåc vaâ Àaâo taåo, Böå LÀTBXH vaâ caác cúquan hûäu quan khaác. Vai troâ cuãa caác bïn liïnquan chñnh cêìn àûúåc raâ soaát laåi úã têët caã caác cêëp,tûâ chñnh quyïìn trung ûúng túái chñnh quyïìntónh vaâ túái caác trung têm àaâo taåo àõa phûúng.

Vïì vêën àïì tûå chuã, caác trûúâng àaåi hoåc úã ViïåtNam coá thïí cêìn phaãi traãi qua möåt quaá trònhchuyïín àöíi giöëng nhû àöëi vúái caác DNNN. Vêënàïì khöng phaãi chó laâ úã chöî thay àöíi quyïìn súãhûäu maâ laâ thay àöíi cú chïë khuyïën khñch vaâcöng taác àiïìu haânh. Caác cú súã àaâo taåo àaåi hoåccêìn coá caác höåi àöìng quaãn trõ coá thûåc quyïìn, úãàoá, caác thaânh viïn àaáng kñnh cuãa giúái hoåcthuêåt (vúái nhûäng tiïu chuêín khoa hoåc caonhêët) coá thïí cuâng ngöìi ngang haâng vúái nhûängngûúâi àaåi diïån cho caác doanh nghiïåp haâng àêìu(nhûäng ngûúâi hiïíu biïët nhu cêìu cuãa doanhnghiïåp). Mùåc duâ Luêåt giaáo duåc múái àêy chopheáp thaânh lêåp nhûäng höåi àöìng quaãn trõ nhûvêåy, song trïn thûåc tïë coá rêët ñt böå maáy nhû vêåyàûúåc lêåp nïn. Böå maáy quaãn lyá khöng nhûängcêìn phaãi àaáp ûáng àûúåc tiïu chuêín cho Chñnhphuã àïì ra maâ coân cêìn baáo caáo cho höåi àöìngquaãn trõ vïì tònh hònh hoaåt àöång cuãa trûúâng.Àöíi laåi, böå maáy quaãn lyá cuäng cêìn àûúåc linhhoaåt hún trong viïåc tuyïín duång biïn chïë vaâquy àõnh thang lûúng cho trûúâng.

Vïì vêën àïì taâi chñnh, cêìn khuyïën khñch caáchònh thûác liïn danh, húåp taác giûäa doanhnghiïåp vaâ trûúâng àaåi hoåc. Nhûng khöng thïícoi giaãi phaáp naây laâ biïån phaáp thay thïë chonguöìn lûåc cuãa Chñnh phuã, àùåc biïåt laâ tronglônh vûåc nghiïn cûáu. Viïåc taâi trúå cuãa doanhnghiïåp coá thïí dêîn àïën viïåc lú laâ nghiïn cûáuvaâ kiïën thûác àaåi cûúng, trong khi nghiïng vïìkyä nùng chuyïn mön maâ caác doanh nghiïåpàang coá nhu cêìu bûác xuác. Tuy nhiïn, höî trúåcho nghiïn cûáu laâ möåt trong söë ñt caác cöng cuåvïì chñnh saách cöng nghiïåp úã Viïåt Nam vúái tûcaách laâ möåt nûúác gia nhêåp WTO chêåm. Viïåctrúå cêëp trûåc tiïëp cho cöng nghiïåp maâ caácnûúác Àöng Nam AÁ khaác àaä aáp duång trongquaá trònh phaát triïín cuãa hoå àaä gêìn nhû bõ baäiboã. Höî trúå caác phoâng thñ nghiïåm, thû viïån vaâcaác khoa kiïën thûác àaåi cûúng laâ möåt caáchgiuáp nêng cao chêët lûúång caác trûúâng vaâ giuápcho nïìn kinh tïë Viïåt Nam tiïën thïm möåt nêëc

thang tri thûác múái. Viïån trúå cho khöng phaãiài qua caác cú chïë caånh tranh vaâ daânh cho têëtcaã caác cú súã àaâo taåo àaåi hoåc. Coá thïí xêy dûångmöåt chûúng trònh khuyïën khñch caác nhaâ khoahoåc vaâ nhaâ nghiïn cûáu Viïåt Kiïìu trúã vïì àoánggoáp cho àêët nûúác (ngùæn haån hay lêu daâi).

Thûåc hiïån chûúng trònh nghõ sûå ngaânh giaáo duåcàoâi hoãi phaãi coá tû duy kyä caâng vïì khuön khöítaâi chñnh noái chung cho caã ngaânh. Vïì phêìn thu,chiïën lûúåc cuãa Chñnh phuã coá phûúng hûúáng seädûåa nhiïìu hún vaâo tiïìn hoåc phñ. Nhûng viïåcnaây phaãi ài àöi vúái viïåc xoáa boã têët caã caác loaåiphñ khaác vaâ chi tiïu tiïìn tuái. Àöëi vúái àaâo taåonghïì vaâ àaåi hoåc, khu vûåc ngoaâi cöng lêåp phaãitrúã thaânh möåt nguöìn taâi chñnh ngaây caâng quantroång. Nhûng nhùçm traánh cho caác hoåc sinh nhaângheâo bõ thiït thoâi, cêìn phaãi cên nhùæc túái viïåctrúå cêëp cho caác trung têm àaâo taåo hoùåc caácchûúng trònh hoåc böíng.

Vïì phêìn chi, khai thaác nhûäng thay àöíi vïìnhên khêíu hoåc vaâ chuyïín sang chïë àöå hoåc haibuöíi/ngaây úã tiïíu hoåc àöìng nghôa vúái viïåc taáiphên böí laåi cú cêëu chi, daânh nhiïìu hún choxêy dûång trûúâng lúáp. Àaãm baão cho treã em caácgia àònh ngheâo nhêët àûúåc ài hoåc úã têët caã caáccêëp àoâi hoãi phaãi coá àuã nguöìn lûåc daânh choviïåc miïîn giaãm hoåc phñ úã cêëp trung hoåc cú súãvaâ trung hoåc phöí thöng. Coá thïí cêìn coá caácchûúng trònh muåc tiïu nhùæm vaâo àöëi tûúång treãem khoá tiïëp cêån nhêët hiïån vêîn chûa àûúåc àïëntrûúâng. Àaãm baão cho nïìn giaáo duåc hoâa nhêåpcho moåi àöëi tûúång cuäng yïu cêìu phaãi coá möåtchûúng trònh hoåc böíng úã cêëp àaåi hoåc. Höî trúåcaác hoaåt àöång nghiïn cûáu vaâ hònh thaânh nïìntaãng kiïën thûác cú baãn chûa coá giaá trõ thõtrûúâng trûúác mùæt cho khu vûåc ngoaâi cöng lêåpcuäng yïu cêìu phaãi coá taâi trúå cho caác phoâng thñnghiïåm vaâ thû viïån àaáp ûáng àûúåc tiïu chuêínquöëc tïë.

Möåt khuön khöí taâi chñnh toaân ngaânh theohûúáng naây, bao quaát têët caã caác cêëp hoåc, têët caãcaác nguöìn taâi chñnh vaâ cú quan quaãn lyá cuängcêìn phaãi àûúåc thïí chïë hoáa. Àiïìu quan troångnhêët laâ khuön khöí naây seä coá nhiïåm vuå àaánh giaátñnh hiïåu quaã chi phñ cuãa caác àún võ chi, vaâ sûãduång àaánh giaá àoá laâm cú súã àïí phên böí vaâgiaám saát taâi chñnh.

GIAÁO DUÅC

103

105

Tiïën böå àaåt àûúåc trong cöng taác chùm soác sûáckhoãe ban àêìu cuãa Viïåt Nam rêët êën tûúång, àaåthoùåc thêåm chñ vûúåt möåt söë Muåc tiïu Phaát triïínThiïn niïn kyã nhiïìu nùm trûúác thúâi haån.Nhûäng thaânh tûåu naây möåt phêìn laâ nhúâ quaátrònh chuyïín àöíi àang diïîn ra trong ngaânh y tïë,núi caác nhaâ cung cêëp coá thïí gia tùng hoaåt àöång“baán” dõch vuå vaâ Chñnh phuã cöë gùæng miïîn chongûúâi ngheâo caác khoaãn chi phñ tûâ tiïìn tuái. Tuynhiïn, nhûäng àöång cú khuyïën khñch naây dêînàïën viïåc caác cú súã cung cêëp têåp trung nhiïìuhún vaâo nhûäng dõch vuå cao cêëp, trong khi àoáviïåc miïîn giaãm laåi khöng thûåc sûå baão vïå àûúåccho ngûúâi ngheâo. Trïn thûåc tïë, khoaãng caáchgiûäa caác vuâng vaâ caác nhoám dên cû trong viïåc sûãduång caác phûúng tiïån chùm soác y tïë vaâ kïët quaãàaåt àûúåc vïì chùm soác sûác khoãe noái chung hiïånàang caâng ngaây caâng giaän röång. Chiïën lûúåc giaãiquyïët caác vêën àïì naây cuãa Chñnh phuã dûåa vaâoviïåc múã röång diïån tham gia Baão hiïím Y tïë(BHYT), vúái tham voång àûa BHYT trúã thaânhmöåt chûúng trònh toaân dên. BHYT laâm dõchchuyïín viïåc taâi trúå cho dõch vuå chùm soác sûáckhoãe tûâ cung sang cêìu, múã ra triïín voång giatùng caånh tranh giûäa caác nhaâ cung cêëp dõch vuå.BHYT cuäng taåo àiïìu kiïån baão vïå töët hún chongûúâi ngheâo, vò phñ BHYT cho àöëi tûúång naâyàûúåc ngên saách chi traã. Tuy nhiïn, àïí thûåc sûågùåt haái àûúåc thaânh quaã tûâ caách tiïëp cêån múáinaây, cêìn phaãi thay àöíi laåi caác cú chïë thanh toaáncho caác nhaâ cung cêëp dõch vuå y tïë àïí khöngkhuyïën khñch viïåc àiïìu trõ khöng cêìn thiïët vaâkhuyïën khñch tiïët kiïåm chi phñ. Àöìng thúâi, cêìngiaám saát töët hún vaâ coá caác tiïu chuêín khoa hoåcroä raâng àïí traánh viïåc àiïìu trõ khöng àêìy àuã.Cêìn coá yá kiïën phaãn höìi tin cêåy tûâ nhûäng ngûúâisûã duång dõch vuå y tïë àïí böí trúå cho viïåc theo doäichuyïn mön. Thaânh cöng cuãa caách laâm múái

phuå thuöåc rêët nhiïìu vaâo khaã nùng múã röångdiïån tham gia chûúng trònh BHYT tûå nguyïån.Nïëu khöng coá nhûäng haânh àöång quyïët têmnhùçm thu huát sûå tham gia cuãa caác nhoám nhû töíchûác quêìn chuáng thò chûúng trònh seä chó thuhuát àûúåc nhûäng ngûúâi coá xu hûúáng sûã duångnhiïìu dõch vuå y tïë, vaâ nhû vêåy seä laâm aãnhhûúãng àïën khaã nùng taâi chñnh cuãa hïå thöëng. Kïícaã khi chuyïín sang cú chïë taâi chñnh theo cêìu coáthaânh cöng thò cuäng vêîn cêìn böí sung thïmnguöìn lûåc ngên saách cho ngaânh y tïë, àïí trúå cêëpcho sûå tham gia cuãa àöëi tûúång ngheâo vaâ cêånngheâo, àöìng thúâi tiïëp tuåc phaát triïín hïå thöëngchùm soác dûå phoâng úã caác cêëp àõa phûúng.


Nhûäng thaânh tñch êën tûúång cuãa Viïåt Nam tronglônh vûåc chùm soác sûác khoãe ban àêìu àaä àûúåcthïë giúái cöng nhêån. Möåt söë chó tiïu y tïë àùåt ratrong Muåc tiïu Phaát triïín Thiïn niïn kyã àaäàûúåc Viïåt Nam hoâan thaânh hoùåc thêåm chñ vûúåtqua úã cêëp quöëc gia. Àiïìu tra nhên khêíu vaâ y tïëViïåt Nam nùm 2002 cho biïët tó lïå tûã vong úã treãsú sinh àaä giaãm xuöëng coân 18/1.000 ca sinh, sovúái 30/1.000 ca sinh taåi cuöåc àiïìu tra nùm 1997.Tûúng tûå, tó lïå tûã vong cuãa treã dûúái 5 tuöíi àaägiaãm tûâ 40 xuöëng coân 24/1.000 treã. Mùåc duânhûäng con söë ûúác tñnh naây coá thïí coá sai söë songtiïën böå àaåt àûúåc laâ khöng thïí phuã nhêån. ViïåtNam cuäng àaåt kïët quaã töët trong lônh vûåc chöëngsuy dinh dûúäng treã em vaâ caác bïånh truyïìnnhiïîm. Tònh hònh chöëng bïånh söët reát coá nhiïìutiïën böå, viïåc chêín àoáan vaâ àiïìu trõ möåt tó lïå lúáncaác ca lao phöíi múái cuäng àaåt nhiïìu thaânh cöng.

Nhûäng kïët quaã àaáng khñch lïå trïn möåt phêìncho thêëy Chñnh phuã àaä gia tùng chi tiïu vaâo

11. Y TÏË

lônh vûåc y tïë. Tuy nhiïn, tùng chi tûâ ngên saáchnhaâ nûúác khöng phaãi laâ àöång lûåc chñnh. Chitiïu cho y tïë vêîn coân thêëp, chó úã mûác 5,3%trong giai àoaån 5 nùm vûâa qua. Àiïìu quantroång hún laâ xu hûúáng öín àõnh nhùçm tùngcûúâng cú chïë khuyïën khñch àöëi vúái caác cú súãcung cêëp dõch vuå y tïë, bùçng viïåc cho pheáp caácàún võ cung cêëp dõch vuå àûúåc thu phñ àöëi vúáicaác dõch vuå khöng thiïët yïëu, cho caác cú súã naâyàûúåc möåt phêìn chuã àöång trong viïåc sûã duångphêìn doanh thu naây. Àiïìu naây àaä giuáp chñnhthûác hoáa möåt söë khoaãn thanh toaán tiïìn tuái trûåctiïëp, vaâ dêîn àïën viïåc kiïím soaát húåp lyá hún àöëivúái kinh phñ, biïn chïë, àõnh mûác thu chi, tùnghiïåu suêët hoaåt àöång àùåc biïåt laâ úã caác bïånh viïånlúán. Tuy nhiïn noá cuäng taåo ra àöång cú cung cêëpquaá mûác dõch vuå y tïë, têåp trung vaâo caác bïånhnhên khaá giaã hún. Àïí traánh gêy thiïåt haåi chongûúâi ngheâo, hïå thöëng miïîn giaãm phñ àaä àûúåcthaânh lêåp, trûúác hïët bùçng viïåc cêëp theã khaámchûäa bïånh cho ngûúâi ngheâo, sau àoá laâ xêydûång caác quyä chùm soác sûác khoãe úã caác tónh àïítrang traãi caác chi phñ y tïë cho ngûúâi ngheâo. Gêìnàêy, treã em dûúái saáu tuöíu cuäng àûúåc khaámchûäa bïånh miïîn phñ.

Tuy nhiïn, nhûäng thay àöíi chñnh saách nhû trïncuäng dêîn àïën tònh traång khaác biïåt lúán vïì chó söëy tïë giûäa caác vuâng vaâ caác nhoám dên cû. Möåt söëkhoaãng caách lúán nhêët laâ tûã vong treã sú sinh,

dinh dûúäng treã em vaâ sûác khoãe baâ meå. Nhûängkhaác biïåt trong caác chó söë vïì y tïë cho thêëy möåtsöë lûúång lúán ngûúâi dên Viïåt Nam khöng àûúåcchùm soác sûác khoãe àêìy àuã. Mùåc duâ àaä coánhûäng chñnh saách miïîn giaãm cuãa Chñnh phuã,song chi phñ chùm soác sûác khoãe vêîn vûúåt quaákhaã nùng cuãa nhiïìu ngûúâi ngheâo. Àiïìu naâythoaåt tröng coá thïí khoá nhêån ra, vò ngûúâi ngheâochi tiïu cho y tïë ñt hún ngûúâi giaâu, tûúng ûángvúái töíng chi tiïu cuãa hoå (Hònh 11.1). Nhûng sûåphên böí luäy tiïën caác chi tiïu y tïë cho thêëy roämöåt thûåc tïë laâ ngûúâi ngheâo sûã duång caác dõch vuåy tïë chñnh thûác ñt hún, thay vaâo àoá chuã yïëu dûåavaâo y hoåc cöí truyïìn hay tûå àiïìu trõ lêëy.

Trong khi àoá, xu hûúáng nhu cêìu chùm soác y tïëúã Viïåt Nam àang coá nhûäng thay àöíi nhanhchoáng, do caác bïånh truyïìn nhiïîm àûúåc kiïímsoaát töët hún, caác bïånh khöng truyïìn nhiïîm trúãnïn phöí biïën hún. Nguyïn nhên tûã vongchñnh hiïån nay laâ caác bïånh tim maåch, tai naångiao thöng vaâ ung thû. Tuöíi thoå cao hún, kinhtïë phaát triïín khöng ngûâng vaâ caách söëng thayàöíi cho thêëy nhûäng cùn bïånh naây trúã nïnquan troång hún, möåt söë bïånh phaãi chûäa trõ rêëttöën keám.

Viïåt Nam cuäng caâng ngaây caâng phaãi àöëi mùåtvúái nhûäng bïånh múái hiïím ngheâo àe doåa maångsöëng. SARS vaâ cuám gia cêìm àaä bõ kiïím soaát, chó


106

Nguöìn: Dûåa trïn söë liïåu cuãa ÀTMSHGÀ 2004.

Hònh 11.1: Bêët bònh àùèng trong Sûã duång Dõch vuå Y tïë

coân laâ caác möëi nguy tiïìm êín, nhûng HIV/AIDShiïån nay àaä lan ra trïn khùæp 64 tónh thaânh cuãaViïåt Nam, khöng chó dûâng laåi úã möåt nhoám dêncû heåp coá nguy cú cao maâ àe doåa toaân cöngchuáng, aãnh hûúãng nùång nïì nhêët trïn àöëi tûúångnhûäng ngûúâi treã úã àöå tuöíi 20. Tó lïå nhiïîm HIVvêîn úã mûác khoaãng 0,5% vaâ nguyïn nhên chuãyïëu laâ tiïm chñch ma tuáy, nïn vêîn coân coá khaãnùng kiïìm chïë àûúåc. Chñnh phuã dêìn dêìn tûâ boãcaách tiïëp cêån trêën aáp coá tñnh chêët kyâ thõ àöëi vúáinhûäng ngûúâi nhiïîm HIV dûúái tïn goåi chung laâ“tïå naån xaä höåi”. Nhiïìu saáng kiïën kiïím soaátbïånh dõch naây àaä àûúåc triïín khai, tuy nhiïnchûa àûúåc löìng gheáp, phöëi húåp hiïåu quaã, laâmgiaãm taác àöång cuãa caác nöî lûåc.

Sûå lan traân cuãa bïånh dõch úã Viïåt Nam àoâi hoãiphaãi coá sûå thay àöíi trong cung caách àaãm baãotaâi chñnh cho caác can thiïåp y tïë, tûâ caách tiïëp cêånlêëy bïånh laâm trung têm sang caách tiïëp cêån lêëychuã thïí laâm trung têm. Trïn thûåc tïë, cêìn coá möåtcú chïë khaác àïí laâm kïnh àûa nguöìn lûåc: khöngphaãi trûåc tiïëp thöng qua caác àún võ cung cêëpdõch vuå y tïë, maâ giaán tiïëp, thöng qua nhûängngûúâi cêìn dõch vuå. Tuy nhiïn, chuyïín tûâ cú chïëtaâi chñnh y tïë dûåa theo cung sang cú chïë dûåatheo cêìu laåi àoâi hoãi phaãi thay àöíi cùn baãn vaitroâ cuãa caác cú quan chûác nùng trong ngaânh y tïë.Böå Y tïë cêìn phaãi àõnh hûúáng laåi nhûäng nöî lûåcvaâ nguöìn lûåc cuãa ngaânh mònh, tûâ cung cêëp dõch

vuå y tïë sang viïåc aáp duång àuã cú chïë khuyïënkhñch cho caác nhaâ cung cêëp dõch vuå y tïë, àiïìutiïët hoaåt àöång vaâ giaám saát tònh hònh thûåc hiïåncuãa caác cú súã naây. Noái caách khaác, ngaânh y tïëphaãi àiïìu chónh chûác nùng troång têm cuãa mònhsang vai troâ quaãn lyá.

Àöång thaái chuyïín dõch sang cú chïë taâi chñnhdûåa theo cêìu àang diïîn ra úã Viïåt Nam thöngqua viïåc phaát triïín BHYT (Hònh 11.2). Chûúngtrònh naây àûúåc àïì xuêët nùm 1992, song choàïën nay múái thûåc sûå hoaåt àöång maånh. Tñnhàïën nùm 2005, ngên saách nhaâ nûúác vêîn laânguöìn taâi chñnh chuã àaåo cho caác bïånh viïån,chiïëm àïën 42% töíng kinh phñ. Phñ thu tûâ bïånhnhên àaãm baão 36% ngên saách, vaâ BHYT coá vaitroâ ngaây caâng tùng, tuy vêåy cuäng chó àoánggoáp möåt phêìn khiïm töën laâ 16% (coân laåi laâ caácnguöìn khaác).

BHYT coá tñnh chêët bùæt buöåc àöëi vúái ngûúâi laoàöång trong khu vûåc chñnh thûác. Phñ BHYTchiïëm 3% lûúng, trong àoá 2% laâ do ngûúâi sûãduång lao àöång àoáng vaâ 1% do ngûúâi lao àöångàoáng. Gêìn àêy, chûúng trònh BHYT tûå nguyïånàaä àûúåc triïín khai. Chûúng trònh chuã yïëunhùçm vaâo àöëi tûúång nöng dên, nhûäng ngûúâilao àöång tûå do vaâ ngûúâi ùn theo hoå, nhûngtrïn nguyïn tùæc thò ai muöën cuäng coá thïí thamgia. Hiïån nay coá khoaãng 30,9 triïåu ngûúâi coá

Y TÏË

107

Hònh 11.2: BHYT vaâ Ngên saách cho Y tïë

Trûúác Sau

BHYT, so vúái con söë 3,9 triïåu cuãa nùm 1003.Nhûng chuã yïëu nhûäng ngûúâi naây laâ ngûúâi laoàöång trong khu vûåc chñnh thûác, hoåc sinh vaângûúâi ngheâo vúái phêìn phñ baão hiïím àûúåc trúåcêëp hoaân toaân tûâ quyä khaám chûäa bïånh chongûúâi ngheâo.

Viïåc thaânh lêåp quyä chùm soác y tïë cho ngûúâingheâo úã têët caã caác tónh àaä laâm tùng àaáng kïínguöìn lûåc daânh àïí höî trúå cho caác nhoám àöëitûúång khoá khùn, trong àoá coá àöìng baâo dên töåcthiïíu söë. Möåt àiïìu tra tiïën haânh úã hai tónh chothêëy tònh hònh sûã duång dõch vuå y tïë thûúângxuyïn hún hùèn sau khi quyä àûúåc thaânh lêåp, àùåcbiïåt laâ àiïìu trõ nöåi truá. Sûå gia tùng trong sûãduång dõch vuå y tïë úã traåm y tïë xaä cuäng àûúåc ghinhêån. Mùåc duâ chi tiïu tiïìn tuái noái chung àöëi vúáiàiïìu trõ nöåi truá vaâ ngoaåi truá vêîn coân àaáng kïí,song àaä giaãm rêët nhiïìu trong söë ngûúâi ngheâo.

Kïët quaã àaåt àûúåc úã chûúng trònh BHYT tûånguyïån keám khaã quan hún. Ngoaâi hoåc sinh phöíthöng maâ viïåc tham gia vêîn coân yïëu töë bùæt buöåcnhêët àõnh thò tó lïå tham gia vêîn rêët thêëp. Möåtminh hoåa roä raâng cho vêën àïì lûåa choån ngûúåc laânhûäng ngûúâi coá theã BHYT tûå nguyïån cuäng laânhûäng ngûúâi sûã duång dõch vuå y tïë nhiïìu nhêët.Nïëu khöng tñnh àïën hoåc sinh phöí thöng thò tó lïånhêåp viïån àöëi vúái nhoám naây cao hún gêìn gêëpba lêìn so vúái ngûúâi lao àöång úã trong khu vûåcchñnh thûác àûúåc baão hiïím theo chûúng trònhbùæt buöåc. Viïåc sûã duång dõch vuå nhiïìu nhû vêåycho thêëy laâ nhûäng ngûúâi tham gia chûúng trònhtûå nguyïån noái chung laâ lúán tuöíi hún nhiïìu sovúái nhoám kia.

Tònh traång tó lïå tham gia thêëp vaâ sûãduång dõch vuå chùm soác sûác khoãe quaá nhiïìutrong söë caác àöëi tûúång tham gia baão hiïím tûånguyïån laâm dêëy lïn möëi nghi ngaåi vïì khaã nùngbïìn vûäng taâi chñnh cuãa phûúng phaáp caãi caáchy tïë hiïån nay. Möåt söë ngûúâi àùåt cêu hoãi hiïåuviïåc dûåa vaâo BHYT tûå nguyïån röët cuöåc coá chopheáp Viïåt Nam àaåt àûúåc tó lïå tham gia toaândên hay khöng, vaâ lo ngaåi rùçng àiïìu naây thûåcra coá thïí laâm phaá vúä khaã nùng taâi chñnh cuãatoaân hïå thöëng. Ruãi ro naây cho thêëy roä lûåa choånkhoá khùn trong viïåc caãi thiïån thiïët kïë chûúngtrònh BHYT. Mûác phñ baão hiïím cao hún coá thïígiuáp àaâi thoå chi phñ y tïë töët hún, nhûng àöìng

thúâi noá cuäng laâm giaãm sûå hêëp dêîn àöëi vúáingûúâi tham gia, vaâ laâm cho viïåc naây chó giúáihaån trong nhûäng nhoám coá nhu cêìu cao nhêët vïìdõch vuå y tïë.

Möåt trong nhûäng thaách thûác lúán nhêët trûúácmùæt laâ giûä cho chi phñ chùm soác y tïë nùçm trongkhaã nùng chi traã. Nhu cêìu vïì dõch vuå y tïë tùngmaånh trong thêåp niïn vûâa qua. Xu hûúáng naâyseä caâng gia tùng maånh hún, do thu nhêåp tùngài àöi vúái tùng trûúãng kinh tïë, do nhûäng thayàöíi trong cú cêëu bïånh têåt vaâ dên söë giaâ ài. Viïåcàöëi phoá vúái sûå gia tùng nhu cêìu maånh meä naâychûa thêåt sûå hiïåu quaã trong thúâi gian vûâa qua.Caác bïånh viïån tuyïën trïn thûúâng quaá taãi, möåtphêìn phaãn aánh haån chïë vïì nguöìn lûåc, mùåtkhaác laâ hêåu quaã cuãa hïå thöëng chuyïín tuyïënyïëu keám. Viïåc cung ûáng dõch vuå àaáp ûáng yïëuúát vúái nhu cêìu ngaây caâng tùng vaâ àa daång.Chuyïín ngên saách theo haång muåc tûâ Chñnhphuã khöng taåo àöång cú khuyïën khñch maånhcho caác cú súã y tïë trúã nïn hiïåu quaã hún. Mùåc duâphñ thu tûâ bïånh nhên vêîn tûúng àöëi thêëp sovúái caác nûúác cöng nghiïåp, song nhûäng nùm túáicoá thïí leo thang rêët nhanh. Trong khi àoá, chûacoá möåt hïå thöëng giaám saát hiïåu quaã àïí àaãm baãochêët lûúång phuåc vuå húåp lyá úã caã caác cú súã y tïënhaâ nûúác lêîn tû nhên.


Chiïën lûúåc daânh cho ngaânh y tïë laâ möåt trongnhûäng caãi caách maånh meä nhêët, vûúåt ra caãngoaâi phaåm vi cuãa KHPTKTXH. Trongnhûäng nùm gêìn àêy, Chñnh phuã àaä àûa ra caácbiïån phaáp dêîn àïën nhûäng thay àöíi nhanhchoáng trong ngaânh y tïë, tûâ cung cêëp dõch vuåàïën vêën àïì àaãm baão taâi chñnh. Caác saáng kiïëncaãi caách múái àûúåc xêy dûång xung quanh truåcöåt chñnh laâ hûúáng túái BHYT toaân dên. Troångtêm cuãa chiïën lûúåc laâ Nghõ quyïët 46 Böå Chñnhtrõ, xaác àõnh caác nhiïåm vuå then chöët cêìn ûutiïn thûåc hiïån trong giai àoaån àïën nùm 2010vaâ tiïëp theo. Caác nhiïåm vuå naây bao göìm xêydûång hïå thöëng y tïë cöng cöång, caãi caách chñnhsaách taâi chñnh cho ngaânh y tïë, nêng cao chêëtlûúång nguöìn nhên lûåc, tùng cûúâng cöng taácquaãn lyá vaâ àêíy maånh tiïën trònh xaä höåi hoáa.Nghõ quyïët 46 cuäng chó ra nhûäng khoá khùntrong viïåc àaáp ûáng nhu cêìu chùm soác sûác


108

khoãe cho ngûúâi ngheâo vaâ àöìng baâo dên töåcthiïíu söë úã vuâng cao.

Möåt loaåt vùn baãn mang tñnh chêët chó àaåo quantroång àaä àûúåc ban haânh dûåa trïn chiïën lûúåctham voång naây, bao göìm Nghõ àõnh 63 vïìchûúng trònh BHYT tûå nguyïån nhùçm múã röångdiïån tham gia àïën vuâng nöng thön vaâ chopheáp hoaân traã àöëi vúái caác dõch vuå y tïë tû nhên.Ngoaâi ra coân coá Quyïët àõnh 139 vïì thaânh lêåpquyä khaám chûäa bïånh cho ngûúâi ngheâo úã cêëptónh, vaâ viïåc àûa ra Nghõ àõnh 63 sau naây quyàõnh rùçng àöëi tûúång tham gia àûúåc cung cêëpdõch vuå thöng qua chûúng trònh BHYT chûákhöng dûåa trïn chïë àöå thûåc thanh thûåc chi chocaác cú súã y tïë. Nhûäng sûãa àöíi àöëi vúái Quyïëtàõnh 139 cuäng àûúåc mong chúâ seä àem laåi cúcêëu trúå cêëp phêìn naâo àïí giuáp nhûäng ngûúâicêån ngheâo tham gia vaâo chûúng trònh BHYTtûå nguyïån. Möåt söë vùn baãn then chöët khaác quyàõnh hoaåt àöång cuãa caác àún võ cung cêëp dõchvuå. Nghõ àõnh 43 múái àêy quy àõnh tùngcûúâng giaám saát hoaåt àöång cung cêëp dõch vuåcuãa caác cú súã y tïë, vaâ yïu cêìu bùæt buöåc phaãi coáphaãn höìi cuãa bïånh nhên trong viïåc àaánh giaáhoaåt àöång cuãa caác cú súã naây.

Chiïën lûúåc Töíng thïí Y tïë coân dûå kiïën tùng töíngchi cuãa Chñnh phuã cho y tïë tûâ 5% ngên saáchnhû hiïån nay lïn 8% nùm 2010. Cöng taác chuêínbõ MTEF cho ngaânh y tïë xaác àõnh roä chi phñ taâitrúå cho sûå tham gia cuãa caác nhoám àöëi tûúångmuåc tiïu vaâo chûúng trònh BHYT; trúå cêëp hoaântoaân àöëi vúái ngûúâi ngheâo, dên töåc thiïíu söë, treãem dûúái 6 tuöíi, vaâ trúå cêëp möåt phêìn cho àöëitûúång cêån ngheâo. Theo ûúác tñnh cuãa MTEF, chiphñ naây seä tùng tûâ khoaãn 150 triïåu USD/nùmlïn àïën gêìn 250 triïåu USD vaâo nùm 2008.

Chñnh phuã cuäng àaä xêy dûång vaâ hiïån nay àangthûåc hiïån caác chûúng trònh phoâng chöëng múãröång àïí àöëi phoá vúái caác nguy cú gêy ra do bïånhlao phöíi, HIV/AIDS vaâ caác nguy cú tiïìm êínkhaác nhû SARS vaâ cuám gia cêìm. Luêåt phoângchöëng HIV/AIDS múái mang laåi möåt khuön khöíphaáp lyá tiïën böå, cam kïët múã röång caác chûúngtrònh giaãm haåi, chöëng kyâ thõ vaâ phên biïåt àöëi xûãvúái nhûäng ngûúâi nhiïîm HIV. Hiïån nay, hûúángdêîn thûåc hiïån böå luêåt quan troång naây àangàûúåc xêy dûång.


Ngaânh y tïë seä cêìn nhiïìu nguöìn lûåc tûâ ngên saáchhún trong nhûäng nùm túái. Kïí caã khi coá sûå giatùng àaáng kïí vïì phêìn vöën tûâ phña cêìu, Chñnhphuã vêîn cêìn phaãi àöëi phoá vúái tònh hònh chi phñgia tùng. Viïåc trúå cêëp chi phñ BHYT cho caác nhoámàöëi tûúång ûu tiïn (toaân phêìn cho ngûúâi ngheâo,dên töåc thiïíu söë vaâ treã em dûúái 6 tuöíi; vaâ möåtphêìn cho àöëi tûúång cêån ngheâo) seä rêët töën keám. Kïícaã khi tó lïå ngheâo tiïëp tuåc giaãm nhanh, thò kinhphñ trúå cêëp cêìn thiïët cuäng seä vêîn rêët lúán do chi phñdõch vuå y tïë khöng ngûâng tùng. Nhûäng can thiïåpnhùçm cuãng cöë maång lûúái y tïë nöng thön vaâ hïåthöëng dûå phoâng cuäng seä vêîn phuå thuöåc vaâo ngênsaách. Nhûäng can thiïåp naây rêët cêìn thiïët àïí laâmgiaãm nhûäng khoaãng caách hiïån nay giûäa caác vuângvaâ nhoám dên cû vïì tó lïå tûã vong treã sú sinh, suydinh dûúäng treã em vaâ sûác khoãe baâ meå. Tûúng tûå,thùm khaám trûúác vaâ sau khi sinh cêìn àûúåc thûåchiïån àïí giaãm búát tó lïå dõ têåt vaâ tûã vong. Nguöìnngên saách seä rêët cêìn thiïët àïí nhùçm giaãm tai biïënsinh non, theo doäi tiïën trònh phaát triïín, sûå söëng,vaâ coá biïån phaáp trúå giuáp nhû laâm böå phêån giaãhay caác dõ têåt khaác.

Tuy nhiïn, nïëu chó tùng nguöìn lûåc daânh chongaânh y tïë seä chûa àuã àïí caãi thiïån hoaåt àöång cuãangaânh. Thïm vaâo àoá coân cêìn phaãi phên böí àuãnguöìn lûåc giûäa àêìu tû vaâo cú súã vêåt chêët, chi chophaát triïín nguöìn nhên lûåc, trúå cêëp cho caác nhoámàöëi tûúång cêìn ûu tiïn, vaâ cung cêëp dõch vuå y tïëdûå phoâng úã cêëp àõa phûúng, cuâng vúái caác biïånphaáp khaác. Têët caã nhûäng nhu cêìu àïìu cêëp thiïëtnaây phaãi kïët húåp vúái nhau trong möåt ngên saáchcoá têìm nhòn xa, trïn tinh thêìn tiïëp tuåc cöng viïåccuãa MTEF, gùæn chùåt toaân böå chiïën lûúåc vúái viïåcphên böí nguöìn lûåc.

Àöìng thúâi, cêìn phaãi thêån troång khi xaác àõnh mûácphñ cho chûúng trònh BHYT. Hiïån nay luêåt baãohiïím àêìu tiïn àang àûúåc xêy dûång, nïn cuäng dïîhiïíu àûúåc mong muöën cên àöëi söí saách bùçng caáchtùng gaánh nùång lïn àöëi vúái ngûúâi sûã duång laoàöång vaâ baãn thên ngûúâi lao àöång. Nhûng àiïìunaây coá thïí laâm mêët ài àöång cú chñnh thûác hoáaviïåc laâm vaâ röët cuöåc laåi laâm giaãm tó lïå tham giaBHYT. Ûu tiïn phaãi àûúåc daânh cho viïåc tòm hiïíuroä hún vïì nhu cêìu àöëi vúái dõch vuå y tïë cuãa caác

Y TÏË

109


110

nhoám dên cû khaác nhau, nhu cêìu seä thay àöíi nhûthïë naâo theo tó lïå tham gia BHYT, vaâ chi phñ thûåctïë cuãa viïåc cung cêëp caác dõch vuå naây ra sao. Cêìncoá möåt chûúng trònh phên tñch töët àïí dûå baáo xuhûúáng chi cho y tïë theo thúâi gian, vaâ àiïìu chónhthiïët kïë cuãa chûúng trònh BHYT cho phuâ húåp.Cuäng cêìn phaãi cên nhùæc thêån troång vïì caách thûáctrang traãi cho chi phñ caác thaãm hoåa y tïë möåt caáchphuâ húåp nhêët taåi thúâi àiïím maâ möåt tó lïå lúán dênsöë vêîn chûa coá BHYT.

Àiïìu quan troång laâ cêìn phaãi cên nhùæc laåi toaân böåhïå thöëng thanh toaán cho caác cú súã cung cêëp dõchvuå chùm soác y tïë. Viïåc phên böí tûâ ngên saách nhaânûúác theo haång muåc nhû hiïån nay khöng khuyïënkhñch viïåc nêng cao hiïåu suêët. Viïåc phên böí dûåatrïn söë giûúâng bïånh hay hïå söë sûã duång giûúângbïånh coá hiïåu quaã trong viïåc kiïím soaát cho ngênsaách vaâ ngùn ngûâa böåi chi, àùåc biïåt laâ chi chonhên viïn. Tuy nhiïn caách laâm naây khöng taåoàöång cú khuyïën khñch cho viïåc sûã duång hiïåu quaãnguöìn lûåc, cuäng khöng khuyïën khñch caãi thiïånchêët lûúång dõch vuå. Coân chïë àöå thûåc thanh thûåcchi seä taåo àöång cú àiïìu trõ khöng cêìn thiïët.

Cú chïë khuyïën khñch tùng hiïåu quaã seä maånh húnnïëu nhû Baão hiïím Xaä höåi (BHXH) Viïåt Nam hoaåtàöång nhû möåt àún võ mua só troån goái dõch vuå ytïë tûâ caác nhaâ cung cêëp dõch vuå y tïë, taåo ra sûå caånhtranh giûäa caác àún võ naây. Caác àún võ tham gia seäbao göìm caã caác cú súã nhaâ nûúác vaâ caã caác bïånhviïån vaâ phoâng khaám tû nhên cuäng nhû caác nhaâcung cêëp phi Chñnh phuã. Tuy nhiïn, caách laâmnaây àoâi hoãi phaãi coá caác cöng cuå thöng tin töët húnàïí giaám saát hoaåt àöång cuãa têët caã caác nhaâ cung cêëpdõch vuå, vaâ thûúâng xuyïn xaác nhêån trònh àöå cöngnghïå vaâ chêët lûúång noái chung cuãa caác cú súã naây.Lyá tûúãng nhêët thò cêìn phaãi aáp duång caác cú chïëtinh vi hún àïí thanh toaán cho nhaâ cung cêëp dõchvuå, vñ duå nhû thanh toaán theo tûâng trûúâng húåp.Theo caách laâm naây, nhaâ cung cêëp seä àûúåc àaãmbaão thanh toaán àïën möåt mûác àöå nhêët àõnh chotûâng bïånh nhêët àõnh (vñ duå nhû bïånh nhên àaáithaáo àûúâng), àiïìu naây seä laâm giaãm búát àöång cúàiïìu trõ khöng cêìn thiïët. Nhûng thanh toaán theotûâng trûúâng húåp cuäng àoâi hoãi phaãi xêy dûångnhûäng tiïu chuêín vaâ thuã tuåc roä raâng, àïí traánhtrûúâng húåp àiïìu trõ khöng àêìy àuã.

Viïåc cùn cûá vaâo yá kiïën phaãn höìi cuãa bïånh nhên

vïì tònh hònh cung cêëp dõch vuå y tïë, nhû àaä nïu roätrong Nghõ àõnh 43, laâ möåt yïëu töë böí sung chonhûäng tiïu chuêín khoa hoåc. Viïåc thûåc hiïån cú chïëphaãn höìi trïn thûåc tïë laâm thay àöíi têm lyá cuãanhûäng ngûúâi quaãn lyá caác cú súã khaám chûäa bïånh,vöën quen thuöåc vúái caác baáo caáo haânh chñnh. Vñduå, coá thïí cêìn duâng caác mêîu biïíu tiïu chuêín vïìsûå kõp thúâi, chêët lûúång vaâ chi phñ cuãa dõch vuå khibïånh nhên nöåi truá àûúåc ra viïån.

Múã röång diïån tham gia baão hiïím röång hún àïënngûúâi nöng dên vaâ ngûúâi lao àöång tûå do cuängcêìn phaãi coá quyïët têm haânh àöång. Nïëu chó coátham gia tûå nguyïån thò seä khöng thïí mang laåikïët quaã laâ möåt hïå thöëng baão hiïím toaân dên, vònhûäng ngûúâi treã tuöíi vaâ khoãe maånh seä khöngthêëy cêìn thiïët tham gia. Tuy nhiïn, cuâng vúái viïåcchñnh thûác hoáa nïìn kinh tïë vaâ trúå cêëp cho ngûúâingheâo thò baão hiïím tûå nguyïån coá thïí àûúåc duângàïí múã röång diïån tham gia BHYT möåt caách àaángkïí trong nhûäng nùm túái. Viïåt Nam àang úã võ thïëcoá lúåi hún so vúái caác nûúác khaác vïì mùåt naây. Coáthïí huy àöång caác töí chûác àoaân thïí nhû HöåiNöng dên vaâ Höåi Phuå nûä àïí nïu cao tinh thêìntraách nhiïåm vaâ yá thûác cöng dên trong cöngchuáng noái chung. Cuäng nïn khuyïën khñch thamgia baão hiïím theo nhoám, àïí laâm giaãm taác àöånglûåa choån ngûúåc. Cêìn aáp duång giaãm àaáng kïí mûácphñ BHYT cho caác nhoám àuã lúán vaâ nhiïìu àöëitûúång; vñ duå nhû caã möåt laâng. Viïåc thu phñ baãohiïím cuäng nïn àïí cho caác töí chûác àoaân thïí laâm,àïí taåo àöång cú khuyïën khñch vïì taâi chñnh, duâ rêëtkhiïm töën.

Àöìng thúâi, Böå Y tïë cêìn àoáng vai troâ quaãn lyá möåtcaách àêìy àuã. Böå cêìn tiïëp tuåc giaám saát caác kïët quaãy tïë vïì daâi haån. Tuy nhiïn trûúác mùæt coá thïí têåptrung vaâo diïån tham gia chûúng trònh BHYT vaâsûã duång dõch vuå chùm soác y tïë. Böå Y tïë cuäng cêìntónh taáo theo doäi tònh traång taâi chñnh bïìn vûängcuãa hïå thöëng. Chi tiïu nguöìn lûåc lúán hún daânhcho ngaânh y tïë àoâi hoãi phaãi coá sûå tónh taáo vïì consöë phên böí thûåc tïë vaâ xem coá phuâ húåp vúái caácngên saách coá têìm nhòn xa hay khöng. Böå Y tïë cêìnphaãi trúã thaânh möåt cú quan quaãn lyá nhaâ nûúácmaånh àöëi vúái ngaânh dûúåc phêím vaâ thõ trûúângthuöëc noái chung. Böå cuäng cêìn phaãi tiïën haânh caácchiïën dõch thöng tin cöng chuáng coá hiïåu quaã, àùåcbiïåt laâ àöëi vúái caác nguy cú nöíi lïn nhûHIV/AIDS, sûác khoãe vaâ an toaân lao àöång.

111

Tó lïå ngheâo cuãa Viïåt Nam àang giaãm nhanhchoáng, nhûng cuäng vò thïë maâ noá trúã thaânh möåtvêën àïì xaä höåi, vò nïëu chó tùng trûúãng kinh tïë seäkhöng giaãi quyïët nöíi. Tònh traång ngheâo ngaâycaâng têåp trung vaâo nhoám dên töåc thiïíu söë. Caácchûúng trònh muåc tiïu àaä coá kïët quaã töët vïì mùåttùng khaã nùng tiïëp cêån cuãa nhoám naây, tuynhiïn hiïåu quaã àaåt àûúåc trong viïåc caãi thiïånsinh kïë cuãa hoå thò khöng àûúåc khaã quan bùçng.Vêën àïì cêìn àûúåc ûu tiïn laâ àiïìu chónh thiïët kïëcuãa caác chûúng trònh naây àïí tñnh àïën caác tñnhchêët àùåc thuâ cuãa nhoám dên töåc thiïíu söë, àùåcbiïåt laâ vïì vêën àïì sûã duång àêët. Àöëi vúái phêìnàöng söë ngûúâi àaä thoaát ra khoãi tònh caãnh àoáingheâo cuâng cûåc thò vêën àïì khaã nùng töín thûúngvaâ giaãm nheå ruãi ro trúã nïn quan troång hún.Thiïn tai, caác cuá söëc vïì sûác khoãe, taân phïë vaâmêët ài ngûúâi lao àöång truå cöåt trong gia àònh laânhûäng àoân nghiïm troång nhêët àöëi vúái àúâi söëngcuãa möåt gia àònh. Thiïn tai cêìn àïën sûå höî trúåcuãa Chñnh phuã, àöìng thúâi cuäng cho thêëy cêìnphaãi aáp duång nhûäng phûúng thûác baão hiïímmúái trong nöng nghiïåp. Nhûäng ruãi ro khaác coáthïí xûã lyá àûúåc thöng qua sûå phaát triïín cuãaBHXH. Viïåt Nam àaä xaác àõnh roä caách tiïëp cêånàöëi vúái BHYT. Àêy laâ möåt chûúng trònh toaândên, vúái nhiïìu hònh thûác tham gia (bùæt buöåc,trúå cêëp vaâ tûå nguyïån). Caác chûúng trònh hûu trñcuäng bùæt àêìu aáp duång caách tiïëp cêån naây. Tuynhiïn cêìn phaãi xem xeát laåi thiïët kïë chûúng trònhhûu trñ àïí laâm cho mûác chi traã trung bònh xñchlaåi gêìn vúái mûác àoáng, vaâ khuyïën khñch ngûúâilao àöång tham gia. Cêìn phaãi cên nhùæc viïåc trúåcêëp trûåc tiïëp nïëu muåc tiïu àùåt ra laâ àïën àûúåcvúái ngûúâi ngheâo vaâ nhûäng ngûúâi lao àöångtrong khu vûåc phi chñnh thûác. Àöìng thúâi cêìntùng cûúâng cöng taác quaãn lyá dûå trûä BHXH. Viïåcaáp duång möåt theã BHXH àiïån tûã cho têët caã caácchûúng trònh muåc tiïu, BHYT vaâ lûúng hûu seä

giuáp nêng cao cú höåi thaânh cöng cuãa caách tiïëpcêån töíng thïí naây trong lônh vûåc an sinh xaä höåi.Àêy cuäng seä laâ möåt bûúác tiïën hûúáng àïën viïåcthay thïë theã àùng kyá höå khêíu taåm truá laâm cú súãcho viïåc cung cêëp caác dõch vuå xaä höåi. Khaã nùngtiïëp cêån dõch vuå cuãa ngûúâi ngheâo seä àûúåc caãithiïån; khaã nùng tiïëp cêån àöëi vúái ngûúâi nhêåp cûseä giuáp giaãm ài nhûäng hònh thûác ngheâo múáitrong böëi caãnh àö thõ hoáa öì aåt nhû hiïån nay.Taåo khaã nùng chuyïín tiïëp caác quyïìn lúåi xaä höåi(theo nghïì nghiïåp vaâ àõa lyá) cuäng seä goáp phêìnkhuyïën khñch viïåc chñnh thûác hoáa cöng ùn viïåclaâm vaâ tùng hiïåu quaã thõ trûúâng lao àöång. Vïìmùåt naây, Viïåt Nam seä phaãi raâ soaát laåi cú chïëtñnh lûúng cuãa mònh. Caác cam kïët quöëc tïëkhöng cho pheáp aáp duång caác mûác lûúng töëithiïíu khaác nhau giûäa doanh nghiïåp trong vaângoaâi nûúác. Tuy nhiïn mûác lûúng töëi thiïíu theovuâng seä coá thïí cho pheáp cên àöëi àûúåc giûäa muåctiïu baão vïå ngûúâi lao àöång vaâ taåo viïåc laâm.Ngoaâi ra coân cêìn phaãi àiïìu chónh cú chïë thûúnglûúång têåp thïí theo yïu cêìu cuãa nïìn kinh tïë thõtrûúâng hiïån àaåi.


Ngheâo àoái caâng ngaây caâng têåp trung vaâo caácnhoám dên töåc thiïíu söë. Tó lïå ngheâo giaãm tûâ58% nùm 1993 xuöëng 20% nùm 2004. Con söëtûúng ûáng trong caác nhoám dên töåc thiïíu söë laâ86 vaâ 61%. Khoaãng caách phuác lúåi giûäa caácnhoám àa söë (ngûúâi Kinh vaâ ngûúâi Hoa) vaâ söëcoân laåi caâng ngaây caâng röång ra theo thúâi gian,dêîn àïën tònh traång laâ ngûúâi dên töåc thiïíu söëchiïëm àïën 39% töíng söë ngûúâi ngheâo, mùåc duâchó chiïëm coá 14% töíng dên söë. Kïí caã úã nhûängvuâng àûúåc coi laâ xa xöi hoãe laánh, mûác söëngcuãa nhoám àa söë vêîn caãi thiïån nhiïìu hún àaángkïí (Hònh 12.1). Àiïìu àaáng lo ngaåi hún laâ tònh

12. AN SINH XAÄ HÖÅI


112

traång àoái trong söë caác nhoám dên töåc thiïíu söëvêîn coân phöí biïën.

Hiïån nay àang coá nhûäng xu hûúáng thay àöíivïì ngheâo àoái traái ngûúåc nhau mùåc duâ àaä coácaác chûúng trònh höî trúå khaác nhau nhùçm caãithiïån mûác söëng cuãa ngûúâi ngheâo. CaácChûúng trònh Muåc tiïu Quöëc gia àoáng vai troâàùåc biïåt quan troång. Chûúng trònh XÀGN vúáisûå àiïìu phöëi cuãa Böå LÀTBXH coá saáu chñnhsaách höî trúå nhû chùm soác y tïë miïîn phñ, miïîngiaãm hoåc phñ, höî trúå àùåc biïåt cho àöìng baâodên töåc, höî trúå cho caác nhoám dïî bõ töínthûúng, höî trúå vïì nhaâ úã vaâ höî trúå tû liïåu saãnxuêët; ngoaâi ra coân coá taám dûå aán laâ tñn duång,khuyïën nöng, cú súã haå têìng, höî trúå saãn xuêët,àaâo taåo caán böå, öín àõnh dên cû vuâng kinh tïëmúái, àõnh canh àõnh cû taåi caác xaä ngheâo vaâxêy dûång mö hònh saãn xuêët àïí nhên röång.Chûúng trònh 135 do UÃy ban Dên töåc quaãn lyátêåp trung chuã yïëu vaâo xêy dûång cú súã haå têìngcho caác xaä àùåc biïåt khoá khùn. Hiïåu quaã cuãacaác húåp phêìn khaác nhau naây cuäng khaác nhauàaáng kïí. Viïåc miïîn giaãm hoåc phñ àaåt hiïåu quaãcao, song caác trûúâng húåp khaác thò khöng roäraâng. Mùåc duâ cöng taác xaác àõnh höå ngheâo úãcêëp àõa phûúng àûúåc laâm khaá töët, song viïåc

phên böí nguöìn lûåc giûäa caác àõa phûúng chûathûåc sûå phuâ húåp vúái nhu cêìu.

Àöìng baâo dên töåc thiïíu söë ngaây caâng àûúåc tiïëpcêån töët hún vúái caác chûúng trònh naây. Nùm2004, 95% hoåc sinh dên töåc ài hoåc àûúåc miïînhoåc phñ hoaân toaân úã cêëp tiïíu hoåc vaâ giaãm 60%hoåc phñ úã cêëp trung hoåc cú súã. Ngoaâi ra, húnmöåt nûãa söë hoåc sinh tiïíu hoåc laâ con em àöìngbaâo dên töåc àûúåc miïîn hoaân toaân hay giaãm möåtphêìn caác khoaãn àoáng goáp úã trûúâng, àêythûúâng laâ phêìn töën keám nhêët trong giaáo duåc. Tólïå miïîn giaãm àöëi vúái con em àöìng baâo dên töåcàûúåc ghi nhêån cao hún nhiïìu so vúái caác höå giaàònh ngûúâi Kinh, cho thêëy nhûäng nöî lûåc cuãaChñnh phuã trong viïåc nêng cao hoåc vêën àöìngbaâo dên töåc thiïíu söë àaä bùæt àêìu àïën àûúåc vúáinhoám àöëi tûúång ûu tiïn.

Trong giaáo duåc, taác àöång tñch cûåc àöëi vúái trònhàöå hoåc vêën cuãa con em àöìng baâo dên töåc laâ khaároä raâng; trong ngaânh y tïë phaåm vi bao phuã cuãatheã khaám chûäa bïånh vaâ BHYT cuäng àûúåc múãröång. Tuy nhiïn, treã em dên töåc, àùåc biïåt laâ caácem gaái vêîn coá tó lïå ài hoåc thêëp hún so vúái treã emngûúâi Kinh. ÚÃ àöå tuöíi 15-17, tó lïå ài hoåc cuãa caácem gaái dên töåc thêëp hún so vúái caác em trai àïën

Hònh 12.1: Xu hûúáng khaác nhau, kïí caã úã vuâng sêu vuâng xa

Nguöìn: Tûå tñnh, dûåa trïn söë liïåu ÀTMSHGÀ cuãa TCTK.

12 àiïím phêìn trùm. Khoaãng caách trong sûãduång dõch vuå y tïë cuäng rêët roä rïåt. Nùm 2004,àöìng baâo dên töåc thiïíu söë ài khaám bïånh ngoaåitruá trung bònh 2,3 lûúåt, so vúái ngûúâi Kinh laâ 3,5lûúåt. Caác chûúng trònh khuyïën nöng cuängtûúng tûå nhû vêåy. Möåt söë nhoám dên töåc thiïíusöë canh taác têåp thïí, vaâ phuå thuöåc vaâo viïåc sûãduång rûâng nhû vuâng àêët chung àïí sinh söëng.Do vêåy, nhu cêìu cuãa hoå vïì dõch vuå khuyïënnöng cuäng khaác.

Àöëi vúái phêìn àöng nhûäng ngûúâi àaä thoaát rakhoãi tònh traång àoái ngheâo cuâng cûåc, thò àöëi phoávúái ruãi ro trúã thaânh möåt vêën àïì ngaây caâng quantroång. Möåt söë ruãi ro coá thïí aãnh hûúãng àïënnhiïìu ngûúâi cuâng möåt luác. Thiïn tai, bïånh dõchvaâ giaá caã mêët öín àõnh laâ nhûäng thaách thûác ngaâycaâng tùng trong lônh vûåc nöng nghiïåp vaâ kinhtïë nöng thön noái chung. Viïåt Nam dïî phaãi gaánhchõu nhiïìu loaåi ruãi ro nhû baäo luåt, haån haán, sêubïånh, gêy taác haåi nghiïm troång cho saãn xuêëtnöng nghiïåp vaâ àúâi söëng cuãa ngûúâi dên. Trungbònh möîi nùm coá khoaãng trïn 1 triïåu ngûúâi cêìnàûúåc cûáu trúå khêín cêëp do nhûäng nguyïn nhênthiïn tai. Nhiïìu höå gia àònh bõ aãnh hûúãng chó úãtrïn mûác ngheâo àoái, vaâ möåt cún baäo hay luåtthûúâng laâm cho hoå laåi rúi vaâo àoái ngheâo. Höåinhêåp thõ trûúâng gia tùng ngaây caâng laâm chonhûäng ngûúâi saãn xuêët úã nöng thön dïî bõ taácàöång búãi nhûäng biïën àöíi trïn thõ trûúâng, àùåcbiïåt laâ biïën àöång vïì giaá caã caác haâng hoáa nöngnghiïåp chñnh.

Caác cuá söëc vïì sûác khoãe cuäng laâ möåt nguyïnnhên quan troång gêy töín thûúng, àùåc biïåt khingaânh y tïë coá sûå tham gia cuãa caác lûåc lûúång thõtrûúâng vaâ viïåc coá nhiïìu phûúng phaáp àiïìu trõhiïån àaåi laâm cho dõch vuå y tïë trúã nïn àùæt àoãhún. Chi tiïu tiïìn tuái cho y tïë vêîn mang tñnhluäy tiïën, tûác laâ ngûúâi giaâu chi nhiïìu hún rêëtnhiïìu so vúái ngûúâi ngheâo. Nhûng àiïìu naây chuãyïëu laâ do ngûúâi ngheâo ngaây caâng traánh caác cúsúã y tïë hiïån àaåi. Àaãm baão sinh kïë öín àõnh laâ vêënàïì àùåc biïåt khoá khùn àöëi vúái nhûäng ngûúâi taântêåt. Böå LÀTBXH ûúác tñnh hiïån nay trïn caã nûúáccoá khoaãng 5 triïåu ngûúâi khuyïët têåt, vaâ khoaãng8% söë höå gia àònh coá ngûúâi taân têåt. Viïåc mêëtngûúâi lao àöång truå cöåt trong gia àònh cuäng laâmöåt àoân giaáng nùång nïì. Baão hiïím àïí traánh tònhtraång ngheâo khi àïën tuöíi giaâ caâng ngaây caâng

trúã nïn quan troång, do tònh traång di cû tûâ nöngthön ra thaânh thõ vaâ sûå phaát triïín cuãa gia àònhhaåt nhên dêìn dêìn laâm mêët ài chöî dûåa trong giaàònh cho ngûúâi giaâ.

Rêët ñt söë gia àònh úã Viïåt Nam dûåa vaâo baãohiïím chñnh thûác hay Chñnh phuã höî trúå àïí àöëiphoá vúái ruãi ro. Ngûúâi ta phuå thuöåc rêët nhiïìuvaâo höî trúå cuãa gia àònh vaâ möåt söë nguöìn höî trúåkhöng chñnh thûác khaác. Nùm 2002, 80% dên söëàaä nhêån ñt nhêët möåt khoaãn trúå giuáp naâo àoátrong gia àònh, chuã yïëu tûâ caác nguöìn trongnûúác, trong àoá quaâ tûâ con caái chiïëm möåt phêìnlúán nguöìn thu nhêåp àöëi vúái ngûúâi giaâ. BHXHàûúåc múã röång tûâ khu vûåc nhaâ nûúác sang khuvûåc tû nhên chñnh thûác, tuy nhiïn kïët quaã vêînlaâ möåt hïå thöëng lûúäng tñnh. Ngûúâi lao àöångkhu vûåc chñnh thûác àoáng BHYT, lûúng hûutuöíi giaâ vaâ möåt söë chïë àöå ngùæn haån vaâ daâi haånkhaác. Àöëi vúái BHYT, coá möåt chûúng trònhtûúng tûå trïn cú súã tûå nguyïån daânh cho ngûúâilao àöång trong khu vûåc khöng chñnh thûác.Ngoaâi ra, Chñnh phuã coân trúå cêëp hoaân toaân phñBHYT cho ngûúâi ngheâo vaâ àöìng baâo dên töåcthiïíu söë, vaâ dûå kiïën trúå cêëp 30% phñ baão hiïímcho àöëi tûúång cêån ngheâo.

Chûúng trònh hûu trñ cuäng coá thïí àûúåc xêydûång theo caách tûúng tûå. Viïåc aáp duång chûúngtrònh tûå nguyïån cho khu vûåc khöng chñnh thûácmúái àûúåc quyïët àõnh gêìn àêy. Tñnh bïìn vûängtaâi chñnh cuãa chûúng trònh hûu trñ bùæt buöåctrong khu vûåc chñnh thûác cuäng àûúåc cuãng cöë.Tuy nhiïn thiïët kïë cuãa chûúng trònh naây vêîncoân rêët xa so vúái caách tñnh cuãa thöëng kï baãohiïím, taoå àöång cú àoáng goáp ngùæn haån vaâ khaithu nhêåp thêëp hún thûåc tïë. Vêîn chûa roä liïåungûúâi lao àöång trong khu vûåc phi chñnh thûácvaâ ngûúâi nöng dên tham gia baão hiïím tûånguyïån coá thïí “mang theo” phêìn àoáng goáp cuãahoå hay khöng chuyïín sang khu vûåc chñnh thûác.Nhûng möåt àiïìu roä raâng laâ seä chó coá rêët ñt ngûúâingheâo vaâ ngûúâi cêån ngheâo tham gia vaâochûúng trònh hûu trñ tûå nguyïån nïëu khöng coátrúå cêëp àaáng kïí. Mùåc duâ möåt söë thaách thûác naâyvêîn coân úã tûúng lai xa, song xêy dûång möåt hïåthöëng BHXH hiïån àaåi cêìn mêët nhiïìu thúâi gian,vaâ àiïìu naây töët nhêët nïn àûúåc bùæt àêìu khi dênsöë vêîn coân àang treã, khoãe, àïí coá thïí tiïët kiïåmàûúåc chi phñ cho tûúng lai.

AN NINH XAÄ HÖÅI

113

Khaã nùng duy trò àûúåc möåt cöng viïåc töët laâmöåt trong nhûäng caách coá hiïåu quaã nhêët àïí àöëiphoá vúái ruãi ro. Thõ trûúâng lao àöång Viïåt Namàaä laâm àûúåc khaá töët vïì mùåt naây. Tònh traångthiïëu viïåc laâm laâ phöí biïën úã nöng thön, song tólïå ngûúâi lao àöång dûåa vaâo thu nhêåp tûâ tiïìnlûúng àaä tùng rêët nhanh, vaâ thûåc tïë àaä trúãthaânh möåt trong nhûäng àöång lûåc giaãm ngheâochñnh. Tònh traång thêët nghiïåp cöng khai chuãyïëu aãnh hûúãng àïën nhûäng ngûúâi treã tuöíi lêìnàêìu tiïn kiïëm viïåc laâm úã vuâng thaânh thõ, coátrònh àöå phöí thöng trung hoåc hoùåc cao hún.Quaá trònh cöí phêìn hoáa vaâ cú cêëu laåi DNNNdêîn àïën tònh traång giaãm biïn chïë àaáng kïí, docaác DNNN naây thûúâng coá biïn chïë quaá lúán.Song maång lûúái an sinh xaä höåi hiïåu quaã àaäàûúåc àûa vaâo hoaåt àöång tûâ nùm 2002. Cho àïënnay, khoaãng 120.000 ngûúâi thuöåc diïån giaãmbiïn chïë, laâm ngên saách phaãi chi ra khoaãng 300triïåu USD; seä coá thïm khoaãng 120.000 cöngnhên àûúåc xïëp vaâo diïån döi dû trong voâng 2hay 3 nùm nûäa. Hai cuöåc àiïìu tra tònh traångcuãa nhûäng ngûúâi mêët viïåc cho thêëy mûác àöå haâiloâng àaáng kïí úã nhûäng cöng nhên thuöåc diïånnaây. Möåt möëi quan ngaåi laâ viïåc maång lûúái ansinh xaä höåi khöng àuã àïí höî trúå cho caác cöngnhên bõ cùæt giaãm biïn chïë trong caác nöng lêmtrûúâng quöëc doanh hiïån nay àaä àïën lûúåt phaãisùæp xïëp laåi. ÚÃ nhûäng vuâng coá ñt cú höåi viïåc laâmvaâ kinh doanh, trúå cêëp thöi viïåc coá thïí khöngàuã àïí duy trò sinh kïë cho ngûúâi lao àöång phaãithöi viïåc.

Cuâng vúái thúâi gian, töëc àöå taåo viïåc laâm coá thïí bõcaãn trúã nïëu thõ trûúâng lao àöång khöng àûúåcàiïìu tiïët phuâ húåp. Vöën laâ möåt nûúác nöngnghiïåp, vaâ vaâo thúâi kyâ àêìu chñnh thûác hoáa nïìnkinh tïë, thõ trûúâng lao àöång cuãa Viïåt Nam vêînmang tñnh chêët lûúäng tñnh. Phêìn àöng lûåclûúång lao àöång laâ nöng dên, ngûúâi lao àöång tûådo vaâ khu vûåc khöng chñnh thûác, khöng coá möåtquy chïë lao àöång naâo aáp duång cho hoå caã. Mùåtkhaác, nhûäng quy àõnh vïì thõ trûúâng lao àöångcûáng nhùæc vöën chó aáp duång cho khu vûåc nhaânûúác nay àaä múã röång ra caã cho caác doanhnghiïåp tû nhên chñnh thûác. Kïët quaã laâ möåt hïåthöëng tiïìn lûúng vaâ quan hïå lao àöång ngaâycaâng khöng phuâ húåp vúái möåt nïìn kinh tïë thõtrûúâng hiïån àaåi.

Trong khu vûåc chñnh thûác, àang coá möåt vaâi cúchïë xaác àõnh tiïìn lûúng cuâng töìn taåi. Chñnh phuãquy àõnh lûúng töëi thiïíu, nhûng caác mûác daânhcho doanh nghiïåp trong vaâ ngoaâi nûúác laåi khaácnhau, àiïìu naây traái vúái nguyïn tùæc ûáng xûã quöëcgia cuãa WTO. Trïn nguyïn tùæc, ngûúâi sûã duånglao àöång vaâ ngûúâi lao àöång coá thïí thûúnglûúång têåp thïí, nhûng nhûäng cú chïë thûúnglûúång hiïån nay khöng coá hiïåu quaã, vaâ nhûängbêët àöìng vïì tiïìn lûúng vaâ àiïìu kiïån laâm viïåc àaädêîn àïën caác cuöåc àònh cöng tûå phaát. Trong caácDNNN, tiïìn lûúng àûúåc tñnh dûåa trïn caác hïå söëlûúng khaá cûáng nhùæc dûåa trïn cú súã mûác lûúngtöëi thiïíu aáp duång cho caác doanh nghiïåp trongnûúác. Caác DNNN neá traánh quy àõnh cûáng nhùæcnaây bùçng caách aáp duång haâng loaåt hònh thûácthûúãng vaâ phuác lúåi, tùng theo mûác lúåi nhuêåncuãa doanh nghiïåp. Tuy nhiïn, do quaá trònh cöíphêìn hoáa, haâng ngaân DNNN àaä aáp duång cuângmöåt cú chïë àiïìu haânh cöng ty vaâ quy àõnh tiïìnlûúng nhû caác cöng ty tû nhên trong nûúác. Vaâkïët quaã cuãa Luêåt Doanh nghiïåp Chung laâ têët caãcaác DNNN coân laåi seä phaãi cöí phêín hoáa trongvoâng 4 nùm túái. Tiïìn lûúng trong caác cú quanhaânh chñnh nhaâ nûúác cuäng àûúåc tñnh qua haângloaåt caác hïå söë phûác taåp dûåa trïn mûác lûúng töëithiïíu aáp duång cho khu vûåc tû nhên trong nûúác.Chûúng trònh Caãi caách Haânh chñnh Cöng àaädêîn túái viïåc dêìn giaãm búát sûác eáp cuãa caác hïå söënaây, nhùçm muåc àñch laâm cho tiïìn lûúng trongkhu vûåc nhaâ nûúác tiïën gêìn túái caác khaã nùng thunhêåp cuãa cöng chûác. Tuy nhiïn, tùng lûúng töëithiïíu cho khu vûåc doanh nghiïåp tû nhên trongnûúác cuäng aãnh hûúãng àïën quyä lûúng cuãaChñnh phuã.


Giaãm ngheâo vêîn laâ möåt ûu tiïn haâng àêìu cuãaChñnh phuã Viïåt Nam trong nùm nùm túái. KHPTKTXH àïì ra phaãi “xoáa hoaân toaân söë höå àoáivaâ giaãm àaáng kïí söë höå ngheâo cho àïën nùm2010” (tr.75). Bïn caånh tùng trûúãng kinh tïënhanh choáng, baãn kïë hoaåch coân àïì ra muåc tiïu“caãi thiïån tònh hònh tiïëp cêån cuãa ngûúâi ngheâoàöëi vúái caác dõch vuå xaä höåi cú baãn thöng qua caácchñnh saách y tïë, giaáo duåc, nûúác saåch, nhaâ úã, àêëtúã, cú súã haå têìng àúâi söëng nhên dên; nêng cao sûåtham gia cuãa ngûúâi dên vaâo quaá trònh ra quyïët


114

àõnh caác chûúng trònh, dûå aán, cú chïë vaâ chñnhsaách xoáa àoái giaãm ngheâo, giaãm tó lïå taái ngheâo;àa daång nguöìn vöën huy àöång cho giaãm ngheâo;ûu tiïn àêìu tû cho caác xaä vaâ huyïån coá tó lïångheâo cao àïí taåo ra nhûäng thay àöíi àaáng kïí”(tr.95). Chûúng trònh 135 vêîn laâ chûúng trònhtroång têm trong caác chûúng trònh muåc tiïugiaãm ngheâo, nhùçm “cú baãn àaãm baão têët caã caácxaä coá caác cöng trònh cöng cöång thiïët yïëu”(tr.102).

Viïåc àiïìu chónh caác chûúng trònh höî trúå àïí giaãiquyïët àûúåc nhu cêìu cuãa àöìng baâo dên töåc thiïíusöë chûa àûúåc roä raâng. Vïì vêën àïì naây,KHPTKTXH àïì xuêët “àaãm baão trao quyïìn sûãduång àêët cho cöång àöìng, caá nhên úã vuâng dêntöåc thiïíu söë vaâ miïìn nuái; cuãng cöë vaâ múã röångcaác dõch vuå y tïë, hoaåt àöång vùn hoáa thöng tincho caác àún võ cêëp cú súã phuåc vuå cho àöìng baâo”(tr.156).

Liïn quan àïën caác ruãi ro, KHPTKTXH yïu cêìu“xêy dûång caác chñnh saách baão hiïím cho saãnxuêët nöng nghiïåp vaâ nöng dên nhû BHXH, baãohiïím thiïn tai, baão hiïím caác ruãi ro thõ trûúâng vaâbiïën àöång giaá caã.” (tr.77). Tûúng tûå, kïë hoaåchcuäng yïu cêìu “àa daång hoáa maång lûúái an sinhtûå nguyïån; thûã nghiïåm möåt söë hònh thûác baãohiïím giöëng cêy tröìng vêåt nuöi hoùåc baão hiïímthõ trûúâng cho nöng thön, xêy dûång caác chûúngtrònh baão hiïím trïn cú súã cöång àöìng àöëi vúáikhu vûåc kinh tïë phi chñnh thûác trïn nguyïn tùæc

baão hiïím nhoám (töëi thiïíu laâ baão hiïím giaàònh)” (tr.96). Möåt ûu tiïn coá liïn quan khaác laâxêy dûång hïå thöëng chñnh saách vaâ giaãi phaáp höîtrúå ngûúâi khuyïët têåt, ngûúâi giaâ (àùåc biïåt laângûúâi giaâ cö àún khöng coá chöî dûåa gia àònh),ngûúâi bõ nhiïîm chêët àöåc, HIV/AIDS, v.v.”(tr.96).

Chñnh phuã coi troång viïåc phaát triïín hïåthöëng BHXH hiïån àaåi. Àêy laâ möåt phêìn cuãa xuhûúáng lêu daâi àûúåc àïì ra tûâ mûúâi nùm trûúácàêy. Nùm 1995, BHXH Viïåt nam (VSI) àûúåcthaânh lêåp, laâ möåt cú quan chuyïn traách àêìutiïn vïì baão hiïím, nhêån chûác nùng baão hiïím tûâBöå LÀ-TBXH. Diïån tham gia àaä múã röång tûâàaãng viïn, caán böå cöng nhên viïn nhaâ nûúác vaâDNNN sang caác doanh nghiïåp ngoaâi quöëcdoanh coá biïn chïë tûâ 10 ngûúâi trúã lïn, cuäng nhûcaác doanh nghiïåp vaâ töí chûác coá vöën àêìu tûnûúác ngoaâi. Nùm 2003, cú quan naây saát nhêåpvúái cú quan phuå traách BHYT thuöåc Böå Y tïë.Àiïìu naây dêîn àïën sûå thaânh lêåp BHXH ViïåtNam, trûåc thuöåc Thuã tûúáng. Trong nhûäng nùmgêìn àêy, àöëi tûúång tham gia vaâ hïå thöëng àaätùng lïn khöng ngûâng (Hònh 12.2).

Tuy nhiïn, chñnh saách cuãa Chñnh phuã khöngchó dûâng laåi úã viïåc múã röång diïån tham gia, vòChñnh phuã àaä tiïn liïåu àûúåc möåt cuöåc caãi caáchkhöng ngûâng hïå thöëng baão hiïím. Àöëi vúái y tïë,muåc tiïu laâ “xêy dûång vaâ thûåc hiïån löå trònh tiïëntúái BHYT toaân dên theo hûúáng àa daång hoáa caác

AN NINH XAÄ HÖÅI

115

Lûu yá: Töíng dên söë cuãa Viïåt Nam vaâo khoaãng 82 triïåu ngûúâi, vaâ coá khoaãng 13 triïåu ngûúâi laâm cöng ùn lûúng.Nguöìn: BHXH Viïåt Nam.

Hònh 12.2: Àöëi tûúång tham gia BHXH tùng nhanh

loaåi hònh BHYT; taåo àiïìu kiïån cho ngûúâi dêntham gia BHYT àûúåc quyïìn tûå do lûåa choån cúsúã khaám chûäa bïånh. Nhaâ nûúác àaãm baão khaámchûäa bïånh cú baãn cho ngûúâi ngheâo, treã em dûúái6 tuöíi vaâ caác àöëi tûúång chñnh saách xaä höåi khaác,bao göìm caã sô quan chiïën sô thuöåc lûåc lûúång vuätrang, chuã yïëu thöng qua BHYT” (tr.98). Vïì chïëàöå hûu trñ, muåc àñch caãi caách laâ “tiïën túái aápduång nguyïn tùæc mûác hûúãng dûåa trïn mûácàoáng goáp, nêng cao hiïåu quaã àêìu tû quyäBHXH àïí duy trò vaâ tùng trûúãng quyä; àa daånghoáa caác loaåi hònh BHXH, aáp duång baão hiïím tûånguyïån vaâ baão hiïím thêët nghiïåp àïí múã röångdiïån tham gia maång lûúái an sinh xaä höåi cho têëtcaã nhûäng ngûúâi lao àöång khöng thuöåc diïåntham gia baão hiïím bùæt buöåc” (tr.144). Nhêånthûác roä nhûäng khoá khùn trong giai àoaån quaá àöågùæn vúái nhûäng thay àöíi vïì cöng thûác tñnh tiïìnlûúng hûu, KHPTKTXH coi troång nguyïn tùæc“aáp duång chïë àöå lûúng hûu trung bònh chonhûäng ngûúâi nghó hûu trûúác chïë àöå lûúng múái,tûúng quan húåp lyá vúái chïë àöå lûúng hûu trungbònh cuãa nhûäng ngûúâi nghó hûu sau thúâi àiïímaáp duång lûúng múái” (tr.144).

Dûåa vaâo chûúng trònh toaân dên laâ neát chñnh cuãachiïën lûúåc naây. Àöëi vúái BHYT, àaä coá möåtchûúng trònh BHYT duy nhêët vúái nhiïìuphûúng thûác tham gia: bùæt buöåc àöëi vúái khuvûåc chñnh thûác, trúå cêëp hoaân toaân àöëi vúáingûúâi ngheâo, vaâ úã giûäa laâ tûå nguyïån (trúå cêëpmöåt phêìn). Caách tiïëp cêån naây khöng hoaân toaânroä raâng trong trûúâng húåp chïë àöå hûu trñ. Tuynhiïn, Luêåt BHXH lêìn àêìu tiïn àûúåc àûa ra, doQuöëc höåi phï chuêín gêìn àöìng thúâi vúái

KHPTKTXH àaä àûa ra chûúng trònh hûu trñ tûånguyïån cho nöng dên vaâ ngûúâi lao àöång trongkhu vûåc phi chñnh thûác. Chûúng trònh tûånguyïån naây aáp duång caác quy àõnh gêìn giöëngnhû caác quy àõnh cho khu vûåc chñnh thûác. Mùåtkhaác, hiïån nay chûa thêëy coá chûúng trònh trúåcêëp naâo BHXH cho ngûúâi ngheâo (Hònh 12.3).

Chiïën lûúåc cuãa Chñnh phuã vïì quy àõnh àöëi vúáithõ trûúâng lao àöång keám roä raâng hún.KHPTKTXH yïu cêìu “thûåc hiïån caác chñnh saáchàaãm baão quyïìn lúåi cho ngûúâi lao àöång, àùåc biïåtlaâ àiïìu kiïån laâm viïåc vaâ sinh hoaåt” (tr.82). Kïëhoaåch cuäng nïu roä “nguyïn tùæc àiïìu chónh mûáclûúng töëi thiïíu chung dûåa trïn chó söë giaá tiïuduâng vaâ mûác thu nhêåp trung bònh trong xaähöåi”, vaâ yïu cêìu Chñnh phuã “tiïëp tuåc nghiïncûáu thûåc hiïån chñnh saách möåt mûác lûúng töëithiïíu cho caã khu vûåc doanh nghiïåp coá vöën àêìutû trong vaâ ngoaâi nûúác” (tr.143). Kïë hoaåchkhöng nhùæc túái khaã nùng hiïån àaåi hoáa caác cúchïë thûúng lûúång têåp thïí vaâ giaãi quyïët tranhchêëp, hay taách viïåc tñnh lûúng töëi thiïíu khoãi hïåthöëng tùng lûúng cuãa Chñnh phuã. Tuy nhiïn,nhûäng vêën àïì naây hiïån nay coân àang àûúåc baâncaäi trong Chñnh phuã, vaâ trong nùm nùm nûäa seäkhöng thïí traánh àûúåc viïåc phaãi raâ soaát laåi böåluêåt lao àöång.


Chiïën lûúåc naây thûåc hiïån thïí hiïån cam kïëtcuãa Chñnh phuã tiïëp tuåc trúå giuáp trûåc tiïëp chongûúâi ngheâo. Möåt trong nhûäng kïnh quantroång nhêët àïí thûåc hiïån viïåc trúå giuáp naây laâ


116

Nguöìn: KHPTKTXH, Chñnh phuã Viïåt nam 2006b vaâ caác luêåt vaâ quy àõnh coá liïn quan.

Hònh 12.3: Tiïën àïën Chûúng trònh BHXH toaân dên?

caác quy àõnh vïì phên böí ngên saách cuãa tónh,caã chi thûúâng xuyïn vaâ chi àêìu tû. Caác tiïuchñ àang àûúåc aáp duång hiïån nay roä raâng laâûu tiïn cho caác tónh ngheâo. Tuy nhiïn, phênböí tûâ ngên saách tónh cho caác cêëp chñnh quyïìnàõa phûúng thêëp hún coá thïí khöng thïí hiïånroä neát tñnh chêët naây. Viïåc àöíi múái quy trònhlêåp kïë hoaåch cêëp tónh vaâ tùng cûúâng cöng taácàaánh giaá ngheâo úã cêëp huyïån vaâ xaä seä rêëtquan troång àïí coá thïí àaåt àûúåc tiïën böå trïnmùåt trêån naây.

Möåt söë chûúng trònh muåc tiïu àaåt hiïåu quaã töëttrong viïåc àûa nguöìn lûåc àïën vúái ngûúâingheâo. Àêy laâ trûúâng húåp chûúng trònh 135,àùåc biïåt sau khi àûúåc thiïët kïë laåi. Àaánh giaáchûúng trònh 135 giai àoaån trûúác àêy àaä chothêëy nhûäng thiïëu soát trong quy trònh tham giavaâ viïåc phên cêëp coân haån chïë, àöi khi dêîn àïëncaác quyïët àõnh àêìu tû khöng phuâ húåp. Giaiàoaån múái cuãa chûúng trònh vêîn rêët tham voångvïì mùåt phên cêëp traách nhiïåm laâm chuã àêìu tûcho cêëp xaä, chuyïín dõch troång têm sang caáchaång muåc àêìu tû quy mö nhoã vaâ tùng cûúângaáp duång caác quy trònh lêåp kïë hoaåch vaâ thûåchiïån dûå aán coá sûå tham gia. Chûúng trònhXÀGN cuäng seä chuyïín sang giai àoaån múáivaâo nùm 2006-2010. Vùn kiïån chûúng trònhtheo daång thûác múái sùæp àûúåc Böå LÀTBXHcöng böë, tuy nhiïn ñt coá dêëu hiïåu cho thêëy seäcoá thay àöíi gò lúán.

Àöëi vúái caác dên töåc thiïíu söë, caác biïån phaápchñnh saách coá khaã nùng taác àöång lúán nhêët coáleä laâ nhûäng chñnh saách liïn quan àïën àêët àai.AÁp duång quaãn lyá thöëng nhêët àêët rûâng thöngqua chñnh quyïìn cêëp huyïån vaâ xaä seä laâ caáchtöët nhêët àïí giûä nguöìn lûåc naây cho caác cöångàöìng dên töåc thiïíu söë. Caách laâm naây cuängcho pheáp hònh thaânh caác thoãa thuêån quaãn lyáchung giûäa cöång àöìng vaâ cú quan quaãn lyárûâng. Coá thïí cêìn tiïën haânh caác bûúác àaãm baãosûå minh baåch vaâ giaám saát sûå cöng bùçng trongviïåc phên böí àêët rûâng vaâ quyïìn sûã duång saãnphêím, vñ duå nhû caác chñnh saách trûåc tiïëp àaäaáp duång trong viïåc giao laåi rûâng (Nghõ àõnh134) vaâ khai thaác göî cho xêy dûång nhaâ úã(Quyïët àõnh söë 3 cuãa Böå NN&PTNT). Coá thïítaåo viïåc laâm cho àöìng baâo dên töåc thiïíu söëthöng qua cöng taác baão vïå vaâ quaãn lyá caác khu

rûâng àûúåc baão vïå àa daång sinh hoåc hay daânhcho muåc àñch laâm du lõch. Àöìng baâo dên töåcthiïíu söë coá thïí àûúåc hûúãng lúåi tûâ caác dõch vuåkhuyïën nöng, khuyïën lêm cuãa nhaâ nûúác, tûâmöåt söë mö hònh saãn xuêët do caác nhaâ khoa hoåcxêy dûång úã caác trung têm nghiïn cûáu àïën xuáctiïën aáp duång trïn thûåc tïë vaâ tiïëp thõ caác saãnphêím coá giaá trõ cao hún. Cêìn àùåc biïåt chuátroång àïën vêën àïì laâm sao cho nghiïn cûáu vaâkhuyïën nöng khuyïën lêm phuâ húåp hún vúáivuâng cao vaâ miïìn nuái, gùæn vúái nhu cêìu àõaphûúng thöng qua viïåc àûa àöìng baâo dên töåcàõa phûúng tham gia vaâo xêy dûång, thûãnghiïåm, àaánh giaá vaâ aáp duång caác cöng nghïåchùn nuöi vaâ tröìng troåt múái.

Coá thïí cên nhùæc caác caách laâm saáng taåo trongbaão hiïím nöng nghiïåp àïí àöëi phoá vúái nhûängruãi ro ài keâm vúái thiïn tai. Vñ duå nhû baãohiïím luä luåt dûåa trïn hïå söë, àûúåc thûã nghiïåmúã Àöìng bùçng Söng Cûãu Long tûâ 2007-2009.Baão hiïím nöng nghiïåp vêîn bõ coi laâ dïî bõ laåmduång vaâ lûåa choån thiïn lïåch, song nhûängsaáng kiïën gêìn àêy vúái caác caách tiïëp cêån dûåatrïn hïå söë coá thïí giuáp khùæc phuåc àûúåc nhûängthaách thûác naây vaâ mang laåi khaã nùng hònhthaânh nhûäng cöng cuå quaãn lyá ruãi ro trïn cúsúã thõ trûúâng. Tuây theo kïët quaã cuãa chûúngtrònh thûã nghiïåm, coá thïí cêìn tiïën haânh caáchoaåt àöång xêy dûång khung phaáp lyá vaâ thïíchïë cho caác caách tiïëp cêån múái trong baão hiïímnöng nghiïåp.

Vïì BHXH, thiïët kïë chûúng trònh lûúng hûucêìn àûúåc raâ soaát laåi àïí tiïën gêìn hún vúái caácnguyïn tùæc thöng kï baão hiïím. Mùåc duâ tñnhbïìn vûäng vïì taâi chñnh cuãa chûúng trònh àaäàûúåc cuãng cöë, song chïë àöå hûu trñ caá nhênvêîn chûa tûúng xûáng vúái mûác àoáng cuãa caánhên. Coá möåt khoaãng caách röång giûäa lûúnghûu cuãa nam vaâ nûä giúái, giûäa khu vûåc nhaânûúác vaâ tû nhên. Hún nûäa, caác cöng thûác hiïånhay khöng khuyïën khñch ngûúâi lao àöångàoáng trong nhiïìu nùm, vaâ gêy ra àöång cú kïkhai thu nhêåp thêëp hún so vúái thûåc tïë.

Chûúng trònh hûu trñ tûå nguyïån seä àûúåc àûavaâo hoaåt àöång trong giai àoaån nùm nùm túái.Viïåc àaãm baão “tñnh chuyïín tiïëp” cuãa viïåcàoáng goáp giûäa chûúng trònh tûå nguyïån vaâ

AN NINH XAÄ HÖÅI

117

bùæt buöåc seä laâ yïëu töë thiïët yïëu trong böëi caãnhquaá trònh chñnh thûác hoáa nhanh choáng nhûhiïån nay. Nhûng nhiïìu khaã nùng laâ ngûúâingheâo seä khöng àuã khaã nùng àoáng goáp kïí caãúã mûác töëi thiïíu cho chûúng trònh baão hiïím tûånguyïån. Coá thïí tùng cûúâng sûå tham gia cuãangûúâi laâm nöng nghiïåp vaâ khu vûåc phi chñnhthûác nïëu nhû chûúng trònh naây àûúåc thiïët kïëhêëp dêîn hún, bùçng caách àûa vaâo caác loaåi baãohiïím cho caác ruãi ro bïånh têåt, taân têåt vaâ tûãtuêët. Nhûng coá thïí cêìn phaãi xem xeát vêën àïìtrúå cêëp cho ngûúâi ngheâo vaâ àöëi tûúång cêånngheâo tham gia, nhû àöëi vúái BHYT.

Tiïëp tuåc tùng mûác àoáng coá thïí laâ möåt sailêìm. Luêåt BHXH àaä tiïn lûúång sûå gia tùngcaác mûác àoáng lïn àïën töíng laâ 22% vaâo nùm2010, vaâ hiïån nay coá nhiïìu aáp lûåc àoâi hoãitùng mûác phñ àoáng BHYT. Nhûng chi phñlao àöång cuäng seä gia tùng trong nhûäng nùmtúái. Nhûäng cam kïët theo WTO seä buöåc phaãitùng lûúng töëi thiïíu cho gêìn vúái mûác lûúnghiïån nay àang aáp duång cho khu vûåc coá vöënàêìu tû nûúác ngoaâi. Nhûäng nöî lûåc coân àanggêy tranh caäi trong viïåc múã röång cú súã thuïëthu nhêåp caá nhên seä tiïëp tuåc laâm cho chi phñlao àöång tùng lïn. Trong àiïìu kiïån àoá, mûácphñ àoáng BHXH cao hún seä laâ möåt caái phanhàöëi vúái quaá trònh taåo viïåc laâm vaâ chñnh thûáchoáa, vaâ laâm xoái moân khaã nùng caånh tranhcuãa Viïåt Nam. Bêët kyâ hònh thûác trúå cêëp naâocho ngûúâi ngheâo vaâ ngûúâi cêån ngheâo thamgia BHXH cuäng phaãi xuêët phaát tûâ ngên saách

nhaâ nûúác vaâ àûúåc höî trúå tûâ doanh thu thuïënoái chung. Coá möåt àiïìu may mùæn laâ töëc àöågiaãm ngheâo nhanh úã Viïåt Nam seä laâm choviïåc trúå cêëp vêîn nùçm trong têìm tay, vaâ àêychó laâ viïåc laâm coá tñnh chêët taåm thúâi, ngoaåitrûâ àöëi vúái àöìng baâo dên töåc thiïíu söë vaâmöåt söë nhoám àöëi tûúång chñnh saách khaác.

Dûå trûä nùng lûåc quaãn lyá töët hún quyä lûúnghûu seä laâ rêët cêìn thiïët. Do dên söë Viïåt Namcoân àang treã, vaâ söë ngûúâi nghó hûu trongthúâi gian trûúác mùæt vêîn coân ñt, hïå thöëngBHXH seä tñch luäy àûúåc möåt lûúång dûå trûäàaáng kïí trong möåt vaâi thêåp kyã túái. Hún nûäa,viïåc chñnh thûác hoáa nïìn kinh tïë nhanhchoáng cuäng àöìng nghôa vúái viïåc söë lûúångngûúâi tham gia àoáng baão hiïím seä tùngnhanh hún nhiïìu so vúái söë ngûúâi trong àöåtuöíi lao àöång. Kïët quaã laâ quyä dûå trûä cuãa hïåthöëng lûúng hûu coá thïí tùng lïn àïën vaâiphêìn trùm GDP haâng nùm. Quaãn lyá nguöìndûå trûä naây möåt caách saáng suöët, baáo caáominh baåch viïåc sûã duång vaâ lúåi tûác thu àûúåcseä laâ möåt thaách thûác lúán. Vúái nhu cêìu àêìu tûto lúán cuãa Viïåt Nam trong quaá trònh phaáttriïín, nhûäng nguöìn lûåc naây coá thïí àoáng goápquan troång cho tùng trûúãng kinh tïë. Nhûngnhûäng lúåi ñch vaâ ruãi ro ài àöi vúái caácphûúng aán sûã duång khaác nhau, tûâ traái phiïëuxêy dûång cú súã haå têìng àïën àêìu tû theodanh muåc cêìn phaãi àûúåc àaánh giaá rêët thêåntroång. Cêìn xêy dûång nhûäng quy àõnh roäraâng vïì viïåc cú quan BHXHVN coá thïí vaâ


118

Hònh 12.4: Tiïën túái möåt söë BHXH duy nhêët

AN NINH XAÄ HÖÅI

119

khöng àûúåc pheáp laâm gò vúái nguöìn dûå trûä.Ngoaâi ra, cêìn tùng cûúâng nùng lûåc cuãa caáccú quan Chñnh phuã khaác (cuäng nhû àaåi diïåncuãa ngûúâi sûã duång lao àöång vaâ ngûúâi laoàöång) àïí giaám saát caác quyïët àõnh cuãaBHXHVN.

AÁp duång möåt söë BHXH duy nhêët cho têët caãcaác chïë àöå vaâ chûúng trònh BHXH seä laâ möåtbûúác quan troång tiïën túái thûåc hiïån baão hiïímtoaân dên. Xeát vïì mùåt thûåc tïë, àiïìu naây seägiuáp giaãi quyïët möåt söë khoá khùn vïì viïåcnhiïìu ngûúâi truâng tïn, hoùåc tïn bùçng tiïëngdên töåc. Nhûng möåt hïå thöëng thöng tin hiïånàaåi seä coá nhiïìu ûu àiïím nöíi tröåi khaác nûäa.Nhiïìu ngûúâi ngheâo hiïån nay coân bõ tûâ chöëikhaám chûäa bïånh miïîn phñ hoùåc àûúåc trúå cêëpvò khöng coá theã xaác nhêån höå ngheâo, vaâ caácdõch vuå y tïë miïîn phñ vaâ trúå cêëp vaâ caác chïëàöå khaác dûúâng nhû cuäng chó àûúåc cung cêëptaåi àõa phûúng núi ngûúâi àoá àùng kyá höåkhêíu. Viïåc àaánh giaá nhu cêìu dõch vuå y tïë vaâchi phñ dõch vuå àoâi hoãi phaãi coá höì sú, söë liïåughi cheáp töët vïì tònh hònh sûã duång dõch vuå.Viïåc ghi cheáp theo doäi quaá trònh àoáng seägiuáp cho viïåc tñnh quyïìn lúåi hûu trñ tiïën gêìnhún vúái caách tñnh theo thöëng kï baão hiïím.Möåt söë baão hiïím duy nhêët seä laâm cho caáckhoaãn àoáng goáp BHXH dïî daâng àûúåc“chuyïín tiïëp” khi ngûúâi lao àöång di chuyïínchöî úã, thay àöíi viïåc laâm hay chuyïín sangkhu vûåc chñnh thûác. Viïåc àùng kyá haâng nùmtònh traång ngheâo cuãa höå seä giuáp quaãn lyá dïîhún húåp phêìn trúå cêëp trong chûúng trònhBHXH. Vaâ möåt àûúâng dêîn gùæn vúái cú súã dûäliïåu vïì àoáng thuïë seä giuáp giaãm thiïíu àûúåctònh traång khöng tuên thuã cuãa caác doanhnghiïåp (Hònh 112.4).

Vïì thõ trûúâng lao àöång, viïåc thûåc hiïånchûúng trònh baão hiïím thêët nghiïåp do LuêåtBHXH àûa ra dûå kiïën seä bùæt àêìu thûåc hiïåntrong giai àoaån nùm nùm túái. Trong nhûängàiïìu kiïån bònh thûúâng, chûúng trònh naây seäkhaá töën keám xeát trïn goác àöå quaãn lyá haânhchñnh, vaâ coá taác àöång haån chïë, àún giaãn vòphêìn lúán nhûäng ngûúâi thêët nghiïåp laâ nhûängngûúâi lêìn àêìu tiïn ài tòm viïåc laâm, vaâ àöëivúái hoå thò chûúng trònh naây seä khöng phuâhúåp. Tuy nhiïn, viïåc thûåc hiïån chûúng trònh

baão hiïím thêët nghiïåp coá thïí seä cêìn thiïët nïëunhû nhûäng cam kïët theo WTO dêîn àïën tònhtraång mêët viïåc laâm cao hún dûå kiïën. Trongnhûäng trûúâng húåp nhû vêåy, viïåc höî trúå chonhûäng ngûúâi mêët viïåc laâm laâ möåt àiïìu coágiaá trõ. Cho duâ chûúng trònh naây coá àûúåckhúãi àöång hay khöng thò cuäng vêîn cêìn möåtquyä an sinh xaä höåihoaåt àöång töët daânh chongûúâi lao àöång thuöåc caác DNNN bõ xïëp vaâodaång döi dû, trong giai àoaån hoâan thiïåncöng taác sùæp xïëp laåi khu vûåc nhaâ nûúác. Möåtvêën àïì àûúåc àùåc biïåt quan têm laâ àiïìu chónhquyä an sinh naây àïí höî trúå cho nhûäng cöngnhên àûúåc xïëp vaâo diïån thûâa biïn chïë trongcaác nöng lêm trûúâng quöëc doanh, àöëi vúáinhûäng ngûúâi naây thò cú höåi viïåc laâm vaâphûúng aán sinh kïë múái hoaân toaân khaác sovúái nhûäng ngûúâi lao àöång thûâa biïn chïë úãvuâng thaânh thõ.

Viïåc hiïån àaåi hoáa caác quy àõnh àöëi vúái thõtrûúâng lao àöång seä trúã thaânh möåt vêën àïì ûutiïn khi nïìn kinh tïë trúã nïn hiïån àaåi hún. Caáctiïu chñ minh baåch seä hûúáng dêîn cho viïåcàiïìu chónh lûúng töëi thiïíu, tñnh àïën yïëu töëlaåm phaát, khaã nùng chi traã cuãa doanh nghiïåpvaâ tònh hònh kinh tïë vô mö noái chung. Lûúngtöëi thiïíu cho caác doanh nghiïåp trong nûúác vaâàêìu tû nûúác ngoaâi seä dêìn dêìn xñch laåi gêìnnhau. Àïí traánh laâm aãnh hûúãng tiïu cûåc àïëntònh hònh taåo viïåc laâm trong khi vêën àïì naây laârêët cêìn thiïët àïí giaãm ngheâo, coá thïí cên nhùæccaác mûác lûúng töëi thiïíu khaác nhau theo vuâng,tuây theo mûác àöå phaát triïín cuãa vuâng àoá. Viïåcsûãa laåi böå luêåt lao àöång àïí àaãm baão caác quyàõnh hiïån haânh vïì viïåc laâm cho ngûúâi khuyïëttêåt trong khu vûåc nhaâ nûúác, àöìng thúâi xemxeát laåi khaã nùng aáp duång cho khu vûåc tû nhên– núi nhûäng quy àõnh naây khoá thûåc thi hún.

Phûúng hûúáng caãi caách cú chïë thûúng lûúångtêåp thïí khöng àûúåc roä raâng bùçng nhûäng caãicaách kïí trïn, àùåc biïåt laâ do caãi caách seä àöång àïënvai troâ cuãa caác töí chûác àoaân thïí vaâ quan hïå cuãahoå vúái cöng àoaân cú súã. Möåt trong nhûäng quyïëtàõnh khoá khùn nhêët vêîn chûa àûúåc àûa ra laâtaách lûúng vaâ phuác lúåi cuãa khu vûåc nhaâ nûúác rakhoãi viïåc xaác àõnh mûác lûúng töëi thiïíu. Hiïånnay, viïåc àiïìu chónh lûúng töëi thiïíu aãnh hûúãngcaã àïën quyä lûúng cuãa khu vûåc nhaâ nûúác lêîn

traách nhiïåm cuãa noá àöëi vúái hïå thöëng lûúng hûu.Song sûã duång möåt cöng cuå chñnh saách cho möåtvaâi muåc tiïu seä coá thïí dêîn àïën nhûäng quyïëtàõnh chñnh saách khöng giaãi quyïët triïåt àïí àûúåcbêët kyâ muåc tiïu naâo.

Bïn caånh nhûäng bûúác ài chñnh saách naây, cêìnthiïët phaãi sûãa laåi hïå thöëng caác chó söë vïì thõtrûúâng lao àöång. Caác àiïìu tra vïì lûåc lûúång lao

àöång vaâ tiïìn lûúng hiïån nay do Böå LÀTBXHcuâng vúái TCTK tiïën haânh khöng coá àûúåckhung mêîu àaåi diïån cho caã nûúác, vaâ têåptrung chuã yïëu vaâo caác cöng ty lúán vaâ DNNN.Cêìn coá nhûäng chó söë àaáng tin cêåy, àûúåc xêydûång vúái têìn suêët tûúng àöëi thûúâng xuyïn, vïìcaác hoaåt àöång kinh tïë, viïåc laâm vaâ thêëtnghiïåp, àiïìu kiïån laâm viïåc, thu nhêåp vaâ quanhïå lao àöång taåi núi laâm viïåc.


120

121

Caác chó söë tiïu chuêín vïì bònh àùèng giúái chothêëy Viïåt Nam àang úã võ thïë tñch cûåc. Àiïìu kiïåntiïëp cêån vúái giaáo duåc vaâ dinh dûúäng àöëi vúái caácem gaái cuäng ngang bùçng vúái caác em trai. Tó lïåtham gia lûåc lûúång lao àöång àöëi vúái phuå nûäcuäng cao nhû nam giúái. Khoaãng caách vïì giúáitrong thu nhêåp àaä giaãm vaâ tó lïå àaåi diïån cuãaphuå nûä trong Quöëc höåi laâ cao nhêët trong khuvûåc Àöng AÁ – Thaái Bònh Dûúng. Tuy nhiïn, coáhai chó söë cho thêëy phuå nûä bõ thiïåt thoâi roä rïåt.Àoá laâ viïåc laâm àûúåc traã lûúng vaâ quyïìn phaáp lyáchñnh thûác àöëi vúái taâi saãn cuãa gia àònh. Mùåc duâphuå nûä cuäng laâm viïåc chùm chó nhû nam giúái(thûåc tïë coân nhiïìu hún nïëu tñnh caã àïën viïåcnhaâ), song hoå chiïëm phêìn nhoã hún trong thunhêåp cuãa gia àònh vaâ khaã nùng àûúåc àûáng tïntrong giêëy chûáng nhêån quyïìn sûã duång àêët cuãagia àònh cuäng ñt hún. Seä àaáng ngaåc nhiïn nïëunhû võ thïë yïëu hún vïì taâi chñnh cuãa hoå khönglaâm aãnh hûúãng àïën troång lûúång tiïëng noái cuãahoå trong gia àònh. Kïí caã àöëi vúái caác chó söë vïìbònh àùèng giúái úã cêëp quöëc gia cuäng vêîn coánhûäng khaác biïåt quan troång. Vñ duå, khoaãngcaách vïì giúái trong nhoám dên töåc thiïíu söë röånghún so vúái trong nhoám dên töåc Kinh. Vaâ trongmöåt söë vêën àïì nhû buön baán phuå nûä, maåi dêmhay baåo lûåc gia àònh, thò thûåc tïë laâ khöng coá caácsöë liïåu àaáng tin cêåy. Khuön khöí phaáp lyá vïìbònh àùèng giúái àang dêìn àûúåc hoaân thiïån. Vêënàïì thûåc thi hiïåu quaã, hún laâ tiïëp tuåc àiïìu tiïët, seälaâ ûu tiïn chñnh trong nhûäng nùm túái. Thiïëu hïåthöëng giaám saát hiïåu quaã seä laâ möåt trong nhûängtrúã ngaåi chñnh. Caác chiïën dõch tuyïn truyïìn vaâvêån àöång coá thïí giuáp thay àöíi haânh vi úã möåtchûâng mûåc naâo àoá. Nhûng ngoaâi ra coân cêìnphaãi hoåc hoãi tûâ kinh nghiïåm cuãa caác tónh thaânhcöng nhêët vïì thûåc hiïån bònh àùèng giúái, vñ duånhû trong viïåc cêëp nhiïìu giêëy chûáng nhêånquyïìn súã hûäu taâi saãn àûáng tïn caã hai vúái chöìng

hay coá tó lïå phuå nûä àûáng úã caác võ trñ ra quyïëtàõnh nhiïìu hún. Ngoaâi ra, cêìn phaãi tiïën haânhnghiïn cûáu phên tñch àõnh hûúáng chñnh saáchnhiïìu hún nûäa; vñ duå àïí àaánh giaá töët hún vaâphaát hiïån tònh traång baåo lûåc gia àònh, hoùåc xaácàõnh xem nhûäng khaác biïåt vïì tó lïå giúái tñnh treãsú sinh úã caác tónh coá àaáng kïí khöng, vaâ coá quanhïå gò vúái viïåc phaá thai lûåa choån giúái tñnh dûúáibêët kyâ hònh thûác naâo khöng.


Trong phêìn lúán caác chó söë vïì bònh àùèng giúái,Viïåt Nam àïìu coá kïët quaã khaá töët so vúái caác quöëcgia khaác coá mûác thu nhêåp bònh quên àêìu ngûúâitûúng àûúng. Khöng coá bùçng chûáng naâo vïìkhoaãng caách giúái trong tó lïå ài hoåc úã cêëp tiïíu hoåchay trung hoåc. Nhòn chung, caác em gaái cuängàûúåc nuöi dûúäng nhû caác em trai. Phuå nûä nhònchung hoaåt àöång kinh tïë tñch cûåc, vaâ Viïåt Namlaâ möåt trong nhûäng nûúác coá tó lïå nûä tham gia lûåclûúång lao àöång cao nhêët trïn thïë giúái. Phuå nûäcuäng tñch cûåc hoaåt àöång chñnh trõ, vaâ Viïåt Namcoá tó lïå phuå nûä trong Quöëc höåi cao nhêët trongtoaân khu vûåc chêu AÁ – Thaái Bònh Dûúng.

Tuy nhiïn, trong hai lônh vûåc chñnh, caác chó söëkhöng àûúåc êën tûúång bùçng. Mùåc duâ caã namgiúái vaâ phuå nûä àïìu tham gia vaâo khu vûåc laâmcöng ùn lûúng, song phuå nûä tuåt laåi phña saukhaá roä. Ngoaâi nöng nghiïåp, thûúâng thêëy phuånûä úã khu vûåc lao àöång tûå do nhiïìu hún (26%söë phuå nûä laâm viïåc so vúái 19% nam giúái), vaâ ñthún trong khu vûåc laâm cöng ùn lûúng (26% sovúái 41% nam giúái). Nhûäng phuå nûä tham giavaâo khu vûåc laâm cöng ùn lûúng cuäng chuã yïëutêåp trung laâm nhûäng nghïì keám uy tñn hún, vaâúã võ thïë tûúng àöëi thêëp hún trong thang bêåcnghïì nghiïåp.

13. BÒNH ÀÙÈNG GIÚÁI


122

Àöëi vúái nhûäng ngûúâi laâm viïåc trong khöëi laâmcöng ùn lûúng, khoaãng caách giúái trong thunhêåp àaä àûúåc thu heåp laåi. Nùm 1998, thu nhêåptrung bònh cuãa phuå nûä thêëp hún nam giúái 22%,sau khi àaä àiïìu chónh theo trònh àöå hoåc vêën vaâkinh nghiïåm. Àïën nùm 2004, khoaãng caách giúáitrong thu nhêåp àaä giaãm xuöëng coân 15%. Tuynhiïn, vêîn coá nhûäng khaác biïåt lúán giûäa caác khuvûåc hoaåt àöång vaâ hònh thûác viïåc laâm. Cuängnhû úã caác nûúác khaác, khoaãng caách trong khuvûåc tû nhên röång hún so vúái khu vûåc nhaâ nûúác.Khoaãng caách röång nhêët laâ àöëi vúái nhûäng laoàöång chên tay coá tay nghïì, cho thêëy nhûängloaåi hònh cöng viïåc khaác nhau giûäa nam giúái vaâphuå nûä.

Súã hûäu taâi saãn laâ möåt chó söë tiïu chuêínkhaác coá phêìn laâm lu múâ thaânh tñch vïì bònhàùèng giúái cuãa Viïåt Nam. Luêåt Àêët àai yïucêìu tïn cuãa caã hai vúå chöìnng àïìu phaãiàûúåc ghi trong Giêëy chûáng nhêån quyïìn sûãduång àêët, nhûng quy àõnh naây chó àûúåc aápduång cho nhûäng giêëy chûáng nhêån àûúåccêëp sau khi Luêåt Àêët àai ra àúâi. Chó coá húnmöåt phêìn ba söë höå gia àònh laâ coá tïn phuånûä hay tïn cuãa caã hai vúå chöìng trïn ñt nhêët

möåt trong caác giêëy chûáng nhêån quyïìn sûãduång àêët nöng nghiïåp cuãa gia àònh. Tó lïånaây àöëi vúái àêët úã cao hún möåt chuát,khoaãng 2/5.

Vïì mùåt naây, tònh hònh úã caác tónh rêët khaác nhau(Baãng 13.1). Thiïëu quyïìn sûã duång àêët chñnhthûác laâ möåt vêën àïì àöëi vúái phuå nûä dên töåc thiïíusöë, nhûäng ngûúâi naây ñt àûúåc ghi tïn trïn giêëychûáng nhêån quyïìn sûã duång àêët hún. Böën trongnùm tónh coá thaânh tñch keám nhêët vïì bònh àùènggiúái trong quyïìn sûã duång àêët laâ caác tónh coáàöng àöìng baâo dên töåc thiïíu söë sinh söëng. 79%caác höå àöìng baâo dên töåc thiïíu söë chó coá namgiúái àûáng tïn Giêëy chûáng nhêån quyïìn sûã duångàêët nöng nghiïåp.

Àaãm baão quyïìn sûã duång taâi saãn laâ vêën àïì rêëtquan troång àöëi vúái phuå nûä úã vuâng nöng thön,vò àúâi söëng cuãa hoå gùæn chùåt vúái àêët. ÚÃ vuângthaânh thõ, GCNQSDÀ thûúâng laâ àiïìu kiïån tiïnquyïët àïí àûúåc vay tñn duång vaâ phaát triïín kinhdoanh nhoã. Vò caâng ngaây caâng coá nhiïìu phuå nûädi cû tòm viïåc laâm, thiïëu quyïìn súã hûäu taâi saãnchñnh thûác laâm cho hoå caâng dïî rúi vaâo hoaâncaãnh mêët àêët.

Baãng 13.1: Bònh àùèng giúái trong súã hûäu taâi saãn

Nguöìn: Dûåa trïn Àiïìu tra mûác söëng höå gia àònh 2004.

Giêëy chûáng nhêån quyïìn sûã duång àêët àûáng tïn phuå nûä hay caã hai vúå chöìng

(% söë höå gia àònh nöng thön) Àêët nöng nghiïåp Àêët úã

Àõa phûúng töët nhêët Àõa phûúng töët nhêët Khaánh Hoaâ 83,0 Khaánh Hoâa 78,2

Thûâa Thiïn Huïë 69,6 Thûâa Thiïn Huïë 75,3 Àùæk Nöng 58,9 TP Àaâ Nùéng 72,1

Caâ Mau 57,5 TP Höì Chñ Minh 71,7 Bònh Àõnh 56,3 TP Haâ Nöåi 65,5

Àõa phûúng yïëu nhêët Àõa phûúng yïëu nhêët Hêåu Giang 14,7 Bùc Giang 19,0

Kon Tum 14,3 Haâ Giang 19,0 Thaái Nguyïn 14,1 Hêåu Giang 18,5

Hoâa Bònh 11,6 Sún La 17,5 Sún La 6,3 Kon Tum 16,9

BÒNH ÀÙÈNG GIÚÁI

123

Khoaãng caách àöëi vúái hai chó söë naây, viïåc laâm ùnlûúng vaâ súã hûäu taâi saãn, cuäng tûúng ûáng vúáikhaã nùng thûúng lûúång cuãa ngûúâi phuå nûätrong gia àònh. Coá thïí giaã thiïët rùçng viïåc kiïímsoaát thu nhêåp tiïìn mùåt vaâ taâi saãn laâ rêët quantroång àöëi vúái caác quyïët àõnh trong gia àònh. ÚÃViïåt Nam, phuå nûä cuäng laâm viïåc nhiïìu nhûnam giúái, hoùåc thêåm chñ nhiïìu hún nïëu tñnhàïën caã viïåc nhaâ (Baãng 13.2). Tuy vêåy, àoáng goápvïì thu nhêåp tiïìn mùåt cuãa hoå laåi ñt hún, vaâ hoåcuäng ñt coá quyïìn phaáp lyá hún àöëi vúái taâi saãn –nhûäng taâi saãn coá àûúåc nhúâ nöî lûåc cuãa hoå. Giaãmbúát khoaãng caách naây seä goáp phêìn trao quyïìncho phuå nûä trong quan hïå gia àònh.

Kïí caã úã nhûäng vuâng coá caác chó söë cho thêëy bònhàùèng giúái úã cêëp àöå töíng húåp, vêîn coân coá tònhtraång bêët bònh àùèng. Trònh àöå hoåc vêën cuãa caácem gaái ngûúâi dên töåc khöng nhûäng thêëp hún sovúái caác em ngûúâi Kinh, maâ coân thêëp hún so vúáicaác em trai ngûúâi dên töåc. Phuå nûä ngûúâi dêntöåc laâm cöng ùn lûúng cuäng ñt hún phuå nûäKinh, vaâ ñt àûúåc quyïìn súã hûäu àêët àai hún sovúái phuå nûä Kinh. Nhûäng nghiïn cûáu vïì phuånûä di cû àïí kiïëm viïåc laâm cho thêëy hoå thûúângbõ thiïåt thoâi vïì àiïìu kiïån söëng vaâ tiïu chuêín laoàöång, àùåc biïåt laâ nhûäng ngûúâi laâm viïåc trongkhu vûåc phi chñnh thûác hoùåc giuáp viïåc nhaâ.

Àöëi vúái möåt söë vêën àïì àaáng lo ngaåi vaâ khoá giaãiquyïët thûúâng thò söë liïåu thûúâng chûa coá. Buönbaán phuå nûä, maåi dêm, baåo lûåc gia àònh vaâ baåolûåc liïn quan àïën giúái thûúâng rúi vaâo maãngnaây. Trïn thûåc tïë, thêåm chñ coân khöng coá àuãnghiïn cûáu vïì caác cöng cuå maâ caác nhaâ nghiïncûáu vaâ hoaåch àõnh chñnh saách coá thïí sûã duångàïí giaãi quyïët vêën àïì. Do vêåy, mùåc duâ baåo lûåcgia àònh àûúåc cho laâ möëi quan ngaåi thûåc sûånghiïm troång úã Viïåt Nam, song vêîn chûa thïí àixa hún nhûäng bùçng chûáng khöng chñnh thûác àïíchûáng minh cho nhêån àõnh naây.


KHPTKTXH nhêån thûác àûúåc roä raâng nhûängthaách thûác naây. Kïë hoaåch viïët, “mùåc duâ àaä àaåtàûúåc nhûäng thaânh tûåu àaáng kïí vïì bònh àùènggiúái, vêîn coân coá khoaãng caách trong viïåc tiïëp cêånvúái caác dõch vuå xaä höåi cú baãn vaâ cú höåi hoåc haânhvaâ chùm soác y tïë. Kïët hön súám, phên biïåt giúáitñnh vaâ ngûúåc àaäi phuå nûä, laåm duång tònh duåcvúái caác em gaái, naån maåi dêm, buön baán phuå nûävaâ treã em v.v., caác vêën àïì xaä höåi vaâ vi phaåmquyïìn bònh àùèng vaâ nhên phêím cuãa phuå nûävêîn chûa àûúåc giaãi quyïët hiïåu quaã” (tr.53).

Chiïën lûúåc cuãa Chñnh phuã nhùçm thuác àêíy bònh

Nam giúái Phuå nûä Nhoám

tuöíi Khöng laâm

(%) Söë giúâ trung bònh/ngaây

Khöng laâm (%)

Söë giúâ trung bònh/ngaây

6-10 80,7 1,4 77,1 1,4 11-14 53,7 1,4 41,4 1,6 15-17 42,4 1,5 22,3 1,7 18-24 52,2 1,5 23,7 2,0 25-34 40,8 1,6 7,1 2,4 35-44 31,1 1,6 4,0 2,4 45-54 33,0 1,6 4,0 2,4 55-64 30,3 1,8 5,3 2,6

65 trúã lïn 44,2 1,7 31,9 2,2 Töíng 45,4 1,6 21,9 2,2

Nguöìn: Dûåa trïn ÀTMSHGÀ 2004.

Baãng 13.2: Thúâi gian laâm viïåc nhaâ

àùèng giúái àaä àûúåc nïu trong möåt söë vùn kiïånbïn caånh KHPTKTXH. Chiïën lûúåc Quöëc gia vïìSûå tiïën böå cuãa Phuå nûä àïën 2010, do Höåi Liïnhiïåp phuå nûä vaâ UÃy ban Quöëc gia vïì Sûå tiïën böåcuãa Phuå nûä xêy dûång vaâ Thuã tûúáng phï duyïåtàûúåc höî trúå búãi kïë hoaåch haânh àöång 5 nùm, xaácàõnh caác ûu tiïn liïn quan àïën bònh àùèng giúái úãViïåt Nam.

KH PTKTXH löìng gheáp caác chó söë bònh àùènggiúái vaâo caác lônh vûåc nhû nöng nghiïåp, viïåclaâm, quaãn lyá möi trûúâng, y tïë vaâ giaáo duåc. Kïëhoaåch nïu roä möåt söë muåc tiïu liïn quan àïënbònh àùèng giúái, nhû “nêng cao chêët lûúång àúâisöëng vêåt chêët vaâ tinh thêìn cuãa phuå nûä vaâ taåoàiïìu kiïån thuên lúåi àïí nêng cao hiïåu quaã, àaãmbaão caác quyïìn cú baãn cuãa phuå nûä, phaát huy vaitroâ cuãa phuå nûä trong caác lônh vûåc chñnh trõ,kinh tïë, vùn hoáa vaâ xaä höåi”. (tr.103-104). Kïëhoaåch cuäng nhùæc àïën nhu cêìu cêìn “thûåc hiïånquy àõnh vïì ghi tïn caã vúå vaâ chöìng vaâo giêëychûáng nhêån quyïìn sûã duång àêët” (tr.154) vaâ“nêng cao vai troâ cuãa phuå nûä trong quaá trònh raquyïët àõnh úã àõa phûúng” (tr.104).


Luêåt Bònh àùèng Giúái múái àûúåc phï chuêín gêìnàêy àaä taåo àaâ àïí giaãi quyïët möåt söë vêën àïì cêëpbaách nhêët. Luêåt àïì cêåp laåi caác khaác biïåt giúáitrong caác vùn kiïån phaáp lyá hiïån haânh, yïu cêìuàûa vêën àïì giúái vaâo cöng taác haânh chñnh cöngvaâ cho pheáp àûa ra nhûäng biïån phaáp taåm thúâinhû chó tiïu tó lïå phuå nûä tham gia vaâo quaá trònhra quyïët àõnh. Luêåt khöng chó dûâng laåi úã caáccöng cuå chñnh saách chuêín mûåc maâ taåo khaã nùngàïì cêåp caác vêën àïì nhû thaái àöå, haânh vi vaâchuêín mûåc. Bùçng caách têåp trung vaâo caã haiphûúng diïån nhaâ nûúác vaâ tû nhên, luêåt coá thïígiuáp giaãi quyïët àûúåc nhûäng hònh thûác phênbiïåt àöëi xûã bõ che giêëu. Àöìng thúâi, Àïì aán LuêåtPhoâng chöëng Baåo lûåc gia àònh cuäng mang laåimöåt cú höåi giaãi quyïët möåt vêën àïì àûúåc coi laâàang rêët phöí biïën.

Vúái hai luêåt naây àûúåc àûa vaâo àúâi söëng, khungchñnh saách vaâ phaáp lyá chung àïí thuác àêíy bònhàùèng giúái seä coá diïån maåo roä raâng úã Viïåt Nam.Phaãi thûâa nhêån laâ nhûäng vêën àïì quan troångnhû quêëy röëi tònh duåc hay tònh traång cuãa lao

àöång nûä di cû vêîn coân nùçm ngoaâi phaåm vinhûäng luêåt naây. Tuy nhiïn thaách thûác trongnùm nùm túái àêy nùçm úã viïåc thûåc hiïån caácchñnh saách quöëc gia vaâ cam kïët quöëc tïë hún laâthöng qua caác chñnh saách vaâ quy àõnh múái. Àïíàaãm baão sûå bònh àùèng hònh thûác thûåc sûå trúãthaânh thûåc tïë trong àúâi söëng haâng ngaây cuãaphuå nûä seä cêìn coá nhûäng thay àöíi vïì hïå thöëng,thïí chïë, vaâ àùåc biïåt laâ thaái àöå.

Möåt trong nhûäng bêët cêåp coá thïí laâm giaãm àïëntaác àöång cuãa caác luêåt naây laâ sûå thiïëu vùæng caáccú chïë thûåc thi hûäu hiïåu. Khöng coá cú chïë tûåchõu traách nhiïåm àïí giaám saát caác vêën àïì bònhàùèng giúái, vaâ Luêåt Bònh àùèng giúái khöng àuã chitiïët vïì caác biïån phaáp chïë taâi. Thûåc thi hûäu hiïåucuäng àoâi hoãi cöng chuáng cêìn coá nhêån thûác caohún, vaâ nam giúái phaãi tham gia vúái tû caách laânhûäng ngûúâi hûúãng ûáng vaâ sûã duång luêåt phaáp.

Möåt bêët cêåp nûäa liïn quan àïën vêën àïì sùæp xïëpthïí chïë àïí thûåc hiïån caác cam kïët cuãa Chñnh phuãàöëi vúái vêën àïì bònh àùèng giúái. Nhûäng caách sùæpxïëp nhû hiïån nay coân thiïëu aãnh hûúãng, nguöìnlûåc vaâ saáng taåo. Àïí thûåc hiïån àûúåc Luêåt Bònhàùèng Giúái, coá hai phûúng aán àûúåc àûa ra cênnhùæc. Phûúng aán thûá nhêët laâ thaânh lêåp möåt cúquan chuyïn traách. Phûúng aán thûá hai cho rùçngtraách nhiïåm nïn àùåt úã caác cú cêëu thïí chïë hiïånhûäu, chuã àaåo laâ UÃy ban Quöëc gia vïì sûå tiïën böåcuãa phuå nûä. Duâ choån phûúng aán naâo thò cuängcêìn coá nguöìn lûåc con ngûúâi vaâ taâi chñnh àïí thûåchiïån caác nhiïåm vuå múái vaâ giaám saát tiïën böå àaåtàûúåc. Cêìn xaác àõnh nhûäng yïu cêìu vïì nguöìnlûåc naây möåt caách chi tiïët trong caác hûúáng dêînthûåc hiïån.

Ngoaâi hai luêåt noái trïn, Chñnh phuã cêìn coá haânhàöång àïí giaãi quyïët vêën àïì bêët bònh àùèng daidùèng vaâ baão vïå nhûäng nhoám dïî bõ töín thûúngnhêët. Vñ duå, coá thïí phaãi àiïìu chónh laåi caácchûúng trònh chñnh àïí mang laåi lúåi ñch coá hiïåuquaã hún cho phuå nûä vaâ treã em gaái, àùåc biïåt laânhûäng àöëi tûúång dïî bõ ruãi ro. Cêìn coá nhiïìunghiïn cûáu phên tñch hún vaâ xêy dûång söë liïåutin cêåy àïí àaánh giaá àûúåc hiïån traång vaâ ngùnchùån àûúåc baåo lûåc giúái. Giaãi quyïët tònh traångphên biïåt àöëi xûã giaán tiïëp núi laâm viïåc vaâ tronggia àònh cuäng cêìn àûúåc chuá yá. Xêy dûång nùnglûåc tiïën haânh phên tñch àõnh hûúáng chñnh saách


124

BÒNH ÀÙÈNG GIÚÁI

125

àaáng tin cêåy trong nhûäng lônh vûåc naây laâ möåtûu tiïn quan troång trong nùm nùm túái.

Möåt möëi quan ngaåi lúán laâ liïåu tònh traång phöíbiïën cöng nghïå hònh aãnh coá dêîn àïën gia tùngphaá thai lûåa choån giúái tñnh hay khöng. Gêìn àêyàiïìu naây àaä trúã thaânh vêën àïì gêy tranh caäi, vaânhûäng söë liïåu hiïån nay chûa àuã àïí kïët luêån.Töíng àiïìu tra dên söë 1999 cho thêëy bûác tranh tólïå giúái tñnh khi sinh cuãa caác tónh coá sûå khaác biïåt,tuây theo mêîu àûúåc sûã duång (Baãng 13.3). Khöngcoá dêëu hiïåu roä raâng vïì thiïn võ giúái tñnh trongmêîu àêìy àuã. Tuy nhiïn, vúái mêîu 3% thò dûúângnhû coá tònh traång phên chia giúái tñnh khöngbònh thûúâng úã böën tónh Àöìng bùçng Söng CûãuLong vaâ möåt tónh úã Têy Nguyïn. Tuy nhiïn,möåt loaåt tónh khaác laåi cho thêëy tó lïå sinh con traithêëp. Vaâ thêåm chñ nïëu coá phaát hiïån àûúåc tó lïåsinh con trai cao hún bêët thûúâng thò cuäng cêìnphaãi tòm hiïíu xem liïåu àiïìu naây laâ do phaá thailûåa choån giúái tñnh. Vñ duå nhû tònh traång viïmgan B cao àaä tûâng àûúåc coi laâ möåt khaã nùnggiaãi thñch quan troång cho tònh traång “hiïëm congaái” bñ êín.

Möåt phûúng phaáp maâ Chñnh phuã coá thïí duângàïí gêy taác àöång àïën võ thïë vaâ tiïëng noái cuãa phuå

nûä trong gia àònh laâ tùng cûúâng quyïìn kinh tïëcuãa phuå nûä. Àaãm baão caác haânh vi phên biïåt àöëixûã phaãi bõ xûã phaåt vaâ taåo nhiïìu cú höåi xêy dûångkyä nùng hún coá thïí àêíy maånh sûå tham gia cuãaphuå nûä vaâo khu vûåc viïåc laâm traã lûúng. Thuácàêíy trao quyïìn kinh tïë cho phuå nûä cuäng àoâi hoãiviïåc cêëp giêëy chûáng nhêån quyïìn sûã duång àêëtphaãi ghi tïn caã hai vúå chöìng. Vúái tònh hònh thûåctïë rêët khaác nhau giûäa caác tónh, möåt caách laâm coáthïí aáp duång laâ tòm hiïíu xem caác tónh thaânhcöng hún àaä laâm nhû thïë naâo trong cöng taácnaây vaâ khuyïën khñch caác tónh khaác laâm tûúngtûå, têåp trung nöî lûåc vaâo caác tónh coá thaânh tñchtuåt laåi sau.

Ngoaâi ra cuäng nhu cêìu phaãi aáp duång caác biïånphaáp khuyïën khñch phuå nûä tham gia cöng taáclaänh àaåo. Coá thïí cên nhùæc viïåc tùng söë lûúångphuå nûä úã caác võ trñ ra quyïët àõnh cao cêëp vaâtrang bõ cho hoå kyä nùng àïí gêy aãnh hûúãng lúánhún. Mùåc duâ Viïåt Nam coá thaânh tñch töët vïì tó lïåàaåi diïån cuãa phuå nûä trong Quöëc höåi song consöë naây úã caác cú quan cêëp trung ûúng khaáckhiïm töën hún nhiïìu. Vñ duå, trong Böå Chñnh trõkhöng coá ai laâ phuå nûä. Vaâ tó lïå àaåi diïån cuãa phuånûä cuäng giaãm ài theo caác cêëp haânh chñnh.Trung bònh khoaãng möåt phêìn tû àaåi biïíu Höåi

Söë liïåu Töíng àiïìu tra dên söë Province 3% Têët caã An Giang Cao Trung bònh Kiïn Giang Cao Trung bònh Soác Trùng Cao Trung bònh Kon Tum Cao Trung bònh Traâ Vinh Cao Trung bònh Ninh Bònh Trung bònh Cao Hoâa Bònh Trung bònh Thêëp Laång Sún Trung bònh Thêëp Quaãng Bònh Trung bònh Thêëp Sún La Trung bònh Thêëp Cao Bùçng Trung bònh Thêëp Quaãng Ngaäi Thêëp Trung bònh Bùæc Ninh Thêëp Trung bònh

Nguöìn: Töíng cuåc Thöëng kï 2001.

Baãng 13.3: Tó lïå sinh con trai úã möåt söë tónh


126

àöìng nhên dên tónh laâ phuå nûä, xuöëng àïën cêëpxaä chó coân möåt phêìn nùm.

Möåt àiïìu thuá võ laâ caác tónh cuäng coá sûå khaác biïåtàaáng kïí vïì tó lïå àaåi diïån cuãa phuå nûä trong caáccú quan ra quyïët àõnh. Möåt söë tónh, àùåc biïåt úãÀöìng bùçng söng Cûãu Long vaâ Nam Trung Böåcoá tyã lïå thêëp hún nhiïìu so vúái trung bònh toaânquöëc (Baãng 13.4). Caác tónh úã Àöìng bùçng SöngCûãu Long cuäng ñt coá phuå nûä laâm Phoá chuã tõch

UÃy ban nhên dên hún so vúái trung bònh caãnûúác: chó coá 10%, so vúái trung bònh caã nûúác laâ23%. Àiïìu naây khöng hùèn phaãn aánh tònh traångngheâo. Tuyïn Quang laâ möåt trong 5 tónh coáthaânh tñch töët nhêët caã úã cêëp tónh, huyïån vaâ xaä,mùåc duâ laâ möåt tónh tûúng àöëi ngheâo. Coá leä nïntòm hiïíu nhûäng yïëu töë giaãi thñch cho viïåc thûåchiïån töët cuãa nhûäng tónh nhû Tuyïn Quang vaâàaánh giaá xem liïåu nhûäng yïëu töë naây coá thïínhên röång úã nhûäng núi khaác àûúåc khöng.

Àaåi biïíu Höåi àöìng Nhên dên, 2004-2009 Tónh % Huyïån % Xaä %

Àõa phûúng khaá nhêët Àõa phûúng khaá nhêët Àõa phûúng khaá nhêët Tónh Tuyïn Quang 39 Tónh Tuyïn Quang 35 TP Höì Chñ Minh 31 Tónh Yïn Baái 34 TP Haâ Nöåi 32 TP Haâ Nöåi 30 Tónh Kon Tum 34 Tónh Yïn Baái 31 Tónh Tuyïn Quang 27 Tónh Haâ Têy 33 Tónh Laâo Cai 29 Tónh Phuá Thoå 24 Tónh Bùæc Ninh 33 Tónh Hûng Yïn 28 Tónh Lai Chêu 24 Àõa phûúng yïëu nhêët Àõa phûúng yïëu nhêët Àõa phûúng yïëu nhêët Tónh Long An 14 Tónh Long An 15 Tónh Long An 14 Tónh An Giang 14 Tónh Traâ Vinh 15 Tónh Traâ Vinh 13 Tónh Traâ Vinh 14 Tónh Vônh Long 14 Tónh Hêåu Giang 12 TP Haãi Phoâng 11 Tónh Bïën Tre 13 Tónh Soác Trùng 12 Tónh Vônh Long 8 Hêåu Giang 11 TP Haãi Phoâng 1

Nguöìn: TCTK vaâ UÃy ban Quöëc gia vò sûå tiïën böå cuãa Phuå nûä 2005.

Baãng 13.4: Tó lïå nûä trong Höåi àöìng Nhên dên

TRUÅ CÖÅT III:TAÂI NGUYÏN THIÏN NHIÏN

129

Tiïëp theo viïc giao àêët nöng nghiïåp möåt caáchkhaá cöng bùçng cho caác höå gia àònh úã nöng thön,phêìn lúán àêët nöng nghiïåp àaä àûúåc cêëp GiêëyChûáng Nhêån Quyïìn Sûã Duång Àêët(GCNQSDÀ). Nhûng cêëp GCNQSDÀ thaânhthõ vaâ àêët rûâng coá ñt tiïën triïín hún. Roä raâng coánhûäng àiïím yïëu trong quaãn lyá àêët àai tûâ viïåcchûa hoaân chónh caác baãn àöì àõa chñnh àïën thiïëuminh baåch trong thûåc hiïån chñnh saách àêët vaâcaác hiïån tûúång tham nhuäng. Cêìn coá nhûänghûúáng dêîn hiïåu quaã vïì quy hoaåch sûã duång àêëtàai vaâ chuyïín àöíi àêët, thu höìi àêët vaâ taái àõnhcû, vaâ àõnh giaá àêët. Quaá trònh naây phaãi ài keâmvúái viïåc cêåp nhêåt vaâ duy trò höì sú àõa chñnh vaâàùng kyá caác giao dõch àêët. ÚÃ vuâng cao, coá thïínoái viïåc múã röång diïån tñch rûâng àaä thaânh cöngnhûng chêët lûúång rûâng vêîn laâ möåt vêën àïì.Nùng suêët rûâng thêëp vaâ mûác söëng cuãa ngûúâidên àõa phûúng söëng phuå thuöåc vaâo rûâng coânthêëp hún. Nùng suêët thêëp laâ do chêåm chuyïínàöíi khu vûåc lêm nghiïåp sang nïìn kinh tïë thõtrûúâng. Caác Nöng Trûúâng Quöëc Doanh(NTQD) cêìn trúã thaânh caác doanh nghiïåp lêmnghiïåp coá thïí töìn taåi àöåc lêåp vïì mùåt thûúng maåihoùåc trúã thaânh caác àún võ dõch vuå cöng ñch hiïåuquaã. Trong quaá trònh naây, cêìn phaãi giao àêëtrûâng chûa àûúåc sûã duång cho caác höå gia àònh,caác cöång àöìng àõa phûúng vaâ khu vûåc tû nhên.Viïåc giao àêët vaâ cêëp GCNQSDÀ cho cöång àöìngcoá thïí laâ möåt bûúác tiïën quan troång nhùçm giaãiquyïët phuâ húåp caác têåp tuåc cuãa àöìng baâo caácdên töåc thiïíu söë.

Nhûäng thaách thûác trong phaát triïín

Vúái khoaãng 0,4 ha diïån tñch tûå nhiïn vaâ chó coá0,1 ha diïån tñch àêët nöng nghiïåp trïn àêìungûúâi, àêët àai úã Viïåt Nam phaãi chõu möåt trongnhûäng sûác eáp lúán nhêët vïì dên söë trïn thïë giúái.

Töëc àöå phaát triïín kinh tïë nhanh choáng taåo thïmaáp lûåc laâm aãnh hûúãng àïën nguöìn taâi nguyïnnaây cuãa Viïåt Nam theo nhiïìu caách. Àêët vaâ rûânglêu nay duy trò nïìn nöng nghiïåp noái chung vaâàúâi söëng dên ngheâo noái riïng. Nhûng nhûängnguöìn taâi nguyïn quan troång naây àang trúã nïnhïët sûác moãng manh do àõa hònh tûå nhiïn göìghïì, khaã nùng tiïëp cêån vaâ kiïím soaát taâi nguyïnkhöng àöìng àïìu vaâ caác phûúng phaáp sûã duångvaâ quaãn lyá khöng phaãi luác naâo cuäng bïìn vûäng.Àõnh hûúáng thõ trûúâng ngaây caâng tùng àoâi hoãiphaãi taách biïåt roä hún giûäa caác vai troâ dich vuåcöng vaâ kinh doanh àõnh hûúáng lúåi nhuêån àïíxaác àõnh khi naâo nhûäng vai troâ naây xung àöåi vaâkhi naâo chuáng böí sung cho nhau. Nhûäng àoâihoãi ngaây caâng nhiïìu vaâ àa daång hún àöëi vúái taâinguyïn thiïn nhiïn àoâi hoãi phaãi chuá yá hún àïëncaách phên böí, quaãn lyá vaâ sûã duång caác nguöìnlûåc naây.

Caác quan hïå vïì àêët àai laâ cú súã cho haå têìng kïëtcêëu kinh tïë vaâ xaä höåi cuãa Viïåt Nam. Ngay caãnhûäng khaác biïåt rêët tinh tïë trong tiïëp cêån àêëtàai vaâ quyïìn sûã duång àêët coá thïí àoáng möåt vaitroâ cú baãn trong viïåc hònh thaânh caác cú höåi kinhtïë vaâ caác chiïën lûúåc mûu sinh cuãa ngûúâi dêntrong moåi ngaânh tûâ caác doanh nghiïåp úã àö thõàïën caác cöång àöìng úã vuâng nuái xa xöi heão laánh.

Viïåc giao àêët nöng nghiïåp cho caác höå úã nöngthön trong giai àoaån àêìu cuãa doi moi daä àûúåctiïën haânh möåt caách khaá cöng bùçng vaâ xuhûúáng naây àûúåc tiïëp tuåc trong quaá trònh chûángnhêån quyïìn sûã duång àêët tiïëp theo àoá. SöëGCNQSDÀ àaä àûúåc cêëp tùng nhanh cuäng laâmcho quyïìn sûã duång àêët ngaây caâng àûúåc àaãmbaão hún. Àöëi vúái àêët nöng nghiïåp, àïën nùm2004 àaä coá gêìn 76 phêìn trùm caác maãnh ruöångàaä àûúåc cêëp GCNQSDÀ so vúái con söë chó coá 42

14. ÀÊËT VAÂ RÛÂNG

phêìn trùm vaâo nùm 1998. Àöëi vúái àêët úã àö thõ,con söë naây laâ 68 phêìn trùm nùm 2004 so vúáicon sö 34 phêìn trùm vaâo nùm 1998. Cho àïënnùm 2004, coá 18 phêìn trùm GCNQSDÀ àêëtnöng nghiïåp àûáng tïn phuå nûä vaâ thïm 12phêìn trùm GCNSDÀ àêët nöng nghiïåp àûángtïn caã vúå vaâ chöìng.

Möåt thaách thûác cùn baãn nûäa àöëi vúái caác quan hïåàêët àai úã Viïåt nam laâ sûå yïëu keám trong quaãn lyá.Sûå cûáng nhùæc vaâ keám hiïåu quaã trong khuönkhöí quaãn lyá àêët àai hiïån nay coá aãnh hûúãngkhöng chó àïën khaã nùng tiïëp cêån àêët vaâ söëlûúång àêët coá thïí àûa vaâo sûã duång maâ coân gêytrúã ngaåi cho thõ trûúâng àêët àang tiïën triïín vaâcho sûå phaát triïín cuãa khu vûåc tû nhên vaâ taâichñnh cöng. Baãn àöí àõa chñnh khöng hoaânchónh vaâ khöng chñnh xaác, àùng kyá quyïìn sûãduång àêët coân rêët thö sú nïn khoá coá thïí tiïënhaânh caác giao dõch àêët hoùåc sûã duångGCNQSDÀ laâm taâi saãn thïë chêëp. Thõ trûúângàêët hiïån rêët nùng àöång, àùåc biïåt úã khu vûåc àöthõ, nhûng hoaåt àöång chuã yïëu bïn ngoaâi hïåthöëng chñnh thûác. GCNQSDÀ khöng thûåc hiïånàûúåc chûác nùng laâm vêåt thïë chêëp maâ chó àûúåcgiûä trong caác kho cêët giûä cuãa ngên haâng àïítraánh bõ sûã duång laâm vêåt àaãm baão cho nhiïìukhoaãn vay khaác nhau. Thiïëu tñnh minh baåchtrong thûåc hiïån caác chñnh saách àêët àai cuäng dêînàïën tònh traång quaãn lyá keám coãi vaâ naån höëi löå.Nhûäng nghiïn cûáu hiïån coá vïì tham nhuäng úãViïåt Nam xïëp caác cú quan quaãn lyá àêët àai trongsöë caác cú quan dïî àoâi hoâi caác khoaãn thanh toaánkhöng chñnh thûác nhêët.

Nhûäng thiïëu soát vïì quaãn lyá nhû vêåy coá thïígiaãi thñch sûå phaát triïín chêåm chaåp cuãa thõtrûúâng àêët nöng nghiïåp. Nùm 2004, 10,7 phêìntrùm höå gia àònh nöng nghiïåp àaä thuï àêët sovúái 7,9 phêìn trùm nùm 1998. Chó coá 2,7 phêìntrùm trong söë naây khai laâ àaä baán àêët. Nhûängcon söë naây gêìn àêy coá thïí tùng lïn vò nùm2004 laâ nùm àêìu tiïn aáp duång Luêåt Àêët àaimúái. Nhûäng nhûäng trúã ngaåi khaác àöëi vúái viïåctùng hiïåu quaã saãn xuêët nöng nghiïåp vêîn coân.Mûác àöå manh muán lúán trong viïåc sûã duångruöång àêët, àùåc biïåt úã miïìn Bùæc, vaâ khoá khùntrong viïåc chuyïín àöíi muåc àñch sûã duång àêëtnöng nghiïåp cuäng goáp phêìn laâm nùng suêëttùng chêåm.

ÚÃ vuâng cao, coá thïí xem viïåc múã röång diïån tñchrûâng àaä thaânh cöng vò diïån tñch rûâng tùng tûâ 28phêìn trùm töíng diïån tñch àêët cuãa Viïåt Namnùm 1998 lïn khoaãng 37 phêìn trùm nùm 2005.Kïët quaã tuyïåt vúâi naây möåt phêìn laâ nhúâ Chûúngtrònh Nùm Triïåu Ha Rûâng. Nhûng chêët lûúångrûâng ào bùçng àöå che phuã cuãa rûâng hoùåc khöëilûúång göî àïìu coá vêën àïì. Khoaãng 18 phêìn trùmtöíng diïån tñch laâ rûâng tröìng. Hún hai phêìn barûâng tûå nhiïn coá chêët lûúång keám hoùåc rûâng taáisinh. Mùåc duâ diïån tñch rûâng rêåm vaâ coá taán chephuã kñn chó khoaãng 4,6 phêìn trùm nùm 2004 thòcon söë naây cuäng àaä tùng lïn so vúái mûác 3,4phêìn trùm nùm 2000. Nhûäng nöî lûåc àïí öín àõnhdiïån tñch rûâng ngêåp mùån coá veã nhû àang manglaåi kïët quaã.

Mùåc duâ rûâng cuãa Viïåt Nam chiïëm hún möåtphêìn ba diïån tñch tûå nhiïn, ngaânh lêm nghiïåpchó àoáng goáp àûúåc 3 phêìn trùm töíng GDP.Trong khi khu vûåc saãn xuêët kinh doanh àöì göîbuâng nöí, rûâng laåi khöng thïí àaáp ûáng töíng nhucêìu vïì göî vaâ caác lêm saãn khaác cuãa nïìn kinh tïë.Vaâ ngûúâi dên lêu nay vêîn söëng trong caácvuâng rûâng nuái khöng têån duång àûúåc caácnguöìn lúåi kinh tïë maâ taâi nguyïn rûâng àem laåi.Kïí tûâ nùm 1993, caác vuâng rûâng nuái luön coá caãtyã lïå dên söë söëng dûúái mûác ngheâo vaâ mûác àöåàoái ngheâo lúán nhêët.

Nhûäng mêu thuêîn nïu trïn coá thïí àûúåc lyá giaãichuã yïëu do tiïën böå chêåm chaåp trong viïåcchuyïín àöíi khu vûåc lêm nghiïåp sang nïìn kinhtïë thõ trûúâng. Caác Lêm trûúâng Quöëc doanh(LTQD) vêîn kiïím soaát túái 40 phêìn trùm trong11 triïåu ha àêët àûúåc phên loaåi laâ àêët rûâng. Chócoá khoaãng möåt phêìn tû töíng diïån tñch rûâng saãnxuêët vaâ phoâng höå trïn caã nûúác àaä àûúåc giaocho caác höå gia àònh (xem Baãng 14.1). Tyã lïå diïåntñch rûâng àûúåc giao thêëp nhêët laâ úã Têy Nguyïnvúái chó 2 phêìn trùm àêët rûâng àûúåc giao cho caáchöå gia àònh cho àïën nùm 2003 theo baáo caáohaânh chñnh. Con söë naây àûúåc khùèng àõnh quasöë liïåu àiïìu tra höå gia àònh nùm 2004 cho thêëychó 3 phêìn trùm höå gia àònh úã vuâng naây coáquyïìn sûã duång àêët rûâng lêu daâi. Hún nûäa, “àêëtrûâng” àûúåc phên cho caác höå gia àònh thûúâng laâàêët àöìi nuái troåc. Kïët quaã laâ nhiïìu höå gia àònhàõa phûúng, chuã yïëu laâ ngûúâi dên töåc thiïíu söë,khöng coá cú höåi tiïëp cêån caác nguöìn taâi nguyïn


130

rûâng ngay caã úã nhûäng núi maâ hêìu nhû khöngcoá caác cú höåi mûu sinh khaác.

Möåt nghõ àõnh àûúåc ban haânh sau àoá vïì cú cêëulaåi caác LTQD àaä àûa ra nhûäng tiïu chñ àïíchuyïín àöëi caác LTQD naây sang caác doanhnghiïåp lêm nghiïåp coá thïí tûå töìn taåi thong quacaác hoaåt àöång kinh doanh thûúng maåi hoùåc caácàún võ dõch vuå cöng ñch hiïåu quaã, àùåc biïåt àöëivúái viïåc baão vïå rûâng. Trong quaá trònh naây, diïåntñch àêët chûa àûúåc sûã duång hoùåc sûã duång keámhiïåu quaã vaâ àêët rûâng phên taán àûúåc giao chocaác höå gia àònh, caác cöång àöìng vaâ ngûúâi sûãduång khaác kïí caã caác doanh nghiïåp tû nhên,cuâng viïåc GCNQSDÀ. Nhûng viïåc thûåc hiïånNghõ àõnh naây àaä bõ trúã ngaåi vò khöng xaác àõnhàûúåc chñnh xaác caác ranh giúái rûâng. Chûúngtrònh Nùm triïåu heácta rûâng cuäng gêy ra caácàöång cú kinh tïë lïåch laåc vò trïn thûåc tïë noá cêëpkinh phñ tûâ ngên saách cho caác LTQD àïí baão vïådiïån tñch rûâng maâ hoå kiïím soaát. Ngay caã khi àêëtrûâng àûúåc traã laåi cho chñnh quyïìn àõa phûúngthò khöng phaãi luác naâo àêët rûâng àoá cuäng àûúåcgiao cho caác cöång àöìng vaâ caá nhên úã àõaphûúng. Ngoaâi ra, trong nghõ àõnh trïn, viïåc ûutiïn gia àêët cho nhûäng ngûúâi trûúác àêy laâ cöngnhên viïn cuãa caác LTQD coá thïí gêy thiïåt haåi choàöìng baâo dên töåc thiïíu söë úã àõa phûúng. Àêy laâ

vêën àïì àûúåc àùåc biïåt quan têm úã vuâng nuái úã BùæcTrung böå vaâ Têy nguyïn núi caác cöång àöìng dêntöåc thiïíu söë söëng trïn diïån tñch àêët cuãa caácLTQD nhûng khöng phaãi laâ cöng nhên hoùåc coáhúåp àöìng laâm viïåc vúái caác LTQD trûúác àêy.


Trïn cú súã nhû vêåy, caác muåc àñch vaâ chiïën lûúåccuãa Chñnh phuã laâ nhùçm quaãn lyá vaâ sûã duång caáctaâi nguyïn àêët möåt caách coá hiïåu quaã hún vaâminh baåch hún bùçng caách hiïån àaåi hoáa quaãn lyáàêët àai, hoaân têët viïåc giao àêët vaâ cêëpGCNQSDÀ, vaâ thûåc hiïån nhûäng phûúng phaápquaãn lyá àêët àai hiïåu quaã hún.

Hoaân thaânh viïåc giao àêët vaâ cêëp GCNQSDÀcho caác höå gia àònh, caác cöång àöìng vaâ caác töíchûác àûúåc ûu tiïn cao úã caác vuâng àö thõ vaâvuâng cao vò tiïën böå úã àêy vêîn rêët chêåm.KHPTKTXH àùåc biïåt nhêën maånh nhu cêìu“phaãi thûåc hiïån töët viïåc phên àêët vaâ rûâng chocaá nhên, höå gia àònh vaâ caác töí chûác úã vuâng dêntöåc vaâ miïìn nuái, àùåc biïåt laâ caác höå gia àònh dêntöåc thiïíu söë” (tr. 102).

Phaát triïín möåt hïå thöëng quaãn lyá àêët àai hiïånàaåi àûúåc xem laâ cú súã cho viïåc sûã duång àêët hiïåu

ÀÊËT VAÂ RÛÂNG

131

Vuâng Töíng diïån tñch àêët

rûâng (000 ha)

Rûâng saãn xuêët àûúåc

giao cho caác höå gia àònh

(000 ha)

Rûâng phoâng vïå àûúåc giao

cho caác höå gia àònh (000 ha)

Töíng diïån tñch àêët rûâng àûúåc giao cho caác höå gia àònh (phêìn trùm)

Àöìng bùçng söng Höng 151 8.0 24.9 22 Àöng Bùæc 2,648 802.6 463.4 48 Têy Bùæc 1,274 506.8 84.5 46 Bùæc Trung böå 1,965 262.6 209.0 24 Trung böå 1,022 51.5 109.6 16 Têy nguyïn 2,756 38.6 8.1 2 Àöng Nam böå 915 1.3 39.9 5 Àöìng bùçng söng Cûãu long 371 47.0 57.4 28 Viïåt Nam 11,071 1,718 996.7 25

Baãng 14.1: Àêët rûâng àûúåc giao cho caác höå gia àònh

Nguöìn: TECOS sûã duång söë liïåu cuãa MoNRE, 2006.

quaã vaâ minh baåch hún àïí cuöëi cuâng taåo àiïìukiïån cho caác thõ trûúâng àêët vaâ taâi saãn hoaåt àöånghiïåu quaã. Trong thûåc tïë, àiïìu àoá àoâi hoãi “phaãihoaân thaânh hïå thöëng baãn àöì àõa chñnh phuåc vuåviïåc xêy dûång höì sú àõa chñnh vaâ hïå thöëngthöng tin àêët àai, phaát triïín caác baãn àöì chuyïnduång vaâ baãn àöì caác cöng trònh ngêìm” (tr. 107).

Tùng cûúâng tñnh bïìn vûäng vaâ àa daång sinh hoåcrûâng laâ möåt ûu tiïn quan troång nûäa. Tiïëp theoviïåc ban haânh Luêåt vïì Baão Vïå vaâ Phaát TriïínRûâng vaâo cuöëi nùm 2004, muåc àñch cuãa Chñnhphuã laâ caãi caách cùn baãn khu vûåc lêm nghiïåp.Àiïìu naây cho pheáp cuãng cöë möëi liïn hïå giûäa caácchûác nùng phoâng höå vaâ saãn xuêët kinh tïë maârûâng mang laåi, chuá troång nhiïìu hún àïën sûå laâmchuã vaâ sûå tham gia cuãa ngûúâi dên. Hiïåu quaãcuãa Chûúng trònh Nùm triïåu ha rûâng seä àûúåctùng cûúâng thöng qua viïåc tröìng rûâng àa muåcàñch àïí àaáp ûáng caã nhu cêìu saãn xuêët göî vaâ baãovïå möi trûúâng.


Möåt chûúng trònh quöëc gia vïì hiïån àaåi hoáaquaãn lyá àêët àai hy voång seä súám àûúåc thöngqua. Luêåt Àêët Àai nùm 2003 àaä àûa ra möåtkhuön khöí toaân diïån vaâ thöëng nhêët vïì luêåtphaáp vaâ thïí chïë. Nhûng sau àoá cêìn coá möåtchûúng trònh nhùçm xêy dûång nhûäng quy àõnhvaâ nùng lûåc thûåc hiïån liïn quan. Chûúng trònhnaây cêìn vûúåt ra ngoaâi chaách tiïëp cêån hiïån nayvöën vêîn chuá troång nhiïìu àïën giaám saát vïì mùåthaânh chñnh nhû giúái haån vïì quy mö sûã duångàêët vaâ caác muåc àñch sûã duång àêët àõnh trûúácmöåt caách cûáng nhùæc. Cêìn coá nhûäng hûúáng dêîncuå thïí àïí tùng tñnh minh baåch vaâ sûå tham giacuãa nhên dên vaâo quy hoaåch sûã duång àêët àai,chuyïín àöíi vaâ xaác àõnh giaá trõ àêët. Cuäng nïncên nhùæc viïåc xêy dûång möåt baãn àöì àõa chñnhbiïín àïí giaãi quyïët nhûäng nhu cêìu ngaây caângtùng trong xêy dûång vaâ thuyã saãn biïín.

Tuy nhiïn, àïí quaãn lyá àêët àai hiïåu quaã, cêìnchuyïín àöíi cùn baãn cú chïë hiïån taåi sao chominh baåch hún vaâ àõnh hûúáng phuåc vuå nhiïìuhún. Mùåc duâ coá nhûäng nöî lûåc àïí tinh giaãn viïåcquaãn lyá àêët theo Luêåt Àêët àai nùm 2003 vaânhûäng hûúáng dêîn thûåc hiïån sau àoá, quaá trònhquy hoaåch sûã duång àêët vaâ chuyïín àöíi àêët, thu

höìi àêët vaâ taái àõnh cû, àõnh giaá àêët, böìi thûúângvaâ àaánh thuïë, têët caã vêîn chûa nhêët quaán vaâ coâncöìng kïình. Àïí giaãi quyïët nhûäng àiïím yïëu naây,cêìn phaãi xùæp xïëp húåp lyá hoáa thuã tuåc laâm viïåctrong caác töí chûác liïn quan. Vñ duå, viïåc phêntaách chûáng nhêån quyïìn sûã duång àêët vaâ chûángnhêån súã hûäu nhaâ cûãa xêy trïn khu àêët àoá nhûhiïån nay coá ñt yá nghôa kinh tïë. Traách nhiïåmgiaám saát hai giêëy chûáng nhêån naây thuöåc hai cúquan khaác nhau cuãa Chñnh phuã (MONRE vaâMOC) gêy truâng lùæp, tùng laäng phñ vaâ haån chïëtñnh minh baåch. Cuäng cêìn coá caác biïån phaáp àïígiaãm cú höåi tham nhuäng. Möåt trong nhûängbiïån phaáp àoá laâ sûã duång möåt caách coá hïå thöëngàêëu thêìu cöng khai trong viïåc giao caác maãnhàêët coá giaá trõ.

Hiïån àaåi hoáa quaãn lyá àêët àai phaãi ài àöi vúáiviïåc liïn tuåc cêåp nhêåt vaâ duy trò höì sú àõa chñnhvaâ àùng kyá caác giao dõch àêët. Nhûng cuäng coámöåt söë vêën àïì vïì chñnh saách. Trong àoá coá chiphñ àïí thay àöíi möåt söë lûúång lúán caácGCNQSDÀ hiïån nay do möåt mònh ngûúâi chöìngàûáng tïn bùçng giêëy chûáng nhêån múái do caã vúålêîn chöìng àûáng tïn. Möåt thaách thûác khaác laâ cêëpgiêëy chûáng nhêån cho cöång àöìng àïí giaãi quyïëtvêën àïì vûâa phuâ húåp vúái têåp tuåc vûâa àaãm baãoquyïìn sûã duång àêët vaâ tñnh linh hoaåt trong quaãnlyá àêët. Vïì àiïím naây, viïåc hoaân thaânh caác bûúácchuêín bõ cêìn thiïët laâ quan troång hún viïåc hoaânthaânh möåt caách vöåi vaâng quaá trònh giao quyïìnsûã duång àêët cho cöång àöìng. Nhûäng bûúác chuêínbõ àoá coá thïí bao göìm xaác àõnh caác maãnh àêëtthñch húåp cho viïåc giao quyïìn sûã duång àêët theotruyïìn thöëng vaâ tiïën haânh tham vêën toaân diïånàïí àaãm baão cú súã xaä höåi àêìy àuã cho sûã duångphûúng phaáp naây.

Do viïåc àiïìu chónh caác quy hoaåch vaâ kïë hoaåchsûã duång àêët hiïån nay rêët keám vaâ muåc àñchthûúâng khöng roä raâng nïn möåt caãi caách chñnhsaách quan troång coá thïí laâ cöng böë caác hûúángdêîn múái vïì quy hoaåch vaâ kïë hoaåch sûã duång àêët.Trïn cú súã caác kinh nghiïåm quyá giaá coá àûúåcàïën nay trong caác dûå aán thûã nghiïåm, caác hûúángdêîn àoá phaãi giúái thiïåu caác caách tiïëp cêån tûâ dûúáilïn trïn, giao vai troâ chuã àöång cho têët caã caácbïn liïn quan, kïí caã caác cöång àöìng àõa phûúngvaâ khu vûåc tû nhên. Caác hûúáng dêîn naây cuängphaãi cên nhùæc laåi phûúng phaáp sûã duång àêët


132

ÀÊËT VAÂ RÛÂNG

133

hiïån nay, thay thïë chuáng bùçng möåt phûúngphaáp tiïëp cêån kïë hoaåch hoáa mang tñnh phêntñch vaâ chiïën lûúåc hún. Coá thïí tiïën haânh caácbûúác tûúng tûå àöëi vúái caác hûúáng dêîn vïì phênböí àêët, chuyïín àöíi àêët, döìn àiïìn àöí thûãa, xaácàõnh giaá vaâ böìi thûúâng.

Möåt chiïën lûúåc rûâng quöëc gia múái àang àûúåcchuêín bõ àïí thïí chïë hoáa têìm nhòn múái cuãangaânh, àõnh hûúáng chiïën lûúåc, vai troâ thïí chïëtrong 15 nùm túái. Chiïën lûúåc naây àang àûúåchoaân thiïån xung quanh nùm àiïím chñnh laâ caãicaách thïí chïë trong ngaânh lêm nghiïåp, quaãn lyárûâng bïìn vûäng, chïë biïën vaâ thûúng maåi caác saãnphêím rûâng, baão vïå rûâng, nghiïn cûáu vaâ tùngcûúâng nùng lûåc. Muåc àñch cuãa chiïën lûúåc laâtùng cûúâng möëi liïn hïå giûäa caác chûác nùngphoâng höå vaâ kinh tïë cuãa rûâng, tùng cûúângquyïìn laâm chuã cuãa ngûúâi dên àõa phûúng, àêíymaånh sûå tñch húåp theo ngaânh doåc vaâ dûåa nhiïìuhún vaâo caác nguyïn tùæc thõ trûúâng. Chiïën lûúåcnaây seä cêìn àûúåc höî trúå bùçng viïåc hoaân thiïån caáccú chïë taâi chñnh vaâ huy àöång nguöìn lûåc roä raâng.Vai troâ vaâ traách nhiïåm cuãa caác thïí chïë liïn quanseä cêìn àûúåc laâm roä àïí phên àõnh caác àún võcung cêëp dõch vuå cöng vaâ caãi thiïån chêët lûúångàêìu tû rûâng. Viïåc hoaân thaânh phên loaåi rûâng,àaánh giaá vaâ danh muåc àa daång sinh hoåc cuängseä rêët cêìn thiïët.

Vïì trung haån, Chûúng trònh Nùm triïåu ha rûâng coáthïí àûúåc àöíi múái vaâ àiïìu chónh àïí caãi thiïån tñnhhiïåu quaã cuãa noá. Cêìn cên àöëi töët hún giûäa baão vïårûâng, tröìng rûâng àa muåc àñch vaâ caác cú chïëkhuyïën khñch nöng dên. Nhaâ nûúác chó chuá troångnùæm giûä nguöìn taâi nguyïn rûâng àöëi vúái rûângchuyïn duång quan troång nhêët. Söë rûâng vaâ diïåntñch àêët rûâng coân laåi phaãi àûúåc giao chuã yïëu chocaác höå gia àònh, caác cöång àöìng vaâ khu vûåc tû nhên.Chûúng trònh sûãa àöíi phaãi àùåc biïåt chuá yá àïën caácxaä chõu thiïåt thoâi vaâ löìng gheáp vúái caác chûúngquöëc gia cuâng hoaåt àöång úã nhûäng vuâng naây.

Vêën àïì giao rûâng vaâ cho thuï rûâng laâ nhûänghúåp phêìn quan troång hiïån àang coân thiïëutrong quaá trònh thûåc hiïån coá hiïåu quaã Luêåt vïìBaão vïå vaâ Phaát triïín rûâng nùm 2004 vaâ Luêåt Àêët

àai nùm 2003. Cêìn coá caác cöng cuå àiïìu tiïët àïícaãi thiïån möëi liïn hïå vaâ tñnh nhêët quaán giûäa baãovïå rûâng, saãn xuêët kinh tïë, àúâi söëng ngûúâi dênàõa phûúng, vaâ giao rûâng vaâ àêët rûâng. Nhûängcöng cuå àiïìu tiïët phaãi thuác àêíy àûúåc sûå thamgia coá thöng tin cuãa caác bïn liïn quan, gùæn vúáinhûäng nguyïn tùæc kinh tïë phuâ húåp vaâ ghi nhêåncaác têåp tuåc nïëu cêìn thiïët.

Caác chó tiïu giaám saát

1. Àïën nùm 2010, àaãm baão caác gia àònh úãcaác vuâng àö thõ àûúåc cêëp giêëy chûángnhêån quyïìn sûã duång àêët vaâ súã hûäu nhaâàûúåc xêy trïn caác maãnh àêët húåp phaáp(KHPTKTXH, tr. 156)

2. Àïën nùm 2010, hoaân thaânh baãn àöì àõahònh vúái tyã lïå 1/10.000 cho caác vuâng kinhtïë chñnh thûác vaâ caác baãn àöì àõa hònh vúáityã lïå 1/2.000, 1/5.000 àöëi vúái caác thõ trêëntrong phên loaåi 1, 2 vaâ 3; caác baãn àöì àõahònh àaáy biïín coá tyã lïå 1/250.000 vaâ thïìmluåc àõa coá tyã lïå 1/50.000. Viïåc ào àaåc xêydûång baãn àöì àõa chñnh, giaám saát viïåckhai thaác vaâ sûã duång taâi nguyïn nûúác vaâviïåc hònh thaânh caác nguöìn nûúác vaâ àolûúâng biïín seä àûúåc tiïën haânh vúái cöngnghïå kyä thuêåt söë (KHPTKTXH, tr. 107).

3. Mûác àöå haâi loâng cuãa ngûúâi sûã duång àöëivúái caác vùn phoâng àõa chñnh.

3. Àïën nùm 2010, tùng diïån tñch rûâng lïn42-43 phêìn trùm (KHPTKTXH, tr. 70).

4. Phuåc höìi 50 phêìn trùm cuãa rûâng thûúångnguöìn àaä bõ xuöëng cêëp vaâ caãi thiïån chêëtlûúång rûâng (KHPTKTXH, tr. 109).

5. Phêìn trùm àêët cuãa LTQD àûúåc giao laåicho caác höå gia àònh, caác nhoám cöång àöìngdên cû vaâ caác doanh nghiïåp tû nhên

6. Cêëp GCNQSDÀ dûåa trïn caác quyïìn sûãduång àêët àai theo têåp tuåc àöëi vúái möåt söëdiïån tñch rûâng àûúåc xaác àõnh laâ phuâ húåp.

135

Viïåt Nam àûúåc thiïn nhiïn ban tùång nguöìn taâinguyïn nûúác khaá döìi daâo, song viïåc àaáp ûángnhûäng nhu cêìu vïì nûúác thûúâng laâ mêu thuêîngiûäa khu vûåc nöng thön vaâ thaânh thõ ngaây caângkhoá khùn hún. Nhu cêìu vïì nûúác khaác nhau chophaát àiïån vaâ thuãy lúåi, thûúång nguöìn vaâ haånguöìn thûúâng coá xung àöåt, àùåc biïåt laâ trongmuâa khö. Ö nhiïîm do nûúác thaãi vaâ chêët thaãi rùænkhöng àûúåc xûã lyá úã caác trung têm cöng nghiïåpvaâ dên cû ngaây ngaây phaát triïín nhanh cuängaãnh hûúãng àïën chêët lûúång nguöìn nûúác. Möåtloaåt caác vêën àïì liïn quan àïën nûúác, tûâ baäo luåtàïën haån haán, àang gêy töín haåi nùång nïì chongûúâi ngheâo. Giaãi quyïët nhûäng thaách thûác naâyàoâi hoãi phaãi coá sûå kïët húåp giûäa cú chïë thõtrûúâng vaâ caác chñnh saách phaát triïín phuâ húåp.Hiïån nay, nguöìn nûúác àang àûúåc quaãn lyá theocung caách haânh chñnh, vúái nguöìn vöën àêìu tûlêëy tûâ ngên saách nhaâ nûúác vaâ ñt coá cú chïëkhuyïën khñch sûã duång tiïët kiïåm nûúác. Cêìn coácú chïë àõnh giaá nûúác vaâ xûã lyá nûúác thaãi àêìy àuãhún àïí phaãn aánh àûúåc chi phñ cuãa chuáng.Nhûäng cú chïë giaá caã naây, cuâng vúái viïåc xêydûång möåt thõ trûúâng giêëy pheáp sûã duång nûúác,seä giuáp àaâi thoå chi phñ vêån haânh vaâ duy tu baãodûúäng cho caác nhaâ cung cêëp nûúác, thêåm chñ coáthïí höî trúå möåt phêìn chi phñ àêìu tû. Tuy nhiïncuäng cêìn phaãi coá caác chñnh saách phaát triïín tñchcûåc. Phöëi húåp töët hún giûäa caác cú quan haânhchñnh laâ yïëu töë rêët quan troång àïí quaãn lyá lûuvûåc söng coá hiïåu quaã. Cêìn aáp duång caác kïëhoaåch cuå thïí, haâi hoâa giûäa baão vïå vaâ phaát triïínàöëi vúái nhûäng lûu vûåc söng quan troång nhêët vaânhûäng nguöìn nûúác àang bõ àe doåa nhêët. Cêìncung cêëp àuã ngên saách cho caác cú quan coá traáchnhiïåm, caác cöng trònh àêìu tû then chöët coá tñnhchêët cöng cöång. Ngoaâi ra cêìn coá can thiïåp tûâphña Chñnh phuã àïí àaåt àûúåc caác Muåc tiïu Phaáttriïín thiïn niïn kyã liïn quan àïën nûúác saåch vaâ

vïå sinh möi trûúâng. Cêìn coá möåt chiïën lûúåc phuâhúåp àïí àöëi phoá vúái thiïn tai vaâ höî trúå xêy dûångcaác cöng cuå quaãn lyá ruãi ro dûåa trïn cú chïë thõtrûúâng, nhû baão hiïím luä luåt.


Nhu cêìu nûúác ngaây caâng tùng nhanh (Hònh15.1). Khöng cêìn phaãi noái thïm, nûúác laâ möåttrong nhûäng taâi nguyïn quan troång nhêët àöëivúái cuöåc söëng con ngûúâi vaâ cuäng laâ möåt nguöìnlûåc chñnh cho hoaåt àöång kinh tïë. Viïåt Namkhöng bõ bêët lúåi vïì mùåt naây, vò vêîn àûúåc coi laâmöåt quöëc gia “trung bònh” vïì nguöìn nûúác. Tuynhiïn, cêìn tñnh àïën haâng loaåt yïëu töë coá khaãnùng gêy bêët öín àõnh. Thûá nhêët, khoaãng 60%toâan böå nguöìn nûúác bùæt nguöìn tûâ caác nûúáclaáng giïìng. Thûá hai, nguöìn nûúác phên böëkhöng àöìng àïìu giûäa caác vuâng, giûäa muâa mûavaâ muâa khö, vaâ giûäa caác nùm. Cuöëi cuâng,nguöìn nûúác àang àöëi mùåt vúái nguy cú thoaáihoáa nghiïm troång do nhûäng thay àöíi khñ hêåutoaân cêìu. Theo möåt tñnh toaán, àïën cuöëi thïë kyânaây nguöìn nûúác mùåt cuãa Viïåt Nam coá thïí giaãmài 1 phêìn 7.

Nhu cêìu nûúác ngaây caâng tùng úã Viïåt Nam laâmcho viïåc àaáp ûáng nhu cêìu nûúác caâng khoá khùnhún, àùåc biïåt trong muâa khö. Caác nhu cêìu sûãduång khaác nhau thûúâng mêu thuêîn nhau, àùåcbiïåt laâ úã vuâng thaânh thõ vaâ caác khu cöngnghiïåp, nhûäng vuâng nùng àöång nhêët trïn toâanquöëc. Tuy nhiïn vêën àïì chñnh khöng phaãi úã chöîkhöng àuã nguöìn nûúác. Nhu cêìu khöng àûúåcàaáp ûáng laâ hêåu quaã cuãa cöng taác quaãn lyá yïëukeám, thïí hiïån qua viïåc phên böí, quaãn lyá vaâ sûãduång nguöìn nûúác keám hiïåu quaã. Viïåc xêy dûångöì aåt caác nhaâ maáy thuyã àiïån úã thûúång nguöìncuäng laâ möåt vêën àïì lúán, vò viïåc sûã duång nûúác

15. NÛÚÁC


136

cho nöng nghiïåp vaâ phaát àiïån laâ rêët khaác nhauvïì thúâi gian.

Möåt hïå thöëng phaáp lyá vaâ thïí chïë chûa hoâanchónh, ài àöi vúái cú chïë khuyïën khñch chûaphuâ húåp laâm tùng thïm nhûäng khoá khùntrong viïåc àaáp ûáng nhu cêìu nûúác. Hiïån taåi,Viïåt Nam àang thiïëu möåt hïå thöëng cöng cuåàiïìu tiïët hoaân chónh vaâ nhêët quaán vïì quyïìn vaânghôa vuå taâi chñnh trong viïåc khai thaác nguöìnnûúác, cung cêëp vaâ sûã duång dõch vuå, cuäng nhûcú chïë tuên thuã noá. Kïët quaã laâ hêìu hïët chi phñàêìu tû vaâ duy tu baão dûúäng cho cöng taác quaãnlyá vaâ sûã duång taâi nguyïn nûúác àïìu do ngênsaách nhaâ nûúác chi traã.

Àöìng thúâi, chêët lûúång nûúác mùåt lêîn nûúácngêìm àïìu àang xêëu ài, àùåc biïåt úã caác trungtêm àö thõ vaâ vuâng cöng nghiïåp lúán, cuäng nhûúã haå nguöìn. Hún nûäa, nguöìn nûúác cuäng àangbõ suy thoaái do hoaåt àöång cuãa caác laâng nghïìthuã cöng. Mùåc duâ àaä coá nhûäng tiïën böå àaáng kïí,song khaã nùng tiïëp cêån vúái dõch vuå nûúác, baogöìm thuãy lúåi, cung cêëp nûúác saåch, thoáat nûúácvaâ vïå sinh, hiïån vêîn coân haån chïë vaâ khöng àuã,àùåc biïåt úã vuâng nöng thön. Àiïìu naây àe doåakhaã nùng àaåt àûúåc caác Muåc tiïu Phaát triïín cuãa

Viïåt Nam vaâ caác muåc tiïu khaác liïn quan àïënvïå sinh nöng thön.

Caác thaãm hoåa liïn quan àïën nûúác nhû baäo luä,haån haán laâm cho nhiïìu ngûúâi phaãi àöëi mùåt vúáiruãi ro. Caác cöång àöìng àõa phûúng rêët khoá têåptrung àûúåc nguöìn lûåc àïí chöëng laåi nhûäng ruãi ronhû vêåy, vò hêìu nhû têët caã moåi ngûúâi àïìu bõ aãnhhûúãng. Hiïån nay, Chñnh phuã àang àoáng vai troâbaão hiïím thöng qua caác hoaåt àöång cûáu trúå khêíncêëp. Caác cöång àöìng söëng úã nhûäng vuâng dïî bõthiïn tai cêìn phaãi àoáng möåt phêìn ngên saách cuãahoå cho quyä chung, thöng qua möåt cú chïë tûúngtûå nhû cöång àöìng àoáng phñ baão hiïím àïí àöëiphoá thiïn tai. Tuy nhiïn, caách laâm naây chó coáhiïåu quaã àöëi vúái nhûäng cún söëc lúán nhû luä luåt,chûá khöng phaãi àöëi vúái nhûäng biïën àöångthûúâng xuyïn hún vïì nguöìn nûúác nhû nhûängàúåt haån haán “thöng thûúâng”. Àïí àöëi phoá hiïåuquaã vúái nhûäng ruãi ro naây cêìn phaãi aáp duångnhûäng phûúng phaáp chia seã ruãi ro múái.


Àaáp ûáng nhûäng nhu cêìu nûúác ngaây caâng tùngvaâ caånh tranh vúái nhau àoâi hoãi phaãi coá haânhàöång trïn nhiïìu mùåt trêån. Chiïën lûúåc cuãa

Nguöìn: Böå NN&PTNT (2005).

Hònh 15.1: Nhu cêìu nûúác ngaây caâng tùng

Chñnh phuã nhùçm vaâo muåc tiïu quaãn lyá hiïåuquaã vaâ bïìn vûäng hún nguöìn taâi nguyïn nûúáctrïn moåi cêëp àöå, tûâ baão vïå àïën phên böí vaâ sûãduång. Tùng cûúâng phöëi húåp giûäa caác tónh vaâ úãcêëp vuâng laâ àiïìu rêët quan troång. Chiïën lûúåc cuãaChñnh phuã cuäng àùåt muåc tiïu caãi thiïån phaåm vivaâ chêët lûúång cuãa dõch vuå nûúác, trong àoá coá vïåsinh vaâ nûúác thaãi. Chiïën lûúåc cuäng bao göìm caãviïåc quaãn lyá hiïåu quaã hún caác ruãi ro liïn quanàïën nûúác.

Tinh thêìn chung cuãa hûúáng ài naây àaä àûúåcnïu roä trong Chiïën lûúåc Taâi nguyïn NûúácQuöëc gia àïën nùm 2020 àaä àûúåc Thuã tûúángChñnh phuã phï duyïåt ngay trûúác khi baãn Kïëhoaåch phaát triïín kinh tïë xaä höåi àûúåc hoaânthaânh. Vùn kiïån naây laâ möåt bûúác quan troångtrong viïåc xêy dûång möåt khuön khöí chñnhsaách toaân diïån àïí quaãn lyá vaâ sûã duång bïìnvûäng taâi nguyïn nûúác. Lêìn àêìu tiïn, têìm nhòntrong lônh vûåc naây àaä àûúåc xaác àõnh roä, ài àöivúái caác nguyïn tùæc, nhiïåm vuå vaâ biïån phaápthûåc hiïån roä raâng. Chiïën lûúåc nïu roä 18 lônhvûåc ûu tiïn haânh àöång coá phên cöng traáchnhiïåm cho caác böå ngaânh khaác nhau trong giaiàoaån tûâ 2006-2010.

Chiïën lûúåc Taâi nguyïn Nûúác Quöëc gia chuãtrûúng thay àöíi cùn baãn caác biïån phaáp quaãnlyá vaâ taâi chñnh liïn quan àïën ngaânh nûúác.Nhêån thûác nûúác laâ möåt haâng hoáa tû nhênàöìng nghôa vúái viïåc phaãi dûåa vaâo caác nguyïntùæc vaâ cú chïë khuyïën khñch kinh tïë, thay vòcaác biïån phaáp haânh chñnh nhû hiïån nay.Chiïën lûúåc böí sung cho Nghõ àõnh vïì Cêëppheáp sûã duång nûúác àaä àûúåc ban haânh vaâonùm 2004. Nghõ àõnh naây laâ möåt cöng cuå quantroång nhêët cho àïën nay liïn quan àïën quaãn lyátöíng húåp taâi nguyïn nûúác, quy hoaåch lûu vûåcsöng vaâ caác saáng kiïën khaác. Àêy laâ cú súã phaáplyá cho caác caá nhên vaâ töí chûác àûúåc pheáp khaithaác vaâ sûã duång nûúác. Àùåc biïåt, nghõ àõnh giaãithñch roä quyïìn phaáp lyá vïì viïåc xaã nûúác thaãi úãnhûäng àõa àiïím cuå thïí, vò nhûäng muåc àñch cuåthïí vaâ trong nhûäng àiïìu kiïån cuå thïí. Tuynhiïn, vêîn coá nhûäng khoaãng caách lúán vïì thïíchïë, àùåc biïåt laâ vïì quaãn lyá töíng húåp taâinguyïn nûúác. Möëi liïn hïå sinh thaái giûäa quaãnlyá vaâ phaát triïín àêët, nûúác vaâ raác thaãi cuängchûa àûúåc àïì cêåp àêìy àuã.


Àaãm baão cung cêëp nûúác àêìy àuã vaâ bïìn vûängàoâi hoãi phaãi coá sûå cên àöëi giûäa baão vïå vaâphaát triïín. Àïí àaåt àûúåc sûå cên àöëi naây, cêìntùng cûúâng húåp taác giûäa caác ngaânh vaâ giûäacaác tónh thöng qua viïåc caãi thiïån khuön khöíphaáp lyá vaâ thïí chïë. Bûúác ài thûåc tïë àêìu tiïntheo hûúáng naây laâ ban haânh Nghõ àõnh vïìQuaãn lyá Töíng húåp Lûu vûåc Söng àaä bõ tròhoaän lêu nay. Nghõ àõnh naây phaãi quy àõnhnguyïn tùæc laâ phaát triïín àêët vaâ nûúác cêìnphaãi àûúåc xem xeát àöìng thúâi, trïn cú súã lûuvûåc söng chûá khöng phaãi laâ àõa giúái haânhchñnh, vaâ chuá yá nhiïìu hún àïën möi trûúâng.Nghõ àõnh cuäng nïn khuyïën khñch sûå thamgia cuãa têët caã caác bïn liïn quan, bao göìmChñnh phuã, doanh nghiïåp vaâ xaä höåi dên sûå,tön troång nguyïn tùæc böí sung vaâ phên cêëpcuãa Chñnh phuã.

Nghõ àõnh Quaãn lyá Töíng húåp Lûu vûåc Söng seägoáp phêìn giaãi quyïët nhûäng vêën àïì trûúác mùæt,trong khi tiïën haânh viïåc àaánh giaá nhu cêìu sûãduång nûúác caånh tranh giûäa caác ngaânh khaácnhau. Cêìn coá àaánh giaá nhû vêåy àïí dung hoâagiûäa nhu cêìu thuãy lúåi, cöng nghiïåp, thuãy àiïån,giao thöng, thuyã saãn vaâ du lõch döìng thúâi àaãmbaão baão vïå möi trûúâng. Trïn thûåc tïë, chïë àöå àadaång cuãa möîi nguöìn nûúác cêìn àûúåc tñnh àïën,vaâ phaãi àõnh lûúång àûúåc nhûäng khaác biïåt vïìgiaá trõ cuãa caác nhu cêìu sûã duång nûúác khaácnhau. Cuäng trïn tinh thêìn àoá, cêìn tiïën haânhàaánh giaá taác àöång möi trûúâng àöëi vúái caác dûå aánthuãy àiïån.

Vïì lêu daâi, seä cêìn coá caác töí chûác lûu vûåc söngàïí coá sûå têåp trung cêìn thiïët vïì mùåt àõa lyá vaâthuác àêíy möëi liïn hïå giûäa 18 khu vûåc ûu tiïn àaäxaác àõnh trong Chiïën lûúåc Taâi nguyïn nûúácQuöëc gia. Trûúác mùæt RBO seä chõu traách nhiïåmxêy dûång vaâ tiïën haânh thûåc hiïån kïë hoaåch quaãnlyá cho chñn vuâng lûu vûåc söng ûu tiïn vúái caáclúåi ñch caånh tranh hay mêu thuêîn nhau vïì tiïëpcêån nguöìn nûúác, àùåc biïåt laâ vaâo muâa khö. Caáclûu vûåc söng àûúåc ûu tiïn bao göìm söng ÀöìngNai, söng Höìng (úã mûác tiïíu lûu vûåc), söng Maä,söng Ba, söng Srï Pök, söng Traâ Khuác, söngKone – Haâ Thanh, söng Caái-Phan Rang, vaâsöng Hûúng.

NÛÚÁC

137

Ngoaâi ra cuäng cêìn coá caác chûúng trònh baão vïåchêët lûúång nguöìn nûúác vaâ hïå sinh thaái nûúác choböën vuâng lûu vûåc söng vaâ nguöìn nûúác ûu tiïn:söng Àaáy-Nhuïå, söng Àöìng Nai, söng Hûúng,vuâng àêìm phaá Cêìu Hai. Nhûäng lûu vûåc vaânguöìn nûúác naây hiïån àang àöëi mùåt vúái vêën àïì önhiïîm do nûúác thaãi vaâ chêët thaãi rùæn khöng àûúåcxûã lyá tûâ nhûäng trung têm dên cû vaâ khu cöngnghiïåp lúán àang phaát triïín. Àa söë nhûäng vuângnaây coá chêët lûúång nûúác bõ suy thoaái nhanhchoáng, vaâ hïå sinh thaái nûúác rêët dïî bõ phaá vúä. Ûutiïn haâng àêìu úã àêy phaãi laâ xêy dûång caác muåctiïu theo doäi àûúåc vaâ xaác àõnh caác biïån phaáp ûutiïn àïí baão vïå chêët lûúång nûúác vaâ hïå sinh thaáiàang bõ àe doåa nghiïm troång.

Bïn caånh möåt khuön khöí toaân diïån vaâ vai troâàiïìu phöëi chñnh saách àûúåc tùng cûúâng cuãa Höåiàöìng Taâi nguyïn nûúác Quöëc gia, caác töí chûáclûu vûåc söng vaâ kïë hoaåch cuãa hoå seä giuáp thuácàêíy quan hïå húåp taác, phöëi húåp chùåt cheä húntrong lônh vûåc quaãn lyá nûúác. Böå Taâi nguyïn vaâMöi trûúâng àaä soaån thaão möåt nghõ àõnh vïì töíchûác vaâ quaãn lyá lûu vûåc söng, vaâ hiïån nay àangxin yá kiïën cuãa Chñnh phuã. Vúái têìm quan troångcuãa nghõ àõnh vaâ tñnh chêët phûác taåp cuãa vêën àïì,viïåc tham vêën röång raäi hún seä giuáp caãi thiïånchêët lûúång cuãa baãn dûå thaão. Hún nûäa, seä coánhûäng yïu cêìu höî trúå kyä thuêåt àaáng kïí trongviïåc thaânh lêåp caác töí chûác lûu vûåc söng vaâ xêydûång kïë hoaåch quaãn lyá lûu vûåc söng. Nhûäng kïëhoaåch naây phaãi gùæn vúái Chiïën lûúåc Quöëc gia vïìQuaãn lyá Töíng húåp Giaãi ven búâ biïín hiïån nayàang àûúåc xêy dûång vaâ caác dûå aán àêìu tû àikeâm. Húåp taác song phûúng vaâ húåp taác khu vûåcseä goáp phêìn baão vïå vaâ sûã duång taâi nguyïn nûúáctrïn phaåm vi xuyïn biïn giúái.

Vïì lêu daâi, Luêåt Taâi nguyïn nûúác hiïån nay cêìnphaãi àûúåc chónh sûãa àïí húåp lyá hoáa toaân böåkhuön khöí phaáp lyá vaâ thïí chïë cho caác hoaåtàöång khai thaác vaâ sûã duång nûúác, hoùåc taácàöång àïën nguöìn nûúác cuãa têët caã caác ngaânh vaâcaác bïn liïn quan. Hiïån nay coá haâng trùm vùnbaãn phaáp lyá liïn quan àïën phaát triïín vaâ quaãnlyá nguöìn nûúác, baão vïå nguöìn nûúác, quaãn lyá vaâsûã duång möi trûúâng nûúác. Nhiïìu vùn baãn coánhûäng nguyïn tùæc, quy trònh vaâ haânh àöångthûåc hiïån khöng roä raâng hoùåc mêu thuêîn, traáingûúåc nhau.

Sau khi raâ soaát laåi toaân böå chûác nùng quaãn lyánûúác cuãa Höåi àöìng Quöëc gia vïì Taâi nguyïnnûúác, cöng taác sûãa àöíi Luêåt Taâi nguyïn nûúáccêìn laâm roä vaâ húåp lyá hoáa vai troâ cuãa caác cúquan Chñnh phuã khaác nhau, caác cú quan àiïìuphöëi vaâ doanh nghiïåp trong viïåc quaãn lyá taâinguyïn nûúác vaâ cung cêëp caác dõch vuå liïnquan àïën nûúác. Cöng taác hoaåch àõnh chñnhsaách, quy hoaåch quaãn lyá taâi nguyïn nûúác,phên böí vaâ cêëp pheáp sûã duång nûúác, giaám saát,thûåc thi vaâ xûã lyá tranh chêëp nguöìn nûúác cêìnphaãi àûúåc tùng cûúâng. Cêìn hoaân thaânh viïåctaách chûác nùng quaãn lyá nhaâ nûúác vïì taâinguyïn nûúác ra khoãi caác chûác nùng dõch vuånûúác àaä bùæt àêìu bùçng viïåc thaânh lêåp Böå Taâinguyïn vaâ Möi trûúâng.

Viïåc sûãa àöíi Luêåt Taâi nguyïn nûúác seä àoâi hoãiphaãi chónh sûãa caác vùn baãn phaáp quy khaác,trong àoá coá Luêåt Àêët àai vaâ Luêåt Baão vïå Möitrûúâng. Àöìng thúâi viïåc naây cuäng dêîn àïën thayàöíi trong nhiïìu vùn baãn phaáp quy khaác nhauliïn quan àïën phaát triïín taâi nguyïn nûúác, quaãnlyá luä luåt vaâ caác thiïn tai liïn quan túái nûúác khaác,giao thöng àûúâng thuãy, quaãn lyá thuãy saãn, quaãnlyá vuâng ngêåp mùån, khai thaác khoaáng saãn vaâ kïícaã quaãn lyá rûâng.

Seä khöng thïí sûã duång taâi nguyïn nûúác möåtcaách coá hiïåu quaã vaâ bïìn vûäng nïëu thiïëu nhûängcöng cuå kinh tïë thñch húåp, taåo ra nhûäng àöångcú khuyïën khñch àuáng. Cêìn coá quy àõnh phaápluêåt vïì àõnh giaá nûúác àïí àiïìu tiïët phñ sûã duångnûúác cuäng nhû xûã phaåt vaâ höî trúå cho viïåc xêydûång thõ trûúâng giêëy pheáp sûã duång nûúác. Tñnhgiaá àuã seä cung cêëp thöng tin vïì chi phñ cuãa taâinguyïn nûúác hoùåc caác dõch vuå nûúác, nhúâ àoákhuyïën khñch sûã duång coá traách nhiïåm hún.Àiïìu naây cuäng giuáp khaã nùng thu höìi chi phñtöët hún cho cöng taác vêån haânh vaâ duy tu baãodûúäng, vaâ coá leä coân giuáp àêìu tû múái caác cöngtrònh haå têìng vïì nûúác vaâ vïå sinh bùçng nguöìnàêìu tû cöng. Song song vúái cöng taác àoá, cêìnphaãi raâ soaát laåi giaá caã aáp duång cho thuãy lúåi vaâtiïu uáng möåt caách choån loåc àïí khuyïën khñch sûãduång nûúác hiïåu quaã hún trong nöng nghiïåp,àùåc biïåt laâ úã nhûäng vuâng vaâ muâa khan hiïëmnûúác. Viïåc raâ soaát naây seä giuáp taåo àiïìu kiïånàaãm baão taâi chñnh bïìn vûäng cho caác Cöng tyQuaãn lyá Thuãy lúåi.


138

NÛÚÁC

139

Vïì trung haån, cêìn coá caác chñnh saách taâi chñnh vaâàêìu tû cho ngaânh nûúác maånh meä hún cho caácvuâng maâ chó cú chïë khuyïën khñch kinh tïë khöngseä khöng àuã hiïåu quaã. Àùåc biïåt cêìn chuá yá àïënviïåc àaãm baão kinh phñ cho caác cú quan vaâ cöngtrònh àêìu tû lûu vûåc söng, vò quaãn lyá nguöìnnûúác tûâ dûúái lïn laâ möåt haâng hoáa cöng cöång.Nguöìn taâi chñnh coá thïí laâ phñ taâi nguyïn nûúác,phñ nûúác àöëi vúái caác cöng ty dõch vuå nûúác (nhûcaác cöng ty cêëp nûúác àö thõ), phñ xaã nûúác thaãi,phaåt xaã nûúác thaãi quaá mûác cho pheáp vaâ trúå cêëptûâ trung ûúng cho caác cú quan quaãn lyá lûu vûåcsöng vaâ chñnh quyïìn àõa phûúng coá liïn quan.

Cêìn àêìu tû àaáng kïí vaâ caãi thiïån caách tiïëp cêånàïí àaåt àûúåc caác Muåc tiïu Phaát triïín Viïåt Namvïì vïå sinh àö thõ, vaâ Muåc tiïu Phaát triïín Thiïnniïn kyã caã vïì vïå sinh nöng thön vaâ àö thõ.Trong lônh vûåc naây, Chñnh phuã àaä bùæt àêìu xêydûång caác kïë hoaåch nhû Chiïën lûúåc Vïå sinhChung vaâ Kïë hoaåch haânh àöång. Nhiïìu kyâ voångcao àûúåc àùåt vaâo khuön khöí liïn ngaânh naây.Tuy nhiïn cuäng cêìn phaãi aáp duång möåt caách tiïëpcêån múái àöëi vúái vïå sinh nöng thön àïí khuyïënkhñch sûå tham gia röång raäi hún cuãa cêëp xaä vaâcaác doanh nghiïåp.

Caác haânh àöång khaác cêìn tiïën haânh trong nhûängnùm túái laâ quaãn lyá caác ruãi ro liïn quan àïënnûúác. Chiïën lûúåc Quöëc gia vïì Giaãm nheå Thiïntai hiïån nay àang àûúåc xêy dûång. Chiïën lûúåc

naây phaãi cung cêëp möåt khuön khöí phaáp lyá àïíxêy dûång caác cöng cuå quaãn lyá ruãi ro dûåa trïn cúchïë thõ trûúâng, vñ duå nhû baão hiïím nöngnghiïåp theo chó söë luä luåt.

Chó söë giaám saát

1. Phêën àêëu àïën nùm 2010 àaåt 95 % dên söëàö thõ vaâ 75 % dên söë nöng thön àûúåc tiïëpcêån vúái nûúác saåch (KH PTKTXH, tr. 70 vaâ155).

2. Tó lïå höå coá cöng trònh phuå húåp vïå sinh.

3. Söë lûu vûåc söng coá Töí chûác Quaãn lyá Lûuvûåc Söng vaâ cú chïë phên böí doâng chaãyàang hoaåt àöång (Böå TN&MT)

4. Tó lïå phêìn trùm söë xaä coá hïå thöëng thu gomraác thaãi

5. Chó söë vïì chêët lûúång nûúác sinh hoaåt, àùåcbiïåt liïn quan àïën haâm lûúång asen.

6. Tó lïå phêìn trùm söë höå nöng dên coá àûúåctiïëp cêån thñch húåp túái dõch vuå thuãy lúåi vaâtiïu uáng

7. Söë lûúång töín thêët vïì ngûúâi vaâ kinh tïëtûúng ûáng vúái GDP do nhûäng thaãm hoåaliïn quan àïën nûúác nhû luä luåt vaâ baäo.

141

Töëc àöå tùng trûúãng kinh tïë cao cuãa Viïåt Namphaãi traã giaá bùçng möi trûúâng. Nhûäng nùm gêìnàêy Viïåt Nam àaä phaãi chûáng kiïën sûå xuöëng cêëpnhanh choáng vïì chêët lûúång cuãa nûúác mùåt,khöng khñ, taâi nguyïn biïín vaâ rûâng; àa daångsinh thaái cuäng àang bõ àe doåa. Nïëu xu hûúánghiïån nay vêîn tiïëp tuåc thò sûå bïìn vûäng cuãa tùngtrûúãng kinh tïë seä bõ àe doåa, trong àoá ngûúâingheâo vaâ nhûäng ngûúâi dïî bõ töín thûúng seä laânhûäng ngûúâi phaãi chõu thiïåt thoâi nhêët. Chñnhphuã coá cam kïët rêët roä rïåt vïì baão vïå möi trûúâng,coi àêy laâ möåt trong nhûäng muåc tiïu chñnh cuãaChñnh phuã, bïn caånh caác muåc tiïu kinh tïë vaâ xaähöåi nhû trûúác àêy. Khuön khöí phaáp lyá vïì baãovïå möi trûúâng cuäng àûúåc caãi thiïån theo thúâigian. Tuy nhiïn, nhûäng àiïìu naây cuäng chûamang laåi nhûäng kïët quaã lúán lao trïn thûåc tïë.Chiïën lûúåc cuãa Chñnh phuã bao göìm nhûäng nöîlûåc trïn ba mùåt trêån. Thûá nhêët, löìng gheápnhûäng vêën àïì möi trûúâng vaâo quy trònh lêåp kïëhoaåch, àùåc biïåt laâ thöng qua nhûäng Àaánh giaáMöi trûúâng Chiïën lûúåc (ÀGMTCL) úã cêëpngaânh. Thûá hai laâ xêy dûång nhûäng cöng cuåkinh tïë vaâ haânh chñnh àïí kiïím soaát ö nhiïîm, vñduå nhû biïån phaáp thu phñ nûúác thaãi múái àûúåcaáp duång gêìn àêy hoùåc caác chïë taâi xûã phaåt caáctrûúâng húåp khöng tuên thuã. Vaâ thûá ba laâ cöëgùæng haån chïë sûå suy giaãm vïì àa daång sinh hoåcbùçng caách múã röång caác khu baão töìn thiïnnhiïn. Nhûng àïí nhûäng nöî lûåc naây àûúåc thaânhcöng, cêìn coá nhiïìu caãi caách chñnh saách hún nûäa.Cöng taác chuêín bõ Àaánh giaá Möi trûúâng Chiïënlûúåc cêìn àûúåc àêíy maånh àïí gêy taác àöång àïënquy hoaåch töíng thïí vaâ kïë hoaåch phaát triïínngaânh. Cêìn aáp duång phñ ö nhiïîm àöëi vúái haângloaåt hoaåt àöång, khöng chó dûâng laåi úã phñ nûúácthaãi, vaâ cêìn tùng cûúâng cú chïë thûåc thi caác biïånphaáp naây. Cêìn coá nhiïìu nguöìn lûåc hún daânhcho caác ban quaãn lyá chõu traách nhiïåm quaãn lyá

caác khu baão töìn thiïn nhiïn, têåp trung vaâo caácloaâi vaâ möi sinh àang bõ nguy hiïím thay vò múãröång diïån tñch bao phuã. Bïn caånh ba hûúánghaânh àöång chñnh naây, nïëu àûáng trïn quanàiïím haânh àöång vò möi trûúâng seä giuáp ViïåtNam tiïëp cêån töët hún vúái nguöìn taâi chñnhcarbon cho caác dûå aán “xanh”. Nhûäng nöî lûåc coátñnh hïå thöëng trong viïåc xêy dûång böå söë liïåuthöëng kï àaáng tin cêåy vïì möi trûúâng seä goápphêìn thûåc hiïån chûúng trònh phaát triïín bïìnvûäng naây.

Thaách thûác Phaát triïín

Möi trûúâng cuãa Viïåt Nam àang bõ àe doåa,nhiïìu böå phêån àang xuöëng cêëp möåt caách nhanhchoáng. AÁp lûåc àïën tûâ nhiïìu mùåt, trong àoá coátùng trûúãng kinh tïë nhanh vaâ töëc àöå cöngnghiïåp hoáa ài keâm vúái noá, sûå múã röång cuãamaång lûúái giao thöng, tiïu thuå nùng lûúång vaâkhai thaác taâi nguyïn thiïn nhiïn ngaây caângtùng. AÃnh hûúãng cuãa nhûäng möëi nguy haåi lúánnhû baäo luåt thûúâng laåi caâng trêìm troång hún domöi trûúâng bõ phaá huãy vò nhûäng hoaåt àöång cuãacon ngûúâi, nhû viïåc triïåt phaá caác vuâng rûângngêåp mùån vaâ caác raån san hö baão vïå búâ biïín. Möitrûúâng suy thoaái gêy thiïåt haåi nùång nïì chongûúâi ngheâo vaâ nhûäng ngûúâi dïî bõ töín thûúng,vò àêy chñnh laâ nhûäng ngûúâi maâ sûác khoãe vaâsinh kïë bõ àe doåa trûåc tiïëp nhêët. Hiïån nay thêåmchñ cuäng coân chûa roä liïåu Viïåt Nam coá àuã khaãnùng àaåt àûúåc Muåc tiïu Phaát triïín Thiïn niïnkyã vïì bïìn vûäng möi trûúâng hay khöng.

Nhêån thûác vïì têìm quan troång cuãa möi trûúângngaây caâng tùng, song xêy dûång chñnh saách vaâcaác cöng cuå àïí ngùn ngûâa sûå xuöëng cêëp cuãamöi trûúâng laâ viïåc khöng dïî daâng. Trong quaátrònh tiïëp tuåc phaát triïín, Viïåt Nam seä phaãi tòm

16. MÖI TRÛÚÂNG

biïån phaáp àïí baão vïå töët hún nguöìn lúåi biïín vaâven biïín, chêët lûúång nûúác mùåt, khöng khñ vaârûâng, cuäng nhû mûác àöå àa daång sinh hoåc cao.Mùåc duâ àaä coá nhiïìu biïån phaáp àûúåc aáp duång,song trïn thûåc tïë vêîn chûa thêëy coá nhûäng kïëtquaã àaáng kïí. Àïí àaåt àûúåc hiïåu quaã cêìn phaãihiïíu roä vïì nhûäng yïëu töë gêy nïn suy thoaái möitrûúâng, tûâ àoá xaác àõnh caác caách tiïëp cêån vaâchñnh saách töët nhêët àïí ngùn ngûâa chuáng.

Caác hoaåt àöång cöng nghiïåp trong nhûäng nùmgêìn àêy gia tùng nhanh choáng, töëc àöå tùngtrûúãng cöng nghiïåp haâng nùm lïn àïën gêìn11% trong chu kyâ kïë hoaåch vûâa qua. Töëc àöåtùng trûúãng trong nùm nùm túái dûå kiïën coâncao hún nûäa. Caác hoaåt àöång cöng nghiïåp àoánggoáp àaáng kïí vaâo sûå suy thoaái möi trûúâng, vïìcaác mùåt nhû tiïëng öìn, ö nhiïîm nûúác vaâ önhiïîm khöng khñ. Saãn xuêët phên boán, giaây deápvaâ caác saãn phêím sùæt theáp cú baãn laâ nhûängngaânh gêy ö nhiïîm nhiïìu nhêët (Baãng 16.1).Trònh àöå cöng nghïå thêëp, cuâng vúái nhûäng yïëukeám trong viïåc thûåc thi caác tiïu chuêín möitrûúâng vaâ thiïëu cú chïë khuyïën khñch phuâ húåp

àaä laâm cho nhûäng vêën àïì naây caâng trúã nïntrêìm troång hún.

Chêët lûúång khöng khñ ngaây caâng xêëu ài úã khuvûåc thaânh thõ vaâ caác trung têm hoaåt àöång cöngnghiïåp. Àêy laâ nguyïn nhên dêîn àïën tònh traångbïånh àûúâng hö hêëp xaãy ra thûúâng xuyïn vaâ úãmûác àöå cao. Taác nhên gêy ö nhiïîm chñnh laâ buåi,thûúâng úã mûác cao hún so vúái chuêín quöëc giacho pheáp, àöi khi cao hún gêëp nùm lêìn. Cöngxûúãng, nhaâ maáy àiïån, phûúng tiïån giao thöngvaâ nhiïn liïåu sinh khöëi bõ àöët chaáy laâ nhûängnguöìn gêy ö nhiïîm chñnh.

Nguöìn lúåi biïín vaâ ven biïín cuãa Viïåt Nam àaãmbaão sinh kïë cho möåt söë lûúång dên cû àaáng kïícuãa caã nûúác. Tuy nhiïn, sûå phöëi húåp coân haånchïë giûäa caác bïn liïn quan khaác nhau trongcöng taác quaãn lyá caác nguöìn lúåi naây àaä dêîn àïëntònh traång khai thaác nguöìn lúåi khöng bïìn vûäng,àùåc biïåt laâ hoaåt àöång àaánh bùæt caá ven búâ. Sûåsuy giaãm nguöìn lúåi naây laâm cho ngûúâi dênphaãi dûåa vaâo hoaåt àöång nuöi tröìng thuãy saãnnhiïìu hún, vûâa àïí duy trò nhu cêìu trong nûúác


142

Ngaânh Saãn xuêët (VSIC-4) Chó söë Khöng

khñ

Chó söë Àêët

Chó söë Nûúác

Chó söë Chung

1. Phên boán vaâ caác húåp chêët Nitú 3 1 1 1

2. Giaây deáp 1 2 4 2

3. Sùæt theáp 4 3 6 3

4. Hoáa chêët cú baãn, ngoaâi phên boán vaâ caác húåp chêët Nitú 6 5 3 4 5. Chïë biïën vaâ baão quaãn caá vaâ thuãy haãi saãn 2 6 10 5

6. Saãn phêím nhûåa 7 7 5 6

7. Böåt giêëy,giêëy vaâ bò caác-töng 5 10 2 7

8. Àuác kim loaåi maâu 8 4 7 8

9. Saãn phêím hoáa hoåc khaác 9 9 8 9

10. Luyïån kim vaâ xûã lyá kim loaåi khaác, luyïån kim böåt 10 8 9 10

Nguöìn: NHTG, Böå TNMT, Böå Cöng nghiïåp (2006): Phên tñch tònh hònh ö nhiïîm trong caác ngaânh saãn xuêët úã Viïåt Nam.Àiïím thêëp coá nghôa laâ mûác àöå ö nhiïîm cao. Caác ngaânh àûúåc sùæp xïëp tûâ ö nhiïîm nhiïìu nhêët àïën ñt nhêët theothang àiïím 10.

Baãng 16.1: Mûúâi ngaânh cöng nghiïåp gêy ö nhiïîm nhêët

vûâa àïí xuêët khêíu. Sûå phaát triïín cuãa ngaânh nuöitröìng thuãy saãn laâ möåt thaânh cöng lúán vïì kinhtïë, song hoaåt àöång naây thûúâng phaãi traã giaá àùætbùçng möi trûúâng xung quanh. Möåt vêën àïì àùåcbiïåt gêy quan ngaåi laâ nhûäng vuâng biïín vaâ venbiïín àûúåc baão töìn cuãa Viïåt Nam, vúái thöng tinkhöng roä raâng vaâ kinh phñ eo heåp, hiïån nayàang àûúåc chuyïín sang caác muåc àñch sûã duångkhaác tûâ nuöi töm àïën naåo veát haãi saãn.

Chêët lûúång nûúác úã thûúång nguöìn phêìn lúán caáccon söng cuãa Viïåt Nam vêîn coân àuã töët àïí duytrò tiïu thuå trong nûúác lêîn duy hïå sinh thaái nûúácngoåt. Song chêët lûúång nûúác úã haå nguöìn thûúânglaâ keám, àùåt biïåt laâ úã nhûäng vuâng àö thõ. Nhûängnguöìn gêy ö nhiïîm chñnh úã haå nguöìn laâ caác chêëtthaãi cöng nghiïåp khöng àûúåc xûã lyá vaâ nûúác thaãisinh hoaåt. Chêët thaãi rùæn khöng phaãi luác naâocuäng àûúåc thu gom; nïëu coá àûúåc thu gom thònhûäng àiïím àöí raác vaâ baäi chön lêëp cuäng thûúângàûúåc vêån haânh vaâ duy tu baão dûúäng rêët keám.Àiïìu naây dêîn àïën ö nhiïîm nûúác ngêìm vaâ nûúácmùåt. Xêm mùån cuäng laâ möåt vêën àïì luön taái diïînúã vuâng ven biïín, àùåc biïåt úã caác vuâng Àöìng bùçngSöng Höìng vaâ Söng Cûãu Long.

Viïåt Nam nùçm úã giao àiïím cuãa hai vuâng sinh-àõa lúán, àûúng nhiïn dêîn àïën tñnh àa daång sinhhoåc cao. Viïåt Nam luön luön àûáng úã trong töëp20 quöëc gia coá àa daång sinh hoåc cao nhêët trïnthïë giúái, vaâ úã vaâo töëp 5 quöëc gia haâng àêìu àöëivúái möåt söë loaâi nhû linh trûúãng. Nhûng võ trñvinh dûå naây àang bõ àe doåa. Xêy dûång cú súã haåtêìng vaâ tònh traång tiïu thuå vaâ buön baán àöångvêåt hoang daä (phêìn lúán laâ bêët húåp phaáp) dêînàïën phaá hoaåi núi cû truá cuãa caác loaâi, tûúng tûånhû khai thaác thuãy haãi saãn vaâ múã röång hoaåtàöång nöng nghiïåp. Hiïån nay mûác àöå àa daångsinh hoåc vêîn cao, nhûng möåt söë loaâi chó coânsinh söëng thaânh caác quêìn thïí nhoã, raãi raác vaâkhöng roä seä coân keáo daâi àûúåc bao lêu. Nïëu xuhûúáng hiïån nay vêîn tiïëp tuåc thò nùm nùm túáichuáng ta seä phaãi chûáng kiïën möåt quaá trònhtuyïåt chuãng chûa tûâng coá tiïìn lïå.

Mùåc duâ diïån tñch àûúåc baão töìn hiïån nay lïn àïëntrïn 7% töíng diïån tñch àêët cuãa caã nûúác, songmöåt söë hïå sinh thaái chñnh àang bõ àe doåa laåikhöng nùçm trong caác khu baão töìn. Kïí caã trongphaåm vi cuãa caác khu baão töìn thò viïåc phên cêëp

traách nhiïåm ngên saách cuäng thûúâng dêîn àïënviïåc giaãm kinh phñ hoaåt àöång vò caác chñnhquyïìn àõa phûúng thûúâng ûu tiïn ñt hún cho àadaång sinh hoåc.

Viïåt Nam coân coá nhiïìu loaåi khoaáng saãn, tuynhiïn viïåc quaãn lyá möi trûúâng caác hoaåt àöångkhai khoaáng vêîn tûúng àöëi yïëu keám, vaâ nhiïìuhoaåt àöång khai khoaáng thûåc sûå laâ bêët húåpphaáp. Vñ duå, khai thaác vaâng àang gêy töín haåinghiïm troång àïën möi trûúâng, do nûúác úã haånguöìn vaâ nûúác ngêìm bõ ö nhiïîm thuãy ngên.Chêët lûúång nûúác ngêìm nhòn chung vêîn coânphuâ húåp cho phêìn lúán muåc àñch sinh hoaåt, songàaä coá nhûäng àiïím noáng bõ ö nhiïîm. Ngaânh coákhaã nùng phaãi chõu traách nhiïåm möi trûúâng lúánnhêët laâ ngaânh than. Möåt àaánh giaá hoaåt àöångcuãa böën DNNN thuöåc Töíng cöng ty Than ViïåtNam (Vinacoal) cho thêëy nhûäng tiïu chuêín rêëtkeám trong caác lônh vûåc nhû thaãi nûúác moã, thaãibuåi vaâ khöi phuåc baäi raác thaãi úã caác moã löå thiïn.

Ngaânh du lõch àang buâng nöí cuäng gêy aáp lûåccho caã cú súã vêåt chêët vaâ taâi nguyïn thiïn nhiïn.Vêën àïì chñnh úã cuãa ngaânh du lõch laâ xêy dûångcú súã haå têìng vaâ quaãn lyá chêët thaãi rùæn vaâ loãng.Du lõch cuäng coá thïí gêy taác haåi àöëi vúái caáccöång àöìng söëng biïåt lêåp vaâ gêy aáp lûåc cho caácvuâng tûå nhiïn. Nhûäng taâi saãn coá chêët lûúångphuåc vuå cho ngaânh du lõch coá tñnh chêët laâ haânghoáa cöng cöång, àöìng nghôa vúái viïåc caác nhaâàêìu tû tû nhên seä khöng chi traã thñch àaáng choviïåc baão vïå.

Nhiïìu vêën àïì nhû vêåy laâ do nhûäng yïëu keámtrong viïåc löìng gheáp vêën àïì möi trûúâng vaâoquy trònh lêåp kïë hoaåch vaâ chuêín bõ caác dûå aánàêìu tû. Viïåc thiïëu caác söë liïåu toaân diïån vaâ àaángtin cêåy vïì möi trûúâng caâng laâm cho tònh hònhtrúã nïn trêìm troång hún. Chñnh phuã hiïån nayàang nöî lûåc caãi thiïån chêët lûúång caác chó söë giaámsaát, nhûng seä phaãi mêët möåt thúâi gian. Hiïåntûúång xung àöåt lúåi ñch coân xaãy ra àöëi vúái caácDNNN (àöi khi laâ nhûäng thuã phaåm gêy önhiïîm lúán nhêët) vò Chñnh phuã vûâa laâ cú quanquaãn lyá nhaâ nûúác laåi vûâa laâ chuã súã hûäu cuãa caácdoanh nghiïåp naây. Mêu thuêîn naây laâm giaãmàöång cú thûåc thi nghiïm tuác caác tiïu chuêín möitrûúâng. Noái chung, cêìn phaãi xem xeát möitrûúâng khöng chó dûúái goác àöå caác vêën àïì cuãa

MÖI TRÛÚÂNG

143

möåt ngaânh, nhû ö nhiïîm vaâ baão vïå àa daångsinh hoåc, maâ phaãi nhòn noá dûúái goác àöå phaáttriïín bïìn vûäng.


Khuön khöí phaáp lyá vaâ thïí chïë cú baãn cho baãovïå möi trûúâng àaä dêìn dêìn àûúåc hònh thaânh.Chiïën lûúåc cuãa Chñnh phuã möåt phêìn àûúåc nïuroä trong Luêåt Baão vïå Möi trûúâng (sûãa àöíi) coáhiïåu lûåc tûâ thaáng 7/2006, vaâ trong Chiïën lûúåcQuöëc gia vïì Baão vïå Möi trûúâng àïën nùm 2010vúái têìm nhòn àïën nùm 2020. Nhûäng vùn kiïånnaây nhêån thûác roä nhu cêìu cêìn àaåt àûúåc sûå cênbùçng giûäa phaát triïín kinh tïë vaâ baão vïå möitrûúâng, nhêën maånh viïåc aáp duång caác cöng cuåkinh tïë vaâ haânh chñnh àïí àaåt àûúåc muåc tiïu àïìra. Chûúng trònh nghõ sûå 21 cuãa Viïåt Nam àaänïu ra phûúng hûúáng tiïëp theo vaâ coá thïí sûãduång nhû möåt phûúng tiïån àïí nêng cao sûå àiïìuphöëi giûäa caác ngaânh.

KHPTKTXH àaä nïu roä “cú súã dûä liïåu vïì taâinguyïn thiïn nhiïn vaâ möi trûúâng cêìn àûúåcquy chuêín hoáa vaâ cêåp nhêåt thûúâng xuyïn àïítrúã thaânh maång lûúái thöng tin cung cêëp söë liïåucho phaát triïín kinh tïë xaä höåi” (tr.93). Cöng taáclêåp kïë hoaåch úã Viïåt Nam tûâ trûúác àïën nay chótêåp trung vaâo caác vêën àïì xaä höåi vaâ möi trûúângmaâ khöng löìng gheáp caác vêën àïì möi trûúângmöåt caách coá hïå thöëng vaâo caác quyïët àõnh trongkïë hoaåch. Nhêån àõnh trïn cuãa KHPTKTXH vaâtêìm quan troång maâ kïë hoaåch àùåt ra àöëi vúái tñnhbïìn vûäng laâ möåt bûúác àöåt phaá vïì khaái niïåm.

Trïn thûåc tïë, Chñnh phuã muöën “löìng gheáp vêënàïì baão vïå möi trûúâng vaâo caác kïë hoaåch phaáttriïín kinh tïë xaä höåi àïí àaåt àûúåc muåc tiïu phaáttriïín bïìn vûäng cuãa quöëc gia, vaâ àöíi múái cöngtaác kïë hoaåch liïn quan àïën baão vïå möi trûúâng”(tr.95). Nhiïìu chñnh saách, chûúng trònh vaâ kïëhoaåch coá yá nghôa möi trûúâng rêët lúán. Têët caãnhûäng kïë hoaåch naây seä khöng àûúåc phaãn aánhàêìy àuã nïëu chó thöng qua viïåc àaánh giaá taácàöång möi trûúâng úã cêëp dûå aán. Tuyïn böë cuãaKHPTKTXH cuäng nhêët quaán vúái quyïët àõnhcuãa Chñnh phuã vïì viïåc tiïën haânh Àaánh giaá Möitrûúâng Chiïën lûúåc àïí löìng gheáp töët hún nöåidung baão vïå möi trûúâng vaâo quy trònh lêåp kïëhoaåch. Nhûäng àaánh giaá “thûúång nguöìn” nhû

vêåy àùåc biïåt quan troång trong böëi caãnh tùngtrûúãng kinh tïë nhanh vaâ àêìu tû cöng nhiïìu vaâocú súã haå têìng.

Xêy dûång caác chñnh saách vaâ cöng cuå àïí kiïímsoaát ö nhiïîm cöng nghiïåp cuäng laâ möåt phêìntrong Chiïën lûúåc cuãa Chñnh phuã. Luêåt Baão vïåMöi trûúâng sûãa àöíi àaä quy àõnh möåt khuönkhöí aáp duång biïån phaáp thu phñ “gêy ö nhiïîm”,aáp duång caác biïån phaáp xûã phaåt àöëi vúái caácngaânh cöng nghiïåp gêy ö nhiïîm nghiïm troång,vaâ sûã duång caác cú chïë khuyïën khñch khaác àïíkhuyïën khñch sûã duång kyä thuêåt saãn xuêët saåchhún. Ûu tiïn naây cuäng àûúåc phaãn aánh trongKHPTKTXH, vúái nhiïåm vuå “giaãm thiïíu mûácàöå ö nhiïîm, khùæc phuåc tònh traång xuöëng cêëp vaâcaãi thiïån chêët lûúång möi trûúâng” (tr. 94).

Tuy nhiïn, nhûäng nöî lûåc trong lônh vûåc naâymúái chó úã giai àoaån àêìu. Viïåc thûåc thi caác quyàõnh vïì ö nhiïîm nhòn chung coân loãng leão dokhöng àuã nhên lûåc cuäng nhû taâi chñnh, àùåc biïåtlaâ úã cêëp tónh. Nhêån thûác roä nhûúåc àiïím naây,KHPTKTXH àaä nïu roä möåt chûúng trònh phaáttriïín thïí chïë vúái muåc tiïu “nêng cao nùng lûåccho caác cú quan quaãn lyá nhaâ nûúác vïì möitrûúâng úã caác cêëp, àaâo taåo chuyïn mön cho caánböå laâm viïåc trong ngaânh baão vïå möi trûúâng úãcaác cêëp; thaânh lêåp caác töí chûác quaãn lyá möitrûúâng úã caác böå ngaânh” (tr.95).

Nhu cêìu cêìn löìng gheáp caác nguyïn tùæc baão vïåàa daång sinh hoåc vaâo chñnh saách vaâ chûúngtrònh cuãa têët caã caác ngaânh cuäng àûúåc nhêån thûácroä trong caác vùn kiïån chñnh saách úã cêëp quöëc gia.KHPTKTXH cöng nhêån àiïìu naây vaâ yïu cêìuphaãi “àaãm baão sûã duång húåp lyá, hiïåu quaã vaâ bïìnvûäng taâi nguyïn thiïn nhiïn vaâ möi trûúâng úãcaác vuâng àêìu nguöìn, àaãm baão cên bùçng sinhthaái vaâ baão vïå àa daång sinh hoåc” (tr.95). Caáchtiïëp cêån cùn baãn trong lônh vûåc naây àaä àûúåcnïu roä trong Chiïën lûúåc Quaãn lyá Hïå thöëng caáckhu baão töën Viïåt Nam àïën nùm 2010 àûúåc Thuãtûúáng Chñnh phuã phï duyïåt nùm 2003. Muåctiïu chñnh cuãa Chiïën lûúåc naây laâ thaânh lêåp, töíchûác vaâ quaãn lyá hiïåu quaã hïå thöëng caác khu baãotöìn thiïn nhiïn, bao göìm caác hïå sinh thaái trïnàêët liïìn, àêët ngêåp nûúác vaâ biïín. Chiïën lûúåccuäng yïu cêìu tùng cûúâng nhûäng thïí chïë cêìnthiïët àïí thûåc hiïån cöng taác naây, bao göìm caác


144

chñnh quyïìn àõa phûúng vaâ ban quaãn lyá caáckhu baão töìn.

Nhûäng lûåa choån chiïën lûúåc khaác liïn quan àïënbaão vïå möi trûúâng chûa àûúåc phaãn aánh àêìy àuãtrong KHPTKTXH, tuy nhiïn cuäng rêët quantroång. Möåt trong söë àoá laâ khai thaác caác nguöìnlûåc taâi chñnh carbon hiïån coá, àêy seä laâ möåt cöngcuå tiïìm nùng quan troång cho phaát triïín bïìnvûäng. Nùm 2006, Chñnh phuã ban haânh hûúángdêîn thûåc hiïån cú chïë phaát triïín saåch theo Nghõàõnh thû Kyoto. Söë lûúång nhûäng dûå aán trongkhuön khöí cú chïë naây vêîn coân ñt, nhûng cúquan chõu traách nhiïåm thuöåc Böå TNMT hiïånnay àang tiïën haânh cöng taác nêng cao nhêånthûác vïì caác cú höåi trong cöång àöìng doanhnghiïåp. Möåt lûåa choån chiïën lûúåc quan troångkhaác laâ xêy dûång dûä liïåu àaáng tin cêåy vïì chêëtlûúång möi trûúâng àïí giaám saát tiïën böå trong lônhvûåc naây, theo tinh thêìn cuãa chûúng trònh nghõsûå phaát triïín bïìn vûäng.

Caãi caách Chñnh saách

Xêy dûång thïí chïë vaâ chñnh saách ài àöi vúái tùngcûúâng nguöìn lûåc àïí höî trúå cho cöng taác baão vïåmöi trûúâng. Nhûäng dêëu hiïån gêìn àêy nhêët vïìsûå cam kïët cuãa Chñnh phuã àöëi vúái vêën àïì naây laâviïåc Chñnh phuã yïu cêìu phaãi daânh 1% töíng chingên saách nhaâ nûúác cho lônh vûåc möi trûúâng.Bûúác tiïëp theo laâ gùæn chi tiïu cöng vúái caác ûutiïn vïì möi trûúâng. Söë liïåu vïì chi tiïu cho baãovïå möi trûúâng noái chung, vaâ àïí kiïím soaát önhiïîm noái riïng coân chûa àêìy àuã vaâ rêët taãnmaån. Quyä Möi trûúâng Viïåt Nam cêìn àûúåc tùngcûúâng àïí nêng cao khaã tiïëp cêån vúái caác nguöìnlûåc taâi chñnh cho nhûäng nhaâ saãn xuêët naâo àêìutû vaâo caác cöng nghïå saãn xuêët saåch.

Àaä coá tiïën böå trong viïåc löìng gheáp caác vêën àïìmöi trûúâng vaâo quaá trònh lêåp kïë hoaåch. Tuynhiïn, vêën àïì thúâi àiïím laâ rêët quan troång. LuêåtBaão vïå Möi trûúâng sûãa àöíi yïu cêìu phaãi tiïënhaânh Àaánh giaá Taác àöång Möi trûúâng nhû möåtphêìn cuãa Nghiïn cûáu Khaã thi. Nhûng laâm viïåcnaây úã giai àoaån tiïìn khaã thi seä taåo àiïìu kiïånàûa àûúåc kïët quaã àaánh giaá vaâo caác quyïët àõnhliïn quan àïën thiïët kïë dûå aán. Àaánh giaá möitrûúâng chiïën lûúåc úã cêëp ngaânh cuäng gùåp phaãivêën àïì tûúng tûå.

Dûå thaão nghõ àõnh hûúáng dêîn chi tiïët viïåc thûåchiïån möåt söë àiïìu trong Luêåt Baão vïå Möi trûúângsûãa àöíi laâ möåt bûúác tiïën múái. Dûå thaão nghõàõnh têåp trung vaâo viïåc aáp duång caác tiïu chuêínmöi trûúâng quöëc gia, traách nhiïåm quaãn lyá chêëtthaãi àöåc haåi vaâ quy trònh Àaánh giaá Taác àöångMöi trûúâng vaâ Àaánh giaá Möi trûúâng Chiïënlûúåc. Nhûng úã tònh traång nhû hiïån nay thò dûåthaão nghõ àõnh vêîn chûa àaãm baão àûúåc rùçngÀaánh giaá Möi trûúâng Chiïën lûúåc vaâ Àaánh giaáTaác àöång Möi trûúâng seä coá thïí taác àöång àûúåcàïën quy hoaåch vaâ kïë hoaåch phaát triïín ngaânh.Möåt vêën àïì nûäa àöëi vúái dûå thaão nghõ àõnh laâ sûåtham gia cuãa cöng chuáng vaâ cöång àöìng àõaphûúng vaâo nhûäng àaánh giaá naây coân haån chïë.

Mùåc duâ àaä coá tiïën böå trong viïåc thaânh lêåp caáchïå thöëng thïí chïë vaâ quaãn lyá àïí kiïím soaát önhiïîm, song tònh hònh thûåc hiïån vêîn coân yïëu.Nhûäng quy àõnh phaáp lyá thiïëu roä raâng úã caã cêëpquöëc gia vaâ àõa phûúng vïì cöng taác kiïím tra vaânùng lûåc coân yïëu keám àaä haån chïë viïåc xêydûång caác tiïu chuêín cuäng nhû thûåc thi chuáng.Àïí giaãi quyïët àûúåc nhûäng bêët cêåp naây, nhiïåmvuå cuãa àöåi nguä caán böå trung ûúng vaâ àõaphûúng trong cöng taác möi trûúâng cêìn phaãiàûúåc tùng cûúâng. Caác caán böå cuãa Böå TNMT vaâSúã TNMT cêìn àûúåc trao thêím quyïìn àiïìu phöëicaác hoaåt àöång möi trûúâng vaâ àaãm baão thûåc thicaác quy àõnh vïì möi trûúâng. Cêìn nêng cao võthïë vaâ nhiïåm vuå cuãa caác caán böå möi trûúângtrong caác böå ngaânh chuã quaãn nhû Böå Cöngnghiïåp vaâ Böå Xêy dûång (BXD). Àiïìu naây coá thïíthûåc hiïån thöng qua Nghõ àõnh vïì töí chûác vaâbiïn chïë caán böå quaãn lyá baão vïå möi trûúâng.

Hiïån nay vêîn chûa coá nhûäng cú chïë phuâ húåp àïíkhuyïën khñch saãn xuêët saåch hún. Caác cöng cuåkinh tïë àïí kiïím soaát ö nhiïîm coá nhiïìu tiïìmnùng, vaâ chuáng cuäng seä giuáp nêng cao húnnguöìn thu thuïë cho cöng taác quaãn lyá möitrûúâng. Nhûäng cöng cuå àang àûúåc sûã duånghiïån nay múái chó rêët sú khai. Vñ duå, coá leä gêy önhiïîm thò vêîn àúä töën keám hún laâ àaáp ûáng caáctiïu chuêín möi trûúâng, vò mûác phaåt chó lïn túái5.000 USD laâ cao nhêët. Laâm roä caác mûác phñ vaâmûác phaåt, nêng chuáng lïn àïën mûác coá hiïåu lûåcrùn àe vaâ àiïìu chónh chuáng theo töëc àöå laåmphaát seä giuáp giaãi quyïët àûúåc vêën àïì. Nhònchung, cêìn phaãi ban haânh möåt böå quy àõnh

MÖI TRÛÚÂNG

145


146

phaáp lyá vaâ hûúáng dêîn hoaân chónh vïì caác chuêínö nhiïîm kyä thuêåt.

Phñ nûúác thaãi cöng nghiïåp cuäng nhû mûác xûãphaåt àöëi vúái nhûäng bïn gêy ö nhiïåm nùångnhêët àaä àûúåc aáp duång úã cêëp àõa phûúng.Tûúng tûå, coá thïí aáp duång caác mûác thuïë phaãnaánh caác taác àöång ngoaåi lai trong khai thaácthuãy saãn, lêm nghiïåp, caác hoaåt àöång khai thaáckhoaáng saãn vaâ sûã duång nguöìn nûúác. Cuäng cêìnphaãi coá möåt hïå thöëng giêëy pheáp xaã thaãi coáhiïåu quaã hún, phên biïåt roä raâng giûäa xaã thaãithöng thûúâng vaâ xaã thaãi àöåc haåi. Caác chñnhsaách maånh hún vïì traách nhiïåm, khiïëu naåi töëcaáo vaâ böìi thûúâng thiïåt haåi möi trûúâng cuängseä goáp phêìn nêng cao àöång cú khuyïën khñchàïí ngùn chùån ö nhiïîm möi trûúâng.

Viïåt Nam àaä tham gia vaâo möåt söë hiïåp àõnhmöi trûúâng àa phûúng nhùçm muåc àñch baão vïåàa daång sinh hoåc, tuy nhiïn tiïën böå àaåt àûúåctrong viïåc àaáp ûáng muåc tiïu cuäng rêët khaácnhau. Tònh hònh thûåc hiïån khaá töët trong trûúânghúåp Cöng ûúác vïì Àa daång sinh hoåc, song laåikhaá thêët voång àöëi vúái Cöng ûúác Ramsar vïì baãovïå àêët ngêåp nûúác.

Nhûäng tiïën böå khöng àöìng àïìu phaãn aánh cöngtaác quaãn lyá yïëu keám àöëi vúái caác hïå thöëng khubaão töìn cuãa Viïåt Nam. Möåt trong nhûäng vêën àïìchñnh laâ caán böå coá traách nhiïåm úã nhûäng khuvûåc naây khöng coá àuã thêím quyïìn, vaâ caácchûúng trònh baão töìn nhòn chung khöng coá àuãkinh phñ hoaåt àöång. Võ thïë vaâ thêím quyïìn cuãacaác cú quan baão töìn trong caác böå then chöët cêìnphaãi àûúåc tùng cûúâng. Troång têm coá thïí dõchchuyïín tûâ àaåt chó tiïu tùng diïån tñch caác khubaão töìn thiïn thiïn àïën àaãm baão duy trò caác loaâiàöång thûåc vêåt àang bõ àe doåa. Möåt söë möitrûúâng söëng nhû rûâng xanh öín àõnh úã vuâng àêëtthêëp, söng, àêët ngêåp nûúác ven biïín vaâ caác vuângbiïín hiïån nay chûa àûúåc quan têm thñch àaáng.Àïí àaão ngûúåc xu hûúáng töín thêët àa daång sinhhoåc hiïån nay Chñnh phuã cêìn phaãi tùng chi chocöng taác baão töìn vaâ caãi thiïån cöng taác phên böínguöìn lûåc nhùæm vaâo caác muåc tiïu naây.

Cêìn coá thïm caác quy àõnh vaâ thuã tuåc phaáp lyá vïìphên vuâng vaâ xaác àõnh àõa giúái, húåp taác vúái

cöång àöìng söëng trong vaâ xung quanh caác khubaão töìn. Cêìn coá caác vuâng àïåm vúái ranh giúái xaácàõnh roä raâng. Quyïìn cuãa cöång àöìng àõaphûúng trong viïåc quaãn lyá taâi nguyïn thiïnnhiïn àaä àûúåc quy àõnh trong Quyïët àõnh 186ban haânh thaáng 8/2006. Song cêìn coá nhûäng sùæpxïëp cuå thïí àïí cho pheáp ngûúâi dên tiïëp tuåc àûúåcsûã duång caác nguöìn lûåc trong khu baão töìn nhûtrûúác àêy trong khuön khöí caác kïë hoaåch àûúåcthöëng nhêët. Ngoaâi ra, trao quyïìn cho caác banquaãn lyá àûúåc thu phñ vaâ sûã duång doanh thucuäng seä goáp phêìn àaãm baão taâi chñnh bïìn vûängcho cöng taác baão töìn. Cêìn cên nhùæc möåt caách coáhïå thöëng caác cú höåi cho ngûúâi ngheâo àûúåchûúãng lúåi tûâ viïåc cung cêëp caác dõch vuå sinhthaái, àùåc biïåt laâ du lõch sinh thaái, baão vïå rûângàêìu nguöìn vaâ taách caác-bon. Noái chung, möåt söëkhu baão töìn thiïn nhiïn hiïån nay àang bõ àedoåa búãi caác dûå aán haå têìng nhû phaát àiïån, giaothöng vêån taãi hay du lõch. Xêy dûång luêåt phaápbaão vïå nhûäng möi trûúâng söëng thiïn nhiïn quyábaáu khoãi bõ töín haåi búãi nhûäng dûå aán àêìu tû nhûvêåy seä rêët àûúåc hoan nghïnh.

Àïí thûåc hiïån àûúåc nhûäng nghôa vuå phaáp lyáquöëc tïë vïì baão vïå àöång vêåt hoang daä àang bõnguy hiïím, Viïåt Nam cêìn phaãi thûåc hiïån àêìyàuã caác kïë hoaåch haânh àöång bao göìm thûåc thi,cöng khai vaâ nêng cao nhêån thûác. Viïåc laâm naâyàoâi hoãi phaãi nêng cao quyïìn thûåc thi phaáp luêåtcuãa cú quan Kiïím lêm, caãi thiïån sûå phöëi húåpgiûäa caác chñnh quyïìn àõa phûúng vaâ cú quanthûåc thi phaáp luêåt, nêng cao nhêån thûác vaâ hiïíubiïët vïì luêåt phaáp vaâ nùng lûåc thûåc thi phaápluêåt. Nhûäng vêën àïì naây coá thïí giaãi quyïët möåtcaách coá hïå thöëng thöng qua caác Luêåt Àa daångMöi trûúâng vaâ Luêåt Baão vïå Nguöìn lúåi vaâ Möitrûúâng Biïín sùæp túái seä àûúåc ban haânh.

Viïåt Nam coá nhûäng cú höåi chûa khai thaác àïítiïëp cêån vúái nguöìn taâi chñnh caác-bon trongkhuön khöí Cú chïë Phaát triïín Saåch cuãa Nghõàõnh thû Kyoto. Hiïån nay, chi phñ giao dõch àöëivúái caác nhaâ saãn xuêët àïí tiïëp cêån àûúåc vúái thõtrûúâng taâi chñnh caác-bon vêîn coân cao. Coá thïíxêy dûång möåt trung têm giao dõch cho caác dûåaán “xanh” àïí giuáp tiïën haânh àaâm phaán phïduyïåt dûå aán. Chñnh phuã cuäng coá thïí laâm nhiïìuhún nûäa àïí kïët húåp nhiïìu saáng kiïën nhoã thaânh

caác dûå aán lúán, dïî àûúåc tiïëp nhêån hún. Cho pheápcaác nhaâ cung cêëp nùng lûúång taái taåo nhoã àûúåchoaâ maång vúái lûúái àiïån cuãa Töíng cöng ty àiïånlûåc Viïåt Nam cuäng coá thïí khuyïën khñch sûå phaáttriïín cuãa caác dûå aán àûúåc pheáp tiïëp cêån vúáinguöìn vöën caác-bon.

Caãi thiïån cöng taác quan trùæc ö nhiïîm nûúác,àêët vaâ khöng khñ laâ àiïìu kiïån tiïn quyïët àïíàaåt àûúåc tiïën böå trong cöng taác lêåp kïë hoaåchmöi trûúâng dûåa trïn kïët quaã vaâ àïí giuáp caác cúquan quaãn lyá nhaâ nûúác vaâ ngaânh cöng nghiïåpàûa ra caác ûu tiïn haânh àöång. Luêåt Baão vïå

Möi trûúâng sûãa àöíi nïu ra möåt chûúng trònhnghõ sûå khaá tham voång bao göìm caác cöng taácthu thêåp, baáo caáo vaâ cöng khai söë liïåu úã cêëptónh, ngaânh vaâ toaân quöëc. Nghõ àõnh hûúángdêîn thûåc hiïån cuäng giao traách nhiïåm vaâ phaácthaão quy trònh xêy dûång caác tiïu chuêín möitrûúâng. Tuy nhiïn, mùåc duâ tònh hònh suythoaái möi trûúâng úã Viïåt Nam ngaây caângnghiïm troång, hiïån nay vêîn chûa coá möåt böåtiïu chuêín quöëc gia roä raâng. Cêìn xêy dûång cúsúã dûä liïåu cú baãn vïì möi trûúâng vaâ cöng taácquan trùæc ö nhiïîm phaãi trúã thaânh cöng viïåcthûúâng xuyïn.

MÖI TRÛÚÂNG

147

TRUÅ CÖÅT IV:NÏÌN QUAÃN TRÕ HIÏÅN ÀAÅI

151

KHPTKTXH múái àûúåc phï duyïåt thïí hiïån túáiquaá trònh chuyïín àöíi tûâ kïë hoaåch hoaá theophûúng phaáp chó huy sang lêåp kïë hoaåch chonïìn kinh tïë thõ trûúâng. Nhûng caác nguyïn tùæcmêëu chöët nhû tham vêën trïn diïån röång, àõnhhûúáng giaãm ngheâo vaâ sûã duång caác chó söëàaáng tin cêåy vïì kïët quaã phaát triïín, vêîn chûaùn sêu baám rïî trong têët caã cú quan Chñnh phuãtaåi Viïåt Nam. Kïë hoaåch haâng nùm úã cêëptrung ûúng vaâ hêìu hïët kïë hoaåch úã cêëp tónhvêîn dûåa theo caách tiïëp cêån cuä, vaâ cöng taácàiïìu phöëi chñnh saách giûäa caác ngaânh chómang tñnh cuåc böå. Àïí vûúåt qua sûå trò trïå naâyàoâi hoãi sûå laänh àaåo maånh meä coá thïí thûåchiïån àûúåc vúái viïåc ban haânh Luêåt Kïë hoaåchmúái. Caác hûúáng dêîn roä raâng vaâ caác cöng cuå,khuyïën khñch dûåa vaâo caác trûúâng àaåi hoåc taåiàõa phûúng vaâ töí chûác dên sûå tiïën haânhnghiïn cûáu vaâ tham vêën cuäng coá thïí àùåc biïåthûäu ñch cho cöng cuöåc caãi caách kïë hoaåch úãcêëp tónh. Cuöåc caãi caách naây coân cêëp thiïët húndo quaá trònh phên quyïìn trong hoaåch àõnhchñnh saách taåi Viïåt Nam, vaâ do caác nhûängkhaác biïåt gùæn vúái àõa lyá ngaây möåt tùng trongmûác söëng, thêåm chñ giûäa caác huyïån trongcuâng möåt tónh. Coá thïí aáp duång thûã nghiïåmphûúng phaáp tiïëp cêån coá sûå tham gia cuãangûúâi dên trong hoaåch àõnh kïë hoaåch phaáttriïín nöng thön töíng thïí úã cêëp xaä. Viïåt Namcuäng thiïëu cú chïë thñch húåp cho quy hoaåchvuâng. Quy mö cuãa möåt tónh àiïín hònh quaánhoã, khöng àuã àïí giaãi quyïët thoaã àaángnhûäng vêën àïì mêëu chöët nhû àö thõ hoaánhanh, cú súã haå têìng qui mö lúán, baão vïå möitrûúâng vaâ quaãn lyá lûu vûåc söng. Vêën àïìtrong trûúâng húåp naây laâ laâm thïë naâo àïí àiïìuphöëi khöng chó giûäa caác ngaânh vúái nhau, maâcoân giûäa caác ngaânh vaâ caác chñnh quyïìn tónh.


Lêåp kïë hoaåch vêîn laâ möåt húåp phêìn trung têmtrong hoaåch àõnh chñnh saách taåi Viïåt Nam.Àiïìu naây khöng coá gò ngaåc nhiïn àöëi vúái möåtnûúác àaä tûâng phaát triïín khaã nùng hêåu cêìn rêëttöët trong nhûäng nùm chiïën tranh giaânh àöåc lêåpvaâ tûâng theo àuöíi nïìn kinh tïë kïë hoaåch hoaá têåptrung trong nhiïìu thêåp kyã. Trong nhûäng nùmgêìn àêy, Chñnh phuã àaä rêët nöî lûåc caãi caách caácquaá trònh lêåp kïë hoaåch, àiïìu chónh cho phuâ húåpnhu cêìu cuãa nïìn kinh tïë thõ trûúâng. Thïë nhûngcaách tiïëp cêån theo kiïíu kïë hoaåch hoaá têåp trungvêîn baám rïî sêu taåi caác cú quan úã têët caã caác cêëp.Do àoá, hûúáng túái möåt caách tiïëp cêån coá tñnhchiïën lûúåc hún vaâ ñt mang tñnh chó àaåo húntrong kïë hoaåch hoáa cuäng coá nghôa laâ cêìn xemxeát àiïìu chónh toaân diïån, vaâ àoâi hoãi sûå laänh àaåomaånh meä. Chó thõ 33 àûa ra nguyïn tùæc hûúángdêîn cöng taác chuêín bõ KHPTKTXH 2006-2010laâ möåt minh chûáng cho sûå laänh àaåo nhû vêåy.

Höî trúå cho quaá trònh caãi caách toaân diïån naâyàûúåc taåo ra tûâ thaânh cöng cuãa möåt söë saáng kiïëntrong caãi caách quy trònh kïë hoaåch cêëp tónh diïînra trong vaâi nùm trúã laåi àêy, nhùçm triïín khaicaách tiïëp cêån múái cuãa CPRGS àöëi vúái caác cêëpchñnh quyïìn dûúái cêëp quöëc gia. Nöî lûåc naây àaäthêëy úã 24 tónh, vúái sûå höî trúå cuãa nhiïìu nhaâ taâitrúå vaâ NGO khaác nhau. Àöìng Thaáp laâ möåt vñduå àaáng chuá yá: mùåc dêìu tónh ñt àûúåc höî trúå vïìtêåp huêën, Súã Y tïë tónh àaä tñch cûåc aáp duång caáchtiïëp cêån múái khi lêåp kïë hoaåch ngaânh. Bûúác tiïënnaây cú baãn àaä phaãn aánh sûå nùng àöång cuãa laänhàaåo tónh maâ chñnh quyïìn trung ûúng chuã yïëugiûä vai troâ xuác taác.

Tuy nhiïn, tiïën triïín cho àïën nay vêîn chó mang

17. QUY TRÒNH LÊÅP KÏË HOAÅCH

tñnh cuåc böå. Khöng phaãi têët caã nöî lûåc triïín khaicaách tiïëp cêån CPRGS àöëi vúái caác tónh àïìu thaânhcöng. ÚÃ cêëp trung ûúng, hiïån àaåi hoáa cöng taáckïë hoaåch diïîn ra súám hún taåi möåt söë böå chuãquaãn, trong khi thay àöíi úã caác böå khaác coân rêëtñt. ÚÃ möåt söë ngaânh, chó tiïu saãn xuêët vêîn chiïëmûu thïë trong xaác àõnh chñnh saách àïí àaåt caác ûutiïn phaát triïín. Ngoaâi ra, viïåc hònh thaânh kïëhoaåch haâng nùm vïì cú baãn vêîn khöng thay àöíi.Chó thõ 19 múái ban haânh hûúáng dêîn chuêín bõ kïëhoaåch nùm cho 2007 xem ra khöng phaãn aánh sûåtiïëp tuåc con àûúâng caãi caách maâ Chó thõ 33 àaäàùåt ra, do àoá taåo ra möåt bûác thöng àiïåp khöngroä raâng vïì caãi caách hoaåch àõnh chñnh saách chocaác tónh vaâ böå chuã quaãn.

Thiïëu möåt khuön khöí àiïìu tiïët vaâ khaái niïåmchùåt cheä cho lêåp kïë hoaåch hiïån àaåi cuäng taåo ramöåt sûå thiïëu thöëng nhêët vïì muåc àñch lêåp kïëhoaåch trong nïìn kinh tïë thõ trûúâng. Caác Böå, caáccú quan vaâ caác tónh cuäng àang lêîn löån vïì caácvêën àïì maâ Chñnh phuã coá thïí vaâ khöng thïí lêåpkïë hoaåch àûúåc. Hiïån chûa coá hûúáng dêîn mangtñnh hïå thöëng vaâ nhêët quaán vïì lêåp kïë hoaåch taåicaác cêëp chñnh quyïìn khaác nhau. Thuã tûúángChñnh phuã thûúâng xuyïn ban haânh chó thõ choviïåc chuêín bõ kïë hoaåch haâng nùm vaâ 5 nùm.Tuy nhiïn, caác hûúáng dêîn naây vêîn coân tûúngàöëi chung chung, taåo khoaãng tröëng cho saángtaåo cuãa nhûäng ngûúâi aáp duång caách tiïëp cêånmúái nhûng khöng goáp phêìn thay àöíi chonhûäng ngûúâi chûa muöën aáp duång caách tiïëpcêån múái naây.

Sûå húåp nhêët chûa thoaã àaáng cuãa caác chñnh saáchngaânh laâ möåt trong nhûäng khiïëm khuyïët chñnhcuãa caách tiïëp cêån hiïån thúâi trong cöng taác lêåp kïëhoaåch. Khiïëm khuyïët naây coá hïå quaã quan troångàöëi vúái nhûäng vêën àïì nhû giaãm ngheâo, phaáttriïín nöng thön hay du lõch. Trong têët caã vêën àïìnaây, biïån phaáp chuã yïëu àïí triïín khai chûúngtrònh nghõ sûå vêîn coân raãi raác giûäa caác Böå vaâ caáccú quan khaác nhau. Húåp nhêët chñnh saách khöngàêìy àuã dêîn túái boã lúä caác cú höåi, vaâ coá thïí laâ sûåkeám hiïåu quaã nghiïm troång. Khi chûa coá sûåhúåp nhêët àoá thò caác giaãi phaáp àïì xuêët thûúângmang tñnh chung chung vaâ khöng dêîn túái haânhàöång cuå thïí. Vñ duå, Chiïën lûúåc Du lõch Quöëcgia 2001-2010 bao göìm möåt söë hûúáng dêînchung vïì loaåi àêìu tû du lõch àûúåc tiïën haânh úã

caác vuâng khaác nhau. Tuy nhiïn, möåt quy hoaåchtöíng thïí liïn kïët, hiïåu quaã, àïí phaát triïín dulõch, bao göìm caác biïån phaáp baão vïå möi trûúâng,laåi chûa coá.

Möëi liïn hïå loãng leão giûäa kïë hoaåch vaâ lêåp ngênsaách laâ möåt khuyïët àiïím truyïìn thöëng nûäatrong caác quaá trònh kïë hoaåch hoáa taåi Viïåt Nam.Trong nïìn kinh tïë chó huy, caác dûå aán àêìu tûthûúâng àûúåc Böå KHÀT xem xeát vaâ thöng qua,trong khi BTC laåi quaãn lyá ngên saách thûúângxuyïn. Cú chïë ngên saách song song naây vêîntiïëp tuåc qua têån giai àoaån chuyïín dõch sangnïìn kinh tïë thõ trûúâng. AÁp duång möåt giai àoaånöín àõnh ngên saách nhiïìu nùm vaâ caác cöng viïåchiïån thúâi vïì MTEF àaä goáp phêìn laâm ngên saáchmang tñnh hûúáng túái tûúng lai hún nïn noá cuängchuá yá túái caác kïë hoaåch nhiïìu hún. Quyïët àõnhmúái àêy vïì viïåc trònh ngên saách haâng nùm lïnQuöëc höåi dûåa trïn dûå baáo ngên saách nhiïìu nùmàaä cuãng cöë xu hûúáng naây. Viïåc dûåa nhiïìu húnvaâo caác àõnh mûác phên böí ngên saách chi àêìu tûvaâ chi thûúâng xuyïn àaä tùng àaáng kïí tñnh liïnkïët cuãa hoaåt àöång àõnh hûúáng cho tûúng lainaây. Tuy nhiïn, vêîn coân nhiïìu khoaãng tröëng àïícaãi thiïån sûå phöëi húåp giûäa BTC vaâ Böå KHÀTtrong viïåc chuêín bõ ngên saách .

Phaåm vi thûåc tïë cuãa tham vêën diïîn ra trong quaátrònh chuêín bõ kïë hoaåch, àùåc biïåt vúái caác bïntham gia bïn ngoaâi Chñnh phuã, cuäng chõu aãnhhûúãng cuãa vêën àïì thiïëu hûúáng dêîn roä raâng.Lêåp kïë hoaåch vúái sûå tham gia cuãa caác bïn liïnquan àûúåc chñnh thûác àûa vaâo cöng taác chuêínbõ kïë hoaåch 5 nùm 2006-2010 theo Chó thõ 33.Nhûng lõch trònh thúâi gian cho caác kïë hoaåchhaâng nùm rêët chùåt, khoá coá thïí töí chûác àûúåcnhûäng cuöåc tham vêën hûäu ñch. Duy trò möåt quaátrònh tham vêën múã seä khoá khùn nïëu nhû khöngcoá sûå àiïìu chónh toaân diïån vïì lõch trònh vaâ caácbûúác quan troång trong quaá trònh lêåp kïë hoaåch.Vñ duå, úã cêëp àõa phûúng, chñnh quyïìn àõaphûúng khöng coá àöång cú maånh meä àïí thûåchiïån Nghõ àõnh Dên chuã cú súã àaä sûãa àöíi nhùçmthuác àêíy sûå tham gia vaâo quaá trònh hoaåch àõnhchñnh saách.

Quaá trònh lêåp kïë hoaåch cêìn dûåa nhiïìu hún vaâosöë liïåu thöëng kï àaáng tin cêåy, chûá khöng phaãicaác baáo caáo haânh chñnh. Caác caán böå Chñnh phuã


152

QUY TRÒNH LÊÅP KÏË HOAÅCH

153

vêîn ñt sûã duång söë liïåu àiïìu tra ngaây möåt sùén coácuãa TCTK, àùåc biïåt laâ caác àiïìu tra höå gia àònhhai nùm möåt lêìn vaâ töíng àiïìu tra doanh nghiïåphaâng nùm. Nhûäng yïëu keám quan troång vêîn töìntaåi trong hïå thöëng giaám saát vaâ àaánh giaá viïåcthûåc hiïån caác kïë hoaåch phaát triïín. Ñt chó söë dûåatrïn kïët quaã àûúåc xem xeát, vaâ vêîn coân nhûängkhoá khùn liïn quan àïën àõnh lûúång vaâ giaãithñch möåt söë biïën söë. Caác chó söë liïn quan àïënmöi trûúâng àêìu tû, möi trûúâng hoùåc quaãn trõNhaâ nûúác vêîn àùåc biïåt yïëu. Khi thiïëu nhûängthöng tin naây thò hûúáng têåp trung seä nhùçm vaâoviïåc thûåc hiïån caác kïë hoaåch chûá khöng hûúángnhiïìu lùæm vaâo viïåc liïåu viïåc thûåc hiïån coá dêîntúái kïët quaã phaát triïín töët hún hay khöng vaâ theocaách naâo. Búãi thïë, khoá coá thïí noái àûúåc liïåu möåtchñnh saách hay möåt biïån phaáp cuå thïí laâ thaânh

cöng hay thêët baåi.

Nhûäng yïëu keám cuãa caác quaá trònh kïë hoaåch hoáahiïån thúâi coá thïí trúã nïn trêìm troång hún do quaátrònh phên quyïìn àang tùng lïn. Cho àïën nay,caác cêëp chñnh quyïìn dûúái cêëp quöëc gia quyïëtàõnh phên böí gêìn möåt nûãa mûác chi tiïu cöng.Trïn nguyïn tùæc, viïåc tùng quyïìn tûå chuã cuãachñnh quyïìn àõa phûúng coá ûu thïë àûa caác sûålûåa choån laåi gêìn hún vúái nhu cêìu àõa phûúng.Àiïìu naây quan troång vò tònh traång ngheâo úã ViïåtNam àang ngaây möåt têåp trung theo àõa lyá,khöng chó giûäa caác tónh maâ coân giûäa caác huyïåntrong möåt tónh.

Quaãng Ngaäi laâ möåt vñ duå àaáng chuá yá (Baãng17.1). Tó lïå ngheâo khaác nhau àaáng kïí giûäa caác

Baãng 17.1: Tyã lïå ngheâo taåi caác huyïån trong tónh Quaãng Ngaäi

Dên söë vaâ dên töåc Huyïån Höå ngeâo (phêìn trùm) Töíng dên söë Caác nhoám chñnh

(phêìn trùm) Caác huyïån vuâng cao 74.7 Traâ Böìng 78.5

Têy Traâ 95.6

40,785 (a) Co (54) Kinh (41)

Xo-dang (3) Ba Tú 63.0 45,113 Hre (83)

Kinh (17) Minh Long 73.2 13,716 Hre (72)

Kinh (28) Sún Têy 86.0 14,112 Xo-dang (74) Hre

(20) Kinh (6) Sún Haâ 75.5 60,183 Hre (82) Kinh (18)

Caác huyïån vuâng truäng 24.1 TP Quaãng Ngaäi 10.4 99,900 Kinh (99) Lyá Sún 34.6 18,266 Kinh (100) Bònh Sún 28.8 172,353 Kinh (100) Sún Tinh 21.0 187,295 Kinh (100) Tû Nghôa 23.0 168,114 Kinh (99) Nghôa Haånh 29.4 91,793 Kinh (99) Möå Àûác 26.2 135,999 Kinh (100) Àûác Phöí 26.4 142,515 Kinh (100)

Nguöìn: Dûåa trïn söë liïåu cuãa TCTK vaâ Böå LÀTBXH. Con söë dên söë dûåa trïn Töíng àiïìu tra dên söë1999; tyã lïå ngheâo àûúåc tñnh theo mûác ngheâo 2006. Huyïån Traâ Böìng trûúác àêy nay àûúåcchia thaânh Traâ Böìng vaâ Têy Traâ.

huyïån vuâng cao vaâ vuâng àöìng bùçng, mùåc duâcaác huyïån vuâng cao caách khöng xa tónh lyå.Àaáng lo ngaåi hún, nhiïìu xaä úã vuâng cao àûúåchûúãng lúåi tûâ caác chûúng trònh coá muåc tiïu cuãaChñnh phuã vaâ caác dûå aán phaát triïín àõa phûúngduâng vöën cuãa nhaâ taâi trúå. Thaânh cöng trongcöng taác giaãm ngheâo seä phuå thuöåc àaáng kïívaâo viïåc thiïët kïë cêín thêån caác biïån phaáp coá tñnhàïën àùåc àiïím àõa phûúng cuãa ngheâo àoái vaânguyïn nhên gêy ngheâo taåi àõa phûúng.

Caác taâi liïåu kïë hoaåch quöëc gia thûúâng àïì cêåpàïën möåt söë vuâng, vaâ kïë hoaåch 5 nùm miïu taãchi tiïët caác vêën àïì maâ tûâng vuâng àang àöëi mùåt.Tuy nhiïn, sûå àaánh àöíi giûäa caác muåc tiïu caånhtranh vúái nhau, chùèng haån nhû du lõch vaâ khaimoã úã vuâng Haå Long, thûúâng chûa àûúåc chuá yáàuáng mûác. Caác khiïëm khuyïët cuãa quaá trònh lêåpkïë hoaåch trong phöëi húåp chñnh saách giûäa caác Böåvaâ caác ngaânh àang trúã nïn phûác taåp hún do khoákhùn cuãa cöng taác àiïìu phöëi giûäa caác tónh vaâcaác ngaânh. Dên söë trung bònh cuãa caác tónh úãViïåt Nam quaá nhoã nïn khöng thïí lêåp kïë hoaåchthoãa àaáng cho phaát triïín cú súã haå têìng qui mölúán, baão vïå möi trûúâng hay quaãn lyá lûu vûåcsöng. Qui mö cuãa tónh cuäng khöng àuã àïí höî trúåcaác chiïën lûúåc nöng thön - thaânh thõ coá tñnhtöíng thïí, giuáp giûä vêën àïì di cû úã mûác coá thïíquaãn lyá àûúåc, vaâ traánh cuöåc khuãng hoaãng àöthõ maâ caác nûúác khaác trong khu vûåc àaä traãi qua.

Chiïën lûúåc Chñnh phuã

Chñnh phuã àaä àùåt ra caác muåc tiïu tham voångcaãi caách cöng taác kïë hoaåch trong voâng 5 nùmtúái. KHPTKTXH coi lêåp kïë hoaåch theo kiïíuphên quyïìn laâ möåt phêìn cuãa “cú chïë thûåchiïån”. Nhûng àiïìu naây chó àuáng vúái àiïìu kiïånlaâ möåt söë nguyïn tùæc chuã chöët àûúåc tön troång:“Lêåp kïë hoaåch phaãi coá cú súã khoa hoåc, têìm nhònlêu daâi, nhêån àûúåc yá kiïën àoáng goáp vaâ thamvêën röång raäi, tranh thuã sûå giaám saát thûåc hiïåncuãa nhên dên”. Têåp trung vaâo tñnh minh baåchàûúåc KHPTKTXH tiïëp tuåc nhêën maånh, nïu roä“trûâ möåt söë nöåi dung liïn quan àïën quöëcphoâng vaâ an ninh, têët caã loaåi quy hoaåch khaácàïìu cêìn àûúåc cöng khai hoáa” (trang 151).

KHPTKTXH cuäng nöî lûåc laâm roä baãn chêët cöng

taác kïë hoaåch trong nïìn kinh tïë thõ trûúâng, cöngnhêån vai troâ Nhaâ nûúác seä thay àöíi àaáng kïí dosûå phuå thuöåc nhiïìu hún vaâo caác nguyïn tùæc thõtrûúâng. Khu vûåc tû nhên àûúåc xem laâ möåtàöång lûåc quan troång cuãa nïìn kinh tïë. Xaác àõnhroä raâng phaåm vi vaâ nöåi dung quaãn lyá Nhaâ nûúácàûúåc xem laâ möåt cöng viïåc ûu tiïn. Muåc tiïuàûúåc nïu ra laâ àiïìu chónh caác chûác nùng cuãaChñnh phuã theo hûúáng têåp trung hún vaâohoaåch àõnh chñnh saách vaâ taåo ra möåt möitrûúâng kinh doanh thöng thoaáng.

KHPTKTXH cuäng cöng nhêån sûå cêìn thiïët phaãicoá hûúáng dêîn cuå thïí cho lêåp kïë hoaåch úã têët caãcaác cêëp. Vùn baãn naây hûúáng dêîn “nhanh choángthiïët lêåp möåt khuön khöí phaáp lyá vaâ thïí chïë àïíphên cöng roä raâng vaâ phên quyïìn, taåo ra tiïuchuêín hoaá trong quaá trònh kïë hoaåch vaâ thúâigian lêåp kïë hoaåch cho têët caã caác loaåi kïë hoaåch,cuäng nhû sûå thöëng nhêët vaâ phöëi húåp giûäa caáckïë hoaåch vúái nhau “ (trang 151). Vùn baãn cuängdûå àoaán sûå kïët nöëi maånh meä hún giûäa kïë hoaåchvaâ àêìu tû, muåc tiïu laâ nhùçm “thiïët lêåp möåtkhuön khöí phaáp lyá cho kïë hoaåch hoáa àïí àaãmbaão kïë hoaåch hoáa laâ möåt bûúác tiïën, taåo cú súã choviïåc thûåc hiïån caác dûå aán àêìu tû” (trang 133).

Vai troâ cuãa bùçng chûáng thûåc tïë vûäng chùæc trongviïåc xêy dûång kïë hoaåch vaâ nhu cêìu cêìn coá chósöë theo doäi àaáng tin cêåy cuäng àûúåc nhêën maånh.KHPTKTXH yïu cêìu “àùåc biïåt chuá yá xaác àõnhcaác chó söë vaâ tiïu chñ àaánh giaá phaát triïín kinh tïë- xaä höåi trong quy hoaåch vaâ kïë hoaåch” (trang150). Vùn baãn cuäng àïì nghõ “tùng cûúâng cöngtaác thöëng kï vaâ thöng tin kinh tïë, coi troång caáccuöåc töíng àiïìu tra kïët húåp vúái àiïìu tra trûåctiïëp, caác nhoám dên cû khaác nhau, caác khu vûåc,caác chuã àïì vaâ dû luêån vïì caác chñnh saách cuãaNhaâ nûúác àïí aáp duång caác biïån phaáp àiïìu chónhthñch húåp” (trang 151).

Cöng taác kïë hoaåch úã cêëp àõa phûúng vaâ khuvûåc cuäng àûúåc chuá yá. ÚÃ cêëp àõa phûúng, muåctiïu laâ “tùng sûå giaám saát cuãa cöång àöìng tronglêåp kïë hoaåch, àaãm baão tñnh cöng khai cuãa kïëhoaåch, tùng cûúâng kiïím tra, giaám saát quaãn lyáxêy dûång vaâ kïë hoaåch sûã duång àêët àai taåi caáctónh lûåa choån” (trang 134). Cêëp vuâng cêìn “tùngcûúâng húåp taác giûäa caác vuâng, vaâ trong tûângvuâng phaãi vûúåt qua àûúåc trúã ngaåi cuãa viïåc


154

phên chia àõa giúái haânh chñnh” (trang 113).KHPTKTXH yïu cêìu “chuá yá lêåp kïë hoaåch theokhöng gian, cú súã haå têìng kyä thuêåt, xêy dûång,hoaåch àõnh kïë hoaåch dên cû nöng thön vaâ àöthõ, traánh caác nöî lûåc phaát triïín chöìng cheáo vaâxung àöåt giûäa caác ngaânh vaâ caác àõa baân” (trang151). Trûúâng húåp phöëi húåp giûäa caác vuâng thêåmchñ coân vûúåt ra ngoaâi biïn giúái quöëc gia, nhûKHPTKTXH àïì nghõ “múã röång húåp taác vúái caácnûúác trong khu vûåc àïí quaãn lyá caác nguöìn taâinguyïn thiïn nhiïn doåc theo caác lûu vûåc söng”(trang 113).


Möåt bûúác quan troång tiïën túái xaác àõnh roä vaitroâ vaâ baãn chêët cöng taác kïë hoaåch trong nïìnkinh tïë thõ trûúâng hiïån àaåi laâ viïåc soaån thaãoLuêåt Kïë hoaåch seä àûúåc Quöëc höåi thöng quavaâo nùm 2007. Luêåt naây seä caãi thiïån khungàiïìu tiïët cöng taác kïë hoaåch, vaâ àûa ra caácnguyïn tùæc then chöët nhû sûå tham gia röångraäi, àõnh hûúáng dûåa trïn kïët quaã, hûúáng têåptrung vò ngûúâi ngheâo, vaâ dûåa vaâo bùçng chûáng.Noái möåt caách röång hún, luêåt naây dûå kiïën seäphaãn aánh möåt bûúác tiïën tûâ kïë hoaåch hoáa têåptrung sang lêåp kïë hoaåch chiïën lûúåc, nhêënmaånh vai troâ cuãa Chñnh phuã laâ ngûúâi àiïìu tiïët,höî trúå vaâ cung cêëp phuác lúåi xaä höåi, xoaá boã sûånhêën maånh vai troâ cuãa Chñnh phuã laâ bïn cungcêëp trûåc tiïëp haâng hoaá vaâ dõch vuå. Trïnphûúng diïån lyá tûúãng, àiïìu töët nhêët laâ luêåtnaây cêìn hûúáng túái viïåc húåp nhêët töët hún quaátrònh lêåp kïë hoaåch vaâ lêåp ngên saách, theo caáchtiïëp cêån göëi àêìu cho nhiïìu nùm .

Möåt bûúác phaát triïín múái theo hûúáng húåp nhêëttöët hún caác quaá trònh kïë hoaåch vaâ lêåp ngên saáchlaâ viïåc ban haânh Quyïët àõnh 210 vïì phên böíngên saách Nhaâ nûúác cho àêìu tû trong giai àoaån2007-10. Quyïët àõnh 210 quy àõnh caác tiïu chñàïí dûå toaán vaâ phên böí chi tiïu àêìu tû phaát triïíncho caác Böå, caác cú quan ngang Böå vaâ caác tónh.Àöëi vúái caác tónh, caác tiïu chñ bao göìm töíng dênsöë, nguöìn lûåc cuãa tónh, dên söë dên töåc thiïíu söëvaâ tyã lïå ngûúâi ngheâo. Quyïët àõnh naây tùngàaáng kïí tñnh minh baåch trong phên böí chi tiïuàêìu tû cöng vaâ cung cêëp möåt hûúáng dêîn coá tñnhhûúáng túái tûúng lai cho viïåc lêåp ngên saách.

Theo caách thûác caác tiïu chñ àûúåc àõnh ra, Quyïëtàõnh 210 rêët coá lúåi cho ngûúâi ngheâo theo nghôadaânh phên böí ngên saách nhiïìu hún cho caác tónhcoá tó lïå ngheâo cao hún hoùåc àöëi mùåt vúái nhûängàiïìu kiïån khoá khùn hún (Hònh 17.1).

Nöî lûåc àaáng kïí àang daânh cho soaån thaão Taâiliïåu tham khaão cho caán böå laâm cöng taác kïëhoaåch. Taâi liïåu naây nhùçm giuáp caán böå trong caácböå chuã quaãn vaâ chñnh quyïìn tónh seä giaãi quyïëtvêën àïì coân àang luáng tuáng vïì lêåp kïë hoaåchtrong nïìn kinh tïë thõ trûúâng. Cuöën saách naây dûåkiïën seä miïu taã àõnh hûúáng röång vïì caãi caáchcöng taác kïë hoaåch trong nhûäng nùm túái. Saách seäàoáng goáp àûa vaâo thûåc tiïîn nhûäng nguyïn tùæcchung nhû tham vêën, hay àõnh hûúáng vïì giaãmngheâo. Saách cuäng seä bao göìm möåt phêìn miïu taãngùæn goån cöng cuå kïë hoaåch phöí biïën vaâ möåt söëhûúáng dêîn sûã duång cú baãn. Khuyïën khñch dûåavaâo caác trûúâng àaåi hoåc taåi àõa phûúng àïí tiïënhaânh cöng taác phên tñch vaâ caác töí chûác dên sûåàïí tiïën haânh tham vêën cuäng àùåc biïåt hûäu ñch.Cuöën saách dûå kiïën seä àûúåc thûã nghiïåm úã möåtsöë tónh vaâ Böå vaâo nùm 2007 vaâ aáp duång röång raäivaâo nùm 2008.

Möåt chûúng trònh caãi caách cöng taác kïë hoaåchcêëp tónh mang tñnh toaân diïån àang àûúåc chuêínbõ. Bûúác àêìu bao göìm caãi caách thïí chïë vaâ phaáttriïín nùng lûåc àïí aáp duång röång raäi caách tiïëp cêånhiïån àaåi dûåa trïn kïët quaã vaâ coá sûå tham gia cuãacaác bïn liïn quan vaâo quaá trònh lêåp kïë hoaåchcêëp tónh. Quaá trònh thiïët kïë chûúng trònh naây coátñnh àïën kinh nghiïåm thu lûúåm àûúåc tûâ caáchoaåt àöång khaác nhau trong höî trúå caãi caách kïëhoaåch úã caã cêëp trung ûúng vaâ cêëp tónh.

Hún nûäa, àïí tiïën xa hún trong cöng taác giaãmngheâo àoâi hoãi phaãi caãi thiïån cöng taác kïë hoaåchvaâ quaãn lyá nguöìn lûåc cöng taåi caác xaä nöng thön.Hûúáng dêîn vïì caách húåp nhêët caác chñnh saáchngaânh vaâ caác chûúng trònh muåc tiïu quöëc giataåi cêëp àõa phûúng àoáng vai troâ cùn baãn trongvêën àïì naây. Hûúáng dêîn cöng taác kïë hoaåch cuåthïí cho caác xaä nöng thön seä cêìn nhêën maånh sûåtham gia vaâo têët caã caác giai àoaån cuãa chu kyâ lêåpkïë hoaåch vaâ quaãn lyá. Hûúáng dêîn cuäng àûa racaác kïë hoaåch thu höìi chi phñ cho phaát triïín cú súãhaå têìng nöng thön, vêån haânh vaâ baão dûúäng, caácdaång cung cêëp dõch vuå khaác úã nhûäng vuâng

QUY TRÒNH LÊÅP KÏË HOAÅCH

155


156

khöng ngheâo. Caãi caách lêåp kïë hoaåch cêëp xaä coáthïí àûúåc thûã nghiïåm úã caác vuâng choån lûåa, têåptrung maånh meä vaâo phaát triïín nöng thön.

Caách tiïëp cêån töíng thïí cho caác àõa baân röång húnàaä àûúåc thuác àêíy nhúâ viïåc ban haânh Nghõ àõnh92 múái àêy vïì quy hoaåch. Nghõ àõnh naây xaácàõnh traách nhiïåm cuãa caác cú quan khaác nhautrong quaá trònh quy hoaåch cho àïën têån cêëphuyïån. Nghõ àõnh cuäng xaác àõnh caác vêën àïìchñnh maâ quy hoaåch cêìn giaãi quyïët, vaâ caác bûúácmaâ quaá trònh cêìn tuên theo. Sûå cêìn thiïët phaãituên thuã caác yïu cêìu vïì xaä höåi vaâ möi trûúâng,nghôa vuå cöng böë quy hoaåch ngay sau khi àûúåcthöng qua cuäng àûúåc nïu roä. Tuy nhiïn, Nghõàõnh coá möåt söë àiïím yïëu, vñ duå khöng yïu cêìutham vêën vaâ thiïëu tñnh cöng khai roä raâng àöëi

vúái caác trûúâng húåp vi phaåm quy hoaåch.

Caác chó söë giaám saát

1. Söë tónh aáp duång caách tiïëp cêån hiïån àaåi àïíhoaåch àõnh kïë hoaåch cho kinh tïë thõtrûúâng trong cöng taác lêåp kïë hoaåch haângnùm cuãa tónh.

2. Söë xaä aáp duång caách tiïëp cêån töíng thïí vaâcoá sûå tham gia cuãa ngûúâi dên àöëi vúáiphaát triïín nöng thön úã cêëp àõa phûúng.

3. Söë vuâng coá quy hoaåch töíng thïí mangtñnh liïn ngaânh, löìng gheáp vêën àïì àö thõhoaá, cú súã haå têìng quy mö lúán vaâ caácquan têm vïì möi trûúâng.

Hònh 17.1: Nguöìn lûåc àêìu tû nhiïìu hún cho caác tónh ngheâo hún

Nguöìn: Dûåa vaâo söë liïåu cuãa TCTK vaâ Böå KHÀT. Caác tyã lïå ngheâo cuãa tónh dûåa trïnÀTMSHGÀ 2004; tùng phên böí nguöìn lûåc àêìu tû àûúåc tñnh giûäa tiïu chuêín 2007vaâ thûåc hiïån àûúåc trong 2006. Con söë naây khöng tñnh Cêìn Thú do con söë göëc cuãatónh thêëp trong 2006.

157

Tùng cûúâng quaãn lyá chi tiïu cöng laâ möåt ûutiïn cuãa Chñnh phuã Viïåt Nam trong thêåp kyãvûâa qua, vúái rêët nhiïìu tiïën böå àaåt àûúåc kïí tûânùm 2002, khi Luêåt Ngên saách sûãa àöíi, möåtàaåo luêåt rêët quan troång, àûúåc thöng qua. Luêåtnaây àaä trao cho Quöëc höåi vaâ caác Höåi àöìngNhên dên caác cêëp quyïìn quyïët àõnh phên böíngên saách vaâ raâng buöåc Chñnh phuã phaãi chõutraách nhiïåm vïì viïåc sûã duång nguöìn lûåc cöng.Caác tiïën böå quan troång khaác laâ nöî lûåc nêng caoyïu cêìu vïì minh baåch taâi chñnh àöëi vúái têët caãcaác cú quan sûã duång ngên saách, bao göìm caã caácdoanh nghiïåp nhaâ nûúác vaâ caác dûå aán àêìu tûcöng cöång, àûa Kiïím toaán Nhaâ nûúác Viïåt Namthaânh möåt cú quan àöåc lêåp vïì mùåt chuyïn möntrûåc thuöåc Quöëc höåi, vaâ viïåc dêìn dêìn thöëngnhêët chi thûúâng xuyïn vaâ chi àêìu tû thöng quanhûäng tiïu chñ phên böí ngên saách vaâ nguöìnlûåc coá hûúáng àïën tûúng lai. Xeát vïì möåt khñacaånh naâo àoá, coá thïí noái chûúng trònh cho nùmnùm túái laâ sûå tiïëp nöëi tûå nhiïn cuãa xu thïë naây.Nhûäng chi tiïu ngoaâi ngên saách cêìn giaãm búátdêìn vaâ theo doäi töët hún. Cêìn cuãng cöë caác cú chïëkiïím soaát nöåi böå vïì chi tiïu.Caác baáo caáo thûåchiïån chi ngên saách vaâ caác baáo caáo taâi chñnhcuöëi nùm phaãi àûúåc lêåp vaâ cöng böë kõp thúâi.Nùng lûåc giaám saát cuãa Kiïím toaán Nhaâ nûúácViïåt Nam vaâ Quöëc höåi cêìn phaãi àûúåc nêng cao.Vaâ cêìn phaãi àaåt àûúåc tiïën böå trong viïåc nêngcao tñnh hiïåu quaã cuãa viïåc sûã duång caác nguöìnlûåc chung. Nhûng cuäng coá nhûäng nhên töë múáitrong chûúng trònh cho nùm nùm túái. Sûå giaãmthu ngên saách tûâ caác nguöìn thûúng maåi, vaâcon söë caác doanh nghiïåp vûâa vaâ nhoã tùng lïnàoâi hoãi phaãi àöíi múái toaân diïån quy trònh quaãnlyá thuïë, tûâ phûúng phaáp thiïn vïì kiïím soaátsang phûúng phaáp tiïëp cêån quaãn lyá dûåa trïnruãi ro. Nhûng Chñnh phuã hiïån nay coá leä vêîncoân quaá quan têm àïën viïåc àaãm baão hoaân

thaânh muåc tiïu thu ngên saách. Nhûäng àïì xuêëthiïån nay vïì múã röång àaáng kïí diïån àöëi tûúångnöåp thuïë thu nhêåp caá nhên coá leä seä khöng tùngthu ngên saách nhiïìu, nhûng laåi coá thïí taác àöångkhöng coá lúåi àöëi vúái viïåc taåo viïåc laâm. Mùåtkhaác, Chñnh phuã cuäng chûa lûu têm àêìy àuãàïën thuïë bêët àöång saãn, möåt nguöìn thu ngênsaách tûúng àöëi quan troång nhûng àûúåc ûathñch hún so vúái thuïë thu nhêåp caá nhên vò noátaåo ra nhûäng khuyïën khñch toát. Coá leä nhiïåm vuåto lúán nhêët cho nùm nùm túái laâ xêy dûång möåthïå thöëng töíng húåp àïí quaãn lyá núå cöng vaâ theodoäi àûúåc nhûäng nghôa vuå núå bêët thûúâng àangngaây caâng tùng úã cêëp àõa phûúng.

Nhûäng thaách thûác phaát triïín

Trong thêåp niïn qua, Viïåt Nam àaä coá nhûäng nöîlûåc liïn tuåc nhùçm thiïët lêåp möåt hïå thöëng quaãnlyá taâi chñnh cöng vûäng maånh. Luêåt ngên saáchàêìu tiïn àaä àûúåc thöng qua nùm 1996 vaâ àûúåcsûãa àöíi nùm 2002. Möåt hïå thöëng kho baåc têåptrung àaä àûúåc thiïët lêåp, vúái caác chi nhaánh tûâtrung ûúng vûún àïën caác tónh vaâ huyïån, àïícung cêëp nhûäng dõch vuå taâi chñnh thiïët yïëu chotêët caã caác cú quan Chñnh phuã. Àaä coá nhiïìu tiïënböå trong viïåc laâm cho ngên saách dïî dûå àoaánhún vaâ quaá trònh xêy dûång dûå toaán ngên saáchminh baåch hún. Viïåc cöng böë thöng tin vïì chitiïu chi tiïët cuãa Chñnh phuã cuäng nhû caác chñnhsaách, quy àinh vaâ thuã tuåc chi tiïu cuäng àûúåc caãithiïån. Vaâ Chñnh phuã cuäng àaä duy trò àûúåc möåtchñnh saách taâi khoaá tûúng àöëi cêín troång trongsuöët thúâi gian qua (Hònh 18.1).

Viïåc thûåc thi Luêåt Ngên saách sûãa àöíi (Luêåt naâybùæt àêìu coá hiïåu lûåc tûâ nùm 2004), laâ möåt trongnhûäng dêëu möëc quan troång trong quaá trònh caãicaách naây. Luêåt naây àaä phên àõnh roä raâng vai troâ

18. QUAÃN LYÁ TAÂI CHÑNH CÖNG


158

cuãa Quöëc höåi vaâ Höåi àöìng nhên dên caác cêëptrong viïåc phï chuêín vaâ giaám saát chi tiïu ngênsaách. Luêåt cuäng phên cöng cho Kho baåc laâ cúquan chõu traách nhiïåm thûåc hiïån ngên saách vaâcung cêëp thöng tin quaãn lyá taâi chñnh. Nùm2005, toaân böå Kïë hoaåch Ngên saách Nhaâ nûúác àaäàûúåc cöng böë lêìn àêìu tiïn, trong àoá coá caã thöngtin vïì töíng chi tiïu cho quöëc phoâng. Xu hûúángcöng böë thöng tin cuäng àaä àûúåc khùèng àõnhbùçng Quyïët àõnh 192 cuãa Thuã tûúáng, trong àoáyïu cêìu rùçng caác chi tiïët vïì ngên saách taåi têët caãcaác cêëp chñnh quyïìn phaãi àûúåc cöng böë trongmöåt thúâi haån nhêët àõnh àöëi vúái têët caã caác àún võsûã duång ngên saách nhaâ nûúác. Àiïìu quan troångnûäa laâ Quyïët àõnh naây quy àõnh nhûäng yïu cêìuvïì minh baåch taâi chñnh àöëi vúái caác dûå aán àêìu tûcöng. Viïåc phên böí vöën cho caác dûå aán àoá phaãicùn cûá vaâo nhûäng kïë hoaåch àêìu tû àaä àûúåc phïchuêín, vaâ chi tiïët vïì quy trònh àêëu thêìu cuängcêìn phaãi àûúåc cöng khai cho dên chuáng biïët.Quyïët àõnh 192 cuäng quy àõnh vïì viïåc cöng böëthöng tin vïì tònh traång taâi chñnh cuãa caác doanhnghiïåp nhaâ nûúác. Quyïët àõnh 232 ban haânh gêìnàêy quy àõnh thïm vïì viïåc cöng böë tònh traångnúå nûúác ngoaâi, hai nùm möåt lêìn.

Möåt tiïën böå quan troång khaác laâ àûa Kiïím toaán

Nhaâ nûúác Viïåt Nam (SAV) thaânh möåt cú quanàöåc lêåp trûåc thuöåc Quöëc höåi. Giúâ àêy, TöíngKiïím toaán Nhaâ nûúác seä do Quöëc höåi böí nhiïåmvaâ miïîn nhiïåm, vaâ caác baáo caáo kiïím toaán phaãiàûúåc cöng khai cho dên chuáng. Viïåc kiïím toaánvaâ cöng böë baáo caáo kiïím toaán haâng nùm cuängàûúåc aáp duång vúái Ngên haâng Nhaâ nûúác ViïåtNam. Baáo caáo kiïím toaán cuãa Kiïím toaán Nhaânûúác múái àêy àaä àûúåc cöng böë lêìn àêìu tiïn, taåora nhûäng tranh luêån nghiïm tuác vïì viïåc sûãduång nhûäng nguöìn lûåc cöng. Tuy nhiïn, nùnglûåc kiïím toaán vêîn coân yïëu, khiïën cho Kiïímtoaán Nhaâ nûúác gùåp nhiïìu khoá khùn trong viïåcàaãm nhêån nhûäng nhiïåm vuå ngaây caâng nhiïìucuãa mònh, bao göìm caã viïåc kiïím toaán bùæt buöåcàöëi vúái caác doanh nghiïåp nhaâ nûúác, vaâ khöngthûåc hiïån àûúåc kiïím tra àaánh giaá kïët quaã thuàûúåc so vúái àöìng tiïìn àaä boã ra.

Àïí goáp phêìn tùng cûúâng cöng taác lêåp kïë hoaåchchi tiïu trung haån, Chñnh phuã àaä thñ àiïím viïåcxêy dûång caác Khuön khöí Chi tiïu Trung haånMTEFs úã böën ngaânh vaâ böën tónh. Caác Khuönkhöí Chi tiïu Trung haån àêìu tiïn, bao göìm caácböå Giaáo duåc, Y tïë, Giao thöng, Nöng nghiïåp vaâphaát triïín nöng thön, àaä àûúåc hoaân têët. Caáckhuön khöí naây bao göìm nhûäng kõch baãn cho

Hònh 18.1: Thu chi ngên saách vaâ böåi chi ngên saách

Nguöìn: BTC.

chi tiïu cuãa ngaânh vaâ viïåc phên böí ngên saáchcho möåt giai àoaån laâ ba nùm. Dûå toaán chithûúâng xuyïn vaâ chi àêìu tû àaä àûúåc húåp nhêët,coá tñnh àïën nhûäng muåc tiïu phaát triïín cuãangaânh. Caác Khuön khöí Chi tiïu Trung haån naâyàaä àûúåc xêy dûång trong khuön khöí möåt kïëhoaåch taâi khoaá bïìn vûäng trong trung haån.

Viïåc húåp nhêët chi thûúâng xuyïn vaâ chi àêìu tûvaâo möåt ngên saách chung duy nhêët, vöën laâ möåttrong nhûäng yïëu àiïím chñnh cuãa hïå thöëngquaãn lyá taâi chñnh cöng cuãa Viïåt Nam, àaä dêìnàûúåc caãi thiïån. Hiïån taåi, dûå toaán chi thûúângxuyïn do Böå Taâi chñnh lêåp kïë hoaåch, coân dûåtoaán chi àêìu tû do Böå Kïë hoaåch Àêìu tû lêåp kïëhoaåch. Sûå phöëi húåp hoaåt àöång giûäa hai böå naâygêìn àêy cuäng àaä àûúåc cuãng cöë. Viïåc àûa ra caáckïë hoaåch ngên saách coá àõnh hûúáng tûúng lailaâm cú súã cho viïåc trònh kïë hoaåch ngên saáchhaâng nùm lïn Quöëc höåi, cuâng vúái viïåc aáp duångcaác tiïu chñ phên böí ngên saách cho caã chithûúâng xuyïn vaâ chi àêìu tû, cuäng àaä goáp phêìncaãi thiïån cú cêëu giûäa hai loaåi hònh chi tiïu naây.Tuy nhiïn, viïåc thûåc hiïån riïng reä hai cêëu phêìn

naây laâm aãnh hûúãng àïën viïåc quaãn lyá caác nguöìnlûåc möåt caách hiïåu quaã. Kïët quaã laâ cêëu chi tiïucöng vêîn coân mêët cên àöëi; ÚÃ möåt söë ngaânh, coáthïí thêëy rùçng phêìn chi àêìu tû coân quaá cao.Nhûäng quy trònh nhùçm àùåt ûu tiïn cho caáchaång muåc chi tiïu vêîn coân thiïëu hiïåu quaã, vònhûäng quy trònh naây vêîn coân thûåc hiïån möåtcaách riïng reä àöëi vúái chi thûúâng xuyïn vaâ chiàêìu tû.

Nhûäng bêët cêåp trong hïå thöëng thöng tin quaãnlyá taâi chñnh cöng cuäng phaãn aánh nhûäng yïëuàiïím trïn naây. Viïåc thiïëu möåt ngên saách thöëngnhêët hoaân toaân khiïën cho viïåc theo doäi töíngthu vaâ töíng chi ngên saách rêët khoá thûåc hiïån,cuäng nhû khoá theo doäi àûúåc tònh hònh taâi khoaáthûåc sûå. Nhûäng quyä ngoaâi ngên saách, vöën viïåntrúå phaát triïín chñnh thûác cho vay laåi cuängkhöng àûúåc àûa vaâo ngên saách. Viïåc thiïëu hïåthöëng lûu trûä vaâ baáo caáo söë liïåu àiïån tûã thöëngnhêët cuäng dêîn àïën tònh traång húåp nhêët vaâ tñnhtoaán söë liïåu tûâ nhûäng cú súã dûä liïåu vïå tinh khaácnhau trúã nïn rêët mêët cöng, vaâ khiïën cho viïåcbaáo caáo taâi chñnh khöng kõp thúâi vaâ thiïëu chñnh

QUAÃN LYÁ TAÂI CHÑNH CÖNG

159

Hònh 18.2: Nhûäng nguöìn thu chuã yïëu cuãa Chñnh phuã

Nguöìn: BTC.

xaác. Nhûäng bêët cêåp naây goáp phêìn laâm chothöng tin giûäa caác böå ngaânh, tónh thaânh, caácnhaâ taâi trúå vaâ dên chuáng khöng àûúåc àêìy àuã.

Caác chuêín mûåc kïë toaán aáp duång cho khu vûåcdoanh nghiïåp cuãa Viïåt Nam àaä àûúåc ban haânhphuâ húåp vúái thöng lïå quöëc tïë nhûng nhûängchuêín mûåc kïë toaán aáp duång cho khu vûåc nhaânûúác vêîn coân chûa àûúåc aáp duång àêìy àuã. Caácthöng lïå kïë toaán cuäng cêìn phaãi àûúåc caãi thiïån.Àöìng thúâi, caác chûác nùng giaám saát nöåi böå vêînchuã yïëu têåp trung vaâo thanh tra kiïím tra hún laâàaánh giaá möåt caách coá hïå thöëng viïåc sûã duångnhûäng nguöìn lûåc cöng. Chïë àöå kiïím toaán nöåiböå coá hiïåu quaã cuäng cêìn àûúåc xêy dûång àïí coáthïí àaánh giaá vaâ phaãn höìi thûúâng xuyïn vaâ kõpthúâi cho caác cêëp quaãn lyá.

Do nhûäng cam kïët tûå do hoaá thûúng maåi maâViïåt Nam àaä àûa ra àïí gia nhêåp Töí chûácThûúng maåi Thïë giúái WTO (Hònh 18.2), sûå öínàõnh nguöìn thu ngên saách nhaâ nûúác àaä trúãthaânh möåt möëi quan têm quan troång. Tuynhiïn, nhûäng cam kïët naây seä khöng thïí coá taácàöång ngay trong tûúng lai gêìn, vò chuáng khöngbao göìm viïåc cùæt giaãm thuïë quan àaáng kïí. Khinhûäng cam kïët naây bùæt àêìu coá taác àöång, thòchuáng seä chuã yïëu aãnh hûúãng àïën nhûäng haânghoaá àûúåc baão höå nhiïìu, nïn viïåc cùæt giaãm thuïëquan coá thïí dêîn àïën viïåc tùng thu ngên saách,thöng qua lûúång haâng nhêåp khêíu tùng lïn.Hún nûäa, nhûäng cam kïët gia nhêåp WTO chopheáp Viïåt Nam aáp mûác thuïë quan thêëp àöëi vúáimöåt söë mùåt haâng hiïån nay àaä àang àûúåc miïînthuïë. Möåt möëi quan ngaåi lúán hún laâ tó lïå caácdoanh nghiïåp coá quy mö khaác nhau àang coáchiïìu hûúáng thay àöíi. Vúái sûå nöíi lïn cuãa caácdoanh nghiïåp vûâa vaâ nhoã, laâ nhûäng àöëi tûúångkhoá àaánh thuïë hún, thò viïåc duy trò möåt tó lïå thuthuïë so vúái GDP nhû hiïån nay seä àoâi hoãi quaãnlyá thuïë phaãi hiïåu quaã hún.

Hïå thöëng quaãn lyá taâi chñnh cöng cuãa Viïåt Namcuäng cêìn àûúåc tùng cûúâng vïì mùåt quaãn lyá taâisaãn coá vaâ núå. Núå laâ möåt vêën àïì àaáng phaãi lûutêm. Traái phiïëu Chñnh phuã àaä àûúåc phaát haânhngoaâi ngên saách àïí huy àöång vöën cho nhûängdûå aán cú súã haå têìng vaâ xêy dûång caác cú súã giaáoduåc, vaâ àïí taái cêëp vöën cho caác ngên haângthûúng maåi quöëc doanh. Nghôa vuå núå dûå

phoâng coá thïí seä phaát sinh tûâ nhûäng hoaåt àöångcuãa Quyä Höî trúå Phaát triïín (bêy giúâ laâ Ngênhaâng Phaát triïín Viïåt Nam), caác quyä phaát triïíncú súã haå têìng tónh, vaâ caác khoaãn vay ngoaâi ngênsaách cuãa caác tónh. Do khöng coá sûå kiïím soaát chitiïu chùåt cheä, möåt söë tónh vaâ böå àaä àûa ranhûäng cam kïët vûúåt quaá khaã nùng ngên saáchcuãa hoå, dêîn àïën nhûäng khoaãn núå quaá haån coânchûa giaãi quyïët hïët. Àiïìu naây àoâi hoãi phaãi coánhûäng khuön khöí thïí chïë vaâ phaáp lyá àïí coá thïíquaãn lyá núå cöng vaâ theo doäi caác nghôa vuå núå dûåphoâng möåt caách toaân diïån.


Hiïån àaåi hoaá quaãn lyá taâi chñnh cöng vêîn seä laâmöåt ûu tiïn haâng àêìu trong nùm nùm túái. Àöëivúái chi ngên saách, KHPTKTXHcuäng nhêënmaånh sûå cêìn thiïët phaãi coá möåt têìm nhòn trunghaån trong quaá trònh ngên saách. Cuå thïí laâ, Kïëhoaåch naây àùåt ra muåc tiïu “caãi töí nöåi dung,hònh thûác vaâ quy trònh dûå toaán ngên saách theohûúáng xêy dûång kïë hoaåch taâi chñnh ngên saáchtrong möëi quan hïå chùåt cheä vúái viïåc thûåc hiïånchiïën lûúåc taâi chñnh ngên saách” (trang 140). Kïëhoaåch cuäng nhêën maånh phaãi gùæn kïët ngên saáchvúái viïåc thûåc hiïån bùçng caách “tûâng bûúác thiïëtlêåp cú cêëu phên böí, quaãn lyá vaâ àaánh giaá ngênsaách nhaâ nûúác dûåa trïn nhûäng kïët quaã àêìu ra”(trang 140).

Vïì thu ngên saách, KHPTKTXHcuäng lûu yá cêìnphaãi “caãi caách chñnh saách thuïë theo hûúánggiaãm búát vaâ öín àõnh caác mûác thuïë suêët, múãröång diïån àaánh thuïë vaâ caác àöëi tûúång nöåp thuïë,àiïìu tiïët húåp lyá thu nhêåp, vaâ taách chñnh saách xaähöåi ra khoãi chñnh saách thuïë.” Kïë hoaåch cuäng àïìxuêët “phaãi thûåc hiïån caãi caách quaãn lyá thuïë vúáitroång têm vaâo viïåc quaãn lyá caác nguöìn thu nhêåpvaâ àöëi tûúång nöåp thuïë, chuá yá àïën viïåc khuyïënkhñch vaâ phaát triïín caác nguöìn thu nhêåp”, vaâ“aáp duång caác chñnh saách thuïë thöëng nhêët chotêët caã caác thaânh phêìn kinh tïë; giaãm thiïíu phaåmvi vaâ mûác thuïë suêët ûu àaäi” (trang 139) vaâ “caãitöí cöng nghïå thu thuïë vaâ nêng cao hiïåu quaã thuthuïë” àöìng thúâi “nghiïn cûáu vaâ ban haânh möåtsöë luêåt thuïë múái phuâ húåp vúái yïu cêìu cuãa viïåcphaát triïín nïìn kinh tïë thõ trûúâng vaâ höåi nhêåp”(trang 140).


160

Cuöëi cuâng, vïì caác khoaãn núå quaá haån, khi àaánhgiaá vïì caác xu hûúáng kinh tïë, phêìn giúái thiïåu cuãaKHPTKTXHàaä nhêån xeát rùçng “núå àoång vöënàêìu tû xêy dûång cú baãn tûâ nguöìn ngên saáchnhaâ nûúác chûa coá nguöìn vöën thanh toaán àanglaâ vêën àïì bûác xuác chûa àûúåc giaãi quyïët triïåt àïí”(trang 41).


Àïí àaåt àûúåc muåc tiïu trong chûúng trònh naây,caác thïí chïë quaãn lyá taâi chñnh cöng cêìn phaãiàûúåc cuãng cöë. Chiïën lûúåc daâi haån cêìn àùåt thûá tûåûu tiïn cho caác khoaãn chi thöng qua viïåc dûåavaâo möåt ngên saách trong nhiïìu nùm, traoquyïìn tûå chuã cho caác àún võ chi, vaâ gùæn kïëtgiûäa viïåc phên böí nguöìn lûåc vaâ hiïåu quaã sûãduång nguöìn lûåc àoá.

Àaä coá möåt söë tiïën böå àïí gùæn kïët töët hún giûäaviïåc lêåp kïë hoaåch vúái dûå toaán ngên saách, vúái caácKhuön khöí Chi tiïu Trung haån àûúåc thûåc hiïånthñ àiïím thaânh cöng úã böën ngaânh vaâ böën àõaphûúng. Nhûng giúâ àêy cêìn phaãi löìng gheápcaách tiïëp cêån naây vúái chu kyâ lêåp ngên saáchtûúng ûáng. Àiïìu naây seä cho pheáp chuáng ta sûãduång thöng tin töët hún taåi caác cêëp ngaânh, cêëptónh vaâ cêëp quöëc gia, tùng khaã nùng laâ caácquyïët àõnh phên böí nguöìn lûåc goáp phêìn vaâoviïåc àaåt àûúåc nhûäng kïët quaã phaát triïín mongmuöën. Vúái nhûäng kinh nghiïåm thu àûúåc choàïën nay, cêìn múã röång thñ àiïím Khuön khöí Chitiïu Trung haån coá thïí àûúåc haâng nùm tûâ nùm2007 trúã ài. Nhûng viïåc löìng gheáp àêìy àuãkhuön khöí chi tiïu trung haån naây vaâo quy trònhngên saách haâng nùm àoâi hoãi phaãi coá sûå thay àöíivïì luêåt phaáp, vaâ nhûäng thay àöíi àoá coá thïí àûúåcàûa ra khi sûãa àöíi Luêåt Ngên saách, dûå àõnh seätiïën haânh vaâo nùm 2008.

Viïåc trao quyïìn tûå chuã cho caác àún võ cung cêëpdõch vuå vaâ àún võ haânh chñnh vêîn àoáng vai troâtrung têm trong chiïën lûúåc cuãa Chñnh phuã, nhûlaâ möåt cöng cuå àïí coá thïí cung cêëp caác dõch vuåxaä höåi möåt caác hiïåu quaã vaâ tñch cûåc hún. Bïncaånh viïåc coá nhiïìu quyïìn tûå quyïët hún trongviïåc quaãn lyá ngên saách, nhûäng àún võ naây cuängàûúåc trao nhiïìu quyïìn haån hún trong vêën àïìnhên sûå vaâ quaãn lyá caác nhiïåm vuå cuãa mònh.

Tuy nhiïn, vêîn coân chûa roä laâm thïë naâo àïí àaãmbaão rùçng nhûäng àún võ naây hoaåt àöång theoàuáng chûác nùng quyïìn haån cuãa hoå vaâ quaãn lyácaác nguöìn lûåc cuãa Chñnh phuã möåt caách phuâhúåp. Viïåc phên quyïìn nhiïìu hún àoâi hoãi phaãicoá möåt möi trûúâng kiïím soaát nöåi böå coá hiïåuquaã, àïí traánh khaã nùng vi phaåm caác quy àõnh,giaãm thiïíu tñnh khöng hiïåu quaã vaâ ngùn chùånlaåm duång quyïìn haån.

Tùng cûúâng quaãn lyá chi tiïu vaâ tùng traáchnhiïåm giaãi trònh àoâi hoãi phaãi caãi thiïån viïåc baáocaáo vaâ cöng böë kïët quaã thûåc hiïån ngên saách.Thöng tin kõp thúâi vaâ àaáng tin cêåy phaãi àûúåccung cêëp àïí àaánh giaá hiïåu quaã hoaåt àöång vaâàiïìu chónh ngên saách nïëu cêìn thiïët. Möåt ûu tiïntrong lônh vûåc naây laâ thiïët lêåp caác hïå thöëng vaâlõch trònh lêåp baáo caáo thûoâng xuyïn vïì tònhhònh thûåc hiïån ngên saách vïì têët caã caác nöåi dungchi tiïu ngên saách, trong àoá coá caã caác cam kïëtngên saách. Cêìn xaác àõnh roä traách nhiïåm vïì töínghúåp vaâ lêåp baáo caáo, trong àoá coá caã viïåc xûã lyánhûäng trûúâng húåp khöng tuên thuã. Cuäng cêìnphaãi xêy dûång nhûäng chñnh saách vïì cöng böëthöng tin.

Bïn caånh nhûäng baáo caáo vïì tònh hònh thûåc hiïånngên saách, caác baáo caáo taâi chñnh töíng húåp cuöëinùm cuäng àoáng möåt vai troâ hïët sûác quan troångàïí àaãm baão tñnh minh baåch. Nhûäng baáo caáonaây phaãi toaân diïån, thïí hiïån úã chöî phaãi àïì cêåpàïën têët caã caác giao dõch, caác taâi saãn coá vaâ núå cuãacaác cú quan nhaâ nûúác. Vaâ nhûäng baáo caáo àoácuäng phaãi sûã duång nhûäng tiïu chuêín baáo caáophuâ húåp vúái thöng lïå quöëc tïë. Lyá tûúãng laâ caácbaáo caáo taâi chñnh toaân diïån vaâ àaáng tin cêåy phaãiàûúåc cöng böë trong voâng saáu thaáng kïí tûâ khikïët thuác nùm taâi chñnh. Nhûng viïåc baáo caáotheo hûúáng naây seä rêët khoá khùn nïëu khöng coámöåt hïå thöëng thöng tin quaãn lyá taâi chñnh cöngtöíng húåp. Möåt hïå thöëng nhû vêåy hiïån àangàûúåc xêy dûång taåi Kho baåc Nhaâ nûúác Trungûúng, Böå Taâi chñnh, vaâ Böå Kïë hoaåch Àêìu tû, vaâsau àoá seä àûúåc triïín khai röång ra cho têët caã caáctónh thaânh. Hïå thöëng naây nïn vûún àïën caác khobaåc cêëp tónh vaâ möåt söë àún võ chi tiïu ngên saáchvaâo cuöëi nùm 2008 hoùåc àêìu nùm 2009.

Cho àïën nay, àaä coá nhiïìu tiïën böå àaåt àûúåctrong tñnh minh baåch taâi chñnh úã cêëp quöëc gia,


161

nhûng taåi cêëp tónh thò tiïën böå vêîn coân haån chïë.Trong kyâ kïë hoaåch túái, cêìn phaãi theo doäi sûåtuên thuã nhûäng yïu cêìu vïì cöng böë thöng tincuãa Quyïët àõnh 192 vaâ caác vùn baãn quan troångkhaác, khöng nhûäng chó àöëi vúái caác chñnh quyïìnàõa phûúng maâ coân àöëi vúái caã caác doanhnghiïåp nhaâ nûúác vaâ caác àún võ quaãn lyá phuåtraách caác dûå aán àêìu tû cöng cöång. Nghõ quyïët387 cuäng coá thïí àûúåc sûãa àöíi, àïí yïu cêìu phaãicöng böë toaân diïån vïì ngên saách, caác baáo caáotònh hònh thûåc hiïån ngên saách vaâ quyïët toaáncuãa chñnh quyïìn cêëp tónh vaâ caác böå. Caác biïånphaáp khaác nhùçm tùng tñnh minh baåch laâ phaãidêìn dêìn àûa caác quyä ngoaâi ngên saách vaâo trongngên saách vaâ giaám saát chùåt cheä hún bêët kyâ quyängoaâi ngên saách naâo coân àang töìn taåi.

Giaám saát vaâ theo doäi coá hiïåu quaã laâ nhûäng muåctiïu chuã chöët cuãa caãi caách quaãn lyá taâi chñnhcöng úã Viïåt Nam. Cêìn coá nhûäng quy àõnh roäraâng vïì tñnh minh baåch vaâ baáo caáo, cuäng nhûnhûäng hònh thûác xûã lyá coá thïí thûåc thi àûúåc nïëukhöng tuên thuã. Viïåc giaám saát nöåi böå nïn domöåt böå riïng biïåt thiïët lêåp trong tûâng cú quannhaâ nûúác, coân giaám saát bïn ngoaâi thò do Quöëchöåi, caác uyã ban cuãa quöëc höåi vaâ Kiïím toaán Nhaânûúác thûåc hiïån. Tuy nhiïn, caác phûúng tiïånthöng tin àaåi chuáng, caác töí chûác phi Chñnh phuãvaâ cöng chuáng noái chung cuäng àoáng möåt vaitroâ quan troång.

Chûác nùng kiïím soaát nöåi böå cuãa àún võ kiïímtoaán nöåi böå àûúåc Luêåt Kiïím toaán nhaâ nûúácàiïìu chónh. Troång têm cuãa chûác nùng naây laâàaáng giaá tñnh liïm chñnh vaâ hiïåu quaã cuãa viïåcsûã duång caác taâi saãn cöng, kiïím tra chêët lûúångcaác söë liïåu kinh tïë taâi chñnh, vaâ theo doäi tònhhònh thûåc hiïån caác chñnh saách cuãa Chñnh phuã.Luêåt Kiïím toaán nhaâ nûúác yïu cêìu têët caã caác cúquan nhaâ nûúác phaãi kiïím toaán nöåi böå, nhûngàiïìu naây coân tûúng àöëi múái meã àöëi vúái hêìu hïëtcaác cú quan naây. Àïí àaåt àûúåc tiïën böå trong lônhvûåc naây, coá thïí xêy dûång möåt phûúng phaáptiïëp cêån thöëng nhêët, trong àoá bao göìm nhûängchuêín mûåc kiïím toaán vaâ caác söí tay nghiïåp vuå.

Viïåc giaám saát àöåc lêåp cuäng àaä àûúåc tùng cûúângàaáng kïí nhúâ Luêåt Kiïím toaán Nhaâ nûúác àûúåcban haânh nùm 2005. Luêåt naây thaânh lêåp Kiïímtoaán Nhaâ nûúác Viïåt Nam laâ möåt cú quan trûåc

thuöåc Quöëc höåi, chûác nùng hoaân toaân taách rúâiquaãn lyá nhaâ nûúác, vaâ do àoá khöng bõ xung àöåtvïì mùåt lúåi ñch. Luêåt naây cuäng cuå thïí hoaá cú cêëutöí chûác cuãa Kiïím toaán Nhaâ nûúác, bao göìmKiïím toaán Nhaâ nûúác cêëp trung ûúng vaâ Kiïímtoaán Nhaâ nûúác cêëp vuâng. Nhûng giúâ àêy cuängcêìn phaãi thûåc hiïån nhûäng quy àõnh cuãa Luêåtliïn quan túái chñnh caác kiïím toaán viïn nhaâ nûúác(trònh àöå, chïë Àiïìu naây seä àoâi hoãi phaãi xêydûång nhûäng chuêín mûåc vaâ phûúng phaáp kiïímtoaán nhaâ nûúác möåt caách toaân diïån, dûåa trïnnhûäng quy trònh hiïån haânh, xêy dûång caác hïåthöëng baão àaãm chêët lûúång vaâ caác chïë àöå baáocaáo.

Bïn caånh sûå tham gia vïì mùåt kyä thuêåt cuãaKTNN, vai troâ cuãa Quöëc Höåi coá thïí àûúåc tùngcûúâng. Nhûng àïí viïåc naây thûåc hiïån àûúåc, seäcêìn vûúåt qua nhûäng chúã ngaåi vïì mùåt töí chûác vaâtùng cûúâng nguöìn nhên lûåc. Vïì mùåt töí chûác,nùng lûåc cuãa caác uyã ban chuyïn traách phaãiàûúåc cuãng cöë, àùåc biïåt caác uyã ban kinh tïë vaâ xaähöåi. Qui trònh cuãa quöëc höåi cuäng coá thïí àûúåclaâm cho coá hiïåu quaã hún, vñ duå thöng qua viïåcthiïët lêåp caác qui tùæc cöng bùçng vïì chêët vêën vaâboã phiïëu tñn nhiïåm, vaâ theo doäi töët hún viïåcgiaãi quyïët caác kiïëu naåi cuãa ngûúâi dên. Tùngcûúâng kyä nùng phên tñch cuãa ban thû kyá seägiuáp cung cêëp thöng tin cho caác cuöåc tranhluêån vïì chñnh saách. Nhûng Quöëc Höåi cuäng coáthïí xem xeát thuï dõch vuå bïn ngoaâi laâm möåt söëchûác nùng kyä thuêåt, nhû àaánh giaá caác dûå aánàêìu tû. Vïì maåt nhên sûå, seä hûäu ñch khi tùng söëlûúång thaânh viïn chuyïn traách cuãa Quöëc Höåi,khöng àöìng thúâi giûä caác võ trñ haânh phaáp. Tùngsöë lûúång caác chuyïn gia, àùåc biïåt liïn quan àïënphaát triïín xaä höåi, taâi chñnh vaâ kinh tïë cuäng seähûäu ñch.

Baão àaãm nguöìn thu bïìn vûäng cuãa Chñnh phuãàoâi hoãi phaãi hiïån àaåi hoaá qui trònh quaãn lyáthuïë, àïí múã röång diïån thuïë vaâ duy trò caác mûácthuïë suêët húåp lyá. Hai thaách thûác lúán nhêët tronglônh vûåc naây laâ khaã nùng giaãm nguöìn thu tûâhoaåt àöång ngoaåi thûúng vaâ söë doanh nghiïåpvûâa vaâ nhoã tùng nhanh trong töíng söë doanhnghiïåp. Thaách thûác thûá nhêët coá nghôa laâ cuöëicuâng nguöìn thu tûâ thuïë nhêåp khêíu seä ñt ài vaâdo àoá cêìn phaãi thu thuïë trûåc tiïëp nhiïìu hún tûâcaác doanh nghiïåp vaâ höå gia àònh. Thaách thûác


162


163

thûá hai coá nghôa laâ caác doanh nghiïåp vuâa vaânhoã seä ngaây caâng chiïëm möåt tyã lïå cao hún trongtöíng saãn lûúång, maâ nhûäng doanh nghiïåp naâylaåi khoá thu thuïë. Àöëi mùåt vúái nhûäng thaách thûácnaây àoâi hoãi phaãi àún giaãn hoaá caác chïë àöå thuïë,nhêët laâ àöëi vúái caác doanh nghiïåp nhoã nhêët.Àiïìu naây cuäng àoâi hoãi phaãi caãi tiïën caác quitrònh quaãn lyá thuïë. Khöng lêu nûäa viïåc kiïím tratêët caã caác doanh nghiïåp vaâ xem xeát tûâng chi tiïëttrong túâ khai thuïë seä trúã nïn khöng thïí thûåchiïån àûúåc. Cêìn phaãi coá möåt caách tiïëp cêån khaác,theo àoá caác àöëi tûúång nöåp thuïë seä tûå khai tûånöåp, cú quan quaãn lyá thuïë seä kiïím tra túâ khaibùçng caác sûã duång caác cöng cuå àaánh giaá ruãi ro,vaâ chó thanh tra thuïë khi túâ khai thuïë toã rakhöng chñnh xaác.

Coá thïí hiïíu àûúåc laâ nguy cú giaãm nguöìn thu tûâthuïë àaä khiïën cho Chñnh phuã têåp trung vaâonhûäng caãi caách chñnh saách thuïë sao cho coá thïímúã röång diïån chõu thuïë. Viïåt Nam àaä coá möåt hïåthöëng thuïë VAT hoaåt àöång töët, hïå thöëng naâyrêët coá thïí seä trúã thaânh nguöìn thu chñnh cuãa hïåthöëng thuïë trong nhûäng nùm túái. Nhûäng àiïìuchónh cêìn thiïët vïì thuïë VAT laâ tûúng àöíi khöngàaáng kïí, vñ duå nhû hûúáng àïën möåt mûác thuïësuêët chung duy nhêët, hay giaãm söë trûúâng húåpàûúåc miïîn thuïë vaâ thûåc hiïån töët hún chïë àöå hoáaàún. Coân àöëi vúái thuïë thu nhêåp doah nghiïåpthò caác àiïìu chónh seä phaãi sêu röång hún. Möåttrong nhûäng àiïìu chónh àoá laâ phaãi baäi boãnhûäng khuyïën khñch àêìu tû hiïån nay khöngcoân cêìn thiïët nûäa, vò nhûäng khuyïën khñch àoákhöng goáp phêìn vaâo viïåc taåo ra nhiïìu hoaåtàöång àêìu tû hún, hoùåc khöng tûúng thñch vúáinhûäng cam kïët quöëc tïë cuãa Viïåt Nam. Möåt caãicaách quan troång nûäa àöëi vúái thuïë thu nhêåpdoanh nghiïåp laâ àûa vaâo aáp duång cú chïë Thuïëcho doanh nghiïåp nhoã àún giaãn hún aáp duångcho caác doanh nghiïåp höå gia àònh.

Viïåc chuá troång túái söë thu thuïë cuãa Chñnh phuãcuäng gùåp nhiïìu khoá khùn hún trong trûúânghúåp thuïë thu nhêåp caá nhên. Nhûäng nöî lûåc hiïånnay coá leä seä khöng dêîn àïën tùng söë thu. Nhûngnhûäng nöî lûåc àoá laåi coá thïí gêy nhûäng taác àöångtiïu cûåc cho nïìn kinh tïë vò hai leä. Thûá nhêët, söëàöëi tûúång nöåp thuïë seä tùng lïn rêët nhiïìu, vaâothúâi àiïím maâ cú quan quaãn lyá thuïë àaä àang

phaãi àöëi mùåt vúái viïåc söë doanh nghiïåp vûâa vaânhoã tùng lïn. Viïåc theo doäi quaãn lyá haâng triïåuhöå gia àònh àïí möîi höå nöåp nhûäng khoaãn thuïërêët nhoã dûúâng nhû khöng phaãi laâ möåt caách lûåachoån saáng suöët. Thûá hai, vaâ quan troång hún,thuïë thu nhêåp caá nhên vïì cú baãn seä laâ möåt loaåithuïë àaánh vaâo nhûäng ai coá quan hïå lao àöångchñnh thûác. Trong möåt nïìn kinh tïë vúái möåt khuvûåc khöng chñnh thûác röång lúán nhû cuãa ViïåtNam, gaánh nùång naây seä rúi vaâo caác ngûúâi sûãduång lao àöång chñnh thûác chûá khöng phaãi vaâongûúâi lao àöång. Àêy seä laâ àöång cú àïí caác doanhnghiïåp tiïëp tuåc hoaåt àöång möåt caách khöngchñnh thûác vaâ cuäng coá thïí seä laâm chêåm tiïën àöåtaåo cöng ùn viïåc laâm. Vúái con söë gêìn 1,4 triïåungûúâi tham gia vaâo thõ trûúâng lao àöång möîinùm úã Viïåt Nam, viïåc àùåt gaánh nùång thuïë lïnvai nhûäng ngûúâi laâm cöng ùn lûúng qua húåpàöìng lao àöång chñnh thûác khöng phaãi laâ möåtlûåa choån àuáng àùæn. Nhêët laâ vaâo thúâi àiïím maâviïåc taåo ra cöng ùn viïåc laâm àang bõ àe doaå búãisûå gia tùng nhanh choáng cuãa lûúng töëi thiïíu aápduång cho caác doanh nghiïåp trong nûúác, theonhûäng cam kïët quöëc tïë cuãa Viïåt Nam.

Möåt caách töët hún àïí tùng thu tûâ caác höå gia àònhlaâ àêíy nhanh tiïën àöå thûåc hiïån möåt loaåi thuïëbêët àöång saãn hiïån àaåi, àûúåc xaác àõnh bùçng möåtphêìn giaá trõ nhaâ vaâ àêët (vúái phêìn thuïë àaánhtrïn giaá trõ àêët coá thïí cao hún phêìn thuïë àaánhtrïn giaá trõ nhaâ). Loaåi thuïë naây coá möåt söë ûuàiïím so vúái thuïë thu nhêåp caá nhên, maâ cuängtiïën böå khöng keám, hoùåc thêåm chñ coân tiïën böåhún. Nhûäng khuyïën khñch maâ loaåi thuïë naây taåora ài theo hûúáng laâ khuyïën khñch sûã duång àêëtcoá hiïåu quaã hún, chûá khöng laâm giaãm caác hoaåtàöång kinh tïë. Thuïë bêët àöång saãn cuäng mang vïìcho Chñnh phuã möåt phêìn nhûäng lúåi nhuêån tûâviïåc tùng giaá trõ àêët nhúâ viïåc phaát triïín cú súã haåtêìng. Vïì mùåt naây, loaåi thuïë naây laâ möåt caáchhiïåu quaã àïí huy àöång vöën cho viïåc phaát triïíncú súã haå têìng taåi cêëp àõa phûúng (nhûäng ngûúâisöëng gêìn möåt con àûúâng múái seä phaãi nöåp nhiïìuthuïë hún, búãi vò giaá àêët cuãa hoå tùng lïn). Vaâ noácoá thïí giaãm búát hiïån tûúång àêìu cú àêët àai vaâ tïåtham nhuäng, bùçng caách giaãm búát nhûäng khoaãnlúåi thu àûúåc nhúâ viïåc àêët àai lïn giaá.

Phaãi thûâa nhêån rùçng, thuïë bêët àöång saãn cuäng coá

nhûäng àoâi hoãi cao vïì khaã nùng quaãn lyá thuïë.Àïí thu àûúåc thuïë naây, têët caã caác maãnh àêët coánhaâ ài keâm phaãi àûúåc àùng kyá trong möåt hïåthöëng àõa chñnh. Vaâ phaãi aáp möåt mûác giaá phaãnaánh giaá trõ thõ trûúâng vaâo möîi bêët àöång saãn àoá.Àoâi hoãi thûá hai naây nghe coá veã quaá cao. Tûâ goácàöå quaãn lyá coá veã cuäng khoá khùn, vò caác ruãi ro vïìtham nhuäng liïn quan àïën chñnh quaá trònhàõnh giaá. Tuy nhiïn, coá thïí xem xeát caác giaãiphaáp tûúng àöëi minh baåch. Viïåc tûå kï khai coáthïí taåo ra möåt mûác giaá húåp lyá, vúái àiïìu kiïån àöëitûúång nöåp thuïë àöìng yá mûác giaá kï khai cho àêëtàai vaâ nhaâ úã cuäng seä laâ mûác böìi thûúâng trongtrûúâng húåp nhaâ nûúác thu höìi àêët àïí giaãi phoângmùåt bùçng.

Tùng cûúâng quaãn lyá caác taâi saãn phi taâi chñnhcuãa nhaâ nûúác laâ möåt ûu tiïn quan troång khaáctrong nùm nùm túái. Cêìn baão àaãm sûã duång laânhmaånh nhaâ àêët cöng, thiïët bõ vùn phoâng vaâ xecöng. Möåt luêåt vïì quaãn lyá taâi saãn cöng seä taåo rakhung phaáp lyá cêìn thiïët àïí tùng cûúâng quaãn lyátaâi saãn vaâ viïåc sûã duång taâi saãn. Quan troångkhöng keám laâ viïåc xêy dûång möåt hïå thöëngthöng tin àïí àùng kyá vaâ theo doäi têët caã taâi saãncoá giaá trõ cuãa nhaâ nûúác. Caác hïå thöng tin àaángtin cêåy coá thïí giuáp giaãm laäng phñ vaâ goáp phêìnsûã duång taâi saãn cöng coá hiïåu quaã hún.

Cêìn coá caác hïå thöëng thöng tin töët hún vïì núåcöng vaâ caác nghôa vuå núå dûå phoâng. Àaä coátiïën böå àaáng kïë trong viïåc cuãng cöë quaãn lyánúå nûúác ngoaâi. Bûúác tiïëp theo laâ húåp nhêët

viïåc quaãn lyá núå nûúác ngoaâi vaâ núå trong nûúác.Möåt ûu tiïn trong lônh vûåc naây laâ xêy dûångkhuön khöí phaáp lyá (dûúái daång luêåt hay nghõàõnh) vaâ dûåa trïn àoá thiïët lêåp caác cú cêëu thïíchïë cêìn thiïët.

Tuy nhiïn, nhiïåm vuå thaách thûác nhêët liïn quanàïën quaãn lyá caác khoaãn núå tiïìm êín. Caác khoaãnnaây bao göìm baão laänh cho caác dûå aán àêìu tû lúán,caác nghôa vuå núå dûå phoâng liïn quan àïën núå xêëucuãa caác ngên haâng thûúng maåi quöëc doanh, traáiphiïëu do chñnh quyïìn àõa phûúng vaâ doanhnghiïåp nhaâ nûúác lúán phaát haânh, caác khoaãn núåcuãa caác quyä phaát triïín cú súã haå têìng cuãa tónh.Trong moåi trûúâng húåp, Chñnh phuã laâ ngûúâi taâitrúå cuöëi cuâng, do caác cam kïët chñnh thûác (nhûtrong trûúâng húåp baão laänh) hay vò Chñnh phuãkhöng thïí àïí caác töí chûác vay núå phaá saãn. Cuöëicuâng, nïëu àiïìu gi àoá bêët trùæc xaãy ra, ngên saáchnhaâ nûúác seä chõu gaánh nùång. Tuy nhiïn, chó xaácàõnh caác nghôa vuå núå àoá seä chûa àuã. Àïí àaánhgiaá caác ruãi ro taâi khoaá, caác cöng cuå àaánh giaánghôa vuå seä phaát sinh cêìn àûúåc aáp duång chomöîi haång muåc. Do sûå tùng trûúãng nhanh choángcuãa caác khoaãn núå cuãa àõa phûúng vaâ caác nghôavuå dûå phoâng khaác, vaâ cuäng do sûå chuyïín àoãinhanh choáng cuãa nïìn kinh tïë Viïåt Nam, seä khoáthûåc hiïån möåt àaánh giaá tin cêåy vïì caác ruãi ro taâikhoaá liïn quan. Àïí giaãi quyïët vêën àïì naây, cêìnxêy dûång gêëp möåt hïå thöëng theo doäi coá thïí taåora caác àöång cú cho moåi ngûúâi àùng kyá caácnghôa vuå dûå phoâng maâ hoå taåo ra vaâ baáo caáo kïëtquaã thûåc hiïån caác nghôa vuå àoá.


164

165

Viïåt Nam khöng chó àang coá töëc àöå tùngtrûúãng kinh tïë rêët nhanh maâ coân àang trongtiïën trònh chuyïín àöíi xaä höåi vaâ thïí chïë rêët sêusùæc. Àïí höî trúå cho tiïën trònh caãi caách nhanhchoáng naây, cêìn àiïìu chónh khung phaáp luêåtvaâ hïå thöëng tû phaáp. Àïën thúâi àiïím naây, ViïåtNam àaä ban haânh caác luêåt quan troång nhêëtcho caác hoaåt àöång kinh doanh, àùåc biïåt laâ nhúâàöång lûåc ban haânh nhûäng luêåt múái do sûå höåinhêåp cuãa Viïåt Nam vaâo nïìn kinh tïë toaân cêìu.Nhûng hiïån nay, Viïåt Nam vêîn coân thiïëu möåtkhung phaáp luêåt cho caác töí chûác xaä höåi dênsûå vaâ cho sûå tham gia cuãa caác töí chûác naâyvaâo hoaåt àöång cung cêëp dõch vuå. Quaá trònhlaâm luêåt cuäng cêìn àûúåc tùng cûúâng vaâ àêíymaånh. Duâ àaä thûúâng xuyïn tham vêën caác bïncoá liïn quan, nhûng nhûäng ngûúâi soaån thaãophaáp luêåt vêîn thiïëu sûå höî trúå àêìy àuã tûâ caácUyã ban chuyïn traách. Tuy nhiïn, möåt söë trúãngaåi lúán nhêët laåi liïn quan àïën böå maáy tûphaáp. Hiïån tûúång thiïëu caác thêím phaánchuyïn traách ngaây caâng trúã nïn mêu thuêîn vaâgêy trúã ngaåi cho sûå phaát triïín ngaây caâng phûáctaåp vaâ tinh vi cuãa nïìn kinh tïë àêët nûúác. Viïåcsûã duång caác nguöìn ngên saách cho toaâ aán,nhiïåm kyâ cuãa thêím phaán, chûác nùng vaâ hoaåtàöång cuãa cú quan kiïím saát àang coá taác àöångkhöng töët túái sûå àöåc lêåp cuãa hïå thöëng tûphaáp. Hiïån tûúång khoá tiïëp cêån caác thuã tuåc toaâaán vaâ viïåc cöng böë khöng àêìy àuã caác quyïëtàõnh cuãa toâa laâm haån chïë tñnh minh baåch vaâlaâm cho loâng tin cuãa dên chuáng àöëi vúái toaâ aánbõ suy giaãm. Tùng cûúâng caác cöng cuå phaáp lyávaâ haânh chñnh cuãa caác luêåt sû bïn bõ, àöìngthúâi tùng cûúâng caác nguöìn lûåc daânh cho höî trúåphaáp luêåt, laâ rêët cêìn thiïët àïí àaãm baão quyïìntiïëp cêån cöng lyá cuãa ngûúâi ngheâo vaâ cuãanhûäng nhoám ngûúâi dïî bõ töín thûúng nhêëttrong xaä höåi.


Sau hai thêåp kyã kïí tûâ khi bùæt àêìu cöng cuöåc àöíimúái, Viïåt Nam àaä coá nhûäng tiïën böå àaáng kïítrong quaá trònh phaát triïín khung luêåt phaáp cuãamònh. Caác quan hïå kinh tïë vaâ dên sûå àang tûângbûúác àûúåc phaáp luêåt àiïìu chónh, vaâ caác thönglïå thõ trûúâng àang dêìn thay thïë caác mïånh lïånhhaânh chñnh cuãa nïìn kinh tïë kïë hoaåch hoaá têåptrung trûúác àêy. Caác cam kïët quöëc tïë nhû Hiïåpàõnh Thûúng maåi Song phûúng Viïåt nam – HoaKyâ vaâ viïåc gia nhêåp WTO, cuäng nhû viïåc kyá kïëthaâng loaåt caác cöng ûúác vaâ hiïåp àõnh quöëc tïëkhaác cuäng àaä àêíy nhanh tiïën trònh ban haânhcaác luêåt vaâ vùn baãn quy phaåm phaáp luêåt quantroång nhêët àöëi vúái hoaåt àöång kinh doanh. Viïåcmúái ban haânh Luêåt tham gia, kyá kïët vaâ thûåchiïån caác àiïìu ûúác quöëc tïë àaä àoáng goáp tñch cûåccho lônh vûåc naây, thöng qua viïåc xêy dûång möåtquaát trònh chuyïín àöíi caác cam kïët vaâo luêåtphaáp. Nhûäng nùm gêìn àêy àaä chûáng kiïën möåtlõch trònh ban haânh luêåt phaáp àùåc biïåt dêìy àùåcúã Viïåt nam. Söë luêåt múái àûúåc Quöëc höåi thöngqua àaä tùng tûâ 8 luêåt nùm 2004 lïn 22 luêåt trongnùm 2005. Ngoaâi ra, cuäng àaä coá nhiïìu tiïën böåtrong tñnh minh baåch cuãa phaáp luêåt. Àïën nay,nïëu caác vùn baãn quy phaåm phaáp luêåt khöngàûúåc àùng trïn Cöng baáo thò seä khöng àûúåc coilaâ coá hiïåu lûåc thi haânh.

Tuy nhiïn, nhûäng tiïën böå trong phaát triïín luêåtphaáp úã Viïåt Nam vêîn coân chûa àöìng àïìu.Khung phaáp luêåt hiïån thúâi chuã yïëu laâ phaãn aánhsûå chuyïín àöíi cuãa Viïåt Nam tûâ nïìn kinh tïë kïëhoaåch hoaá têåp trung sang nïìn kinh tïë thõtrûúâng, chûá khöng phaãn aánh nhûäng thay àöíiàang diïîn ra trong möëi quan hïå giûäa nhaâ nûúácvaâ xaä höåi. Àiïìu àaáng mûâng laâ hiïån nay àaä coánhûäng hûúáng dêîn roä raâng vïì viïåc thu thêåp yá

19. PHAÁT TRIÏÍN HÏÅ THÖËNG LUÊÅT PHAÁP


166

kiïën cuãa caác bïn coá liïn quan chõu aãnh hûúãngtrûåc tiïëp cuãa caác vùn baãn quy phaåm phaáp luêåt.Hoaåt àöång tham vêën keáo daâi trong ñt nhêët laâ 20ngaây laâm viïåc vaâ coá thïí diïîn ra trïn phûúngtiïån truyïìn thöng àaåi chuáng hoùåc thöng quaInternet. Möåt bêët cêåp laâ khung phaáp luêåt chohoaåt àöång cuãa caác töí chûác xaä höåi dên sûå, baogöìm caã sûå tham gia cuãa hoå vaâo viïåc cung cêëpcaác dõch vuå xaä höåi coân chûa àaåt yïu cêìu.

Mùåc duâ khung phaáp luêåt cuãa Viïåt Nam àaä coánhûäng bûúác phaát triïín àaáng ghi nhêån nhûngnoá vêîn coân vûâa phûác taåp laåi vûâa thiïëu nhêëtquaán. Phaãi thûâa nhêån rùçng hiïån tûúång naâyvêîn thûúâng xaãy ra úã hêìu hïët têët caã caác quöëcgia. Nhûng úã Viïåt Nam thò roä raâng laâ cêìnphaãi caãi thiïån hún nûäa tñnh thûåc thi vaâ sûånhêët quaán cuãa caác vùn baãn phaáp luêåt. Caácvùn baãn phaáp luêåt àaä àûúåc ban haânh taåi caácgiai àoaån khaác nhau trong tiïën trònh chuyïínàöíi vaâ vò thïë àöi khi chuáng chöìng cheáo lïnnhau. Hoaåt àöång tû phaáp àûúåc àêíy maånhtrong nhûäng nùm gêìn àêy keáo theo sûå ra àúâicuãa khoaãng 200 nghõ àõnh hûúáng dêîn thihaânh luêåt, vaâ haâng loaåt caác thöng tû hûúáng

dêîn, caác quyïët àõnh vaâ caác quy àõnh khaácàûúåc ban haânh búãi caác Böå, caác Cú quan liïnböå vaâ caác chñnh quyïìn àõa phûúng. Töíng söëcoá 26 loaåi vùn baãn phaáp luêåt àaä àûúåc banhaânh úã nhiïìu cêëp àöå chñnh quyïìn khaác nhauvaâ búãi nhiïìu cú quan khaác nhau (Hònh 19.1).Sûå chùåt cheä vaâ nhêët quaán giûäa caác vùn baãnnaây coân chûa àûúåc baão àaãm.

Viïåc khöng cên nhùæc àêìy àuã vïì caách thûác thûåcthi caác quy àõnh cuãa luêåt phaáp cuäng dêîn àïëntònh traång laâ caác luêåt khöng thïí thûåc hiïån trïnthûåc tïë, vaâ khiïën viïåc cung cêëp dõch vuå trúã nïnquaá taãi. Vïì mùåt naây, cêìn phaãi caãi thiïån quaátrònh phöí biïën luêåt úã chñnh quyïìn cêëp àõaphûúng, keâm theo àoá laâ caác hûúáng dêîn roä raângàïí diïîn giaãi, aáp duång vaâ thûåc thi phaáp luêåt.Khi Viïåt Nam àaä gia nhêåp Töí chûác Thûúngmaåi Thïë giúái WTO thò nhu cêìu naây caâng trúãnïn cêëp thiïët, vò caác cêëp chñnh quyïìn àõaphûúng seä phaãi àöëi mùåt vúái nhiïìu thay àöíi lúánvïì möi trûúâng kinh doanh.

Chêët lûúång cuãa caác vùn baãn phaáp luêåt cuäng cêìnphaãi àûúåc tùng cûúâng hún nûäa. Hiïån nay, viïåc

Hònh 19.1. Caác loaåi vùn baãn phaáp luêåt úã Viïåt Nam

Nguöìn: Luêåt Ban haânh caác Vùn baãn phaáp luêåt, sûãa àöíi nùm 2002, trang 13-19;Phaåm Duy Nghôa

xêy dûång chñnh saách cuãa Chñnh phuã vaâ soaånthaão caác vùn baãn phaáp luêåt diïîn ra àöìng thúâi.Àiïìu naây laâm giaãm búát phaåm vi caác cuöåc tranhluêån vïì caác vêën àïì chñnh saách, vaâ caác cuöåc thaãoluêån úã Quöëc höåi thûúâng chó têåp trung vaâonhûäng quy àõnh cuå thïí cuãa caác àaåo luêåt maâkhöng àïí yá àïën nöåi dung cöët loäi vaâ àõnh hûúángcuãa caác àiïìu luêåt àoá. Möåt söë ngûúâi muöën tùngtyã lïå àaåi biïíu Quöëc höåi chuyïn traách àïí nhûängàaåi biïíu dên cûã naây coá thïí àoáng goáp nhiïìu thúâigian cöng sûác hún cho quaá trònh laâm luêåt.Nhûng vêën àïì quan troång laâ: khi caác vêën àïìàûúåc luêåt àïì cêåp àïën caâng ngaây caâng coá tñnhchuyïn mön kyä thuêåt cao, thò nhûäng nhaâ laâmluêåt cuãa Quöëc höåi laåi thûúâng thiïëu höî trúå àêìyàuã tûâ phña caác Uyã ban vaâ caác chuyïn gia tronglônh vûåc àoá.

Möåt trong söë caác thaách thûác lúán nhêët àöëi vúáiViïåt Nam trong tûúng lai laâ liïn quan àïën böåmaáy tû phaáp. Caác toaâ haânh chñnh toã ra àùåc biïåtyïëu keám vaâ khöng coá khaã nùng thûåc hiïån caácraâ soaát tû phaáp cuäng nhû laâ àiïìu chónh caácbiïån phaáp haânh chñnh. Hiïån tûúång “hònh sûåhoaá caác haânh vi dên sûå” àaä khiïën caác nhaâ àêìutû do dûå trûúác khi àûa ra quyïët àõnh kinhdoanh quy mö lúán taåi Viïåt Nam. Sûå thiïëu cöngkhai vaâ khoá tiïëp cêån cuãa caác hoaåt àöång phaápluêåt àaä khiïën cho ngûúâi dên thêët voång, thêåmchñ bêët bònh, khi hoå cho rùçng quyïìn lúåi cuãa hoåàaä bõ coi nheå. Thûúâng caác vuå viïåc naây liïnquan túái viïåc chuyïín àöíi àêët àai. Möåt vêën àïìcùn baãn hún laâ: quaá trònh phên böí nguöìn ngênsaách cho toaâ aán, nhiïåm kyâ haån chïë cuãa caácthêím phaán, vaâ chûác nùng cuäng nhû hoaåt àöångcuãa cú quan kiïím saát, têët caã àïìu àang laâm xoáimoân vaâ huyã hoaåi tñnh àöåc lêåp cuãa böå maáy tûphaáp. Vaâ tham nhuäng trong hïå thöëng tû phaáplaâ möåt trong nhûäng quan ngaåi chñnh, aãnhhûúãng tiïu cûåc túái ngûúâi dên ngheâo vaâ nhûängngûúâi ñt coá quyïìn lûåc.

Quaá trònh maâ nguöìn ngên saách àûúåc phên böítúái toaâ aán, caác nhiïåm kyâ coá thúâi haån cho caácthêím phaán, vaâ caác chûác nùng vaâ hoaåt àöång töëtuång, têët caã àïìu laâm töín haåi túái sûå àöåc lêåp cuãaböå maáy tû phaáp. Sûå thiïëu loâng tin àöëi vúái toaâaán, àùåc biïåt laâ cuãa caác doanh nghiïåp nhoã vaâ dênthûúâng, dêîn àïën viïåc thûåc hiïån cöng lyá nhiïìukhi phaãi dûåa vaâo nhûäng cú chïë khaác. Nhûäng

khiïëu naåi vaâ töë caáo àûúåc gûãi àïën Quöëc höåi àöikhi coân nhiïìu hún caã töíng söë àún kiïån nöåp lïnToaâ aán.


Tûâ lêìn sûãa àöíi Hiïën phaáp gêìn àêy nhêët vaâonùm 2001, Chñnh phuã Viïåt Nam àaä thïí hiïåncam kïët roä raâng laâ muöën xêy dûång möåt xaä höåiphaáp quyïìn minh baåch àûúåc àiïìu chónh búãiluêåt phaáp. Böën ûu tiïn haâng àêìu àaä àûúåc nhêënmaånh nhùçm àaåt àûúåc muåc tiïu naây. Ûu tiïn thûánhêët laâ caãi caách quaá trònh laâm luêåt thöng quaviïåc khuyïën khñch sûå tham gia nhiïìu hún cuãadên chuáng, tùng cûúâng vai troâ àaåi diïån cuãa caáccú quan lêåp phaáp vaâ nêng cao kyä nùng cuãa caácnhaâ soaån thaão phaáp luêåt. Ûu tiïn thûá hai laâ baãoàaãm tñnh húåp hiïën vaâ húåp phaáp cuãa caác quyphaåm phaáp luêåt, thöng qua viïåc theo doäi caácquy àõnh haânh chñnh vaâ giaãm söë lûúång caác hònhthûác vùn baãn phaáp luêåt. Ûu tiïn thûá ba laâ tùngcûúâng raâ soaát tû phaáp, xêy dûång nhûäng toaâ aánhaânh chñnh àöåc lêåp àïí goáp phêìn àaãm baão chocaác quyïìn khiïëu naåi cuãa cöng dên. Ûu tiïn thûátû laâ tùng cûúâng sûác maånh cuãa caác toaâ aán cêëphuyïån thöng qua viïåc sûã duång phaáp chïë nhiïìuhún trong caác vuå aán dên sûå vaâ hònh sûå, tûângbûúác xêy dûång möåt hïå thöëng toaâ thûúång thêímxûã phuác thêím vaâ caác toaâ aán chuyïn biïåt khaác(vñ duå, trûúác mùæt laâ toaâ aán chuyïn xeát xûã caácvêën àïì vïì súã hûäu trñ tuïå).

Àïí laâm roä nhûäng muåc tiïu cuãa Chñnh phuã,KHPTKTXHàaä nhêën maånh nhûäng khña caånh xaähöåi cuãa tiïën trònh caãi caách tû phaáp vaâ luêåt phaáp.Trïn thûåc tïë, Kïë hoaåch naây coân chuã trûúng “(i)caãi caách phûúng phaáp vaâ quaá trònh xêy dûångluêåt phaáp, (ii) ban haânh caác quy àõnh baão àaãmcho viïåc tham gia möåt caách coá hiïåu quaã cuãa dênchuáng vaâo quaá trònh xêy dûång luêåt, töí chûác coáhiïåu quaã viïåc tiïëp thu yá kiïën cuãa quêìn chuángtrûúác khi ban haânh caác vùn baãn quy phaåm phaápluêåt”; cuå thïí laâ “caác vùn baãn phaáp luêåt phaãiàûúåc cöng khai trïn caác phûúng tiïån thöng tinàaåi chuáng” (trang 145). Möåt muåc tiïu khaác laâ“baão vïå taâi saãn cuãa cöng dên; loaåi boã caác quyàõnh phaáp luêåt khöng thñch húåp vaâ khöng cêìnthiïët liïn quan àïën viïåctòm kiïëm chöî úã vaâ núilaâm viïåc, tõch thu hoùåc taåm thu giûä taâi saãn cuãacöng dên”, thïm vaâo àoá, “caác cêëp coá thêím

PHAÁT TRIÏÍN HÏÅ THÖËNG LUÊÅT PHAÁP

167

quyïìn phaãi àïìn buâ bùçng tiïìn mùåt hoùåc hiïån vêåtcho nhûäng ngûúâi àaä phaãi chõu thiïåt haåi donhûäng quy àõnh traái vúái phaáp luêåt gêy ra”(trang 138). Vêën àïì tùng cú höåi tiïëp cêån vúáicöng lyá cuäng àûúåc quan têm àùåc biïåt. “Dõch vuåtû vêën phaáp luêåt cêìn phaãi àûúåc múã röång túái dênchuáng, túái ngûúâi ngheâo, túái nhûäng ngûúâi coácöng vúái nûúác vaâ túái àöìng baâo dên töåc thiïíu söësöëng úã nhûäng vuâng xa xöi heão laánh (trang 145-146). Ngoaâi ra cuäng nhêën maånh rùçng cêìn phaãi“khuyïën khñch caác töí chûác xaä höåi, caác töí chûácquêìn chuáng vaâ caác xaä höåi dên sûå tham gia vaâoviïåc quaãn lyá vaâ giaám saát möåt söë lônh vûåc cöng”(trang 152).

Gêìn nhû song song vúái viïåc thöng qua Kïëhoaåch Phaát triïín Kinh tïë Xaä höåi, möåt Chiïënlûúåc Phaát triïín hïå thöëng phaáp luêåt (LSDS) vaâmöåt Chiïën lûúåc Caãi caách Tû phaáp (JRS) cuängvûâa múái àûúåc thöng qua cho giai àoaån àïënnùm 2020. Hai chiïën lûúåc naây àaä àûúåc ÀaãngCöång saãn ban haânh, thïí hiïån mûác àöå cam kïët

sêu sùæc cuãa Àaãng vaâ Chñnh phuã àöëi vúái cöngcuöåc caãi caách.

Chiïën lûúåc Phaát triïín Hïå thöëng Phaáp luêåt àûara 6 vêën àïì coá têìm chiïën lûúåc quan troångnhùçm xêy dûång caác thïí chïë vaâ caác hïå thöëngphaáp luêåt baão àaãm tñnh phaáp quyïìn vaâ möåtChñnh phuã minh baåch, coá traách nhiïåm. Saáuvêën àïì naây laâ: xêy dûång möåt Chñnh phuã trongsaåch vaâ nhaåy beán; àaãm baão caác quyïìn dên chuãvaâ quyïìn tûå do cöng dên; soaån thaão luêåt vaâthiïët lêåp caác thïí chïë höî trúå cho nïìn kinh tïë thõtrûúâng, taåo àiïìu kiïån thuêån lúåi cho hiïån àaåihoáa vaâ xaä höåi hoaá giaáo duåc, caác dõch vuå y tïëcöng cöång, vaâ viïåc thûåc thi caác chñnh saách xaähöåi; caãi thiïån luêåt vïì an ninh quöëc gia, trêåt tûåvaâ an toaân xaä höåi; vaâ taåo àiïìu kiïån àïí ViïåtNam höåi nhêåp sêu hún vaâo nïìn kinh tïë khuvûåc vaâ thïë giúái.

Chiïën lûúåc Caãi caách Tû phaáp àûa ra möåt kïëhoaåch taái töí chûác hïå thöëng tû phaáp vaâ àïì xuêët


168

Khung 19.1. Möåt khung phaáp luêåt taåo àiïìu kiïån thuêån lúåi cho xaä höåi dên sûå

KHPTKTXHthûúâng xuyïn nhùæc àïën sûå cêìn thiïët phaãi khuyïën khñch sûåtham gia cuãa caác töí chûác xaä höåi dên sûåtrong quaá trònh thûåc thi vaâ giaám saát caác chñnh saách cöng, àùåc biïåt laâ caác chñnh saách liïn quan àïën viïåccung cêëpdõch vuå. Caác vùn baãn quy phaåm phaáp luêåt múái àêy nhû Luêåt Chöëng tham nhuäng cuäng àaä cöng nhêån vai troâquan troång cuãa caác töí chûác xaä höåi dên sûå àöëi vúái viïåc tùng cûúâng quaãn trõ àiïìu haânh. Tuy nhiïn, nhiïìu töí chûácàaä noái rùçng hoå seä khöng thïí phaát huy hïët tiïìm nùng khi hoå tham gia höî trúå Chñnh phuã àaåt àûúåc nhûäng muåctiïu trïn nïëu nhû khung phaáp luêåt hiïån thúâi khöng àûúåc caãi töí nhùçm taåo àiïìu kiïån thuêån lúåi cho hoå hoaåt àöångvaâ phaát triïín.Möåt khuön khöí phaáp lyá thuêån lúåi cêìn phaãi quy àõnh caác thuã tuåc àún giaãn, dïî daâng vaâ khöng töën keám àïí caáctöí chûác xaä höåi dên sûå coá thïí àùng kyá hoaåt àöång. Khuön khöí phaáp lyá naây cuäng cêìn phaãi àaãm baão rùçng nhaâ nûúáckiïím soaát caác hoaåt àöång cuãa töí chûác nhûng khöng can thiïåp vaâo hoaåt àöång vaâ vai troâ phaát triïín cuãa caác töí chûácàoá. Khuön khöí phaáp lyá naây cuäng cêìn phaãi àún giaãn vaâ minh baåch àuã àïí taåo ra möåt sên chúi cho nhiïìu loaåi töíchûác xaä höåi dên sûå khaác nhau vaâ traánh thi haânh caác cûúäng chïë tuyâ tiïån cuãa caác cêëp chñnh quyïìn. Caác àiïìu luêåtthuêån lúåi cho viïåc huy àöång vöën vaâ àaánh thuïë cuäng cêìn àûúåc cên nhùæc.Möåt trong nhûäng biïån phaáp quan troång nhêët àïí xêy dûång möåt khuön khöí phaáp lyá loaåi naây laâ Quöëc höåi haäythöng qua Luêåt Hiïåp höåi. Böå Nöåi vuå àaä rêët cúãi múã vaâ sùén saâng lùæng nghe yá kiïën cuãa caác bïn trong nöî lûåc àûara dûå thaão luêåt vûâa qua, nhûng chuáng ta cuäng chûa thïí biïët àûúåc liïåu nhûäng quan ngaåi do caác töí chûác xaä höåidên sûå àûa ra coá àûúåc àûa vaâo luêåt hay khöng. Caác biïån phaáp quan troång khaác laâ soaån thaão vaâ thöng qua caácvùn baãn quy phaåm phaáp luêåt daânh cho caác töí chûác khöng coá thaânh viïn, vñ duå nhû caác Quyä, caác Töí chûác taâitrúå, vaâ cho caác töí chûác dûåa vaâo cöång àöìng.Nhiïìu biïån phaáp cuäng cêìn phaãi àûúåc aáp duång nhùçm àaãm baão viïåc thûåc thi coá hiïåu quaã khuön khöí phaáp lyáthuêån lúåi nïu trïn. Caác biïån phaáp naây bao göìm viïåc thiïët lêåp thuã tuåc àùng kyá “möåt cûãa” cho caác töí chûác xaä höåidên sûå, àaâo taåo caác caán böå cöng chûác coá nhiïåm vuå theo doäi viïåc thûåc thi phaáp luêåt vaâ cuöëi cuâng, cêìn phaãi thiïëtlêåp möåt cú chïë àöëi thoaåi hiïåu quaã giûäa nhaâ nûúác vaâ caác töí chûác xaä höåi dên sûå.Nguöìn: Trung têm Dûä liïåu cuãa VUFO-NGO (2006)

PHAÁT TRIÏÍN HÏÅ THÖËNG LUÊÅT PHAÁP

169

nhiïìu giaãi phaáp nhùçm tùng cûúâng tñnh àöåc lêåpvaâ àêíy maånh hoaåt àöång cuãa hïå thöëng tû phaáp.Nhûäng caãi caách naây bao göìm viïåc taách dêìn hïåthöëng tû phaáp ra khoãi böå maáy haânh chñnh hiïånnay, múã röång phaáp chïë cuãa caác toaâ aán cêëphuyïån, xêy dûång toaâ phuác thêím vaâ caác toaâ aánchuyïn biïåt. Ngoaâi ra, cêìn chuyïín àöíi hïå thöëngkiïím saát hiïån nay sang hònh thûác möåt cú quankiïím saát cöng vaâ caãi thiïån caác dõch vuå höî trúå tûphaáp (nhû luêåt sû, caãnh saát tû phaáp, cöngchûáng viïn vaâ caác dõch vuå baán tû phaáp khaác).Kiïån toaân caác luêåt dên sûå, hònh sûå vaâ caác thuãtuåc tû phaáp laâ vö cuâng cêìn thiïët àöëi vúái viïåc phihònh sûå hoaá caác vêën àïì kinh tïë vaâ dên sûå. Viïåcgiaãm caác aán phaåt tuâ vaâ tùng caác biïån phaáp “caãitaåo khöng giam giûä” cuäng nùçm trong caách tiïëpcêån naây.


Viïåc caãi thiïån quaá trònh soaån thaão luêåt àoâi hoãirùçng phaãi àaãm baão caác cuöåc tranh luêån vïìchñnh saách cêìn phaãi àûúåc thûåc hiïån trûúác khibùæt àêìu soaån thaão caác vùn baãn quy phaåm phaápluêåt. Àöìng thúâi, àiïìu naây cuäng àoâi hoãi phaãitùng cûúâng vaâ múã röång caác uyã ban chuyïnmön nhùçm chuyïn nghiïåp hoaá tiïën trònh soaånthaão luêåt. Möåt Luêåt sûãa àöíi vïì Luêåt Ban haânhcaác vùn baãn quy phaåm phaáp luêåt coá thïí seä àûara möåt tiïën trònh lögic hún àïí hoaåch àõnhchñnh saách vaâ soaån thaão luêåt. Nhûng cuäng coáthïí thay àöíi caác quy àõnh ngay trong khungluêåt hiïån haânh, nhû àaä thûåc hiïån trong quaátrònh cúãi múã vaâ khuyïën khñch tham gia laâmluêåt maâ Quöëc höåi vûâa aáp duång trong quaá trònhxêy dûång Luêåt Phoâng chöëng HIV/AIDS, LuêåtBònh àùèng giúái vaâ Luêåt Baåo lûåc gia àònh. DuâLuêåt vïì ban haânh caác vùnbaãn quy phaåm phaápluêåt coá àûúåc sûãa àöíi hay khöng, hïå thöëng banhaânh luêåt cuäng cêìn phaãi àûúåc hoaân thiïån àïíàaãm baão tñnh nhêët quaán giûäa caác vùn baãn quyphaåm phaáp luêåt.

Àïí khùæc phuåc möåt trong nhiïìu àiïím yïëu lúántrong quaá trònh xêy dûång luêåt phaáp úã Viïåt Nam,cêìn phaãi xêy dûång möåt khuön khöí phuâ húåp chocaác töí chûác xaä höåi dên sûå, vaâ àïí hoå tham gia vaâohoaåt àöång cung cêëp dõch vuå cuäng nhû cho viïåcàaãm baão dên chuã cú súã. (Höåp 19.1).

Trïn mùåt trêån tû phaáp, àïí nêng cao chêët lûúångcaác phaán quyïët cuãa toaâ aán, cêìn phaãi thiïët lêåpcaác àiïím tiïëp cêån vúái toaâ aán àïí giaãi quyïët caácvêën àïì phaáp luêåt phûác taåp, hoùåc thöng qua caácthêím phaán chuyïn biïåt àûúåc chó àõnh giuáp höåiàöng xeát xûã ra quyïët àõnh nhanh choáng, hoùåcthöng qua caác chuyïn gia luêåt phaáp gioãi àïícung cêëp cho toaâ aán nhûäng thöng tin phuâ húåp.Nhûäng thêím phaán chuyïn nghiïåp hún nûäa,àùåc biïåt laâ nhûäng ngûúâi laâm úã cêëp tónh vaâhuyïån vaâ viïåc nêng cao kyä nùng chuyïn möncuãa hoå, laâ rêët cêìn thiïët vò hònh aãnh cöng cöångcuãa phaáp lyá. Ngoaâi ra, cuäng cêìn cên nhùæc viïåcthaânh lêåp caác toaâ aán chuyïn biïåt. Hiïån àaåi hoaávaâ haânh chñnh hoaá toaâ aán laâ cêìn thiïët àïí tùngcûúâng tñnh hiïåu quaã cuãa toaâ aán vaâ tñnh àöåc lêåpcuãa caác thêím phaán. Viïåc phên böí ngên saáchcho toaâ aán cêìn phaãi do Quöëc höåi hoùåc Höåiàöìng Nhên dên trûåc tiïëp quyïët àõnh, chûákhöng phaãi do caác toaâ aán cêëp cao hún. Trongdaâi haån, cêìn phaãi xem xeát laåi vaâ laâm roä caácchûác nùng cuãa cú quan kiïím saát - hiïån àangkiïm nhiïåm caã chûác nùng truy töë vaâ chûác nùngkiïím soaát tû phaáp. Cuöëi cuâng, cú quan kiïímsaát cêìn phaãi àûúåc chuyïín àöíi thaânh möåt cúquan chó coá nhiïåm vuå cöng töë maâ thöi.

Cöng böë caác phaán quyïët cuãa toaâ aán cuäng laâ hïëtsûác cêìn thiïët àïí tùng cûúâng nùng lûåc cuãa böåmaáy tû phaáp trong viïåc diïîn giaãi luêåt vaâ àaãmbaão thûåc thi luêåt phaáp. Truyïìn thöëng naây àaäàûúåc aáp duång úã Viïåt Nam tûâ thúâi kyâ thûåc dênPhaáp àö höå, nhûng sau nùm 1954, do chiïëntranh xaãy ra, noá khöng coân àûúåc sûã duång nûäa.50 nùm sau, nùm 2004, Toaâ aán Töëi cao ViïåtNam àaä lêìn àêìu tiïn cöng böë caác phaán quyïëtphuác thêím vaâ giaám àöëc thêím cuãa höåi àöìngthêím phaán qua hai têåp taâi liïåu. Têåp taâi liïåu thûánhêët göìm 62 vuå viïåc dên sûå, thûúng maåi vaâ laoàöång, coân têåp taâi liïåu thûá hai göìm 41 vuå aánhònh sûå. Viïåc cöng böë caác phaán quyïët cuãa toaâseä goáp phêìn laâm cho luêåt phaáp àûúåc aáp duångmöåt caách thöëng nhêët vaâ dïî dûå àoaán hún. Noácuäng goáp phêìn tùng chêët lûúång cuãa quaá trònh raphaán quyïët cuãa toaâ aán, vaâ nhû vêåy, noá cuängkhiïën cho loâng tin cuãa xaä höåi vaâ cöng chuáng àöëivúái toaâ aán tùng lïn. Cho pheáp caác phûúng tiïånthöng tin àaåi chuáng tiïëp cêån vúái caác phiïn xeátxûã cuãa toaâ aán cuäng laâ möåt caách àïí tùng cûúângtñnh minh baåch cuãa toaâ.

Baão àaãm quyïìn àûúåc tiïëp cêån vúái cöng lyá,àùåc biïåt àöëi vúái ngûúâi ngheâo, coá thïí àaåt àûúåcmöåt phêìn thöng qua viïåc tùng cûúâng caáccöng cuå haânh chñnh vaâ phaáp luêåt cho luêåt sûbïn bõ. Viïåc cêëp vöën vaâ nùng lûåc cuãa hïåthöëng trúå giuáp tû phaáp cuäng cêìn phaãi àûúåc

tùng cûúâng. Cêìn phaãi taåo àiïìu kiïån dïî daângàún giaãn cho viïåc tiïëp cêån caác höî trúå phaáp lyáàöëi vúái caác nhoám ngûúâi dïî bõ töín thûúng vaâchõu nhiïìu thiïåt thoâi trong xaä höåi, cho pheápcaác töí chûác phi chñnh phuã tham gia vaâo lônhvûåc naây.


170

171

Coá thïí dïî daâng thêëy rùçng tiïën trònh caãi caáchhaânh chñnh cöng àaä khöng àaåt àûúåc nhûäng kïëtquaã nhû mong muöën. Viïåc naây dûúâng nhûphaãn aánh sûå bêët lûåc cuãa cú cêëu àiïìu phöëi caãicaách haânh chñnh cöng hiïån nay trong viïåc dêîndùæt möåt tiïën trònh chuyïín àöíi toaân diïån cuãangaânh haânh phaáp nhaâ nûúác, trong àoá bao göìmcaã phaát triïín khung phaáp luêåt vaâ caãi caách quaãnlyá taâi chñnh cöng. Trïn thûåc tïë, nhûäng tiïën böåàaåt àûúåc trong chûúng trònh caãi caách dõch vuådên sûå laâ rêët àaáng ghi nhêån. Nhûng chûúngtrònh caãi caách naây cêìn phaãi ài xa hún nûäa. Viïåctaái töí chûác chûác nùng cho pheáp caác böå vaâ caác cúquan nhaâ nûúác aáp duång cú cêëu múái phuâ húåphún vúái vai troâ quaãn lyá cuãa mònh trong nïìnkinh tïë thõ trûúâng; àiïìu àoá cuäng dêîn àïën viïåctaách caác cú quan haânh chñnh khoãi caác àún võcung cêëp dõch vuå. Trong tûúng lai, cêìn phaãichuyïín dõch theo hûúáng phöëi húåp töët hún nûäaquaá trònh hoaåch àõnh chñnh saách giûäa caác böå vaâcaác cú quan nhaâ nûúác. Viïåc àún giaãn hoaá thuãtuåc àaä dûåa chuã yïëu vaâo viïåc aáp duång mö hònhmöåt cûãa vaâ dûúâng nhû àaä thaânh cöng. Trongtûúng lai, viïåc aáp duång caác tiïu chuêín chungàöëi vúái viïåc aáp duång cöng nghïå thöng tin trongChñnh phuã cêìn taåo àiïìu kiïån thuêån lúåi àïí xêydûång Chñnh phuã àiïån tûã vaâ hûúáng túái viïåc sûãduång möåt maä söë àõnh daång duy nhêët cho möîidoanh nghiïåp vaâ möåt maä söë baão hiïím xaä höåiduy nhêët cho möîi caá nhên. Chûáng nhêån chêëtlûúång cuãa caác cú quan Chñnh phuã theo tiïuchuêín ISO cuäng laâ möåt con àûúâng àêìy hûáa heån.Chñnh saách traã lûúng khiïën cho tiïìn lûúngtrong khu vûåc dõch vuå dên sûå tiïën gêìn hún túáicaác mûác lûúng trïn thõ trûúâng; nhòn chung, tiïìnlûúng trong khu vûåc nhaâ nûúác àaä tùng lïn vaâàaä giaãm sûác eáp. Bûúác ài tiïëp theo laâ taách thangtiïìn lûúng trong khu vûåc nhaâ nûúác khoãi mûáclûúng töëi thiïíu àang aáp duång cho khu vûåc

doanh nghiïåp. Möëi quan hïå hiïån thúâi coá thïídêîn àïën nhûäng àiïìu chónh khöng àûúåc baãoàaãm trong viïåc chi traã cuãa Chñnh phuã, àùåc biïåtlaâ vaâo thúâi àiïím khi maâ tiïìn lûúng töëi thiïíu seäphaãi tùng lïn nhanh choáng do nhûäng cam kïëtkhi Viïåt Nam gia nhêåp WTO. Tiïën böå trongviïåc tùng traách nhiïåm giaãi trònh cuãa hïå thöëngdûúâng nhû coân ñt oãi hún. Caã viïåc triïín khai toaâaán haânh chñnh lêîn nghõ àõnh dên chuã cú súã àïìulaâ nhûäng bûúác ài àaáng mûâng; nhûng viïåc thûåchiïån múái chó mang laåi möåt söë kïët quaã chûa roäraâng. Viïåc àêíy maånh thûåc hiïån nghõ àõnh 43múái – cho pheáp sûã duång yá kiïën phaãn höìi cuãangûúâi sûã duång dõch vuå àöëi vúái têët caã caác àún võcung cêëp dõch vuå - seä taåo ra möåt sûå thay àöíitrong nhûäng nùm túái.


Cêìn laâm roä caãi caách haânh chñnh cöng úã ViïåtNam coá nghôa laâ gò. Möåt mùåt, cuåm tûâ naây noáiàïën viïåc caãi thiïån caách vêån haânh cuãa khu vûåcnhaâ nûúác, bùçng caách phên àõnh roä raâng nùnglûåc vaâ traách nhiïåm cuãa caác cú quan Chñnh phuãkhaác nhau, húåp lyá hoaá thuã tuåc vaâ quy trònh raquyïët àõnh, caãi tiïën caác cú chïë lûåa choån, thùngchûác vaâ traã lûúng cho caán böå, vaâ caãi thiïån möëiquan hïå giûäa caác cú quan Chñnh phuã vúái caácthaânh phêìn khaác trong xaä höåi. Caác thay àöíi naâyseä goáp phêìn giaãm quan liïu vaâ tùng tñnh traáchnhiïåm. Àoá chñnh laâ yá nghôa cuãa cuåm tûâ caãi caáchhaânh chñnh cöng àûúåc àïì cêåp àïën trong chûúngnaây. Viïåt Nam coá thïí àaä gùåt haái àûúåc möåt söëthaânh cöng trïn phûúng diïån àoá.

Mùåt khaác, Caãi caách Haânh chñnh Cöng (vúái caácchûä caái viïët hoa) gùæn liïìn vúái saáng kiïën ban àêìuvïì chûúng trònh caãi caách khu vûåc nhaâ nûúác,nhûng cuäng liïn quan àïën caác vêën àïì phaát triïín

20. CAÃI CAÁCH HAÂNH CHÑNH CÖNG

khung phaáp luêåt vaâ caãi caách quaãn lyá taâi chñnhcöng. Möåt Chûúng trònh Töíng thïí Caãi caáchhaânh chñnh cöng àaä àûúåc thöng qua vaâo nhûängnùm àêìu cuãa thêåp kyã naây. Böå Nöåi Vuå laâ cú quanchõu traách nhiïåm thûåc hiïån chûúng trònh naâydûúái sûå giaám saát cuãa Ban Chó àaåo göìm nhiïìuàaåi diïån quan troång tûâ caác Böå khaác nhau. Tuynhiïn, caác caãi caách liïn quan àïën xêy dûångkhung phaáp luêåt vaâ quaãn lyá taâi chñnh cöng (haitrong söë böën lônh vûåc troång têm noái trïn) àoâihoãi phaãi coá sûå tham gia cuãa caác chuyïn gia kyäthuêåt khöng thuöåc Böå Nöåi Vuå. Caác bûúác tiïëntrïn hai mùåt trêån naây àaä àûúåc tiïën haânh gêìnnhû àöåc lêåp vúái Chûúng trònh Töíng thïí Caãicaách haânh chñnh cöng. Viïåc triïín khai khöngàöìng böå naây àaä dêîn àïën möåt söë bêët cêåp vaâ luángtuáng vïì mûác àöå thaânh cöng cuãa chûúng trònhcaãi caách haânh chñnh cöng. Sûå thiïëu huåt möåt cúchïë giaám saát vaâ àaánh giaá vaâ quyïìn lûåc yïëu cuãaBan àiïìu haânh àaä laâm gia tùng sûå bêët cêåp naây.

Viïåt Nam àang trong tiïën trònh àöíi múái kinh tïësêu sùæc. Haânh chñnh cöng theo àõnh hûúáng múáiseä khaác xa vúái mö hònh kïë hoaåch hoaá têåp trung,do àoá, vai troâ vaâ chûác nùng cuãa noá cuäng cêìnphaãi àûúåc àõnh nghôa laåi. Vêën àïì caãi caách haânhchñnh cöng nhû möåt khaái niïåm töíng thïí bùæt àêìuàûúåc àïì ra tûâ nhûäng nùm àêìu cuãa thêåp kyã 90;vaâ chñnh thûác àûúåc phï chuêín trong Höåi nghõTrung ûúng Taám cuãa Uyã Ban Trung ûúngÀaãng. Chûúng trònh Töíng thïí tiïëp tuåc cuå thïíhoaá muåc tiïu cuãa mònh laâ xêy dûång möåt hïåthöëng haânh chñnh cöng hiïåu quaã, trong àoá caáccaán böå cöng chûác coá khaã nùng àoáng goáp vaâoviïåc xêy dûång àêët nûúác vaâ àaáp ûáng àûúåcnhûäng àoâi hoãi vïì quaãn lyá möåt nïìn kinh tïë thõtrûúâng theo àõnh hûúáng xaä höåi chuã nghôa.

Tûâ àoá, caác biïån phaáp àaä àûúåc triïín khai àïí taáitöí chûác caác chûác nùng cuãa Chñnh phuã, àún giaãnhoaá caác thuã tuåc haânh chñnh vaâ tùng traách nhiïåmgiaãi trònh cuãa hïå thöëng. Búãi vò nhûäng caãi caáchnaây cêìn phaãi àûúåc thûåc hiïån tûâng bûúác vaâ quaátrònh triïín khai trïn phaåm vi caã nûúác vêîn coânàang tiïëp diïîn nïn nhûäng taác àöång cuãa noá vêîncoân haån chïë. Tuy nhiïn, àaä coá möåt söë tiïën böånhêët àõnh trong caác lônh vûåc quan troång cuãahaânh chñnh cöng vaâ cung cêëp dõch vuå cöng vaâchó coá rêët ñt caác taác àöång tiïu cûåc. Noái chung,muöën àaánh giaá àûúåc nhûäng tiïën böå möåt caách

chñnh xaác, chuáng ta cêìn phaãi xem xeát tûâng khñacaånh trong caãi caách haânh chñnh cöng möåt caáchriïng reä.

Vïì taái töí chûác chûác nùng. Möåt söë böå vaâ cú quanChñnh phuã àaä thûåc hiïån taái cú cêëu nöåi böå àïíphuâ húåp vúái vai troâ laänh àaåo múái cuãa mònhtrong nïìn kinh tïë thõ trûúâng. Quan troång laâ caácàún võ cung cêëp dõch vuå àaä àûúåc taách khoãi caáctöí chûác haânh chñnh vaâ àûúåc pheáp tùng phñ möåtvaâi loaåi dõch vuå maâ caác àún võ naây cung cêëp.Caãi caách naây àaä laâm tùng tñnh hiïåu quaã cuãa caácàún võ cung cêëp dõch vuå cöng (vñ duå nhû caácbïånh viïån). Àiïìu àoá cuäng taåo àiïìu kiïån àïíchñnh thûác hoaá vaâ theo doäi trong chûâng mûåcnhêët àõnh nhûäng khoaãn tiïìn “loát tay” àaä töìn taåitrûúác àoá. Àöìng thúâi, caãi caách naây cuäng dêîn túáihiïån tûúång thiïëu chuá troång àïën caác loaåi hònhdõch vuå khöng phaãi traã phñ, àöìng thúâi khiïëncho mûác phñ tùng cao trong caác loaåi hònh dõchvuå maâ ngûúâi cung cêëp dõch vuå khöng phaãi caånhtranh. Caã hai sûå thay àöíi naây àïìu khöng coá lúåicho ngûúâi ngheâo.

Viïåc àún giaãn hoaá caác thuã tuåc cuãa Chñnh phuãcuäng àaä tiïën böå roä rïåt. Mö hònh möåt cûãa àûúåcchêëp nhêån àaä laâm giaãm tïå quan liïu vaâ laâmtùng tñnh minh baåch cuãa hïå thöëng haânh chñnh.Möëi quan têm hiïån nay laâ laâm thïë naâo àïí cú chïëmöåt cûãa trúã thaânh cú chïë chñnh àïí dên chuángvaâ doanh nghiïåp laâm viïåc àûúåc vúái haânh chñnhcöng. Nhòn chung, caác caãi caách naây àaä cung cêëpmöåt àiïím tiïëp xuác dïî tiïëp cêån vaâ dïî nhêån biïëtàïën cho nhûäng ngûúâi cêìn sûã duång dõch vuåhaânh chñnh. Thuã tuåc àûúåc cöng böë cöng khai vaâcaác khoaãn phñ trúã nïn minh baåch hún. Hiïånnay, têët caã 64 tónh àaä thiïët lêåp cú chïë möåt cûãatrong ñt nhêët möåt Súã, vaâ 98% têët caã caác huyïån vaâ88% caác xaä àaä coá thiïët lêåp mö hònh möåt cûãa naây.Tuy nhiïn, nhiïìu àõa phûúng hoùåc caác àún võcoá baáo caáo laâ àaä triïín khai cú chïë möåt cûãa trïnthûåc tïë laåi chó hoaåt àöång möåt phêìn hoùåc aápduång triïín khai möåt caách chiïëu lïå. Cuäng coá caácvêën àïì vïì taâi chñnh vaâ ngên saách, vêën àïì vïìliïnkïët giûäa caác töí chûác, àõa võ cuãa caán böå cöngchûác vaâ chïë àöå tiïìn lûúng.

Chñnh phuã àiïån tûã laâ möåt cú chïë quan troångkhaác àïí tùng hiïåu quaã, àaãm baão minh baåch vaâgiaãm tham nhuäng. Caác trung têm cöng nghïå


172

thöng tin àaä àûúåc xêy dûång taåi hêìu hïët caác töíchûác Chñnh phuã vaâ trang thiïët bõ cuäng àûúåc caãithiïån nhiïìu. Nhiïìu tónh thaânh àaä xêy dûånggiao diïån Chñnh phuã àiïån tûã riïng. Tuy nhiïn,tiïën trònh naây chûa àûúåc coi troång àuáng mûác.Sûã duång caác hïå thöëng cöng nghïå thöng tin (vñduå nhû haãi quan àiïån tûã) laâ nhùçm thay àöíi caáchmaâ caác quan chûác Chñnh phuã tûúng taác vúái dênchuáng vaâ doanh nghiïåp, nhùçm giaãm thúâi giantröëng, giaãm thiïíu gian lêån vaâ giaãm caác nguy cúlaåm duång phaáp luêåt. Chó riïng viïåc àûa vaâo aápduång höì sú àiïån tûã thò khöng àuã àïí àaåt àûúåcnhûäng muåc tiïu naây. ÚÃ möåt mûác àöå kyä thuêåtcao hún, cêìn aáp duång caác tiïu chuêín chung àïíûáng duång. Caác vêën àïì vïì hoaåt àöång thiïëu hïåthöëng vaâ quan ngaåi vïì chêët lûúång cuäng àûúåcàùåt ra, möåt phêìn laâ do baãn chêët phên taán cuãaviïåc phaát triïín cöng nghïå thöng tin àang àûúåccaác böå vaâ caác àõa phûúng tiïën haânh vúái sûå phöëihúåp coân haån chïë.

Caác chñnh saách töët hún liïn quan àïën viïåc tuyïínduång vaâ traã lûúng cho caác viïn chûác Chñnh phuãcuäng àaä àûúåc xêy dûång vúái muåc àñch chñnh laâàûa ra caác cú chïë khuyïën khñch àêìy àuã nhûngàöìng thúâi cuäng àaãm baão Chñnh phuã vêîn coá khaãnùng chi traã tiïìn lûúng cho caán böå cöng chûác.Söë lûúång caán böå cöng chûác úã Viïåt Nam khöngphaãi laâ quaá nhiïìu. Chó coá khoaãng 250.000 ngûúâitrïn caã nûúác vúái 83 triïåu dên. Coá khoaãng200.000 caán böå xaä thûúâng xuyïn cung cêëp caácdõch vuå haânh chñnh dên sûå cêëp àõa phûúng àaäàûúåc traã toaân lûúng vaâo nùm 2003; nhûng hoåcuäng àûúåc hûúãng caác chñnh saách nhên sûå vaâ möhònh quaãn lyá khaác. Cuäng coá möåt sûå phên biïåt vïìmùåt hònh thûác giûäa caác cú quan haânh chñnh vaâcaác cú quan dõch vuå cöng, mùåc duâ hai cú chïënaây khöng khaác nhau nhiïìu trïn thûåc tïë.

Bêët chêëp sûå ñt oãi vïì söë lûúång caán böå haânh chñnhnhaâ nûúác, Chûúng trònh Töíng thïí Caãi caáchhaânh chñnh cöng vêîn àûa ra yïu cêìu cùæt giaãmàöåi nguä naây. Muåc tiïu cuãa noá laâ cho nhûäng caánböå thiïëu nùng lûåc vaâ nhûäng ngûúâi trúã nïn dûthûâa nghó viïåc sau khi thûåc hiïån taái cú cêëu böåmaáy. Nhûäng ngûúâi àûúåc cho nghó viïåc àûúåchûúãng möåt khoaãn phuå cêëp thöi viïåc nhûngkhoaãn phuå cêëp naây laåi khöng dûåa trïn àaánhgiaá vïì thu nhêåp thay thïë cuãa nhûäng ngûúâi bõ sathaãi. Trïn thûåc tïë, khoaãn trúå cêëp naây thûúâng

khöng àuã hêëp dêîn, bùçng chûáng laâ chùèng coá aichõu tûå nguyïån thöi viïåc. Thûúâng thò nhûängngûúâi naây trúã thaânh ngûúâi vïì hûu súám hoùåc laåiài xin viïåc úã nhûäng àún võ dõch vuå phi dên sûåkhaác. Cú höåi thùng tiïën thûúâng chó dûåa trïnthêm niïn cöng taác vaâ coá chñnh saách thuyïnchuyïín àöëi vúái laänh àaåo: möåt kinh nghiïåmquaãn lyá cöng thaânh cöng úã àõa phûúng seä trúãthaânh möåt bûúác tiïën quan troång àïí tiïën túái chûácvuå laänh àaåo cao hún.

Hïå thöëng tiïìn lûúng cuäng àûúåc caãi tiïën vaâ àöëivúái möåt söë àöëi tûúång, mûác lûúng dûúâng nhû àaätiïën gêìn vúái caác mûác giaá trïn thõ trûúâng, mùåcduâ vêîn chûa thñch húåp àöëi vúái caác chuyïn viïncao cêëp vaâ taåi phêìn lúán nhûäng núi coá kinh tïëphaát triïín. Tuy nhiïn, caác cú chïë xaác àõnh lûúngvêîn coân phûác taåp, vò chuáng liïn quan àïën tiïìnlûúng töëi thiïíu, caác hïå söë aáp duång cuâng vúái tiïìnlûúng töëi thiïíu, caác loaåi tiïìn thûúãng vaâ trúå cêëp.Caãi caách tiïìn lûúng nùm 2004 àaä àiïìu chónh vaâhúåp lyá hoaá phêìn naâo hïå söë lûúng vaâ caác mûácphuå cêëp. Nhûng mûác lûúng töëi thiïíu àûúåc sûãduång trong tñnh toaán cuäng chñnh laâ mûác lûúngtöëi thiïíu àûúåc aáp duång cho caác doanh nghiïåp.Àiïìu naây keáo theo nhûäng àiïìu chónh ngoaâi kïëhoaåch vaâ khöng àûúåc baáo trûúác àöëi vúái viïåc chitraã cuãa Chñnh phuã.

Viïåc thiïëu baãn mö taã cöng viïåc àêìy àuã vaâ thiïëuhïå thöëng traã lûúng theo kïët quaã thûåc hiïån cöngviïåc chñnh laâ möåt trong nhûäng àiïím yïëu cuãa hïåthöëng haânh chñnh cöng úã Viïåt Nam. Liïåu caác cúchïë loaåi naây coá thïí laâm tùng hiïåu quaã cuãa dõchvuå cöng hay khöng vêîn laâ möåt vêën àïì àangàûúåc baân caäi.

Nhiïìu biïån phaáp àaä àûúåc tiïën haânh nhùçm tùngtraách nhiïåm giaãi trònh cuãa Chñnh phuã. Caác toaâaán haânh chñnh bùæt àêìu àûúåc triïín khai tûâ nùm1996 vaâ laâ nöî lûåc to lúán àïí baão vïå quyïìn cöngdên vaâ caác hoaåt àöång kinh doanh liïn quan àïënhaânh chñnh. Tuy nhiïn, sau möåt thêåp kyã töìn taåi,caác taác àöång cuãa noá toã ra thêëp hún nhiïìu so vúáimong muöën. Möîi nùm, coá chûa túái 1000 vuå viïåcàûúåc giaãi quyïët trong khi coá túái hún 100.000 vuåviïåc àûúåc gûãi àún túái toaâ.

Khuyïën khñch dên chuã cú súã cuäng laâ möåt bûúácài quan troång khaác nhùçm tùng traách nhiïåm giaãi

CAÃI CAÁCH HAÂNH CHÑNH CÖNG

173

trònh cuãa Chñnh phuã taåi cêëp cú súã. Nghõ àõnh vïìdên chuã cú súã àaä chuyïín troång têm cuãa caãi caáchhaânh chñnh tûâ nhûäng thuã tuåc nöåi böå cuãa caác àúnvõ haânh chñnh sang viïåc khuyïën khñch sûå thamgia cuãa dên chuáng noái chung, nhû àaä àûúåc toámtùæt trong khêíu hiïåu “dên biïët, dên baân, dênlaâm, dên kiïím tra”. Nghõ àõnh quy àõnh tûúngàöëi cuå thïí vïì quyïìn vaâ nghôa vuå cuãa cöng dêncuäng nhû cuãa cöng chûác Chñnh phuã, nïu roäphaåm vi vaâ khu vûåc àïí coá thïí “biïët”, “baân”,“laâm” vaâ “kiïím tra”. Noái chung, nghõ àõnh naâyàaä gùåt haái àûúåc möåt söë thaânh cöng trïn thûåc tïë.Taåi nhûäng núi maâ caác àiïìu luêåt àûúåc thi haânhtöët thò úã àoá cuäng coá nhûäng tiïën böå àaáng ghinhêån vïì caãi caách haânh chñnh cöng. Tuy nhiïn,caác àõa phûúng khaác nhau cuäng coá nhûäng khaácnhau àaáng kïí trong viïåc triïín khai nghõ àõnhdên chuã cú súã trïn thûåc tïë.

Nghõ àõnh 43 múái àêy nhùçm muåc àñch laâm chocaác àún võ cung cêëp dõch vuå (nhû bïånh viïån) trúãnïn coá tñnh traách nhiïåm cao hún. Möåt trongnhûäng biïån phaáp maâ nghõ àõnh naây àûa ra laâgiaám saát haânh chñnh caác dõch vuå àûúåc cung cêëpnhùçm àaãm baão cho caác dõch vuå miïîn phñ vêînàûúåc cung cêëp. Nghõ àõnh 43 cuäng giaãm àöångcú àêíy phñ dõch vuå lïn cao thöng qua viïåc tùnglûúng cho caác caán böå laâm viïåc taåi caác àún võnaây. Quan troång laâ nghõ àõnh àaä cho pheáp coiphaãn höìi cuãa ngûúâi sûã duång dõch vuå laâ cöng cuåàaánh giaá hiïåu quaã hoaåt àöång cuãa caác àún võcung cêëp dõch vuå. Vïì nguyïn tùæc, dên chuáng vaâdoanh nghiïåp phaãi àûúåc tham vêën vïì mûác àöåhaâi loâng cuãa hoå àöëi vúái caác dõch vuå àaä àûúåccung cêëp, bao göìm caác tiïu chñ vïì thúâi gian,chêët lûúång, chi phñ vaâ caã caác khoaãn phñ khöngchñnh thûác. Tuy nhiïn, coân phaãi xem xem nghõàõnh naây seä àûúåc triïín khai nhû thïë naâo trïnthûåc tïë.


Roä raâng laâ Chñnh phuã Viïåt Nam vêîn tiïëp tuåctheo àuöíi chiïën lûúåc caãi caách haânh chñnh cöng.Nùm 2006 chó laâ nùm múã àêìu cho giai àoaån haicuãa Chûúng trònh Töíng thïí Caãi caách Haânhchñnh Cöng giai àoaån 2001-2010. Quyïët têmtheo àuöíi muåc tiïu naây àûúåc thïí hiïån trong Kïëhoaåch phaát triïín kinh tïë xaä höåi.

Taái töí chûác chûác nùng cuãa Chñnh phuã laâ nöåidung chñnh trong chiïën lûúåc naây, nhùçm àaãmbaão vai troâ laänh àaåo cuãa Chñnh phuã trong nïìnkinh tïë thõ trûúâng. KHPTKTXHàaä àïì xuêët“phaãi xaác àõnh roä phaåm vi vaâ nöåi dung quaãn lyákinh tïë cuãa nhaâ nûúác; àiïìu chónh chûác nùng cuãaChñnh phuã sao cho Chñnh phuã, caác böå ngaânhtrung ûúng coá thïí têåp chung vaâo viïåc hoaåchàõnh chñnh saách vaâ thûåc hiïån vai troâ kiïím tra,giaám saát viïåc thûåc hiïån caác chûúng trònh, caácchñnh saách vaâ caác àiïìu luêåt cuãa nhaâ nûúác”(trang 148).

Têåp trung caác hoaåt àöång cuãa Chñnh phuã vaâoviïåc hoaåch àõnh chñnh saách liïn quan àïën phitêåp trung hoaá vaâ viïåc trûåc tiïëp cung cêëp dõch vuåcuãa caác àún võ hoaåt àöång bùçng ngên saách nhaânûúác. Liïn quan àïën mö hònh quaãn lyá cuä,KHPTKTXHàïì ra caác nhiïåm vuå “àiïìu chónhcaác quy àõnh vïì phi têåp trung hoaá giûäa trungûúng vaâ àõa phûúng, giûäa caác cêëp chñnh quyïìnàõa phûúng, nhùçm tùng cûúâng sûác maånh vaâtraách nhiïåm cuãa nhûäng cú quan naây. Gùæn liïìnphi têåp trung hoaá vúái caác hoaåt àöång taâi chñnh,töí chûác vaâ nhên sûå. Xaác àõnh roä nhûäng vuå viïåcnaâo maâ chñnh quyïìn àõa phûúng hoaân toaân coáquyïìn àûa ra quyïët àõnh; nhûäng vuå viïåc naâomaâ chñnh quyïìn àõa phûúng phaãi xin yá kiïënlaänh àaåo cuãa chñnh quyïìn trung ûúng trûúác khira quyïët àõnh; vaâ nhûäng vuå viïåc naâo phaãi àûúåcquyïët àõnh búãi chñnh quyïìn trung ûúng.” Àöëivúái chñnh quyïìn trung ûúng, KHPTKTXHnhêënmaånh rùçng cêìn phaãi “taách quaãn lyá haânh chñnhnhaâ nûúác ra khoãi hoaåt àöång quaãn lyá dõch vuåcöng” (trang 148).

Nhiïìu àïì xuêët àaä àûúåc thûåc hiïån nhùçm àúngiaãn vaâ húåp lyá hoaá caác thuã tuåc haânh chñnh cuãaChñnh phuã. KHPTKTXHghi roä cêìn phaãi “giaãmbúát caác cûãa haânh chñnh”; thûåc hiïån “phi têåptrung hoaá chñnh quyïìn cho túái cêëp thêëp nhêët,keâm theo sûå kiïím tra giaám saát cuãa caác cêëp caohún”. Kïë hoaåch naây cuäng àïì cêåp àïën viïåc“ngùn ngûâa xu hûúáng haânh chñnh rûúâm raâtrong caác töí chûác cöng cöång” (trang 148); “tiïëptuåc raâ soaát viïåc cêëp giêëy pheáp kinh doanh vaâàiïìu kiïån àûúåc pheáp hoaåt àöång kinh doanh,nhùçm taåo àiïìu kiïån thuêån lúåi hún nûäa cho hoaåtàöång thûúng maåi”(trang 149).


174


175

Àêíy maånh caác chñnh saách tuyïín duång vaâ tiïìnlûúng cuäng laâ möåt nhiïåm vuå cêìn àûúåc ûu tiïn.“Muåc tiïu cuãa chñnh saách tiïìn lûúng trong thúâigian túái laâ loaåi boã trúå cêëp vaâ ûu àaäi, giaãm hiïåntûúång bònh quên chuã nghôa, triïín khai caácnguyïn tùæc phên phöëi tiïìn lûúng dûåa trïn laoàöång vaâ àêìu ra cuãa hoaåt àöång saãn xuêët trongmöîi töí chûác hoùåc trong möîi doanh nghiïåp;phên biïåt giûäa chñnh saách tiïìn lûúng cho caáccaán böå haânh chñnh, caác caán böå cöng chûác vaâ caácnhên viïn laâm viïåc taåi caác töí chûác cung cêëpdõch vuå cöng àöåc lêåp vïì taâi chñnh. Àaãm baão tñnhminh baåch vaâ cöng khai thu nhêåp, kiïím tra vaâhúåp phaáp hoaá caác thu nhêåp mang baãn chêët tiïìnlûúng, sao cho tiïìn lûúng trúã thaânh nguöìn thunhêåp chñnh” (trang 143). KHPTKTXHcuäng àïìnghõ chuyïín àöíi “caác dõch vuå nhên sûå tûâ hònhthûác viïn chûác suöët àúâi sang chïë àöå laâm viïåctheo húåp àöìng” (trang 148).

Mùåt khaác, möåt söë bûúác tiïën múái nhêët vïì tùngcûúâng traách nhiïåm giaãi trònh cuãa hïå thöëng haânhchñnh cöng úã Viïåt Nam laåi khöng nhêån àûúåc sûåquan têm àùåc biïåt trong KHPTKTXH. Nghõàõnh 43 vïì viïåc cho pheáp sûã duång phaãn höìi cuãakhaách haâng khöng àûúåc nhùæc túái trong Kïëhoaåch. Tuy nhiïn, KHPTKTXHcuäng àaä nhêënmaånh rùçng “caác cú quan nhaâ nûúác vaâ caác caán böåcöng chûác cêìn phaãi thïí hiïån roä caác nguyïn tùæccúãi múã vaâ dên chuã khi phuåc vuå nhên dên”(trang 148).


Vaâo thúâi àiïím giai àoaån àêìu tiïn cuãa Chûúngtrònh Töíng thïí Caãi caách Haânh chñnh Cöng kïëtthuác, àaä coá nhiïìu quan àiïím khaác nhau vïì viïåcseä tiïëp tuåc chûúng trònh caãi caách nhû thïë naâo.Möåt quan àiïím cho rùçng cêìn phaãi tiïëp tuåc tiïëntrònh caãi caách. Sûå tiïëp tuåc nhû vêåy àaä àûúåcphaãn aánh trong dûå thaão Kïë hoaåch haânh àöångCaãi caách haânh chñnh cöng cho giai àoaån 2006-2010, vúái àõnh hûúáng túái nùm 2020, coá rêët nhiïìuàiïím tûúng àöìng vúái giai àoaån nùm nùm trûúác(Baãng 20.1). Möåt quan àiïím khaác thò laåi muöënxaác àõnh roä nhûäng ûu tiïn caãi caách cuå thïí,nhùçm hoaân têët hai muåc tiïu chñnh laâ caãi caáchtiïìn lûúng vaâ quaãn lyá hiïåu quaã hoaåt àöång.Trung hoaâ hai quan àiïím naây laâ möåt quan

àiïím thûá ba, trong àoá khuyïën nghõ tiïëp tuåcthûåc hiïån caác caãi caách àang dang dúã, àöìng thúâi,xêy dûång caác kïë hoaåch haânh àöång múái, nhùçmàûa caác caãi caách hiïån thúâi lïn mûác àöå cao hún.Caách tiïëp cêån thûá ba naây coá thïí àûúåc aáp duångthaânh cöng àöëi vúái nhûäng vêën àïì coân àang gêytranh caäi trong tûâng lônh vûåc lúán cuãa haânhchñnh cöng.

Caác cuöåc tranh caäi liïn quan àïën taái cú cêëu töíchûác thûúâng têåp trung vaâo vêën àïì àún giaãn hoaácú cêëu cuãa caác böå (vaâ caác súã cêëp àõa phûúng);trûúác mùæt, nhiïìu ngûúâi muöën giaãm söë böåxuöëng coân khoaãng 16. Nhûäng àïì xuêët naây coânàang bõ möåt söë ngûúâi phaãn àöëi vò viïåc xoaá boãmöåt söë böå ngaânh vaâ àún võ haânh chñnh seä gêyra sûå xaáo tröån àöåt ngöåt trïn thûåc tïë vaâ seä khöngmang laåi hiïåu suêët, ñt nhêët laâ trong möåt thúâigian daâi. Mùåt khaác, roä raâng laâ cêìn phaãi coá sûåphöëi húåp chñnh saách chùåt cheä hún nûäa giûäa caácngaânh. Hiïån nay, Vùn phoâng Chñnh phuã chó coáthïí àaãm nhêån phêìn naâo nhiïåm vuå àiïìu phöëi vòchûác nùng cuãa noá chuã yïëu laâ mang tñnh haânhchñnh. Tuy nhiïn, coá thïí cên nhùæc viïåc xêydûång möåt cú quan Chñnh phuã kyä thuêåt coáquyïìn haån, hoùåc nêng cêëp möåt töí chûác Chñnhphuã naâo àoá lïn têìm quyïìn haån àoá.

Viïåc àún giaãn hoaá hún nûäa caác thuã tuåc haânhchñnh liïn quan àïën viïåc aáp duång röång raäi möhònh möåt cûãa taåi caác cêëp chñnh quyïìn. Cuäng cêìnxem xeát viïåc triïín khai cú chïë möåt cûãa taåi caác böåvaâ caác cú quan trung ûúng. Ngoaâi ra, cêìn aápduång caác tiïu chuêín chung vïì cöng nghïå thöngtin vaâ giao diïån Chñnh phuã àiïån tûã. Hïå thöëngcöng nghïå thöng tin coá thïí giuáp caác cú quanChñnh phuã àöëi thoaåi vúái nhau vaâ hûúáng túái sûãduång möåt maä söë duy nhêët cho möîi doanhnghiïåp vaâ möåt maä söë baão hiïím xaä höåi duy nhêëtcho möîi caá nhên.

Möåt saáng kiïën múái theo hûúáng àún giaãn hoaáthuã tuåc haânh chñnh laâ viïåc aáp duång chûáng nhêåntiïu chuêín quöëc tïë ISO. Quaãn lyá chêët lûúång caáccú quan vaâ thuã tuåc haânh chñnh dûåa trïn ISO-9000 àaä àûúåc thñ àiïím taåi Quêån I úã Thaânh phöëHöì Chñ Minh nùm 2000 àöëi vúái viïåc cêëp giêëypheáp xêy dûång, àùng kyá kinh doanh, caác dõchvuå cöng chûáng vaâ vùn hoaá. Vaâo thaáng Tû nùm2006, Thuã tûúáng àaä ban haânh möåt quyïët àõnh

thûåc hiïån caác tiïu chuêín chêët lûúång trong moåicú quan haânh chñnh. Tiïu chuêín ISO-9000 àaäàûúåc aáp duång taåi têët caã 25 quêån úã Thaânh phöëHöì Chñ Minh, taåi nhiïìu thaânh thõ vaâ caác huyïånnöng thön. Mö hònh thñ àiïím àaä àûúåc triïín khaimúã röång taåi böën tónh (Nghïå An, Bònh Àõnh,Bònh Thuêån, Kiïn Giang) vaâ lêìn àêìu tiïn àûúåcthñ àiïím taåi Böå Nöng Nghiïåp vaâ Phaát triïínNöng thön. Hiïån nay, khoaãng 150 cú quan trïnkhùæp àêët nûúác àang àûúåc thñ àiïím tiïu chuêínISO-9000 vaâ àaä coá khoaãng 30 cú quan àûúåc cêëpgiêëy chûáng nhêån chêët lûúång.

Liïn quan túái chñnh saách tiïìn lûúng, cêìn phaãitiïëp tuåc àiïìu chónh tiïìn lûúng trong lônh vûåcdõch vuå dên sûå sao cho phuâ húåp vúái nhûäng thayàöíi trïn thõ trûúâng. Tuy nhiïn, cuäng cêìn phaãitñnh àïën viïåc lûúng hûu trong khu vûåc cöngcuäng seä tùng lïn, ñt nhêët laâ àöëi vúái nhûäng ngûúâiàaä vïì hûu trûúác nùm 2006. Tùng caác khoaãn lúåingoaâi lûúng cuäng coá nghôa laâ tiïìn lûúng seä phaãiúã mûác thêëp hún.

Trong ngùæn haån, ûu tiïn lúán nhêët laâ phên taáchtiïìn lûúng traã cho caán böå cöng chûác khoãi mûáclûúng töëi thiïíu aáp duång cho caác doanh nghiïåptrong nûúác. Caác nghôa vuå cuãa Viïåt Nam sau khiàaä laâ thaânh viïn cuãa WTO seä khiïën mûác lûúngtöëi thiïíu tùng nhanh hún trong nhûäng nùm túáivaâ dêìn dêìn coá thïí bùçng vúái mûác lûúng aáp duångcho caác doanh nghiïåp nûúác ngoaâi. Àiïìu naây seäkhiïën tiïìn lûúng trong khu vûåc nhaâ nûúác tùnglïn ngoaâi dûå baáo, keâm theo möåt khoaãn tiïìnlûúng hûu khöíng löì maâ Chñnh phuã seä phaãi chitraã. Àêy laâ trûúâng húåp sûã duång möåt cöng cuåduy nhêët - tiïìn lûúng töëi thiïíu – àïí phuåc vuå haimuåc àñch: àiïìu chónh kõp thúâi thõ trûúâng laoàöång vaâ caãi caách viïåc traã lûúng cuãa Chñnh phuã.Ñt nhêët möåt trong söë hai muåc àñch naây cuäng àaälaâ quaá tham voång vaâ khöng thïí thûåc hiïån àûúåc.

Cêìn phaãi cên nhùæc möåt vaâi biïån phaáp àïí tùngtraách nhiïåm giaãi trònh cuãa Chñnh phuã. Phaåm vicaác quyïët àõnh coá thïí raâ soaát tû phaáp cêìn àûúåcmúã röång. Caác vuå tranh chêëp àêët àai àang chiïëm


176

Baãng 20.1: Chûúng trònh haânh àöång Caãi caách haânh chñnh cöng giai àoaån 2006-2010

Caác lônh vûåc têåp trung chuã yïëu Nhiïåm vuå 1. Caãi caách thïí chïë 1. Caãi caách viïåc xêy dûång caác vùn baãn phaáp quy

2. Xêy dûång vaâ hoaân thiïån caác thïí chïë 3. Àún giaãn hoaá caác thuã tuåc haânh chñnh 4. Thûåc hiïån töët hún quy chïë möåt cûãa vaâ nêng cao chêët lûúång dõch vuå naây

2. Caãi caách töí chûác 1. Xaác àõnh roä chûác nùng vaâ nhiïåm vuå cuãa caác cú quan haânh chñnh 2. Thûåc hiïån phên cêëp trung ûúng-àõa phûúng 3. Xaác àõnh roä tiïu chñ cuãa caác àún võ haânh chñnh 4. Caãi thiïån cú cêëu töí chûác cuãa caác cú quan haânh chñnh 5. Caãi caách caác cú quan cung cêëp dõch vuå nhaâ nûúác 6. Tùng cûúâng thanh tra hoaåt àöång caác cú quan nhaâ nûúác

3. Caãi caách hoaåt àöång cú quan nhaâ nûúác

1. Caãi caách quaãn lyá caán böå vaâ viïn chûác nhaâ nûúác 2. Xem xeát laåi chïë àöå lûúng vaâ nhûäng àùåc quyïìn 3. Àaâo taåo caán böå vaâ viïn chûác nhaâ nûúác 4. Nêng cao chuêín mûåc àaåo àûác cho caán böå vaâ viïn chûác nhaâ nûúác

4. Caãi caách taâi chñnh cöng 1. Phên böí vaâ lêåp ngên saách dûåa trïn kïët quaã àêìu ra 2. Caãi caách caác cú chïë taâi chñnh trong caác cú quan haânh chñnh nhaâ nûúác 3. Caãi caách caác cú chïë taâi chñnh trong caác cú quan cung cêëp dõch vuå

5. Caãi caách haânh chñnh

1. Hiïån àaåi hoaá caác hònh thaái quaãn lyá vaâ caác cú quan 2. Xêy dûång Chñnh phuã àiïån tûã

Nguöìn: Theo quyïët àõnh 94 cuãa Thuã tûúáng Chñnh phuã, vaâo thaáng Tû nùm 2006.


177

hún möåt nûãa töíng söë caác vuå aán haânh chñnhnhûng laåi vêîn khöng thuöåc diïån coá thïí raâ soaáttû phaáp. Thuã tuåc xeát xûã àoâi hoãi bïn nguyïnàún phaãi rêët thöng thaåo phaáp luêåt, vaâ tñnh àöåclêåp cuãa toaâ aán àöëi vúái caác möëi quan hïå dên sûåvêîn coân haån chïë. Àïí coá àûúåc tiïën böå trongnhûäng lônh vûåc naây, àoâi hoãi phaãi sûãa àöíi laåiPhaáp lïånh vïì giaãi quyïët vi phaåm haânh chñnh vaâPhaáp lïånh vïì Thuã tuåc giaãi quyïët tranh chêëphaânh chñnh. Cuäng cêìn phaãi lïn kïë hoaåch triïínkhai thñ àiïím caác toaâ aán haânh chñnh. Quyïëtàõnh thaânh lêåp Uyã ban Thanh tra trong Quöëchöåi, chuyïn giaãi quyïët caác khiïëu kiïån vïì nhûängviïåc laâm sai traái cuãa caác quan chûác chñnh phuãcuäng àang àûúåc xem xeát.

Caác quyïët àõnh chñnh saách gêìn àêy àïìu ài theohûúáng naây. Chó thõ 32 quy àõnh caác cú chïë quaãnlyá viïåc khiïëu naåi cuãa cöng dên vaâ doanh nghiïåpvïì tïå quan liïu, nhuäng nhiïîu vaâ laåm duång chûácquyïìn laâm aãnh hûúãng àïën ngûúâi dên vaâ doanhnghiïåp. Nghõ àõnh 120 quy àõnh caác quyïìn lúåivaâ nghôa vuå cuãa caác cú quan, töí chûác, vaâ caánhên trong viïåc yïu cêìu cung cêëp vaâ phaãi cungcêëp thöng tin. Muåc tiïu cuãa Nghõ àõnh laâ nhùçmnêng cao tñnh cöng khai vaâ minh baåch trong caáctöí chûác, cú quan vaâ àún võ.

Viïåc triïín khai coá hiïåu quaã Nghõ àõnh 43 vïì

viïåc sûã duång thöng tin phaãn höìi cuãa ngûúâi sûãduång dõch vuå àïí àaánh giaá caác àún võ cung cêëpdõch vuå cuäng laâ möåt hûúáng ài àêìy tiïìm nùngnhùçm tùng traách nhiïåm giaãi trònh cuãa caác àúnvõ naây. Nhûng viïåc triïín khai seä gùåp nhiïìu khoákhùn trïn thûåc tïë. Caác cuöåc àiïìu tra Höå giaàònh vïì viïåc thñ àiïím triïën khai theã baáo caáocöng dên hai nùm trûúác àêy àaä àûa ra möåtàaánh giaá àaáng tin cêåy vïì möåt söë dõch vuå cuå thïítaåi caác tónh thaânh. Nhûäng àaánh giaá nhû vêåy chopheáp xïëp haång nùng lûåc möåt vaâi Súã quan troångtaåi caác tónh, vñ duå nhû Súã Giaáo duåc, Súã Y tïë, Chicuåc Thuïë, vaâ Súã Taâi nguyïn vaâ Möi trûúâng. Caáccuöåc àiïìu tra Doanh nghiïåp vïì àaánh giaá möitrûúâng àêìu tû cuäng coá thïí cho biïët nhûängthöng tin vïì chêët lûúång phuåc vuå cuãa caác cúquan cêëp tónh. Tuy nhiïn, coá thïí seä khoá khùn àïílêëy àûúåc phaãn höìi coá liïn quan túái möåt söë àúnvõ cung cêëp dõch vuå caá biïåt, vñ duå nhû cuãa möåtbïånh viïån cêëp huyïån. Cú chïë triïín khai Nghõàõnh 43 möåt caách coá hiïåu quaã cêìn phaãi àûúåcvêån haânh búãi caác böå tûúng ûáng vaâ phaãi dûåatrïn àùåc àiïím cuãa tûâng àún võ àïí àaánh giaá. Vñduå, coá thïí sûã duång möåt baãng cêu hoãi àiïìu tratrùæc nghiïåm àïí bïånh nhên àiïìn vaâo trûúác khi raviïån. Möåt hònh thûác khaác àïí àaánh giaá mûác àöåhaâi loâng cuãa ngûúâi dên àöëi vúái chêët lûúång dõchvuå cöng coá thïí laâ thïí chïë hoaá hoaåt àöång trûngcêìu dên yá.


178

179

Trong nhûäng nùm gêìn àêy, Chñnh phuã ViïåtNam thïí hiïån roä yá chñ chñnh trõ maånh meä trongàêëu tranh chöëng tham nhuäng. Nhûng cêìn phaãicoá thúâi gian àïí àaåt àûúåc nhûäng thaânh cöngnhêët àõnh vaâ cuäng àoâi hoãi phaãi coá möåt sûå hiïíubiïët sêu sùæc vïì phaåm vi, mûác àöå vaâ caác hònhthaái tham nhuäng úã Viïåt Nam. Àaáng tiïëc laâ hiïånnay, nhûäng hiïíu biïët naây vêîn coân chûa àêìy àuã.Hai nghiïn cûáu múái àêy cho thêëy tham nhuängàang xaãy ra taåi têët caã caác cêëp chñnh quyïìn mùåcduâ mûác àöå cuãa tham nhuäng taåi cú quan nhaânûúác laâ khaác nhau. Hai nghiïn cûáu naây cuängcho thêëy nhûäng söë liïåu giöëng nhau vïì söë tiïìnhöëi löå trung bònh, vúái mûác àûúåc coi laâ “tha thûáàûúåc” nhòn tûâ goác àöå cuãa doanh nghiïåp, nhûnglaâ söë tiïìn rêët lúán àöëi vúái möåt höå gia àònh. Baáochñ múái àêy cuäng phanh phui caác vuå viïåc sûãduång tiïìn khöng àuáng muåc àñch trong caác dûåaán àêìu tû cöng. Mùåc duâ viïåc phaát hiïån ranhûäng chûáng cûá vïì caác haânh vi tham nhuäng laâàiïìu khoá thûåc hiïån, song viïåc phên tñch nhûängsöë liïåu tûâ caác húåp àöìng dûå aán cuäng coá thïí giuápchuáng ta xaác àõnh ra möåt söë àiïím yïëu. Caác baâibaáo hiïån àaä trúã thaânh möåt vuä khñ quan troång àïíngùn chùån naån tham nhuäng. Möåt phên tñch vïìcaách caác phûúng tiïån thöng tin àaåi chuáng duângàïí phanh phui caác vêën àïì tham nhuäng trongthúâi gian qua àaä chó ra rùçng gêìn àêy baáo chñ àaätrúã nïn chuã àöång vaâ kiïn quyïët hún, tuy vêîn coásûå khaác biïåt giûäa baáo viïët vaâ baáo àiïån tûã. Chiïënlûúåc àêëu tranh chöëng tham nhuäng cuãa Chñnhphuã phöëi húåp caác biïån phaáp kyä thuêåt - cuãng cöëhïå thöëng vaâ giaãm caác cú höåi tham nhuäng - vúáicaác biïån phaáp coá diïån röång hún - nhùçm tùngtñnh minh baåch vaâ traách nhiïåm giaãi trònh cuãachñnh quyïìn caác cêëp. Vúái baãn chêët toaân diïåncuãa chiïën lûúåc, cêìn phaãi coá möåt chûúng trònhhaânh àöång vúái nhûäng ûu tiïn roä raâng. Chûúngtrònh haânh àöång naây cêìn phaãi xaác àõnh quan hïå

giûäa àêëu tranh chöëng tham nhuäng vúái caác nöåidung khaác trong lõch trònh caãi caách giai àoaån 5nùm túái, giaãi quyïët caác vêën àïì liïn quan àïënhaânh chñnh cöng, kïë hoaåch hoaá, quaãn lyá thuïë vaâquaãn lyá àêët àai. Tuy nhiïn nhiïìu biïån phaáptrong kïë hoaåch naây àaä khaá cuå thïí, nhû giaám saáttaâi saãn cuãa caác quan chûác cao cêëp, caác cú chïënhêån töë giaác vaâ àún khiïëu naåi, tùng khaã nùngtiïëp cêån thöng tin vaâ tûå do baáo chñ, vaâ sûã duångcaác cú chïë tiïëp thu yá kiïën phaãn höìi tûâ caác bïncoá liïn quan khöng thuöåc Chñnh phuã.


Tham nhuäng vûâa laâ saãn phêím vûâa laâ biïíu hiïåncuãa möåt chñnh quyïìn yïëu keám, trong àoá coá sûåmú höì vïì vai troâ vaâ traách nhiïåm, haån chïë tronggiaám saát, luêåt phaáp yïëu keám vaâ thiïëu minhbaåch. Kiïìm chïë vaâ ngùn chùån nhûäng hiïån tûúångnaây laâ möåt ûu tiïn phaát triïín vò tham nhuängluön laâ möåt möëi àe doaå àöëi vúái moåi tiïën böå xaähöåi. Noá laâm tùng chi phñ cuãa hoaåt àöång kinhdoanh, huyã hoaåi loâng tin cuãa caác nhaâ àêìu tûtrong vaâ ngoaâi nûúác, do àoá, laâm giaãm töëc àöåtùng trûúãng kinh tïë vaâ cú höåi viïåc laâm. Noá laâmkiïåt quïå nùng lûåc cuãa Chñnh phuã vaâ tûúác quyïìnàûúåc hûúãng nhûäng dõch vuå cú baãn cuãa nhoámngûúâi dïî bõ töín thûúng trong xaä höåi. Nghiïmtroång hún, noá coân laâm töín haåi caác giaá trõ vaâ caácchuêín mûåc xaä höåi, giaãm loâng tin cuãa dên chuángàöëi vúái caác thïí chïë.

Nhûng tham nhuäng khöng thïí bõ tiïu diïåttrong möåt súám möåt chiïìu. Caác kinh nghiïåmquöëc tïë chó ra rùçng khöng coá àún thuöëc chûäatrõ cêëp töëc naâo daânh cho naån tham nhuäng. Cêìnphaãi coá caác nöî lûåc àöìng böå vaâ lêu daâi àïí giaãiquyïët nhûäng aãnh hûúãng liïn tuåc vaâ keáo daâicuãa quöëc naån naây. Baãn chêët phûác taåp cuãa bïånh

21. CHÖËNG THAM NHUÄNG

dõch naây àoâi hoãi sûå am hiïíu sêu sùæc vïì caáchònh thaái tham nhuäng vaâ aãnh hûúãng cuãa noáàöëi vúái phaát triïín kinh tïë, laâm cú súã cho möåtphûúng phaáp tiïëp cêån coá ûu tiïn vaâ coá nhûängbûúác ài cuå thïí. Möåt vaâi chûúng trònh trong kïëhoaåch naây coá tñnh chêët kyä thuêåt. Caác chûúngtrònh khaác thò yïu cêìu coá sûå tham gia cuãa quêìnchuáng vaâo cuöåc chiïën chöëng tham nhuäng,thöng qua caác cú chïë àaåi diïån cho tiïëng noáicuãa cöång àöìng vaâ caác cú chïë giaám saát; àöìngthúâi cho pheáp hoå töë caáo caác haânh àöång phiphaáp vaâ laåm duång chûác quyïìn.

Mùåc duâ àaä noái àïën nhiïìu nhûng thûúâng chó úãmûác àïì cêåp àïën nhûäng nguyïn tùæc chñnh, thamnhuäng vêîn laâ möåt vêën àïì ñt àûúåc nghiïn cûáu úãViïåt Nam. Thöng tin vaâ dûä liïåu cuå thïí cuãa quöëcgia vêîn coân haån chïë vaâ raãi raác, trong khi àoá caácchó söë liïn quöëc gia khöng àuã àöå tin cêåy. Ënphêím àêìu tiïn cho biïët nhûäng thöng tin vïì caáchònh thaái vaâ mûác àöå tham nhuäng úã Viïåt Nam laânghiïn cûáu chêín àoaán vïì tham nhuäng cuãa BanNöåi chñnh Trung ûúng (CCIA) nùm 2005.Nghiïn cûáu naây àaä sûã duång möåt phûúng phaápluêån quöëc tïë, phöëi húåp giûäa àiïìu tra vaâ phoãngvêën dên chuáng, doanh nghiïåp vaâ cöng chûác.Kïët quaã nghiïn cûáu chó ra rùçng tham nhuäng laâmöåt hiïån tûúång phöí biïën, töìn taåi úã têët caã caáccêëp, têët caã caác töí chûác vaâ vúái caác mûác àöå khaácnhau. Nhûäng ngûúâi àûúåc hoãi cho rùçng caác cúquan quaãn lyá àêët àai, haãi quan, caãnh saát giaothöng, quaãn lyá thuïë vaâ cú quan cêëp pheáp xêydûång laâ nhûäng núi naån tham nhuäng hoaânhhaânh nghiïm troång nhêët.

Nhûäng hònh thûác tham nhuäng phöí biïën nhêët laâcöë tònh gêy trúã ngaåi àïí nhêån höëi löå, nhêån höëi löåàöíi lêëy möåt söë ûu àaäi, sûã duång taâi saãn cöng àïítû lúåi. Cú chïë “xin – cho” chñnh laâ nguyïn nhênlúán nhêët taåo ra tham nhuäng. Bïn caånh àoá, chó coámöåt phêìn ba söë ngûúâi àûúåc hoãi nhêån àõnh rùçngnguyïn nhên cuãa tham nhuäng laâ do tiïìn lûúngtrong khu vûåc cöng laâ quaá thêëp. Nhûäng vuåtham nhuäng àûúåc phanh phui múái àêy àaä chocöng luêån thêëy caác vuå aán tham nhuäng lúán àaätöìn taåi trong möåt thúâi gian daâi vaâ liïn quan àïëncaác quan chûác cuãa Chñnh phuã, chûá khöng chónhùæc àïën nhûäng vuå tham nhuäng nhoã. Tuynhiïn, khöng roä laâ nhûäng vuå viïåc naây àûúåc àûara naây chûáng toã rùçng hiïån tûúång tham nhuäng

ngaây caâng trúã nïn phöí biïën hay laâ thïí hiïånquyïët têm cao hún trong viïåc phúi baây caác vuåviïåc naây.

Baãn Àaánh giaá möi trûúâng àêìu tû (ÀGMTÀT)àûúåc tiïën haânh hoaân toaân àöåc lêåp vúái nghiïncûáu trïn àêy nhûng cuäng àaä chûáng thûåc chocaác phaát hiïån cuãa nghiïn cûáu chêín àoaán naây.Àaánh giaá naây dûåa trïn möåt cuöåc àiïìu tra lúán,vúái àöëi tûúång àiïìu tra laâ caác cú súã saãn xuêëttrong khu vûåc chñnh thûác, bao göìm caã khu vûåctû nhên trong nûúác, caác cöng ty nûúác ngoaâi vaâcaác doanh nghiïåp nhaâ nûúác. Cuöåc àiïìu tra naâyàûúåc tiïën haânh trong nùm 2005 taåi 25 tónhthaânh cuãa Viïåt Nam vaâ sûã duång mêîu àaåi diïån.Möåt cöng ty tû nhên àaãm traách viïåc phoãng vêën,vaâ caác cuöåc phoãng vêën naây àûúåc thûåc hiïån khikhöng coá mùåt caác quan chûác Chñnh phuã. BaãnÀaánh giaá möi trûúâng àêìu tû vaâ Nghiïn cûáuchêín àoaán vïì tham nhuäng cuãa CCIA àaä àûa rakïët luêån nhû nhau vïì nhûäng cú quan nhaâ nûúáccoá haânh vi tham nhuäng nghiïm troång nhêët.

Tuy nhiïn, nhûäng ngûúâi àûúåc phoãng vêën trongcuöåc àiïìu tra ÀGMTÀT thò cho rùçng thamnhuäng khöng phaãi laâ möåt trúã ngaåi lúán àöëi vúáihoaåt àöång kinh doanh úã Viïåt Nam. Thûåc ra,nïëu so saánh vúái caác cuöåc àiïìu tra ÀGMTÀTkhaác thò seä thêëy rùçng úã Viïåt Nam, tham nhuängñt gêy trúã ngaåi cho hoaåt àöång kinh doanh hún laâúã àa söë caác quöëc gia trong khu vûåc, trûâMalaysia.

Ngoaâi ra, cuäng coá möåt sûå truâng húåp tûúng àöëigiûäa hai nghiïn cûáu naây vïì giaá trõ trung bònhcuãa caác khoaãn höëi löå. Nhûäng khoaãn chi khöngchñnh thûác cho möîi caá nhên taåi caác cú quantham nhuäng nhiïìu nhêët àûúåc chó ra trïn àêy laâkhoaãng 100 àöla Myä. Söë tiïìn naây gêìn bùçng mûáclûúng trung bònh cuãa möåt lao àöång úã caác cú súãsaãn xuêët vaâ nhûäng khoaãn höëi löå naây traái vúáiquan àiïím xaä höåi vaâ àaåo àûác. Phaát hiïån naây àaägiaãi thñch taåi sao xaä höåi Viïåt Nam laåi cùm gheáttham nhuäng àïën nhû vêåy. Tuy nhiïn, khoaãntiïìn naây laåi “khöng àaáng kïí” àöëi vúái caác doanhnghiïåp vaâ hoå sùén saâng boã ra nhûäng khoaãn höëilöå àïí coá àûúåc cú höåi kinh doanh. Dûåa trïn cuöåcàiïìu tra cuãa ÀGMTÀT, chi phñ àïí höëi löå chiïëmkhoaãng 0,4% doanh thu cuãa caác doanh nghiïåp,tûúng àöëi thêëp so vúái tiïu chuêín quöëc tïë.


180

Coá veã nhû möåt vaâi cú quan nhaâ nûúác àûúåc coilaâ “trong saåch” hún nhûäng núi khaác, mùåc duâkhöng ai biïët laâ nhûäng cú quan naây coá “thûåc sûåtrong saåch hay khöng”. Uyã ban Nhên dên àõaphûúng nùçm trong nhoám naây. Nhûäng ngûúâiàûúåc hoãi trong cuöåc àiïìu tra cuãa ÀGMTÀT àûaUyã ban nhên dên àõa phûúng lïn àêìu danhsaách caác cú quan nhaâ nûúác toã ra “thên thiïån”.Àêy cuäng àûúåc àaánh giaá laâ nhûäng cú quan ñt“voâi vônh” quaâ biïëu nhêët. Àaánh giaá naây cuängàaä àûúåc xaác nhêån búãi cuöåc àiïìu tra múái àêy àöëivúái lao àöång trong khu vûåc phi chñnh thûácnhùçm àaánh giaá mûác àöå sùén saâng tham gia cuãahoå vaâo chûúng trònh lûúng hûu tûå nguyïån chongûúâi giaâ. Do ILSSA tiïën haânh búãi, cuöåc àiïìutra naây àaä hoãi nhûäng ngûúâi àûúåc phoãng vêënxem hoå tin tûúãng ai coá thïí quaãn lyá caác khoaãnphñ maâ hoå àoáng cho quyä lûúng hûu khi vïì giaâ.Trûúãng laâng vaâ Uyã ban Nhên dên laâ nhûängngûúâi àûáng àêìu danh saách coá thïí tin cêåy àûúåc,sau àoá múái àïën caác cú quan nhaâ nûúác khaác.Möåt lêìn nûäa, caác cú quan quaãn lyá thuïë laåi àûángcuöëi danh saách naây.

Viïåc tùng cûúâng tñnh minh baåch trong chi tiïuChñnh phuã cuäng àaä àaåt àûúåc nhiïìu tiïën böå.Ngên saách àûúåc cöng khai hoaân toaân, vaâ caáckhoaãn chi ngoaâi ngên saách cuäng vêåy. Thêåmchñ, baáo caáo múái nhêët cuãa Kiïím toaán Nhaâ nûúácViïåt Nam àaä xaác minh vaâ phaát hiïån haâng loaåttaâi khoaãn “ma” cuãa caác böå ngaânh vaâ cú quannhaâ nûúác. Viïåc sûã duång möåt taâi khoaãn duynhêët taåi kho baåc, aáp duång caác tiïu chuêín quöëctïë vïì kiïím toaán khu vûåc cöng, hiïån àaåi hoaá caáchïå thöëng quaãn lyá thöng tin seä laâm giaãm nguycú sûã duång ngên quyä nhaâ nûúác sai muåc àñch.Caác cuöåc àiïìu tra vïì chi tiïu cuãa Chûúng trònh135 – chûúng trònh höî trúå caác xaä ngheâo àêìu tûxêy dûång cú súã haå têìng – vaâ cuãa caác dûå aán khaácàaä chó ra rùçng caác khoaãn tiïìn höî trúå cuãa Chñnhphuã àaä àïën tay nhûäng àöëi tûúång thuå hûúãng.Noái caách khaác, coá thïí thêëy rùçng, Chñnh phuãViïåt Nam àang cam kïët maånh meä trong tiïëntrònh minh baåch hoaá hïå thöëng taâi chñnh cöng.Cam kïët naây cuäng àûúåc ghi roä trong Nghõ àõnh192 vaâ caác thöng tû hûúáng dêîn thûåc thi nghõàõnh naây.

Viïåc quaãn lyá caác dûå aán àêìu tû luön laâ möåt vêënàïì nhûác nhöëi. Vuå aán PMU 18 múái àêy laâ möåt lúâi

caãnh baáo vïì hiïån tûúång sûã duång tiïìn vöën àêìutû sai muåc àñch. Àöìng thúâi, caác cuöåc àiïìu traliïn quan àïën húåp àöìng trong caác dûå aán àêìu tûcuäng cho thêëy rùçng rêët khoá nùæm bùæt vaâ phaáthiïån caác haânh vi tham nhuäng. Vùn hoaá “ùnchia” vaâ “nhêån hoa höìng” àaä xoái moân hiïåu quaãcuãa caác cú chïë àêëu thêìu. Tham nhuäng cuäng töìntaåi dûúái hònh thûác “trao àöíi quaâ biïëu”, tuykhöng xaãy ra ngay lêåp tûác nhûng seä xaãy ra khicoá cú höåi. Biïíu hiïån cuãa “thöng lïå” naây laâ hiïåntûúång biïëu phong bò trong nhûäng àaám tanghoùåc lïî cûúái, hoùåc boã möåt khoaãn tiïìn lúán àïímua tùång theã höåi viïn cuãa caác cêu laåc böå giaãi trñ.Thïm vaâo bûác tranh töëi maâu naây, àöi khi,khöng chó nhûäng quan chûác nhaâ nûúác àoâi traoàöíi lúåi ñch maâ chñnh nhûäng ngûúâi thên hoùåc hoåhaâng cuäng laâm nhû vêåy.

Bêët chêëp khoá khùn trong viïåc phaát hiïån caác cúchïë vi phaåm, nïëu theo doäi saát sao thò vêîn coá thïíphaát hiïån àûúåc nhiïìu sai phaåm tûâ viïåc àiïìu tracaác dûå aán. Trong nùm 2003-2004, Vuå Liïmchñnh cuãa Ngên haâng Thïë giúái àaä tiïën haânh möåtphên tñch chi tiïët 400 húåp àöìng àûúåc lûåa choånngêîu nhiïn tûâ 6 dûå aán àêìu tû trong ngaânh nùnglûúång, nûúác, giao thöng vaâ y tïë. Caác dûå aán naâyliïn quan àïën 7 tónh thaânh cuãa Viïåt Nam. Sauphên tñch sú böå, 122 húåp àöìng àaä àûúåc gûãi àiphên tñch sêu hún vò bõ nghi ngúâ laâ àaä coá nhûängsai phaåm. Cuöëi cuâng, khöng tòm ra dêëu hiïåutham nhuäng nghiïm troång, nhûng àaä phaát hiïånra hiïån tûúång thöng àöìng vaâ caác sai phaåm khaáctrong möåt söë trûúâng húåp.

Ngên haâng Thïë giúái àaä àûa ra baãng so saánhgiûäa àùåc àiïím cuãa 122 húåp àöìng àûúåc phêntñch sêu hún naây vúái caác húåp àöìng coân laåi – caáchúåp àöìng àûúåc coi laâ khöng coá sai phaåm (Hònh21.1). Thûá nhêët laâ, söë tiïìn trong caác húåp àöìng bõnghi ngúâ coá veã cao hún. Trung bònh laâ gêìn 591nghòn àöla Myä, lúán gêëp àöi söë tiïìn trung bònhtrong caác húåp àöìng àûúåc coi laâ trong saåch (gêìn251 nghòn àöla Myä). Thïm vaâo àoá, caác sai phaåmúã 122 húåp àöìng naây so vúái nhûäng quy chuêíncuãa luêåt phaáp cuäng lúán hún. Tuy nhiïn, vêën àïìkhöng chó úã chöî söë tiïìn laâ rêët lúán maâ coân úã chöîcaác nguöìn tiïìn àûúåc sûã duång khöng húåp lyá chonhûäng ngûúâi tham gia húåp àöìng. Caã caác cuöåcàêëu thêìu caånh tranh quöëc tïë - laâ hònh thûác àûúåcsûã duång phöí biïën nhêët trong caác húåp àöìng quy

CHÖËNG THAM NHUÄNG

181

mö lúán, lêîn caác cuöåc àêëu thêìu nhoã - àûúåc sûãduång cho caác húåp àöìng coá giaá trõ thêëp, àïìuàûúåc töí chûác töët hún so vúái caác cuöåc àêëu thêìucaånh tranh trong nûúác. Cuäng coá nhûäng sûå khaácbiïåt lúán phuå thuöåc vaâo viïåc àöëi taác laâ ai. Nhûngmöåt lêìn nûäa laåi thêëy rùçng sûå viïåc khöng giöëngnhau úã têët caã caác tónh thaânh. Tyã lïå caác húåp àöìngàûúåc gûãi ài phên tñch sêu hún thêëp hún taåi caáctónh ngheâo trong mêîu àiïìu tra, nhûng cuängtûúng àöëi thêëp taåi Haâ Nöåi – laâ möåt trong nhûängàõa phûúng giaâu nhêët nûúác.

Tuy nhiïn, cuäng khöng nïn chó dûåa vaâo nhûängkïët quaã naây. Söë liïåu àûa ra chó laâ kïët quaã àiïìutra trïn vaâi trùm húåp àöìng, vaâ nïëu coá möåt vaâihúåp àöìng àûúåc gûãi ài phên tñch sêu hún thòcuäng khöng coá nghôa laâ àaä coá hiïån tûúång thamnhuäng. Hún nûäa, phên tñch naây múái chó laânhûäng so saánh tûúng quan àöi. Cêìn phaãi coámöåt phên tñch sêu hún àïí so saánh àöìng thúâi àùåcàiïím tñnh chêët cuãa têët caã caác húåp àöìng, nhùçmxaác àõnh xem nhûäng húåp àöìng naâo coá yá nghôathöëng kï. Ngay caã khi àaä coá kïët quaã vïì yá nghôathöëng kï thò viïåc tòm ra caách tiïëp cêån cuäng laâ caãmöåt vêën àïì. Nïëu baân vïì caác vêën àïì tham nhuängdûåa trïn caác nguyïn tùæc chung vaâ so saánh àûúåcgiûäa caác vuâng thò kïët quaã seä rêët hay. Nhûng

cuäng khöng nïn boã qua caác nöåi dung khaác nhûphên tñch mûác àöå vaâ hònh thaái tham nhuäng taåimöåt khu vûåc cuå thïí. Möåt caách tiïëp cêån thuá võkhaác laâ khai thaác caác dûä liïåu vuâng àùåc thuâ vaâcaác húåp àöìng àêìu tû chñnh laâ àiïím khúãi àêìuàêìy hûáa heån.

Hún nûäa, giaã thuyïët cho rùçng tham nhuängkhöng liïn quan möåt caác maáy moác túái ngheâoàoái, hay laâ giaâu coá, maâ àûúåc cuãng cöë thïm bùçngmöåt nghiïn cûáu phên tñch kyä lûúng hún. Àiïìutra MTÀT múái àêy àaä àûa ra cêìu hoãi cho caácdoanh nghiïåp rùçng liïåu tham nhuäng coá phaãi laâtrúã ngaåi nghiïm troång túái cöng viïåc kinh doanhhay khöng. Vò mêîu àiïìu tra mang tñnh àaåi diïåntaåi cêëp tónh, cho nïn coá thïí thu àûúåc chó söëtham nhuäng úã cêëp tónh theo àaánh giaá cuãa caácdoanh nghiïåp.Chó söë naây tûúng quan túái thunhêåp theo àêìu ngûúâi trong tónh. Vïì cú baãn kïëtquaã àiïìu tra cho thêëy khaác biïåt lúán, trong àoá caãtónh giaâu lêîn tónh ngheâo àïìu coá mûác àöå thamnhuäng tûúng àöëi cao (Hònh 21.2).

Múái àêy, lêåp trûúâng kiïn àõnh cuãa Chñnh phuãvïì chöëng tham nhuäng àaä àûúåc thïí hiïån tronghaâng loaåt hiïåp àõnh quöëc tïë quan troång vaâtrong caác hoaåt àöång lêåp phaáp. Thaáng 12 nùm


182

Hònh 21.1. Caác húåp àöìng àêìu tû “múâ aám”

Nguöìn: Dûåa trïn dûä liïåu cuãa Ngên haâng Thïë giúái. ICB laâ àêëu thêìu caånh tranh quöëc tïë vaâ NCB laâ àêëu thêìu caånh tranhtrong nûúác. Tiïu chñ “caác tónh giaâu” thïí hiïån Thaânh phöë Àaâ Nùéng, Thaânh phöë Haå Long vaâ tónh Quaãng Ninh.Caác tónh ngheâo laâ Nghïå An, Bònh Phûúác vaâ Ninh Thuêån.

2003, Viïåt Nam àaä kyá Cöng ûúác cuãa Liïn HiïåpQuöëc vïì Chöëng Tham nhuäng, vaâ dûå àõnh seäphï chuêín Cöng ûúác naây trong nùm 2006. Nùm2004, Viïåt Nam tham gia Saáng kiïën cuãa ADB-OECD vïì Chöëng Tham nhuäng taåi Khu vûåcChêu AÁ Thaái Bònh Dûúng. Nùm 2005, Viïåt Namthöng qua Luêåt Chöëng Tham nhuäng - vúáinhûäng àiïìu luêåt phuâ húåp vúái Cöng ûúác cuãaLiïn hiïåp quöëc vaâ coá tñnh àïën caác nguyïn tùæctrong Saáng kiïën cuãa ADB-OECD. Caác biïånphaáp quan troång khaác cuäng àaä àûúåc thöng quamúái àêy bao göìm cú chïë baáo caáo múái cuãa Kiïímtoaán Nhaâ nûúác Viïåt Nam - tûâ nay àûúåc àùåtdûúái sûå quaãn lyá trûåc tiïëp cuãa Quöëc höåi, vaâ tùngcûúâng hún nûäa hoaåt àöång cuãa Cú quan Thanhtra Chñnh phuã.

Duâ chûa àûúåc àêìy àuã nhûng khung phaáp lyá vïìchöëng tham nhuäng cuäng bùæt àêìu àûúåc aápduång. Nùng lûåc cuãa caác cú quan Chñnh phuãtrong phaát hiïån vaâ àiïìu tra tham nhuäng khöngcoân laâ möåt trúã ngaåi lúán. Tuy nhiïn, viïåc thöngqua caác böå luêåt vaâ caác cuöåc thanh tra raáo riïëtvêîn laâ chûa àuã. Nïëu chó phöëi húåp caác cú quanquyïìn lûåc thò tiïu chñ “quêìn chuáng” cuãa cuöåcchiïën chöëng tham nhuäng seä khöng thïí àaåtàûúåc. Vúái sûå tùng lïn nhanh choáng cuãa hoaåtàöång cho thuï, cho vay, keáo theo àoá laâ sûå thayàöíi choáng mùåt vïì giaá trõ taâi saãn nhû àêët àai thò

cú höåi kiïëm lúâi qua vi phaåm phaáp luêåt laâ rêëtlúán. Ngoaâi ra, tñnh chêët “têåp thïí” cuãa thamnhuäng cuäng seä baão vïå cho nhûäng ngûúâi cöë yálaâm traái phaáp luêåt. Trong nhûäng trûúâng húåpnaây, bêët kyâ möåt cú quan Chñnh phuã naâo cuängkhöng thïí phaát hiïån àûúåc moåi haânh vi thamnhuäng. Caác nhaâ taâi trúå khöng thuöåc Chñnh phuã,caác phûúng tiïån thöng tin àaåi chuáng, caác töíchûác dên sûå xaä höåi vaâ toaân thïí dên chuáng àïìucêìn phaãi tham gia vaâo cuöåc chiïën naây.

Múái àêy, caác phûúng tiïån thöng tin àaåi chuángàûúåc Chñnh phuã khuyïën khñch viïët baâi vaâ cöngböë caác vuå aán tham nhuäng maâ caãnh saát, cú quankiïím saát vaâ caác cú quan Chñnh phuã àaä phaáthiïån. Muåc àñch laâ laâm tùng nhêån thûác vïì viïåccêìn thiïët phaãi àêëu tranh chöëng tham nhuäng,cöng khai luêåt phaáp vaâ caác quy àõnh phaáp luêåt,huy àöång sûå höî trúå tûâ phña dên chuáng vaâ rùnàe töåi phaåm tiïìm nùng trûúác nguy cú bõ bùæt giûävaâ caác hònh phaåt nghiïm khùæc coá tñnh rùn àe.Thöng qua quaá trònh naây, caác phûúng tiïånthöng tin àaåi chuáng àaä thïí hiïån vai troâ giaámsaát quaãn lyá. Nhaâ baáo cuäng àûúåc khuyïën khñchphaát hiïån caác haânh vi tham nhuäng trong chñnhàöåi nguä cuãa hoå. Vaâ hoå cuäng àaä laâm nhû vêåytrong möåt söë trûúâng húåp àiïín hònh. Tuy nhiïnvêîn coân mêu thuêîn giûäa chñnh saách vaâ thûåctiïîn, do thiïëu roä raâng vïì nguöìn tin àûúåc cung


183

Hònh 21.2: Tham nhuäng vaâ Trònh àöå phaát triïín, theo tónh

cêëp vaâ xûã phaåt aáp duång cho caác cöng taác àiïìutra cuãa nhaâ baáo.

Möåt phên tñch vïì caách maâ baáo chñ duâng àïí noáivïì tham nhuäng cuäng àûúåc thûåc hiïån. Nghiïncûáu naây dûåa trïn möåt cuöåc “tòm kiïëm qua tûâkhoaá” nhùçm àaánh giaá têìn suêët caác baâi baáo àûúåccöng böë nhùæc àïën tham nhuäng. Theo nghôaheåp, chó nhûäng baâi baáo coá tûâ “tham nhuäng”àûúåc tòm kiïëm. Theo nghôa röång, möåt baâi baáoàûúåc coi laâ coá noái vïì tham nhuäng nïëu noá chûáabêët kyâ tûâ naâo trong söë nhûäng tûâ “tham nhuäng”,“gian lêån”, “höëi löå”, “tham ö” vaâ “PMU 18”.Phên tñch àiïìu tra naây àûúåc thûåc hiïån vúái loaåihònh baáo àiïån tûã vaâ baáo viïët. Àöëi vúái baáo viïët,khoaãng 12 túâ baáo vaâ taåp chñ àaä àûúåc àiïìu tra,bao göìm caã àiïím baáo ngaây cuãa Ngên haâng Thïëgiúái. Àöëi vúái baáo àiïån tûã thò hai trang web cuãaVietNam Net and VN Express àûúåc coi laâthöng duång nhêët vò haâng ngaây coá túái hún 1triïåu lûúåt ngûúâi truy cêåp hai àõa chó naây.

Phên tñch naây chó ra rùçng trong nùm 2006, thamnhuäng àûúåc noái àïën nhiïìu hún so vúái caác nùmtrûúác. Nhû vêåy, lêåp trûúâng chöëng tham nhuängcuãa Chñnh phuã vaâ viïåc Luêåt Chöëng thamnhuäng àûúåc thöng qua àaä khuyïën khñch caácphûúng tiïån thöng tin àaåi chuáng àïì cêåp àïën

vêën àïì naây möåt caách cúãi múã hún (Hònh 21.2.).Têìn suêët caác baâi baáo noái vïì tham nhuäng trïn caãhai loaåi baáo viïët vaâ baáo àiïån tûã àaä tùng lïn gêìn60% trong giai àoaån 2005-2006 (theo hai àõnhnghôa trïn àêy). Tuy nhiïn, cuöåc àiïìu tra naâycuäng cho thêëy sûå khaác biïåt lúán giûäa baáo viïët vaâbaáo àiïån tûã. Baáo àiïån tûã àaä tûâng noái rêët nhiïìuvïì tham nhuäng trong nùm 2002, vaâo thúâi gianàiïìu tra vaâ xeát xûã vuå aán Nùm Cam. Trong khiàoá, khöng quan saát thêëy xu hûúáng roä rïåt cuãabaáo viïët trong viïåc àïì cêåp àïën tham nhuäng.Àiïìu naây chûáng toã rùçng têìn suêët caác baâi baáoviïët vïì tham nhuäng seä tùng lïn khi àûúåc Chñnhphuã khuyïën khñch, nhûng sau àoá, têìn suêët naâylaåi giaãm ài. Ngûúåc laåi, coá thïí quan saát thêëy xuhûúáng tùng lïn rêët roä raâng cuãa têìn suêët naây úãbaáo àiïån tûã, vaâ viïåc nùm 2006 coá nhiïìu baâi baáovïì tham nhuäng hún so vúái caác nùm trûúác chóphaãn aánh xu hûúáng tùng lïn naây. Cuäng coá thïílaâ do viïåc lûåa choån caách phaát haânh trongtrûúâng húåp naây tuyâ thuöåc nhiïìu hún vaâo lúåi ñchcuãa ngûúâi sûã duång chûá khöng phaãi vaâo caácchñnh saách cuãa Chñnh phuã.


Trong giai àoaån hoaân têët KHPTKTXH àaä coánhiïìu vùn baãn chiïën lûúåc vaâ biïån phaáp chñnh


184

Hònh 21.3. Caác baâi baáo vïì tham nhuäng trïn phûúng tiïån thöng tin àaåi chuáng

Nguöìn: Dûåa trïn söë liïåu sú cêëp cuãa Soren Davidsen vaâ Martin Rama (2006).

saách quan troång liïn quan túái chöëng thamnhuäng àûúåc ban haânh. Do hai quaá trònh naâygêìn nhû àûúåc tiïën haânh àöìng thúâi nïnKHPTKTXH khöng thïí phaãn aánh àêìy àuã chiïënlûúåc cuãa Chñnh phuã trong lônh vûåc naây. Caácbûúác phaát triïín quan troång seä diïîn ra trongnhûäng thaáng túái vaâ trong nhûäng nùm túái, trongquaá trònh hònh thaânh chiïën lûúåc vaâ àûúåcchuyïín thaânh nhûäng kïë hoaåch haânh àöång cuåthïí hún. Àiïìu naây noái lïn rùçng KHPTKTXHphaãn aánh nhûäng àõnh hûúáng quan troång liïnquan àïën cuöåc chiïën chöëng tham nhuäng. Nhònchung, kïë hoaåch naây nhêën maånh vai troâ cuãa caáccaách tiïëp cêån tñch cûåc vaâ töíng thïí nhùçm giaãmcaác cú höåi tham nhuäng, khaác vúái phêìn lúán caácbiïån phaáp chó mang tñnh trûâng phaåt vêîn coânphöí biïën caách àêy khöng lêu.

Tùng cûúâng tñnh minh baåch cuãa Chñnh phuãcuäng laâ möåt trong söë caác caách tiïëp cêån tñch cûåctrïn. Trong lônh vûåc naây, KHPTKTXH chó roä sûåcêìn thiïët phaãi “tùng cûúâng tñnh minh baåch vaâcöng khai trong viïåc sûã duång vaâ quaãn lyá caácnguöìn vöën vaâ ngên saách nhaâ nûúác” (trang 140),phaãi “ àaãm baão tñnh minh baåch vaâ cúãi múã tronghoaåt àöång cuãa caác töí chûác nhû: hoaåt àöång muasùæm cöng, xêy dûång cú baãn, quaãn lyá caác dûå aánàêìu tû xêy dûång, taâi chñnh vaâ ngên saách nhaânûúác, huy àöång vaâ sûã duång vöën goáp cuãa nhêndên, sûã duång caác nguöìn vöën taâi trúå vaâ viïån trúå,quaãn lyá sûã duång àêët àai, vv…” (trang 152). Àöëivúái riïng trûúâng húåp caác dûå aán àêìu tû, baãn Kïëhoaåch ghi roä: “cêìn phaãi tùng tñnh minh baåch vaâcöng khai cuãa ngên saách nhaâ nûúác trong toaânböå quy trònh tûâ khêu hoaåch àõnh chñnh saách,àïën dûå toaán, thêím àõnh vaâ phï duyïåt dûå aán,triïín khai vaâ nghiïåm thu, taåi têët caã caác cêëp”(trang 141).

Traách nhiïåm giaãi trònh cuãa caác quan chûác Chñnhphuã cuäng laâ möåt nguyïn tùæc àûúåc KHPTKTXHàïì cêåp àïën. Kïë hoaåch naây àùåc biïåt nhêën maånhviïåc “triïín khai àêìy àuã nguyïn tùæc vïì múã cûãacaác hoaåt àöång dõch vuå haânh chñnh, àùåc biïåt laâtrong caác dõch vuå liïn quan trûåc tiïëp àïën nhêndên, taâi chñnh vaâ ngên saách; àaãm baão tuên thuãphaáp luêåt cuãa toaân böå maáy” (trang 149).

Nguyïn tùæc naây liïn quan mêåt thiïët àïën caáccöng chûác noái chung vaâ àïën nhûäng nhaâ quaãn lyá

trong khu vûåc cöng noái riïng. KHPTKTXH chóthõ “tùng cûúâng kiïím tra nùng lûåc cuãa caác nhaâquaãn lyá vaâ cuãa laänh àaåo caác cú quan haânhchñnh caác cêëp” (trang 148). “Thûåc hiïån chuêínmûåc àaåo àûác vaâ chuêín mûåc àaåo àûác nghïìnghiïåp; viïåc luên chuyïín caán böå vaâ cöng chûáccêìn phaãi dûåa trïn viïåc xaác àõnh roä àiïìu gò coá thïílaâ vaâ àiïìu gò khöng thïí laâm, phuâ húåp vúái tñnhchêët cöng viïåc, nhùçm àaãm baão tinh thêìn traáchnhiïåm vaâ tñnh liïm chñnh cuãa caác caán böå vaâcöng chûác nhaâ nûúác. Tiïën haânh kï khai taâi saãncuãa nhûäng ngûúâi àûáng àêìu töí chûác. Quy àõnhroä traách nhiïåm giaãi trònh vaâ traách nhiïåm phaáplyá cuãa nhûäng ngûúâi àûáng àêìu töí chûác trûúáclaänh àaåo cêëp trïn vaâ trûúác phaáp luêåt trongtrûúâng húåp vi phaåm hoùåc phaåm töåi cuãa nhênviïn cêëp dûúái. Tùng cûúâng hún nûäa cöng taácgiaáo duåc, àaâo taåo, thanh tra vaâ xûã phaåt nghiïmminh caác caán böå coá haânh vi tham nhuäng. Àêíymaånh cöng taác töí chûác, chó àaåo vaâ àiïìu phöëitrong viïåc kiïím soaát vaâ phoâng chöëng thamnhuäng. Cuãng cöë caác cú quan thûåc thi vaâ baão vïåphaáp luêåt àïí nhûäng cú quan naây trúã thaânh lûåclûúång noâng cöët vûäng maånh trong cuöåc chiïënchöëng tham nhuäng vaâ töåi phaåm. Giaám saát cöngtaác àiïìu tra chöëng tham nhuäng, kiïím toaán nhaânûúác, caác cú quan thanh tra, caác viïån kiïím saátvaâ toaâ aán” (trang 152).

Tùng cûúâng traách nhiïåm giaãi trònh cuãa Chñnhphuã cuäng àoâi hoãi sûå tham gia cuãa caác bïn coáliïn quan khöng thuöåc Chñnh phuã.KHPTKTXH àïì xuêët viïåc “caãi thiïån vai troâ vaâtraách nhiïåm cuãa xaä höåi trong cuöåc chiïën chöëngtham nhuäng, vñ duå nhû caác töí chûác chñnh trõ xaähöåi, caác phûúng tiïån thöng tin àaåi chuáng, caácdoanh nghiïåp, caác hiïåp höåi ngaânh, caác banthanh tra nhên dên vaâ toaân thïí cöång àöìng”(trang 152).

Tuy nhiïn, chiïën lûúåc cuãa Chñnh phuã cuäng chuátroång túái khña caånh kyä thuêåt cuãa cuöåc chiïënchöëng tham nhuäng. Möåt trong söë àoá laâ viïåcgiaãm caác cú höåi kiïëm lúâi phi phaáp cuãa caác quanchûác Chñnh phuã. KHPTKTXH nhêën maånh têìmquan troång cuãa viïåc giaãm thiïíu quan liïu vaâthuã tuåc haânh chñnh, cung cêëp àêìy àuã thöng tinvïì caác thuã tuåc haânh chñnh vaâ sûã duång giao diïånàiïån tûã. Àùåc biïåt laâ, Baãn Kïë hoaåch àaä chó thõphaãi “xoáa boã caác thuã tuåc rùæc röëi vaâ chöìng cheáo


185

dïî gêy ra haânh vi tham nhuäng. Sûã duång caác loaåivùn baãn phuâ húåp, nhêët quaán maâ ngûúâi dên vaâdoanh nghiïåp thûúâng cêìn àïën trong hoaåt àöångkinh doanh vaâ cuöåc söëng thûúâng nhêåt cuãa hoå.Triïín khai töët hún chûúng trònh aáp duång cöngnghïå thöng tin vaâo quaãn lyá haânh chñnh. Àaãmbaão cöng khai têët caã caác quy àõnh phaáp luêåt, taåoàiïìu kiïån thuêån lúåi àïí triïín khai mö hònh “möåtcûãa” taåi têët caã caác cú quan haânh chñnh nhaânûúác. Caác cú quan haânh chñnh têët caã caác cêëp coátraách nhiïåm giaãi quyïët caác vêën àïì liïn quanàïën caác caá nhên hoùåc töí chûác. Caác cú quan naâycuäng phaãi tuên thuã têët caã caác quy àõnh, thuã tuåc,mûác lïå phñ, vaâ lõch laâm viïåc taåi núi laâm viïåc(trang 151-152).

Quaãn lyá àêët àai àûúåc coi laâ khu vûåc dïî xaãy ratham nhuäng nhêët. Trong phêìn phên tñch,KHPTKTXH cuäng nïu roä rùçng “viïåc quaãn lyáàêët àai khöng hiïåu quaã vaâ viïåc sûã duång saimuåc àñch ngên quyä nhaâ nûúác àaä aãnh hûúãngàïën sûå liïm chñnh cuãa nhiïìu caán böå” (trang 46).Caác khuyïën nghõ cuå thïí àaä àûúåc nïu ra nhùçmgiaãi quyïët vêën àïì naây, àùåc biïåt laâ àöëi vúái caácdûå aán àêìu tû, trong àoá giaá trõ cuãa àêët àai àaäàûúåc baáo caáo sai lïåch nghiïm troång.KHPTKTXH cuäng nhêën maånh sûå cêìn thiïëtphaãi “cöng khai vaâ minh baåch hoáa kïë hoaåch sûãduång àêët vaâ caác nguöìn tin vïì àêët àai” (trang133), nhùçm “xoáa boã quy trònh “bûng bñt” hiïånnay trong àêìu tû vaâ xêy dûång” (trang 134) vaânhùçm “aáp duång möåt hïå thöëng giaá duy nhêët chohaâng hoaá, dõch vuå, cho thuï àêët, àïìn buâ giaãitoaã àêët cho caác nhaâ àêìu tû trong nûúác vaâ nûúácngoaâi” (trang 138).


Viïåc triïín khai möåt chiïën lûúåc toaân diïån nhûvêåy àoâi hoãi phaãi phöëi húåp haânh àöång trïnnhiïìu mùåt trêån. Nghõ quyïët Trung ûúng 4 múáiàêy àaä nhêån thûác àûúåc rùçng thaânh cöng cuãachiïën lûúåc naây àoâi hoãi phaãi coá möåt caách tiïëpcêån coá ûu tiïn vaâ coá nhûäng bûúác ài cuå thïí. Viïåclêåp kïë hoaåch haânh àöång chi tiïët àang àûúåctriïín khai vaâ seä àûúåc hoaân thaânh vaâo àêìu nùm2007. Kïë hoaåch haânh àöång naây cêìn phaãi chuyïíncaác cam kïët cuãa Chñnh phuã thaânh caác biïån phaápcuå thïí, nhùçm khùæc phuåc caác àiïím yïëu hiïån nay

trong hïå thöëng laänh àaåo. Àöìng thúâi, phaãi laâmroä vai troâ vaâ traách nhiïåm cuãa caác cú quan Chñnhphuã, bao göìm Quöëc höåi, Kiïím toaán Nhaâ nûúácViïåt Nam, Thanh tra Chñnh phuã vaâ cú quankiïím saát.

Baãn kïë hoaåch haânh àöång cuäng cêìn phaãi gùæn kïëtvúái caác nöåi dung khaác trong chûúng trònh cuãaChñnh phuã giai àoaån 5 nùm túái. Vñ duå nhû, caácbiïån phaáp cuå thïí nhùçm àún giaãn hoaá caác quyàõnh vaâ giaãm tïå quan liïu cuäng àaä àûúåc nïu roätrong chûúng trònh caãi caách haânh chñnh cöng.Caác biïån phaáp àoá laâ: haån chïë quyïìn lûåc cuãa caáccú quan Chñnh phuã caác cêëp trong viïåc cêëppheáp; cho pheáp aáp duång röång raäi hún mö hònh“möåt cûãa”; triïín khai mùåt bùçng chung choChñnh phuã àiïån tûã vaâ khuyïën khñch caác saángkiïën dên chuã cú súã. Bïn caånh àoá, coân coá caácbiïån phaáp cuå thïí nhùçm àêíy maånh chu trònhquaãn lyá dûå aán - nùçm trong chûúng trònh caãicaách kïë hoaåch; hiïån àaåi hoaá quaãn lyá thuïë - nùçmtrong chûúng trònh caãi caách quaãn lyá taâi chñnhcöng; vaâ chónh àöën laåi caác cú quan quaãn lyá àêëtàai - nùçm trong chûúng trònh caãi caách àêët àai.

Tuy nhiïn, caác nöåi dung khaác cuãa kïë hoaåchhaânh àöång cêìn phaãi cuå thïí hún. Viïåc triïín khaicú chïë thanh tra taâi saãn cuãa caác cöng chûác nhûLuêåt Phoâng chöëng Tham nhuäng àïì ra laâ möåt vñduå àiïín hònh. Thaânh cöng trong lônh vûåc naâyphuå thuöåc rêët nhiïìu vaâo viïåc xêy dûång cú chïë.Trûúác mùæt, roä raâng laâ viïåc thanh tra taâi saãn cuãatêët caã caác cöng chûác úã Viïåt Nam nùçm ngoaâi khaãnùng cuãa bêët kyâ cú quan töí chûác naâo. Do àoá,quaá trònh àiïìu tra chó coá thïí thûåc hiïån àûúåc möåtcaách choån loåc vaâ têåp trung vaâo caác àöëi tûúång coáchûác quyïìn. Ngoaâi ra, nghiïn cûáu chêín àoaánvïì tham nhuäng vaâ àiïìu tra cuãa ÀGMTÀT cuängàaä chó ra rùçng möåt söë cú quan coá mûác àöå thamnhuäng nghiïm troång hún caác cú quan khaác. Dovêåy, cêìn phaãi ûu tiïn thanh tra taâi saãn cuãa caáccaán böå vaâ laänh àaåo thuöåc caác cú quan naây.

Vêën àïì liïn quan àïën nhûäng di chûáng cuãa tiïëntrònh chuyïín àöíi kinh tïë vaâ aãnh hûúãng cuãachuáng àïën taâi saãn cuãa cöng chûác nhaâ nûúác thòphûác taåp hún. Dûúái chïë àöå quaãn lyá têåp trungquan liïu bao cêëp, nhiïìu cöng chûác cuãa caác böåvaâ caác doanh nghiïåp nhaâ nûúác àaä àûúåc phênnhaâ. Cuâng vúái sûå tùng giaá àêët trong nhûäng nùm


186

gêìn àêy thò giaá trõ cuãa taâi saãn naây laâ rêët lúán vaâthûúâng khöng phuâ húåp vúái thu nhêåp haângthaáng cuãa hoå. Theo quan àiïím haânh chñnh thòviïåc tòm hiïíu laåi nguöìn göëc cuãa nhûäng taâi saãnnaây laâ möåt cöng viïåc khoá khùn. Do àoá, cú chïëthanh tra taâi saãn coá thïí phaãi coá möåt sûå ên xaángêìm, chó têåp trung xem xeát nhûäng thay àöíi vïìtaâi saãn theo thúâi gian hún laâ nhòn vaâo khöëilûúång taâi saãn hiïån coá. Möåt söë hònh thûác ên xaá coáthïí seä giuáp xoa dõu sûå chöëng àöëi tiïìm taâng coáthïí gêy ra nhûäng hêåu quaã nghiïm troång àöëi vúáicuöåc chiïën chöëng tham nhuäng. Mùåt khaác, bêëtkyâ ai tûâ chöëi khai baáo taâi saãn àïìu seä khöngàûúåc àaãm nhêån nhûäng troång traách quan troång.

Möåt biïån phaáp cuå thïí khaác laâ laâm roä traáchnhiïåm cuãa nhûäng ngûúâi laänh àaåo trong cuöåcchiïën chöëng tham nhuäng. Chó thõ 32 múái àêyrêët quan têm túái vêën àïì naây. Nghõ àõnh naâyhûúáng túái viïåc ngùn chùån caác haânh vi quan liïu,quêëy röëi vaâ laåm duång quyïìn lûåc laâm aãnhhûúãng àïën caác doanh nghiïåp vaâ dên chuáng.Ngûúâi àûáng àêìu cú quan àûúåc chó thõ phaãi xêydûång caác cú chïë giaám saát hiïåu quaã liïn quanàïën vêën àïì naây, triïín khai caác àûúâng dêy noángvaâ caác àiïím tiïëp nhêån khiïëu naåi vaâ töë giaác. Chóthõ 32 cuäng yïu cêìu caác höì sú liïn quan àïën thuãtuåc haânh chñnh cêìn phaãi cung cêëp thöng tin vïìquy trònh giaãi quyïët, quyïìn vaâ nghôa vuå cuãa caácbïn, àõa chó liïn laåc cuå thïí cuãa caán böå dên sûå coátraách nhiïåm tiïëp thu khiïëu naåi vaâ töë giaác.

Kïë hoaåch haânh àöång naây cuäng cêìn phaãi àïì cêåpàïën viïåc khuyïën khñch vai troâ chuã àöång húnnûäa cuãa caác bïn coá liïn quan khöng thuöåcChñnh phuã. Luêåt Baáo chñ vaâ Luêåt vïì Tiïëp cêånthöng tin cêìn phaãi àûúåc nghiïn cûáu soaån thaão.Nhûäng luêåt naây cêìn phaãi quy àõnh roä vaâ giaãmsöë lûúång caác vùn baãn chñnh thûác àûúåc coi laâmêåt, àöìng thúâi tùng traách nhiïåm giaãi trònh vaâàiïìu tra tham nhuäng, cên àöëi giûäa viïåc ngùnngûâa caác haânh vi vu khöëng vaâ caác thöng tin“sai” vúái viïåc baão vïå vïì taâi chñnh vaâ caá nhên àöëivúái caác phûúng tiïån truyïìn thöng vaâ caác nhaâbaáo àang laâm nhiïåm vuå. AÁp duång nhûäng hònh

phaåt húåp lyá trong caác trûúâng húåp cöë yá böi nhoångûúâi khaác laâ möåt caách àïí àiïìu chónh haâi hoaâhai muåc tiïu trïn.

Baáo chñ laâ möåt vuä khñ àùæc lûåc chöëng thamnhuäng, nhûng khöng phaãi laâ möåt cöng cuå àiïìutra àaáng tin cêåy trong caác vuå aán tham nhuäng.Baáo chñ chuã àöång hún seä dêîn àïën tùng lûúångàûa tin vïì caác hiïån tûúång tham nhuäng, chûa kïíàïën mûác àöå tham nhuäng àang ngaây möåt tùnglïn. Ngoaâi ra, cêìn phaãi coá caác cú chïë àaáng tincêåy àïí thu nhêån phaãn höìi cuãa dên chuáng vaâdoanh nghiïåp. Cêåp nhêåt nghiïn cûáu chêín àoaánvïì tham nhuäng, tiïën haânh caác nghiïn cûáu sêuhún vïì nhûäng khña caånh cuå thïí cuãa thamnhuäng laâ nhûäng viïåc nïn laâm. Möåt kïnhthûúâng xuyïn hún laâ möåt cú quan chuyïn mönnhû Töíng cuåc Thöëng kï cêìn phaãi àûúåc giaotraách nhiïåm àiïìu tra höå gia àònh vaâ doanhnghiïåp nhùçm tòm hiïíu caác vuå viïåc liïn quan túáitham nhuäng maâ hoå gùåp phaãi khi laâ viïåc vúái caáccú quan Chñnh phuã. Viïåc sûã duång möåt mö àunÀGMTÀT trong àiïìu tra doanh nghiïåp vaâ caácbiïån phaáp hiïån nay hûúáng túái viïåc aáp duångmöåt mö hònh quaãn trõ nhaâ nûúác trong àiïìu trahöå gia àònh laâ nhûäng bûúác tiïën àaáng khñch lïåtheo hûúáng naây.

Caác chó söë theo doäi giaám saát

1. Tyã lïå höå gia àònh tuyïn böë àaä tûâng laâ naånnhên cuãa tham nhuäng khi hoå laâm viïåc vúáicaác cú quan Chñnh phuã, sûã duång kïët quaãnghiïn cûáu chêín àoaán nùm 2005 vïì thamnhuäng.

2. Tyã lïå doanh nghiïåp tuyïn böë àaä tûâng laânaån nhên cuãa tham nhuäng khi hoå laâmviïåc vúái caác cú quan Chñnh phuã, sûã duångkïët quaã nghiïn cûáu chêín àoaán nùm 2005vïì tham nhuäng.

3. Khoaãn tiïìn höëi löå trong nùm trûúác, tyãtroång cuãa noá trong töíng doanh thu, sûãduång kïët quaã àiïìu tra ÀGMTÀT.


187

189

Tûâ Taâi liïåu khöng chñnh thûác miïu taã nhûäng taâiliïåu nghiïn cûáu khöng chñnh thûác hoùåc khöngàûúåc êën haânh. Nhûäng taâi liïåu naây thûúângkhöng coá trong danh muåc saách cuãa caác thûviïån.

ADB (Ngên haâng Phaát triïín chêu AÁ). 2005.Àaánh giaá vïì Quaãn lyá vaâ Àiïìu haânh vúáitroång têm laâ Caãi caách haânh chñnh cöng vaâChöëng tham nhuäng. Ngên haâng Phaáttriïín chêu AÁ, Haâ Nöåi.

ADB (Ngên haâng Phaát triïín chêu AÁ). 2006c.Caác vêën àïì vïì möi trûúâng vaâ Khuyïënnghõ. Chûúng trònh Tñn duång Höî trúåGiaãm ngheâo. Ngên haâng Phaát triïín chêuAÁ, Haâ Nöåi.

Alarcon-Caracuel, Manuel Ramon. 2006. Baáocaáo vïì thûåc traång, sûå phaát triïín vaâ triïínvoång cuãa möåt Hïå thöëng Baão hiïím xaä höåithöëng nhêët úã Viïåt. Cú quan Húåp taácQuöëc tïë Têy Ban Nha, Haâ Nöåi. Taâi liïåukhöng chñnh thûác.

Bitran, RÀGMTÀTrdo. 2004. Caác vêën àïì vïì Baãohiïím Y tïë úã Àöng AÁ. Ngên haâng Thïëgiúái. Taâi liïåu khöng chñnh thûác.

Blomqvist, Ake, Kahi Hong Phua, Meng-KinLim vaâ Vernon Lee. 2006. Cöng ty hoáacaác bïånh viïån vaâ Caãi caách Hïå thöëng Y tïë:Baâi hoåc tûâ kinh nghiïåm quöëc tïë. Àaåi hoåcTöíng húåp Quöëc gia Xin-ga-po. Taâi liïåukhöng chñnh thûác.

Capuno, Joseph J., Trêìn Thõ Mai Oanh, NguyïînThõ Thanh vaâ Trêìn Vùn Tiïën. 2006.Chùm soác sûác khoãa cho ngûúâi ngheâo: Phêntñch thûåc traång (Dûå thaão baáo caáo cho cêëuphêìn 3). Böå Y tïë/Ngên haâng Thïë giúái –

Dûå aán Höî trúå Kyä thuêåt cho Dûå aán QuyäChùm soác Sûác khoãe cho Ngûúâi Ngheâo.Böå Y tïë, Haâ Nöåi. Taâi liïåu khöng chñnhthûác.

Carrin, Guy vaâ Chris James. 2004. ReachingUniversal Coverage via Social HealthInsurance: Key Design Features in theTransition Period. Health FinancingPolicy Issue PaperEIP/FER/HFP/PIP.04.1. Vuå Taâi chñnh vaâPhên böí Nguöìn lûåc Y tïë, WHO (Töíchûác Y tïë Thïë giúái), Geneva.

Castel, Paulette. 2006. Àïì xuêët Höî trúå viïåc xêydûång Luêåt Baão hiïím Y tïë cuãa Viïåt Nam.Taâi liïåu khöng chñnh thûác.

Cox, Donald, James Fetzer vaâ EmmanuelJimenez. 1998. Private Transfers inVietnam. Trong cuöën David Dollar,Paul Glewwe vaâ Jennie Litvack (eds.),Household Welfare and Vietnam’sTransition (tr. 179-200). Ngên haâng Thïëgiúái, Washington, DC.

DANIDA/ASPS vaâ MARD (Böå Nöng nghiïåpvaâ Phaát triïín Nöng thön). 2005. Nghiïncûáu vïì Toaân cêìu hoáa vaâ Phaát triïín Nöngnghiïåp úã Viïåt Nam: YÁ nghôa cuãa hoaåt àöångngoaåi thûúng àöëi vúái ngaânh nöng nghiïåpViïåt Nam – Phên tñch caác trûúâng húåp àiïínhònh. Haâ Nöåi. Taâi liïåu khöng chñnhthûác.

Dollar, David, Paul Glewwe vaâ Jennie Litvack(eds.). 1998. Household Welfare andVietnam’s Transition. Ngên haâng Thïëgiúái, Washington, DC.

Gainsborough, Martin. 2006. Baáo caáo nghiïncûáu quöëc gia: Viïåt Nam 2006 (He

TAÂI LIÏÅU THAM KHAÃO

thong liem chinh quoc gia: Viet Nam).National Integrity System CountryStudies of East and Southeast Asia 2006.Töí chûác Minh baåch Quöëc tïë, Berlin.

Gertler, Paul vaâ Jennie Litvack. 1998. Access toHealth Care during Transition: TheRole of the Private Sector in Vietnam.Trong cuöën David Dollar, PaulGlewwe vaâ Jennie Litvack (eds.),Household Welfare and Vietnam’sTransition (pp. 235-255). Ngên haângThïë giúái, Washington, DC.

Gertler, Paul vaâ Orville Solon. 2002. WhoBenefits from Social Health Insurance?Evidence from the Philippines. Cú quanNghiïn cûáu Kinh tïë Quöëc gia,Cambridge, MA.

Chñnh phuã Viïåt Nam. 2006a. Àïì aán Phaát triïíntoaân diïån Hïå thöëng Y tïë cuãa Viïåt Nam tñnhàïën nùm 2010 vaâ Têìm nhòn àïën nùm 2020,Haâ Nöåi.

Chñnh phuã Viïåt Nam. 2006b. Kïë hoaåch Phaát triïínKinh tïë-Xaä höåi 2006-2010. Chñnh phuãViïåt Nam, Haâ Nöåi.

GSO (Töíng cuåc Thöëng kï) vaâ NCFAW (UÃy banQuöëc gia vò sûå Tiïën böå cuãa Phuå nûä).2005. Thöëng kï vïì giúái úã Viïåt Nam trongnhûäng nùm àêìu cuãa thïë kyã 21. Nhaâ Xuêëtbaãn Phuå nûä, Haâ Nöåi.

IMF (Quyä Tiïìn tïå Quöëc tïë). 2006. Staff Report forthe 2006 Article IV Consultation. QuyäTiïìn tïå Quöëc tïë, Washington, DC.

JBIC (Ngên haâng Húp taác Quöëc tïë Nhêåt Baãn).2006. Baáo caáo Phaát triïín Viïåt Nam (VDR)2007: Quan àiïím sú böå cuãa Nhêåt Baãn vïìcaác haânh àöång chñnh saách. Haâ Nöåi. Taâiliïåu khöng chñnh thûác.

Jowett, Matthew R. 2003. Baão hiïím Y tïë tûånguyïån úã Viïåt Nam: Nghiïn cûáu Lyá thuyïëtvaâ Thûåc tiïîn. Luêån aán tiïën sô khöng êënhaânh. Àaåi hoåc Töíng húåp York, Vûúngquöëc Anh.

Knowles, James C., vaâ cöång sûå. 2004. Àïí ngûúâingheâo àûúåc thuå hûúãng sûå chùm soác y tïë:Vêën àïì Taâi chñnh cho Y tïë úã Viïåt Nam (Baáo

caáo cuöëi cuâng cuãa Dûå aán Höî trúå kyä thuêåtsöë 3877-VIE – Dûå thaão). Böå Y tïë, Ngênhaâng Phaát triïín Chêu AÁ, Haâ Nöåi. Taâiliïåu khöng chñnh thûác.

Kwon, Soonman vaâ Michael R. Reich. 2005. TheChanging Process and Politics ofHealth Policy in Korea. Journal ofHealth Politics, 30(6):1003-1025.

MARD (Böå Nöng nghiïåp vaâ Phaát triïín Nöngthön). 2004. Chiïën lûúåc Quöëc gia vïìPhoâng chöëng vaâ Giaãm nheå Thiïn tai. HaâNöåi. Taâi liïåu khöng chñnh thûác.

MARD (Böå Nöng nghiïåp vaâ Phaát triïín Nöngthön). 2005. Dûå thaão Kïë hoaåch Phaát triïínKinh tïë-Xaä höåi ngaânh Nöng nghiïåp vaâPhaát triïín Nöng thön giai àoaån 2006-10.Haâ Nöåi. Böå Nöng nghiïåp vaâ Phaát triïínNöng thön.

MONRE (Böå Taâi nguyïn vaâ Möi trûúâng). 2006.Chiïën lûúåc Phaát triïín Taâi nguyïn nûúácàïën nùm 2020. Nhaâ Xuêët baãn Vùn hoáa-Thöng tin, Haâ Nöåi.

NA Delegates Mull SOE Equitization. 2006. BaáoViet Nam News, 7/11: tr. 1.

Nguyïîn, Thõ Kim Phûúång vaâ Afsar Akal. 2003.Recent Advances in Social HealthInsurance in Vietnam: AComprehensive Review of RecentHealth Insurance Regulations. HealthFinancing Master Plan TechnÀGMTÀTlPaper Series-I. WHO (Töí chûác Y tïë Thïëgiúái), Geneva.

PGAE (Nhoám àöëi taác nêng cao Hiïåu quaã Viïåntrúå). 2006. Tiïëp tuåc Nêng cao Hiïåu quaãViïån trúå: Höåi nghõ tû vêën giûäa kyâ taåi NhaTrang, 9-10/06/2006. Nhoám àöëi taácnêng cao Hiïåu quaã Viïån trúå, Haâ Nöåi.

Phua, Kahi Hong, Meng-Kin Lim vaâ AkeBlomqvist. 2006. Private Provision andFinancing of Health Services in Vietnam.Àaåi hoåc Töíng húåp Quöëc gia Xin-ga-po.Taâi liïåu khöng chñnh thûác.

Ponce, Ninez, Paul Gertler vaâ Paul Glewwe.1998. Will Vietnam Grow out ofMalnutrition? Trong cuöën David


190

Dollar, Paul Glewwe vaâ Jennie Litvack(eds.), Household Welfare and Vietnam’sTransition (tr. 257-276). Ngên haâng Thïëgiúái, Washington, DC.

Rama, Martin. 2006. Caác chûúng trònh phöí cêåp úãcaác quöëc gia coá thu nhêåp thêëp? Caác Chñnhsaách vaâ Thaách thûác úã Viïåt Nam. Ngênhaâng Thïë giúái, Haâ Nöåi. Taâi liïåu khöngchñnh thûác.

Sepehri, Ardeshir, Wayne Simpson vaâ SisiraSarma. 2006. The Influence of HealthInsurance on Hospital Admission andLength of Stay: The Case of Vietnam.Taåp chñ Social Science and Medicine,63(7):1757-1770.

Ban Àöíi múái vaâ Phaát triïín Doanh nghiïåp. 2006.Baáo caáo vïì Kïët quaã sùæp xïëp, àöíi múái vaâ phaáttriïín doanh nghiïåp nhaâ nûúác: Nhiïåm vuå vaâPhûúng hûúáng giai àoaån 2006 -2010 (àûúåctrònh baây taåi Höåi nghõ vïì sùæp xïëp, àöíi múáivaâ phaát triïín doanh nghiïåp nhaâ nûúác giaiàoaån 2006 -2010). Haâ Nöåi. Taâi liïåukhöng chñnh thûác.

Swinkels, Rob vaâ Turk Carrie. 2006. Lyá giaãi tònhtraång ngheâo trong nhoám caác dên töåc thiïíusöë úã Viïåt Nam: Toám lûúåc caác xu hûúáng gêìnàêy vaâ thaách thûác hiïån nay (Taâi liïåunghiïn cûáu cho cuöåc hoåp cuãa CEM/BöåKHÀT vïì tònh traång ngheâo cuãa ngûúâi dêntöåc thiïíu söë, Haâ Nöåi, 28/09/2006). Ngênhaâng Thïë giúái, Haâ Nöåi. Taâi liïåu khöngchñnh thûác.

Trivedi, Pravin K. 2002. Patterns of Health CareUtilization in Vietnam: Analysis of1997-98 Vietnam Living StandardsSurvey data. Policy Research WorkingPaper 2775. Ngên haâng Thïë giúái,Washington, DC.

Liïn hiïåp quöëc. 2006. Dûå thaão Baáo caáo chung vïì

Caãi caách haânh chñnh cöng 2006. Haâ Nöåi.Taâi liïåu khöng chñnh thûác.

Viïåt Nam thaânh lêåp Cú quan Quöëc gia vïì Àiïìutra chöëng tham nhuäng. 2006. Baáo ThanhNiïn àiïån tûã, 14/11.

Trung têm Dûä liïåu Phi Chñnh phuã. 2006. Hoaåtàöång tham vêën vïì VDR/PRSC 2007: YÁkiïën àoáng goáp cuãa caác töí chûác Phi Chñnhphuã àïí xêy dûång caác Haânh àöång Chñnhsaách nhùçm giuáp thûåc hiïån Kïë hoaåch Phaáttriïín Kinh tïë-Xaä höåi 2006-10. Haâ Nöåi.Taâi liïåu khöng chñnh thûác.

Wagstaff, Adam vaâ Menno Pradhan. 2005.Health Insurance Impacts on Healthand Non-MedÀGMTÀTl Consumptionin a Developing Country. Taâi liïåuNghiïn cûáu Chñnh saách 3563. Ngên haângThïë giúái, Washington, DC.

Waseem, Saba vaâ Carmen de Paz Nieves. 2006.Baão trúå xaä höåi úã Viïåt Nam: Taâi liïåu nghiïncûáu. Ngên haâng Thïë giúái, Haâ Nöåi. Taâiliïåu khöng chñnh thûác.

Ngên haâng Thïë giúái. 2006a. Taâi liïåu Chûúng trònhTñn duång Höî trúå Giaãm ngheâo V trõ giaá68,4 triïåu SDR (tûúng àûúng 100 triïåuUSD) cho Cöång hoâa Xaä höåi Chuã nghôa ViïåtNam, 24/05/2006. Ngên haâng Thïë giúái,Washington, DC.

Ngên haâng Thïë giúái. 2006b. Kïë hoaåch haânh àöångvïì An toaân thûåc phêím vaâ Nöng nghiïåp.Ngên haâng Thïë giúái, Haâ Nöåi.

Ngên haâng Thïë giúái. 2006c. Cêåp nhêåt vïì Chiïënlûúåc Phaát triïín Nöng thön Viïåt Nam.Ngên haâng Thïë giúái, Haâ Nöåi.

Ngên haâng Thïë giúái. 2006d. Nhêån xeát cuãa Ngênhaâng Thïë giúái vïì Dûå thaão thûá X Luêåt Baãohiïím Xaä höåi. Ngên haâng Thïë giúái, HaâNöåi. Taâi liïåu khöng chñnh thûác.

TAÂI LIÏÅU THAM KHAÃO

191

BAÃNG TÖÍNG HÚÅP CHÑNH SAÁCH:CAÁC CHÑNH SAÁCH VAÂ KÏËT QUAÃ

Ma

trận

1: C

ác H

ành độ

ng C

hính

sách

dự

kiến

Trụ

cột

I: P

hát t

riển

Kin

h do

anh

Lĩn

h vự

c N

gắn

hạn

Tru

ng hạn

Hội

nhậ

p to

àn

cầu

B

an h

ành

Nghị địn

h tra

o ch

o tấ

t cả

các

công

ty nướ

c ng

oài

quyề

n ki

nh d

oanh

xuấ

t khẩ

u và

nhậ

p khẩu

phù

hợp

với

các

cam

kế

t quố

c tế

Ban

hàn

h cá

c qu

y đị

nh hướ

ng dẫn

luật

sở hữu

trí t

uệ với

các

cơ

chế

thực

thi t

hích

hợp

Côn

g bố

rộng

rãi t

hông

tin

về c

ác c

am kết

quố

c tế

trên

các

diễ

n đà

n để

tham

vấn

và

phản

hồi

về

nhữn

g tá

c độ

ng bất

lợi c

ó thể

xảy

ra

Th

ành

lập

một

cơ

quan

có

thẩm

quyền

để điều

phố

i các

côn

g tá

c liê

n ng

ành

trong

việ

c thực

hiệ

n cá

c ca

m kết

quố

c tế

H

ài h

òa h

óa c

ác c

ông

cụ c

hế địn

h về

nôn

g y

và a

n to

àn thực

phẩm

với

các

côn

g cụ

về

tiêu

chuẩ

n vệ

sinh

và

vệ si

nh dịc

h tễ

(S

PS),

các

công

cụ

của

Tổ c

hức

Y tế

Độn

g vậ

t Thế

giớ

i (O

IE) v

à H

iệp đị

nh Bảo

vệ

Thực

vật

Quố

c tế

(IPP

C)

H

oàn

thàn

h kh

uôn

khổ

pháp

lý c

ho p

hép

tăng

cườ

ng c

ung

cấp

các

dịch

vụ

hậu

cần

thươ

ng mại

tron

g đó

bao

gồm

vận

tải

đa p

hươn

g tiệ

n

Tăng

cườ

ng k

huôn

khổ

điề

u tiế

t cho

các

hiệ

p hộ

i kin

h do

anh

nhằm

cho

phé

p cá

c tổ

chứ

c nà

y th

am g

ia n

hiều

hơn

vào

quy

trì

nh x

ây dựn

g ch

ính

sách

Cải

các

h kh

u vự

c nh

à nước

Sửa đổ

i Quyết

địn

h 15

5 nhằm

hạn

chế

hơn

nữa

dan

h mục

các

hoạt

độn

g th

uộc

diện

nhà

nướ

c du

y trì

việ

c nắ

m g

iữ 1

00%

qu

yền

sở hữu

Sử dụn

g phươ

ng thức

đấu

giá

cổ

phiế

u là

m cơ

chế

chín

h ch

o việc

cổ

phần

hóa

và

cho

phép

các

nhà

đầu

tư c

hiến

lược

nướ

c ng

oài t

ham

gia

Phân

loại

tất cả

các

CTN

N dựa

trên

hiệ

u quả

hoạt

độn

g và

côn

g bố

kết

quả

phâ

n loại

Tổng

Côn

g ty

Đầu

tư v

à K

inh

doan

h Vốn

Nhà

nướ

c (S

CIC

) bắt

đầ

u tiế

p nhận

quyền

đại

diệ

n sở

hữu

của

nhà

nướ

c tro

ng c

ác

CTN

N đ

ã cổ

phầ

n hó

a từ

các

bộ

ngàn

h, địa

phươn

g và

các

Tổ

ng c

ông

ty

C

huyể

n gi

ao đất

đai

của

các

Nôn

g trư

ờng

quốc

doa

nh (S

FE)

cho

chín

h qu

yền đị

a phươ

ng để

tái p

hân

bổ tớ

i các

hộ

gia

đình

, nhó

m n

gười

dân

tộc

thiể

u số

và

doan

h ng

hiệp

tư n

hân

Tăng

cườ

ng m

inh

bạch

và

hạn

chế

phạm

vi c

ho v

ay th

eo

quan

hệ

thân

que

n hoặc

gia

o dị

ch nội

bộ

giữa

các

côn

g ty

trự

c th

uộc

của

các

Tập đo

àn k

inh

tế

SC

IC c

ông

khai

báo

cáo

tình

hìn

h hoạt

độn

g tà

i chí

nh b

ao

gồm

cả

báo

cáo

của

các

công

ty nằm

tron

g da

nh mục

quả

n lý

củ

a Tổ

ng c

ông

ty n

ày

Trụ

cột

I: P

hát t

riển

Kin

h do

anh

Lĩn

h vự

c N

gắn

hạn

Tru

ng hạn

Cải

các

h kh

u vự

c tà

i chí

nh

C

ông

khai

rộng

rãi c

ác b

áo c

áo tà

i chí

nh của

các

NH

TMN

N

phù

hợp

với c

ác ti

êu c

huẩn

đượ

c quốc

tế c

ông

nhận

Tăng

tỷ lệ

cổ

phần

vốn

cho

phé

p cá

c nh

à đầ

u tư

chiến

lược

nước

ngo

ài nắm

giữ

tron

g cá

c ng

ân h

àng

thươ

ng mại

N

HN

N tậ

p tru

ng v

ào c

ông

tác điều

hàn

h ch

ính

sách

tiền

tệ v

à th

anh

tra g

iám

sát,

và v

ai tr

ò củ

a N

HN

N thực

hiệ

n qu

yền đạ

i diện

chủ

sở hữu

nhà

nướ

c tro

ng c

ác n

gân

hàng

sẽ đượ

c dỡ

bỏ

Sử

a đổ

i luậ

t các

tổ c

hức

tín dụn

g nhằm

đưa

ra địn

h hướn

g lợ

i nh

uận

và q

uyền

tự c

hủ h

oàn

toàn

cho

các

ngâ

n hà

ng thươ

ng

mại

nhà

nướ

c

H

oàn

thàn

h việc

cổ

phần

hóa

bốn

ngâ

n hà

ng thươ

ng mại

nhà

nước

lớn

có sự

tham

gia

của

các

nhà

đầu

tư c

hiến

lược

Trụ

cột

I: P

hát t

riển

Kin

h do

anh

Lĩn

h vự

c N

gắn

hạn

Tru

ng hạn

Cải

các

h kh

u vự

c tà

i chí

nh

(tiếp

theo

)

Tiến

hàn

h đá

nh g

iá d

anh

mục

của

NH

PTV

N (V

DB

) nhằ

m

đánh

giá

và

quản

trị rủi

ro tố

t hơn

Tăng

cườ

ng k

huôn

khổ

điề

u tiế

t của

NH

PTV

N tr

ong

việc

đá

nh g

iá c

hất lượ

ng tà

i sản

và

yêu

cầu

công

kha

i các

báo

cáo

tà

i chí

nh

Củn

g cố

trun

g tâ

m th

ông

tin tí

n dụ

ng của

NH

NN

và

tạo điều

kiện

cho

sự p

hát t

riển

của

trung

tâm

thôn

g tin

tín

dụng

tư

nhân

Thực

hiệ

n to

àn d

iện

một

trun

g tâ

m lư

u ký

chứ

ng k

hoán

trun

g ươ

ng

C

huyể

n đổ

i tru

ng tâ

m g

iao

dịch

chứ

ng k

hoán

thàn

h phố

HC

M th

ành

một

sở g

iao

dịch

chứ

ng k

hoán

theo

các

ngu

yên

tắc

của

Tổ c

hức

quốc

tế c

ác Ủ

y ba

n chứn

g kh

oán

(IO

SCO

)

Sửa đổ

i khu

ôn k

hổ p

háp

lý n

hằm

đưa

Ủy

ban

Chứ

ng k

hoán

N

hà nướ

c th

ành

một

cơ

quan

hoạ

t độn

g độ

c lậ

p

Thiế

t lập

các

nhà

tạo

lập

thị t

rườn

g nhằm

tạo điều

kiệ

n ch

o việc

phá

t triể

n thị t

rườn

g trá

i phiếu

Trụ

cột

I: P

hát t

riển

Kin

h do

anh

Lĩn

h vự

c N

gắn

hạn

Tru

ng hạn

Phát

triể

n kh

u vự

c tư

nhâ

n

Đưa

côn

g cụ

giá

m sá

t môi

trườ

ng đầu

tư th

ành

một

phầ

n củ

a khảo

sát d

oanh

ngh

iệp

hàng

năm

Ban

hàn

h cá

c qu

y đị

nh hướ

ng dẫn

hoạ

t độn

g củ

a Hội

đồn

g Cạn

h tra

nh V

iệt N

am

B

an h

ành

nghị

địn

h mới

về đă

ng k

ý ki

nh d

oanh

quy

địn

h cắ

t giảm

thời

gia

n tiế

n hà

nh đăn

g ký

và

hợp

lý h

óa cơ

cấu

lệ p

hí

Q

uy địn

h cụ

thể

thẩm

quyền

cấp

phé

p đầ

u tư

, các

lĩnh

vực

đầu

tư

có điều

kiệ

n, v

à ch

uẩn

hóa

hồ sơ

kin

h do

anh

liên

quan

Ban

hàn

h nhữn

g hướn

g dẫ

n và

các

khả

năn

g chọn

lựa

cho

các

nhà đầ

u tư

nướ

c ng

oài k

hi c

huyể

n sa

ng L

uật đầu

tư v

à Luật

do

anh

nghiệp

mới

Thiế

t lập

một

cơ

chế

giám

sát v

iệc

thực

hiệ

n chế độ

đầu

tư –

do

anh

nghiệp

mới

có

tham

vấn

tất cả

các

bên

liên

quan

Thiế

t lập

một

cơ

chế đá

nh g

iá thườ

ng x

uyên

và

tinh

giản

các

loại

giấ

y ph

ép k

inh

doan

h ở

cấp

quốc

gia

và

cấp đị

a phươ

ng

Th

ành

lập

cơ q

uan đă

ng k

ý ki

nh d

oanh

quố

c gi

a cu

ng cấp

co

n số

thốn

g kê

thốn

g nhất

cho

các

cơ

quan

kin

h do

anh,

thuế

, co

n dấ

u và

thốn

g kê

Sửa đổ

i khu

ôn k

hổ p

háp

lý c

ho c

ác hợp

tác

xã v

à cá

c hiệp

hội

củ

a nhữn

g ngườ

i kin

h do

anh

nhỏ

lẻ, g

iảm

can

thiệ

p củ

a nh

à nước

Gắn

kết

hệ

thốn

g mở

rộng

nôn

g ng

hiệp

với

các

thị t

rườn

g và

việc

ngh

iên

cứu

và c

ho p

hép

sự cạn

h tra

nh g

iữa

các

nhà

cung

cấ

p dị

ch vụ

Tă

ng cườ

ng tiếp

cận

của

người

khu

yết tật

tới t

ín dụn

g vi

mô

và h

oạt độn

g đà

o tạ

o tro

ng c

ác d

oanh

ngh

iệp

nhỏ đa

ng h

oạt

động

Ban

hàn

h kh

uôn

khổ

pháp

lý n

hằm

hỗ

trợ c

ho c

ác D

NV

VN

và

cho

phé

p gắ

n kế

t tốt

hơn

tới c

ác n

gành

có

quy

mô

lớn

Tă

ng cườ

ng k

huôn

khổ

điề

u tiế

t ngà

nh tà

i chí

nh p

hi n

gân

hàng

, ví dụ

như

các

dịch

vụ

bao

than

h to

án v

à ch

o th

uê tà

i ch

ính

T

rụ cột

I: P

hát t

riển

Kin

h do

anh

Lĩn

h vự

c N

gắn

hạn

Tru

ng hạn

Cơ

sở hạ

tầng

Ban

hàn

h cá

c qu

y chế

nhằm

trán

h xu

ng đột

lợi í

ch tr

ong

các

dự

án d

o cá

c quỹ

cơ sở

hạ

tầng

địa

phươn

g tà

i trợ

Ban

hàn

h ng

hị địn

h về

Xây

dựn

g –

Vận

hàn

h –

Chu

yển

giao

(B

OT)

quy

địn

h cụ

thể

về c

ác th

ông

số kỹ

thuậ

t, tiê

u ch

uẩn

năng

lực

của

nhà đầ

u tư

và đố

i xử

lý với

đấu

thầu

tự n

guyệ

n

Áp

dụng

các

loại

phí

nướ

c thải

dựa

trên

ngu

yên

tắc

bù đắp

chi

ph

í cùn

g vớ

i các

điề

u kh

oản

bảo

vệ n

gười

ngh

èo

Th

ông

qua

chiế

n lược

gia

o th

ông

nông

thôn

đượ

c th

iết kế

nhằm

điều

phố

i tốt

hơn

côn

g tá

c lậ

p kế

hoạ

ch v

à ng

ân sá

ch để đá

p ứn

g cá

c mục

tiêu

tiếp

cận

bền

vữn

g

Tă

ng cườ

ng k

huôn

khổ

phá

p lý

để

thúc

đẩy

việ

c sử

dụn

g nă

ng lượn

g một

các

h tiế

t kiệ

m v

à hiệu

quả

Áp

dụng

việ

c đị

nh g

iá dựa

vào

thị t

rườn

g đố

i với

chấ

t đốt

ba

o gồ

m c

ác sả

n phẩm

dầu

mỏ

Thực

hiệ

n cá

c lộ

trìn

h mở

cửa

cho

các

dịch

vụ điện

và

viễn

th

ông

Á

p dụ

ng c

ác loại

phí

với

người

sử dụn

g được

thiế

t kế

nhằm

quản

lý tố

t hơn

nhu

cầu

sử dụn

g cá

c dị

ch vụ

cơ sở

hạ

tầng

Tạo điều

kiệ

n ch

o ngườ

i khu

yết tật

tiếp

cận

các

loại

giấ

y ph

ép lá

i xe

và đăn

g ký

các

phươn

g tiệ

n đi

lại đặc

biệ

t

Cải

thiệ

n việc

lựa

chọn

mục

tiêu

trợ

cấp

nhằm

cho

phé

p ngườ

i ngh

èo tiếp

cận

các

dịc

h vụ

cơ

sở hạ

tầng

tốt hơn

Giả

m số

vụ

tử v

ong

vì ta

i nạn

gia

o th

ông

bằng

việ

c tă

ng

cườn

g cá

c chươ

ng tr

ình

giáo

dục

và

các

chế

tài

Th

iết lập

khu

ôn k

hổ p

háp

lý n

hằm

tăng

cườ

ng c

ông

tác

lập

kế h

oạch

tại đ

ô thị v

à quản

lý cơ

sở hạ

tầng

đô

thị

(c

òn tiếp

)

Ma

trận

1: C

ác H

ành độ

ng C

hính

sách

dự

kiến

(tiế

p th

eo)

T

rụ cột

II: P

hát t

riển

xã

hội đồn

g đề

u

Lĩn

h vự

c N

gắn

hạn

Tru

ng hạn

Giá

o dụ

c

Thực

hiệ

n qu

y chế

giáo

dục

hòa

nhậ

p để

tăng

số trẻ

em k

huyế

t tậ

t nhậ

p họ

c

Á

p dụ

ng c

ác ti

êu c

huẩn

đán

h gi

á kế

t quả

học

tập,

hiệ

u quả

giản

g dạ

y củ

a gi

áo v

iên

và năn

g lự

c thể

chế

Hỗ

trợ c

ha mẹ

học

sinh

và

cộng

đồn

g th

am g

ia n

hiều

hơn

vào

cá

c đá

nh g

iá về

hệ thốn

g gi

áo dục

Thực

hiệ

n Hệ

thốn

g Th

ông

tin Q

uản

lý G

iáo

dục

nhằm

tăng

cườn

g ph

ân tí

ch đ

ánh

giá

về số

lượn

g và

chấ

t lượ

ng g

iáo

dục

Thực

hiệ

n việc

học

cả

ngày

tại t

rườn

g ở

cấp

tiểu

học

nhằm

tă

ng g

iờ g

iảng

dạy

và

giảm

bớt

chi

phí

của

học

sinh

Tái ư

u tiê

n cá

c ng

uồn

lực

ngân

sách

cho

việ

c xâ

y dự

ng trườ

ng

lớp

và m

iễn

trừ học

phí

học

trun

g họ

c ch

o cá

c hộ

ngh

èo

Q

uy địn

h rõ

trác

h nh

iệm

cấp

bộ

và tă

ng cườ

ng sự

tham

gia

của

cá

c do

anh

nhân

vào

các

chươn

g trì

nh đ

ào tạ

o ng

hề c

ông

cộng

Mở

rộng

Tiê

u ch

uẩn

Chấ

t lượ

ng T

rườn

g họ

c Tố

i thiểu

(FSQ

L)

để b

ao gồm

cả

giờ

học

cho

ngườ

i ngh

èo, sự

tham

gia

và

kết

quả

học

tập

của

trẻ e

m k

huyế

t tật

Tạo điều

kiệ

n ch

o việc

thàn

h lậ

p cá

c Hội

đồn

g có

thẩm

quyền

ba

o gồ

m đại

diệ

n từ

cộn

g đồ

ng tr

í thứ

c và

cộn

g đồ

ng k

inh

doan

h nhằm

tăng

tính

tự c

hủ c

ho c

ác trườ

ng đại

học

Y tế

Ban

hàn

h kh

uôn

khổ

pháp

lý tiến

bộ để

phò

ng c

hống

H

IV/A

IDS

nhằm

mở

rộng

các

chươn

g trì

nh g

iảm

thiể

u tá

c hạ

i, chốn

g ph

át bện

h và

phâ

n biệt

đối

xử

Cải

thiệ

n việc

cân

đối

ngâ

n sá

ch g

iữa

cơ sở

hạ

tầng

cho

y tế

, ng

uồn

nhân

lực,

trợ

cấp

và c

ác b

iện

pháp

phò

ng n

gừa

Tă

ng cườ

ng sự

tham

gia

vào

bảo

hiể

m y

tế tự

ngu

yện

thôn

g qu

a đă

ng k

ý th

eo n

hóm

, khu

yến

mại

và

các

tổ c

hức

quần

ch

úng

có li

ên q

uan

X

ây dựn

g cá

c cô

ng cụ

thôn

g tin

để

giám

sát h

oạt độn

g củ

a cá

c nh

à cu

ng cấp

dịc

h vụ

y tế

và

chứn

g nhận

trìn

h độ

côn

g ng

hệ

của

họ

Ph

ân bổ

các

nguồ

n lự

c để

thực

hiệ

n cá

c ch

uẩn đo

án p

hát h

iện

dị tậ

t và

cải t

hiện

nguồn

cun

g cấ

p cá

c phươ

ng tiện

trợ

giúp

Trụ

cột

II: P

hát t

riển

xã

hội đồn

g đề

u

Lĩn

h vự

c N

gắn

hạn

Tru

ng hạn

ngườ

i khu

yết tật

Điề

u hà

nh V

SS n

hư là

người

mua

toàn

bộ

các

gói c

hăm

sóc

sức

khỏe

và

thúc

đẩy

cạn

h tra

nh g

iữa

các

nhà

cung

cấp

dịc

h vụ

Y tế

(tiếp

theo

)

Th

iết lập

các

mức

phí

bảo

hiể

m y

tế c

ó thể

chi t

rả đượ

c trê

n cơ

sở

các

đặc

trưn

g về

nhu

cầu

của

nhó

m n

gười

sử dụn

g

Thực

hiệ

n C

hươn

g trì

nh tổ

ng thể

về C

hăm

sóc

sức

khỏe

Bà

mẹ

và T

rẻ sơ

sinh

với

ngâ

n sá

ch th

ích

hợp

Tă

ng cườ

ng q

uy c

hế q

uản

lý n

gành

dượ

c và

việ

c quản

g cá

o th

uốc

Bảo

trợ

xã hội

Ban

hàn

h cá

c hướn

g dẫ

n nhằm

khu

yến

khíc

h sự

tham

gia

của

nô

ng d

ân v

à kh

u vự

c kh

ông

chín

h thức

vào

các

quỹ

hưu

trí tự

nguyện

bao

gồm

việ

c th

ông

qua

trợ cấp

Điề

u chỉn

h mạn

g lưới

an

sinh

cho

lao độ

ng d

ôi dư

của

các

CTN

N để

áp dụn

g ch

o cá

c nô

ng –

lâm

trườ

ng q

uốc

doan

h

Thực

hiệ

n th

í điể

m bảo

hiể

m lũ

lụt dựa

vào

chỉ

số n

hằm

giả

i qu

yết c

ác rủ

i ro

gắn

liền

với t

hiên

tai

Đưa

trợ

cấp

hưu

trí tiến

gần

hơn

tới m

ức c

huẩn

thốn

g kê

về

trợ

cấp

và th

u hẹ

p kh

oảng

các

h giữa

nam

giớ

i và

nữ g

iới,

giữa

kh

u vự

c cô

ng v

à kh

u vự

c tư

nhâ

n

Tăng

cườ

ng q

uản

lý c

ác q

uỹ dự

trữ của

hệ

thốn

g trợ

cấp

hưu

trí

với

các

quy

địn

h hướn

g dẫ

n an

toàn

về đầ

u tư

và

các

cơ c

hế

chịu

trác

h nh

iệm

Áp

dụng

con

số bảo

hiể

m x

ã hộ

i thố

ng n

hất c

ho tấ

t cả

các

quyề

n lợ

i the

o mục

tiêu

và

các

chươ

ng tr

ình

bảo

hiểm

xã

hội

Thực

hiệ

n điều

tra

lấy

mẫu

đại

diệ

n trê

n phạm

vi t

oàn

quốc

để

có th

ông

tin đ

áng

tin cậy

về

hoạt

độn

g ki

nh tế

, các

điề

u kiện

la

o độ

ng, t

hu n

hập

và c

ác q

uan

hệ la

o độ

ng

Vấn

đề

Giớ

i

Thôn

g qu

a luật

để

chỉn

h sử

a ph

ân b

iệt g

iới t

rong

các

văn

bản

ph

áp q

uy h

iện

nay

và sự

tham

gia

của

phụ

nữ

vào

quy

trình

ra

quyế

t địn

h

Ban

hàn

h hướn

g dẫ

n thực

hiệ

n Luật

về

Bìn

h đẳ

ng G

iới n

hằm

Á

p dụ

ng c

ác b

iện

pháp

để

khuyến

khí

ch p

hụ nữ

nắm

giữ

nhữn

g vị

trí r

a qu

yết địn

h cấ

p ca

o

Tạo

lập

khuô

n khổ

pháp

lý để

phòn

g chốn

g và

kiể

m so

át bạo

lự

c tro

ng g

ia đ

ình

Trụ

cột

II: P

hát t

riển

xã

hội đồn

g đề

u

Lĩn

h vự

c N

gắn

hạn

Tru

ng hạn

xá

c đị

nh n

hu cầu

nguồn

lực

và c

ác cơ

chế

giám

sát

Tă

ng cườ

ng q

uá tr

ình

cấp

lại g

iấy

chứn

g nhận

để đẩ

y nh

anh

tiến độ

ban

hàn

h tấ

t cả

Chứ

ng n

hận

Quyền

sử dụn

g đấ

t (L

UC

s) g

hi tê

n củ

a cả

vợ

và c

hồng

Cải

thiệ

n cô

ng tá

c gi

ám sá

t nhằ

m x

ác địn

h tìn

h trạ

ng nạo

phá

th

ai để

chọn

giớ

i tín

h củ

a trẻ

đan

g phổ

biến

(c

òn tiếp

)

Ma

trận

1: C

ác H

ành độ

ng C

hính

sách

dự

kiến

(tiế

p th

eo)

T

rụ cột

III:

Tài

ngu

yên

thiê

n nh

iên

Lĩn

h vự

c N

gắn

hạn

Tru

ng hạn

Đất

đai

và

Rừn

g

Ban

hàn

h C

hiến

lược

Quố

c gi

a về

Rừn

g nhằm

tăng

cườ

ng sự

gắ

n kế

t giữ

a cá

c chức

năn

g bả

o vệ

và

phát

triể

n ki

nh tế

rừng

, và

hỗ

trợ h

ình

thức

sở hữu

địa

phươn

g

Thực

hiệ

n đấ

u gi

á cô

ng k

hai để

phân

bổ

nhữn

g lô

đất

có

giá

trị

lớn

Tă

ng cườ

ng m

inh

bạch

tron

g việc

chu

yển đổ

i, th

u hồ

i, tá

i địn

h cư

, địn

h gi

á và

bồi

thườ

ng đất

đai

Xác

địn

h cá

c vù

ng đất

có

thể

áp dụn

g cấ

p giấy

chứ

ng n

hận

th

eo th

ông

lệ

B

an h

ành

các

hướn

g dẫ

n ch

o phươ

ng p

háp

lập

kế h

oạch

sử

dụng

đất

từ dướ

i lên

với

vai

trò

chủ độ

ng của

các

cộn

g đồ

ng

tại địa

phươn

g và

khu

vực

tư n

hân

Sử

a đổ

i Chươn

g trì

nh Năm

triệ

u H

écta

nhằ

m c

ân đối

tốt hơn

việc

bảo

vệ

rừng

, trồ

ng rừ

ng đ

a mục

đíc

h và

nhữ

ng k

huyế

n kh

ích đố

i với

nôn

g dâ

n

Nướ

c

Ban

hàn

h kh

uôn

khổ

thể

chế

và p

háp

lý c

ho v

iệc

quản

lý tổ

ng

hợp

lưu

vực

sông

Thôn

g qu

a ch

iến

lược

và

chươ

ng tr

ình

hành

độn

g giảm

nhẹ

th

iên

tai

B

an h

ành

Luật

Tài

ngu

yên

Nướ

c áp

dụn

g ch

o tấ

t cả

hoạt

độn

g kh

ai th

ác n

guồn

nướ

c hoặc

tác độ

ng tớ

i chấ

t lượ

ng nướ

c

Tăng

cườ

ng c

ông

tác điều

phố

i liê

n ng

ành

và k

huyế

n kh

ích

các

làng

xã

và k

hu vực

tư n

hân

tham

gia

nhiều

hơn

vào

hệ

thốn

g vệ

sinh

Th

ành

lập

các

tổ c

hức

quản

lý lư

u vự

c sô

ng v

à cá

c kế

hoạ

ch

chun

g ch

o ch

ín lư

u vự

c sô

ng đượ

c ưu

tiên

có

nhữn

g qu

yền

lợi

đối n

ghịc

h và

xun

g độ

t về

nước

Ban

hàn

h ch

iến

lược

quố

c gi

a về

các

Khu

vực

Ven

biể

n Thốn

g nhất

có

liên

kết tới

các

kế

hoạc

h quản

lý lư

u vự

c sô

ng

Tá

i cơ

cấu

các

công

ty q

uản

lý tưới

tiêu

nhằ

m cải

thiệ

n đị

nh

hướn

g dị

ch vụ

và tí

nh bền

vữn

g về

mặt

tài c

hính

Xây

dựn

g cá

c cô

ng cụ

kinh

tế c

ho v

iệc

quản

lý n

guồn

nướ

c

Môi

trườ

ng

Cập

nhậ

t nhữ

ng hướ

ng dẫn

thực

hiệ

n Đ

ánh

giá

Tác độ

ng M

ôi

trườn

g (E

IAs)

tron

g gi

ai đ

oạn đầ

u củ

a ch

u trì

nh dự

án để

có

thể đư

a kế

t quả

đán

h gi

á và

o tro

ng c

ác c

hi tiết

thiế

t kế

dự á

n

Ban

hàn

h nhữn

g hướn

g dẫ

n về

Đán

h gi

á M

ôi trườ

ng C

hiến

lược

(SEA

s) để

nhữn

g đá

nh g

iá n

ày c

ó thể

tác độ

ng đủ

mức

tớ

i quy

hoạ

ch tổ

ng thể

và c

ác kế

hoạc

h ng

ành

Th

ành

lập

các

hệ thốn

g gi

ám sá

t ô n

hiễm

cấp

khu

vực

và

quốc

gi

a nhằm

cho

phé

p thực

hiệ

n lậ

p kế

hoạ

ch m

ôi trườ

ng dựa

trên

kế

t quả

Hoà

n th

ành

việc

tái p

hân

loại

rừng

và đá

nh g

iá v

à quỹ đa

dạn

g si

nh học

Củn

g cố

khu

ôn k

hổ p

háp

lý c

ho v

iệc

bảo

vệ đ

a dạ

ng si

nh học

,

Trụ

cột

III:

Tài

ngu

yên

thiê

n nh

iên

Lĩn

h vự

c N

gắn

hạn

Tru

ng hạn

ph

ân c

hia

ranh

giớ

i, cá

c vù

ng đệm

và

sự th

am g

ia của

cộn

g đồ

ng v

à xá

c đị

nh một

các

h hợ

p lý

Tăng

cườ

ng c

ác h

ình

thức

khu

yến

khíc

h sả

n xuất

sạch

hơn

sử

dụng

các

côn

g cụ

kin

h tế

và

nhiề

u hì

nh thức

xử

phạt

hơn

đối

vớ

i các

trườ

ng hợp

khô

ng tu

ân thủ

Môi

trườ

ng

(tiếp

theo

)

Ph

ê du

yệt q

uy h

oạch

tổng

thể

về th

u go

m v

à xử

lý c

hất t

hải

rắn

G

iảm

các

chi

phí

gia

o dị

ch để

tạo điều

kiệ

n ch

o tiế

p cậ

n tớ

i tài

trợ

các

bon

theo

cơ

chế

phát

triể

n sạ

ch của

Nghị địn

h thủ

Kyo

to

(c

òn tiếp

)

Ma

trận

1: C

ác H

ành độ

ng C

hính

sách

dự

kiến

(tiế

p th

eo)

Trụ

cột

IV:

Quả

n trị đ

iều

hành

quố

c gi

a hiện

đại

Lĩn

h vự

c N

gắn

hạn

Tru

ng hạn

Quy

trìn

h lậ

p kế

hoạ

ch

Ph

ân bổ

min

h bạ

ch c

hi đầu

tư của

nhà

nướ

c sử

dụn

g cá

c tiê

u ch

í như

dân

số, t

ình

trạng

ngh

èo v

à cá

c dâ

n tộ

c

Thiế

t lập

các

tiêu

chí

min

h bạ

ch để

lựa

chọn

các

dự

án đầu

tư

công

bao

gồm

các

cơ

chế

tài t

rợ c

ho c

ác dự

án n

ày

B

an h

ành

các

quy

chế

về q

uy h

oạch

tổng

thể

và c

ác kế

hoạc

h vù

ng, q

uy địn

h cụ

thể

các

vấn đề

, quy

trìn

h, tr

ách

nhiệ

m của

từ

ng cơ

quan

và

yêu

cầu

công

kha

i rộn

g rã

i

Luật

lệ để

hướn

g việc

lập

kế h

oạch

vào

hàn

g hó

a và

quy

chế

cô

ng, c

ó th

am vấn

các

bên

liên

qua

n, địn

h hướn

g kế

t quả

và

tính

toán

chi

phí

Lồng

ghé

p ch

ính

sách

ngà

nh v

à cá

c chươ

ng tr

ình

mục

tiêu

quốc

gia

ở cấp

làng

xã,

nhấ

n mạn

h và

o sự

tham

gia

tron

g tấ

t cả

các

gia

i đoạ

n

Quả

n lý

tài

chín

h cô

ng

C

ông

khai

báo

cáo

kiể

m to

án n

gân

sách

nhà

nướ

c củ

a cơ

qua

n K

iểm

toán

Nhà

nướ

c (S

AV

)

Ấn

hành

các

báo

cáo

thực

hiệ

n ng

ân sá

ch thườ

ng x

uyên

chư

a tổ

ng hợp

tron

g nă

m

B

an h

ành

các

quy đị

nh về

nội d

ung

và lị

ch p

hát h

ành

các

báo

cáo

tài c

hính

cuố

i năm

của

ngâ

n sá

ch n

hà nướ

c

Thực

hiệ

n tự

đán

h gi

á nộ

i bộ

sử dụn

g kh

uôn

khổ

Chi

tiêu

và

Trác

h nh

iệm

Giả

i trìn

h Tà

i chí

nh C

ông

(PEF

A)

B

an h

ành

các

quy

chế

về v

iệc đị

nh kỳ

công

bố

số liệu

và

cấu

phần

nợ

nước

ngo

ài của

chí

nh p

hủ

B

an h

ành

các

quy đị

nh n

hằm

hướ

ng dẫn

việ

c xâ

y dự

ng v

à ph

át h

ành

nhữn

g trá

i phiếu

chí

nh p

hủ để

làm

chuẩn

Hợp

nhấ

t các

thủ

tục

quản

lý c

ác loại

thuế

khá

c nh

au v

ào một

luật

duy

nhấ

t, hiện

đại

hóa

các

thủ

tục đá

nh g

iá v

à cá

c phươ

ng

pháp

thực

thi

B

an h

ành

nhữn

g hướn

g dẫ

n ch

ính

thức

về

nội d

ung

và thời

hạ

n là

m b

áo c

áo của

Kiể

m to

án N

hà nướ

c (S

AV

) và

nhữn

g ấn

phẩm

của

cơ

quan

này

bao

gồm

côn

g kh

ai kết

quả

kiể

m to

án

của

từng

đơn

vị

Lồ

ng g

hép

hoàn

toàn

Khu

ôn k

hổ C

hi ti

êu T

rung

hạn

(MTE

F)

với c

hu tr

ình

lập

kế h

oạch

ngâ

n sá

ch h

àng

năm

tại c

ác n

gành

và

các

tỉnh

thực

hiệ

n th

í điể

m

Mở

rộng

côn

g kh

ai b

áo c

áo thực

hiệ

n ng

ân sá

ch c

hưa

tổng

hợp

tro

ng năm

tới c

ác cơ

quan

và

theo

từng

địa

phươn

g

Ban

hàn

h cá

c tiê

u ch

uẩn

và p

hươn

g ph

áp luận

kiể

m to

án nội

bộ

cho

các

cơ

quan

và

doan

h ng

hiệp

nhà

nướ

c

Ban

hàn

h cá

c ch

uẩn

mực

báo

cáo

tài c

hính

cho

khu

vực

côn

g ph

ù hợ

p vớ

i các

tiêu

chuẩn

quố

c tế

Thực

hiệ

n đá

nh g

iá đầy

đủ

về C

hi ti

êu v

à Tr

ách

nhiệ

m G

iải

trình

Tài

chí

nh C

ông

(PEF

A) v

à cô

ng k

hai kết

quả

đán

h gi

á ra

cô

ng c

húng

Thiế

t lập

khu

ôn k

hổ thể

chế

và p

háp

lý để

thốn

g nhất

quả

n lý

nợ

tron

g nước

và

nước

ngo

ài

Tă

ng cườ

ng q

uản

lý tà

i sản

nhà

nướ

c th

ông

qua

việc

ban

hàn

h kh

uôn

khổ

pháp

lý để

xây

dựng

dữ

liệu

và b

áo c

áo về

tài sản

Trụ

cột

IV:

Quả

n trị đ

iều

hành

quố

c gi

a hiện

đại

Lĩn

h vự

c N

gắn

hạn

Tru

ng hạn

nh

à nước

, tro

ng đ

ó ba

o gồ

m đất

đai

Tinh

giả

n Th

uế T

hu n

hập

Doa

nh n

ghiệ

p và

thiế

t lập

các

h quản

lý

thuế

đơn

giả

n hó

a ch

o cá

c hộ

kin

h do

anh

Sử

a đổ

i Luậ

t Ngâ

n sá

ch N

hà nướ

c để

thể

chế

hóa

Khu

ôn k

hổ

Chi

tiêu

Tru

ng hạn

(MTE

Fs) v

à tiế

p tụ

c ph

ân cấp

quả

n lý

ng

ân sá

ch x

uống

địa

địa

phươn

g

Triể

n kh

ai Hệ

thốn

g Th

ông

tin Q

uản

lý K

ho bạc

và

Ngâ

n sá

ch

và K

ho bạc

(TA

BM

IS) t

rên

toàn

quố

c Ph

át tr

iển

pháp

lý

Đơn

giả

n hó

a việc

tiếp

cận

hỗ

trợ p

háp

lý c

ho n

hững

nhó

m

ngườ

i kém

vị t

hế v

à dễ

bị tổn

thươ

ng

Củn

g cố

các

Ủy

ban

kinh

tế v

à xã

hội

của

Quố

c hộ

i

Xây

dựn

g kh

uôn

khổ

pháp

lý th

uận

lợi h

óa c

ho c

ác tổ

chứ

c xã

hộ

i dân

sự, b

ao gồm

sự th

am g

ia của

nhữ

ng tổ

chứ

c nà

y và

o việc

cun

g cấ

p dị

ch vụ

X

ây dựn

g Ph

áp lệ

nh về

Dân

chủ

Cơ

sở tr

ên cơ

sở th

am vấn

rộ

ng c

ác b

ên li

ên q

uan,

bao

gồm

các

cộn

g đồ

ng tạ

i địa

phươn

g

Ph

ân bổ

ngân

sách

dàn

h ch

o tò

a án

sẽ d

o Q

uốc

hội v

à Hội

đồ

ng N

hân

dân

quyế

t địn

h th

ay v

ì tòa

án

cấp

cao

hơn

quyế

t đị

nh

Sử

a đổ

i Luậ

t về

Luật

nhằ

m đảm

bảo

tham

vấn

chí

nh sá

ch

trước

khi

dự

thảo

các

văn

bản

phá

p lý

Chu

yển

cơ q

uan

công

tố N

hân

dân

Tối c

ao th

ành

một

địn

h chế

chỉ với

chứ

c nă

ng k

hởi tố

công

Cho

phé

p bổ

nhiệm

các

chá

nh á

n ch

uyên

trác

h hoặc

chu

yên

gia

nhằm

hỗ

trợ tò

a án

giả

i quyết

nha

nh hơn

các

vấn

đề

pháp

lý

phứ

c tạ

p

Phổ

biến

thôn

g lệ

ấn

hành

các

quyết

địn

h củ

a tò

a án

nhằ

m c

ho

phép

áp

dụng

luật

một

các

h thốn

g nhất

và

dễ ti

ên đ

oán

hơn

C

ho p

hép

các

phươ

ng tiện

thôn

g tin

đại

chú

ng tiếp

cận

nhiều

hơ

n và

o cá

c ph

iên

tòa

Cải

các

h hà

nh

chín

h cô

ng

Th

iết lập

một

đơn

vị kỹ

thuậ

t có

thẩm

quyền

nhằ

m tă

ng cườ

ng

phối

hợp

chí

nh sá

ch g

iữa

các

bộ v

à cơ

qua

n ng

ành

Tiếp

tục đơ

n giản

hóa

các

thủ

tục

hành

chí

nh bằn

g việc

đưa

cơ

chế

một

cửa

(OSS

) hiệ

n tạ

i hoạ

t độn

g to

àn d

iện

Thực

hiệ

n cá

c cơ

chế

quả

n lý

khiếu

nại

về

các

trườn

g hợ

p xâ

m

phạm

và

lạm

dụn

g qu

yền

lực ản

h hưởn

g tớ

i người

dân

và

các

doan

h ng

hiệp

G

iới t

hiệu

các

tiêu

chuẩn

chu

ng c

ho c

ác ứ

ng dụn

g cô

ng n

ghệ

thôn

g tin

và

giao

diệ

n ch

ính

phủ điện

tử

Mở

rộng

mô

hình

cơ

chế

một

cửa

nhằ

m x

óa bỏ

sự c

hồng

ché

o củ

a một

số cấp

chí

nh q

uyền

và

áp dụn

g ch

o nh

iều

ban

ngàn

h hơ

n nữ

a

Mở

rộng

thí đ

iểm

việ

c ứn

g dụ

ng c

ác ti

êu c

huẩn

ISO

nhằ

m ti

nh

giản

các

thủ

tục

và tă

ng c

hất lượ

ng h

oạt độn

g củ

a cá

c đơ

n vị

Trụ

cột

IV:

Quả

n trị đ

iều

hành

quố

c gi

a hiện

đại

Lĩn

h vự

c N

gắn

hạn

Tru

ng hạn

Tách

cơ

cấu

lươn

g cô

ng c

hức

khỏi

chế

độ ấn

địn

h lươn

g tố

i th

iểu để

quả

n lý

quỹ

lươn

g củ

a kh

u vự

c cô

ng

hành

chí

nh

Tiến

hàn

h điều

tra

ý kiến

phả

n hồ

i của

người

sử dụn

g để

đán

h gi

á chất

lượn

g cu

ng cấp

dịc

h vụ

côn

g

Tiếp

tục điều

chỉ

nh mức

lươn

g củ

a cô

ng c

hức

gần

hơn

nữa

với

các

yếu

tố của

thị t

rườn

g, n

hằm

thực

hiệ

n trợ

cấp

hưu

trí tốt

hơ

n ch

o kh

u vự

c cô

ng

Sử

a đổ

i khu

ôn k

hổ p

háp

lý n

hằm

mở

rộng

phạ

m v

i các

quyết

đị

nh c

ó thể được

xét

xử

phúc

thẩm

đối

với

các

vụ

án h

ành

chín

h, b

ao gồm

nhữ

ng tr

anh

chấp

về đấ

t đai

Chố

ng th

am

nhũn

g

Thàn

h lậ

p B

an C

hỉ đạo

phò

ng c

hống

tham

nhũ

ng d

o Thủ

tướn

g đứ

ng đầu

có

thẩm

quyền

các

h chức

các

qua

n chức

cấp

ca

o

Côn

g kh

ai b

áo c

áo của

các

cuộ

c th

anh

tra q

uy m

ô lớ

n do

Ban

chỉ đạo

phò

ng c

hống

tham

nhũ

ng th

eo d

õi q

uản

lý

Thực

hiệ

n ng

hị địn

h kê

kha

i tài

sản

áp dụn

g ch

o cá

c qu

an

chức

cao

cấp

và

thân

nhâ

n củ

a họ

với

các

hìn

h thức

xử

phạt

nế

u kh

ông

tuân

thủ

C

ông

khai

báo

cáo

đán

h gi

á cá

c qu

y đị

nh tr

ong

nhữn

g lĩn

h vự

c được

coi

là n

hạy

cảm

với

tham

nhũ

ng, n

hấn

mạn

h tớ

i nhữ

ng

kẽ hở

luật

phá

p

Thiế

t lập

cơ

chế

bảo

vệ v

à kh

en thưở

ng v

iệc

thổi

còi

tố g

iác

các

hành

vi t

ham

nhũ

ngEs

tabl

ish m

echa

nism

to p

rote

ct a

nd

rew

ard

whi

stle

blo

win

g on

cor

rupt

act

iviti

es

B

an h

ành

Luật

về

tiếp

cận

thôn

g tin

quy

địn

h cụ

thể

danh

sách

đã

đượ

c rú

t gọn

nhữ

ng văn

bản

chí

nh q

uy đượ

c co

i là

mật

Ban

hàn

h Luật

truyền

thôn

g để

khu

yến

khíc

h điều

tra

và b

áo

cáo đá

ng ti

n cậ

y về

tham

nhũ

ng

Ma

trận

2: C

ác mục

tiêu

phá

t triển

dự

kiến

Trụ

cột

I: P

hát t

riển

các

loại

hìn

h do

anh

nghiệp

Lĩn

h vự

c C

hỉ số

Địn

h ng

hĩa

Nguồn

Gần

đây

(năm

) Dự

kiến

(201

1)

1. Địn

h hướn

g xuất

khẩ

u

Doa

nh th

u từ

xuấ

t khẩ

u tín

h th

eo p

hần

trăm

GD

P TC

TK

62%

(200

5)

72%

2. Đ

iều

chỉn

h qu

y đị

nh để

phù

hợp

với t

iêu

chuẩ

n quốc

tế

Phần

trăm

tiêu

chuẩn

kỹ

thuậ

t phù

hợp

với

tiêu

chuẩn

quốc

tế

STA

MEQ

(Bộ

KH

CN

) 25

%(2

005)

35

%

Hội

nhậ

p to

àn

cầu

3. Sự

hài l

òng

của

khác

h hà

ng với

Hải

Qua

n Phần

trăm

nhà

xuấ

t khẩ

u và

nhập

khẩ

u hà

i lòn

g vớ

i dịc

h vụ

Hải

Qua

n

Điề

u tra

kh

ách

hàng

củ

a Cục

HQ

Sẽ c

ó nă

m 2

007

Sẽ đượ

c xá

c đị

nh

1. Số

lượn

g D

NN

N

Số lượn

g D

N 1

00%

vốn

NN

N

SCER

D

2100

50

0

2. Vốn

NN

tron

g D

NN

N c

huyể

n gi

ao c

ho Tổn

g cô

ng ty

đầu

tư v

à ki

nh d

oanh

vốn

NN

.

Tỉ lệ

vốn

NN

tron

g D

NN

N

chuyển

gia

o sa

ng Tổn

g cô

ng

ty đầu

tư v

à ki

nh d

oanh

vốn

N

N từ

các

bộ,

tỉnh

và

tổng

cô

ng ty

.

NSC

ERD

0

50%

Cải

các

h kh

u vự

c nh

à nước

3. D

NN

N h

oạt độn

g ké

m

Phần

trăm

DN

NN

xếp

hạn

g C

về

hoạt

độn

g th

eo Q

uyết

đị

nh 2

24/0

6

Bộ

Tài c

hính

15

.6 %

(dựa

trên

tiêu

ch

í tro

ng Q

uyết

đị

nh 2

71)

8%

1. Nợ

xấu

Yêu

cầu

có

quy đị

nh c

ho c

ác

khoả

n nợ

xấu

tron

g cá

c kh

oản

tín dụn

g qu

á hạ

n

Ngâ

n hà

ng

Nhà

nướ

c 8-

10 %

5

%

2. Vốn

tron

g thị t

rườn

g chứn

g kh

oán

Tỉ lệ

vốn

tron

g thị t

rườn

g chứn

g kh

oán

trên

GD

P Ủ

y ba

n chứn

g kh

oán

7-8

% (2

006)

15

%

Cải

các

h kh

u vự

c tà

i chí

nh

3. Cổ

phần

của

các

nhà

đầu

tư

chiế

n lược

tron

g cá

c N

gân

Tổng

số vốn

do

các

nhà đầ

u tư

lớn

ngo

ài c

hính

phủ

nắm

N

gân

hàng

0

(200

6)

20%

Trụ

cột

I: P

hát t

riển

các

loại

hìn

h do

anh

nghiệp

Lĩn

h vự

c C

hỉ số

Địn

h ng

hĩa

Nguồn

Gần

đây

(năm

) Dự

kiến

(201

1)

hàng

Thươn

g mại

NN

tro

ng mỗi

Ngâ

n hà

ng

Thươ

ng mại

NN

trên

tổng

số

vốn.

Nhà

nướ

c

1. V

iệc

làm

tron

g kh

u vự

c tư

nhâ

n Số

lượn

g nh

ân v

iên

hưởn

g lươn

g tro

ng c

ác d

oanh

ng

hiệp

ngo

ài N

N, t

rừ c

ác

hợp

tác

xã

Tổng

cục

Thốn

g kê

(Đ

iều

tra

Doa

nh n

ghiệ

p hà

ng năm

)

4.04

triệ

u (th

áng

12 năm

20

05)

7 triệu

2. D

N Tư

nhân

nằm

ngo

ài c

ác tr

ung

tâm

phá

t triể

n Số

lượn

g D

N tư

nhâ

n nằ

m

ngoà

i khu

vực

Đôn

g N

am,

Đà

Nẵn

g và

Đồn

g bằ

ng sô

ng

Hồn

g.

Tổng

cục

Thốn

g kê

(Đ

iều

tra

Doa

nh n

ghiệ

p hà

ng năm

)

38,9

ngh

ìn

(thán

g 12

năm

20

05)

70 n

ghìn

Phát

triể

n kh

u vự

c tư

nhâ

n

3. Đầu

tư tư

nhâ

n tro

ng nướ

c

Phần

trăm

GD

P Tổ

ng cục

Thốn

g kê

30

% (t

rung

bì

nh từ

20

01-2

005)

35 %

1. Sự

hài l

òng

của

DN

với

cơ

sở hạ

tầng

Tỉ lệ

DN

coi

cơ

sở hạ

tầng

là

trở n

gại c

hính

tron

g việc

ki

nh d

oanh

.

GSO

(điề

u tra

m

ôi trườ

ng

đầu

tư 2

006,

20

08 v

à 20

10)

Gia

o th

ông:

11

.9 %

Đ

iện:

8.3

%

(200

6)

5%

Cơ

sở hạ

tầng

2. C

ác x

ã ng

hèo

với cơ

sở hạ

tầng

cơ

bản

B

ao gồm

thủy

lợi n

hỏ,

trườn

g, trạm

y tế

, đườ

ng,

điện

cho

ánh

sáng

, nướ

c si

nh

hoạt

, chợ

, điể

m văn

hóa

xã,

ph

òng

họp,

v..v

. Số

liệu

là

phần

trăm

trên

tổng

số x

ã

Hệ

thốn

g gi

ám sá

t chươ

ng tr

ình

135

(CEM

)

Dự

kiến

năm

20

07

Đủ

phòn

g họ

c: 1

00 %

số

xã

Điệ

n: 8

0 %

số là

ng

Trạm

y tế

: 100

% số

xã

Đườ

ng: sẽ được

xác

địn

h

Trụ

cột

I: P

hát t

riển

các

loại

hìn

h do

anh

nghiệp

Lĩn

h vự

c C

hỉ số

Địn

h ng

hĩa

Nguồn

Gần

đây

(năm

) Dự

kiến

(201

1)

3. D

ân số

ng tr

ong

các

khu ổ

chuộ

t th

ành

phố

Phần

trăm

dân

sống

tron

g nh

à dưới

tiêu

chuẩn

của

ch

ính

phủ

Tổng

cục

thốn

g kê

(ĐTM

SHG

Đ 2

006,

200

8,

Điề

u tra

dân

số

và

Nhà

ở

2009

)

25 %

10

%

(C

òn tiếp

)

Ma

trận

2: C

ác mục

tiêu

phá

t triển

dự

kiến

(tiế

p th

eo)

Trụ

cột

II: H

òa n

hập

xã hội

Lĩn

h vự

c C

hỉ số

Địn

h ng

hĩa

Nguồn

Gần

đây

(năm

) Dự

kiến

(201

1)

1. T

rẻ e

m k

huyế

t tật

đượ

c đi

họ

c Tỉ

lệ trẻ

em k

huyế

t tật

tron

g trư

ờng

tiểu

học

và tr

ung

học

Tổng

cục

Thố

ng k

ê (Đ

TMSH

GĐ

) Số

liệu

200

6 sẽ

có

vào

năm

20

07

Sẽ đượ

c xá

c đị

nh

2. Kết

quả

học

tập ở

giáo

dục

tiể

u họ

c Tỉ

lệ học

sinh

lớp

5 dưới

mức

đọc

viế

t tối

thiể

u Đ

iều

tra kết

quả

học

tập

vào

năm

200

1, 2

007

và 2

010

11 %

(200

1)

5 %

Giá

o dụ

c

3. T

rườn

g đạ

i học

đạt

chuẩn

chất

lượn

g quốc

tế

Tỉ lệ

trườ

ng đại

học

đượ

c đá

nh g

iá độc

lập

Bộ

GD

-ĐT

0 10

0

1 Tỉ

lệ trẻ

em su

y di

nh

dưỡn

g Phần

trăm

trẻ

em thấp

(thấ

p hơ

n so

với

trẻ

cùng

tuổi

) hoặc

thiế

u câ

n so

với

trẻ

cùng

tuổi

Việ

n D

inh

Dưỡ

ng Q

uốc

gia

–N

IN (Đ

iều

tra d

inh

dưỡn

g)

Còi

xươ

ng 2

95

Thiế

u câ

n 25

%

Còi

xươ

ng dướ

i 25

%

Thiế

u câ

n dưới

20

%

2 N

gười

ngh

èo c

ó bả

o hiểm

y

tế m

iễn

phí

Tỉ lệ

người

sống

dướ

i mức

ng

hèo

khổ

có thẻ

bảo

hiểm

y

tế m

iễn

phí

Tổng

cục

Thố

ng k

ê (Đ

TMSH

GĐ

200

4,

2006

, 200

8, 2

010)

42 %

(bao

gồm

cả

thẻ

bảo

hiểm

y

tế m

iễn

phí)

(200

4)

100

%

Y tế

3. N

gười

ngh

èo đượ

c sử

dụ

ng cơ

sở y

tế h

iện đạ

i Tỉ

lệ 1

/5 n

gười

sống

dướ

i mức

ngh

èo đượ

c nằ

m v

iện

(so

với 1

/5 n

gười

già

u nhất

)

Tổng

cục

Thố

ng k

ê (Đ

TMSH

GĐ

200

4,

2006

, 200

8, 2

010)

0, 1

5 (n

gười

ng

hèo

nhất

) 0,

70 (n

gười

già

u nhất

) (2

004)

0,30

người

ng

hèo

nhất

1. Tỉ lệ

ngườ

i ngh

èo n

ói

chun

g Tỉ

lệ n

gười

sống

dướ

i chuẩn

ng

hèo

mới

của

Việ

t nam

Tổ

ng cục

Thố

ng k

ê (Đ

TMSH

GĐ

200

4,

2006

, 200

8, 2

010)

20 %

(200

4)

10 %

A

n si

nh x

ã hộ

i

2. Tỉ lệ

ngườ

i ngh

èo tr

ong

các

dân

tộc

thiể

u số

Tỉ

lệ n

gười

dân

các

dân

tộc

thiể

u số

sống

dướ

i chuẩn

Tổ

ng cục

Thố

ng k

ê (Đ

TMSH

GĐ

200

4,

61 %

(200

4)

30%

Trụ

cột

II: H

òa n

hập

xã hội

Lĩn

h vự

c C

hỉ số

Địn

h ng

hĩa

Nguồn

Gần

đây

(năm

) Dự

kiến

(201

1)

nghè

o mới

của

Việ

t nam

20

06, 2

008,

201

0)

3. Đ

óng

góp

vào

quỹ

lươn

g hư

u B

ao gồm

cả đó

ng g

óp bắt

buộc

và

tự n

guyệ

n. P

hần

trăm

lực

lượn

g la

o độ

ng

BH

XH

VN

, TC

TK, B

ộ LĐ

TBX

H

15 %

(200

6)

30%

1. Vị t

rí lã

nh đạo

do

nữ nắm

giữ

Xác

địn

h thế

nào

là vị t

rí lã

nh đạo

. Phầ

n tră

m tổ

ng

số

Bộ

Nội

Vụ

27 %

(Quố

c hộ

i)Sẽ

đượ

c xá

c đị

nh

2. Tỉ lệ

phụ

nữ nắm

giữ

tài

sản

Tỉ

lệ g

iấy

chứn

g nhận

quyền

sử

dụn

g đấ

t có

tên

cả h

ai vợ

chồn

g hoặc

có

tên

vợ

Tổng

cục

Thố

ng k

ê (Đ

TMSH

GĐ

) 30

%

(200

4)

45%

Giớ

i

3. P

hụ nữ đi

làm

hưở

ng

lươn

g Tỉ

lệ la

o độ

ng nữ

hưởn

g lươn

g là

nguồn

thu

nhập

ch

ính

hay

nguồ

n th

u nhập

phụ

Tổng

cục

Thố

ng k

ê (Đ

TMSH

GĐ

) Tổ

ng cục

Thố

ng k

ê / B

ộ LĐ

TBX

H (Đ

iều

tra la

o độ

ng)

17,9

%

(nam

: 25,

5 %

) (2

004)

25%

(C

òn tiếp

)

Ma

trận

2: C

ác mục

tiêu

phá

t triển

dự

kiến

(tiế

p th

eo)

T

rụ cột

III:

Tài

ngu

yên

thiê

n nh

iên

Lĩn

h vự

c C

hỉ số

Địn

h ng

hĩa

Nguồn

Gần

đây

(năm

) Dự

kiến

(201

1)

1. K

hách

hàn

g hà

i lòn

g vớ

i hoạt

độn

g cá

c cơ

qua

n quản

lý

đất

đai

Tỉ lệ

người

sử dụn

g cá

c vă

n ph

òng

quản

lý đất

đai

thỏa

m

ãn với

dịc

h vụ

Điề

u tra

thí đ

iểm

Thẻ

báo

cá

o Bộ

Nội

vụ/

TC

TK

(200

4)

Bộ

TNM

T (đ

iều

tra cơ

sở

năm

200

7 và

các

điề

u tra

sa

u)

Tổng

cục

Thố

ng k

ê (Đ

TMSH

GĐ

200

8)

% (2

004)

Sẽ

đượ

c xá

c đị

nh

2. Đất

rừng

đượ

c gi

ao c

ho

cộng

đồn

g đị

a phươ

ng

Tỉ lệ

đất

rừng

đượ

c gi

ao c

ho

ngườ

i dân

và

cộng

đồn

g đị

a phươ

ng th

eo v

ùng

Bộ

TNM

T To

àn bộ

Việ

t N

am: 2

5 %

; V

ùng

Tây

Ngu

yên

2 %

(2

005)

Toàn

bộ

Việ

t N

am: 3

0 %

; V

ùng

Tây

Ngu

yên

15 %

Tài n

guyê

n Đất

và

Rừn

g

3. C

hất lượ

ng rừ

ng

Tỉ lệ

đất

rừng

che

phủ

, có

nhiề

u loại

cây

ở c

ác độ

tuổi

kh

ác n

hau

và đ

a dạ

ng g

iống

FIPI

của

Bộ

NN

PTN

T (c

ó thể

với t

hông

số v

iễn

thám

kh

ác)

4,2%

10

%

1. Tỉ lệ

ngườ

i dân

có

nước

vớ

i chấ

t lượ

ng đượ

c cả

i thiện

hoặc

nướ

c sạ

ch

Bao

gồm

dân

thàn

h thị v

à nô

ng th

ôn. B

ao gồm

các

ng

uồn

nước

đượ

c cả

i thiện

, trừ

giế

ng tự

đào

Tổng

cục

Thố

ng k

ê (Đ

TMSH

GĐ

) Th

ành

thị:

82 %

N

ông

thôn

: 48

%

Thàn

h thị:

95 %

N

ông

thôn

: 75

%

2. N

gười

dân

có

nhà

vệ s

inh

đạt t

iêu

chuẩ

n Tỉ

lệ n

gười

dân

có

nhà

vệ

sinh

phù

hợp

tại n

hà

Tổng

cục

Thố

ng k

ê (Đ

TMSH

GĐ

) 32

% (2

004)

75

%

Nướ

c

3. Lưu

vực

sôn

g quản

lý li

ên

tỉnh

Số

lượn

g lư

u vự

c sô

ng v

à thủ

tục

phân

bổ

nguồ

n nước

liên

tỉn

h được

đưa

ra v

à thực

hiệ

n

Bộ

TNM

T 0

5

Trụ

cột

III:

Tài

ngu

yên

thiê

n nh

iên

Lĩn

h vự

c C

hỉ số

Địn

h ng

hĩa

Nguồn

Gần

đây

(năm

) Dự

kiến

(201

1)

1. C

hất lượ

ng nướ

c mặt

C

hất lượ

ng nướ

c mặt

tại c

ác

khu

trọng

điể

m th

eo hệ

thốn

g gi

ám sá

t của

M

oNR

E/V

EPA

Bộ

TNM

T/Cục

Môi

trườ

ng

Dự

kiến

năm

20

07

Sẽ đượ

c xá

c đị

nh

2. C

hất lượ

ng k

hông

khí

C

hất lượ

ng k

hông

khí

tại c

ác

khu

trọng

điể

m th

eo hệ

thốn

g gi

ám sá

t của

M

oNR

E/V

EPA

Bộ

TNM

T/Cục

Môi

trườ

ng

Tiêu

chuẩn

đan

g được

xác

đị

nh v

à hệ

thốn

g gi

ám

sát đ

ang được

áp

dụng

Dự

kiến

năm

20

07

Sẽ đượ

c xá

c đị

nh

Môi

trườ

ng

3. Bảo

vệ đa

dạn

g si

nh học

vù

ng đất

ngậ

p nước

Tỉ

lệ đất

ngậ

p nước

có

tầm

qu

an trọn

g quốc

tế b

ao gồm

cả

hệ

thốn

g cá

c kh

u bả

o vệ

R

amsa

r (cá

c kh

u đấ

t ngậ

p nước

có

tầm

qua

n trọ

ng q

uốc

tế là

các

khu

đạt

tiêu

chí

R

amsa

r. H

iện

có k

hoản

g 26

kh

u)

Bộ

NN

PTN

T 2

trên

26 (2

006)

7

(C

òn tiếp

)

Ma

trận

2: C

ác mục

tiêu

phá

t triển

dự

kiến

(tiế

p th

eo)

T

rụ cột

IV: Q

uản

lý v

à Đ

iều

hành

hiệ

n đạ

i

Lĩn

h vự

c C

hỉ số

Địn

h ng

hĩa

Nguồn

Gần

đây

(năm

) Dự

kiến

(201

1)

1. X

em x

ét đầu

tư c

ông ở

cấp

tỉnh

Số

lượn

g tỉn

h có

hướ

ng dẫn

xe

m x

ét c

ác dự

án đầu

tư

công

ở bướ

c tiề

n thẩm

địn

h,

bao

gồm

cả

phân

tích

chi

phí

–

lợi í

ch p

hù hợp

Bộ

KHĐ

T 0

30

2.

Áp

dụng

lậ

p kế

hoạc

h vù

ng tổ

ng thể

Số v

ùng

có Kế

hoạc

h tổ

ng

thể

liên

ngàn

h, b

ao gồm

đô

thị h

óa, cơ

sở hạ

tầng

lớn

và

môi

trườ

ng.

Bộ

KHĐ

T 0

2

Quá

trìn

h lậ

p kế

hoạc

h

3 C

ác tỉ

nh á

p dụ

ng q

uy tắ

c lậ

p kế

hoạ

ch h

iện đạ

i Tỉ

lệ c

ác tỉ

nh sử

dụn

g phươ

ng p

háp

tiếp

cận

có sự

th

am g

ia của

người

dân

để

lập

kế h

oạch

tron

g việc

lập

kế h

oạch

hàn

g nă

m v

à sử

dụ

ng p

hươn

g ph

áp g

iám

sát

dựa

trên

kết q

uả.

Bộ

KHĐ

T 3

30

1. C

hi ti

êu c

ông

khôn

g bá

o cá

o Tỉ

lệ c

hi ti

êu c

ông

ngoà

i ng

ân sá

ch, tức

là k

hông

báo

cá

o tro

ng n

gân

sách

, báo

cáo

thực

hiệ

n ng

ân sá

ch v

à bá

o cá

o tà

i chí

nh. B

ao gồm

ng

uồn

thu

tự c

ó, c

hi ti

êu, q

uỹ

pháp

địn

h và

quỹ

tự c

ó

Bộ

Tài c

hính

, dựa

trên

đán

h gi

á tà

i chí

nh c

ông

và

trách

nhiệm

giả

i trìn

h

Dự

kiến

vào

nă

m 2

008

Sẽ đượ

c xá

c đị

nh

2. C

ac cơ

quan

côn

g có

chứ

c nă

ng k

iểm

toán

nội

bộ

Tỉ lệ

các

bộ

ngàn

h và

tỉnh

lập

bộ p

hận

kiểm

toán

nội

bộ

Bộ

Tài c

hính

X

Sẽ

đượ

c xá

c đị

nh

Quả

n lý

tài

chín

h cô

ng

3. Nợ

công

và

bảo

lãnh

côn

g Tỉ

lệ nợ

công

so với

GD

P, c

ó ba

o gồ

m nợ được

bảo

lãnh

Bộ

Tài c

hính

43

.5 %

(khô

ng

tính

nợ đượ

c 50

%

Trụ

cột

IV: Q

uản

lý v

à Đ

iều

hành

hiệ

n đạ

i

Lĩn

h vự

c C

hỉ số

Địn

h ng

hĩa

Nguồn

Gần

đây

(năm

) Dự

kiến

(201

1)

công

tại c

ác cấp

chí

nh q

uyền

bả

o lã

nh cấp

tỉn

h)

1. Số

lượn

g ủy

ban

chứ

c nă

ng tạ

i Quố

c hộ

i

Văn

phò

ng Q

uốc

hội

9 Sẽ

đượ

c xá

c đị

nh

2. Số

lượn

g cá

c tổ

chứ

c xã

hộ

i đượ

c đă

ng k

ý hợ

p ph

áp

Số lượn

g cá

c tổ

chứ

c xã

hội

được

đăn

g ký

hợp

phá

p th

eo

khuô

n khổ

pháp

lý mới

ở cấp

tru

ng ươn

g và

địa

phươn

g

Bộ

Nội

vụ

0 Sẽ

đượ

c xá

c đị

nh

Phát

triển

luật

ph

áp

3. Số

lượn

g vụ

án được

tòa

quyế

t địn

h trê

n số

vụ đư

a ra

tò

a

Tỉ lệ

vụ

án đượ

c tò

a qu

yết

định

trên

số vụ đư

a ra

tòa

Bộ

Tư p

háp

X %

Sẽ

đượ

c xá

c đị

nh

1. Tỉn

h có

chí

nh p

hủ đ

iện

tử

cho

DN

đăn

g ký

Tỉ

lệ c

ác tỉ

nh c

ó ch

ính

phủ

điện

tử c

ho D

N đăn

g ký

Bộ

Nội

vụ

15 %

45

%

2. N

gười

dùn

g thỏa

mãn

với

dị

ch vụ

của

chín

h phủ

Tỉ lệ

người

sử dụn

g thỏa

mãn

vớ

i dịc

h vụ

của

chí

nh p

hủ,

đánh

giá

qua

điề

u tra

hộ

gia

đình

đại

diệ

n và

điề

u tra

do

anh

nghiệp

độc

lập.

Sẽ

có

tính điểm

cho

một

loạt

các

loại

dịc

h vụ

.

Điề

u tra

thí đ

iểm

Thẻ

báo

cá

o Bộ

Nội

vụ/

TC

TK

(200

4)

TCTK

(Mô đu

n Q

uản

lý

Điề

u hà

nh tr

ong

ĐTM

SHGĐ

200

8, đ

iều

tra m

ôi trườ

ng đầu

tư

2006

, 200

8, 2

010)

X%

(200

4)

Sẽ đượ

c xá

c đị

nh

Cải

tổ h

ành

chín

h cô

ng

3. X

ã có

dịc

h vụ

hàn

h ch

ính

một

cửa

Tỉ

lệ x

ã có

dịc

h vụ

hàn

h ch

ính

một

cửa

cho

bốn

cơ

quan

bắt

buộ

c

Bộ

Nội

vụ

59 %

80

%

Chố

ng th

am

nhũn

g 1.

Hộ

gia đì

nh là

nạn

nhâ

n củ

a th

am n

hũng

Tỉ

lệ hộ

gia đì

nh p

hải hối

lộ

khi c

ó việc

liên

qua

n đế

n cá

c cơ

qua

n cô

ng q

uyền

Ngh

iên

cứu

chẩn

đoá

n về

th

am n

hũng

, Bản

g 2.

4 (2

005)

50,8

%

35%

Trụ

cột

IV: Q

uản

lý v

à Đ

iều

hành

hiệ

n đạ

i

Lĩn

h vự

c C

hỉ số

Địn

h ng

hĩa

Nguồn

Gần

đây

(năm

) Dự

kiến

(201

1)

TCTK

(Mô đu

n Q

uản

lý

Điề

u hà

nh tr

ong

ĐTM

SHGĐ

200

8)

2. D

N là

nạn

nhâ

n củ

a th

am

nhũn

g Tỉ

lệ D

N p

hải hối

lộ k

hi là

m

việc

với

các

cơ

quan

thuế

vụ

hay

liên

quan

đến

nhữ

ng q

uy

định

của

chí

nh p

hủ

TCTK

(Điề

u tra

môi

trườ

ng

đầu

tư 2

006,

200

8, 2

010)

67

,9 %

(200

6)

45%

3. Tỉ

lệ D

N c

oi t

ham

nhũ

ng

là cản

trở

có

liên

quan

chặ

t chẽ đế

n cô

ng v

iệc

làm

ăn

Tỉ lệ

DN

coi

tham

nhũ

ng là

trở

ngạ

i ngh

iêm

trọn

g ha

y chủ

yếu

cho

DN

TCTK

((Đ

iều

tra m

ôi trườ

ng

đầu

tư 2

006,

200

8 và

20

10)

9,9

%

(200

6)

5%

PHUÅ LUÅC THÖËNG KÏ

Dân số và Việc làmBảng 1.1 Dân sốBảng 1.2 Dân số theo địa phươngBảng 1.3 Tổng số lao động theo ngành

Tài khoản quốc giaBảng 2.1 GDP theo ngành và theo khu vực kinh tế, giá hiện hànhBảng 2.2A GDP theo ngành và theo khu vực kinh tế, giá cố địnhBảng 2.2B GDP theo ngành - tỷ lệ tăng trưởngBảng 2.3A Chỉ số giảm phát GDPBảng 2.3B Thay đổi trong chỉ số giảm phát GDPBảng 2.4 Tài khoản quốc gia: Nguồn và sử dụng

Cán cân thanh toánBảng 3.1 Cán cân thanh toánBảng 3.2 Các mặt hàng xuất khẩu chínhBảng 3.3 Các mặt hàng nhập khẩu chính

Điều tra tiền tệBảng 4.1 Khảo sát tiền tệ

Ngân sáchBảng 5.1 Thu ngân sáchBảng 5.2 Thu ngân sách: tỷ lệ phần trăm GDPBảng 5.3 Chi ngân sáchBảng 5.4 Chi ngân sách: tỷ lệ phần trăm GDPBảng 5.5 Nợ dài hạn

Giá cảBảng 6.1A Tỷ lệ tăng giá bán lẻ theo thángBảng 6.1B Chỉ số bán lẻ theo thángBảng 6.2A Chỉ số giá theo nhóm mặt h àngBảng 6.2B Chỉ số giá theo nhóm mặt h àng: tỷ lệ tăng theo tháng

Nông nghiệpBảng 7.1 Sản lượng nông nghiệp theo giá hiện hànhBảng 7.2 Sản lượng nông nghiệp theo giá cố địnhBảng 7.3 Sản lượng và năng suất cây công nghiệp

IndustryBảng 8.1 Sản lượng công nghiệp Bảng 8.2 Những sản phẩm công nghiệp chính

PHỤ LỤC THỐNG KÊ

Dân số Tỷ lệNăm (giữa năm) tăng trưởng Nam Nữ Thành thị Nông thôn

1976 49,160 2.35 23,597 25,563 10,127 39,0331977 50,237 2.19 24,197 26,039 10,116 40,1141978 51,337 2.19 24,813 26,524 10,105 41,2261979 52,462 2.19 25,444 27,018 10,094 42,3681980 53,630 2.23 26,047 27,583 10,295 43,3351981 54,824 2.23 26,665 28,159 10,499 44,3241982 56,045 2.23 27,297 28,747 10,708 45,3361983 57,292 2.23 27,944 29,348 10,921 46,3711984 58,568 2.23 28,607 29,961 11,138 47,4291985 59,872 2.23 29,285 30,587 11,360 48,5121986 61,109 2.07 29,912 31,197 11,817 49,2921987 62,452 2.20 30,611 31,841 12,271 50,1811988 63,727 2.04 31,450 32,277 12,662 51,0651989 64,774 1.64 31,589 33,185 12,919 50,801 1990 66,017 1.92 32,203 33,814 12,880 53,136 1991 67,242 1.86 32,814 34,428 13,228 54,015 1992 68,450 1.80 33,242 35,208 13,588 54,863 1993 69,645 1.74 34,028 35,616 13,961 55,683 1994 70,825 1.69 34,633 36,191 14,426 56,399 1995 71,996 1.65 35,237 36,758 16,938 55,057 1996 73,157 1.61 35,857 37,299 15,420 57,737 1997 74,037 1.20 36,473 37,564 16,835 57,202 1998 75,456 1.92 37,090 38,367 17,465 57,992 1999 76,597 1.51 37,662 38,935 18,082 58,515 2000 77,635 1.36 38,166 39,469 18,805 58,830 2001 78,686 1.35 38,684 40,002 19,481 59,205 2002 79,727 1.32 39,197 40,530 20,004 59,723 2003 80,902 1.47 39,755 41,147 20,870 60,033 2004 82,032 1.40 40,311 41,721 21,737 60,295 2005 83,120 1.33 40,845 42,275 22,419 60,701

Ghi chú: Dân số theo giới và theo vùng có thể không bằng tổng dân số do không tính lực lượng vũ trang và những người lao động di cư.Nguồn : TCTK, Niên giám Thống kê 2005

Bảng 1.1: DÂN SỐ

Theo vùngTheo giới tính

(nghìn người)

Tỉnh/thành phố Tổng Nam Nữ Thành thị Nông thôn

Hà Nội 3,145 1,577 1,569 2,055 1,090Hải Phòng 1,793 886 907 821 972Hà Giang 673 333 340 75 599Tuyên Quang 727 360 367 68 659Cao Bằng 515 253 262 69 445Lạng Sơn 739 368 372 149 590Lai Châu 314 158 156 49 266Điện Biên 450 226 224 75 375Lào Cai 576 287 289 106 470Yên Bái 732 363 369 145 587Bắc Kạn 299 150 149 45 254Thái Nguyên 1,109 554 555 253 856Sơn La 989 497 491 108 880Hòa Bình 813 405 408 125 688Vĩnh Phúc 1,169 566 603 163 1,006Phú Thọ 1,328 653 675 209 1,120Bắc Ninh 998 486 512 131 867Bắc Giang 1,582 782 800 146 1,436Quảng Ninh 1,079 547 532 503 576Hà Tây 2,526 1,217 1,308 259 2,266Hải Dương 1,711 829 882 266 1,445Hưng Yên 1,134 548 586 126 1,008Thái Bình 1,861 849 1,012 135 1,725Nam Định 1,961 957 1,004 307 1,654Hà Nam 823 399 424 80 743Ninh Bình 919 447 471 141 778Thanh Hóa 3,677 1,801 1,876 360 3,317Nghệ An 3,042 1,492 1,550 323 2,719Hà Tĩnh 1,301 646 655 144 1,157Quảng Bình 842 417 426 118 724Quảng Trị 622 307 314 153 469Thừa Thiên - Huế 1,136 558 578 358 779Quảng Nam 1,463 709 755 250 1,213Đà Nẵng 777 376 401 670 107Quảng Ngãi 1,269 616 653 182 1,087Bình Định 1,557 758 799 392 1,165Phú Yên 861 427 434 180 681Khánh Hòa 1,123 557 565 448 674Ninh Thuận 562 278 284 183 379Bình Thuận 1,151 574 577 432 718Gia Lai 1,115 567 547 336 779Kon Tum 375 188 187 131 244Đắc Lắk 1,711 863 848 383 1,328Đắc Nông 398 197 200 51 346Lâm Đồng 1,161 581 580 436 725TP. Hồ Chí Minh 5,891 2,843 3,049 5,060 831Bình Dương 915 438 477 268 648Tây Ninh 1,039 511 527 177 862Bình Phước 796 405 391 121 675Đồng Nai 2,193 1,088 1,105 680 1,514Bà Rịa - Vũng Tàu 913 458 455 408 505Long An 1,413 695 718 234 1,179Đồng Tháp 1,655 808 847 250 1,404An Giang 2,194 1,079 1,116 616 1,578Tiền Giang 1,701 826 875 254 1,447Bến Tre 1,352 657 695 132 1,220Vĩnh Long 1,055 513 542 158 898Trà Vinh 1,028 501 528 149 880Cần Thơ 1,135 558 577 570 565Hậu Giang 791 389 402 123 667Sóc Trăng 1,272 620 652 235 1,038Kiên Giang 1,655 816 839 398 1,257Bạc Liêu 798 388 410 203 595Cà Mau 1,219 601 618 245 974

Ghi chú: Dân số theo giới và theo vùng có thể không bằng tổng dân số do không tính lực lượng vũ trang và những người lao động di cư.Nguồn : TCTK, Niên giám Thống kê 2005

Bảng 1.2 : DÂN SỐ THEO GIỚI TÍNH VÀ ĐỊA PHƯƠNG NĂM 2005 (nghìn người)

Theo giới tính Theo địa phương

Hiệu chỉnh Sơ bộ2000 2001 2002 2003 2004 2005

Tổng số lao động có việc làm 37,610 38,563 39,508 40,574 41,586 42,709Khu vực nhà nước 3,501 3,604 3,751 4,035 4,142 4,127Khu vực ngoài quốc doanh 34,109 34,959 35,757 36,538 37,445 38,582

Lao động trong khu vực nhà nước 3,501 3,604 3,751 4,035 4,142 4,127Trung ương 1,442 1,499 1,569 1,628 1,678 1,683Địa phương 2,059 2,105 2,181 2,407 2,464 2,444

Lao động theo ngành

Nông, lâm và ngư nghiệp 23,492 23,386 23,174 23,117 23,026 22,780Công nghiệp và xây dựng 4,930 5,552 6,085 6,671 7,217 7,636Dịch vụ 9,188 9,625 10,249 10,786 11,344 12,293

Ghi chú : Các số liệu đều được làm trònNguồn : TCTK, Niên giám Thống kê 2005

Bảng 1.3: TỔNG SỐ LAO ĐỘNG THEO NGÀNH (nghìn người)

Hiệu chỉnh Sơ bộ2000 2001 2002 2003 2004 2005

Tổng 441,646 481,295 535,762 613,443 715,307 837,858 Khu vực nhà nước 170,141 184,836 205,652 239,736 279,704 321,942 Khu vực ngoài quốc doanh 271,505 296,459 330,110 373,707 435,603 515,916

Nông, Lâm và Ngư nghiệp 108,356 111,858 123,383 138,285 155,993 175,048 Nông nghịêp 87,537 87,861 96,543 106,385 119,107 132,633 Lâm nghiệp 5,913 6,093 6,500 7,775 9,412 10,052 Ngư nghiệp 14,906 17,904 20,340 24,125 27,474 32,363

Công nghiệp và Xây dựng 162,220 183,515 206,197 242,126 287,616 343,807Khai khoáng 42,606 44,345 46,153 57,326 72,492 88,154Công nghiệp chế tạo 81,979 95,211 110,285 125,476 145,475 173,463Điện nước 13,993 16,028 18,201 22,224 25,091 28,914

Xây dựng 23,642 27,931 31,558 37,100 44,558 53,276

Dịch vụ 171,070 185,922 206,182 233,032 271,698 319,003Thương mại 62,836 67,788 75,617 83,297 96,995 113,768Khách sạn, nhà hàng 14,343 15,412 17,154 18,472 22,529 29,329Vận tải, thông tin liên lạc 17,341 19,431 21,095 24,725 30,402 36,629Tài chính, Ngân hàng và Bảo hiểm 8,148 8,762 9,763 10,858 12,737 15,072Khoa học, Kỹ thuật 2,345 2,646 3,009 3,694 4,315 5,247Bất động sản và cho thuê 19,173 21,589 24,452 27,287 31,304 33,620Hành chính công 12,066 12,784 13,816 16,676 19,061 23,038Giáo dục đào tạo 14,841 16,245 18,071 21,403 23,335 26,948Y tế và phúc lợi xã hội 5,999 6,417 7,057 8,865 10,851 12,412Văn hóa, giải trí 2,558 2,800 2,987 3,376 3,693 4,158Hoạt động Đảng và đoàn thể 614 651 712 774 885 1,054Dịch vụ cộng đồng và xã hội 9,853 10,412 11,412 12,497 14,354 16,293Việc làm trong các hộ tư nhân 953 985 1,037 1,108 1,237 1,435

Nguồn : TCTK, Niên giám Thống kê 2005

Bảng 2.1: GDP THEO NGÀNH VÀ KHU VỰC KINH TẾ (tỷ đồng, giá hiện hành)

Hiệu chỉnh Sơ bộ2000 2001 2002 2003 2004 2005

Tổng 273,666 292,535 313,247 336,242 362,435 392,989 Khu vực nhà nước 111,522 119,824 128,343 138,160 148,865 159,822 Khu vực ngoài quốc doanh 162,144 172,711 184,904 198,082 213,570 233,167

Nông, Lâm và Ngư nghiệp 63,717 65,618 68,352 70,827 73,917 76,905 Nông nghịêp 54,493 55,613 57,912 59,761 62,107 64,033 Lâm nghiệp 2,544 2,556 2,568 2,589 2,610 2,640 Ngư nghiệp 6,680 7,449 7,872 8,477 9,200 10,232

Công nghiệp và Xây dựng 96,913 106,986 117,126 129,399 142,621 157,808Khai khoáng 18,430 19,185 19,396 20,611 22,437 22,643Công nghiệp chế tạo 51,492 57,335 63,983 71,363 79,116 89,514Điện nước 6,337 7,173 7,992 8,944 10,015 11,241

Xây dựng 20,654 23,293 25,755 28,481 31,053 34,410

Dịch vụ 113,036 119,931 127,769 136,016 145,897 158,276Thương mại 44,644 47,779 51,245 54,747 59,027 63,957Khách sạn, nhà hàng 8,863 9,458 10,125 10,646 11,511 13,466Vận tải, thông tin liên lạc 10,729 11,441 12,252 12,925 13,975 15,318Tài chính, Ngân hàng và Bảo hiểm 5,650 6,005 6,424 6,935 7,495 8,197Khoa học, Kỹ thuật 1,571 1,749 1,909 2,044 2,196 2,368Bất động sản và cho thuê 12,231 12,631 13,106 13,796 14,396 14,809Hành chính công 8,021 8,439 8,768 9,228 9,773 10,477Giáo dục đào tạo 9,162 9,687 10,475 11,260 12,125 13,126Y tế và phúc lợi xã hội 3,946 4,151 4,464 4,853 5,234 5,640Văn hóa, giải trí 1,601 1,648 1,706 1,857 1,997 2,163Hoạt động Đảng và đoàn thể 317 334 353 372 395 423Dịch vụ cộng đồng và xã hội 5,734 6,026 6,353 6,743 7,141 7,655Việc làm trong các hộ tư nhân 567 583 589 610 632 677


Bảng 2.2: GDP THEO NGÀNH VÀ KHU VỰC KINH TẾ (tỷ đồng, giá hiện hành năm 1994)

Hiệu chỉnh Sơ bộ2000 2001 2002 2003 2004 2005

Tổng 6.8 6.9 7.1 7.3 7.8 8.4 Khu vực nhà nước 7.7 7.4 7.1 7.6 7.7 7.4 Khu vực ngoài quốc doanh 6.2 6.5 7.1 7.1 7.8 9.2

Nông, Lâm và Ngư nghiệp 4.6 3.0 4.2 3.6 4.4 4.0 Nông nghịêp 4.0 2.1 4.1 3.2 3.9 3.1 Lâm nghiệp 0.4 0.5 0.5 0.8 0.8 1.1 Ngư nghiệp 11.6 11.5 5.7 7.7 8.5 11.2

Công nghiệp và Xây dựng 10.1 10.4 9.5 10.5 10.2 10.6Khai khoáng 7.2 4.1 1.1 6.3 8.9 0.9Công nghiệp chế tạo 11.7 11.3 11.6 11.5 10.9 13.1Điện nước 14.6 13.2 11.4 11.9 12.0 12.2

Xây dựng 7.5 12.8 10.6 10.6 9.0 10.8

Dịch vụ 5.3 6.1 6.5 6.5 7.3 8.5Thương mại 6.3 7.0 7.3 6.8 7.8 8.4Khách sạn, nhà hàng 4.1 6.7 7.1 5.1 8.1 17.0Vận tải, thông tin liên lạc 5.8 6.6 7.1 5.5 8.1 9.6Tài chính, Ngân hàng và Bảo hiểm 6.1 6.3 7.0 8.0 8.1 9.4Khoa học, Kỹ thuật 24.0 11.3 9.1 7.1 7.4 7.8Bất động sản và cho thuê 2.6 3.3 3.8 5.3 4.3 2.9Hành chính công 3.9 5.2 3.9 5.2 5.9 7.2Giáo dục đào tạo 4.0 5.7 8.1 7.5 7.7 8.3Y tế và phúc lợi xã hội 6.4 5.2 7.5 8.7 7.9 7.8Văn hóa, giải trí 6.4 2.9 3.5 8.9 7.5 8.3Hoạt động Đảng và đoàn thể 5.7 5.4 5.7 5.4 6.2 7.1Dịch vụ cộng đồng và xã hội 3.1 5.1 5.4 6.1 5.9 7.2Việc làm trong các hộ tư nhân 3.1 2.8 1.0 3.6 3.6 7.1


Bảng 2.2B: GDP THEO NGÀNH -- TỐC ĐỘ TĂNG TRƯỞNG(Phần trăm)

Hiệu chỉnh Sơ bộ2000 2001 2002 2003 2004 2005


Nông, Lâm và Ngư nghiệp 1.7 1.7 1.8 2.0 2.1 2.3 Nông nghịêp 1.6 1.6 1.7 1.8 1.9 2.1 Lâm nghiệp 2.3 2.4 2.5 3.0 3.6 3.8 Ngư nghiệp 2.2 2.4 2.6 2.8 3.0 3.2


Xây dựng 1.1 1.2 1.2 1.3 1.4 1.5

Dịch vụ 1.5 1.6 1.6 1.7 1.9 2.0Thương mại 1.4 1.4 1.5 1.5 1.6 1.8Khách sạn, nhà hàng 1.6 1.6 1.7 1.7 2.0 2.2Vận tải, thông tin liên lạc 1.6 1.7 1.7 1.9 2.2 2.4Tài chính, Ngân hàng và Bảo hiểm 1.4 1.5 1.5 1.6 1.7 1.8Khoa học, Kỹ thuật 1.5 1.5 1.6 1.8 2.0 2.2Bất động sản và cho thuê 1.6 1.7 1.9 2.0 2.2 2.3Hành chính công 1.5 1.5 1.6 1.8 2.0 2.2Giáo dục đào tạo 1.6 1.7 1.7 1.9 1.9 2.1Y tế và phúc lợi xã hội 1.5 1.5 1.6 1.8 2.1 2.2Văn hóa, giải trí 1.6 1.7 1.8 1.8 1.8 1.9Hoạt động Đảng và đoàn thể 1.9 1.9 2.0 2.1 2.2 2.5Dịch vụ cộng đồng và xã hội 1.7 1.7 1.8 1.9 2.0 2.1Việc làm trong các hộ tư nhân 1.7 1.7 1.8 1.8 2.0 2.1


Bảng 2.3A: CHỈ SỐ GIẢM PHÁT GDP

Hiệu chỉnh Sơ bộ2000 2001 2002 2003 2004 2005


Nông, Lâm và Ngư nghiệp 1.8 0.2 5.9 8.2 8.1 7.9 Nông nghịêp 1.0 -1.7 5.5 6.8 7.7 8.0 Lâm nghiệp 2.7 2.6 6.2 18.6 20.1 5.6 Ngư nghiệp


Xây dựng 1.0 4.8 2.2 6.3 10.2 7.9

Dịch vụ 1.4 2.4 4.1 6.2 8.7 7.4Thương mại -0.5 0.8 4.0 3.1 8.0 8.3Khách sạn, nhà hàng 2.8 0.7 4.0 2.4 12.8 11.3Vận tải, thông tin liên lạc 5.4 5.1 1.4 11.1 13.7 9.9Tài chính, Ngân hàng và Bảo hiểm 2.6 1.2 4.2 3.0 8.5 8.2Khoa học, Kỹ thuật -0.6 1.4 4.2 14.7 8.7 12.8Bất động sản và cho thuê 2.4 9.0 9.2 6.0 9.9 4.4Hành chính công -0.6 0.7 4.0 14.7 7.9 12.7Giáo dục đào tạo 1.9 3.5 2.9 10.2 1.2 6.7Y tế và phúc lợi xã hội 4.3 1.7 2.3 15.6 13.5 6.2Văn hóa, giải trí 1.1 6.3 3.1 3.8 1.7 4.0Hoạt động Đảng và đoàn thể -0.5 0.6 3.5 3.2 7.7 11.2Dịch vụ cộng đồng và xã hội 2.6 0.6 4.0 3.2 8.5 5.9Việc làm trong các hộ tư nhân 3.3 0.5 4.2 3.2 7.8 8.3


Bảng 2.3B: THAY ĐỔI TRONG CHỈ SỐ GIẢM PHÁT GDP(phần trăm)

Hiệu chỉnh Sơ bộ2000 2001 2002 2003 2004 2005

Nguồn 452,524 492,277 563,446 664,671 769,307 876,327 GDP 441,646 481,295 535,762 613,443 715,307 837,858 Cán cân thương mại 10,878 10,982 27,684 51,228 54,000 38,469

Sử dụng 452,524 492,277 563,446 664,731 769,307 876,327 Tổng tiêu dùng 321,853 342,607 382,137 445,221 511,221 584,793 Tích lũy tài sản 130,771 150,033 177,983 217,434 253,686 297,000 Sai số thống kê -100 -363 3,326 2,076 4,400 -5,466


Hiệu chỉnh Sơ bộ2000 2001 2002 2003 2004 2005

Nguồn 283,751 304,230 334,640 357,691 392,558 415,304 GDP 273,666 292,535 313,247 336,243 362,435 392,989 Cán cân thương mại 10,085 11,695 21,393 21,448 30,123 22,315

Sử dụng 283,751 304,232 334,640 367,691 392,558 415,304 Tổng tiêu dùng 200,665 210,029 225,610 243,515 260,940 280,535 Tích lũy tài sản 83,496 92,487 104,256 116,623 128,916 142,725 Sai số thống kê -410 1,716 4,774 7,553 2,702 -7,956


Bảng 2.4A: TÀI KHOẢN QUỐC GIA: NGUỒN VÀ SỬ DỤNG (tỷ đồng, giá hiện hành)

Bảng 2.4B: TÀI KHOẢN QUỐC GIA: NGUỒN VÀ SỬ DỤNG (tỷ đồng, giá cố định năm 1994)

Hiệu chỉnh Sơ bộ2000 2001 2002 2003 2004 2005

Xuất khẩu (fob) 14,448 15,029 16,706 20,149 26,485 32,442

Nhập khẩu (fob) 14,073 14,546 17,760 22,730 28,775 33,280

Cán cân thương mại 375 483 -1,054 -2,581 -2,290 -838

Dịch vụ -615 -573 -750 -780 -870 -1,100

Dịch vụ (ròng) -597 -635 -790 -815 -890 -1,225

Chuyển giao (ròng) 1,486 1,250 1,925 2,240 2,485 3,380Chính thức 136 150 155 140 175 230Tư nhân 1,350 1,100 1,770 2,100 2,310 3,150

Cán cân vãng lai 649 525 -669 -1,936 -1,565 217

Tài khoản vốn -527 -332 1,133 4,075 2,445 1,910

Trung và Dài hạn 729 623 520 1,040 1,395 1,405 - Giải ngân 1,411 988 1,100 1,540 1,920 1,915

Vay ODA 1,361 958 1,075 1,260 1,395 1,430 Vay dài hạn không ưu đãi 50 30 25 280 525 485

- Trả nợ lãi/gốc 682 365 580 500 525 510

Ngắn hạn -1,755 -1,380 -995 1,735 -290 -1,790

Đầu tư trực tiếp 1,100 1,245 2,023 1,900 1,880 1,975

Trả nợ vay FDI 601 820 415 600 540 525

Tổng cán cân 122 193 464 2,139 880 2,127

Tài trợ -122 -193 -464 -2,139 -880 -2,127

Memorandum item:Current Account Deficit as % of GDP 2.1 1.6 -1.9 -4.9 -3.4 0.4

Nguồn : Ước tính của NHNNVN, IMF và NHTG

Bảng 3.1: CÁN CÂN THANH TOÁN(triệu USD)

Hiệu chỉnh Sơ bộ2000 2001 2002 2003 2004 2005

Tổng kim ngạch xuất khẩu 14,448 15,027 16,706 20,176 26,485 32,442

Gạo 667 625 726 721 950 1,047 Khối lượng (nghìn tấn) 3,477 3,729 3,241 3,813 4,060 5,250 Giá đơn vị (USD/tấn) 192 168 224 189 234 199

Xăng dầu 3,503 3,126 3,270 3,812 5,671 7,373 Khối lượng (nghìn tấn) 15,424 16,732 16,879 17,143 19,501 17,967 Giá đơn vị (USD/tấn) 227 187 194 222 291 410

Than 94 113 156 184 355 669 Khối lượng (nghìn tấn) 3,251 4,290 6,049 7,246 11,624 17,986 Giá đơn vị (USD/tấn) 29 26 26 25 31 37

Cao su 166 166 268 378 641 804 Khối lượng (nghìn tấn) 273 308 449 433 975 587 Giá đơn vị (USD/tấn) 607 539 597 872 658 1,370

Chè 70 78 83 60 96 97 Khối lượng (nghìn tấn) 56 68 75 60 99 88 Giá đơn vị (USD/tấn) 1,250 1,150 1,103 1,002 961 1,103

Cà phê 501 391 322 505 641 735 Khối lượng (nghìn tấn) 734 931 719 749 975 892 Giá đơn vị (USD/tấn) 683 420 449 674 658 824

Hạt điều 167 152 209 284 436 502 Khối lượng (nghìn tấn) 34 44 62 84 105 109 Giá đơn vị (USD/tấn) 4,892 3,474 3,358 3,390 4,150 4,610

Hạt tiêu đen 146 91 107 105 152 150 Khối lượng (nghìn tấn) 37 57 77 74 112 109 Giá đơn vị (USD/tấn) 3,943 1,601 1,399 1,416 1,362 1,381

Thủy sản 1,479 1,778 2,023 2,200 2,401 2,739Rau quả 214 330 201 151 179 235Dệt May 1,892 1,975 2,752 3,687 4,386 4,838Giày dép 1,465 1,559 1,867 2,268 2,692 3,040Thủ công mỹ nghệ 237 235 331 367 426 569Đồ gỗ 294 335 435 567 1,139 1,563Linh kiện điện tử và máy tính 7,884 709 605 855 1,075 1,427Dây cáp điện 130 154 188 292 389 523Đồ nhựa 100 134 153 154 261 350


Bảng 3.2: CÁC MẶT HÀNG XUẤT KHẨU CHÍNH (triệu USD)

Hiệu chỉnh Sơ bộ2000 2001 2002 2003 2004 2005

Tổng kim ngạch nhập khẩu 15,637 16,162 19,733 25,227 31,954 36,978

Xăng dầu 2,058 1,828 2,017 2,433 3,574 5,024 Khối lượng (nghìn tấn) 8,777 8,998 9,966 9,995 11,050 11,478 Giá đơn vị (USD/tấn) 234 203 202 243 323 438

Phân bón 509 404 477 628 824 641 Khối lượng (nghìn tấn) 3,973 3,189 3,824 4,119 4,079 2,877 Giá đơn vị (USD/tấn) 128 127 125 152 202 223

Sắt thép 812 965 1,334 1,657 2,573 2,931 Khối lượng (nghìn tấn) 2,868 3,938 4,951 4,574 5,186 5,524 Giá đơn vị (USD/tấn) 283 245 269 362 496 531

Khác Máy móc và phụ tùng 2,571 2,741 3,793 5,359 5,249 5,281

Sợi 231 247 314 298 339 340Bông 101 132 97 106 190 167Nguyên liệu may mặc và da giày 1,422 1,590 1,711 2,034 2,253 2,282Ô tô, xe tải 238 433 604 834 904 1,193Xe máy 787 670 422 329 452 541Nguyên liệu dược 62 69 83 76 100 116Thuốc 325 296 320 374 410 502Giấy các loại 142 159 193 230 248 362Hóa chất 307 352 406 510 683 865Sản phẩm từ hóa chất 304 361 482 582 706 841Nguyên liệu nhựa 480 495 617 785 1,191 1,456Máy tính và linh kiện điện tử 882 666 664 975 1,342 1,706Gỗ 158 163 179 274 539 651Sữa và sản phẩm từ sữa 141 247 122 164 206 311Thức ăn chăn nuôi 159 179 234 421 475 594


Bảng 3.3: CÁC MẶT HÀNG NHẬP KHẨU CHÍNH(triệu USD)

TÀI KHOẢN Hiệu chỉnh Sơ bộ2000 2001 2002 2003 2004 2005

Tài sản bằng ngoại tệ (ròng) 95.7 117.6 117.4 131.4 145.8 191.1 Tài sản có 112.7 135.9 135.9 150.5 172.3 220.5 Tài sản nợ -17.0 -18.3 -18.4 -19.1 -26.4 -29.4

Tài sản trong nước (ròng) 127.2 162.2 211.7 279.8 390.3 499.6Tín dụng trong nước 155.2 191.2 239.9 316.9 435.2 585.6 Tín dụng cho Chính phủ -0.5 2.1 8.8 20.1 14.9 32.5 Tín dụng cho nền kinh tế 155.7 189.1 231.1 296.7 420.3 553.1

Tín dụng cho doanh nghiệp 69.9 79.7 89.5 105.4 142.9 179.5 Tín dụng cho khu vực khác 85.8 109.4 141.6 191.3 277.4 373.6

Các hạng mục ròng khác -28.0 -29.0 -28.2 -37.0 -44.9 -86.0

Tổng cung tiền (M2) 222.9 279.8 329.1 411.2 536.2 690.7 trong đó: tổng tiền gửi 170.7 213.5 254.9 320.6 427.1 559.5 Thanh khoản nội tệ 152.5 191.1 235.5 314.1 408.1 531.5 Ngoài ngân hàng 52.2 66.3 74.3 90.6 109.1 131.2 Tiền gửi 100.3 124.8 161.2 223.6 299.0 400.3 Tiền gửi ngoại tệ 70.4 88.7 93.6 97.1 128.1 159.2

Tài khoản nước ngoài ròng 56.4 22.9 -0.2 11.9 11.0 31.0Tài khoản trong nước ròng 28.2 27.5 30.5 32.2 39.5 28.0

Tín dụng cho nền kinh tế 34.1 23.2 25.5 32.1 37.4 34.5Tín dụng cho DNNN 38.2 21.5 22.2 28.4 41.7 31.6Tính dụng cho khu vực khác 28.7 14.0 12.3 17.8 35.6 25.6

Tổng tiền mặt thanh khoản 46.9 27.5 29.4 35.1 45.0 34.7

Tổng thanh khoản 38.9 25.5 17.6 25.0 30.4 28.8 trong đó: tổng tiền gửi 43.3 25.1 19.4 25.8 33.2 31.0 Thanh khoản nội tệ 30.7 25.3 23.2 33.4 29.9 30.2 Ngoài ngân hàng 26.1 27.0 12.0 22.0 20.4 20.3 Tiền gửi 33.2 24.4 29.2 38.7 33.7 33.9 Tiền gửi ngoại tệ 60.7 26.0 5.6 3.7 32.0 24.3

Ghi chú : Số liệu từ năm 1999 trở đi bao gồm NHNNVN, 6 NHTMNN và 83 ngân hàng ngoài quốc doanhNguồn : NHNNVN và IMF

(in trillion dong, end of period)

(Thay đổi phần trăm so với đầu năm)

Bảng 4.1: ĐIỂU TRA TIỀN TỆ

2000 2001 2002 2003 2004 2005ước tính

A Tổng thu ngân sách và viện trợ 90,794 103,888 121,716 158,057 198,614 217,080

I Thu vãng lai 87,928 100,918 118,346 145,823 180,197 199,953

II Thuế 79,497 91,688 106,154 127,948 155,579 188,1191 Thuế thu nhập doanh nghiệp 28,950 33,298 36,826 47,410 56,987 71,7382 Thuế thu nhập cá nhân 1,831 2,058 2,338 2,951 3,521 4,2383 Thuế nhà đất 366 330 336 359 438 5144 Thuế môn bài 381 400 407 778 657 7245 Thuế chuyển quyền sở hữu 934 1,191 1,332 1,817 2,607 2,7976 Thuế chuyển quyền sử dụng đất 213 298 327 408 640 9857 Thuế giá trị gia tăng 17,072 19,327 25,916 33,130 38,814 45,7288 Thuế tiêu thụ đặc biệt 5,250 6,229 7,272 8,851 12,773 15,7029 Thuế sử dụng nguồn lực tự nhiên 7,487 8,416 8,543 9,719 17,398 21,916

10 Thuế nông nghiệp 1,776 814 772 151 130 13211 Thuế xuất, nhập khẩu 13,437 17,458 21,915 22,374 21,614 23,64512 Các thuế khác 158 158 170

III Phí, lệ phí và các khoản thu không phải là thuế 8,431 9,230 12,192 17,875 24,618 11,83413 Thu từ chênh lệch giá xuất - nhập khẩu 131 116 168 133 40 114 Phí và lệ phí 4,950 5,120 6,016 6,483 7,765 7,05515 Thuê đất 568 570 459 513 1,035 1,00316 Các hạng mục khác 2,782 3,424 5,549 10,746 15,778 3,775

IV Thu đầu tư 838 959 1,120 9,265 15,540 14,785

VIII Viện trợ 2,028 2,011 2,250 2,969 2,877 2,342

B Kết sổ/Số mang sang 3,400 2,145 19,353 26,162 7,030

Nguồn : Bộ Tài chính

Bảng 5.1: THU NGÂN SÁCH (tỷ đồng)

quyết toán ngân sách

2000 2001 2002 2003 2004 2005ước tính ước tính

A Tổng thu ngân sách và viện trợ 20.6 21.6 22.7 25.8 27.8 25.9

I Thu vãng lai 19.9 21.0 22.1 23.8 25.2 23.9

I.1 Thuế 18.0 19.1 19.8 20.9 21.7 22.51 Thuế thu nhập doanh nghiệp 6.6 6.9 6.9 7.7 8.0 8.62 Thuế thu nhập cá nhân 0.4 0.4 0.4 0.5 0.5 0.53 Thuế nhà đất 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 0.14 Thuế môn bài 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 0.15 Thuế chuyển quyền sở hữu 0.2 0.2 0.2 0.3 0.4 0.36 Thuế chuyển quyền sử dụng đất 0.0 0.1 0.1 0.1 0.1 0.17 Thuế giá trị gia tăng 3.9 4.0 4.8 5.4 5.4 5.58 Thuế tiêu thụ đặc biệt 1.2 1.3 1.4 1.4 1.8 1.99 Thuế sử dụng nguồn lực tự nhiên 1.7 1.7 1.6 1.6 2.4 2.6

10 Thuế nông nghiệp 0.4 0.2 0.1 0.0 0.0 0.011 Thuế xuất, nhập khẩu 3.0 3.6 4.1 3.6 3.0 2.812 Các thuế khác 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0

I.2 Phí, lệ phí và các khoản thu không phải là thuế 1.9 1.9 2.3 2.9 3.4 1.413 Thu từ chênh lệch giá xuất - nhập khẩu 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.014 Phí và lệ phí 1.1 1.1 1.1 1.1 1.1 0.815 Thuê đất 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 0.116 Các hạng mục khác 0.6 0.7 1.0 1.8 2.2 0.5

II Thu đầu tư 0.2 0.2 0.2 1.5 2.2 1.8

III Viện trợ 0.5 0.4 0.4 0.5 0.4 0.3

B Kết sổ/Số mang sang 0.0 0.7 0.4 3.2 3.7 0.8

Nguồn : Bộ Tài chính


Bảng 5.2: THU NGÂN SÁCH (Tỷ lệ GDP)

2000 2001 2002 2003 2004 2005ước tính

A Tổng chi 99,751 117,285 129,434 162,150 187,353 226,935

I Chi thường xuyên 70,127 77,049 84,216 102,521 121,238 154,978

1 Chi hành chính 8,089 8,734 8,599 11,359 15,901 16,7702 Chi kinh tế và dịch vụ 5,796 6,288 7,987 8,164 10,301 12,8433 Chi hoạt động xã hội 30,694 37,369 40,747 50,185 55,185 77,312

3.1 Giáo dục 9,910 12,006 13,758 17,390 20,401 29,1203.2 Đào tạo 2,767 3,426 4,086 5,491 4,942 7,2803.3 Y tế 3,453 4,211 4,656 5,372 6,009 10,7493.4 Khoa học, công nghệ, môi trường 1,243 1,625 1,852 1,853 2,362 2,6203.5 Văn hóa 919 921 1,066 1,258 1,584 1,7183.6 Phát thanh và truyền hình 717 838 681 1,056 1,325 1,1273.7 Thể thao 387 483 586 648 883 6753.8 Dân số và kế hoạch hóa gia đình 559 434 841 666 397 4103.9 Trợ cấp xã hội 10,739 13,425 13,221 16,451 17,282 23,6134 Chi lãi 3,514 4,485 5,330 6,395 7,217 7,0005 Quốc phòng 13,058 14,409 18,4636 An ninh 5,745 6,576 8,4327 Chi khác 22,034 20,173 21,553 7,615 11,649 14,158

II Chi đầu tư 29,624 40,236 45,218 59,629 66,115 71,957

1 Chi đầu tư cơ bản 26,211 36,139 40,740 54,430 61,746 66,7992 Chi khác 3,413 4,097 4,478 5,199 4,369 5,158

B Kết sổ/số mang sang 3,400 2,145 4,443 16,390 34,439 10,475

Nguồn : Bộ Tài chính.

Bảng 5.3: CHI NGÂN SÁCH (tỷ đồng)


2000 2001 2002 2003 2004 2005ước tính ước tính

A Tổng chi 22.6 24.4 24.2 26.4 26.2 27.1

I Chi thường xuyên 15.9 16.0 15.7 16.7 16.9 18.5

1 Chi hành chính 1.8 1.8 1.6 1.9 2.2 2.02 Chi kinh tế và dịch vụ 1.3 1.3 1.5 1.3 1.4 1.53 Chi hoạt động xã hội 6.9 7.8 7.6 8.2 7.7 9.2

3.1 Giáo dục 2.2 2.5 2.6 2.8 2.9 3.53.2 Đào tạo 0.6 0.7 0.8 0.9 0.7 0.93.3 Y tế 0.8 0.9 0.9 0.9 0.8 1.33.4 Khoa học, công nghệ, môi trường 0.3 0.3 0.3 0.3 0.3 0.33.5 Văn hóa 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.23.6 Phát thanh và truyền hình 0.2 0.2 0.1 0.2 0.2 0.13.7 Thể thao 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 0.13.8 Dân số và kế hoạch hóa gia đình 0.1 0.1 0.2 0.1 0.1 0.03.9 Trợ cấp xã hội 2.4 2.8 2.5 2.7 2.4 2.84 Chi lãi 0.8 0.9 1.0 1.0 1.0 0.85 Quốc phòng 2.1 2.0 2.26 An ninh 0.9 0.9 1.07 Chi khác 5.0 4.2 4.0 1.2 1.6 1.7

II Chi đầu tư 6.7 8.4 8.4 9.7 9.2 8.6

1 Chi đầu tư cơ bản 5.9 7.5 7.6 8.9 8.6 8.02 Chi khác 0.8 0.9 0.8 0.8 0.6 0.6

B Kết sổ/số mang sang 0.8 0.4 0.8 2.7 4.8 1.3

Nguồn : Bộ Tài chính.


Bảng 5.4: CHI NGÂN SÁCH(tỷ lệ GDP)

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005Hiệu chỉnh Sơ bộ Sơ bộ

TỔNG SỐ NỢ (LDOD) 20,479 11,586 11,436 12,179 14,363 15,614 16,513Bảo lãnh công và công khai 16,817 8,683 9,174 10,527 12,921 14,150 14,416Nguồn vay chính thức 1,606 1,895 2,210 2,869 4,070 4,937 5,127 Đa phương 1,584 1,846 2,156 2,794 3,997 4,871 5,065 Ưu đãi 989 1,113 1,344 1,715 2,472 3,039 3,187 Song phương (1) 21 49 54 76 73 66 61 Ưu đãi 0 0 0 0 0 0 0Tín dụng tư nhân 15,211 6,787 6,964 7,658 8,851 9,213 9,289 Trái phiếu 3,975 6,020 6,202 6,868 7,859 8,065 8,082 Ngân hàng thươngmại 11,236 767 761 789 992 1,147 1,208 Lĩnh vực khác 3,663 2,904 2,262 1,652 1,442 1,464 2,097

560 560 560 560 560 547 1,271Hạng mực ghi nhớ 2,296 1,658 1,070 520 372 483 491 IDA 808 686 633 572 511 434 335

Nợ và chỉ số về trả nợ 20,479 11,586 11,436 12,179 14,363 15,614 16,513- % XK hàng hóa, dịch vụ 355 316 366 381 339 277 203- % GDP 2,376 923 783 784 1,289 2,136 2,571

Nguồn : NHTG, Báo cáo Tài chính Phát triển Toàn cầu 2004

Bảng 5.5. NỢ CỦA CHÍNH PHỦ(triệu USD)

Tháng/Năm 2000 2001 2002 2003 2004 2005

Tháng Giêng 0.4 0.3 1.1 0.9 1.1 1.1Tháng Hai 1.6 0.4 2.2 2.2 3.0 2.5Tháng Ba -1.1 -0.7 -0.8 -0.6 0.8 0.1Tháng Tư -0.7 -0.5 0.0 0.0 0.5 0.6Tháng Năm -0.6 -0.2 0.3 -0.1 0.9 0.5Tháng Sáu -0.5 0.0 0.1 -0.3 0.8 0.4Tháng Bảy -0.6 -0.2 -0.1 -0.3 0.5 0.4Tháng Tám 0.1 0.0 0.0 -0.1 0.6 0.4Tháng Chín -0.2 0.5 0.2 0.1 0.3 0.8Tháng Mười 0.1 0.0 0.3 -0.2 0.0 0.4Tháng Mười một 0.9 0.2 0.3 0.6 0.2 0.4Tháng Mười hai 0.1 1.0 0.3 0.8 0.6 0.8


Tháng/Năm 2000 2001 2002 2003 2004 2005

Tháng Giêng 129.1 128.3 130.4 135.3 139.6 152.9Tháng Hai 131.2 128.8 133.2 138.2 143.8 156.7Tháng Ba 129.8 127.9 132.2 137.4 144.9 156.8Tháng Tư 128.9 127.3 132.2 137.4 145.6 157.7Tháng Năm 128.1 127.0 132.6 137.2 146.9 158.5Tháng Sáu 127.4 127.0 132.7 136.8 148.1 159.1Tháng Bảy 126.7 126.8 132.6 136.4 148.8 159.8Tháng Tám 126.8 126.8 132.6 136.3 149.6 160.3Tháng Chín 126.6 127.4 132.8 136.4 150.1 161.5Tháng Mười 126.7 127.4 133.2 136.1 150.1 162.2Tháng Mười một 127.8 127.7 133.7 137.0 150.4 162.7Tháng Mười hai 127.9 129.0 134.1 138.0 151.2 163.9

Chỉ số hàng năm 128.1 127.6 132.7 136.9 147.4 159.3(Tháng Giêng 1995=100)

Tỷ lệ tăng trưởng hàng năm -1.6 -0.4 4.0 3.2 7.7 8.1

Tháng 12/Tỷ lệ tăng trưởng của Tháng 12 -0.5 0.8 4.0 3.0 9.5 8.4


Bảng 6.1B: CHỈ SỐ GIÁ BÁN LẺ, THEO THÁNG (Tháng Giêng 1995=100)

Bảng 6.1A: TỶ LỆ TĂNG GIÁ BÁN LẺ, THEO THÁNG

HÀNG HÓA và DỊCH VỤ 01/2005 02/2005 03/2005 04/2005 05/2005 06/2005 07/2005 08/2005 09/2005 10/2005 11/2005 12/2005

Chỉ số chung 1.1 2.5 0.1 0.6 0.5 0.4 0.4 0.4 0.8 0.4 0.4 0.8

Lương thực, thực phẩm 1.7 5.9 6.1 6.6 7.2 7.7 7.7 8.0 8.4 8.8 9.3 10.8 trong đó: Lương thự 1.4 3.9 4.9 5.4 5.6 5.1 4.5 4.5 4.7 5.3 6.5 7.8 Thực phẩm 1.9 6.3 6.3 6.8 7.7 8.7 8.9 9.3 9.7 10.0 10.1 12.0Đồ uống, thuốc lá 0.8 1.7 -0.2 0.2 0.8 -0.2 0.2 0.4 0.0 0.4 0.3 0.5Quần áo, mũ, giày dép 0.7 0.5 -0.2 0.3 0.4 0.3 0.3 0.6 0.6 0.4 0.5 0.6Nhà ở và vật liệu xây dự 0.3 0.4 0.4 1.1 0.8 0.0 1.7 0.6 1.7 1.1 0.7 0.6Thiết bị gia đình 0.8 0.4 0.2 0.4 0.3 0.3 0.3 0.5 0.3 0.4 0.3 0.6Y tế, dược phẩm 0.3 0.4 0.3 0.6 0.4 0.5 0.4 0.2 0.5 0.4 0.5 0.3Giao thông và thông tin li 0.1 0.8 -0.3 1.5 0.4 0.1 2.0 0.9 3.8 0.3 0.2 -1.2Các hạng mục về giáo dụ 0.3 0 0.1 0.2 0.1 0.7 0.6 0.6 1.3 0.7 0.2 0.4Các hạng mục về văn hó 0.3 1.7 -0.6 -0.1 0.2 0.5 0.0 0.1 0.0 0.1 0.3 0.2Hàng hóa và các dịch vụ 0.9 1.6 -0.5 0.2 0.4 0.3 0.6 0.5 0.4 0.4 0.5 0.7

Vàng -2.0 -1.8 2.0 -0.8 -0.2 -1.5 1.2 0.3 1.6 4.1 0.9 7.5Đô la Mỹ 0.0 0.1 0.0 0.1 0.1 0.0 0.2 0.1 0.0 0.1 0.1 0.1

HÀNG HÓA và DỊCH VỤ 01/2005 02/2005 03/2005 04/2005 05/2005 06/2005 07/2005 08/2005 09/2005 10/2005 11/2005 12/2005

Chỉ số chung 101.1 103.6 103.7 104.3 104.8 105.2 105.7 106.0 106.8 107.3 107.6 108.4

Lương thực, thực phẩm 101.7 107.7 114.3 121.8 130.6 140.6 151.5 163.6 177.3 192.9 210.9 233.6 trong đó: Lương thự 101.4 105.4 110.5 116.5 123.0 129.3 135.1 141.2 147.8 155.6 165.8 178.7 Thực phẩm 101.9 108.3 115.1 123.0 132.4 144.0 156.8 171.4 188.0 206.8 227.7 255.0Đồ uống, thuốc lá 100.8 102.5 102.3 102.5 103.3 103.1 103.3 103.7 103.7 104.2 104.5 105.1Quần áo, mũ, giày dép 100.7 101.2 101.0 101.3 101.7 102.0 102.3 102.9 103.6 104.0 104.5 105.1Nhà ở và vật liệu xây dự 100.3 100.7 101.1 102.2 103.0 103.0 104.8 105.4 107.2 108.4 109.1 109.8Thiết bị gia đình 100.8 101.2 101.4 101.8 102.1 102.4 102.7 103.2 103.6 104.0 104.3 104.6Y tế, dược phẩm 100.3 100.7 101.0 101.6 102.0 102.5 102.9 103.1 103.7 104.1 104.6 103.3Giao thông và thông tin li 100.1 100.9 100.6 102.1 102.5 102.6 104.7 105.6 109.6 110.0 110.2 110.6Các hạng mục về giáo dụ 100.3 100.3 100.4 100.6 100.7 101.4 102.0 102.6 104.0 104.7 104.9 105.1Các hạng mục về văn hó 100.3 102.0 101.4 101.3 101.5 102.0 102.0 102.1 102.1 102.2 102.5 103.3Hàng hóa và các dịch vụ 100.9 102.5 102.0 102.2 102.6 102.9 103.5 104.1 104.5 104.9 105.4 105.4

Vàng 98.0 96.2 98.2 97.4 97.2 95.7 96.9 97.2 98.7 102.8 103.7 111.5Đô la Mỹ 100.0 100.1 100.1 100.2 100.3 100.3 100.5 100.6 100.6 100.7 100.8 100.9

Bảng 6.2A: CHỈ SỐ GIÁ THEO NHÓM HÀNG --- Thay đổi theo tháng

Bảng 6.2A: CHỈ SỐ GIÁ THEO NHÓM HÀNG --- Tháng Giêng 2004 = 100

Nguồn: TCTK, Niên giám Thống kê

Nguồn: TCTK, Niên giám Thống kê

Hiệu chỉnh Sơ bộ2000 2001 2002 2003 2004 2005

Tổng sản lượng 129,141 130,178 145,021 153,955 172,495 185,219

Trồng trọt 101,044 101,403 111,172 116,066 131,552 138,047

Chăn nuôi 24,960 25,501 30,575 34,457 37,344 43,354

Dịch vụ 3,137 3,273 3,275 3,433 3,599 3,818

Hiệu chỉnh Sơ bộ2000 2001 2002 2003 2004 2005

Tổng sản lượng 112,112 118,990 122,150 127,628 131,888 137,115

Trồng trọt 90,858 92,907 98,061 101,763 106,423 107,840 Cây lương thực 55,163 55,066 59,619 61,029 63,621 63,690 Cây công nghiệp 21,782 23,109 22,247 24,175 25,612 25,615

Chăn nuôi 18,505 19,283 21,200 22,907 23,439 26,168

Dịch vụ 2,748 2,800 2,890 2,958 2,027 3,107

Hạng mục ghi nhớ:Sản lượng thóc (nghìn tấn) 32,530 32,108 34,447 34,569 39,581 39,549Diện tích canh tác (nghìn héct 7,666 7,493 7,504 7,452 7,445 7,326 Sản lượng (tấn/hécta) 4.24 4.29 4.59 4.64 5.32 5.40

Nguồn: TCTK, Niên giám Thống kê 2005

Bảng 7.1: SẢN LƯỢNG NÔNG NGHIỆP(tỷ đồng, giá hiện hành)

Bảng 7.2: SẢN LƯỢNG NÔNG NGHIỆP(tỷ đồng, giá cố định năm 1994)

Nguồn: TCTK, Niên giám Thống kê 2005

Bảng 7.3: SẢN LƯỢNG VÀ NĂNG SUẤT CÂY CÔNG NGHIỆP

Hiệu chỉnh Sơ bộ2000 2001 2002 2003 2004 2005

Sản lượng (nghìn mét/tấn)Bông 19 34 40 35 28 29Đay 11 15 20 12 13 12Cói 61 65 88 96 90 81Mía 15,044 14,657 17,120 16,855 15,649 14,731Lạc 355 363 400 406 469 486Đậu tương 149 174 206 220 246 292Thuốc lá 27 32 33 32 23 26Chè 315 340 424 449 514 534Cà phê 803 841 700 794 836 768Cao su 291 313 298 364 419 469Hạt tiêu đen 39 44 47 69 73 77Dừa 885 892 915 893 960 972

Diện tích canh tác (nghìn hécta)Bông 19 28 34 28 28 23Đay 6 8 10 5 5 5Cói 9 10 12 14 13 12Mía 302 291 320 313 286 266Lạc 245 245 247 244 264 270Đậu tương 124 140 159 166 184 204Thuốc lá 24 24 27 23 16 17Chè 88 98 109 116 121 118Cà phê 562 565 522 510 497 491.4Cao su 412 416 429 441 454 480.2Hạt tiêu đen 28 36 48 51 51 49.1Dừa 161 156 140 134 133 132

Sản lượng trung bình (mét/hécta)Bông 1.0 1.2 1.2 1.3 1.0 1.3Đay 2.1 1.9 2.1 2.6 2.6 2.2Cói 6.6 6.6 7.2 6.8 6.9 6.6Mía 49.8 50.4 53.5 53.8 54.7 55.3Lạc 1.5 1.5 1.6 1.7 1.8 1.8Đậu tương 1.2 1.2 1.3 1.3 1.3 1.4Thuốc lá 1.1 1.3 1.2 1.4 1.4 1.6Chè 3.6 3.5 3.9 3.9 4.3 4.5Cà phê 1.4 1.5 1.3 1.6 1.7 1.6Cao su 0.7 0.8 0.7 0.8 0.9 1.0Hạt tiêu đen 1.4 1.2 1.0 1.4 1.4 1.6Dừa 5.5 5.7 6.5 6.7 7.2 7.4


Hiệu chỉnh Sơ bộ2000 2001 2002 2003 2004 2005

Tổng sản lượng công nghiệp 198,326 227,342 261,092 305,080 355,624 416,863Khu vực nhà nước 82,897 93,434 105,119 117,637 131,655 143,070

Trung ương 54,962 62,119 69,640 80,917 92,896 105,086Địa phương 27,935 31,316 35,479 36,720 38,759 37,984

Khu vực ngoài quốc doanh 44,144 53,647 63,474 78,292 95,785 118,867Tập thể 1,334 1,575 1,668 1,770 1,893 2,048Tư nhân, hộ gia đình và hỗn hợp 42,810 52,072 61,807 76,522 93,892 116,819

Khu vực đầu tư nước ngoài 71,285 80,261 92,499 109,152 128,184 154,926

Các ngành công nghiệp chínhThan 2,366 2,695 3,189 3,689 4,752 5,993Dầu và khí đốt 22,746 23,766 23,817 25,132 28,403 27,113Quặng và kim loại 209 239 281 344 467 652Khai thác đá và khai khoáng 2,015 2,398 3,039 3,597 3,842 4,212Thực phẩm và đồ uống 43,634 50,373 56,061 64,585 74,694 87,331Thuốc lá 5,744 6,690 7,658 9,189 10,160 10,724Sản phẩm dệt may 10,046 10,641 12,338 14,214 16,626 19,648Hàng may mặc 6,042 6,862 8,182 10,466 12,792 15,518Thuộc da và chế biến da 8,851 9,529 11,096 13,535 16,018 19,076Gỗ và sản phẩm gỗ 3,598 3,903 4,488 5,485 6,570 7,787Giấy và sản phẩm giấy 3,930 4,562 4,877 5,655 7,140 8,605In ấn và xuất bản 2,274 2,453 2,876 3,515 3,774 3,891Hóa chất 11,123 12,852 14,714 16,323 19,029 22,180Sản phẩm cao su và nhựa 6,456 8,128 9,706 11,291 15,169 19,599Sản phẩm phi kim loại 18,259 21,625 25,913 29,855 33,483 38,050Sản xuất kim loại 5,914 6,842 8,516 10,430 11,226 13,628Sản phẩm kim loại 5,768 7,063 8,506 10,646 12,963 15,650Máy móc và thiết bị 2,761 3,421 3,711 4,612 5,371 6,416Máy tính và thiết bị văn phòng 1,295 977 1,003 1,538 1,846 2,346Thiết bị điện và điện tử 3,622 5,172 6,520 7,462 9,050 11,515Radio, tivi và viễn thông 4,395 5,407 6,169 7,162 7,956 9,429Sản xuất và sửa chữa xe cơ giới 3,232 4,265 5,774 8,306 8,692 10,689Sản xuất và sửa chữa các loại PT GT khác 6,414 7,090 8,534 9,676 12,172 16,618Đồ gỗ gia đình 3,931 4,759 6,057 7,846 10,179 13,591Sản phẩm tái chế 150 151 174 204 261 302Điện khí 11,828 13,551 15,741 18,071 20,385 23,322Cung cấp nước 1,066 1,152 1,328 1,361 1,409 1,619


Bảng 8.1: SẢN XUẤT CÔNG NGHIỆP VÀ SỐ DOANH NGHIỆP TRONG LĨNH VỰC CÔNG NGHIỆP(tỷ đồng, giá cố định năm 1994)

Hiệu chỉnh Sơ bộSản phẩm Đơn vị 2000 2001 2002 2003 2004 2005

Mô tô lắp ráp chiếc 13,547 20,526 29,536 47,701 50,954 64,033Xe máy lắp ráp 000' chiếc 643 610 1,052 1,180 1,828 2,020Ti vi lắp ráp 1,000 1,013 1,126 1,597 2,188 2,660 2,515

Nước giải khát tr. lít 779 971 940 1,119 1,343 1,427Lốp xe đạp 000 cái 20,675 21,656 22,778 26,686 26,008 29,545

Săm xe đạp 000 cái 21,917 22,997 24,032 36,083 32,386 35,490Gạch tr. Viên 9,087 9,811 11,365 12,810 14,661 16,728Xi măng 000 tấn 13,298 16,073 21,121 24,127 26,153 28,050Phân bón hóa học 000 tấn 1,210 1,270 1,158 1,294 1,714 2,306

Thuốc lá tr. Gói 2,836 3,075 3,375 3,871 4,192 4,429Than tr. Tấn 12 13 16 19 27 32Dầu thô tr. tấn 16 17 17 18 20 19Động cơ Diesel cái 15,623 18,721 32,570 184,418 182,443 145,450Động cơ điện cái 45,855 53,442 64,085 95,779 132,320 134,445

Điện tr. kWh. 26,682 30,673 35,888 40,546 43,202 53,320Vải sợi các loại tr. Mét 356 410 470 496 502 203Sản phẩm kính 000 tấn 113 115 115 147 154 158Thuốc trừ sâu 000 tấn 20.1 20.0 20.7 40.9 54,523 56,524

Giấy và các sản phẩm từ giấ 000 tấn 408 445 490 687 809 901Gốm sứ tr. Cái 247 314 284 524 404 440Thiết bị xay xát gạo cái 12,484 18,298 13,433 10,112 5,749 6,440Muối 000 tấn 590 699 974 909 906 925Gỗ xẻ 000 m3 1,744 2,036 2,667 3,291 3,009 3,111

Xà phòng và bột giặt 000 tấn 247 326 361 377 401 426Thép 000 tấn 1,583 1,914 2,503 2,954 3,280 3,888Đường 000 tấn 790 739 790 1,073 1,191 1,102Chè 000 tấn 70 82 100 85 122 127Sợi dệt 000 tấn 130 162 227 235 241 253

Thiếc tấn 1,803 1,728 1,565 1,915 2,356 2,510Biến thế cái 13,535 15,664 18,633 33,364 50,146 45,541Máy bơm cho nông nghiệp cái 3,496 4,238 3,578 7,787 10,038 11,440


Bảng 8.2: CÁC SẢN PHẨM CÔNG NGHIỆP CHÍNH (tỷ đồng, giá cố định 1994)

Documents

HÛÚÁNG ÀÏ ËN - World Bank...NPL Núå xê ëu NRAST Cú quan Àùng kyá Quö ëc gia vï ì Giao dõch Àa ãm ba ão ODA Viïån trú å Pha át triï ín Chñnh thû ác PCI