"SH

"SH.M.Q.SH Zef Lush Marku - Shkup"

Detyr projektuese nga lnda"Interna dhe Pediatri me prkujdes"Tema:DiabetiMentor: Prof. Anife Dauti Emri dhe Mbiemri: Teuta MusliuShkup, Mars 2014

Prmbajtja:Hyrje....................................................................................................................................3

Historia................................................................................................................................3Definicioni...........................................................................................................................4Klasifikimi...........................................................................................................................4Diabeti i tipit 1.....................................................................................................................5Diabeti i tipit 2.....................................................................................................................6Shkaqet e diabetit t tipit 2..................................................................................................7

Simptomet............................................................................................................................8Simptomet e diabetit t tipit 1

Simptomet e diabetit t tipit 2Simptomet kryesore t diabetit............................................................................................9Diagnoza............................................................................................................................10Trajtimi..............................................................................................................................12Insulina..............................................................................................................................12HYRJELexues i nderuar kt tem e zgjodha me qllim sepse duke e ditur se nj numr masiv i popullatave vuajn nga kjo smundje kronike, e cila smundje n m shum mnyra ua kufizoj jetn ktyre njerzve dhe si do smundje kronike ajo sht e pashrushme. Pas hulumtimeve t shumta arrita q sadopak t prmbledh material konkret dhe t kuptueshm pr ju dhe t keni njohuri rreth ksaj teme. Shpresoj q me kt punim seminarik do ju mundsoj nj pasqyrim sa m t qat rreth ksaj smundje, dhe me kt dituri kam shpres q do e prdorni n raste t veanta t jets dhe t mundohemi q tua lehtsoj jetn njerzve duke u dhn kshilla q t prparojne ne aftesite e tyre.

Duke e pasur parasysh krahasimin e semundjeve bashkekohore ndaj periudhave te hershme egziston nje vije e qarte mes ketyre koherave duke u nisur nga fakti qe sherimet e semundjeve kane qene shume te rralla, por sot ne kohen bashkekohore teknologjia ka perparuar ne cdo kend te saj dhe me zbulime te reja ua mundeson njerezve nje jetese sa me te sigurte dhe pa shqetesime. Po sigurisht qe avancimet teknologjike ndonjehere nuk arrijne te na sjellin rezultate qe deshirojme dhe shpesh kjo i detyron njerezit te dorezohen nga vetja dhe te mos japin maksimumin e tyre, sigurisht qe nuk eshte gjithcka e mundur ne jete, por kjo nuk i ndalon njerzit s luftuari kundr diabetit, smundje nga e cila vuajn miliona njerz. sht e vrtet, ajo nuk ka shrim por ka trajtim dhe si do smundje e trajtueshme ajo lehtsohet dhe njerzit msohen t jetojn me t. Diabeti pa marr parasysh se sht smundje trashguese ajo nuk sht e veuar n vete, por ajo gjithashtu buron nga nj grup i smundjeve heterogjene e cila prfundimisht t shpie drejt rritjes s glukozs n gjak apo sheqerit n gjak (hiperglikemia). HISTORIAHistoria e diabetit filloi rreth 1550 vjet para ers son, ku nj papirus egjiptian prmend nj smundje t rrall q i shkakton pacientit pr t humbur pesh t shpejt dhe t urinoj shpesh. Kjo mendohet t jet nj referenc e par e smundjes. Pr 2000 vjet diabeti ka qen e njohur si nj smundje shkatrruese dhe vdekjeprurse. N shekullin e par grek, Aretaeus, prshkroi natyrn shkatrruese dhe t pikllimit q ai e quajti me emrin "Diabetes".DEFINICIONI

Dmth diabeti sht nj smundje q karakterizohet me nivel t lart glukoze (ose sheqerit) n gjak. Ky nivel i lart glukoze sht i shkaktuar nga paftsia e organizmit pr t prdorur insulinn e vet per t tretur sheqerin. Mjeksia akoma nuk e di me saktsi prse ndodh nj gj e till dhe e kan quajtur shkakun: sindroma X, por prgjithsisht besohet se faktort kryesor q ojn drejt diabetit jan: gjenet e predispozuara, ushqim jo i ushqyeshm, munges aktiviteti fizik, mbipesha etj. Diabeti mellitus sht nj grup i smundjeve metabolike karakterizuar me hiperglikemi rezulton n defekte pr nga sekrecioni i insulins. Hiperglikemia kronike e diabetit sht e lidhur me dme afatgjat, mosfunksionim, dhe dshtim i organeve t ndryshme, sidomos syt, veshkat, nervat, zemrs dhe enve t gjakut. Disa procese patogjene jan t prfshir n zhvillimin e diabetit . Kto prcillen me shkatrrimin autoimun e -qelizave.KLASIFIKIMI

Caktimin e nj lloj t diabetit pr nj individi shpesh varet nga rrethanat aktuale n kohn e diagnozs, dhe shum individ diabetik nuk mundet leht t prshtaten n nj klas t vetme. Diabeti i tipit njNga ana tjeter diabeti i tipit 1 gjegjsisht rezulton n munges apsolute te insulins n organizm. Kjo form e diabetit , e cila sht prgjegjse pr vetm 5-10 % t atyre me diabet, t cilet jan plotisht t mvarur ndaj dozave t insulins, e cila paraqitet si shkak i shkatrrimit te qelizave t pankreasit.

N kt form e diabetit, shkalla e shkatrrimit qelizore sht mjaft e ndryshueshme , duke qen i shpejt n disa individ (kryesisht foshnjat dhe fmijt ) dhe t ngadalsuar n disa t tjer (kryesisht t rritur ). Disa pacient veanrisht fmijt dhe t rinjt , mund t paraqiten me ketoacidoz si shfaqje e par e smundjes.

Diabeti i tipit dyPr shembull, nj person me diabet mellitus gestational mund t vazhdoj t ket pas lindjes dhe mund t prcaktohet q t ket n fakt diabet t tipit 2. Diabeti i tipit dy m shum shfaqet tek njerz me mosh mesatare por gjithashtu mund t paraqitet edhe tek t rinjt. Tek grat me GDM ose diabet mellitus gestational kane me shum gjasa qe t prfundojn me diabet t tipit dy.

DIABETI I TIPIT NJDisa forma t diabetit t tipit 1 nuk kan etiologji t njohur . Disa prej ktyre pacientve kan insulinopeni t prhershme dhe jan t prirur pr ketoacidoz. Diabeti i tipit 1 ndodh kur sistemi i vet trupit imun shkatrron qelizat beta t pankreasit e cila prodhon insulin. Normalisht, sistemi imunitar i trupit lufton pushtuesit t huaj si viruset apo bakteriet por, pr arsye t panjohura, n njerzit me diabet tip 1, sistemi imunitar sulmon qelizat e ndryshme n trup. Kjo rezulton n nj munges t plot t hormonit insulin. Edhe pse egziston vetm nj pakic e pacientve me diabet t tipit 1 q bien n kt kategori, dhe shumica jan me origjin afrikane dhe aziatike. Individt me kt form e diabetit vuajn nga ketoacidoza episodike dhe shfaqin shkall t mungess s insulins n mes t episodave t ndryshme. Normalisht insulina sht e sekretuar nga pankreasi me sasi t ult. Kur ju hani ushqim, ku n perbrje mund t ket sheqer (glukoz) ajo e stimulon pankreasin pr t liruar insulinn. Sasia q sht liruar sht proporcionale me sasin q kemi ngrn. Roli kryesor i insulins sht t ndihmoj t lviz materie ushqyese t caktuara n veanti glukozn, n qelizat e indeve t trupit. Qelizat prdorin sheqerna dhe materie ushqyese si nj burim i energjis pr t funksionuar. Shuma e sheqerit n gjak ulet sapo ai hyn n qeliz. Normalisht sinjalizon qelizat beta n pankreas pr t ulur sasin e insulins s sekretuar n mnyr q ju t mos zhvilloni nivele t ulta t sheqerit n gjak ( hipoglikemia ) . Por shkatrrimi i qelizave beta q ndodh me diabetin e tipit 1 hedh t gjith procesin n rrmuj.

DIABETI I TIPIT DY

Kjo form e diabetit, e cila sht prgjegjse pr 90-95 % e diabetikve, m par sht referuar si diabet t pamvarur nga insulina, prfshin individt t cilt kan rezistencn relative t insulins ( dhe jo absolute ) shpesh gjat gjith jets s tyre , kta individ nuk kan nevoj pr trajtim me insulin pr t mbijetuar. N krahasim me njerzit me diabet t tipit 1, trupat e njerzve me diabet t tipit 2 prodhojn insulin, ose pankreasi i tyre nuk ka insulin t mjaftueshme ose trupi nuk mund t prdor mir insulin t mjaftueshme. Kjo esht quajtur rezistenc ndaj insulines. Kur nuk ka insulin t mjaftueshme, ose insulina nuk sht prdorur si duhet, glukoza ( sheqeri ) nuk mund t absorbohet n qelizat e trupit. Prandaj rritet sasia e glukozs n gjak n vend q t shkojn n qeliza dhe qelizat e trupit nuk jan n gjendje t funksionojn si duhet . Probleme t tjera q lidhen me ndrtimin e glukozs n gjak prfshijn, dmtimi i trupit, me kalimin e kohs, nivelet e larta t glukozs n gjak mund t dmtoj nervat dhe ent e vogla t gjakut t syve, veshkave dhe zemrs dhe t oj deri n arterioskleroz, apo forcim t arterieve q mund t shkaktoj sulm n zemr dhe goditje n tru.

- Dehidrimi - ndrtimin e sheqerit n gjak mund t shkaktoj nj rritje n urinim, duke shkaktuar dehidrim. - Kom diabetike - kur nj person me diabet tip 2 bhet shum rnd i smur ose i dobt pr nga pesha dhe nuk sht n gjendje t pin lngje t mjaftueshme pr t riprfituar humbjet fluide, ather ata mund t zhvillojn kt ndrlikim t rrezikshm pr jetn .Ka ndoshta shum shkaqe t ndryshme t ksaj forme t diabetit. Etiologji specifike nuk jan t njohura, shkatrrimi autoimun e qelizave beta nuk mund t ndodh. Shumica e pacientve me kt form e diabetit jan t mbipesh, dhe vet obeziteti shkakton nj shkall t rezistencs ndaj insulins. Pacientt t cilt nuk jan t trash nga kriteret e peshs tradicionale t diabetit mund t ket nj prqindje n rritje t yndyrs n trup t shprndara kryesisht n rajonin e barkut. Ketoacidoza rrall ndodh n mnyr spontane n kt lloj t diabetit, nse paraqitet, ai zakonisht lind n bashkpunim me stresin e nj tjetr smundje t tilla si infeksionet. Kjo form e diabetit shpesh shkon pa u diagnostikuar pr shum vite. SHKAQET E DIABETIT T TIPIT DY

SIMPTOMET

Historikisht mjekimi i diabetit eshte br duke luftuar pasojat (simptomat) dhe jo shkaqet q e shkaktojn at. Kjo tregon se shum ilae pr diabetin parandalojn at q diabeti shkakton si pr shembull etjen e tepruar, urin, urinimin, irritimin, dobsine the lodhjen. Keto ilace i lehtsojne kto simptoma por ato nuk funksonojn duke br organizmin m t ndjeshm ndaj insulins, q sht shkaku i 95% t rasteve t diabetit t tipit 2.

Shumica e ktyre ilaceve funksionojn duke rritur sasin e insulins s prodhuar nga organizmi, duke ngadalsuar lirimin e glukozs nga mlia ose duke ngadalsuar thithjen e ushqimit nga zorrt. Prderisa kto ilae nuk e rrisin ndjeshmrin e organizmit ndaj insulins kto ilae nuk e fitojn dot luftn kundr diabetit ato vese ju ndihmojn n nj betej t humbur.Diabetikt q mbshteten shum n ilae prgjithsisht nuk e kontrollojn mir nivelin e glukozs n gjak. N fakt sa her q glukoza lviz n zonn e rrezikshme (200 mg/dl) m shum dm i behet trupit dhe mundsia pr komplikacione rritet. SIMPTOMET E TIPIT NJ

Simptomet kryesore te diabetit jane te ngjajshme mes tipit nj dhe dy:

ndjenj shum t etur

urinimi shpesht, sidomos gjat nats

ndjenj shum t lodhur

humbje pesh dhe humbj t mass s muskujve

Simptomat e diabetit tip 1 mund t zhvillohen shpejt me dit apo me jav si pr shembull

vizion t paqart q sht shkaktuar prej lentve t syrit duke ndryshuar formn e tyre, dhimbje t barkut,jemi m t dobt kundr infeksioneve t lkurs, t vjella, frymmarrje t thell dhe t vshtirsuar mund t ndodh n nj faz t mvonshme. Kjo sht nj shenj e rrezikshme dhe krkon pranimin e menjhershm n spital pr trajtim.

Hypoglycaemia ( glukoz t ult n gjak )Nse keni diabet, nivelet e glukozs n gjak mund t bhen shum t ult. Kjo sht e njohur si hypoglycaemia (hipoglikemia), ndodh sepse do insulin n trupin tuaj ka lvizur shum glukoz nga gjaku.

Simptomet te hipoglikemis

ndjenja te dridhjes dhe nervoz

djersitje

ndjenja e dobt

uri

vjellje ( nauze )

Nse niveli i glukozs s gjakut bhet shum e lart , ju mund t prjetoni hyperglycaemia ( hiperglikemia ). Simptomet e hyperglycaemia jan t ngjashme me simptomat kryesore t diabetit, por ata mund t vij papritur dhe t rnda. Ato prfshijn :

etje ekstreme

goj e that

vizion t paqart

i prgjumur

nevoja pr t urinuar shpesh

SIMPTOMET E TIPIT DY

Simptomet e diabetit t tipit dy gjithashtu jan te ngjajshme me te tipit nj dhe ndryshojne vetm pr nga koncentrimi apo fortsia e atyre simptomeve si jan:

ndjenj shum t etur

urinimi i shpesht, sidomos gjat nats

ndjenj shum t lodhur

humbje n pesh dhe humbje e tonusit muskulor

Shum njerz kan diabet t tip 2 me vite t tra pa e kuptuar sepse simptomat e hershme mund t jet t but dhe jo t vrojtshme. Vizitoni mjekun tuaj sa m shpejt t jet e mundur n qoft se ju mendoni se keni diabet. Diagnoza dhe trajtimi i hershm mund t zvogloj rrezikun e komplikimeve n zhvillimin e mvonshm.

Simptoma tjera t diabetit te tipit dy mund t jen t ndryshme si pr shembull:

vizion t paqart q sht shkaktuar nga lenta e syrit duke u br shum e that

dhimbje barku

kapsllk

infeksionet e lkurs Pr shkak t mungess s insulins ose paaftsin e saj pr t rregulluar glukozn n gjak, nivelet e glukozs n gjak mund t bhet shum t larta. Hyperglycaemia ( hiperglikemia mund t ndodh pr disa arsye , duke prfshir ngrnjies s tepruar, duke qen t smur dhe nuk marrim terapi t mjaftueshme t diabetit.

DIAGNOZA Rreth 98% t t gjitha rasteve t diabetit i prkasin kategoris s llojit 2 t diabetit, lloj ky i diabetit q nuk sht i varur nga insulina.

Me fjal t tjera, diabeti hapat e par i merr nga nj jetes jo e mir. N fakt kjo smundje sht kaq e prhapur sa secili prej nesh njeh t paktn nj person q vuan nga kjo smundje.Zakonisht ndodh q tek t rriturit mbi moshn 30 vje diabeti i llojit 2 mund t kontrollohet prmes nj diete dhe strvitjeje t shndetshme. Por, sht e rndsishme pr t kuptuar edhe shenjat paralajmruese q lidhen me kt smundje. Le t hedhim nj vshtrim n disa nga shenjat paralajmruese m me rndsi jetike pr diabetikt e llojit 2. Etja e teprt

Nj nga shenjat kryesore t diabetit tip 2 sht etja e tepruar. Nse e gjeni veten duke pir m shum uj se zakonisht dhe ende mendoni se ju nuk mund t ndjeni efektin e duhur apo ta shuani etjen, mund t jet nj tregues i diabetit, lloji 2. Kjo sht pr sasin e teprt glukozs q gjendet n gjakun tuaj, e m pas veshkat tuaja duhet t punojn m shum pr t absorbuar sheqerin shtes.

Humbja e pashpjegueshme n pesh

Humbja e peshs ndodh n nj proces gradual dhe mund t marr disa koh derisa ju ta kuptoni. Kjo humbje e pashpjegueshme e peshs ndodh kryesisht pr shkak t humbjes s sheqerit n trup. Ju mund t ndiheni t lumtur se keni fituar papritmas nj rnie t dshiruar n pesh, por mos e lejoni kt fakt t devijoj nga mendja juaj. Gjithmon mbani n mend se edhe mbipesha sht nj faktor i madh rreziku pr shfaqjen e smundjes s diabetit.

Vshtirsi n shikim

Diabeti i llojit 2 mund t oj gjithashtu n shfaqje t vshtirsive n shikim dhe mund t prballeni gjithashtu edhe me vshtirsi n prqendrim. Kjo sht nj shtje shqetsuese, sepse nse nuk trajtohet si duhet dhe nse nuk e trajtoni me koh, mund t oj edhe n verbri t plot ose t pjesshme.

Lodhje dhe dobsi

Humbja e ujit dhe glukozs nga trupi sht arsyeja kryesore q nj pacient i prekur nga diabeti provon gjithmon ndjenja lodhjeje dhe dobsie t prgjithshme. Qelizat e trupit kryesisht shfrytzojn glukozn pr t prodhuar energjin e nevojshme pr tu mbshtetur.

Dhimbje t vazhdueshme t koks

Nj shenj tjetr tipike e diabetit t llojit 2 sht dhimbja e koks n mnyr t vazhdueshme. Kjo sht pr shkak t efektit t kombinuar t dehidrimit dhe humbjes s pashpjegueshme t peshs.

Goja e that

Nj nga problemet m t shpeshta t shndetit oral pr personat t cilt vuajn nga diabeti sht goja e that. Shumica prej nesh nuk jan t vetdijshm se nj kontroll i gojs sht i nevojshm pr t par se si ndikon n ecurin e shndetit. Megjithat, sht par se n shumicn e rasteve goja e that ndodh pr shkak t prdorimit t shumt t medikamenteve.

T gjith kto simptome paraqesin nj sr arsyesh pr diagnoz sa m t mir dhe sa m t qart t diabetit t cilat doher paraqesin diagnoz padyshim t sakt.

TRAJTIMIMe diabet t tipit 2, smundja mund t kmbehet me ndryshimet e jetess, veanrisht duke humbur pesh prmes ushtrimit dhe duke ngrn ushqime t shndetshme. Po ashtu, disa raste t diabetit t tipit 2 mund t prmirsohet me humbje peshe n mnyr kirurgjikale.

Nuk ka shrim pr diabet tip 1.

Trajtimi i diabetit t tipit 1 dhe 2 prfshin ilae, diet, dhe strvitje pr t kontrolluar nivelin e sheqerit n gjak. Duke riprtire kontroll m t mir mbi t sheqerit n gjak, kolesterolit, dhe presionin e gjakut tuaj ndihmon n uljen e rrezikut t smundjeve t veshkave, smundje t syrit, smundje t sistemit nervor, sulm n zemr, dhe goditje n tru.

Pr t parandaluar komplikimet e diabetit, duhet vizituar mjekun t paktn dy deri katr her n vit. Duhet biseduar pr do problem q i smuri me diabet posedon. Ndiqni udhzimet ofruesin ndaj kujdesit tuaj shndetsor n menaxhimin e diabetit tuaj.

INSULINAInsulina shte medikament pa t ciln diabetikt nuk mundem t qndrojn sidomos diabetikt t tipit 1. Insulina sht prdorur gjithnj n diabetin tipi 1, njerzit t cilt nuk prodhojn dot insulin. Ndrsa n diabetin tipi 2 insulina prdoret si mundsia e fundit e mbetur. N fakt reth 29% e diabetikve t tipit 2 mjekohen me inxheksione insuline. Dihet se praktikisht diabeti tipi 2 me an t diets dhe ushtrimeve fizike nuk duhet t arrij n kt pik t inxheksionit t insulins. Pacienti q ka arritur n at faz q duhet patjetr inxheksion insuline edhe sikur ta kuptoj m s miri rendesin e dietes dhe aktivitetit fizik tashm nuk gjejne dot fuqi n personalitetin e tyre q ta fillojne luftn nga e para. Ata ja ln do gj n dor ilaeve. Insulina e zbuluar m 1922 vepron shpejt, brenda disa orsh pasi sht marr. Insulina detyron meline t ndaloj prodhimin e glukozs dhe t filloj prdorimin e saj, detyron muskujt t thithin glukozn bile n nj fare shkalle detyron edhe qelizat e yndyrs q t thithin glukoz. Ka shum rndsi sasia dhe momenti i injektimit t insulins. Me tepric dhe niveli i glukozs ulet shum duke shkaktur hipoglicemi. Pra sht shum delikat mnyra se si merret insulina. E cila ka dhe efekte ansore q jan hipoglikemi, shtim n pesh trupore dhe semundje gjaku.

PRFUNDIMI

Ndonjher, njerzit q jetojn me diabet mund tu duket si nj pun me koh t gjat, duke u prpjekur pr t mbajtur do gj q duhet nn prkujdesin e duhur t diabetit. Diabeti sht nj smundje e cila konsumon shum koh pr tu menaxhuar mir.

- Ilaet, ushqimet, aktivitetin fizik - t gjitha kto i shtohen jets n prgjithsi pr imazhin e plot t saj dhe kjo prfundon duke qen mjaft sfiduese pr jetn e njeriut.

PAGE 1