KITU

O CH

A MSAADA WA SHERIA KWA WANAWAKE WOMEN’S LEGAL AID CENTRE

WLAC

Haki za Mwanamke Katika Sheria za Ardhi

Kituo cha Msaada wa Sheria kwa Wanawake (WLAC)S. L. P 79212, Dar es Salaam - Tanzania

Simu: +255 22 2664051Nukushi: +255 22 2667222

Baruapepe: wlac@wlac.or.tzTovuti: www.wlac.or.tz

KIMETAYARISHWA NA:Kituo cha Msaada wa Sheria kwa Wanawake (WLAC)

WAANDAAJIMary NjauAlphonce KatemiAthanasia SokaScholastica Jullu

WahaririHildegard MlaleRehema MsamiTheodosia Muhulo

© WLAC 2011

ISBN 978 – 9987 – 733 - 05 -7

July 2013

YALIYOMO

1.0 Utangulizi ……………….................………........................ 1 1.1 Lengo…………………..……….......…....................... 2

2.0 Ardhi ni nini…………………........…….............................. 22.1 Misingi mikuu ya Sheria za Ardhi……...................... 22.2 Fidia ya Ardhi………................................................. 32.3 Mgawanyo wa Ardhi………....................................... 4

3.0 Sheria ya Ardhi, sura ya 113………………..................... 53.1 Usimamizi wa Ardhi…......……….......………............ 63.2 Nani anaweza kuomba haki ya kumiliki ardhi chini

ya Sheria ya Ardhi……….......................................... 83.3 Umiliki wa ardhi chini ya Sheria ya Ardhi................. 83.4 Umiliki wa pamoja na mahusiano baina ya

wanandoa................................................................. 103.5 Taratibu za kuomba umiliki wa ardhi…..................... 103.6 Kugawa au kuhamisha haki ya kumiliki ardhi.........… 113.7 Kuweka ardhi rehani……………...……....................... 123.8 Ukodishaji na upangaji……….....…............................ 15

4.0 Sheria ya Ardhi ya Vijiji, sura ya 114 ……....................... 164.1 Ardhi ya kijiji ni ipi………………….......….........…....... 164.2 Mgawanyo wa ardhi ya kijiji……........……….............. 164.3 Nafasi ya mwanamke katika kumiliki ardhi ya kijiji..... 174.4 Utumikaji wa sera ya Taifa ya Ardhi............................ 174.5 Utawala wa Usimamizi wa ardhi ya kijiji ……............. 174.6 Nani anayeweza kuomba umiliki wa ardhi ya kijiji..... 194.7 Utaratibu wa kuomba umiliki wa ardhi ya kijiji............ 20

iii

4.8 Kurejesha, kugawa au kuhamisha haki ya kumilikiardhi.......................................................................... 21

4.9 Rehani, Upangaji na ukodishaji …............…..…….. 22

5.0 Makosa ya Jinai kwenye Sheria za Ardhi...................... 22

6.0 Usuluhishi na utatuzi wa migogoro ya ardhi…............. 256.1 Sheria ya mahakama za utatuzi wa migogoro ya

ardhi, sura ya 216…………...……...............……..… 25

7.0 Changamoto……........…………….......……........………... 28

8.0 Hitimisho…………………...………………......................... 28

iv

1.0 UTANGULIZI

1.1 LENGO

2.0 ARDHI NI NINI?

2.1 MISINGI MIKUU YA SHERIA ZA ARDHI

2.2 FIDIA YA ARDHI

.

Nani mwenye haki ya kudai fidia:

MISINGI YA UKADIRIAJI WA FIDIA

.

2.3 MGAWANYO WA ARDHI

a) Ardhi ya jumla

b) Ardhi ya Vijiji

c) Ardhi ya hifadhi

MUHIMU

3.0 SHERIA YA ARDHI, SURA YA 113 (KAMA SHERIAZILIVYOREKEBISHWA MWAKA 2002)

3.1 Usimamizi wa ardhi

i. Rais

ii. Waziri wa Ardhi

iii. Kamishna wa Ardhi

iv. Kamati za ugawaji wa ardhi

v. Baraza la Taifa la ushauri la ardhi

vi. Halmashauri ya wilaya

vii. Halmashauri ya kijiji

viii. Mkutano mkuu wa kijiji

ix. Kamati ya maamuzi ya kijiji

kuhakikisha kuwepo kwauwiano sawa baina ya wanawake na wanaume wakati wakuunda kamati za ugawaji wa ardhi.

3.2 Nani anaweza kuomba haki ya kumiliki ardhi chini yasheria ya ardhi?

3.3 Umiliki wa Ardhi chini ya Sheria ya Ardhi

Sheria imeweka bayana kwamba umiliki wa pamoja wa hisazisizogawanyika utakaochukuliwa bila kibali cha mahakama niule wa mke na mume. Watu wengine wote watakaopendakumiliki ardhi chini ya umiliki wa ardhi wa pamoja wamaslahi/hisa zisizogawanyika watalazimika kwanza kupatakibali cha mahakama kuu.

MUHIMU

3.4 Umiliki wa pamoja na mahusiano baina ya wanandoa

3.5 Taratibu za kuomba umiliki wa ardhi

ANGALIZO

3.6 Kugawa au kuhamisha haki ya kumiliki ardhi

MUHIMU:

3.7 Kuweka ardhi rehani

HAKI NA WAJIBU WA MWEKA REHANI (MKOPAJI)

.

.

ANGALIZOKUUZA NYUMBA ILIYOWEKWA REHANI

3.8 Ukodishaji na upangaji

.

MUHIMU

4.2 Mgawanyo wa ardhi ya kijiji

4.0 SHERIA YA ARDHI YA VIJIJI SURA YA 114 (KAMA SHERIAZILIVYOREKEBISHWA MWAKA 2002)

4.1 Ardhi ya kijiji ni ipi?

4.4 Utumikaji wa sera ya Taifa ya Ardhi

4.5 Utawala na Usimamizi wa ardhi ya kijiji

Halmashauri ya Kijiji

4.3 Nafasi ya mwanamke katika kumiliki ardhi ya kijiji

Kamati ya Maamuzi ya Kijiji

MUHIMU:

Mkutano Mkuu wa Kijiji

4.6 Nani anaweza kuomba umiliki wa ardhi ya kijiji?

MUHIMU:

4.7 Utaratibu wa kuomba umiliki wa ardhi ya vijiji

MUHIMU:

4.8 Kurejesha, kugawa au kuhamisha haki ya kumiliki Ardhi

4.9 Rehani, Upangaji na Ukodishaji

5.0 MAKOSA YA JINAI YALIYOAINISHWA NA SHERIA ZAARDHI

1. Ni kosa la jinai kwa mtu

2. Ni kosa la jinai

Adhabu

1. Ni kosa la jinai

Adhabu

1. Ni kosa la jinai

Adhabu

ANGALIZO

Adhabu

3. Ni kosa la jinai

Adhabu

4. Ni kosa la jinai

Adhabu

6.0 USULUHISHI NA UTATUZI WA MIGOGORO YA ARDHI

6.1 Sheria ya Mahakama za Utatuzi wa Migogoro ya Ardhi

1. Mahakama ya Rufani

2. Mahakama Kuu

3. Baraza la Ardhi na Nyumba la Wilaya

4. Baraza la Kata

5. Baraza la Ardhi la Kijiji

8.0 HITIMISHO

7.0 CHANGAMOTO