Embed Size (px)
Citation preview
Ultralyd i gynekologi og obstetrikk…
…for almennlegar!
Ragnar Kvie Sande
Seksjonsoverlege PhD KK SUS
Obstetrikk
Dersom det er indikasjon for
ultralydundersøking av ei gravid kvinne etter 12
veker, er det som regel også indikasjon for å
henvise til obstetrikar
Obstetrikk
Som tar seg av pasienten på beste måte…
Obstetrikk
Dersom det er indikasjon for
ultralydundersøking av ei gravid kvinne etter 12
veker, er det som regel også indikasjon for å
henvise til obstetrikar
Ingen regel utan unntak…
Obstetrikk
Gynekologi
Undersøkingsteknikk
Full blære
Ultralyd går godt gjennom vatn
Dårleg gjennom luft
Full blære held tarmane (luft) unna og fungerer som eit
vindu til genitalia
Gynekologi
Gynekologi
Undersøkingsteknikk
Start med proben i transversalplan slik at venstre på
pasienten vert venstre for deg
Roter 90 grader med klokka slik at kranialt på
pasienten vert til venstre for deg
Gynekologi
Normal anatomi - uterus
Premenopausal uterus max 9 x 6 x 5 cm
Postmenopausal uterus max 6,5 x 1,8 cm
Endometriet kan vere opp til 8 millimeter i
proliferasjonsfasen, og opp til 14 millimeter i
sekresjonsfasen
Postmenopausalt skal endometriet vere under 8
millimeter
Gynekologi
Gynekologi
Gynekologi
Normal anatomi – uterus
Det er ikkje uvanleg å sjå dilaterte vener i myometriet,
som ekkotomme randstilte cyster
Gynekologi
Normal anatomi – uterus
Det er ikkje uvanleg å sjå dilaterte vener i myometriet,
som ekkotomme randstilte cyster
Doppler vil avsløre sirkulasjon i desse
Gynekologi
Normal anatomi – uterus
Det er ikkje uvanleg å sjå dilaterte vener i myometriet,
som ekkotomme randstilte cyster
Doppler vil avsløre sirkulasjon i desse
Postmenopausalt kan ein sjå forkalking av aa. arcuata
som ekkotette randstilte strukturar
Gynekologi
Normal anatomi – ovarier
Ovaria befinn seg mellom uterus og bekkenkara
(arteria og vena iliaca interna)
Meir ekkosvake enn omkringliggande vev
Måler ca 4 x 2 cm premenopausalt
Måler ca 2 x 1 cm postmenopausalt
Gynekologi
Normal anatomi – ovarier
Typisk fleire små ekkosvake folliklar
Alt under to centimeter er folliklar
Gynekologi
Tidleg graviditet
Gestasjonssekk skal vere synleg ved ca 4,5 vk
Plommesekk frå ca 5 vk
Foster med hjerteaksjon frå ca 5,5 vk
Viss i tvil, kontroll om ei veke
Gynekologi
Tidleg graviditet
Ca 6 veker:
Gynekologi
Tidleg graviditet
Ca 8 veker:
Gynekologi
Tidleg graviditet
Ca 10 veker:
Gynekologi
Tidleg graviditet
Ca 11 veker:
Gynekologi
Ekstrauterin graviditet
20/1000 graviditeter
Lateraliserte smerter og blødning mindre enn mens
hos gravid vk 6-8
Kan vere vanskeleg å skilje frå truande abort
Gynekologi
Ekstrauterin graviditet
Ved HCG over 1500 forventar ein å sjå intrauterin
gestasjonssekk hos 98%
Ved HCG over 2000 forventar ein å sjå intrauterin
gestasjonssekk hos 100%
Obs pseudogestasjonssekk
Gynekologi
Ekstrauterin graviditet
Dersom vi ser eit sikkert intrauterint svangerskap, har
vi utelukka diagnosen
Tom uterinhole ved 5-6 veker er mistenkeleg
Direkte teikn på ekstrauterin graviditet er
vanskelegare å sjå, særleg med abdominal ultralyd
Smultringteikn – Ekkotett ringstruktur utan
peristaltikk, nær men separat frå ovariet
Gynekologi
Ovarialcyster - benigne
Funksjonelle cyster – follikkelcyster og corpus luteum
cyster
Paraovarialcyster – skilt frå ovariet og uterus
Ekkotomme
Einkamra
Glattvegga
Gynekologi
Gynekologi
Gynekologi
Gynekologi
Gynekologi
Gynekologi
Gynekologi
Gynekologi
Ovarialcyster
Dermoid (teratom, tvillingcyste)
Kan minne om tarmekko
Heterogene
Ofte cystiske med eit ekkotett område
Dette kan innehalde talg, hår og tenner og kastar ofte
ein ekkoskugge
2 % risiko for malign transformasjon
Gynekologi
Gynekologi
Gynekologi
Gynekologi
Gynekologi
Gynekologi
Gynekologi
Ovarialcyster
Endometriom
Ekkotett flytande innhald
Ofte saman med adheransar
Klinikk på endometriose
Gynekologi
Gynekologi
Gynekologi
Gynekologi
Ovarialcyster
Sactosalpinx
Væskefyllt salpinx
Ofte etter bekkeninfeksjon
Kan gje infertitlitet
Typisk utsjånad på ultralyd - pseudosepta
Gynekologi
Gynekologi
Torkvert adnex
Sterke smerter
Eit adnex forstørra til over 5 cm
Redusert sirkulasjon bedømt ved Doppler
Begge ovarier framstilt normalt store avkreftar
diegnosen
Gynekologi
Salpingitt
Framleis ein klinisk diagnose
Kliniske og biokjemiske infeksjonsteikn
Lateraliserte smerter i bekkenet
Ruggeøm uterus
Ultralyd kan påvise abscess i ein salpinx – pyosalpinx
Den må i så tilfelle tappast
Meir sjeldan puss intrauterint - pyometra
Gynekologi
Spiral
Ultralyd kan brukast til å bekrefte kor spiralen ligg
Koparspiral kan ein sjå som ein tydeleg ekkotett
struktur
Mirena reflekterer ikkje ultralyd, men kastar ein
veldig karakteristisk skugge
Gynekologi
Myoma uteri
Vanleg tilstand, 30 % av alle kvinner på 30 år
Asymptomatisk hos mange
Kan gje symptom
Menometroragi
Infertilitet
Stilka myom kan torkverast
Raskt veksande myom kan infarsere
Gynekologi
Gynekologi
Gynekologi
Gynekologi
Gynekologi
Gynekologi
Gynekologi
Spontanabort
Ved blødning og vitalt foster i 1 trimester – over 90 %
sannsyn for normalt svangerskap
Ved inklomplett spontanabort – alt under 20
millimeter vil kvittere av seg sjølv
Viss lite foster og usikker hjerteaksjon – kontroll om
ei veke
Gynekologi
PCOS
Polycystiske ovarier
Over 10 folliklar i eit snitt
Polycystisk ovariesyndrom
Polycystiske ovarier samt to av følgande:
Oligo/amenore
Hirsutisme
Anovulasjon
Økt androgenkonsentrasjon i serum
LH/FSH over 2
Gynekologi
Gynekologi
Gynekologi
Cancer
Ovarialcancer
Ca 500 nye tilfelle i Noreg pr år
Ca 260 dødsfall pr år
90-95 % sporadiske
5-10 % BRCA 1+2, HNPCCS
Gynekologi
Cancer
Ovarialcancer – ultralydfunn som gjev grunn til
alarm: Solid komponent som ikkje er hyperekkoisk og er ofte
nodulær eller papillær
Septa, om tilstades, som er tjukke, (>2 til 3 mm)
Doppler demonstrasjon av flow i den solide komponenten
Ascites
Gynekologi
Gynekologi
Gynekologi
Gynekologi
Cancer
Ovarialcancer – ultralydfunn og risiko
Unilokulær cyste utan solid komponent – 0,3 %
malignitetsrisiko
Multilokulær cyste med solid komponent – 73 %
malignitetsrisiko
