Godinji izvjetaj za poslovnu 2014. godinu

Godinji izvjetaj za poslovnu 2014. godinu 01 | Uvod 1

Godinji izvjetaj za poslovnu 2014. godinu01 | Uvod2

Sadraj

IUVOD

Djelatnost

IstorIja I nastanak

MIsIja, vIzIja I strategIjaMisijaVizijaStrategijaNagrade i sertifikatiUvoenje i sertifikacija prema standardu ISO 27001

UpravnI oDbor I oDbor za revIzIjU

Menadment

12

14

16

1818192024

24

26

27

Glavna obiljeja poSlovanja u

2014. gODInI

KOnsOlIDOVanI fInansIjsKI izvjetaji Grupe

piSmo akcionarima

7

8

10

IIpreGleD poSlovanja U 2014. gODInI

MakroekonoMsko okruenjePESTEL analiza

TriTe TelekoMunikacija BiHFiksna telefonijaMobilna telefonijaInternet uslugePay TV trita

regUlatornI okvIr

DruTveno oDgovorno poslovanjeHumanostKultura i obrazovanjeSportEkologijaZaposleni

inforMacije za invesTiTore

28

3031

3234353637

39

424244454647

48

IIIoSnovni finanSijSki pokazatelji

osnovnI fInansIjskI pokazateljI

priHoDiPrihodi od prodaje roba i usluga na nacionalnom trituPrihodi po osnovu meunarodnog obraunaOstali poslovni prihodiFinansijski prihodi

TrokoviPoslovni trokovi

ljUDskI resUrsITeam buildingInterne obukeElektronske obuke

invesTiciona ulaganjaInvesticiona ulaganja u fiksnu telefonijuInvesticiona ulaganja u mobilnu telefonijuInvesticiona ulaganja u internetInvesticiona ulaganja u informacione tehnologije

korisnici i saoBraajFiksna telefonijaInternet i prenos podatakaKorisnici integrisanih uslugaMobilna telefonijaJo blii korisnicima

pregleD poslovanja po segMentIMaSegment mobilne telefonijeSegment fiksne telefonije i interneta

52

54

59

60606161

6263

67696970

71727373

74

757680818387

888889

IVupravljanje finanSijSkim rizicima

upravljanje finansijskiM riziciMa

Trini rizikRizik likvidnostiKreditni rizik

92

94949696

Vizjava o primjeni StanDarDa korporativnoG upravljanja

Izjava o prIMjenI stanDarDa korporatIvnog Upravljanja

zavrna rije

98

100

102

Godinji izvjetaj za poslovnu 2014. godinu4

Godinji izvjetaj za poslovnu 2014. godinu 5

Glavna obiljeja poslovanja u 2014. godini

koriSnici fikSne telefonije i interneta (u hiljadama)Ukupan broj korisnika fiksne telefonije Ukupan broj ADSL korisnika

koriSnici mobilne telefonije (u mil. minuta)Ukupan broj korisnika mobilne telefonije

koriSnici inteGriSaniH uSluGa (u hiljadama)Ukupan broj integrisanih korisnika

Saobraaj (u mil. minuta)Saobraaj fiksne telefonijeSaobraaj mobilne telefonije

trino ueeTrino uee fiksne telefonije u BiHTrino uee mobilne telefonije u BiHTrino uee broadband-a u BiH

inveSticiona ulaGanja (u mil. km)

Broj zaposlenih

oSnovni finanSijSki pokazatelji (u mil. km)Ukupan prihodUkupan rashodEBITDAEBITBruto dobitNeto dobitUkupna aktivaKapitalProfitabilnost poslovanja - ROAProfitabilnost kapitala - ROE

pokazatelji trine vrijednosti akcijaBroj akcijaTrina cijena akcijeTrina kapitalizacijaNeto dobit po akcijiDividenda po akcijiDividendni prinos

2013.

291119

1,43

57

777939

34,20%43,00%23,00%

90,40

2.161

478,15366,85

45,22%22,68%

111,30100,29852,53692,5312,03%14,46%

491,381,64

805,870,200,22

13,22%

2014.

281124

1,38

67

740986

34,75%42,60%24,00%

95,28

2.155

488,10369,77

45,48%25,08%

118,33106,49859,51697,4212,53%15,32%

491,381,59

781,300,220,19

12,08%

% promjene

-3,6%4,4%

-3,8%

18,8%

-4,7%5,0%

5,4%

-0,3%

2,1%0,8%

6,3%6,2%0,8%0,7%

-3,0%-3,0%7,9%

-11,4%

Godinji izvjetaj za poslovnu 2014. godinu6

(mil. KM)

Poslovni prihodPoslovni rashod

bruto operativni rezultat prije amortizacijeEBITDA

ukupan priHoD

ukupan raSHoD

bruto dobit% mare

neto dobit% mare

2013.

473,91259,49

213,6845,22%

479,49

367,46

112,0323,64%

101,0221,32%

2014.

488,34268,05

220,2945,11%

493,30

375,11

118,1924,20%

106,3921,79%

% promjene

3,0%3,3%

3,1%

2,9%

2,1%

5,5%

5,3%

Na kraju 2013. godine u sastavu grupe funkcionisalo je

zavisno preduzee TT Inenjering d.o.o. sa 100% udjela

vlasnitva. Ve u januaru 2014. godine registrovana je

promjena spajanja uz pripajanje zavisnog drutva TT

Inenjering d.o.o. matinom drutvu.

Prepoznajui svoje interese, Mtel je u toku

2014. godine osnovao privredno drutvo Mtel Austrija

sa sjeditem u Beu, sa 100% udjela vlasnitva, te

kupio 65% udjela u Logosoftu d.o.o. Sarajevo.

Bilansi uspjeha i bilans stanja koji slijede predstavljaju

skraene konsolidovane izvjetaje za grupu:

Konsolidovani finansijski izvjetaji grupe

bilans uspjeha

Godinji izvjetaj za poslovnu 2014. godinu 7

bilans stanja

(mil. KM)

AKTIVA

Stalna imovinaObrtna imovina

ukupna aktiva

PASIVA

KapitalDugorone obavezeKratkorone obaveze

ukupna pasiva

2013.

661,82192,30

854,12

694,0232,79127,31

854,12

2014.

689,21186,95

876,16

698,9038,36

138,90

876,16

% promjene

4,1%-2,8%

2,6%

0,7%17,0%

9,1%

2,6%

Godinji izvjetaj za poslovnu 2014. godinu8

Potovani akcionari,

Uspene kompanije izdvajaju se od manje uspenih po

svojoj spremnosti na brzo prilagoavanje novonasta-

lim okolnostima i doslednom sprovoenju svih zacrta-

nih ciljeva.

Potvrda da je Mtel uspena kompanija koja je posta-

vila jasne ciljeve i definisala pravac kojim e se razvi-

jati u budunosti, stigla je sa mesta gde se ocenjuju

najbolje svetske kompanije. Na prestinom dogaaju u

Bostonu, Mtel je uao u Kuu slavnih (Hall of Fame) i dobio priznanje za izuzetne rezultate u primeni stra-

tegije poslovanja po metodologiji Balanced Scorecard, te postao prvi telekom operator u regionu koji je po-

stigao ovakav uspeh, u svetskoj konkurenciji.

Mtel je i prva kompanija u regionu koja je sertifikova-

na za unapreenu ediciju standarda ISO 27001. Na taj

nain, Mtel se pridruio prestinoj grupi renomiranih

svetskih telekomunikacionih operatora i jo jednom

potvrdio svoju opredeljenost za konstantno podizanje

kvaliteta poslovanja i uvrivanje korporativnog

imida kompanije.

Potvrda je stigla i od vodee regionalne zajednice in-

vestitora I trader - iCapital, iji su analitiari poredili

finansijske pokazatelje telekomunikacionih operatora

u regionu i objavili da je Mtel jedini telekom operator u

regiji koji je zabeleio rast prodaje od 3,3%.

Kontinuiranim ulaganjem u kvalitet usluga Mtel se

razlikuje od ostalih bh. operatora, i u tom smislu u

2014. godini realizovane su investicije za 5,4% vie u

odnosu na 2013. godinu, a iznose preko 95 miliona KM.

Mtel je i u protekloj godini predstavljao izuzetan pri-

mer delovanja kompanije u uslovima kontinuirane

ekonomske krize. Nastavljeno je razvijanje paketskih

usluga, tako da na kraju protekle godine Mtel bro-

ji preko 10.600 novih korisnika integrisanih usluga,

dok ukupan broj korisnika integrisanih usluga belei

porast od 18,8% u odnosu na 2013. godinu. Ne tre-

ba zanemariti ni injenicu da je zabeleen neto porast

broja QUADRO korisnika, postpaid korisnika mobilne

telefonije i VPN korisnika, te ADSL prikljuaka.

Ostvarena je EBITDA na nivou od 45,48%, a uku-

pni prihodi u 2014. vei su za 2,1% u odnosu na

2013. godinu. Dobit kompanije je u protekloj godini

porasla za 6,2% u odnosu na godinu pre, to je od

posebnog znaaja ako se uzme u obzir da je poslova-

nje dominantnih telekomunikacionih operatora, kako

u svetu tako i u BiH, konstantno u padu poslednjih go-

dina. Zato je uspeh Mtela jo vei, jer pokazuje kako se

u tekim makroekonomskim uslovima i sa pojaanom

konkurencijom ipak moe odlino poslovati.

injenica da je Mtel u 2014. godini prvi put u svojoj

istoriji i zvanino proglaen liderom na teritoriji Bosne

i Hercegovine u oblasti telekomunikacija, kao i pome-

nuti uspeh na regionalnom nivou, podstakli su kompa-

niju da jo vie raste i razvija svoju poslovnu strategi-

ju. Poziciju lidera uvrstio je i akvizicijom kompanije

Logosoft d.o.o. Sarajevo, te proirio svoje poslovanje

pismo akcionarima

Godinji izvjetaj za poslovnu 2014. godinu 9

na segment sistem integracija i edukacije i postao je-

dina kompanija u Bosni i Hercegovini koja ima ovakav

portfolio usluga.

Navedena priznanja i postignuti rezultati su u kompa-

niji shvaeni kao dodatni motiv za irenje poslovanja.

Koristei ideje, znanja, informacije i inovacije, koje su

donele uspeh na domaem tritu, Mtel se strateki

opredelio da proiri poslovanje i izvan granica Bosne

i Hercegovine. Tako je osnovano privredno drutvo

Mtel Austrija, sa seditem u Beu, postajui full MVNO

na teritoriji te drave, dok je Mtel prva kompanija iz

regiona koja je takav poslovni potez uspela da sprove-

de u delo na teritoriji Evropske unije. Austrija postaje

prva iz porodice evropskih drava u kojoj e se Mtel

pojaviti ravnopravno sa postojeim telekom opera-

torima na tom tritu, a nakon Austrije, planirano je

irenje poslovanja i na trita vajcarske i Nemake.

Svi ovi uspesi dobijaju jo vie na znaaju ako uzmemo

u obzir i injenicu da smo se suoili sa nezapamenim

poplavama koje su zahvatile itav region u protekloj

2014. godini. Iako je pretrpeo ogromnu tetu, koju

ilustruje unitena i oteena imovina, Mtel je uspeo

da odri stabilnost mobilne mree i povee ljude u naj-

teim okolnostima, zahvaljujui spremnosti svih zapo-

slenih i brzom delovanju u trenutku kada je komunika-

cija znaila ivot.

Drutveno odgovorno poslovanje doprinosi harmo-

nizaciji odnosa izmeu sfere ekonomije, kao glavnog

nosioca razvoja, i interesa drutva u celini, koji takoe

ne smeju biti zanemareni. Zato je drutvena odgovor-

nost poslovna filozofija kompanije Mtel i u ovoj smo

oblasti gotovo bez konkurencije na teritoriji Bosne i

Hercegovine.

Na kraju bih istakao da emo kao i do sada nastaviti

da negujemo kvalitetan i kontinuiran odnos sa akcio-

narima. eleo bih da zahvalim statutarnim organima

na velikoj podrci, kao i da sa ponosom istaknem da

Mtel ima profesionalan i posveen kadar koji je najvie

zasluan za uspeh kompanije.

Spreman sam da zajedno sa svojim kolegama iz me-

nadmenta vodim ovu kompaniju u pravom smeru,

poslujui transparentno i postiui najbolje rezultate

u Bosni i Hrecegovini i u itavom regionu.

GENERALNI DIREKTOR

mr Goran Vlaovi

Godinji izvjetaj za poslovnu 2014. godinu01 | Uvod10

UVOD

DJELATNOST

ISTORIJA I NASTANAK

MISIJA, VIZIJA I STRATEGIJAMisijaVizijaStrategijaNagrade i sertifikatiUvoenje i sertifikacija prema standardu ISO 27001

UPRAVNI ODBOR I ODBOR ZA REVIZIJUMenadment

14

16

181819202424

2627

Godinji izvjetaj za poslovnu 2014. godinu01 | Uvod12

Jedan od tri nacionalna telekom operatora u Bosni

i Hercegovini, Mtel a.d. Banja Luka nudi jedinstvena

komunikaciona rjeenja.

Poslujui na sve dinaminijem tritu, Mtel nudi najsa-

vremenije telekomunikacione usluge iz oblasti mobilne

telefonije, fiksne telefonije, interneta i prenosa podataka

interneta, prenosa podataka i digitalne televizije.

Osnovna djelatnost Mtela su telekomunikacije, kojom

je definisano pruanje telekomunikacione i povezane

uslune djelatnosti, odnosno prenos glasa, podataka,

teksta, zvuka i slike, a obuhvata:

djelatnost iane telekomunikacije,

djelatnost beine telekomunikacije,

djelatnost satelitske telekomunikacije i

ostale telekomunikacijske djelatnosti.

Pored osnovne djelatnosti, istim lanom Statuta definisa-

ne su i ostale djelatnosti, kojima Mtel nudi i irok spektar

ostalih telekomunikacionih usluga, ukljuujui ostale

usluge fiksne telefonije, prenos podataka, zakup linija,

privatne vodove, usluge na cijelom mrenom podruju,

dodatne usluge u oblasti mobilne telefonije, internet i

multimedijalne usluge.

Mtel, takoe, prua usluge u oblasti zakupa, izgradnje,

upravljanja i zatite telekomunikacione infrastrukture.

Drutvo obavlja i druge djelatnosti koje slue djelatno-

sti upisanoj u registar, a koje se uobiajeno obavljaju

uz te djelatnosti u manjem obimu ili povremeno.

Uz konstantno praenje svjetskih trendova i najnovijih

tehnolokih dostignua na polju telekomunikacija, u

Mtelu se paljivo oslukuju i elje i potrebe korisnika.

Znajui da oni danas ele mnogo vie od telefonira-

nja, Mtel u BiH donosi nove tehnologije, te nudi irok

spektar dodatnih usluga.

Poslovnim korisnicima omoguena su integrisana bi-

znis rjeenja sa razgovorima i prenosom podataka u

mobilnoj i fiksnoj mrei, te tako stvoreni preduslovi za

uspjeno poslovanje.

Pored omoguavanja visokokvalitetnih usluga i primje-

ne savremenih informacionih tehnologija, Mtel mnogo

ulae u sport, kulturu, obrazovanje i humanitarne

projekte, te poslujui drutveno odgovorno utie na

razvoj pravih vrijednosti u svom okruenju.

Djelatnost

Godinji izvjetaj za poslovnu 2014. godinu 01 | Uvod 13

Dugogodinji poslovni uspjesi rezultat su zajednikog rada, strunosti, zalaganja i iskustva naih zaposlenih.

Godinji izvjetaj za poslovnu 2014. godinu01 | Uvod14

Javno osnovno dravno preduzee za telekomunika-

cije Republike Srpske, Banja Luka, registrovano je na

dan 20. decembra 1996. godine i do 12. decembra

2002. godine poslovalo je kao preduzee u potpunom

dravnom vlasnitvu, kada je izvrena vlasnika transfor-

macija u akcionarsko drutvo, kao i promijenjen naziv

u Telekomunikacije Republike Srpske, a.d. Banja Luka.

Do kraja 1996. godine, potanske, telegrafske i telefon-

ske usluge u Republici Srpskoj su se obavljale u sklopu

jednog preduzea Jedinstvenog javnog preduzea

PTT saobraaja Republike Srpske.

Od 1. januara 1997. godine, u skladu sa odredbama Za-

kona o sistemima veza, radio-saobraaju i potanskom,

telegrafskom i telefonskom saobraaju, izvrena je

podjela na dva nova preduzea, JODP Telekom Srpske

i JODP Srpske Pote.

U toku 2002. godine, na osnovu Zakona o privatizaciji

u Republici Srpskoj i Odluke Vlade Republike Srpske,

20% dravnog kapitala Preduzea je privatizovano

putem vauer ponude, od ega se na Privatizacio-

no-investicione fondove odnosilo 10,5%, a na fizika

lica 9,5%. Preostalih 80% (dravni kapital 65%, Fond

penziono-invalidskog osiguranja 10% i Fond za restitu-

ciju 5%) se privatizovao po Posebnom privatizacionom

programu Vlade Republike Srpske, u skladu sa Zako-

nom o privatizaciji dravnog kapitala u preduzeima.

Rjeenjem Osnovnog suda u Banjaluci od 12. decembra

2002. godine, upisana je promjena imena u Telekomu-

nikacije RS, a.d. Banja Luka i statusna promjena.

Na osnovu Rjeenja Osnovnog suda u Banjaluci od 28.

juna 2007. godine, upisana je statusna promjena vla-

snika transformacija prodajom ukupnog dijela drav-

nog kapitala preduzeu Telekom Srbija, a.d. Beograd.

Kupovinom 65% dravnog kapitala, Telekom Srbija

postaje veinski vlasnik Mtela, sa sljedeom struktu-

rom kapitala:

Telekom Srbija, a.d. Beograd, Srbija 65,01%;

Penzijski rezervni fond a.d., Banja Luka 10,01%;

Zepter fond, a.d. Banja Luka 5,13%;

Fond za restituciju Republike Srpske, a.d. Banja

Luka 5,03%;

Ostali akcionari 14,82%.

Mtel je vlasnik 49% udjela u Drutvu za telekomuni-

kacije MTEL d.o.o. Podgorica.

Do 31. januara 2014. godine Mtel je bio vlasnik sa 100%

udjela vlasnitva u zavisnom drutvu TT Inenjering,

d.o.o. Banja Luka, kada je rjeenjem Okrunog privred-

nog suda registrovana statusna promjena spajanja uz

pripajanje zavisnog drutva TT Inenjering d.o.o. Banja

Luka, matinom drutvu Mtel a.d. Banja Luka.

Mtel je 1. jula 2014. godine osnovao novo privredno

drutvo Mtel Austrija sa sjeditem u Beu, sa 100%

udjela vlasnitva, koji e poslovati kao MVNO (mobilni

virtuelni mreni operator), a pruae usluge mobilne te-

lefonije, i to: govorne, SMS i usluge prenosa podataka.

U okviru usluge predviena je ponuda multimedijalnih

sadraja sa prostora bive Jugoslavije - Live TV i web

istorija i nastanak

Godinji izvjetaj za poslovnu 2014. godinu 01 | Uvod 15

bazirani muziki streaming servisi, prvenstveno na-

mijenjeni ljudima iz regiona koji ive i rade u Austriji.

Od 1. oktobra 2014. godine Mtel je kupovinom stekao

65% udjela u Logosoftu d.o.o. Sarajevo, koji je sredi-

nom decembra 2014. godine, tritu Federacije BiH

ponudio integrisanu uslugu sa ukljuenom mobilnom

telefonijom.

Poslovanje Mtela, kao drutva kapitala, odnosno ak-

cionarskog drutva, definisano je odredbama Zakona

o privrednim drutvima. Saglasno ovim odredbama i

Statutu Mtela, organe Akcionarskog drutva ine:

Skuptina akcionara,

Upravni odbor,

Generalni direktor,

Izvrni odbor,

Odbor za reviziju,

Interni revizor.

Godinji izvjetaj za poslovnu 2014. godinu01 | Uvod16

misija, vizija i strategija

MISIJAPruamo najbolji korisniki doivljaj za posao i zabavu, nudei inovativna komunikaciona rjeenja bre i kvalitetnije. Ulaemo znanje, entuzijazam i kreativnost u kontinuirani rast i razvoj, odgovorno stvarajui zajednike vrijednosti i ljepe ivotno okruenje.

Savremeno trino poslovanje kompanija, pored ma-

terijalnih vrijednosti, sve vie karakteriu i nemateri-

jalne i nefinansijske vrijednosti koje takoe proizilaze

iz definisane vizije i misije. Posebno se izdvajaju tri

kategorije nematerijalne aktive i to:

1. ljudski kapital (vjetine i znanje koje je neophodno

zaposlenima kako bi oni bili sposobni da podre

strategiju),

2. informacioni kapital (informacioni sistem, baze

podataka, tehnike-metode neophodne za podrku

strategije),

3. organizacioni kapital (sposobnost organizacije da

sprovodi proces promjena koji je neophodan za

primjenu strategije stvaranja vrijednosti).

Godinji izvjetaj za poslovnu 2014. godinu 01 | Uvod 17

VIZIJATeimo da uljepavamo ivot ljudima omoguavajui im globalnu povezanost i izvanredne komunikacije kao regionalni lider u informatikom drutvu budunosti.

Godinji izvjetaj za poslovnu 2014. godinu01 | Uvod18

S ciljem ispunjenja stratekih ciljeva, 2014. godinu

obiljeile su intenzivne aktivnosti na:

usporavanju trenda pada broja korisnika i prihoda u

fiksnoj mrei, supstitucijom korisnicima integrisanih

usluga,

stabilizaciji ukupne korisnike baze i rasta broja

postpaid korisnika,

motivisanju korisnika na poveanje obima i frekven-

cije korienja internet servisa i prenosa podataka,

razvoju portfolija multimedijalnih usluga,

razvoju portfolija usluga za biznis korisnike,

aktivnom iniciranju partnerskih saradnji,

nastavku jaanja procesnog pristupa poslovanju i

unapreenje interne i trine efikasnosti.

Mtel sprovodi strategije razvoja bazirane na pruanju

novih usluga na postojeim tritima, novih usluga na

novim tritima i strategiji horizontalne diverzifikacije,

koja podrazumijeva razvoj novih biznis modela u djelat-

nostima koje se naslanjaju na sektor telekomunikacija.

U 2014. godini Mtel je implementirao softversko rje-

enje u upravljanju stratekim planom. BSC softver e

omoguiti kontinuiran proces praenja kljunih indika-

tora poslovanja u realizaciji Stratekog plana Drutva

i to u realnom vremenu, kako na nivou Drutva, tako i

posebno za svaku organizacionu cjelinu i radno mjesto.

Balance Scorecard, kao dinamiki sistem mjerenja

ostvarenja stratekog plana, te sistem upravljanja i

komuniciranja plana, treba da odgovori svim eksternim

i internim promjenama i omogui kljunim donosiocima

odluka fokusiranje ogranienih resursa na aktivnosti

koje donose rezultat, a istovremeno e BSC softver-

ska podrka omoguiti menadmentu kontinuitet u

sprovoenju strategije i stalni nadzor nad najvanijim

indikatorima poslovanja.

U narednom periodu, Mtel e poslovati u skladu sa

svojim Stratekim smjernicama, pri emu e se osnov-

no opredjeljenje Drutva odnositi na identifikaciju i

eksploataciju novih izvora rasta, odnosno orijentaciju

na dalji rast i razvoj baziran na novim uslugama i novim

tritima. Drutvo e teiti unapreenju trine pozicije,

kao rezultata prethodno navedenog, ali i unapreenja

internih aspekata poslovanja.

U skladu sa navedenim, Strateka mapa Mtela za peri-

od od 2014. do 2016. godine e biti zasnovana na dva

strateka stuba, odnosno teme: Unapreenje trine

pozicije i Nove usluge i nova trita za dalji rast,

koje e manifestovati poslovno opredjeljenje Drutva

za predmetni period, sa osnovnim zadacima posma-

tranim kroz etiri perspektive (finansijska, korisnika,

procesna i uenje).

Unapreenje trine pozicije se fokusira na: kontinu-

irani rast poslovnih prihoda i dobiti kompanije, rast i

stabilizaciju korisnike baze, unapreenje operativne

efikasnosti i poslovnih procesa i unapreenje zadovolj-

stva i motivisanosti zaposlenih.

Strateka tema Nove usluge i nova trita za dalji rast,

orijentisana je na rast prihoda od novih usluga, rast

broja korisnika novih usluga, uspostavljanje efektivnih

procesa za uspostavljanje i pruanje novih usluga i

unapreenje kompetencija zaposlenih.

Strategija

Godinji izvjetaj za poslovnu 2014. godinu 01 | Uvod 19

Strateka mapa Mtela za period od 2014. do 2016. godine e biti zasnovana na dva strateka stuba, odnosno teme: Unapreenje trine pozicije i Nove usluge i nova trita za dalji rast.

Godinji izvjetaj za poslovnu 2014. godinu01 | Uvod20

Strateka mapa

FINANSIJSKA PERSPEKTIVAKako e nas vidjeti nai akcionari?

KORISNIKA PERSPEKTIVAKako treba da nas vide potroai?

PERSPEKTIVA PROCESAU kojim procesima moramo biti izvrsni da bismo zadovoljili nae akcionare i potroae?

PERSPEKTIVA UENJAKako da uskadimo nematerijalne resurse da bismo postigli izvrsnost u procesima?

STRATEKE TEME

Rast i stabilizacija korisnike baze

Unapreenje operativne efikasnosti i poslovnih procesa

Unapreenje zadovoljstva i motivisanosti zaposlenih

Unapreenje trine pozicije

Rast poslovnih prihoda i dobiti Drutva

Godinji izvjetaj za poslovnu 2014. godinu 01 | Uvod 21

VIZIJA MISIJA

Teimo da uljepavamo ivot ljudima, omoguavajui im globalnu povezanost i izvanredne komunikacije kao regionalni lider u informatikom drutvu budunosti.

Pruamo najbolji korisniki doivljaj za posao i zabavu, nudei inovativna komunikaciona rjeenja bre i kvalitetnije. Ulaemo znanje, entuzijazam i kreativnost u kontinuirani rast i razvoj, odgovorno stvarajui zajednike vrijednosti i ljepe ivotno okruenje.

Rast broja korisnika novih usluga

Uspostavljanje efektivnih procesa za uvoenje i pruanje novih usluga

Unapreenje kompetencija zaposlenih

noVe USLUGe i noVa trita za DaLji raSt

Rast poslovnih prihoda novih usluga

Godinji izvjetaj za poslovnu 2014. godinu01 | Uvod22

Da Mtel, odnosno menadment Drutva uspjeno radi

na podizanju ugleda i reputacije Mtela, na unapree-

nju odnosa izmeu zaposlenih i rukovodilaca, porastu

produktivnosti i profitabilnosti, te poveanju konkuren-

tnosti i lojalnosti korisnika, potvruju prestine nagrade

koje su u ovoj godini dodijeljene Mtelu.

Meunarodna regionalna nagrada Najmenader i naj-

kompanija 2014. godine, dodijeljena je generalnom

direktoru Goranu Vlaoviu i kompaniji Mtel na tradici-

onalnoj manifestaciji izbora najuspjenijih menadera

i kompanija, koju dodjeljuje Agencija za izbor najme-

nadera BiH jugoistone i srednje Evrope.

Zahvaljujui panji koju posveuje segmentu drutveno

odgovornog poslovanja i uticaju na razvoj pravih dru-

tvenih vrijednosti, Mtel je dobitnik priznanja Privredne

komore Republike Srpske za doprinos razvoju korpora-

tivne drutvene odgovornosti.

Mtel Banja Luka je 20.12.2014. godine dobio sertifikat

kojim se potvruje da je uvedeni Sistem upravljanja

bezbjednou informacija uspjeno implementiran i

da potpuno ispunjava zahtjeve meunarodnog stan-

darda za bezbjednost informacija ISO 27001:2013.

Mtel je prva kompanija u regionu koja je sertifiko-

vana za unaprijeenu ediciju standarda ISO 27001

iz 2013. godine.

Mtel Banja Luka je 28.10.2014. godine, na svjetskom

dogaaju u Bostonu, primljen u Hall of Fame za

izuzetne rezultate u primjeni strategije poslovanja

prema metodologiji Balanced Scorecard Collaborative

(BSC). Mtel je prva telekomunikaciona, odnosno tek

druga kompanija u iroj regiji, iz svih djelatnosti, koja

je primljena u Hall of Fame. Ova nagrada potvruje

uspjenost primjene metodologije, poslovnih procesa i

strateke orijentacije kompanije, jer se radi o konceptu

koji je jedan od najvanijih menaderskih alata posljed-

njih 75 godina.

John McClellan, CEO Palladium grupe je izjavio: To su

organizacije koje su postigle pravo majstorstvo. Priklju-

ivanje Hall of Fame instituciji je prestina globalna

nagrada, koja se dodjeljuje veoma ogranienom broju

elitnih organizacija koje su ostvarile odline perfor-

manse korienjem Kaplan-Norton sistema upravljanja

strategijom.

Sertifikat o ispunjavanju zahtjeva standarda ISO

27001:2013 izdao je akreditovani TV Austrija Hol-

ding AG, koji potvruje da Mtel efikasno primjenjuje

politiku upravljanja bezbjednou informacija. Neza-

visni tim za provjeru je izrazio posebno zadovoljstvo

pristupom menadmenta i projektnog tima implemen-

taciji sistema menadmenta bezbjednosti informacija.

Nezavisni tim je potvrdio da je u kompaniji evidentna

nagrade i sertifikati

uvoenje i sertifikacija prema standardu iSo 27001

Hall of fameTo su organizacije koje su postigle pravo majstorstvo.

Godinji izvjetaj za poslovnu 2014. godinu 01 | Uvod 23

visoka svijest i opredjeljenje svih ispitanika za sistem

bezbjednosti informacija.

Znaaj uvoenja ovog standarda ne predstavlja samo

usaglaenost poslovanja sa zakonskim i trinim zahtje-

vima, nego i najvanije - rast povjerenja korisnika Mtel

usluga. Implementirani sistem upravljanja bezbjednou

informacija obezbjeuje adekvatnu zatitu korisnikih

informacija u svim fazama obrade, jer na svim nivoima

organizacije postoji jasno definisana podjela zadataka

i odgovornost zaposlenih za bezbjednost informacija.

Uvoenjem ovog standarda ostvaruje se bolja kontrola

protoka informacija, to doprinosi unapreenju odnosa

sa poslovnim korisnicima. Naime, svi korisnici usluga

DPI, IP MPLS VPN, E-vod i zakup voda u mrei, mogu biti

sigurni da se sa njihovim razmijenjenim informacijama

postupa po meunarodno priznatoj praksi, to je jasno

potvreno dobijanjem ovog meunarodnog sertifikata.

Dobijenim sertifikatom se potvruje da je Mtel smanjio

rizike za bezbjednost informacija na najmanju moguu

mjeru, kao i da na pravi nain i pravovremeno postupa

sa poznatim rizicima koji mogu postojati po bezbjednost

informacija.

U skladu sa nadlenostima i definisanim ciljevima, Bez-

bjednost i unutranja kontrola je u 2014. godini vrila:

nadzor nad telekomunikacijama po zahtjevu nadle-

nih institucija, u skladu sa relevantnim zakonskim

propisima BiH,

otkrivanje, analiziranje i dokumentovanje bezbjed-

nosno interesantnih dogaaja u Drutvu i van njega,

koji su mogli imati ili su imali negativan uticaj na

poslovanje Drutva, te predlaganje mjera za otkla-

njanje ili saniranje tetnih posljedica po Drutvo,

kontrolu procesa rada u Drutvu sa aspekta bez-

bjednosti i zatite.

Godinji izvjetaj za poslovnu 2014. godinu01 | Uvod24

Upravni odbor

Upravni odbor obavlja funkciju u sastavu: Predrag

ulibrk, Dejan Carevi, Dragan urevi, Drako

Markovi, Nenad Tomovi i Slavko Mitrovi.

lan Upravnog odbora Aleksandar Jovii je zakljuno

sa 31.12.2014. godine podnio ostavku na funkciju lana

Upravnog odbora.

Odbor za reviziju

Odbor za reviziju obavlja funkciju u sastavu: Vladislava

Argyrakis, Milan Simi i Darko Laki.

Upravni odbor i odbor za reviziju

Godinji izvjetaj za poslovnu 2014. godinu 01 | Uvod 25

Izvrni odbor Mtela ine generalni direktor mr Goran

Vlaovi i izvrni direktori:

Izvrni direktor za finansije - Jasmina Lopii, dipl.

ekonomista,

Izvrni direktor za tehniku Zvonko Alaevi, dipl.

in. elektrotehnike,

Izvrni direktor za korporativne poslove Marko

Lopii, dipl. pravnik,

Izvrni direktor za marketing i prodaju ore Mii,

dipl. pravnik,

Izvrni direktor za operativne poslove Nikola

Rudovi, dipl. pravnik.

Kao funkcije podrke u Mtelu organizovane su:

Interna revizija, iji je rukovodilac Mirjana Matanovi

Bundalo, dipl. ekonomista,

Funkcija za strategiju, iji je direktor mr Ilija

Stevanovi i

Bezbjednost i unutranja kontrola, iji je rukovodilac

Miro Miskin, dipl. pravnik unutranjih poslova.

Biografije aktuelnog menadmenta nalaze sa na

sljedeem linku:

mtel.ba/menadzment

menaDment

Godinji izvjetaj za poslovnu 2014. godinu01 | Uvod26

preGleD poSlovanja U 2014. gODInI

MAKROEKONOMSKO OKRUENJEPESTEL analiza

TRITE TELEKOMUNIKACIJA BIHFiksna telefonijaMobilna telefonijaInternet uslugePay TV trita

REGULATORNI OKVIR

DRUTVENO ODGOVORNO POSLOVANJEHumanostKultura i obrazovanjeSportEkologijaZaposleni

INFORMACIJE ZA INVESTITORE

3031

3234353637

39

424244454647

48

Godinji izvjetaj za poslovnu 2014. godinu02 | Pregled poslovanja u 2014. godini28

Prema analizama Raiffeisen Bank International, geo-

politike tenzije u Evropi vode pogoranju investicione

klime u odnosu na SAD. Negativni efekti su za sada

umjerenog karaktera, ali u 2015. godini predvieni rast

BDP-a u eurozoni je 1,2%, to je za oko dva posto manje

u odnosu na predvieni rast u SAD.

U Evropskoj uniji ekonomska situacija je neto

stabilnija u 2014. godini nego to je bila u 2013. i

2012. godini, ali stari problemi su i dalje prisutni i malo

ili nita je uraeno na njihovom rjeavanju. To znai

da za stabilizaciju Unije nije dovoljna samo monetarna

unija, nego i bankarska, koja ne podrazumijeva samo

zajedniki nadzor, nego i zajedniko osiguranje depo-

zita i zajedniki mehanizam za rjeavanje sporova,

kao i zajednike evroobveznice, ili neki slian instru-

ment za dugove. Evropa je u kontinuiranoj stagnaciji,

2013. godina je bila godina tednje i pokuaja stabi-

lizacije posrnulih lanica, a i 2014. godina je protekla

u slinim uslovima, ali sa veim pritiskom javnosti i

stanovnitva da se napusti politika tednje, jer ona

nije donijela znaajan napredak.

Bosna i Hercegovina u 2014. godini, zbog majskih

poplava, uglavnom moe govoriti samo o sanacijama

teta i vraanju na staro stanje, prije nego o razvoju

i investicijama. Mnogobrojni privredni subjekti su pre-

trpjeli tetu, kao i privatna imovina na poplavljenim

podrujima. tete na infrastrukturi i javnim objektima

su takoe velike, na lokalnim i magistralnim putevima,

eljeznici i mostovima. Procijenjena teta od poplava je

dvije milijarde evra, ili oko 15% BDP. Na donatorskim

konferencijama je prikupljeno svega 809 miliona evra,

to uz slabu ekonomiju i niske fiskalne prihode znai da

e BiH trebati godine da se oporavi od ove katastrofe.

U tom svjetlu, ini se da je glavna briga Meunarodne

zajednice i monetarnih institucija da sauvaju socijalni i

politiki mir u BiH. Stoga je IMF bio prinuen da pomo-

gne entitetskim budetima novim stand-by anranma-

nom. Ovakva odluka IMF-a upuuje na zakljuak da je

Meunarodna zajednica odluna u naporima da odri

ekonomsku stabilnost zemlje.

Za 2015. godinu predvieni rast BDP-a je revidiran

sa 2,5% na 1,6%, zbog nestabilne politike situacije,

slabljenja investicionih aktivnosti i loih ekonomskih

prilika u regionu, te oekivanog pada izvoza. Deflacione

tendencije se oekuju i u 2015. godini, pa je procije-

njena stopa inflacije sniena sa 1,8% na 1,5%. Deficit

platnog bilansa i dalje pokazuje negativne trendove.

Sa 5,9% BDP u 2013. godini, narastao je na 7,9% u

2014. godini, dok predvianja za 2015. godinu iznose

8,2% BDP. Trite radne snage ne moe oekivati

poboljanja, te se u narednoj godini moe oekivati

povean broj otputanja, naroito u privatnom sektoru.

Od stranih direktnih investicija oekuje se realizacija

nekoliko znaajnih projekata, prvenstveno u elektro-

energetskom sektoru, to bi pozitivno uticalo na bh.

ekonomiju.

makroekonomsko okruenje

1,60%zbog brojnih faktora

Za 2015. godinu predvieni rast BDP-a je revidiran sa 2,5% na

Godinji izvjetaj za poslovnu 2014. godinu 02 | Pregled poslovanja u 2014. godini 29

peStel analiza

Analiza trita Bosne i Hercegovine pokazuje da veina

faktora i dalje nije pod direktnom kontrolom Mtela, to

oteava razvoj samog sektora, ime se dodatno nagla-

ava znaaj dosadanjih ostvarenih rezultata Drutva.

Osnovne karakteristike pojedinih faktora (PESTEL) su:

Politiki faktori:

Podijeljenost drutva na politikim i etnikim prin-

cipima,

Nizak stepen politike podrke razvoju ICT-a i nedo-

statak adekvatnih razvojnih programa u ovom kon-

tekstu, to bi rezultiralo viim stepenom primarne

tranje za ovom vrstom usluga,

Neadekvatan institucionalni pristup praenju ICT

trita,

Negativan uticaj politikih odnosa na ekonomski razvoj.

Ekonomski faktori:

Relativno loa struktura privrede i to, prije svega, u

smislu malog broja preduzea u primarnom sektoru,

a u kontekstu stvaranja nove vrijednosti,

Nizak nivo privrednog razvoja i zbog toga spor

oporavak privrede,

Stabilna valuta, shodno postojanju tzv. Currency

Board-a,

Visok stepen nezaposlenosti,

Nizak stepen kupovne moi stanovnitva, odnosno

BDP per capita,

Nejedinstvenost baze o privrednim subjektima.

Socio-kulturni faktori:

Visoko uee ruralnog stanovnitva u ukupnoj

populaciji,

Relativno stara populacija,

Oekivanje podataka po popisu stanovnitva iz

2013. godine, na osnovu kojih bi se mogle kreirati

odgovarajue strategije za razvoj drutva i privrede,

Veliki broj populacije koji ivi u inostranstvu,

Veliki broj medija,

Relativno nizak stepen opte edukacije stanovni-

tva, ali i relativno brzo prihvatanje novih tehnologija

i usluga od strane mlae populacije.

Tehnoloki faktori:

Nizak stepen tehnolokog razvoja,

Relativno brz transfer tehnologije u oblasti teleko-

munikacija na tritu Bosne i Hercegovine, zahva-

ljujui operatorima sa znatnom trinom snagom,

Relativno dobra razvijenost mree, posebno u se-

gmentu mobilne telefonije,

BiH je u smislu ICT spremnosti napredovala u

2014. godini - prema podacima Svjetskog ekonom-

skog foruma, BiH se nalazi na 68 mjestu od 148

zemalja po ovom osnovu.

Ekoloki faktori:

Rastua svijest stanovnitva o ovom problemu,

U telekomunikacionom sektoru ne postoje znaajni-

ja istupanja po pitanju ovog problema, ni specifini

zahtjevi prema operatorima, te se ne oekuje da

e u narednom periodu doi do bitnijih promjena

u ovom domenu.

Legislativa:

Trite telekomunikacija u BiH se moe okarakteri-

sati kao visoko regulisano i liberalizovano,

Sa aspekta razvijenosti i sprovoenja regulator-

nih uzansi, a u kontekstu navedene deregulacije i

liberalizacije, BiH se nalazi ispred veine zemalja

okruenja,

Konkurentska struktura je predmet stalnih promje-

na u kontekstu navedenog.

Godinji izvjetaj za poslovnu 2014. godinu02 | Pregled poslovanja u 2014. godini30

Mtel je u 2014. godini uspjeno zadrao poloaj tehno-

lokog lidera na tritu telekomunikacija uprkos nizu

izazova koji su ukljuivali jaanje konkurencije, pad

potronje i kontinuirano privredno usporavanje.

Znaajne aktivnost u 2014. godini ukljuuju sljedee:

akvizirali smo kompaniju Logosoft d.o.o Sarajevo,

osnovali novo privredno drutvo Mtel Austrija,

komunikacija je obogaena tampanom publikacijom

m:agazin i novim blogom kompanije - m:blog,

nova televizijska emisija m:agazin o zanimljivim

temama iz svijeta modernih tehnologija,

putena je nova aplikacije m:go IOS za iPhone

korisnike, a u pripremi je verzija i za Windows phone,

uvoenje m:net usluge u okviru Open-a za

rezidencijalne i poslovne korisnike,

prodaja bijele tehnike svim Open i ADSL korisnicima,

uz odline uslove i to: beskamatno plaanje na 12

rata, besplatna kuna dostava u roku od tri dana,

prodaja dodataka uz mobilne telefone maske,

slualice i slino,

ukidanje postojeih tarifnih modela: Hit, Zovi,

alji, Surfaj i Kuliraj i migriranje njihovih korisnika

na jedinstveni FREND tarifni model sa najniom

jedinstvenom cijenom poziva prema svim mreama

u BiH,

migriranje korisnika mobilne telefonije sa tarifnih

modela M, L, X, XXL na tarifni model Moj Mix,

migracija korisnika fiksne telefonije na pakete

integrisanih usluga (Open), pri emu postojei

korisnici u pakete dodaju jednu ili vie novih usluga,

razvoj UMTS mree,

kreiran Moj MIX VIP tarifni model, gdje je prvi put

uveden flat-fer use princip tarifiranja u nacionalni

saobraaj u mobilnoj telefoniji,

razvoj postojee mrene infrastrukture koja se

temelji na uvoenju novih tehnologija, pri emu

su GPON i VDSL2+ vectoring oznaeni kao glavni

pravci razvoja u fiksnom pristupu,

u mobilnoj mrei omoguena je vea brzina

paketskog saobraaja omoguenjem HSPA+ na

dvije treine baznih stanica,

izvrene su odreene pripreme sistema za LTE kako

bi se stekli uslovi za to laku implementaciju po

dobijanju dozvole od CRA,

zavrena je implementacija novog sistema zarada,

promocija HTC One M8 mobilnog telefona: uljepali

smo kini dan graanima Banjaluke i Bijeljine,

organizacija Digital Spark Allview IT&M Challenge

konferencije,

Zimzograd i m:tel: Zimska arolija ponovo u B. Luci,

,,Gas do daske m:tel i Sony ,,Traffic Racer

takmienje,

trite telekomunikacija u bosni i Hercegovini

Godinji izvjetaj za poslovnu 2014. godinu 02 | Pregled poslovanja u 2014. godini 31

Dobri rezultati uprkos elementarnim nepogodama, kontinuiranoj ekonomskoj krizi u okruenju i sve veoj konkurenciji na tritu telekomunikacija.

Godinji izvjetaj za poslovnu 2014. godinu02 | Pregled poslovanja u 2014. godini32

kreativni brending kojim smo promovisali Beats

slualice,

sveana promocija Samsung Galaxy Note 4

pametnog telefona.

Prema podacima Centralne banke BiH, procijenjena

vrijednost trita telekomunikacija za 2014. godinu

iznosi 1,4 milijarde KM, uz kumulativnu stopu rasta

od 2,2% u periodu 20112014. godine1 i uestvuje u

ostvarenom BDP-u Bosne i Hercegovine sa oko 5,3%.

Struktura ostvarenih prihoda na telekomunikacionom

tritu kontinuirano se mijenja u korist usluga mobilne

telefonije i prenosa podataka u fiksnoj i mobilnoj mre-

i. Prihod od usluga mobilne telefonije u 2013. godini

iznosio je oko 797 miliona KM, odnosno 55% u ukupno

procijenjenim prihodima trita.

Trite fiksne telefonije od 2008. godine pokazuje ka-

rakteristike trita koje je sa aspekta ivotnog ciklusa

ulo u fazu opadanja, to je opti trend telekomunikaci-

onih trita, nezavisno od njihove geografske pozicije.

Trite mobilne telefonije u BiH ulo je u fazu zrelosti,

ali se segment prenosa podataka nalazi u fazi rasta.

Ovome znatno doprinosi ekspanzija trita pametnih

2 www.rak.ba

1 Interna procjena na osnovu zvaninih RAK podataka

telefona i tableta, koji su postali must-have digitalni

ureaji koji preuzimaju svijet.

Polazei od injenica da su telekomunikacione usluge

esencijalna ljudska potreba, te da razvijene telekomu-

nikacione mree i usluge predstavljaju uslov za razvoj

informacionog drutva ili drutva znanja, usvojena

je Politika sektora telekomunikacija BiH. Cilj Politike

je partnerstvo izmeu javnog i privatnog sektora

koje moe i treba da ubrza razvoj telekomunikacione

infrastrukture i na njoj ponudi bogatiji set usluga,

tretirajui je kao opte javno dobro, bez obzira na

vlasniku strukturu, a koji se moe i treba ostvariti

pomou regulatornih okvira, daljnjom liberalizacijom

i slobodnom konkurencijom.

Razvoj multimedijalnih usluga predstavlja preduslov za

kljunu diferencijaciju Mtel ponude IPTV-a u odnosu na

kablovsku TV. Multimedijalni servisi i funkcionalnosti

treba da obezbijede dodatni izvor prihoda Mtela u

2015. godini. Kroz ponudu OTT pay TV, Mtel je u

mogunosti da uslugu IPTV ponudi putem internet

pristupa bilo kojeg ISP-a na tritu van granica vlastite

pristupne mree, to predstavlja osnov za irenje na

druga trita van okvira Republike Srpske.

Mrea fiksne telefonije ini stub svakog komunikacij-

skog sistema jedne drave. U svijetu rapidnih promjena,

napretka brzine i obima komuniciranja, u svijetu koji

postaje globalno informatiko drutvo, fiksna telefonija

je pokretaka poluga mehanizama komuniciranja bez

kojih se svijet danas, drutvo i njihovo funkcionisanje,

vie ne mogu zamisliti. Na tritu fiksne telefonije Bo-

sne i Hercegovine, na dan 31.12.2014. godine djelovalo

je 13 operatora, od ega su tri operatora sa znaajnom

trinom snagom Mtel a.d. Banja Luka, BH Telecom

i HT Mostar. Navedeni operatori dominiraju trinim

ueem, obimom prodaje i ostvarenim prihodima od

te vrste usluga, kao i brojem zaposlenih.2

fiksna telefonija

5,30%u ostvarenom BDP-u Bosne i Hercegovine

Trite telekomunkacija uestvuje sa

Godinji izvjetaj za poslovnu 2014. godinu 02 | Pregled poslovanja u 2014. godini 33

Broj korisnika fiksne telefonije dominantnih operato-

ra u BiH na kraju 2014. godine procjenjuje se na oko

784 hiljade, pri emu je stopa promjene u odnosu na

2013. godinu iznosila negativnih 7%. Ukupan broj korisni-

ka alternativnih operatora porastao je na oko 65 hiljada.

Trino uee Mtela, prema internim procjenama, sa

aspekta broja korisnika na nivou BiH, iznosi 34,7%.3

Mtel je u 2014. godini zabiljeio neto porast od 10.637

korisnika integrisanih usluga. Ukupan broj Open korisni-

ka u 2014. godini je 18,8% vei u odnosu na prethodnu

godinu i iznosi 67.335. Rast broja korisnika prati i rast

prihoda, koji su u odnosu na prethodnu godinu vei za

31,1% ili za 9.898.383 KM.

Liberalizacija telekomunikacionog trita Bosne i Her-

cegovine, posebno usluga prenosivosti telefonskih

brojeva za korisnike fiksnih javnih telefonskih usluga,

koja je zaivjela 1. septembra 2011. godine, ojaala je

konkurenciju na tritu fiksne telefonije. Trend rasta

broja prenesenih brojeva u fiksnoj telefonskoj mrei

BiH je nastavljen i u 2014. godini, pa je njihov broj

porastao sa 9.626 u 2013. godini, na preko 17.000 u

2014. godini.4

Stopa penetracije fiksne telefonije u Bosni i Hercegovini

ima opadajui trend i na kraju 2014. godine iznosi oko

22,3%. Navedena stopa penetracije fiksne telefonije

u BiH je nia u poreenju sa istom u zemljama EU,

gdje prosjena stopa penetracije iznosi oko 40%5, ali

takoe ima opadajui trend. Stopa penetracije fiksne

telefonije BiH u odnosu na broj domainstava u Bosni

i Hercegovini iznosi 69%.6

U 2015. godini planiramo realizaciju VoBB (VoIP over

broadband) telefonije za rezidencijalne i poslovne

korisnike u vidu samostalne usluge, kao i u ponudi

razliitih paketa integrisanih usluga.

Novom poslovnom inicijativom Mtel planira ukljuenje

najznaajnijeg kanala komunikacije sa korisnicima (Call

centar)u proces prodaje usluga. Softverski modul SAS

Real Time Decison Management omoguie dodava-

nje Call centra kao aktivni kanal prodaje, za razliku

od dosadanjih outbound kanala (SMS, USSD kanal i

telemarketing).

Usluge mobilne telefonije koristi oko 91% graana BiH,

to ukazuje na injenicu da je trite mobilne telefonije

u Bosni i Hercegovini ulo u fazu zrelosti, a posebno

u segmentu govornih i SMS usluga. Na ovom tritu

i dalje postoji prostor za rast, posebno u segmentu

pametnih telefona.

Procjenjuje se da je udio pametnih telefona na BiH

tritu mobilne telefonije u 2014. godini dostigao iznos

od 40%, a poreenja radi, ovo je uee poetkom

2012. godine iznosilo oko 15%. To je segment koji e

u narednih nekoliko godina biljeiti najvei rast.

U Bosni i Hercegovini djeluju tri operatora koji su

nosioci dozvole za pruanje GSM usluga: Telekom

Srpske a.d. Banja Luka, BH Telecom d.d. Sarajevo, i

Hrvatske telekomunikacije d.d. Mostar, te dva davaoca

usluga u mobilnim komunikacijama Izi Mobil d.o.o.

mobilna telefonija

3 Interna procjena na osnovu zvaninih podataka RAK-a

4 Ibidem5 Enlargement countries monitoring

report 36 Interna procjena na osnovu zvaninih

podataka RAK-a

Godinji izvjetaj za poslovnu 2014. godinu02 | Pregled poslovanja u 2014. godini34

Sarajevo i Blic.Net d.o.o. Banja Luka. Za razliku od

trita fiksne telefonije, na tritu mobilne telefonije

postoji vii stepen konkurencije, s obzirom na to da

tri postojea operatora nude svoje usluge na cijeloj

teritoriji Bosne i Hercegovine.7

Implementacija usluge prenosivosti telefonskih

brojeva u mobilnoj mrei (prepaid, postpaid) poela

je 01.01.2013. godine. Ukupan broj prenesenih brojeva

u mobilnoj mrei na kraju 2014. godine je preao 13

hiljada.8

Stopa penetracije usluga mobilne telefonije u BiH

usporava rast i prema podacima Regulatorne agencije

za komunikacije, u 2014. godini procjenjuje se na

93%. Stopa penetracije mobilne telefonije je i dalje

ispod trenutnih vrijednosti u zemljama EU i okruenja.

Procjenjuje se da je broj korisnika usluga mobilne

telefonije u BiH za 2014. godinu oko 3,5 miliona, uz

godinju stopu rasta od 0,75%.

Trino uee Mtela, prema internim procjenama, sa

aspekta broja korisnika na nivou BiH, iznosi 42,6%.9

Uee postpaid korisnika je poraslo u odnosu na 2013.

godinu i iznosi oko 19,5%, ali je i dalje nie od prosjeka

u zemljama okruenja i EU.

I u 2014. godini broj poslatih SMS-ova biljei pad od 14%.10

Smanjena popularnost SMS-a je posljedica poveane

upotrebe messenger aplikacija, kao to su Whatsapp,

Google Talk, Facebook Messenger, Viber, Skype.

Na nivou Bosne i Hercegovine 3G usluge su u 2013.

godini bile u ponudama sva tri operatora, pri emu je

tranja za ovom vrstom usluga jo uvijek na relativno

niskom nivou.

U toku 2014. godine Mtel, BH Telecom i HT Mostar su,

u skladu sa obavezama propisanim UMTS dozvolom,

nastavili aktivnosti na razvoju UMTS mrea u Bosni

i Hercegovini. Postojee UMTS mree pokrivaju

stanovnitvo Bosne i Hercegovine sa oko 72%11, to

se uglavnom odnosi na pokrivanje velikih urbanih

sredina, turistikih centara i znaajnijih putnih pravaca.

Uvoenje LTE tehnologije, odnosno mobilne mree

etvrte generacije (4G), donijee znatno vee

brzine prenosa podataka, to e omoguiti pruanje

kvalitetnijih i raznovrsnijih usluga prema sve

zahtjevnijim korisnicima (npr. mobile TV).

U 2015. godini planiramo uvoenje novih usluga u

okviru projekta Mpayment, kao to su:

plaanje Mtel postpaid rauna i dopunu prepaid

rauna,

izdavanje m:card debitne lokalne platne kartice

(u saradnji sa bankom partnerom), preko koje e

biti omogueno plaanje roba i usluga na POS

terminalima u trgovakoj mrei. Navedena plaanja

bie omoguena i putem mobilnog telefona kao

zamjene za m:card.

Na dan 31.12.2014. godine, u Bosni i Hercegovini je

djelovao 71 provajder internet usluga, to je za dva vie

u odnosu na prethodnu godinu, ali manje u odnosu na

2012. godinu.12

Stopu penetracije internet usluga na tritu BiH

karakterie kontinuiran rast, pri emu kao generatora

ovog rasta treba izdvojiti fiksni irokopojasni pristup.

Procjenjuje se da je stopa penetracije internet korisnika

internet usluge

7 Ocjena stanja trita telekomunikacija u BiH

8 Interna procjena na osnovu zvaninih podataka RAK-a

9 Ibidem10 Ibidem11 Godinji izvjetaj Regulatorne agencije

za komunikacije

12 www.rak.ba

Godinji izvjetaj za poslovnu 2014. godinu 02 | Pregled poslovanja u 2014. godini 35

u odnosu na broj stanovnika u BiH13 na kraju 2014.

godine iznosila 61%, uz kumulativnu stopu rasta od

4,5% u periodu od 2012. do 2014. godine.

Broj korisnika usluga fiksnog irokopojasnog pristupa

u BiH za 2014. godinu je iznosio oko 545 hiljada,14 to

znai da je stopa penetracije irokopojasnog pristupa u

odnosu na broj stanovnika u BiH iznosila 14,3%. Stopa

penetracije za pristup internetu putem irokopojasnih

pristupnih tehnologija u fiksnim mreama u BiH i

pojedinim zemljama u regiji ukazuje na to da i pored

porasta broja korisnika na tritu irokopojasnog

pristupa internetu, Bosna i Hercegovina spada u grupu

slabije razvijenih zemalja regije i znatno je ispod

prosjeka EU. Stopa penetracije fiksnog irokopojasnog

pristupa, u odnosu na broj domainstava u BiH od

1.163.387 u 2014. godini je iznosila 47%, to je za 3%

vie u odnosu na prethodnu godinu.

Trino uee Mtela na nivou BiH, u oblasti fiksnog

irokopojasnog pristupa, interno se procjenjuje na

24%.

U toku 2014. godine dolo je do daljeg unapreenja

ponude usluga prenosa podataka, prije svega kod

pruanja ADSL usluga, to se ogleda kroz poveanje

pristupnih brzina, uvoenja novih paketa namijenjenih

razliitim kategorijama korisnika, te snienje cijena

za postojee pakete. Operatori su nastavili da jaaju

ponudu integrisanih (bundle) usluga, to je imalo za

posljedicu porast korisnika integrisanih usluga u 2014.

godini.15

U domenu integrisanih usluga i usluga pristupa

internetu putem GPON tehnologije, koja je jedna od

FTTH tehnologija i podrazumijeva dovoenje optikog

vlakna direktno do korisnika, a omoguava korienje

Triple Play servisa sa visokim internet protocima,

pouzdan prenos govora i visokokvalitetnu IPTV HD sliku

sa download brzinom od 2,5 Gbit/s i upload brzinom

od 1,25 Gbit/s, u ponudi su paketi usluga komercijalnog

naziva MAX.

U 2014. godini uslugu sa vezanim internetom, TV,

fiksnom i mobilnom telefonijom imali su u ponudi

Mtel, BH Telecom i Blicnet. Najvei broj korisnika

koristi tri usluge vezane u paket i to: fiksna telefonija,

irokopojasni pristup internetu i TV uslugu.

Najvei porast broja pretplatnika, gledano na godinjem

nivou, imale su Quadro usluge sa internetom, TV,

fiksnom telefonijom i mobilnom telefonijom. Od poetka

komercijalizacije Open quadro usluge prodato je 4.394

paketa.

U 2015. godini planiramo uvoene novih usluga u okviru

projekta E-payment, kojim e biti omogueno on-line

plaanje putem kreditnih kartica (VISA, MASTER). U

okviru web shop-a, korisnicima e biti omoguene on-

line narudba i kupovina iz udobnosti njihovog doma.

Trite distribucije TV programa se nalazi u fazi zrelosti

i procjenjuje se da praktino svako domainstvo u Bosni

i Hercegovini posjeduje TV prikljuak.

Prema posljednjim raspoloivim podacima Informa

Telecoms & Media iz juna 2013. godine, najvei broj

korisnika televizijski signal prima putem kablovske

distribucije - 54,5%. Satelitske antene i IPTV uestvuju

pay tv trite

13 3.791.622 Preliminarni rezultati popisa stanovnitva BiH 2013, Agencija za statistiku BiH

14 Interna procjena na osnovu zvaninih podataka RAK-a

15 Godinja anketa korisnika RAK dozvola za pruanje internet usluga u BiH, www.rak.ba

Godinji izvjetaj za poslovnu 2014. godinu02 | Pregled poslovanja u 2014. godini36

sa 33,2%16 i 12,3%17 respektivno. Treba istai da broj

korisnika IPTV usluge konstantno raste, to je rezultat

ulaska sva tri telekom operatora na ovo trite.

Konkurentski odnosi u ovome segmentu su i dalje

intenzivnog karaktera.

U skladu sa Pravilom 55/2011 o pruanju audiovizuelnih

medijskih usluga, u toku 2013. godine izdata je 1.

Saglasnost za pruanje audiovizuelnih medijskih usluga

na zahtjev, tako da zakljuno sa 31.12.2013. godine

djeluje etiri korisnika ove saglasnosti.18

U skladu sa Pravilom o dozvolama za distribuciju

audiovizuelnih medijskih usluga i medijskih usluga

radija, u toku 2013. godine broj korisnika Dozvole

za distribuciju audiovizuelnih medijskih usluga i

medijskih usluga radija iznosio je 48, od ega 42

putem kabla, jedan putem satelita (DTH), te pet putem

IPTV platforme. Ukupan broj korisnika zakljuno sa

31.12.2013. iznosi 566.074.19

Uprkos nastojanju i preporuci EU da se zakljuno sa

2012. godinom osigura prelazak na zemaljsku digitalnu

TV kako bi se oslobodio RF spektar i osigurala tzv.

digitalna dividenda za dodatne TV sadraje te nove

informacione i komunikacione usluge, neke zemlje

pomjerile su procjenu o datumu gaenja analogne TV

iza 2012. godine. Najvei broj zemalja preao je na

digitalnu radio-difuziju.

Na redovnoj sjednici Vijea Regulatorne agencije

za komunikacije Bosne i Hercegovine, odranoj u

decembru 2014. godine, Vijee je konstatovalo da

nisu ostvareni pomaci u pogledu procesa prelaska sa

analognog na digitalno zemaljsko emitovanje, iz razloga

to javni RTV servisi nisu dostavili usaglaen zahtjev

za izdavanje dozvole.

Vijee oekuje da e Odbor sistema preuzeti aktivnu

ulogu u rjeavanju ovog pitanja u pogledu dostavljanja

usaglaenog zahtjeva za dozvolu od sva tri javna RTV

servisa.

GE-0620 je odredio 17. juni 2015. godine kao kraj

prelaznog perioda, nakon ega se analogno emitovanje

nee tititi. Poslije ovog datuma, sve administracije

mogu slobodno koristiti sve frekvencije koje su im

dodijeljene u GE 06 planu za digitalne servise.

U okviru nove multimedijalne platforme Mtela,

korisnicima e u ponudi, pored postojeih servisa (Live

TV, VoD), biti ponuen i znaajan spektar novih servisa:

Catch-up TV, Time shifted TV, nPVR, Mozaik,

ponuda OTT servisa (YouTube, Facebook), instant

messaging, advertising,

WEB TV/Mobile TV rjeenja,

IPTV Multiscreen rjeenja.

16 Informa T&M 2Q 201317 Informa T&M 2Q 201318 Godinji izvjetaj Regulatorne agencije

za komunikacije19 Godinji izvjetaj Regulatorne agencije

za komunikacije20 GE06 sporazum, eneva 2006.

Godinji izvjetaj za poslovnu 2014. godinu 02 | Pregled poslovanja u 2014. godini 37

Regulisanje trita telekomunikacija u Bosni i Herce-

govini je u nadlenosti Regulatorne agencije za komu-

nikacije (u daljem tekstu: Agencija), a zasnovano je na

Zakonu o komunikacijama (Slubeni glasnik BiH br.

31/03, 75/06, 32/10, 98/12), Politici sektora telekomu-

nikacija i podzakonskim aktima.

Postojei regulatorni okvir u BiH se zasniva na regu-

latornom okviru EU, a karakterie ga stalno praenje i

analiziranje trita telekomunikacija, te donoenje po-

trebnih regulatornih akata, s ciljem njegovog kontinui-

ranog razvoja, kako sa aspekta poveanja broja usluga,

tako i u smislu marketinkih i tehnikih inovacija.

Trite telekomunikacija BiH je liberalizovano poetkom

2006. godine, a krajem 2014. godine na ovom tritu

djeluju:

3 operatora sa znaajnom trinom snagom (SMP

- Significant Market Power operatori); Prema Listi

operatora sa znaajnom trinom snagom (Slu-

beni glasnik BiH, br. 73/12) Mtel a.d. Banja Luka,

BH Telekom d.d. Sarajevo i HT d.o.o. Mostar su

proglaeni za operatore sa znaajnom trinom

snagom na tritu usluga fiksne i mobilne telefonije

i iznajmljenih linija;

13 korisnika Dozvole za pruanje fiksnih javnih te-

lefonskih usluga;

85 korisnika Dozvole za obavljanje djelatnosti ope-

ratora javnih elektronskih komunikacijskih mrea;

71 korisnik Dozvole za obavljanje djelatnosti davaoca

pristupa internetu.

Mtel radi u skladu sa vaeim dozvolama koje mu je

dodijelila Agencija, i to:

Dozvola za javnog operatora fiksne telefonije od

01.06.2002. godine,

Dozvola za obavljanje djelatnosti davaoca pristupa

internetu od 15.03.2013. godine,

Dozvola za pruanje GSM usluga od

12.10.2004. godine,

Dozvola za pruanje mobilnih usluga na univerzal-

nim mobilnim telekomunikacionim sistemima UMTS

od 26.03.2009. godine,

Dozvola za distribuciju audiovizuelnih me-

dijskih usluga i medijskih usluga radija od

16.03.2010. godine.

Aneksom I Dozvole za pruanje mobilnih usluga na

univerzalnim mobilnim telekomunikacionim sistemi-

ma iz decembra 2010. godine, Mtelu je omogueno

pruanje UMTS usluga i na GSM frekventnom opsegu.

Aneksom I Dozvole za pruanje GSM usluga Mtelu je

omogueno korienje dodatnog frekventnog opsega

E-GSM od juna 2012. godine.

U okviru procesa liberalizacije trita telekomunika-

cija, a u skladu sa regulatornim okvirom, na snazi su

sljedee referentne ponude Mtela:

1. Referentna ponuda za interkonekciju sa fiksnom

mreom Mtela,

2. Referentna ponuda za interkonekciju i pristup

mobilnog virtuelnog mrenog operatora mobilnoj

mrei Mtela,

regulatorni okvir

Godinji izvjetaj za poslovnu 2014. godinu02 | Pregled poslovanja u 2014. godini38

3. Referentna ponuda za interkonekciju sa mobilnom

mreom Mtela,

4. Referentna ponuda za pristup izdvojenoj lokalnoj

petlji,

5. Referentna ponuda za veleprodaju iznajmljenih

linija.

Najznaajnije regulatorne aktivnosti tokom 2014. godine

su:

U januaru 2014. godine Agencija je objavila Analizu

trita zavravanja (terminacije) poziva u individual-

ne javne telefonske mree na fiksnoj lokaciji (vele-

prodajni nivo). Agencija je proglasila 13 operatora sa

znaajnom trinom snagom na tritu terminiranja

poziva u vlastitu mreu na fiksnoj lokaciji, i to: Mtel,

BH Telekom, HT Mostar, AirABA, Aneks, Logosoft,

EuroproNET Bosnia, M&H Company, ELTA-KABEL,

Telemach, Telrad Net, VoiptelNet i DASTO SEM-

TEL. Navedenim operatorima odreene su sljedee

regulatorne obaveze: obaveza pruanja pristupa

i korienja elemenata mree, obaveza osigura-

nja jednakog tretmana (nediskriminacija), obaveza

transparentnosti i obaveza kontrole cijena (za sve

operatore), te obaveza odvajanja raunovodstvenih

evidencija i voenja trokovnog raunovodstva

(samo za Mtel, BH Telekom i HT Mostar). Agencija

je definisala rokove u kojima su Mtel, BH Telekom

i HT Mostar izmijenili, a ostali proglaeni operatori

sa znaajnom trinom snagom su u obavezi da

izrade svoje referentne ponude za povezivanje sa

fiksnom mreom.

Krajem aprila 2014. godine Agencija je pokrenula

aktivnosti na uvoenju IP interkonekcije u fiksne

mree operatora u BiH. Dinamiki program ovih

aktivnosti predvia da SMP operatori (Mtel, BH

Telekom i HT Mostar) izrade referentne ponude za

IP interkonekciju na svoje fiksne mree (interkonek-

cija bazirana na IP protokolima) do kraja februara

2015. godine, a da se IP RIP dokumenti primjenjuju

od 01.07.2015. godine.

U skladu sa Pravilom 67/2012 o modelu rebalansa

cijena govornih telefonskih usluga u Bosni i Her-

cegovini, Mtel je izvrio korekcije cijena govornih

telefonskih usluga za 2015. godinu, ime je relativni

odnos cijena pojedinih usluga usklaen sa relativnim

odnosom cijena tih usluga u zemljama okruenja i

zemljama Evropske unije.

U januaru 2014. godine Agencija je donijela Instruk-

ciju o postupanju kod produenja vaenja dozvola za

korienje blokova telefonskih brojeva, pojedinanih

negeografskih brojeva, kratkih brojeva i kodova za

potrebe mree i signalizaciju.

U januaru 2014. godine Savjet ministara BiH donio

je Odluku o naknadi za korienje radiofrekventnog

spektra u Bosni i Hercegovini, kojom se utvruje

obaveza plaanja, nain obrauna i iznos naknade

za koritenje radiofrekventnog spektra. Stupanjem

na snagu ove odluke stavlja se van snage Odluka o

dravnom doprinosu za korienje radiofrekventnog

spektra iz 2007. godine.

U maju 2014. godine doneseno je Pravilo 72/2014 o

radio-opremi koja se moe koristiti bez pojedina-

nih dozvola za ureaje koje je izdala Regulatorna

agencija za komunikacije. Ovim Pravilom utvruju se

vrsta, uslovi i nain upotrebe radio-opreme za ije

korienje nije potrebno posjedovanje pojedinanih

dozvola za ureaj koje izdaje Agencija. Stupanjem

na snagu ovog Pravila stavlja se van snage Pravilo

o izmjeni Pravila 46/2009 o radio-opremi koja se

moe koristiti bez pojedinanih dozvola za ureaje

izdatih od strane Regulatorne agencije za komuni-

kacije.

U septembru 2014. godine stupilo je na snagu

Pravilo 73/2014 o obavljanju djelatnosti pruaoca

javnih mobilnih telefonskih usluga. Ovim Pravilom se

propisuju uslovi za sticanje prava i osnovna pravila

za pruanje javnih mobilnih telefonskih usluga u

Bosni i Hercegovini. Pored tri operatora koji posje-

Godinji izvjetaj za poslovnu 2014. godinu 02 | Pregled poslovanja u 2014. godini 39

duju dozvole za pruanje GSM i UMTS usluga, na

tritu mobilnih komunikacija u BiH je omogueno

djelovanje i pruaocima javnih mobilnih telefonskih

usluga (MVNO - operatori virtuelne mobilne mree

i SP - servis provajderi).

U novembru 2014. godine Agencija je usvojila

Pravilo o korienju radiofrekvencijskih opsega

3400-3600 MHz i 3600-3800 MHz. Ovo Pravilo

odreuje nain korienja radiofrekvencijskih opse-

ga 3400-3600 MHz i 3600-3800 MHz za mobilne/

fiksne komunikacijske mree u Bosni i Hercegovini

na tehnoloki neutralnoj osnovi u razliitim modo-

vima (fiksni, nomadski, mobilni). Pravilo je stupilo

na snagu 31.12.2014. godine.

U decembru 2014. godine Agencija je uputila u

proceduru javnih konsultacija Nacrt pravila o izmje-

nama Pravila 56/2011 o dozvolama za distribuciju

audiovizuelnih medijskih usluga i medijskih usluga

radija.

U decembru 2014. godine Agencija je uputila u

proceduru javnih konsultacija Prijedlog analize

veleprodajnog trita fizikog pristupa mrenoj

infrastrukturi (ukljuujui zajedniki i potpuni pri-

stup izdvojenoj lokalnoj petlji) na fiksnoj lokaciji i

veleprodajnog trita irokopojasnog pristupa.

U skladu sa Instrukcijom o metodologiji ispitivanja

kvaliteta javnih telekomunikacionih usluga u fiksnim

mreama, Agenciji se dostavljaju redovni estomje-

seni izvjetaji o rezultatima mjerenja kvaliteta

javnih telekomunikacionih usluga u fiksnoj mrei

Mtela, poev od 01.01.2012. godine.

Mtel redovno dostavlja Agenciji Upitnike za analizu

trita mobilne telefonije (trite 7), sa podacima o

tehnikim i ekonomskim pokazateljima stepena razvoja

Mtela, i to: za maloprodajni segment kvartalno, a za

veleprodajni segment na godinjem nivou. Upitnici

za analizu trita 3, 4 i 5 (fiksna telefonija i internet),

koji obuhvataju segment maloprodaje i veleprodaje, sa

podacima o tehnikim i ekonomskim pokazateljima ste-

pena razvoja Mtela, dostavljaju se Agenciji kvartalno.

U septembru 2014. godine potpisan je Sporazum o

snienju cijena usluge rominga u javnim mobilnim

komunikacijskim mreama izmeu sljedeih drava:

Bosne i Hercegovine, Crne Gore, Republike Make-

donije i Republike Srbije. Sporazumom je predvie-

no postepeno smanjenje cijena rominga i etapno

usklaivanje domaih cijena rominga sa cijenom

koja vai u zemljama EU. S tim u vezi, regulatorna

tijela ovih zemalja definisala su termine faza za

implementaciju novih cijena, tako da se istovremeno

zapone sa primjenom novih cijena rominga, reci-

prono, u svim dravama potpisnicama sporazuma.

Realizacija primjene novih cijena rominga zapoinje

od 30.06.2015. godine.

2014.godine, potpisan je Sporazum o snienju cijena usluge rominga

U septembru

Godinji izvjetaj za poslovnu 2014. godinu02 | Pregled poslovanja u 2014. godini40

Velike poplave koje su protekle godine zahvatile gotovo

cijelu BiH, nauile su nas kako moemo pomoi jedni

drugima i tako doprinijeti cjelokupnom drutvenom

dobru. U tekim prilikama koje su zadesile regiju, Mtel

je pruio ruku prijateljstva i pomogao onima kojima je

najpotrebnije, donirajui znatna finansijska sredstva.

Pored toga, donirani su dueci, posteljine i jastuci za

najugroenije porodice, obezbijeene brojne donacije

u uslugama kompanije, omoguni besplatni pozivi ka

hitnim slubama, a aktiviran je kratki humanitarni

broj 1458 za ove namjene, kao i pruena podrka u

vidu dodjela kratkih brojeva prilikom odravanja do-

natorskih veeri za prikupljanje sredstava za pomo

ugroenima. Tokom trajanja nezapamenih poplava na

ovim prostorima, Mtel je svoje kapacitete usmjerio na

obezbjeivanje neometane komunikacije na cijelom

podruju BiH, a korisnicima u ugroenim podruji-

ma obezbijedio je i besplatno korienje drutvenih

mrea na mobilnim telefonima, kako bi to bolje

pomogao svima kojima je pomo u tom trenutku bila

neophodna.

Humanost

Pozitivan imid koji je izgradio vodei brigu o drutvu

i zajednici u kojoj posluje, jeste ono to Mtel ve dui

niz godina ini prepoznatljivim u javnosti. Mnogo je

primjera koji pokazuju koliko se odgovorno, primjenju-

jui koncept interne i eksterne dimenzije drutveno

odgovornog poslovanja, Mtel u 2014. godini odnosio

prema zajednici i ivotnoj sredini u kojoj posluje.

1458za prikupljanje pomoi za poplavljene

Aktiviran je kratki humanitarni broj

U savremenom drutvu i poslovanju koncept ekster-

nog drutveno odgovornog poslovanja postao je sve-

opte prihvaen, a vanost uloge poslovnog sektora

u postizanju odrivog razvoja potvruje se kroz dru-

tveno odgovorno investiranje u humanost, kulturu,

obrazovanje, sport i ekologiju.

Drutveno odgovorno poslovanje

Godinji izvjetaj za poslovnu 2014. godinu 02 | Pregled poslovanja u 2014. godini 41

Mtel je izdvojio i sredstva za pomo zaposlenima ija

su domainstva oteena u poplavama, a zaposleni

su takoe prikupili sredstva za pomo svojim radnim

kolegama. Pored toga, Mtel je bio i zlatni donator u

projektu AmCham-a BiH, za ponovno pokretanje malih

preduzea pogoenih poplavama.

U junu 2014. godine Domu zdravlja Srbac donirana

su sredstva za nabavku biohemijskog analizatora za

hormonske pretrage, ime su graani Srpca dobili mo-

gunost da sve potrebne preglede obave u svom Domu

zdravlja, to u prethodnom periodu nije bilo mogue.

Krajem 2014. godine dodijeljena je donacija Univerzi-

tetskoj bolnici Kliniki centar Banja Luka za sanaciju

prostorija zgrade hirurgije, sa akcentom na bolesnike

sobe, intenzivne njege i hodnike, kao i kupovinu novog

agregata. Ovaj praznini poklon za banjoluku hirurgiju

human je gest kojim Mtel potvruje svoju iskrenu elju

da drutveno odgovornim poslovanjem utie na kvalitet

ivota na ovim prostorima.

Tradicionalno darovanje nikoljdanskih paketia mali-

anima koji borave u Zavodu za fizikalnu medicinu i

rehabilitaciju Dr Miroslav Zotovi, tienicima Doma

za djecu i omladinu bez roditeljskog staranja Rada

Vranjeevi u B. Luci, kao i djeci u predkolskoj

ustanovi Sveta Evgenija, carica Milica u Trebinju,

nastavljeno je i ove godine.

U cilju da obezbijedi kvalitetnu komunikaciju i pris-

tupanost svojih usluga licima sa oteenim sluhom,

Mtel je na prodajnim mjestima u deset gradova BiH

omoguio da osobe sa oteenim sluhom, bez pomo-

i treih lica, mogu dobiti sve informacije koje su im

potrebne o uslugama, komunicirajui na znakovnom

jeziku. Tako je u saradnji sa Savezom gluvih i nagluvih

RS, za Mtelovo prodajno osoblje organizovana obuka

osnovne komunikacije na znakovnom jeziku, uz poseb-

nu obuku za korienje gestova potrebnih u uslovima

pruanja usluga iz oblasti telekomunikacija.

2014.godine pokrenuta je velika drutvena akcija pod nazivom Dobro djelo

Pomogavi obiljeavanje Meunarodnog dana osoba sa

Daunovim sindromom, Mtel je pruio ruku prijateljstva

Djeijem edukativnom centru Svjetlice . U Muzikom

paviljonu u parku Petar Koi u B. Luci, otvaranjem

izlobe Prui mi ruku, autorke Lenke Kaleman, sim-

bolino je ukazano na cilj centra Svjetlice, a to je

promjena svijesti ljudi o osobama sa ovim sindromom.

Budui da je slogan kompanije Imate prijatelje, u

2014. godini je prijateljstvu posveen cijeli jedan mje-

sec, i tako je avgust postao Mjesec prijateljstva, u

kome su pozvani svi korisnici da prijave najveu elju

svog prijatelja koju ne mogu sami da ispune, a znaju da

bi mu uljepala ivot. U tom mjesecu Mtel je nastojao

obradovati to vei broj graana BiH, te je ovim putem

ispunjeno 13 najljepih elja.

U 2014. godini Mtel je pokrenuo i veliku drutveno

odgovornu akciju pod nazivom Dobro djelo, koja e

trajati godinu dana. Ovaj projekat omoguava pojedin-

cima da malim stvarima i dobrim djelima uine neto

za svoje najblie, ali i za maliane iz svoje optine, jer

e optini sa najvie prijavljenih dobrih djela Mtel na

kraju akcije pokloniti djeije igralite.

Pruajui podrku velikom broju humanitarnih akcija

za iju realizaciju je Mtel u 2014. godini obezbijedio

kratke humanitarne brojeve, prikupljena su i isplaena

sredstva u iznosu od 1.204.576,81 KM.

Godinji izvjetaj za poslovnu 2014. godinu02 | Pregled poslovanja u 2014. godini42

Mtel je ove godine gradio mostove prijateljstva podr-

avajui inicijative i projekte lokalne i ire drutvene

zajednice u sferama kulture i obrazovanja.

U 2014. godini otvoren je konkurs za petu generaciju

m:stipendista. Stipendisti kompanije su najbolji studenti

fakulteta elektrotehnike i informacijskih tehnologija

sa est fakulteta u BiH, a novih 25 stipendista, kao i

u prethodne etiri generacije, imaju priliku da pored

primanja mjesenog iznosa stipendije, provedu mjesec

dana na strunoj praksi u kompaniji Mtel.

Takoe, uspjeno je realizovan projekat App builder

liga, takmienje u izradi aplikacija za mobilne ureaje,

koje je za cilj imalo da afirmie i nagradi jedinstvene i

nove ideje, kao i da proiri bazu korisnih aplikacija za

sve korisnike telefona nove generacije u BiH.

Imajui u vidu sve bri razvoj informacionih tehnologija,

a posebno njihovu nezaobilaznu ulogu u savremenom

obrazovanju, Mtel je odluio da prui ruku prijateljstva

svim osnovnim kolama u BiH, odnosno mogunost da

uenici besplatno kreiraju i pokrenu zvanini kolski

sajt. Informatika pismenost imperativ je 21. vijeka,

pa je glavni motiv ovog projekta sa sloganom Svakoj

koli treba njeno pare web-a, da ubrza modernizaciju

obrazovanja i unaprijedi nastavu, inei je dostupnom

uenicima i kada se ne nalaze u kolskim klupama.

Mtel je uvijek prisutan ondje gdje treba podrati znanje,

te je poklanjajui vrijednu opremu za raunarski centar

nastavio tradicionalnu saradnju sa Elektrotehnikim

fakultetom u Banjaluci.

Sarajevo je bilo grad domain godinjeg takmienja u

preduzetnikim vjetinama srednjokolaca iz etiri ze-

mlje regiona. Ideja okupljanja srednjokolaca ima za cilj

da povee mlade ljude da kroz uenje i zabavu u njima

probudi svijest o neophodnosti zajednikih aktivnosti

na regionalnom nivou, te da ih motivie da razmiljaju

proaktivno i da svoje ideje sprovedu u djelo. Prijatelji

ovog edukativnog druenja mladih bile su i kompanije

Telekom Srbija i Mtel.

Mtel je pruio podrku i manifestaciji Dani matemati-

ke, koju je prepoznao kao ulaganje u budunost. Ovi

Dani su u potpunosti bili posveeni jednoj od najstarijih

prirodnih nauka, te njenom odnosu sa raznim srodnim

naukama, ali i odnosu sa sportom i modom, to su

veoma vjerno predstavili studenti i uenici raznim

radionicama i prezentacijama.

I ove godine, Mtel je podrao odravanje tradicionalne

kulturne manifestacije Dani Vlade S. Miloevia u

B. Luci, kao i izvoenje operete Orfej iz podzemlja,

koja je projekat banjoluke Akademije umjetnosti,

dajui tako svoj doprinos podsticaju mladih u razvoju

umjetnosti i kulture.

U 2014. godini dodijeljene su novinarske nagrade

Sran Aleksi, za profesionalno izvjetavanje o

marginalizovanim grupama u BiH. Mtel je i ove godine

podrao dodjelu ove nagrade.

Godinama unazad, Mtel njeguje prijateljstvo sa Na-

rodnim pozoritem Republike Srpske u B. Luci. U

2014. godini, pruio je podrku odravanju tradicio-

nalne manifestacije - Teatar fest Petar Koi, kao i

pozorine sezone 2014/2015.

Ruku prijateljstva Mtel je pruio i Muzeju pozorinih

lutaka, Djeijeg pozorita Republike Srpske, gdje su

najmlai imali priliku da povodom novogodinjih prazni-

ka posjete Snjekovo, kulturno-zabavnu i edukativnu

manifestaciju za djecu i odrasle.

kultura i obrazovanje

25izuzetnih studenatau okviru pete generacije m:stipendista

Stipendije za budunost!Odabrano

Godinji izvjetaj za poslovnu 2014. godinu 02 | Pregled poslovanja u 2014. godini 43

Jedna od najstarijih institucija i jedna od glavnih turi-

stikih destinacija B. Luke - Muzej RS, u 2014. godini

dobio je prijateljsku podrku Mtela. Novo prijateljstvo

pomoglo je jo boljoj pozicioniranosti ove institucije

na kulturnoj sceni. Svim zainteresovanim za posjetu

Muzeju RS, Mtel je omoguio besplatan ulaz poevi

od maja mjeseca pa sve do kraja decembra.

U Muzeju Kozare u Prijedoru, u organizaciji Drutva

urbanih umjetnika Manifest iz Prijedora, otvorena je

izloba u okviru regionalnog projekta Rudnici kulture

od industrijske do umjetnike revolucije, iji prijatelj

je bio i Mtel. Cilj izlobe je da kod graana razvija i jaa

svijest o vievjekovnoj rudarsko-industrijskoj tradiciji i

svijest o znaaju rudarske batine kao kulturnog dobra.

Kao prijatelj urevdanskog festivala, na kome

uestvuju maliani iz BiH, Srbije, Hrvatske, Maarske,

Ispunjavajui misiju etikog i dobrotvornog odnosa

prema razliitim segmentima drutveno odgovornog

djelovanja, nastojali smo graditi atmosferu afirmisa-

nja pozitivnih vrijednosti njegujui brojna prijateljstva

sa mnogim sportskim klubovima i savezima, koji bi se,

bez nae podrke i razumijevanja koje smo im pruili u

radu, suoili sa velikim potekoama i ne bi bili u prilici

realizovati sve planirane aktivnosti.

Tako smo, ve tradicionalno, pruili sponzorsku po-

drku banjolukim sportskim velikanima: Fudbalskom

klubu Borac, Rukometnom klubu Borac i odbojka-

ima koji nose slavno Borevo ime. Kada je odbojka u

pitanju, podrali smo i Odbojkaki klub Mladost iz

Brkog. Nije izostala ni podrka Koarkakom klubu

Bugarske, Rusije i Italije, Mtel je pozvao najkreativnije

posjetioce Facebook stranice festivala da postave

kratki video u kojem maliani pjevaju ili pleu, a autora

najinteresantnijeg videa je nagradila.

U 2014. godini, kao i prethodnih, Mtel je podrao niz

muzikih dogaaja, dva sjajna osmomartovska koncerta:

Sarajlije su zahvaljujui Mtelu imale priliku uivati u mu-

zici Massima Savia, a Banjoluani u muzikim ostvare-

njima Galije i prii o istoriji grupe isprianoj baladama.

Mtel je podrao i humanitarni koncert grupe Mili-

gram, odran u B. Luci povodom prikupljanja pomoi

za ugroene poplavama.

Mtel se i ove godine potpisao kao prijatelj demo bendo-

va, podravi organizaciju ovogodinjeg Demofesta,

koji se ove godine odravao sedmi put zaredom.

Igokea i sarajevskom Rukometnom klubu Bosna,

te Vaterpolo klubu iz B. Luke.

Podrali smo i brojne sportske dogaaje u BiH poput

Evropskog kupa u raftingu, Evropskog prvenstva za

juniore u kajaku i kanuu na divljim vodama Banja Lu-

ka-Vrbas 2014, te Meunarodnog plivakog mitinga

Banja Luka Open 2014.

Bili smo podrka koarkakog kampa Dejan Bodiro-

ga u Trebinju, teniserima na Teniskom turniru ATP

Challenger Banja Luka 2014 i ulinog fudbala u u B.

Luci, koji je odran pod nazivom Street football po-

wered by M:tel, kao i teniskog turnira Prijedor Open

12U za mlade tenisere iz kalendara

Sport

Godinji izvjetaj za poslovnu 2014. godinu02 | Pregled poslovanja u 2014. godini44

Evrope, koji je organizovao Teniski klub Dr Mladen

Stojanovi iz Prijedora.

Prihvatajui uee u organizaciji Sarajevo m:tel Big

screen-a, Mtel je na originalan i posredan nain bio

prisutan i na svjetskom prvenstvu u fudbalu, omogu-

avajui ljubiteljima ovog sporta da pod otvorenim

nebom prate najveu svjetsku fudbalsku smotru u

Brazilu.

Ne manje znaajno bilo je i uee Mtela na manifesta-

ciji izbora najboljih sportista 2014. godine u organiza-

ciji Glasa Srpske i Nezavisnih novina.

Na planu zatite ivotne sredine i ljudi u 2014. godini

najvie panje posveivano je radu baznih stanica i

elektromagnetnom zraenju, te registraciji kompanije

u Fondu za zatitu okolia FBiH. Kontinuiranom sarad-

njom u 2014. godini sa Ministarstvom zdravlja i soci-

jalne zatite RS, Ministarstvom za prostorno ureenje,

graevinarstvo i ekologiju RS, Regulatornom agencijom

za komunikacije, Institutom za javno zdravstvo RS, In-

stitutom za zatitu i ekologiju, Republikom zdravstve-

no-sanitarnom inspekcijom, te optinskim komunalnim

inspekcijama, obezbijeeno je dosljedno izvravanje

obaveza na planu zatite ivotne sredine i ljudi.

U skladu sa obavezama kompanije prema Fondu za

zatitu okolia FBiH, u 2014. godini potpisan je ugovor

o prenosu obaveza upravljanja i zbrinjavanja otpad-

nom elektrinom i elektronskom opremom sa firmom

Zeos eko-sistem, koja otpad od elektrinih i elek-

tronskih proizvoda koji se plasira na trite Federacije

BiH, putem naih prodajnih mjesta ili na drugi nain,

prikuplja i reciklira. Na ovaj nain direktno utiemo na

zatitu ivotne sredine i na podruju FBiH.

U toku godine organizovane su i javne rasprave na

kojima su graanima prezentovani podaci i zakonski

propisi o zraenju baznih stanica, odnosno da je gra-

enje ovih objekata u skladu sa normama propisanim

Zakonom o zatiti od nejonizujuih zraenja.

Takoe, u cilju zatite ivotne sredine, Mtel kontinui-

rano sprovodi internu i eksternu kampanju za utedu

papira, odnosno korienje elektronskih rauna umje-

sto papirnih.

ekologija

Godinji izvjetaj za poslovnu 2014. godinu 02 | Pregled poslovanja u 2014. godini 45

Sa aspekta internog drutveno odgovornog poslo-

vanja koje se odnosi na oblasti investiranja u ljudski

kapital, zdravlje i sigurnost te upravljanje promjena-

ma, Mtel se prema zaposlenima, kao osnovnom stubu

drutveno odgovornog poslovanja, odnosi na drutve-

no prihvatljiv nain, etiki i odgovorno.

S punim razumijevanjem prema konceptu doivotnog

uenja, Mtel je prepoznao potrebu za edukacijom svojih

radnika kroz partnerstva s trening organizacijama i pri-

mjenu edukativnih programa; osiguravanje povoljnog

radnog okruenja i ohrabrivanje cjeloivotnog uenja

zaposlenih, poveanja motivacije putem godinje nov-

ane nagrade generalnog direktora, ali se jasno opre-

dijelio i za podrku novim, mladim strunjacima u njiho-

vom profesionalnom razvoju na putu iz kole na posao,

putem dodjele stipendija, osiguravanjem pripravnikih

mjesta i uvoenjem dana za volontiranje u kompaniji.

Ulaganjem u edukaciju i struna usavravanja svojih

zaposlenih, Mtel se jasno svrstava u red onih kompa-

nija kojima je zadovoljstvo i motivacija zaposlenih jed-

na od primarnih misija.

Poseban akcenat stavljen je na obuku za znakovni je-

zik, koju su uspjeno zavrili zaposleni u prodaji, kao

iskorak u pravcu kontinuirane izgradnje partnerskog

odnosa, zasnovanog na razumijevanju potreba, koji

gradimo sa naim korisnicima.

U cilju daljeg razvijanja timskog duha i osjeaja pri-

padnosti sistemu koji vodi rauna o svakom zaposle-

nom, pokrenuta je aktivnost definisanja korporativnih

vrijednosti.

Podijeli ideju je projekat koji je dao priliku zaposleni-

ma da sami predloe nove mogunosti razvoja Dru-

tva, kao njegovi ravnopravni lanovi.

Njegujui stalnu posveenost poslovnom sektoru, u

Mtelu se istovremeno radi na poboljanju uslova rada

i ivota zaposlenih i njihovih porodica, te zajednice u

cjelini. Tako je u 2014. godini nastavljena praksa ula-

ganja u zatitu zdravlja zaposlenih putem godinjih

sistematskih pregleda, kao i programi materijalne i

socijalne zatite zaposlenih.

U Mtelu djeluje i Aktiv dobrovoljnih davalaca krvi, iji

je motiv promocija humanosti putem linog primjera,

koji Mtel podrava i nastoji da pomogne ovom aktivu

u njegovom radu.

zaposleni

Godinji izvjetaj za poslovnu 2014. godinu02 | Pregled poslovanja u 2014. godini46

U prethodnih desetak godina stvoreni su dobra infra-

struktura i regulatorni okvir trita kapitala Republi-

ke Srpske. Razvoj trita zasnivao se prvenstveno na

konceptu masovne privatizacije dravnog kapitala u

preduzeima. Globalna ekonomska i finansijska kriza

je naglasila slabosti tek uspostavljenog trita kapita-

la, manifestujui se kroz velike padove cijena akcija i

prometa. Banjaluka berza korienjem okolnosti na

finansijskom tritu promovie trite kapitala kao do-

minantni izvor finansiranja.

Na osnovu Zakona o hartijama od vrijednosti i Pra-

vilnika o registraciji i prenosu hartija od vrijednosti

kod Centralnog registra hartija od vrijednosti, osnovni

kapital Mtela, 15. aprila 2003. godine podijeljen je na

260.230.389 obinih akcija, ija je nominalna vrijed-

nost 1 KM.

Vrijednost osnovnog kapitala na dan 31. decembra

2014. godine iznosila je 491,38 miliona KM.

Emisija akcija:

12. decembra 2002. godine 260,23 miliona KM,

ukupna vrijednost 260,23 miliona KM;

11. decembra 2004. godine 135,96 miliona KM,

ukupna vrijednost 396,19 miliona KM;

informacije za investitore

4,20

3,50

2,80

2,10

1,40

0,70

0,00

1,65

1,60

1,55

1,50

1,45

1,40

1,35

januar februar mart april maj jun jul avgust septembar oktobar novembar decembar

KMmil. KM

3,66

1,64

0,63

1,63

0,25

1,62

0,54

1,62

0,64

1,61

0,33

1,52

0,35

1,57

0,42

1,62

0,65

1,61

0,51

1,62

1,33

1,631,60

1,64

Prosjena cijenaPromet

ukupan promet i prosjena cijena akcija u 2014. godini

Godinji izvjetaj za poslovnu 2014. godinu 02 | Pregled poslovanja u 2014. godini 47

21. januara 2005. godine 54,18 miliona KM, uku-

pna vrijednost 450,38 miliona KM,

27. maja 2005. godine 41,00 milion KM, ukupna

vrijednost 491,38 miliona KM.

Na kotaciju Banjaluke berze, 11. maja 2004. godine

uvrtene su akcije Mtela a.d. Banja Luka.

Prema godinjem statistikom izvjetaju Banjaluke

berze, Mtel se nalazi na etvrtom mjestu po ostva-

renom prometu, odnosno 13,3% ukupno ostvarenog

prometa se odnosi na Mtel, dok se od ukupnog bro-

ja transakcija Banjaluke berze u toku 2014. godine,

13,4% odnosi na Mtel.

Ukupan broj transakcija akcija Mtela u 2014. godini

iznosio je 1.554, sa ukupnom vrijednou od 10,95 mi-

liona KM.

Prosjena cijena akcija Mtela u 2014. godini iznosila

je 1,61 KM, minimalna cijena akcija iznosila je 1,47 KM,

dok je maksimalna cijena iznosila 1,65 KM.

Na dan 31. decembar 2014. godine, posljednjeg dana

trgovanja akcijama Mtela u 2014. godini, cijena akcija

je iznosila 1,59 KM.

Udio akcionara koji posjeduju manje od 5,0%