1

HIP-Petrohemija a.d.

Služba zaštite životne sredine

GODIŠNJI IZVEŠTAJ UTICAJ HIP-PETROHEMIJE A.D. NA ŽIVOTNU SREDINU

SADRŽAJ UVOD ......................................................................................................................... 1

OSNOVNE IFORMACIJE ....................................................................................... 1

ISTORIJAT ............................................................................................................. 1

MISIJA .................................................................................................................... 2

VIZIJA ..................................................................................................................... 2

STRATEGIJA.......................................................................................................... 2

OPIS LOKACIJE ........................................................................................................ 4

GEOGRAFSKI POLOŽAJ ....................................................................................... 4

KLIMA ..................................................................................................................... 4

STANJE ŽIVOTNE SREDINE NA LOKACIJI .......................................................... 7

OPIS MIKROLOKACIJE ........................................................................................... 10

MONITORING EMISIJA ........................................................................................... 11

KONFIGURACIJA SISTEMA ZA MONITORING .................................................. 11

MONITORING EMISIJA ZAGAĐUJUĆIH MATERIJA U VAZDUH ....................... 12

MONITORING EMISIJA ZAGAĐUJUĆIH MATERIJA U VODE ............................ 15

UPRAVLJANJE OTPADOM ..................................................................................... 19

UPRAVLJANJE HEMIKALIJAMA ............................................................................. 21

1

UVOD

„HIP-Petrohemija“ a.d. Pančevo je najveći proizvođač petrohemijskih proizvoda u Republici Srbiji, sa tradicijom koja se proteže na period duži od tri decenije. Locirani smo na ukupno 247 hektara u industrijskoj zoni Pančeva, Elemiru kod Zrenjanina i Crepaji kod Pančeva. Godišnje proizvedemo blizu sedamsto hiljada tona petrohemikalija.

Uz polimere – HIPLEX® (PEVG), HIPTEN® (PENG), HIPREN® (SBR) i polietilenske cevi, u našem asortimanu su i bazni proizvodi – etilen, propilen, C4-frakcija, pirolitičko ulje, pirolitički benzin, 1,3-butadien, MTBE i proizvodi hloralkalne elektrolize.

U periodu od 1968-1969. godine u sklopu privrednog razvoja Jugoslavije, na državnom nivou prepoznata je potreba za izgradnjom petrohemijskog kompleksa, kako bi se smanjio uvoz baznih hemijskih proizvoda i poboljšao platni bilans zemlje.

Raspoloživa sirovinska baza, već oformljeni iskusni kadrovi, izuzetno povoljne transportne mogućnosti u svim vidovima saobraćaja, doveli su do odluke da se ova industrija izgradi u sklopu postojeće Hemijske industrije (HIP-a) u Pančevu.

Nakon izbora najsavremenije tehnologije i opreme poreklom uglavnom iz SAD, u periodu od 1971 do 1980 godine izgrađeno je 6 fabrika: PENG, PEVG, VCM, PVC, Etilen i Elektroliza, međusobno tehnološki povezanih etilenskom i hlornom linijom, a celinu su zaokružile Fabrika Energetika i Fabrika za obradu otpadnih voda, te brojni specijalizovani sektori. Tokom 1991.

2

godine HIP-Petrohemija postaje bogatija za dve proizvodne fabrike: pridružena je Fabrika sintetičkog kaučuka u Elemiru kod Zrenjanina a puštena je u rad Fabrika za proizvodnju polietilenskih-cevi i elektrofuzionih fitinga “Petroplast”, kao i još dva postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda.

HIP-Petrohemija je moderna, društveno odgovorna kompanija, koja snabdeva tržište proizvodima vrhunskog kvaliteta, zadovoljava zahteve kupaca, interese svojih vlasnika, zaposlenih i celokupne društvene zajednice, poboljšava svoj uticaj na životnu i radnu sredinu i na taj način realizuje očekivanja svih zainteresovanih strana.

HIP-Petrohemija kao regionalni proizvođač baznih i polimernih petrohemijskih proizvoda biće lider u hemijskoj industriji i pokretač ekonomskog razvoja Pančeva i Srbije, prepoznatljiv po kvalitetu proizvoda i usluga, u stalnom dijalogu sa okruženjem i zaposlenima kao svojom pokretačkom snagom.

HIP-Petrohemija je usmerena na uspešno i profitabilno poslovanje kroz proizvodnju u skladu sa filozofijom - najviši kvalitet i sigurnost

uz održivi razvoj i realizaciju investicionih programa, koji će omogućiti unapređenje poslovanja.

Težimo da zadovoljimo postojeće i buduće potrebe kupaca - isporuku proizvoda u pravom kvalitetu, u pravo vreme i u pravoj količini, jer je zadovoljstvo korisnika najvažnije merilo našeg uspeha.

3

Neprekidno poboljšavamo učinke naših procesa u zaštiti životne i radne sredine uz poštovanje važećih zakona i propisa – optimalnu potrošnju energije, smanjivanje emisija u vazduh/vodu/zemljište, smanjivanje i otpremanje proizvedenog otpada, unapređujemo bezbednosti i zdravlja na radu i stvaramo minimalan rizik od potencijalnih udesa u radnoj i životnoj sredini.

Unapređujemo znanje i svest zaposlenih o kvalitetu - kroz odgovarajuću obuku, brigu o

radnoj i životnoj sredini, motivaciju za rad i povećavanje životnog standarda zaposlenih.

Iskazujemo i unapređujemo korporativnu društvenu odgovornost prema lokalnoj zajednici i celokupnom društvu, kroz uspostavljanje partnerstva sa svim zainteresovanim stranama, a u cilju efektivne i efikasne međusobne komunikacije.

Kontinualno unapređujemo kvalitet svih naših procesa i proizvoda u skladu sa najboljim raspoloživim tehnikama.

4

OPIS LOKACIJE

Pančevo se nalazi u južnom delu AP Vojvodine, u severnom delu Republike Srbije i predstavlja ekonomski i kulturni centar južnog Banata.

Udaljenost od Beograda je jedna od najvažnijih

prednosti Pančeva u odnosu na ostale lokalne samouprave u Srbiji. Pančevo je bliže Beogradu čak i od beogradske opštine Obrenovac.

Pored toga što ima direktan izlaz na Dunav i Tamiš, kroz nju prolazi više glavnih magistralnih puteva (Beograd-Zrenjanin; Beograd-Vršac; Pančevo-Kovin) i dve značajne železničke linije (Beograd-Kikinda i Beograd-Bukurešt).

Opštine sa kojima se Pančevo graniči su: Kovačica, Alibunar, Kovin i grad Beograd, kao i južna granica na Dunavu (prema beogradskoj opštini Grocka).

Grad Pančevo pripada prostoru umereno kontinentalne klime koju karakterišu duga i topla leta i jeseni, blage zime i kratka proleća. Posebnu specifičnost klime predstavlja košava, jak i suv vetar koji traje i do tri nedelje. Najčešće duva u rano proleće i poznu jesen, a dostiže brzinu do 100 km na čas. U hladnom periodu javljaju se zimski severac i severozapadni vetar koji donosi dugotrajne kiše, a leti iznenadne pljuskove. Lokalni uslovi na ovom području određeni su blizinom velike vodene površine reke Dunav kao i mogućnošću slobodne horizontalne cirkulacije vazduha zbog ravničarskog terena.

5

44° 55' 00" N

20° 40' 00" E

Koordinate grada

77 m

Nadmorska visina

Infografika

OPIS LOKACIJE

Opšte informacije

Površina (2004) 759 km² polјoprivredna 63225 ha šume 1085 ha Stanovništvo (2002) 127162 st. Prirodni priraštaj (2004) -3 ‰ Broj naselјa 10

Administracija

Pokrajina AP Vojvodina Okrug Južnobanatski okrug Opština Pančevo

Statistika

Dužina puteva (2008) 147 km Broj zaposlenih stanovnika 35533 Osnovne škole (2007/2008) 19 Broj učenika 11109 Srednje škole (2007/2008) 8

Broj učenika 5487

6

KLIMATOLOGIJA

Srednјe mesečne, godišnјe i ekstremne vrednosti 1981-2010

Infografika

0

50

100

150

200

250

300

350

jan. feb. mar. apr. maj. jun. jul. avg. sep. okt. nov. dec.

Trajanje sijanja sunca

Prosek Broj vedrih dana Broj oblačnih dana

-30

-20

-10

0

10

20

30

40

50

jan. feb. mar. apr. maj. jun. jul. avg. sep. okt. nov. dec.

Temperatura °C

Srednja maksimalna Srednja minimalna Normalna vrednost

Apsolutni maksimum Apsolutni minimum Sr. broj mraznih dana

Sr. broj tropskih dana

0

20

40

60

80

100

120

jan. feb. mar. apr. maj. jun. jul. avg. sep. okt. nov. dec.

Padavine (mm)

Sr. mesečna suma Max. dnevna suma

Sr. broj dana >= 0.1 mm Sr. broj dana >= 10.0 mm

0

5

10

15

jan. feb. mar. apr. maj. jun. jul. avg. sep. okt. nov. dec.

Pojave (br. dana sa...)

snegom snežnim pokrivačem maglom gradom

jan. feb. mar. apr. maj. jun. jul. avg. sep. okt. nov. dec.

7871

63 61 61 63 61 6167 71 75 79

Relativna vlaga %

020406080

100120140

N

NNE

NE

ENE

E

ESE

SE

SSE

S

SSW

SW

WSW

W

WNW

NW

NNW

Rel. čestine( ‰)

7

Poređenjem rezultata praćenja kvali-teta vazduha na mernim mestima u gradu Pančevu može se uočiti da u za-gadjenju vazduha Pančeva najzna-čajnije učešće imaju čestice (čadj, ukupne suspendovane čestice i čestice PM10 i PM2,5) i benzen čije su konce-ntracije na dva merna mesta porasle u odnosu na 2010.godinu.

Prisustvo čađi u vazduhu Pančeva je decenijski problem, naročito u periodu zime, tj. grejne sezone. U 2011.godini prosečne godišnje koncentracije kreću se od 25-33 µg/m3. Broj dana sa ko-ncentracijama čađi većim od GV (50 µg/m3) na mernim mestima u Pančevu

iznosio je od 43 – 58 što je znatno više nego u 2010.godini.

Na svim mernim mestima, kao i u pre-thodnim godinama znatno su veće pro-sečne koncentracije čađi u zimskom od prosečnih koncentracija u letnjem peri-odu. Povećane koncentracije čađi u zimskom periodu, posebno u čisto sta-mbenim zonama kao što je Nova Misa i Strelište upućuje da je čađ poreklom od loženja u cilju zagrevanja prostorija.

Ukupne suspendovane čestice (TSP) u zagadjenju vazduha u Pančevu zna-čajno učestvuju i u 2011.godini, iako manje nego u 2010. godini. Može se reći da je zdravlje stanovništva Pančeva ugroženo visokim koncentracijama ovog zagađivača oko 12,4% praćenih dana u godini.

Čestice PM10 i PM2,5 su mnogo zna-čajnije sa aspekta uticaja na zdravlje. Kontinualni monitoring ovih čestica u

periodu od aprila do kraja decembra 2011. godine svedoči o opterećenosti vazduha ovim česticama. Zagađenje

česticama PM10 potrebno je smanjiti za 77,5% da bi njihov nivo u vazduhu bio prihvatljiv sa aspekta važeće regula-

tive.

Što se tiče benzena, u 2011. godini došlo je do povećanja srednje godišnje koncentracije benzena na oba merna mesta u odnosu na prethodne tri go-dine. Na dva merna mesta koncentra-cije su bile veće od prosečne godišnje koncentracije koja je normirana Ure-dbom, s tim što je na mernom mestu Vatrogasni dom prekoračenje GV mini-malno i iznosi 0,2 µg/m3, a na mernom mestu Zavod je GV prekoračena za 1,8 µg/m3 .

POVRŠINSKE VODE

Ispitivanje kvaliteta vode reke Dunav u

2011. godini vršeno je na sledećim pro-filima (iza svakog profila je data utvrđena klasa kvaliteta vode): Bezdan-granični profil (III/IV), Apatin (III/IV), Bo-gojevo (III/IV), Bačka Palanka (III), Novi Sad (III), Slankamen (III), Čenta(III), Ze-mun (III), Pančevo (III), Beograd-Vinča (III), Smederevo (III), Banatska Palanka (III/IV), Veliko Gradište (II/III), Dobra (II/III), Tekija (II/III), Brza Palanka (III) i Radujevac (III).

Na osnovu rezultata izvršenih analiza može se konstatovati da kvalitet vode, na svim kontrolnim profilima, nije odgo-varao uslovima zahtevane II klase kva-liteta voda (Uredba o kategorizaciji vodotoka Sl.glasnik SRS br.5/68) .

Duž toka ovog recipijenta na potezu Bezdan-Čenta, u pojedinačnim mere-njima, na pojedinim profilima zabele-

žena je supersaturacija kiseonikom (III,

8

IV klasa i VK stanje). Izmerene su povi-šene vrednosti BPK-5 (III klasa) u pojednačnim merenjima na profilu Bez-dan, Apatin i Bogojevo. pH vrednost vode, na ovom delu toka, kretala se u opsegu 7.5-8.8, tako da je povremeno odgovarala III i IV klasi kvaliteta voda. Vrednosti suspendovanih materija su se često kretale u granicama za III klasu kvaliteta voda. Na profilima Apa-tin, Slankamen i Čenta, registrovana je

povišena vrednost nitritnog azota (NO2-N), koja je odgovarala III/IV klasi.

Od opasnih i štetnih materija na pojedi-nim profilima i u pojedinim serijama, je registrovana povišena koncentracija gvožđa-Fe (III/IV), cinka-Zn(III/IV) i ni-kla- Ni (III/IV). Na profilima Bezdan, Apatin, Bogojevo i Slankamen registro-vane su povišene koncentracije fe-nolnog indeksa (III/IVklasa). Povišene koncentracije anjon aktivnih supstanci (III/IV klasa), su zabeležene na profi-lima Bogojevo, Slankamen i Čenta.

Na potezu Zemun - Radujevac, u poje-dinim serijama merenja i na pojedinim profilima procenat zasićenja vode kise-onikom pripadao je III, IV klasi kvaliteta voda i VK stanju (deficit-supersatura-cija). Vrednosti suspendovanih materija povremeno su odgovarale III klasi kva-liteta, dok je na profilu Zemun, pri

jednom merenju, sadražaj suspendo-vanih materija odgovarao VK stanju.

Na profilima Smederevo i Veliko Gra-dište registrovane su povišene vredno-sti amonijačnog azota (NH4-N) i nitrit-nog azota (NO2-N), dobijene vrednosti pripadale su III/IV klasi kvaliteta voda, dok je na profilu Beograd-Vinča, u jed-nom slučaju registrovana povišena vrednost nitritnog azota (NO2-N), koja je pripadala III/IV kvaliteta voda.

Od opasnih i štetnih materija, na profi-lima Radujevac zabeležena je pove-ćana vrednost fenolnog indeksa (III/IV). Na profilima Banatska Palanka i Radu-jevac, zabeležena je povišena vrednost gvožđa-Fe (III/IV i VK stanje) i man-gana-Mn, dok je na profilu Tekija regi-strovana samo povišena vrednost mangana-Mn. Povišena koncentracija površinski anjon aktivnih supstanci (III/IV klasa), je zabeležena na profilu

Pančevo.

Saprobiološka ispitivanja kvaliteta vode reke Dunav, na svim ispitivanim profi-lima i u svim periodima ispitivanja, uka-zuju na prisustvo umerenog organskog zagađenja. U vodotoku je konstatovana dominacija β-mezosaprobionata ali se javljaju i bioindikatori jačeg organskog zagađenja. U svim periodima ispitivanja karakteristična je dominacija centričnih silikatnih algi, vrsta rodova: Cyclotella, Stephanodiscus, Aulacoseira iSkeleto-nema, dok je u letnjem periodu uočeno i značajno prisustvo zelenih algi, vrsta rodova: Coelastrum, Scenedesmusi Pediastrum. Dobijene vrednosti inde-ksa saprobnosti odgovarale su drugoj klasi kvaliteta voda.

Uzorkovanje vode reke Tamiš vrši se

na profilima (iza svakog profila je data utvrđena klasa kvaliteta vode): Jaša

Tomić-granični profil (-), Botoš (III) i Pančevo(III).

Izmerene vrednosti rastvorenog O2 i procenta zasićenja vode O2, na profi-lima Botoš i Pančevo, u pojedinim seri-jama ispitivanja, pripadale su III klasi kvaliteta voda (deficit). Vrednosti suspendovanih materija na profilima Jaša Tomić i Botoš, su u pojedinim se-rijama ispitivanja pripadale III klasi kva-liteta voda. Sadržaj nitritnog azota (NO2-N) na profilu Botoš u jednoj seriji ispitivanja je pripadao III/IV klasi.

9

Od opasnih i štetnih materija na profi-lima Jaša Tomić i Botoš, povremeno su zabeležene povećane koncentracije: gvožđa-Fe (III/IV, VK stanje) i mangana-Mn. Na profilu Jaša Tomić fe-nolni indeksa je u jednoj seriji merenja pripadao III/IV klasi.

Saprobiološke analize vode, na profi-lima Jaša Tomić, Botoš i Pančevo, po-kazuju da je vodotok opterećen umere-nim organskim zagađenjem. Analizom

planktonske zajednice utvrđena je do-minacija organizama indikatora β-mezosaprobne zone iz grupa Bacillari-ophyta i Chlorophyta. Dobijene vredno-sti indeksa saprobnosti, u svim perio-dima ispitivanja, odgovarale su drugoj klasi.

PODZEMNE VODE

U uzorcima vode nekih pijezometara na području Banata ustanovljene su povi-šene vrednosti ukupnih rastvorenih soli (III klasa), amonijačnog azota NN4-N (III/IV klasa) i nitratnog azota NO3-N (VK stanje).

Od opasnih i štetnih materija registro-vane su povišene vrednosti rastvore-nog gvožđa-Fe (III/IV klasa i VK stanje), rastvorenog arsena- As (VK stanje) i rastvorenog mangana Mn.

EFEKTI PREKOGRANIČNOG KRETA-NJA ZAGAĐUJUĆI MATERIJA U VO-DAMA

Merenja koja redovno obavlja RHMZ Srbije pokazuju da je po objektivnim kri-terijumima kvalitet vode Dunava na

izlazu iz Srbije neznatno bolji nego na ulazu. Objašnjenje za ovakvo stanje je donekle zahvaljujući i akumulaciji u Đerdapu, koja deluje poput velikih taložnika.

Kvalitet vode Dunava na ulazu u Srbiju(kod Bezdana) je po procentu zasićenja kiseonikom van klasa, dok je prema više drugih parametara ukupno u III/IV klasi. Kod ušća Timoka, na izlazu iz Srbije, kvalitet vode Dunava je najčešće u III klasi. Generalno, može se konstatovati da je kvalitet vode Dunava u III klasi na prostoru Srbije.

10

OPIS MIKROLOKACIJE

Mikrolokacijski posmatrano "HIP Petro-hemija" a.d. je locirana u industriskoj zoni Pančeva, na jugoistočnom obodu grada, u zoni naftnohemijske industrije. "HIP Petrohemija" nalazi se južno sa desne strane puta Pančevo - Starčevo u produžetku konpleksa "HIP Azotara". Sa južne strane kompleksa "HIP Petro-hemija" je reka Dunav, zapadno od kompleksa "HIP Petrohemija" nalazi se plovni kanal i kanal otpadnih voda, koji je u direktnoj vezi sa rekom Dunav, istočno od kompleksa "HIP Petro-hemija" je ritska depresija koja se prostire južno od puta Pančevo -

Starčevo od "HIP Petrohemija" do naselja Starčevo i dalje duž reke Dunav prema naseljima Omoljica i Ivanovo. Površina kompleksa je oko 90 ha.

Kompleks HIP-Petrohemije Pančevo je izgradjen na približno ravnom zemljištu, referentna kota je 75,15 m N.V. u blizini leve obale reke Dunav. Zauzima po-vršinu od oko 170 ha. Plato na kom je izgradjen kompleks Petrohemije je na-suti refulirani dunavski pesak u sloju od 4,50 – 6,00 m. Površina nasutog platoa je cca 90 ha.

11

MONITORING EMISIJA

Monitoring HIP-Petrohemije a.d. Pan-

čevo, obuhvata sistematski nadzor va-rijansi pojedinih hemijskih ili fizičkih ka-rakteristika emisije, ekvivalentnih para-metera ili tehničnih mera itd. Monitoring je zasnovan na ponovljenjim merenjima i zapažanjima, sa odgovarajućom uče-stalošću u skladu sa dokumentovanim i dogovorenim procedurama, i vrši se u cilju dobijanja korisnih informacija o emisiji zagađujućih materija. Ove infor-macije se kreću od jednostavnih vizuel-nih posmatranja do preciznih numerič-kih podataka. Dobijene informacije kori-ste se za nadzor ispravnosti rada pro-cesa, za proveru usaglašenosti sa GVE kao i za donošenje boljih odluka o industrijskim operacijama i proizvodnji.

Postoje tri osnovna razloga zašto se radi monitoring zagađujućih materija:

Da se ustanovi da li su i koliko su

priroda i čovek ugroženi usled emisije zagađijućih materija

Radi provere da li su emisije za-gađujućih materija u okviru doz-voljenih graničnih vredosti

Radi obezbeđenja releveantnih

podataka o nivou zagađenja koji se potom stavlja na uvid zainte-resovanim stranama

Parametri monitoringa se određuju na bazi procesa koji se prati, sirovina koje se upotrebljavaju u procesu i otpadnih supstanci koje se pri tom stvaraju, kao i na bazi instalacija koje se koriste u pro-cesu.

Monitoring sistemom prati se emisija zagađujućih materija na prostoru „HIP-

Petrohemija a.d.“ Pančevo, uz pokriva-

nje sledećih entiteta životne sredine:

kvalitet vazduha / emisija u vaz-duh

kvalitet voda / otpadne vode

kvalitet zemljišta

nivoi buke i vibracija

jonizujućeg zračenja

Monitoring uticaja aktivnosti HIP-Petro-hemije a.d. Pančevo na životnu sredinu vrši se pri redovnim i vanrednim opera-cijama kao povremeni, redovni i inten-zivni monitoring, na tačkastim, difuznim i fugitivnim izvorima emisije zagađujući materija. Kombinacijom merenja, posmatranja, propisivanjem mera i kon-trole rada prati se učinak planiranih ak-tivnosti i njihova usaglašenost sa za-konskom regulativom i politikom zaštite životne sredine.

Povremeni monitoring emisija zagađu-jućih materija u vazduh na tačkastim i difuznim izvorima vrši ovlašćeno pravno lice za merenje emisije, etaloni-ranim mernim uređajima, referentnim

metodama na reprezentativnim mernim mestima, dva puta godišnje u skladu sa Planom merenja emisije.

Redovni i intenzivan monitoring trenut-nih (fugitivnih) emisija zagađujućih ma-terija u vazduh vrši Služba zaštite ži-votne sredine etaloniranim mernim ure-đajima na definisanim mernim mestima.

HIP-Petrohemije a.d. Pančevo vrši i intenzivan monitoring nivoa zagađuju-ćih materija u vazduh prateći podatke sa automatskih mernih stanica za kon-tinualno praćenje imisije Zavoda za

12

javno zdravlje Pančevo (merno mesto Narodna bašta), grada Pančava (merno mesto Vojlovica, Vatrogasni dom i Cara Dušana) i Agencije za zaš-titu životne sredine (merno mesto So-dara).

Redovno se prate i očitavaju meteoro-loški podaci sa automatske meteorolo-ške stanice RHMZ-a u Vojlovici (tempe-ratura, vlažnost vazduha, pritisak,

brzina i pravac vetra) i prognoza mete-oroloških uslova za kvalitet vazduha u Pančevu za 48h sa komentarom (Izveš-taj Republičkog hidrometeorološkog zavoda Srbije o pogodnosti meteorolo-ških uslova za razblaživanje emitovanih zagađujućih materija u Pančevu).

Ovakav monitoring detektuje sve nesta-bilnosti u procesu i omogućava da se odmah reaguje ako dođe do alarman-tnog stanja.

Izvori emisije zagađujućih materija u vazduh HIP-Petrohemija a.d. u Pan-čevu mogu se podeliti po vrsti izvora i mestu nastajanja.

Po vrsti izvora:

Emisije iz tačkastih izvora zaga-đujućih materija u vazduh;

Emisije iz difuznih i trenutnih izvora zagađujućih materija u vazduh;

Po mestu nastajanja:

Emisije iz termo i termoenerget-skih postrojenja (CO, SO2, NO2 i praškaste materije),

Emisije sa skladišta, utovarne - istovarne instalacije terminala

(lako isparljiva organska jedinje-nja poreklom iz nafte),

Emisije sa vodenih površina fabrike FOV (lako isparljiva organska jedinjenja poreklom iz nafte),

Emisije sa tehnoloških emitera

(Ukupne praškaste materije, TOC, HCl, Cl2, Hg)

Merenje emisije zagađujućih materija u vazduh za 2012. godinu izvršeno je u skladu sa Zakonom o zaštiti vazduha „Službeni glasnik RS“ br. 36/09, Pravil-nikom o graničnim vrednostima emisije, načinu i rokovima merenja i evidenti-ranja podataka „Službeni glasnik RS“ br. 30/97, 35/97 i Uredbom o graničnim vrednostima emisija zagađujućih mate-rija u vazduh „Službeni glasnik RS“ br.71/10, 6/11.

Za merenje emisije zagađujućih mate-rija u vazduhu sa tačkastih i difuznih emitera HIP-Petrohemija a.d. angažo-vala je ovlašćeno pravno lice za mere-nje emisije „Institut za zaštitu na radu a.d.“ Novi Sad. Izveštaji o merenju emi-sije su prosleđeni svim zaintereso-vanim stranama u okviru „HIP-Pertro-hemija“, kao i Republičkom inspektoru za zaštitu životne sredine.

Vrednosti emisija zagađujućih materija u vazduh tačkastih i difuznih emitera HIP-Petrohemija a.d. usklađene su sa

13

graničnim vrednostima emisija propi-sane Pravilnikom o graničnim vredno-stima emisije, načinu i rokovima mere-nja i evidentiranja podataka „Službeni

glasnik RS“ br. 30/97, 35/97 i Uredbom o graničnim vrednostima emisija zaga-đujućih materija u vazduh „Službeni glasnik RS“ br.71/10, 6/11.

Tabela 1. Lista mernih mesta tačkastih i difuznih emitera

Stacionarni izvor

emisije Emiter

Etilen

Tačkasti emiteri:

Emiter na kotlu B-1001 A/B

Emiter na pregrejaču B-1002 A/B

Emiteri na benzinskim pećima F-1A/H

Emiteri na etanskskim pećima F-2A/B

Difuzni emiteri:

Rezervoar za skladištenje sirovog benzina TK-1101 A/C

Rezervoar za skladištenje pirolitičkog benzina TK-1103 A/B

Rezervoar za skladištenje kvenč ulja Q-2002

Rezervoar za skladištenje pirolitičkog benzina TK-1101 B

Rezervoar za skladištenje pirolitičkog lož ulja TK-1105 A/B

Železničke utovarno-istovarne rampe LS-1101 A-K

Energetika

Tačkasti emiteri:

Emiter na kotlu D-201 A/B/C

Difuzni emiter:

Emiter postrojenja za skladištenje lož ulja i mazuta Tk-1201

PEVG

Tačkasti emiteri:

Ventilacioni kanal ciklona S-205 A/B

Peć za aktivaciju katalizatora H-201

PENG

Tačkasti emiteri:

Ventilacioni kanal ciklona V-286-1/2/3/4

Centrifugalni sušionik L-238

Vent na vagama F-201V-1/2

Elektroliza

Tačkasti emiter:

Vent pogona za proizvodnju HCl duvaljka K-80-1

Vent lužinskog sistema duvaljka K-40-3

Vent sekcije hipohlorita duvaljka K-50-6

FOV

Difuzni emiteri:

Egalizacioni bazen

Bifilter

14 Infografika

0,61 t/g

0,59 t/g

0,23 t/g

0,23 t/g

38,67 t/g

Terminali

Benzen Toluen Etilbenzen Ksilen Ukup.uglj.

3,83 t/g38,49 t/g

1,15 t/g

6,04 t/g

0,0035 t/g

Tehnološki emiteri

Izobutan TOC HCl Cl2 Hg

14,76 t/g

182,57 t/g

3,69 t/g

10,81 t/g

Postrojenja za sagorevanje

SO2 NO2 PM CO

5,90 t/g

4,81 t/g

0,75 t/g

3,57 t/g33,92 t/g

FOV

Benzen Toluen Etilbenzen Ksilen Ukup.uglj.

EMISIJE ZAGAĐUJUĆIH MATERIJA U VAZDUH

15

Monitoring otpadnih voda u HIP-Petro-hemija a.d. podrazumeva sistematski nadzor pojedinih hemijskih ili fizičkih ka-rakteristika emisije, ispuštanja otpadnih voda u životnu sredinu, ekvivalentnih parametara ili tehničkih mera itd. Moni-toring je zasnovan na ponovljenim me-renjima ili zapažanjima, sa odgovaraju-ćom učestalošću u skladu sa dokumen-tovanim i dogovorenim procedurama, i vrši se u cilju pružanja korisnih informa-cija o emisiji voda iz proizvodnog pro-cesa. Ove informacije mogu da se kreću od jednostavnih vizuelnih posma-tranja do preciznih numeričkih poda-taka. Informacije se mogu koristiti za više različitih svrha, glavni cilj je da se

proveri ispravnost rada procesa i pos-trojenja za prečišćavanje otpadnih voda, kao i za omogućavanje donoše-nja boljih odluka o industrijskim opera-cijama i proizvodnji.

HIP-Petrohemija a.d. vrši monitoring podzemnih voda i monitoring otpadnih voda.

Monitoring otpadnih voda vrši se kao:

monitoring otpadnih voda na mestu nastajanja (predtretmani).

monitoring otpadnih voda na

mestu ispuštanja u recipijent (Dunav).

monitoring uticaja otpadnih voda na kvalitet recepijenta (uzvodno, na mestu mešanja i nizvodno)

Različiti nivoi potencijalnog rizika po ži-

votnu sredinu definišu potrebu za razli-čitim režimima monitoringa otpadnih voda. U HIP-Petrohemija a.d. režim monitoringa otpadnih voda u skladu sa nivoom rizika vrši se kao:

Povremeni

Redovni do česti,

Intezivan

Sistem prerade otpadnih voda HIP-Pet-rohemija a.d. sastoji se od zatvorenog kanalizacionog sistema celog petrohe-mijskog kompleksa, predtretmana po proizvodnim fabrikama, specijalnog predtretmana za kaustični vodeni tok iz fabrike Etilen i centralnog postrojenja za obradu otpadnih voda.

Povremeno merenje emisije zagađuju-ćih materija u vode na mestu ispuštanja u recipijent u 2012. godini vršila je ovlašćena organizacija sa akreditova-nom laboratorijom „Institut za zaštitu na radu“ Novi Sad.

Vrednosti emisija zagađujućih materija u vode HIP-Petrohemija a.d. na mestu nastajanja, ispuštanja, u zoni mešanja, uzvodno i nizvodno, usklađene su sa

graničnim vrednostima emisija propi-sane Uredbom o graničnim vredno-stima emisije zagađujućih materija u vodi i rokovima za njihovo dostizanje („Sl.glasnik RS“, br 67/2011 i 48/2012), Pravilnikom o opasnim materijama u vodama, (“Sl. glasnik RS”, br. 31/82), Uredbom o klasifikaciji voda i Uredbom o kategorizaciji vodotoka (“Sl. glasnik RS”, br. 5/68).

16

Monitoring uticaja aktivnosti HIP-Petro-hemija a.d. na podzemne vode vrši se na osmatričkim objektima (pijezome-tar).

Lokacije osmatračkih bunara odabrane su tako da se utvrdi kvalitativni uticaj oslobađanja materija iz proizvodnih procesa, tamo gde je to bilo verovatno, kao i da se jasno sagledaju karakteri-stike podzemnih voda koje napuštaju oblasti pojedinih fabrika.

Povremenu analizu kvaliteta podzem-nih voda u 2012. godini vršio je „Grad-ski zavod za javno zdravlje Beograd“.

U cilju procene prisustva potencijalnih zagađenja, koja mogu nastati tokom proizvodnog ciklusa i procesa odlaga-

nja otpada, kao i u cilju procesa efekata remedijacionih radova i eventulne migracije zagađenja nastalog tokom NATO bombardovanja, uzorkovana je i laboratorijski ispitana voda iz dvanaest piezometara (MW-18, MW-21, SDC-3, SDC-4, MW-20, MW-16, MW-23, MW-12, MW-13, MW-11, MW-34, MW-2) lo-ciranih u krugu HIP-Petrohemije a.d. Pančevo.

U cilju provere nepropusnosti deponije otpada kontaminiranog živom i procene

eventualnog uticaja procednih voda na kvalitet podzemnin voda, uzorkovana je i laboratorijski ispitana voda iz dva pie-zometara (B-4 i B-5) lociranih u nepo-srednoj blizini navedene deponije.

U cilju provere nepropusnosti deponije mulja i procene eventualnog uticaja procednih voda na kvalitet podzemnin voda, uzorkovana je i laboratorijski ispi-tana voda iz četiri piezometara (PD-1, PD-2, PD-3, PD-4) lociranih u nepo-

srednoj blizini navedene deponije.

Na osnovu rezultata ispitivanja uzoraka podzemnih voda, poređenjem dobijenih vrednosti sa remedijacionim vredno-stima i vrednostima koje mogu ukazati na značajnu kontaminaciju prema Uredbi o programu sistematskog praće-nja kvaliteta zemljišta, indikatorima za ocenu rizika od degradacije zemljišta i metodologiji za izradu remedijacionih programa („SL.glasnik RS“, br.88/10), može se konstatovati da su sve vredno-sti ispod granice detekcije ili su zna-čajno manje od vrednosti koje mogu ukazati na značajnu kontaminaciju, osim koncentracije žive u uzorcima vode iz pijezometara MW-13, MW-12, MW-23, MW-16, MW-20, SDC-3 i SDC-4 koje su bile veće od remedijacione vrednosti predviđene Uredbom.

17

20,20

7,47

212,51

27,02

50,22

20,04

9,44

168,61

590,12

105,38

1,16

4,36

0 100 200 300 400 500 600

Temperatura (°C)

pH

HPK (t/god)

BPK5 (t/god)

Susp.mat.(t/god)

Ukupni N (t/god)

Amonijak (t/god)

Ukupni P (kg/god)

Nitriti (kg/god)

Sulfidi (kg/god)

Min.ulja (kg/god)

Hg (kg/god)

Ukupna emisija zagađujućih materija

Infografika

0 5 10 15 20 25 30

Nizvodno

U zoni mešanja

Uzvodno

mg/l

Kvalitet površinskih voda

Sulfati Hloridi Ukupni azot TOC HPK BPK5 Rast.kiseonik Susp.mat.

20,2000

7,4733

100,8333

12,8167

23,8333

9,5133

0,0782

4,4842

0,2755

0,0467

0,0005

0,0021

0 20 40 60 80 100 120

Temperatura (°C)

pH

HPK (mg/l)

BPK5 (mg/l)

Susp.mat.(mg/l)

Ukupni N (mg/l)

Amonijak (mg/l)

Ukupni P (mg/l)

Nitriti (mg/l)

Sulfidi (mg/l)

Min.ulja (mg/l)

Hg (mg/l)

Koncetracije zagađujućih materija na mestu ispuštanja

EMISIJE NA MESTU ISPUŠTANJA I KVALITET POVRŠINSKIH VODA

18 Infografika

0 0,05 0,1 0,15 0,2 0,25 0,3

Cr

Hg

Cd

Cu

Ni

Pb

Zn

Sn

mg/l

Predtretman PEVG i PENG

0,0000 0,0200 0,0400 0,0600 0,0800

AOX (mg/l)

Fenolni index mg/l

Sumpor izsulfida i

merkaptana…

BTEX (g/l)

Predtretman Etilen

0 0,005 0,01 0,015 0,02 0,025

Hg(g/t)

AOX(mg/l)

Predtretman Elektroliza

0 10 20 30 40 50

Temperatura (°C)

pH

Elektroprovodljivost (mS/cm)

Ulja i masti (µg/l)

Hrom (µg/l)

Kadmijum (µg/l)

Olovo (µg/l)

Živa (µg/l)

EDC (µg/l)

VCM (µg/l)

Lokacija deponija žive

0 10 20 30 40 50

Temperatura (°C)

pH

Elektroprovodljivost (mS/cm)

Ulja i masti (µg/l)

Hrom (µg/l)

Kadmijum (µg/l)

Olovo (µg/l)

Živa (µg/l)

EDC (µg/l)

VCM (µg/l)

Lokacija deponija mulja

0 10 20 30 40 50 60 70

Temperatura (°C)

pH

Elektroprovodljivost (mS/cm)

Ulja i masti (µg/l)

Hrom (µg/l)

Kadmijum (µg/l)

Olovo (µg/l)

Živa (µg/l)

EDC (µg/l)

VCM (µg/l)

Lokacija krug HIPP

PREDTRETMANI KVALITET PODZEMNIH VODA

19

UPRAVLJANJE OTPADOM

Upravljanje otpadom u „HIP-Petrohe-mija“ a.d. predstavlja jedno od nekoliko ključnih pitanja u oblasti upravljanja zaštitom životne sredine.

Cilj uređivanja ove oblasti životne sre-dine je: upravljanje otpadom na način kojim se ne ugrožava zdravlje ljudi i ži-votna sredina, prevencija nastajanja otpada razvojem čistijih tehnologija i ra-cionalnog korišćenja prirodnih bogat-stava, kao i otklanjanje opasnosti od njegovog štetnog dejstva, razvoj postu-paka i metoda za odlaganje otpada i razvijanje svesti o upravljanju otpadom.

Upravljanje otpadom u „HIP-Petrohe-miji“ a.d. Pančevo sprovodi se u skladu sa Planom upravljanja otpadom. Pla-nom su identifikovani svi otpadi (vrste, sastav i količine otpada), postupci i na-čini separacije različitih vrsta otpada i

ustanovljeni su tokovi otpada, načini skladištenja, tretmana i odlaganja otpada primenom načela hijerarhijskog upravljanja otpadom, definisane su mere koje se preduzimaju u cilju sma-njenja proizvodnje otpada, mere zaštite od požara i eksplozije i mere zaštite ži-votne sredine i zdravlja ljudi.

HIP-Petrohemija a.d. Pančevo je u cilju pravilnog upravljanja neopasnim indus-trijskim otpadom sklopila ugovore sa

operaterima koji poseduju adekvatne dozvole nadležnog Ministarstva za upravljanje predmetnim otpadom.

’’HIP-Petrohemija’’ a.d. Pančevo je sklopila godišnji Ugovor o prodaji indus-trijskog neopasnog otpada – sekun-darne sirovine, sa operaterom za upravljanje otpadom ’’Centar za reci-klatu’’ d.o.o. Beograd. Operater je du-žan da periodično vrši otpreme svih vrsta neopasnog otpada, koje su pred-met ugovora sa svih lokacija postroje-nja ’’HIP-Petrohemije’’ a.d. Pančevo.

Zbrinjavanje industrijskog neopasnog otpada koji nema upotrebnu vrednost regulisano je Ugovorima sa ovlašćenim operaterima za upravljanje predmetnih vrsta otpada.

’’HIP-Petrohemija’’ a.d. Pančevo je u ci-lju pravilnog upravljanja opasnim otpa-dom kao i svim posebnim tokovima opasnog otpada (PCB otpad, amba-laža, otpadna ulja, električni i elketronski otpad, akumulatori, fluore-scentne cevi) sklopila ugovore sa ope-raterima koji poseduju adekvatne doz-

vola nadležnog Ministarstva za upra-vljanje predmetnim otpadom.

20 Infografika

0 5000 10000 15000 20000 25000 30000 35000 40000 45000 50000

Električni i elektronski otpad

Fluorescentne cevi

Otpadna ulja

Izolacioni materijal od azbesta

Kontaminirana ambalaža

Akumulatori

Otpadni mulj kontaminiran živom

Katalizator na bazi nikla

Katalizator na bazi hroma

Laboratorijski otpad

Koks

Kontaminiran čvrst otpad

Proizvedena i zbrinuta količina industrijskog opasnog otpada

Zbrinuto (kg) Proizvedeno (kg)

0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600 1800

Komunalni

Industrijski neopasan

Industrijski opasan

t/god

Proizvedeni otpad

0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000 9000 10000

Stabilisani mulj (t)

Gvožđe i čelik (t)

Metalni špon (kg)

Aluminijum (kg)

Bakar (kg)

Bakarni kablovi (kg)

Drvo (t)

Plastika (kg)

Guma (kg)

Papir i karton (kg)

Ambalažni otpad (kg)

Toner kasete (kg)

Keramičke kuglice i sita (kg)

Vrećasti filteri (kg)

Jonoizmenjivačke smole (kg)

Mineralna kamena vuna (kg)

Proizvedena i zbrinuta količina industrijskog neopasnog otpada

Zbrinuto Proizvedeno

KOLIČINE PROIZVEDENOG I ZBRINUTOG OTPADA

21

UPRAVLJANJE HEMIKALIJAMA

Zakonom o hemikalijama, koji je usa-glašen sa propisima EU, stvoren je savremeni regulativni okvir koji se zasniva na načelu predostrožnosti. Cilј ovog propisa je da se osigura da pro-izvođač i uvoznik a potom i distributer, stavlјa u promet hemikalije koje ne predstavlјaju neprihvatlјiv rizik po zdravlјe lјudi i životnu sredinu, kao i da se osigura komunikacija u lancu snab-devanja kako bi se prenelo obaveštenje o opasnosti i riziku koji pojedine hemi-kalije predstavlјaju.

Bezbedno upravljanje hemikalijama potrebno je obezbediti u svim fazama životnog ciklusa hemikalija. Različite faze životnog ciklusa bezbednog upra-vljanja hemikalijama regulišu se propi-sima koji uređuju transport opasnih he-mikalija, kontrolu rizika i zaštitu radnika pri upotrebi hemikalija na radnom mestu, propisima u oblasti zaštite ži-votne sredine koji uređuju bezbedno ispuštanje hemikalija iz pojedinih po-strojenja i dozvoljene koncentracije he-mikalija u vazduhu, vodi i zemljištu, za-štitu od hemijskog udesa, odlaganje he-mikalija i njihovog pakovanja kao otpada i dr.

Da bi se opasnim hemikalijama upravlјalo na način koji vodi ka smanje-nju rizika i minimizaciji štetnog efekta tih hemikalija po zdravlјe lјudi i životnu sre-dinu i osigurala primena preventivnih mera, HIP-Petrohemija a.d. imenovala je stručno, obučeno i sertifikovano lice koje je odgovorno za pravilno staranje i upravljanje hemikalijama (savetnika za hemikalije).

Savetnik za hemikalije koordinira i učestvuje:

pri izradi dokumentacije za upis hemikalija u Registar hemikalija (Dosije o hemikaliji)

u primeni odredbi koje se odnose na klasifikaciju, pakova-nje, obeležavanje i oglašavanje hemikalija,

u izradi bezbednosnog lista za

hemikaliju koja se stavlja u pro-met

sprovodi procedure potrebne u vezi uvoza i izvoza određenih opasnih hemikalija

informiše i sarađuje na primeni

zabrana i ograničenja proizvo-dnje, stavljanja u promet i ko-rišćenja hemikalija koje pre-dstavljaju neprihvatljiv rizik po zdravlje ljudi i životnu sredinu, kao i ostalih odredbi definisanih zakonom o hemikalijama

pri dostavljanju osnovnih poda-taka za upis biocidnog proizvoda u Privremenu listu

u pripremi tehničkog dosijea za

biocidni proizvod

u primeni odredbi koje se odnose na klasifikaciju, obeleža-vanje i oglašavanje biocidnih proizvoda

pri sprovođenju obaveza be-

zbednog rukovanja odnosno skladištenja biocidnog proizvoda kao i obaveze vođenja evide-ncije

u sprovođenju ostalih odredbi Zakona o biocidnim proizvodima

21 Infografika

.

BEZBEDO-

NOSNI LIST

DOSIJE O

HEMIKALIJI

PRIJAVA

RADI UPISA

HEMIKALIJA

MINISTARSTVO

potpuni poaci

HIP-RETROHEMIJA A.D. PANČEVO

REŠENJE O UPISU

HEMIKALIJA

POSTUPAK UPISA HEMIKALIJA UREGISTAR HEMIKALIJA