16, 17, 18 Legiony polskie we Włoszech Dziś są trzy lekcje, ponieważ temat jest ważny dla nas uczniów, jako Polaków. Powinieneś rozumieć i potrafić:1. Odpowiedzieć na następujące pytania: • W jakich okolicznościach powstały Legiony Polskie we Włoszech?• Jaką rolę odegrały Legiony w dziejach naszego narodu?• Jaki był stosunek Napoleona do sprawy polskiej? 3. Odczuwać tożsamość narodową 4. Wymienić najbardziej znanych Polaków okresu napoleońskiego.powinieneś zapamiętać:1. Daty: 1797 r., 1807 r., 1812 r.2. Nazwiska: Jan Henryk Dąbrowski, Józef Wybicki, książę Józef Poniatowski, książę Adam Jerzy Czartoryski, Napoleon Bonaparte3. Pojęcia: emigracja, Legiony Polskie, Mazurek Dąbrowskiego,

- podręcznik str 203 -206 karta pracy „Symbole narodowe”,

A Oglądnij film, aby zaznajomić się z tematem. To wielki skrót, potem łatwiej zrozumiesz temat. Tu bardzo ogólnie

https://www.youtube.com/watch?v=hTt58XHAmhM tu dłuższa lekcja https://www.youtube.com/watch?v=xbMsywE2ktU https://www.youtube.com/watch?v=oJ87ogIl4ss część 1https://www.youtube.com/watch?v=0jKwmieKj9M część 2

B. Przeczytaj Stanisław Grodziski, Eligiusz Kozłowski Polska zniewolona 1795-1806. Dzieje narodu i państwa Polskiego .

Po przejściu pod obce panowanie pojawiły się nowe zjawiska: znacznie wyższe, sprawnie egzekwowane podatki oraz służba wojskowa. Zwłaszcza obowiązek służby wojskowej stał się szybko, niezwykle uciążliwy. Nie miał on jeszcze charakteru powszechnego, podlegali mu bowiem tylko chłopi i uboższa ludność miejska. W Rosji, Prusach i Austrii obowiązywał wówczas tak zwany system kontyngentowy. W każdej prowincji dokonywano corocznie spisów ludności i na ich podstawie prowincja otrzymywała odpowiedni kontyngent rekruta. Młodzi chłopcy, którzy padali ofiarą poboru (nazywanego w zaborze rosyjskim „branką”, a w pozostałych zaborach „asenterunkiem”) brani byli do wojska dożywotnio. W Prusach służba liniowa trwała 20 lat, w Austrii od 12 do 14 lat, w Rosji obowiązywał okres 25 lat. Powołanie do wojska było więc równoznaczne z oderwanie od rodziny na niemal całe życie, oznaczało to niejednokrotnie trwałą utratę gospodarstwa, nad którym przejmował opiekę ktoś inny, łączyło się z niemożnością założenia rodziny. Po latach zasłużeni weterani dożywali swoich dni jako żebracy. Nim do tego doszło, to sama służba w obcych krajach, wśród obcych ludzi, pod niezrozumiałą z początku komendą, była jednym pasmem cierpień i kar. Wśród nich ponurą sławę zyskała chłosta, wymierzana knutem czy tak zwane przepędzanie przez rózgi.Stanisław Grodziski, Eligiusz Kozłowski, Polska zniewolona 1795-1806. Dzieje narodu i państwa Polskiego, t. 3, Warszawa 1987Ćwiczenie 1

Napisz, co zapamiętałeś z tego tekstu. Pytania ułatwią napisać ci notatkę do tekstu 1 Kogo powoływano do służby wojskowej? Jak nazywała się rekrutacja w poszczególnych zaborach? Ile lat trwała służba w poszczególnych zaborach?

Użyteczni Polacy

Gdy Jan Henryk Dąbrowski jesienią 1796 roku przedstawił francuskiemu Dyrektoriatowi projekt zorganizowania polskich oddziałów, w pierwszej chwili spotkał się z odmową. Konstytucja republiki francuskiej zabraniała cudzoziemcom służby w armii tego kraju. Zachęcono go jednak do sformowania wojska na terenie jednego z państw sprzymierzonych z Francją i polecono udać się na Półwysep Apeniński, gdzie przebywał Napoleon Bonaparte. Sprawy Polaków nie były obce młodemu generałowi, ponieważ miał w swoim otoczeniu adiutanta Józefa Sułkowskiego, którego bardzo cenił. Napoleon umiał trafnie ocenić korzyści płynące z polskiej oferty. 9 stycznia 1797 roku podpisano umowę z Administracją Generalną Rzeczypospolitej Lombardzkiej o tworzeniu Legionów Polskich. Już po kilkunastu miesiącach liczba legionistów przekroczyła 8 tysięcy.

Polecenie 2W jaki sposób Napoleon Bonaparte i Jan Henryk Dąbrowski odnosili się do projektu zorganizowania Legionów Polskich? Przeczytaj uważnie dwa poniższe teksty źródłowe, a następnie wykonaj ćwiczenie.

Z pamiętników NapoleonaZwycięstwa pod Arcole i Lodi [odniesione przez Napoleona we Włoszech w 1796 roku] oddały w moje ręce 20 000 jeńców polskich, służących w armii austriackiej. Postanowiłem wypróbować ich, przypuszczając, że są skłonni służyć mi dobrze. Zaciągnąłem więc ich pod moje znaki i ta rachuba okazała się najlepsza, jaką kiedykolwiek zrobiłem; usługi, jakie mi potem oddali, są tego nieśmiertelnym dowodem. Potrzebny był im wódz ich narodowości. Odgadłem takiego w jen. Dąbrowskim – i to był także znakomity nabytek.Z pamiętników Napoleona, [w:] Czesław Nanke, Wypisy do nauki historii nowożytnej, t. 2, Lwów 1927.

Jenerała Henryka Dąbrowskiego pamiętnik wojskowy legionów polskich we WłoszechChodziłoby o formację paru legionów franko-polskich przy armii Rzptej nad Renem [tj. Republiki Francuskiej] i we Włoszech. […] Te legiony służyłyby za środek i szkołę dla przyszłej armii polskiej […]. Czy można było inny wynaleźć sposób upadłą i zapomnianą już Polskę przypomnieć Europie?

Jenerała Henryka Dąbrowskiego pamiętnik wojskowy legionów polskich we Włoszech, [w:] , Wiek XIX w źródłach, oprac. Stanisław Lenard, Melania Sobańska-Bondaruk, Warszawa 1998. Dwie osoby, dwa różne stanowiska.

Jan Henryk Dąbrowskinieznany Polak, Jan Henryk Dąbrowski, olej na płótnie , Polish Army Museum, domena publiczna

Faksymile rękopisu Mazurka DąbrowskiegoJózef Wybicki, Faksymile rękopisu Mazurka Dąbrowskiego, 1797, domena publiczna

Zgodnie z marzeniami Polaków droga do niepodległości miała wieść szlakiem wojennym z Włoch poprzez Austrię i Galicję aż nad Wisłę i Wartę, a jej odzyskanie miało stać się możliwe dzięki poparciu zwycięskiej Francji. Najtrwalszym świadectwem tych nadziei pozostaje pieśń Legionów Polskich we Włoszech autorstwa Józefa Wybickiego, z melodią opartą na motywach mazurka. Stała się ona polskim hymnem narodowym w 1831 roku, a państwowym w 1927 roku. Po 1795

roku, w okresie ponad stuletniej niewoli, idea legionowa, czyli pomysł tworzenia polskich sił militarnych na obczyźnie, wspierających działania mocarstw (lub uciskanych narodów) w interesie narodu polskiego będzie

powracać wielokrotnie, ze szczególnym nasileniem w czasie I wojny światowej. Zyska trwałe miejsce w repertuarze polskich praktyk politycznych.

Polecenie 3U boku jakich państw i narodów walczyli Polacy w XIX wieku? Poszukaj informacji na ten temat.

W szeregach LegionówTrzon Legionów Polskich stanowili jeńcy wzięci przez Francuzów do niewoli podczas walk z Austriakami oraz liczni dezerterzy z armii austriackiej. W szeregi tej formacji wstępowali oficerowie powstańczy przebywający na emigracji we Francji i we Włoszech, którzy schronili się tam po upadku powstania kościuszkowskiego. Żołnierze Legionów Polskich stali się obywatelami Lombardii. Jak zapisano w umowie z Administracją Generalną tego młodego państwa, Lud lombardzki deklaruje niniejszym, iż uważać będzie zawsze Polaków, uzbrojonych na obronę wolności, jako prawdziwych braci swoich, nie zaś jako wojsko cudzoziemskie. Gwarantowano w ten sposób Polakom prawo powrotu nad Wisłę, gdy zakończą wojenną służbę.

Granatowe mundury legionistów, z karmazynowymi wyłogami, ozdobione francuską i włoską kokardą, nawiązywały krojem do mundurów polskich. Komendy wojskowe także wydawano w języku ojczystym. Sztandar Legionów Polskich nie miał jednak polskich symboli. Jego barwy nawiązywały do trzech barw rewolucyjnej Francji. Widniał na nim napis w języku włoskim Wszyscy ludzie wolni są braćmi. Towarzyszyły mu dwa symbole rewolucji francuskiej: czapka frygijska i masońska kątownica wraz z budowlanym pionem, znaki masonerii, propagującej zasady Oświecenia.

Ćwiczenie 3Generał Jan Henryk Dąbrowski wprowadził w Legionach Polskich francuski sposób dowodzenia i zadbał o ich demokratyczny charakter. Szeregowym rekrutom umożliwiano awans za zasługi, bez względu na ich pochodzenie społeczne. Wewnętrzne sądownictwo odrzucało kary cielesne, popularne w wielu ówczesnych armiach. W rozkazie wydanym w Rzymie 3 maja 1798 roku Dąbrowski zachęcał legionistów, z których bardzo wielu było analfabetami, do uczenia się matematyki, historii, geografii i języków obcych. Pisał w nim, że nie liczbą, ale przymiotami i cnotą możemy zwrócić [na nas] baczność Europy. Ciekawostka

Twierdza w Mantui (Mantovie) – widok współczesnyMassimo Telò, Twierdza w Mantui (Mantovie) – widok współczesny, 2011, licencja: CC BY-SA 3.0

Mantua w Lombardii była jednym z miejsc formowania 2. Legii Polskich Legionów. W 1799 roku Polacy uczestniczyli w obronie znajdującej się w tym mieście twierdzy. Niestety, po ogłoszeniu kapitulacji jej dowódca wydał legionistów polskich w ręce austriackie w zamian za wolność dla żołnierzy francuskich. Potraktowano ich jak dezerterów, wymierzono karę chłosty i wcielono siłą do armii austriackiej. Niektórzy zdołali się wydostać, kryjąc się wśród uwolnionych Francuzów. Za poddanie twierdzy Napoleon ukarał dowódcę degradacją ze stanowiska generalskiego. Kilkanaście miesięcy później los się odwrócił. Mantua przeszła w ręce francuskie, a opuszczający twierdzę żołnierze austriaccy w rycerskim geście rewanżu salutowali przed chorągwiami Legii Dąbrowskiego.

Mimo tych strat Dąbrowski nie zrezygnował z idei legionowej i odbudował zdziesiątkowane wojsko, zwiększając jego liczbę do 15 tysięcy. Przyczyniło się ono znacząco do zwycięstwa Napoleona pod Marengo w 1800 roku. Jego następstwem było wycofanie się Austriaków z Włoch (nie powrócili tam aż do końca epoki napoleońskiej), a sława zwycięzcy utrwaliła władzę Bonapartego we Francji. Sama bitwa pod względem zgrania działań piechoty, artylerii i kawalerii była majstersztykiem sztuki wojennej. W tym samym czasie na obszarze Niemiec generał Karol Kniaziewicz stworzył Legię Naddunajską, która toczyła walki, wspomagając armię francuską i przyczyniła się do zwycięstwa pod Hohenlinden, niedaleko Monachium. Po tej wygranej siły francuskie podeszły niemal pod Wiedeń, co skłoniło Austriaków do rozmów pokojowych.

Jak przekreślono rozbiory

Po tym, jak Francja pokonała zimą 1805 roku Austrię, tamę jej ekspansji próbowały postawić Prusy. Fryderyk Wilhelm III wystosował ultimatum do Napoleona, żądając wycofania wojsk francuskich z terytoriów

niemieckich, zniesienia Związku Reńskiego i utworzenia w jego miejsce związku państw północnoniemieckich pod przewodnictwem Prus. W obliczu nadchodzącej wojny Napoleon w październiku 1806 roku wezwał Jana Henryka Dąbrowskiego i Józefa Wybickiego do organizacji powstania w zaborze pruskim. Obiecał wydać deklarację w sprawie polskiej, jeśli tylko Polacy okażą się „godni, aby stać się narodem”, czyli wykażą się zaangażowaniem i skutecznością. Na reakcję nie musiał długo czekać. W Poznaniu Dąbrowski, wykazując się wielkim talentem, zabrał się do urządzania polskiej administracji prowincji i budowania siły zbrojnej, co spotkało się z entuzjastyczną reakcją społeczeństwa polskiego.

Gen. Jan Henryk Dąbrowski na czele Legionów / Źródło: Wikimedia Commons / domena publiczna

Historia hymnu Dąbrowskiego

https://www.youtube.com/watch?v=B7fJhqEu60c

Notatka do zeszytu

a 1. Sytuacja na ziemiach polskich pod zaborami

a. Polacy stali się poddanymi państw zaborczych– obowiązywały ich prawa państw zaborczych– byli zobowiązani do służby wojskowej i płacenia podatkówb. grupa patriotów udała się na emigrację2. Utworzenie Legionów Polskicha. grupa emigrantów zaproponowała Francji tworzenie wojska polskiegob. w 1797 r. otrzymali zgodę na tworzenie Legionów we Włoszech

– Legiony Polskie we Włoszech liczyły ok. 7 tys. żołnierzy– dowódcą Legionów Polskich został gen. Jan Henryk Dąbrowski– Legiony Polskie podlegały rządowi Republiki Lombardzkiej– walczyły przeciwko Austrii w czasie tzw. wojny włoskiej

3. Służba w Legionacha. tradycje narodowe– żołnierze nosili mundury z polskimi symbolami– obowiązywała komenda w języku polskimb. obowiązywały zasady republikańskie– szanowano godność żołnierzy– oficerowie byli wybierani przez żołnierzy– żołnierze mogli awansować bez względu na pochodzenie– zaniechano stosowania upokarzających karc. w Legionach dbano o wykształcenie i wychowanie żołnierzy

4. Udział Legionów Polskich w Walkacha. w latach 1797-1801 walczyły we Włoszech przeciwko Austriib. po zawarciu pokoju francusko-austriackiego w 1801 r. część legionistów została wysłana na San Domingo5. Znaczenie Legionówa. Legionom nie udało się wywalczyć niepodległości Polskib. część legionistów wykorzystała swoje doświadczenia w późniejszych walkach o niepodległość6. W 1797 r. Józef Wybicki napisał Pieśń Legionów Polskich we Włoszech5. pieśń Wybickiego jako Mazurek Dąbrowskiego obecnie jest hymnem Polski

Ćwiczenia str 103- 104

Karta pracy

Symbole narodowe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Imię i nazwisko

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Data Klasa

1. Opisz w kilku zdaniach godło oraz flagę Polski i wyjaśnij ich symbolikę. Skorzystaj ze słownika symboli.

........................................................................................................

........................................................................................................

........................................................................................................

........................................................................................................

........................................................................................................

........................................................................................................

........................................................................................................

........................................................................................................

........................................................................................................

........................................................................................................

........................................................................................................

2. Porównaj rolę symboli narodowych w życiu polskiego społeczeństwa w przeszłościi dzisiaj.

Dawniej Dziś

3. Uzupełnij hymn Unii Europejskiej. W razie trudności skorzystaj z dostępnych źródeł. Kto jest autorem słów i polskiego przekładu?

O, radości, ..................,Kwiecie Elizejskich pól,.........., na twym świętym proguStaje nasz .................... chór.Jasność twoja wszystko zaćmi,Złączy, ................................,Wszyscy ludzie będą braćmi........................ przemówi głos.

Ona w sercu, w zbożu, w śpiewie,............................... ludzkich rąk,............................ robak czerpie,W niej największy nieba krąg.Wstańcie, ludzie, wstańcie wszędzie,

.................................... wam:Na gwiaździstym firmamencieBliska radość ....................... nam.

Autor: .........................................................Tłumaczenie:...............................................