Genel muhasebe 1

T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2654

AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1620

GENEL MUHASEBE-I

YazarlarProf.Dr. Sait Y. KAYGUSUZ (Ünite 1, 2, 3, 4)

Doç.Dr. Ümmühan ASLAN (Ünite 5, 6)Doç.Dr. Nazl› KEPÇE (Ünite 7, 8)

EditörlerProf.Dr. Kerim BANARDoç.Dr. Vedat EKERG‹L

ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹

Bu kitab›n bas›m, yay›m ve sat›fl haklar› Anadolu Üniversitesine aittir.“Uzaktan Ö¤retim” tekni¤ine uygun olarak haz›rlanan bu kitab›n bütün haklar› sakl›d›r.

‹lgili kurulufltan izin almadan kitab›n tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kay›tveya baflka flekillerde ço¤alt›lamaz, bas›lamaz ve da¤›t›lamaz.

Copyright © 2012 by Anadolu UniversityAll rights reserved

No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmittedin any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic tape or otherwise, without

permission in writing from the University.

UZAKTAN Ö⁄RET‹M TASARIM B‹R‹M‹

Genel Koordinatör Doç.Dr. Müjgan Bozkaya

Genel Koordinatör Yard›mc›s›Arfl.Gör.Dr. ‹rem Erdem Ayd›n

Ö¤retim Tasar›mc›lar›Doç.Dr. T. Volkan Yüzer

Ö¤r.Gör. Orkun fien

Grafik Tasar›m YönetmenleriProf. Tevfik Fikret Uçar

Ö¤r.Gör. Cemalettin Y›ld›z Ö¤r.Gör. Nilgün Salur

Dil Yaz›m Dan›flman›Okt. Nurdan Söker

GrafikerlerAyflegül Dibek

Hilal Küçükda¤aflan

Kitap Koordinasyon BirimiUzm. Nermin Özgür

Kapak DüzeniProf. Tevfik Fikret Uçar

Ö¤r.Gör. Cemalettin Y›ld›z

DizgiAç›kö¤retim Fakültesi Dizgi Ekibi

Genel Muhasebe-I

ISBN 978-975-06-1321-0

2. Bask›

Bu kitap ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ Web-Ofset Tesislerinde 157.000 adet bas›lm›flt›r.ESK‹fiEH‹R, May›s 2013

‹çindekilerÖnsöz ............................................................................................................ vii

‹flletmenin Dili: Muhasebe ...................................................... 2MUHASEBEN‹N TANIMI............................................................................... 3MUHASEBEN‹N TAR‹HSEL GEL‹fi‹M‹ .......................................................... 6B‹LG‹ S‹STEM‹ OLARAK MUHASEBE.......................................................... 8MUHASEBE KURAMI .................................................................................... 9Muhasebenin Temel Kavramlar›................................................................... 9

Sosyal Sorumluluk Kavram›.................................................................... 10Kiflilik Kavram› ........................................................................................ 10‹flletmenin Süreklili¤i Kavram›................................................................ 10Dönemsellik Kavram›.............................................................................. 10Parayla Ölçülme Kavram› ....................................................................... 10Maliyet Esas› Kavram› ............................................................................. 11Tarafs›zl›k ve Belgelendirme Kavram› ................................................... 11Tutarl›l›k Kavram›.................................................................................... 11Tam Aç›klama Kavram›........................................................................... 11‹htiyatl›l›k Kavram› .................................................................................. 11Önemlilik Kavram› .................................................................................. 11Özün Önceli¤i Kavram› .......................................................................... 12

Genel Kabul Görmüfl Muhasebe ‹lkeleri ..................................................... 12Gelir Tablosu ‹lkeleri .............................................................................. 12Bilanço ‹lkeleri ........................................................................................ 13

MUHASEBE B‹LG‹ KULLANICILARI VE KULLANICILARIN B‹LG‹‹HT‹YAÇLARI................................................................................................. 15MUHASEBE MESLE⁄‹ ................................................................................... 16Özet ............................................................................................................... 18Kendimizi S›nayal›m ..................................................................................... 19Yaflam›n ‹çinden ........................................................................................... 20Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 21S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 21Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ............................................... 22

Finansal Tablolar ..................................................................... 24F‹NANSAL TABLOLARIN TANIMI VE AMACI ............................................. 25F‹NANSAL TABLOLARIN HAZIRLANMASINDAK‹ VARSAYIMLAR ............ 26‹flletmenin Süreklili¤i..................................................................................... 26Muhasebenin Tahakkuk Esas› ...................................................................... 27Önemlilik ve Birlefltirme............................................................................... 27Netlefltirme (Mahsup Etme) .......................................................................... 27Raporlama S›kl›¤›........................................................................................... 27Karfl›laflt›rmal› Bilgi........................................................................................ 27Sunuluflun Tutarl›l›¤› ..................................................................................... 28F‹NANSAL TABLOLARIN N‹TEL‹KSEL ÖZELL‹KLER‹.................................. 28‹htiyaca Uygunluk ......................................................................................... 29Gerçe¤e Uygun fiekilde Sunum ................................................................... 29Karfl›laflt›r›labilirlik ......................................................................................... 29Do¤rulanabilirlik............................................................................................ 30Zaman›nda Sunum ........................................................................................ 30Anlafl›labilirlik ................................................................................................ 30

‹ ç indek i ler iii

1. ÜN‹TE

2. ÜN‹TE

F‹NANSAL DURUM TABLOSU (B‹LANÇO) ................................................. 30Bilançonun Sunulufluna ‹liflkin Esaslar ........................................................ 30K›sa Vade ve Uzun Vade Ayr›m›.................................................................. 31

Dönen Varl›klar ....................................................................................... 31Duran Varl›klar........................................................................................ 32K›sa Vadeli Borçlar.................................................................................. 32Uzun Vadeli Borçlar................................................................................ 32Öz Kaynaklar........................................................................................... 32

KAPSAMLI GEL‹R TABLOSU ........................................................................ 33NAK‹T AKIfi TABLOSU................................................................................. 36Nakit ve Nakde Eflde¤er Varl›klar ................................................................ 37Faaliyet Türleri............................................................................................... 37

‹flletme Faaliyetleri .................................................................................. 37Yat›r›m Faaliyetleri .................................................................................. 38Finansman Faaliyetleri ............................................................................ 38

ÖZ KAYNAKLAR DE⁄‹fi‹M TABLOSU ....................................................... 40Özet.......................................................................................................... 41Kendimizi S›nayal›m................................................................................ 42Yaflam›n ‹çinden...................................................................................... 43Okuma Parças› ........................................................................................ 44Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ...................................................... 44S›ra Sizde Yan›t Anahtar› ........................................................................ 45Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ......................................... 45

Hesap ........................................................................................ 46HESABIN TANIMI VE N‹TEL‹KLER‹ ........................................................... 47Hesab›n Tan›m› ............................................................................................. 47Hesaplar›n Nitelikleri .................................................................................... 47HESAPLARIN ‹fiLEY‹fi‹ .................................................................................. 49Temel Muhasebe Eflitli¤i ve Hesap .............................................................. 49Varl›k Hesaplar›n›n ‹flleyifli ........................................................................... 51Kaynak Hesaplar›n›n ‹flleyifli ........................................................................ 51Maliyet, Gelir ve Gider Hesaplar›n›n ‹flleyifli............................................... 52HESAP PLANI ................................................................................................ 58Hesaplar›n Kodlar› ve Hesaplar›n Tan›mlanmas› ........................................ 59Özet................................................................................................................ 72Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... 73Yaflam›n ‹çinden............................................................................................ 74Okuma Parças› .............................................................................................. 74Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 75S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 75Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar.............................................. 75

Muhasebe Süreci...................................................................... 76MUHASEBE SÜREC‹...................................................................................... 77MUHASEBE B‹LG‹ AKIfiI .............................................................................. 78BELGELER...................................................................................................... 79DEFTERLER.................................................................................................... 79Yasal Defterler ............................................................................................... 81

Yevmiye Defteri (Günlük Defter) .......................................................... 82Büyük Defter (Defter-i Kebir) ................................................................ 83Envanter (Bilanço) Defteri...................................................................... 84

Gene l Muhasebe- Iiv

3. ÜN‹TE

4. ÜN‹TE

‹flletme Hesab› Esas› Defteri................................................................... 85Yard›mc› Defterler................................................................................... 85

MUHASEBE F‹fiLER‹...................................................................................... 85M‹ZANLAR ..................................................................................................... 86Muhasebe Süreci ‹le ‹lgili Örnek Çal›flma ................................................... 87Özet ............................................................................................................... 98Kendimizi S›nayal›m ..................................................................................... 99Yaflam›n ‹çinden ........................................................................................... 100Okuma Parças› ........................................................................................... .. 101Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 101S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 102Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ............................................... 103

Haz›r De¤erler ......................................................................... 104F‹NANSAL VARLIKLAR.................................................................................. 105HAZIR DE⁄ERLER......................................................................................... 105KASA .............................................................................................................. 106BANKALAR .................................................................................................... 111ÇEKLER .......................................................................................................... 113Al›nan Çekler ................................................................................................. 114Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri............................................................... 117D‹⁄ER HAZIR DE⁄ERLER............................................................................ 118Özet................................................................................................................ 119Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... 120Yaflam›n ‹çinden............................................................................................ 122Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 123S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 123Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ............................................... 123

Alacaklar................................................................................... 124G‹R‹fi .............................................................................................................. 125T‹CAR‹ ALACAKLAR...................................................................................... 125Al›c›lar ............................................................................................................ 126Alacak Senetleri ............................................................................................. 129

Senetlerin Do¤uflu................................................................................... 130Senetlerin Tahsil Edilmesi....................................................................... 131Senetsiz Alacak Karfl›l›¤› Senet Al›nmas› ............................................... 133Senetlerin Teminata Verilmesi................................................................ 133Senetlerin Protesto Edilmesi ................................................................... 134Senetlerin Temliki ................................................................................... 135

Verilen Depozito ve Teminatlar ................................................................... 136D‹⁄ER ALACAKLAR ...................................................................................... 137Ortaklardan Alacaklar ................................................................................... 137‹fltiraklerden Alacaklar .................................................................................. 138Ba¤l› Ortakl›klardan Alacaklar...................................................................... 139Personelden Alacaklar................................................................................... 140Di¤er Çeflitli Alacaklar................................................................................... 141Özet................................................................................................................ 142Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... 143Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 144S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 145Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ............................................... 145

‹ ç indek i ler v

5. ÜN‹TE

6. ÜN‹TE

Finansal Varl›klar: Menkul K›ymetler .................................... 146MENKUL KIYMETLER ................................................................................... 147Gerçe¤e Uygun De¤er Fark› Kâr veya Zarara Yans›t›lan ........................... 148Menkul K›ymetler .......................................................................................... 148Sat›lmaya Haz›r Amaçl› Menkul K›ymetler .................................................. 149Vadeye Kadar Elde Tutma Amaçl› Menkul K›ymetler ................................ 149H‹SSE SENETLER‹.......................................................................................... 150BORÇLANMA KÂ⁄ITLARI ............................................................................ 152Tahviller ......................................................................................................... 153Di¤er Borçlanma Kâ¤›tlar› ............................................................................ 155D‹⁄ER MENKUL KIYMETLER ...................................................................... 157Özet................................................................................................................ 158Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... 159Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 161Yaflam›n ‹çinden............................................................................................ 161S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 161Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ............................................... 162

Stoklar....................................................................................... 164T‹CARET ‹fiLETMELER‹NDE STOKLAR........................................................ 165KATMA DE⁄ER VERG‹S‹ (KDV).................................................................. 166STOKLARLA ‹LG‹L‹ ‹fiLEMLER‹N MUHASEBELEfiT‹R‹LMES‹...................... 167Devaml› Envanter Yöntemi........................................................................... 167

Dönem Bafl› Mal Stoklar› ........................................................................ 168Al›fllar ....................................................................................................... 168Al›fl Giderleri............................................................................................ 170Al›fl ‹adeleri.............................................................................................. 171Al›fl ‹skontosu .......................................................................................... 172Sat›fllar ...................................................................................................... 172Sat›fl Giderleri .......................................................................................... 175Sat›fllardan ‹adeler ................................................................................... 176Sat›fl ‹skontosu......................................................................................... 177

Aral›kl› Envanter Yöntemi............................................................................. 177Dönem Bafl› Mal Stoklar› ........................................................................ 178Al›fllar ....................................................................................................... 178Al›fl Giderleri............................................................................................ 179Al›fl ‹adeleri.............................................................................................. 180Al›fl ‹skontosu .......................................................................................... 180Sat›fllar ...................................................................................................... 181Sat›fl Giderleri .......................................................................................... 182Sat›fllardan ‹adeler ................................................................................... 182Sat›fl ‹skontosu......................................................................................... 183

T‹CARET ‹fiLETMELER‹NDE SATILAN MALLARIN MAL‹YET‹N‹NVE BRÜT DÖNEM KÂR/ZARARININ HESAPLANMASI............................... 184Özet................................................................................................................ 189Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... 190Yaflam›n ‹çinden............................................................................................ 192Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 192S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 193Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ............................................... 193

Sözlük ................................................................................... 195

Gene l Muhasebe- Ivi

8. ÜN‹TE

7. ÜN‹TE

Önsöz

‹nsanlar›n günlük yaflant›lar›, para kazanmak ve kazan›lan paran›n tüketilmesi

olarak özetlenebilir. Bu çabadan kârl› ç›kanlar ise paray› do¤ru yönetenlerdir. ‹fl-

letmelerde insanlar gibi yaflayan varl›klard›r. Toplumun gereksinimlerini yerine

getirmek ve toplumun bir parças› olarak yaflamak zorundad›r. Gerek gerçek kifli-

ler gerekse iflletmeler çok say›daki parasal hareketlerini kay›t alt›na alabilmek, iz-

lemek, analiz etmek ve yorumlamak için muhasebeden yararlan›r. Ekonomik ha-

yat›n olmazsa olmaz› iflletmeler; varl›klar›n› sürdürebilmeleri, rakipleri ile rekabet

edebilmeleri ve gelece¤e yönelik yat›r›m kararlar›n› alabilmeleri, iflletme sahibine,

ortaklar›na, müflterilerine, yat›r›mc›lar›na, kredi sa¤lay›c›lara k›saca topluma hesap

verebilmeleri için muhasebeye ihtiyaç duyarlar.

Bu kitab›n amac›, muhasebe bilimiyle ilk kez karfl›laflan sizlere; muhasebenin

amac›, kavramlar›, tablolar› ve finansal bilginin sistemli bir flekilde üretilmesi aç›k-

lanmaya çal›flmaktad›r. ‹flletmeler; ticaret iflletmeleri, üretim iflletmeleri ve hizmet

iflletmeleri olarak üçe ayr›l›r. Bu kitap kapsam›nda sadece ticaret iflletmelerinin fi-

nansal ifllemlerinin muhasebesi anlat›lacakt›r. Genel Muhasebe 1 kapsam›nda;

muhasebe kavramlar›, ilkeleri ve standartlar›, finansal tablolar›, hesap kavram›,

muhasebe süreci ve dönen varl›klara iliflkin hesaplar anlat›lmaktad›r.

Kitab›n tümünde muhasebe kay›tlar› uygulama ile paralellik sa¤lanmas› ama-

c›yla Tekdüzen Hesap Plan›’na uygun olarak yap›lm›flt›r.

Sekiz (8) üniteden oluflan bu kitab›n haz›rlanmas›nda eme¤i geçenlere teflek-

kür eder, baflar›lar dilerim.

Editörler

Prof.Dr. Kerim BANAR

Doç.Dr. Vedat EKERG‹L

Önsöz vii

Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra;Muhasebenin ne anlama geldi¤ini tan›mlayabilecek,‹nsanlar›n günlük hayat›nda bile asl›nda önemli olan muhasebenin nas›l birtarihsel süreç geçirdi¤ini aç›klayabilecek,Muhasebenin bir bilgi sistemi olarak nas›l kullan›laca¤›n› aç›klayabilecek,Muhasebenin temel kavramlar›n›n ve kabul görmüfl ilkelerinin neler oldu¤u-nu tan›mlayabilecek,Muhasebeden kimlerin faydalanabilece¤ini ve kimlerin muhasebe sistemin-den üretilmifl bilgileri kullanabilece¤ini aç›klayabilecek,Muhasebe mesle¤inde unvanlar›n neler oldu¤unu ve nas›l muhasebe meslekmensubu olunaca¤›n› aç›klayabileceksiniz.

‹çindekiler

• Muhasebe• Muhasebe Türleri• Muhasebe Bilgi Sistemi• Muhasebe ‹lkeleri

• Muhasebe Kavramlar›• Meslek Mensubu• Serbest Muhasebeci Mali Müflavir• Yeminli Mali Müflavir

Anahtar Kavramlar

Amaçlar›m›z

NN

NN

N

N

Genel Muhasebe-1 ‹flletmenin Dili:Muhasebe

• MUHASEBEN‹N TANIMI• MUHASEBEN‹N TAR‹HSEL GEL‹fi‹M‹• B‹LG‹ S‹STEM‹ OLARAK MUHASEBE• MUHASEBE KURAMI• MUHASEBE B‹LG‹S‹ KULLANICILARI

VE KULLANICILARIN B‹LG‹‹HT‹YAÇLARI

• MUHASEBE MESLE⁄‹

1GENEL MUHASEBE-1

MUHASEBEN‹N TANIMIBasit bir flekilde iflletme, mal ya da hizmet üreten ve satan kurumlar olarak tan›m-lanmaktad›r. ‹flletmelerin temel amac›, kâr elde etmektir. ‹flletmeler, bu amaç do¤-rultusunda faaliyet gösterirler. Ekonomik hayat›n olmazsa olmaz› iflletmeleri ve ifl-letmelerdeki çok say›daki parasal hareketi düflününüz. ‹flletmelerin varl›¤›n› de-vam ettirebilmeleri, rakipleri karfl›s›nda rekabet edebilmeleri ve gelece¤e yönelikyat›r›m kararlar›n› alabilmeleri için çok say›daki parasal hareketin kay›tlanmas›, iz-lenmesi, analizi ve yorumlanmas› gerekmektedir. Muhasebe; iflletmelerde gerçek-lefltirilen faaliyetleri sistemli bir flekilde kaydederek s›n›fland›ran, özetleyerek ana-liz ve yoruma haz›r hâle getiren bir sistemdir.

‹flletmeler; mal al›p satan ticari iflletme, mal üreten satan üretim iflletmesi ve hiz-met üreten ve sunan hizmet iflletmesi olarak s›n›fland›r›labilirler. Türü ne olursa ol-sun ve hangi sektörde faaliyet gösterirse göstersinler tüm iflletmelerin amaçlar› ay-n›d›r: Kâr elde etmek ve yaflamlar›n› sürdürmek. ‹flletmeler bu amaçlara ulaflmaküzere mal ya da hizmet al›r, üretir ve satarlar. Mal al›p satmak, basit bir iflletme mo-deli olarak tan›mlan›r ve bu iliflki fiekil 1.1 üzerinde gösterilmektedir.

‹flletmede temel döngü, mal ve para hareketleridir. Mal ve nakit hareketleri fie-kil 1 üzerinde gösterildi¤i gibi ters yönde hareket etmektedir. Bir iflletmede mal›nal›n›p sat›lmas›na kadar geçen süreçte sat›c› ve al›c›lar ile olan ticari iliflkiler, çal›-flanlar›n ücretleri, ifl yerinin kira gideri; elektrik, do¤algaz, telefon faturalar›n›nödemeleri vb. ifllemler gerçekleflmektedir. Muhasebe, bu süreçte gerçekleflen ve ifl-letme ile ilgili olan tüm ifllemleri izleyen bir sistemdir.

‹flletmenin Dili: Muhasebe

Muhasebe; iflletmelerdekimali karakterli ifllemlerisistemli bir flekildekaydeden, s›n›fland›ran,özetleyen, analiz eden veyorumlayarak muhasebebilgisini kullananlar içinhaz›r hâle getirerekraporlayan bir sistemdir.

fiekil 1.1

Müflteriler ‹flletme Sat›c›lar

Mal Mal

ÖdemeTahsilat

‹flletmelerde Mal veNakit Döngüsü.‹flletmelerde malhareketleri; iflletme,sat›c›lar vemüflterileraras›ndaki birsüreçtir.

‹flletmeler, kurulufl aflamas›ndan itibaren faaliyetlerini yerine getirebilmeleriiçin kayna¤a (finans) ihtiyaç duymaktad›r. Bu kaynak, iflletme sahiplerinden sa¤-lanabilece¤i gibi iflletme d›fl› üçüncü kifli veya kurumlardan da temin edilebilir.‹flletme sahiplerinden veya ortaklar›ndan sa¤lanan kaynak, öz kaynak; üçüncükifliler ve kurumlardan borçlanma yolu ile sa¤lanan kaynaklar ise yabanc› kay-nak olarak tan›mlanmaktad›r. Bir iflletmenin faaliyetlerinde kullanmak üzeresa¤lad›klar› öz kaynak ve yabanc› kaynaklar, iflletmenin toplam kaynaklar›n›oluflturmaktad›r. Burada kaynaklar nerede kullan›l›r? sorusu akla gelmektedir.Kaynaklar; iflletmenin makine, demirbafl, mal al›mlar›nda; çal›flanlara ücret öde-melerinde kullan›lmaktad›r.

‹flletmelerde kaynaklar› kullanarak varl›k sat›n al›nmaktad›r. Varl›klar, parayadönüflen ve iflletme faaliyetlerinde kullan›lan olmak üzere iki gruba ayr›lmaktad›r.‹flletmenin kasa veya bankas›ndaki paras› ile ticari mal, k›sa zaman içinde parayadönüflecek varl›klar› olufltururken bina, makine ve demirbafllar; iflletme faaliyetin-de kullan›lacak varl›klar› oluflturmaktad›r. ‹flletme yönetiminin temel amac›, al›nanvarl›klar› iflletmenin amaçlar› do¤rultusunda kullanmakt›r.

Bir iflletmede gerçeklefltirilen faaliyetlerin genel yap›s›, fiekil 1.2 üzerinde gös-terilmektedir.

Varl›klar, Yabanc› Kaynaklar, Sermaye ne demektir?

‹flletmenin sahipleri ve ortaklar›n›n koyduklar› sermaye ve zaman içinde ya-banc› kaynak birlikte kullan›larak iflletmenin faaliyetlerinde kullan›lmak üzere

4 Genel Muhasebe-I

‹flletme sahiplerinden veyaortaklar›ndan sa¤lanan özkaynak, iflletmenin iflletmesahipleri veya ortaklar›naolan borcudur.

Üçüncü kifliler veyakurumlardan borçlanma yoluile sa¤lanan yabanc›kaynaklar ise borç olaraktan›mlanmaktad›r.

‹flletmelerin sahip oldu¤uekonomik de¤erler olarakifade edilen varl›klara,iflletmenin kasas›ndaki vebankadaki paralar› ile malstoklar› örnek olarakverilebilir.

Yabanc›Kaynaklar

Öz Kaynaklar(Sermaye)

ToplamKaynaklar

Mal, Malzemeal›m›

Bina, Makine,Demirbafl al›m›

Çal›flanlaraödeme yap›lmas›

Di¤er al›mlarve ödemeler

Mal/HizmetÜretimi/Sat›fl›

TahsilatYap›lmas›

Borçlar›nödenmesi

Sahip/ortaklara kârpay› verilmesi

Vergilerinödenmesi

‹flletme faaliyetlerinindevaml›l›¤› içinmal al›nmas›

KârEdilmesi

fiekil 1.2

‹flletmelerde TemelFaaliyetler

Kaynak: Albrechtvd, 2011:7

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE SIRA S ‹ZDE

1

bina, makine ve demirbafllar›n yan› s›ra sat›lmak üzere mal ya da üretimde kul-lan›lmak üzere malzeme al›nmakta, iflletmede çal›flanlara ödeme yap›lmakta veayr›ca iflletme faaliyetleri için di¤er al›mlar ve ödemeler (elektrik, do¤algaz gibi)yap›lmaktad›r.

Bu al›mlar ve ödemelerin gerçeklefltirilmesinin nedeni, mal ya da hizmet üret-mektir. Bu aflamaya kadar genelde kaynak kullan›lmakta ve al›mlar ile ödemeleriçin nakit ç›k›fl› gerçekleflmektedir. Üretilen mal ya da hizmetlerin sat›lmas› ile bir-likte tahsilat yap›lmakta ve nakit girifli gerçekleflmektedir. Sat›fl sonras›nda gelirlergiderlerden büyükse ortaya kâr, tersi durumda ise zarar oluflacakt›r. ‹flletme faali-yetleri do¤rultusunda varl›klar›nda art›fl veya azal›fl meydana gelir. ‹flletme varl›k-lar›ndaki art›fl do¤rultusunda ortaklar›n (iflletme sahiplerinin) varl›klar üzerindehaklar› da art›fl veya azal›fl do¤rultusunda de¤iflme gösterir. Muhasebe dilinde ar-t›fllar kâr, azal›fllar ise zarar olarak tan›mlan›r.

Kâr ve zarar ne demektir?

‹flletmenin sahiplerine/ortaklar›na kârdan pay, iflletmeye kaynak veren üçüncütarafa borçlar ve devlete de vergi ödenecektir. Ayr›ca iflletmenin faaliyetlerinde de-vaml›l›k sa¤lanmas› için mal al›m› devam edecektir. Kârdan gerekli ödemeler ya-p›ld›ktan sonra kalan tutar, iflletmenin öz kaynaklar›na eklenecektir. Eklenen bututar, ayn› anda iflletme varl›klar›nda art›fl› sa¤layacakt›r.

Kaynak bulmak ve bu kaynaklar› en uygun flekilde kullanmak, iflletme yöneti-minin kâr elde etmek ve faaliyetlerinde süreklili¤i sa¤lamak için üzerinde durmas›gereken temel konudur.

Bu aç›klamalardan sonra muhasebeyi flu flekilde tan›mlayabiliriz: ‹flletmelerinvarl›k ve kaynaklar› üzerinde art›fl veya azal›fl meydana getiren, para birimi ile ifa-de edilebilen mali olaylara ait belgeleri toplayan, kay›tlayan, s›n›fland›ran, malitablo fleklinde özetleyen, analiz eden ve yorumlayan bir bilgi sistemidir.

Bu tan›mdan hareketle muhasebenin iflletmedeki görevlerini de aç›klayal›m.Muhasebe, bir iflletmede para ile ifade edilen mali olaylara ait belgeleri toplamak-ta, kay›t etmekte, s›n›fland›rmakta ve özetlemektedir. Bu ifllemler, muhasebenin te-mel ifllevidir. Para ile ifade edilen ve belgelendirilen mali olaylar›n tarih, miktar vetutar›, muhasebe defterine belirli kurallar dâhilinde kaydedilir. Farkl› tarihlerdegerçekleflen ifllemlere ait bilgiler, belirlenen bir grupland›rma ve sistematik dâhi-linde s›n›fland›r›l›r. Belli bir zaman diliminde gerçekleflen, kaydedilen ve s›n›flan-d›r›lan tüm ifllemler; muhasebe bilgisine dönüfltürülmek amac› ile mali tablolar ileözetlenir ve raporlan›r.

Özetlenen mali tablolar kullan›larak iflletmenin finansal performans›na iliflkinde¤erlendirme yap›l›r. Amaç, iflletmenin geçmifl dönemdeki performans›n› analizetmek ve buna iliflkin yorum ve de¤erlendirmeler yapmakt›r. Analiz, yorum ve de-¤erlendirme yapmak; muhasebenin ikincil ifllevidir. Muhasebe süreci, muhasebe-nin temel ve ikincil ifllevleri, fiekil 1.3 üzerinde gösterilmektedir.

Muhasebe sürecini aç›klay›n›z ve muhasebenin temel ifllevlerini belirtiniz.

51. Ünite - ‹fl letmenin Di l i : Muhasebe

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T


AMAÇLARIMIZAMAÇLARIMIZ N NK ‹ T A P

T E L E V ‹ Z Y O N

K ‹ T A P


‹ N T E R N E T ‹ N T E R N E T

2

Mali olaylar›n kaydedilmesi,s›n›fland›r›lmas› veözetlenmesi, muhasebenintemel ifllevidir.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T


3

‹flletme, iflletmeyi kuranlardan (iflletmenin sahibi ve ortaklar›ndan) ayr› bir kifli-li¤e sahiptir ve muhasebe ifllemleri bu kiflilik ad›na yap›l›r. Muhasebe ifllemleri, il-gili bütün taraflar›n hak ve menfaatlerine eflit mesafede olmak zorundad›r.

‹flletmenin ayr› bir kiflili¤i vard›r. Bu kiflili¤e ait varl›klar› ve kaynaklar› (yükümlülükleri)bulunmaktad›r. Varl›k ve kaynaklar› aras›nda de¤iflmez bir eflitlik bulunmaktad›r.

MUHASEBEN‹N TAR‹HSEL GEL‹fi‹M‹Muhasebenin mübadele (de¤iflim) kavram› ile beraber ortaya ç›kt›¤› tahmin edil-mektedir. Babil’de çivi yaz›s› ile kilden yap›lm›fl levhalar üzerinde tutulan ilk kay›t-lar, ilk ticari yaz›flma örnekleridir. Muhasebenin bugünkü flekli olan çift yanl› kay›tsisteminin 14. veya 15. yy. ‹talyan flehirlerindeki uygulamalar sonucu geliflti¤i an-lafl›lmaktad›r. ‹lk kez 1926 y›l›nda Floransa’da kullan›ld›¤› san›lmaktad›r.

Çift yanl› kay›t sisteminin muhasebe kay›t yönteminin gerekli flart›, her iflleminiki kez kaydedilmesidir. Muhasebe uygulamalar›n›n geliflmelerinin büyük bir k›s-m›n›, ‹talyan matematikçi ve papaz olan Luca Paciolo yaz›l› hâle getirmifltir. LucaPaciolo 1494 y›l›nda Venedik’te yay›mlad›¤› ‘Summa De Aritmetica, Geometrie,Proportioni et Proportionalite’ (Aritmetik, Geometri, Oran ve Orant› Hakk›ndaÖzet) adl› eserinin ilk bölümünde, muzaaf (çift tarafl›) kay›t tutma sisteminin ilke-lerini yaz›l› hâle getirmifltir. Bu çal›flma ile ilk kez yaz›l› muhasebe kurallar›n› ge-lifltiren Luca Paciolo, muhasebenin bafllang›c› olarak tan›mlanmaktad›r. Paciolo,ileri sürdü¤ü kay›t sisteminde ajanda, günlük defter ve büyük defter olmak üzereüç deftere yer verir. Bunlar aras›nda ba¤lant›lar›n ne flekilde kurulaca¤›n› belirtir.

Paciolo’nun kurallar›n› ele alan Antonio Tagliente, 1525 y›l›nda Luminario diAritmetica adl› eserinde muhasebe konular›na yer vermifltir. 1540 y›l›nda Dome-nico Manzoni Venedik’te yay›mlad›¤› Quaderno Doppio adl› eserinde hem kuramhem uygulama aç›s›ndan muzaaf günlük defter ve büyük defter kay›tlar› ile ilgiliilkeleri tam bir aç›kl›¤a kavuflturmufltur. Manzoni’ yi izleyen bilim adamlar› vemuhasebeciler de muhasebe konular›n›n geliflmesinde önemli katk›larda bulun-mufllard›r.

6 Genel Muhasebe-I

Mali Olaylar

Tahsilat

Mal al›fl›

Mal sat›fl›

Ödeme

Gir

di

BelgelerS

üre

ç Kaydedilmekte

S›n›fland›r›lmakta

Özetlenmekte

Ç›k

t›

Analiz edilmekte veYorumlanmakta

Tem

el ‹fllevler‹kin

cil‹fllevler

fiekil 1.3

MuhasebeninSüreci ve ‹fllevleri

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Sanayi Devrimi, teknolojik geliflmeler, büyük iflletmelerin do¤mas›; profesyonelyönetime sahip iflletmelerce muhasebe kuram› ve uygulamas›nda geliflmelerin sa¤-lanmas›na neden olmufltur. Cumhuriyetten önce ülkemizde muhasebe e¤itiminin‹stanbul Ticaret Mektebi ile Darüflflafaka ve Askerî Rüfldiye mekteplerinin dersprogramlar›nda yer ald›¤› belirtilmektedir. Muhasebe uygulamalar›nda Frans›z et-kisi 1926 y›l›na kadar devam etmektedir. Cumhuriyetten önce muhasebe uygula-malar›, devlet muhasebesi ile s›n›rl› kalm›flt›r. 1926-1960 y›llar› aras›nda Alman et-kisi var olmufltur. Sümerbank için Alman Profesörü Sachsenber taraf›ndan haz›r-lanm›fl olan muhasebe sistemi, iktisadi devlet teflekküllerinin ço¤u taraf›ndan ka-bul edilip uygulamaya konmufltur. 1940 y›l›ndan sonra ç›kan Kazanç Vergisi Kanu-nu ile 1950 y›l›nda ç›kar›lan Gelir Vergisi Kanunu, muhasebe uygulanmas›n›n öne-mini art›rm›fl ve bu konudaki geliflmelere hizmet etmifltir.

Türkiye’de muhasebenin vergi ve di¤er yasalar taraf›ndan iflletmelere yüklenenbir külfet olarak ele al›nd›¤› da anlafl›lm›flt›r. Bu konudaki etütler ve ön çal›flmalar,1960-1964 y›llar› aras›ndaki dönemde sürdürülmüfl ve Mart 1964’te yürürlü¤ü giren440 say›l› ‹ktisadi Devlet Teflekkülleriyle Müesseseleri ve ‹fltirakleri Hakk›nda Ka-nun hükümlerine göre ‹ktisadi Devlet Teflekküllerini Yeniden Düzenleme Komis-yonu kurulmufltur. Bu komisyonun görevlerinden bir tanesi de muhasebe usulle-rinin ›slah› ve tek düze hâle getirilmesi için esaslar› tespit etmektir. Düzenleme ko-misyonu, Mart 1968’de ilkelerini ortaya koydu¤u tekdüzen muhasebe sisteminin,iktisadi devlet teflekkülleri için zorunlu ve özel sektör için de iste¤e ba¤l› olmas›n›önermifltir.

Bu sistem, Amerikan Muhasebe Kuram› ve Uygulamas›’na dayanm›flt›r. 1971 y›-l›nda Kamu ‹ktisadi Teflebbüslerinin (K‹T) Reformu Komisyonu kurulmufltur. Re-form Komisyonu, 1971’de Tekdüzen Muhasebe Sistemi Uygulama Komisyonu ad-l› bir alt komisyonu K‹T tekdüzen muhasebe sistemine geçifl esaslar›n› belirlemek-le görevlendirilmifltir. 1972 program› ile Devlet Planlama Teflkilat› Müsteflarl›¤›,Tekdüzen Muhasebe Sistemi ile ilgili çal›flmalar› yürütecek Devlet Planlama Teflki-lat› Tekdüzen Muhasebe Koordinasyonu Devaml› ‹htisas Komisyonunu kurmufltur.Daha sonra Tekdüzen Muhasebe Koordinasyon Devaml› ‹htisas Komisyonu kurul-mufl, bu komisyon ilk toplant›s›n› 1986 y›l›nda yapm›fl, 1987 y›l›nda Tekdüzen Ge-nel Hesap Plan› ve Aç›klamalar› bafll›kl› kitab›n› yay›nlam›flt›r. 1986 y›l›nda Banka-lar Kanunu ile bankac›l›k sektörü için haz›rlanan Tekdüzen Muhasebe Sistemi uy-gulamaya konmufltur. Sermaye Piyasas› Kurulu (SPK) ise 1983 y›l›nda mali tablo-lar ile ilgili bir plan, 1984 y›l›nda ise Standart Genel Hesap Plan›’n› yay›mlam›flt›r.

Maliye ve Gümrük Bakanl›¤›; gelifltirilen muhasebe sisteminin Türkiye genelin-de tüm iflletmeler için zorunlu olarak uygulamaya konmas›n› gerçeklefltirmek üze-re çal›flmalar yapm›fl ve bu konu ile ilgili Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Teb-li¤i’ni 1992 y›l›nda Resmî Gazete’de yay›mlam›fl, 1993 y›l›n› ihtiyar› tutmufl, 1994 y›-l›ndan itibaren zorunlu olarak uygulama bafllanm›flt›r.

Bilanço esas›na göre defter tutan gerçek ve tüzel kiflilere ait teflebbüs ve iflletme-lerin faaliyet sonuçlar›na iliflkin bilgilerin, hem muhasebelefltirme hem de raporlama-lar›nda tutarl›l›k ve karfl›laflt›r›labilirlik ilkelerine göre üretilmesinin mümkün olmas›amaçlanm›flt›r. Bu amaçla ilgili olarak afla¤›daki temel bafll›klar düzenlenmifltir:

1. Muhasebenin Temel Kavramlar›2. Muhasebe Politikalar›n›n Aç›klanmas›3. Mali Tablolar›n Düzenlenme ‹lkeleri4. Mali Tablolar›n Düzenlenmesi ve Sunulmas›5. Tekdüzen Hesap Çerçevesi, Hesap Plan› ve Hesap Plan› Aç›klamalar›


2002 y›l›nda Türkiye Muhasebe Standartlar› Kurulu (TMSK), idari ve mali özerk-li¤e sahip kamu tüzel kiflili¤i olarak kurulmufltur. Kurul, genel olarak afla¤›daki fa-aliyetleri yapmaktad›r:

1. Muhasebe standartlar›n›n oluflturulmas›nda esas al›nmak üzere kavramsalçerçeveyi belirlemek ve muhasebe standard› taslak metinlerini haz›rlay›pkamuoyunun görüfllerine açmak,

2. Gerçek, güvenilir, karfl›laflt›r›labilir, ihtiyaca uygun, anlafl›labilir ve tutarl› fi-nansal bilgi üretilmesini sa¤layacak Türkiye Muhasebe Standartlar›’n› olufl-turmak,

3. Muhasebe standartlar›n›n geliflen ve de¤iflen ihtiyaçlara cevap verebilmesi-ni teminen standartlar›n güncelli¤ini sa¤lamak üzere gerekli çal›flmalar›yapmak,

4. Finansal bilgilerin karfl›laflt›r›labilirli¤inin uluslararas› alanda da sa¤lanmas›-n› teminen ulusal muhasebe standartlar›n›n uluslararas› kabul görmüfl mu-hasebe ilkeleri ve en iyi muhasebe uygulama örnekleri ile uyumunu gerçek-lefltirmek üzere gerekli çal›flmalar› yapmak,

5. Finansal tablolar›n ihtiyaçlara uygun bilgi sunmas›n› ve belirlenecek stan-dartlarla ilgili olarak uygulamada karfl›laflabilecek sorunlara iliflkin önlemal›nabilmesini sa¤lamak üzere standartlar›n oluflturulmas› sürecinde muha-sebe ilgi gruplar›n›n görüfllerinin al›nmas›n› sa¤lamak ve standartlar›n olufl-turulmas› sürecinde düzenli olarak kamuoyunu bilgilendirmek,

6. Gerekti¤inde uygulamaya aç›kl›k kazand›rmak üzere muhasebe standartla-r›n›n uygulanmas›nda tereddüt oluflan konularda yorumlar yay›mlamak ve

7. Ulusal muhasebe standartlar›n›n benimsenmesine ve standartlar›n uygulan-mas›na iliflkin kamu bilincinin yerlefltirilmesine yönelik olarak toplant›, kon-ferans, sempozyum, kongre gibi faaliyetler düzenlemek ve gerekirse çeflitliyay›nlar haz›rlamak ve bast›rmakt›r.

Kas›m 2011’de, kanun hükmündeki kararname ile Kamu Gözetimi Muhasebeve Denetim Standartlar› Kurumu kurulmufltur. Yap›lan yasal düzenlemenin amac›;uluslararas› standartlarla uyumlu Türkiye Muhasebe Standartlar›n› oluflturmak veyay›mlamak, ba¤›ms›z denetimde uygulama birli¤ini, gerekli güveni ve kaliteyisa¤lamak, denetim standartlar›n› belirlemek, ba¤›ms›z denetçi ve ba¤›ms›z dene-tim kurulufllar›n› yetkilendirmek ve bunlar›n faaliyetlerini denetlemek ve ba¤›ms›zdenetim alan›nda kamu gözetimi yapmak yetkisine haiz Kamu Gözetimi Muhase-be ve Denetim Standartlar› Kurumu’nun kurulufl, teflkilat, görev, yetki ve sorumlu-luklar›na iliflkin usul ve esaslar› belirmek fleklinde ifade edilmifltir. Bu düzenlemeile Türkiye Muhasebe Standartlar› Kurulu’nun (TMSK) görevleri yeni kurulan bukuruma b›rak›lm›flt›r.

Muhasebenin tarihsel geliflimi hakk›nda anlat›lanlar› k›saca özetleyeniz. Son y›llardakidaha genifl kapsaml› ve h›zl› geliflmelerin nedenlerini ayr›ca belirleyiniz.

B‹LG‹ S‹STEM‹ OLARAK MUHASEBE‹flletmenin varl›k ve kaynaklar›nda de¤iflikli¤e neden olan mali olaylar, muhasebesisteminde ifllenerek muhasebe bilgilerine dönüfltürülmektedir. Muhasebe sistemi-nin üretti¤i bu bilgilerin iflletme içinde ve iflletme d›fl›nda farkl› kullan›c›lar› vard›r.Muhasebe sisteminden elde edilen bilgiler, iflletme yöneticilerinin verecekleri ka-rarlarda kullan›lmaktad›r. Muhasebe bilgilerinin nerede kullan›laca¤›n› belirlemekiçin muhasebe türlerini ve bunlar›n üretti¤i bilgileri tan›mlamak gerekir.

8 Genel Muhasebe-I

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T


AMAÇLARIMIZAMAÇLARIMIZ N NK ‹ T A P K ‹ T A P

4

Belirli dönemlerde iflletme varl›k ve kaynaklar›n›n mevcut durumu ve faaliyetsonucunun ne oldu¤una iliflkin bilgilerin, iflletmenin taraflar›yla paylafl›lmas› zo-runludur. Bu tür bilgilerin ölçülmesi ve izlenmesi, muhasebe meslek mensubu ta-raf›ndan yap›lacakt›r.

Muhasebe; bir sistem olarak genel muhasebe, maliyet muhasebesi ve yönetimmuhasebesinden oluflmaktad›r. Genel muhasebe, tüm iflletmelerin muhasebe siste-minin omurgas›n› oluflturmaktad›r. Genel muhasebenin bilgileri, muhasebe süre-cinde de belirtildi¤i gibi, özetlenerek raporlanmaktad›r. Bu bilgiler, iflletmenin geç-mifl döneminde gerçeklefltirilen faaliyetlerin tan›mlanmas›na yöneliktir. Genel mu-hasebe bilgilerinin temel özelli¤i, yasal düzenlemelerin gereklerine göre düzenlen-mifl olmas›d›r; bu bilgiler geçmifli yans›t›r ve genel olarak finansal içeriklidir.

Üretilen ürün ya da hizmetin maliyetinin hesaplanmas› için maliyet muhasebe-si sistemine ihtiyaç duyulmaktad›r. Maliyet muhasebesinin temel amac›, maliyethesaplamak ve maliyet bilgisini raporlamakt›r. Maliyet muhasebesi bilgileri, hemfinansal hem de operasyonel içeriktedir. Maliyet muhasebesi bilgilerinin içeri¤ini,yasal düzenlemeler yerine üretim ve teknolojinin özellikleri oluflturmaktad›r.

Yönetim muhasebesi, genelde büyük ölçekli iflletmeler taraf›ndan kullan›lan birmuhasebe sistemidir. Yönetim muhasebesi; genel muhasebe ve maliyet muhase-besi sistemlerinin bilgilerini, iflletmeye yönelik verilecek kararlarda sistematik ola-rak kullanmakta ve bilgi üretmektedir. Yönetim muhasebesinin bilgileri, planlamayapmaya ve gelece¤e yöneliktir, yasal düzenlemeler ile flekillendirilmemektedir.Yönetim muhasebesi sistemi, finansal ve operasyonel içerikli bilgiler üretmektedir.

Genel muhasebe, maliyet muhasebesi ile yönetim muhasebesinin görevleri nelerdir?

MUHASEBE KURAMI‹flletmelerin faaliyet ve sonuçlar›n›n sa¤l›kl› ve güvenilir bir biçimde muhasebelefl-tirilmesi, mali tablolar arac›l›¤› ile ilgililere sunulan bilgilerin tutarl›l›k ve mukaye-se edilebilirlik niteliklerini koruyarak gerçek durumu yans›tmas›n›n sa¤lanmas› veiflletmelerde denetimin kolaylaflt›r›lmas› amac›n› ifade eden muhasebe kuram›;muhasebenin temel kavramlar› ile genel kabul görmüfl muhasebe ilkelerindenoluflmaktad›r.

Muhasebenin Temel Kavramlar›Muhasebenin temel kavramlar›, muhasebe uygulamalar›na yön vermektedir. Bukavramlar; gerçekleflen bir mali olay›n nas›l kaydedilece¤ini, kay›t yaparken ne türözelliklerin dikkate al›naca¤›n›, yap›lan kay›t ifllemlerinin iflletmeden iflletmeye gö-re veya farkl› dönemler aras›nda de¤iflme göstermemesi gibi birtak›m standartlar›belirlemektedir. Muhasebenin temel kavramlar› flunlard›r:

• Sosyal Sorumluluk Kavram›, • Kiflilik Kavram›, • ‹flletmenin Süreklili¤i Kavram›, • Dönemsellik Kavram›, • Parayla Ölçülme Kavram›, • Maliyet Esas› Kavram›, • Tarafs›zl›k ve Belgelendirme Kavram›, • Tutarl›l›k Kavram›, • Tam Aç›klama Kavram›, • ‹htiyatl›l›k Kavram›,


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



5

Muhasebe kuram›;muhasebe bilimine temelolan, yön veren, muhasebekonular› üzerine ilerisürülen, varsay›mlara vedeneylere dayan›larakkan›tlanan muhasebenintemel kavramlar› ile genelKabul Görmüfl Muhasebe‹lkelerinden oluflmaktad›r.

• Önemlilik Kavram› ve• Özün Önceli¤i Kavram›.

Sosyal Sorumluluk Kavram›Muhasebenin ifllevini yerine getirme hususundaki sorumlulu¤unu belirtmekte vemuhasebenin kapsam›n›, anlam›n›, yerini ve amac›n› göstermektedir. Sosyal so-rumluluk kavram›; muhasebenin organizasyonunda, muhasebe uygulamalar›n›nyürütülmesinde ve mali tablolar›n düzenlenmesi ve sunulmas›nda; belli kifli veyagruplar›n de¤il tüm toplumun ç›karlar›n›n gözetilmesi ve dolay›s›yla bilgi üretimin-de gerçe¤e uygun, tarafs›z ve dürüst davran›lmas› gere¤ini ifade eder.

‹flletmenin dönem sonunda kâr elde etmifl olmas›na ra¤men iflletme sahip veya yöneticileri-nin iste¤i üzerine zarar gösterilmesi, sosyal sorumluluk kavram›na ayk›r› bir davran›flt›r.

Kiflilik Kavram›‹flletmenin; sahip veya sahiplerinden, yöneticilerinden, personelinden ve di¤er il-gililerden ayr› bir kiflili¤e sahip oldu¤unu ve o iflletmenin muhasebe ifllemlerininsadece bu kiflilik ad›na yürütülmesi gerekti¤ini öngörür.

‹flletmenin kiflilik kavram›n› aç›klay›n›z.

‹flletmenin Süreklili¤i Kavram›‹flletmelerin, faaliyetlerini bir süreye ba¤l› olmaks›z›n sürdürece¤ini ifade eder. Bunedenle iflletmenin süreklili¤i, sahiplerinin ya da hissedarlar›n›n yaflam süreleriyleba¤l› de¤ildir. ‹flletmenin süreklili¤i kavram› maliyet esas›n›n temelini oluflturur.Bu kavram›n iflletmeler aç›s›ndan geçerlili¤inin bulunmad›¤› veya ortadan kalkt›¤›durumlarda ise bu husus, mali tablolar›n dipnotlar›nda aç›klan›r.

‹flletmelerin yaflamlar› s›n›rs›zd›r, iflletme sahiplerinin ya da hissedarlar›n›n yaflam süre-sine ba¤l› de¤ildir.

Hangi muhasebe kavram›, maliyet esas›n›n temelini oluflturmaktad›r?

Dönemsellik Kavram›‹flletmenin süreklili¤i kavram› uyar›nca s›n›rs›z kabul edilen ömrünün, belli dönem-lere bölünmesi ve her dönemin faaliyet sonuçlar›n›n di¤er dönemlerden ba¤›ms›zolarak saptanmas›d›r. Gelir ve giderlerin tahakkuk esas›na göre muhasebelefltiril-mesi; has›lat, gelir ve kârlar›n ayn› döneme ait maliyet, gider ve zararlarla karfl›lafl-t›r›lmas› bu kavram›n gere¤idir. Bu kavram›n iflletmeler aç›s›ndan geçerlili¤inin bu-lunmad›¤› veya ortadan kalkt›¤› durumlarda ise bu husus, mali tablolar›n dipnotla-r›nda aç›klan›r. 01.01.2011 tarihinde iflletme kuruldu¤unda bu iflletmenin ömrününs›n›rs›z oldu¤u kabul edilmekte ve bu durum, iflletmenin süreklili¤i kavram› ile ifa-de edilmektedir. S›n›rs›z olan bu ömür “01.01.2011 - 31.12.2011” ve “01.01.2012- 31.12.2012” dönemlerine ayr›ld›¤›nda dönemsellik kavram› uygulanm›fl olur.

Parayla Ölçülme Kavram›Parayla ölçülebilen iktisadi olay ve ifllemlerin muhasebeye ortak bir ölçü olarakpara birimiyle yans›t›lmas›n› ifade eder. Muhasebe ifllemleri, ulusal para biriminegöre yap›l›r.

10 Genel Muhasebe-I

(A) ‹flletmesinin kurucusu AliDuru ise Ali Duru ve (A)‹flletmesi iki farkl› kiflilikolarak de¤erlendirilir.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



6

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



7

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Maliyet Esas› Kavram›Para mevcudu, alacaklar ve maliyetinin belirlenmesi mümkün veya uygun olma-yan di¤er kalemler hariç iflletme taraf›ndan edinilen varl›k ve hizmetlerin muhase-belefltirilmesinde, bunlar›n elde edilme maliyetlerinin esas al›nmas› gere¤ini ifa-de eder.

Tarafs›zl›k ve Belgelendirme Kavram›Muhasebe kay›tlar›n›n gerçek durumu yans›tan ve usulüne uygun olarak düzen-lenmifl objektif belgelere dayand›r›lmas› ve muhasebe kay›tlar›na esas al›nacakyöntemlerin seçilmesinde tarafs›z ve ön yarg›s›z davran›lmas› gere¤ini ifade eder.

Tutarl›l›k Kavram›Muhasebe uygulamalar› için seçilen muhasebe politikalar›n›n birbirini izleyen dö-nemlerde de¤ifltirilmeden uygulanmas› gere¤ini ifade eder. ‹flletmelerin mali duru-munun, faaliyet sonuçlar›n›n ve bunlara iliflkin yorumlar›n karfl›laflt›r›labilir olmas›;bu kavram›n amac›n› oluflturur. Tutarl›l›k kavram›, benzer olay ve ifllemlerde, ka-y›t düzenleri ile de¤erleme ölçülerinin de¤iflmezli¤ini ve mali tablolarda biçim veiçerik yönünden tek düzeni öngörür. Geçerli nedenlerin bulundu¤u durumlardaiflletmeler, uygulad›klar› muhasebe politikalar›n› de¤ifltirebilirler. Ancak bu de¤i-flikliklerin ve bunlar›n parasal etkilerinin mali tablolar›n dipnotlar›nda aç›klanmas›zorunludur.

Tam Aç›klama Kavram›Mali tablolar›n, bu tablolardan yararlanacak kifli ve kurulufllar›n do¤ru karar ver-melerine yard›mc› olacak ölçüde yeterli, aç›k ve anlafl›l›r olmas›n› ifade eder. Ma-li tablolarda finansal bilgilerin tam olarak aç›klanmas›n›n yan›nda mali tablo ka-lemleri kapsam›nda yer almayan ancak al›nacak kararlar› etkileyebilecek gerçek-leflmesi muhtemel olaylara da yer verilmesi, bu kavram›n gere¤idir. Örne¤in te-minat mektuplar› ve yat›r›m indirimi ile ilgili bilgiler, varl›k ve kaynaklar içindeizlenmemektedir. Ancak bu ifllemlere iliflkin bilgilerin bilgi kullan›c›lar›na sunul-mas› gerekir. Tam aç›klama kavram› gere¤i bu bilgiler, naz›m hesaplarda izlen-melidir.

‹htiyatl›l›k Kavram›Muhasebe olaylar›nda temkinli davran›lmas› ve iflletmenin karfl›laflabilece¤i riskle-rin gözönüne al›nmas› gere¤ini ifade eder. Bu kavram›n sonucu olarak iflletmeler,muhtemel giderleri ve zararlar› için karfl›l›k ay›r›rlar, muhtemel gelir ve kârlar içinise gerçekleflme dönemlerine kadar herhangi bir muhasebe ifllemi yapmazlar. An-cak bu kavram, gizli yedekler veya gere¤inden fazla karfl›l›klar ayr›lmas›na gerek-çe oluflturamaz. Örne¤in iflletmenin alaca¤›n›n vadesinde tahsil edilememesi, ifllet-me için bir zarar olas›l›¤› oldu¤undan bu kavram gere¤ince zarar kaydedilir.

Önemlilik Kavram›Bir hesap kalemi veya mali bir olay›n nispi a¤›rl›k ve de¤erinin mali tablolara da-yan›larak yap›lacak de¤erlemeleri veya al›nacak kararlar› etkileyebilecek düzeydeolmas›n› ifade eder. Önemli hesap kalemleri, finansal olaylar ve di¤er hususlar›nmali tablolarda yer almas› zorunludur.


Elde edilme maliyeti,iktisadi k›ymetlerin sat›nal›nmas› ve üretimi ile ilgilimaliyetlerdir.

Özün Önceli¤i Kavram›‹fllemlerin muhasebeye yans›t›lmas›nda ve onlara iliflkin de¤erlendirmelerin yap›l-mas›nda biçimlerinden çok özlerinin esas al›nmas› gere¤ini ifade eder. Genel ola-rak ifllemlerin biçimleri ile özleri paralel olmakla birlikte baz› durumlarda farkl›l›k-lar ortaya ç›kabilir. Bu takdirde özün biçime önceli¤i esast›r. ‹flletmenin elindekivadeli müflteri çeklerinin alacak senetlerine aktar›lmas›, özün önceli¤i kavram›naörnektir.

Genel Kabul Görmüfl Muhasebe ‹lkeleriMuhasebe sisteminin ç›kt›lar›, mali tablolar olarak tan›mlanmaktad›r. Mali tablolar,her iflletme taraf›ndan iflletmenin kendi istekleri do¤rultusunda düzenlenmemeli-dir. Mali tablolar, yasal olarak belirlenen ilkeler esas al›narak düzenlenmelidir. Builkeler, tüm iflletmeler için geçerlidir. Tekdüzen Muhasebe Sistemi’nde yer alanmali tablo düzenleme ilkelerinde, gelir tablosuna ve bilançoya iliflkin ilkeler yer al-maktad›r. Bilanço ilkelerinde ayr›nt›ya girilerek varl›klar, yabanc› kaynaklar ve özkaynaklar düzeyinde ilkeler belirlenmifltir:

1. Gelir Tablosu ‹lkeleri 2. Bilanço ‹lkeleri

a) Varl›klara ‹liflkin ‹lkeler b) Yabanc› Kaynaklara ‹liflkin ‹lkelerc) Öz Kaynaklara ‹liflkin ‹lkeler

Gelir Tablosu ‹lkeleriGelir tablosu ilkelerinin amac›; sat›fllar›n, gelirlerin, sat›fllar maliyetinin, giderlerin,kâr ve zararlara ait hesaplar›n ve belli dönemlere ait iflletme faaliyeti sonuçlar›n›ns›n›fland›r›lm›fl ve gerçe¤e uygun olarak gösterilmesini sa¤lamakt›r.

Bütün sat›fllar, gelir ve kârlar ile maliyet, gider ve zararlar; brüt tutarlar› üzerin-den gösterilirler ve hiçbir sat›fl, gelir ve kâr kalemi bir maliyet, gider ve zarar kale-mi ile tamamen veya k›smen karfl›laflt›r›lmak suretiyle gelir tablosu kapsam›ndanç›kar›lamaz. Bu amaç do¤rultusunda benimsenen gelir tablosu ilkeleri afla¤›da be-lirtilmifltir:

1. Gerçekleflmemifl sat›fllar, gelir ve kârlar; gerçekleflmifl gibi ya da gerçekleflen-ler, gerçek tutar›ndan fazla veya az gösterilmemelidir. Belli bir dönem veyadönemlerin gerçe¤e uygun faaliyet sonuçlar›n› göstermek için dönem veyadönemlerin bafl›nda ve sonunda do¤ru hesap kesimi ifllemleri yap›lmal›d›r.

2. Belli bir dönemin sat›fllar› ve gelirleri, bunlar› elde etmek için yap›lan sat›fl-lar›n maliyeti ve giderleri ile karfl›laflt›r›lmal›d›r. Belli bir dönem veya dö-nemlerin bafl›nda ve sonunda maliyet ve giderleri gerçe¤e uygun olarakgösterebilmek için stoklarda, alacak ve borçlarda do¤ru hesap kesimi ifllem-leri yap›lmal›d›r.

3. Maddi olan ve maddi olmayan duran varl›klar ile özel tükenmeye tabi var-l›klar için uygun amortisman ve tükenme pay› ayr›lmal›d›r.

4. Maliyetler; maddi duran varl›klar, stoklar, onar›m ve bak›m ile di¤er gidergruplar› aras›nda uygun bir flekilde da¤›t›lmal›d›r. Bunlardan direkt olanlar›do¤rudan do¤ruya, birden fazla faaliyeti ilgilendirenler ise zaman ve kullan-ma faktörü dikkate al›narak tahakkuk ettirilip da¤›t›lmal›d›r.

5. Ar›zi ve ola¤anüstü niteli¤e sahip kâr ve zararlar, meydana geldikleri dö-nemde tahakkuk ettirilmeli; fakat normal faaliyet sonuçlar›ndan ayr› olarakgösterilmelidir.

12 Genel Muhasebe-I

6. Bütün kâr ve zararlardan, önceki dönemlerin mali tablolar›nda düzeltme ya-p›lmas›n› gerektirecek büyüklük ve niteliktekiler d›fl›nda kalanlar, dönemingelir tablosunda gösterilmelidir.

7. Karfl›l›klar, iflletmenin kâr›n› keyfî bir flekilde azaltmak veya bir döneme aitkâr› di¤er döneme aktarmak amac›yla kullan›lmamal›d›r.

8. Dönem sonuçlar›n›n tespiti ile ilgili olarak uygulanagelen de¤erleme esasla-r› ve maliyet yöntemlerinde bir de¤ifliklik yap›ld›¤› takdirde bu de¤iflikli¤inetkileri aç›kça belirtilmelidir.

9. Bilanço tarihinde var olan ve sonucu belirsiz bir veya birkaç olay›n gelecek-te ortaya ç›k›p ç›kmamas›na ba¤l› durumlar› ifade eden, flarta ba¤l› olaylar-dan kaynaklanan, makul bir flekilde gerçe¤e yak›n olarak tahmin edilebilengider ve zararlar; tahakkuk ettirilerek gelir tablosuna yans›t›l›r. fiarta ba¤l›gelir ve kârlar için ise gerçekleflme ihtimali yüksek de olsa herhangi bir ta-hakkuk ifllemi yap›lmaz, dipnotlarda aç›klama yap›l›r.

Bilanço ‹lkeleriBilanço ilkelerinin amac›, sermaye koyan veya sonradan kendilerine ait kâr› ifllet-mede b›rakan sahip ve hissedarlar ile alacakl›lar›n iflletmeye sa¤lad›klar› kaynaklarve bunlarla elde edilen varl›klar›n muhasebe kay›t, hesap ve tablolar›nda anlaml›bir flekilde tespit edilmesi ve gösterilmesi yoluyla belli bir tarihte iflletmenin malidurumunun aç›kl›kla ve ilgililer için gerçe¤e uygun olarak yans›t›lmas›d›r.

Bilanço, varl›klar›n içinde bulunulan zamandaki de¤erini veya tasfiye hâlindebunlar›n sat›fl›ndan elde edilecek para tutarlar›n› yans›tan bir tablo de¤ildir.

Bütün varl›klar, yabanc› kaynaklar ve öz kaynaklar; bilançoda gayrisafi de¤er-leri ile gösterilirler. Bu ilke, bilançonun net de¤er esas›na göre düzenlenmesine birengel oluflturmaz. Bu do¤rultuda net de¤er bilanço düzenlenmesinin gere¤i olarakindirim kalemlerinin ilgili hesaplar›n alt›nda aç›kça gösterilmesi esast›r. Bu amaçdo¤rultusunda benimsenen bilanço ilkeleri; varl›klar, yabanc› kaynaklar ve öz kay-naklar itibar›yla afla¤›da belirtilmifltir:

Varl›klara ‹liflkin ‹lkeler1. ‹flletmenin bir y›l veya normal faaliyet dönemi içinde paraya dönüflebilecek

varl›klar›, bilançoda dönen varl›klar grubu içinde gösterilir.2. ‹flletmenin bir y›l veya normal faaliyet dönemi içinde paraya dönüflemeyen,

hizmetlerinden bir hesap döneminden daha uzun süre yararlan›lan uzun va-deli varl›klar›; bilançoda duran varl›klar grubu içinde gösterilir. Dönem so-nu bilanço gününde bu grupta yer alan hesaplardan vadeleri bir y›l›n alt›n-da kalanlar, dönen varl›klar grubunda ilgili hesaplara aktar›l›r.

3. Bilançoda varl›klar›, bilanço tarihindeki gerçe¤e uygun de¤erleriyle göstere-bilmek için varl›klardaki de¤er düflüklüklerini göstererek karfl›l›klar›n ayr›lma-s› zorunludur. Dönen varl›klar grubu içinde yer alan menkul k›ymetler, ala-caklar, stoklar ve di¤er dönen varl›klar içindeki ilgili kalemler için yap›lacakde¤erleme sonucu gerekli durumlarda uygun karfl›l›klar ayr›l›r. Bu ilke, duranvarl›klar grubunda yer alan alacaklar, ba¤l› menkul k›ymetler, ifltirakler, ba¤l›ortakl›klar ve di¤er duran varl›klardaki ilgili kalemler için de geçerlidir.

4. Gelecek dönemlere ait olarak önceden ödenen giderler ile cari dönemde ta-hakkuk eden ancak gelecek dönemlerde tahsil edilecek olan gelirler, kay›tve tespit edilmeli; bilançoda ayr›ca gösterilmelidir.

5. Dönen ve duran varl›klar grubunda yer alan alacak senetlerini, bilanço tari-hindeki gerçe¤e uygun de¤erleri ile gösterebilmek için reeskont ifllemleriyap›lmal›d›r.


6. Bilançoda duran varl›klar grubunda yer alan maddi duran varl›klar ile mad-di olmayan duran varl›klar›n maliyetini, çeflitli dönem maliyetlerine yükle-mek amac›yla her dönem ayr›lan amortismanlar›n birikmifl tutarlar› ayr›cabilançoda gösterilmelidir.

7. Duran varl›klar grubu içinde yer alan özel tükenmeye tabi varl›klar›n mali-yetini, çeflitli dönem maliyetlerine yüklemek amac›yla her dönem ayr›lan tü-kenme paylar›n›n birikmifl tutarlar› ayr›ca bilançoda gösterilmelidir.

8. Bilançonun dönen ve duran varl›klar gruplar›nda yer alan alacaklar, menkulk›ymetler, ba¤l› menkul k›ymetler ve di¤er ilgili hesaplardan ve yükümlü-lüklerden; iflletmenin sermaye ve yönetim bak›m›ndan iliflkili bulundu¤u or-taklara, personele, ifltiraklere ve ba¤l› ortakl›klara ait olan tutarlar›n›n ayr›gösterilmesi temel ilkedir.

9. Tutarlar› kesinlikle saptanamayan alacaklar için herhangi bir tahakkuk iflle-mi yap›lmaz. Bu tür alacaklar, bilanço dipnot veya eklerinde gösterilir.

10. Verilen rehin, ipotek ve bilanço kapsam›nda yer almayan di¤er teminatlar›nözellikleri ve kapsamlar›; bilanço dipnot veya eklerinde aç›kça belirtilmeli-dir. Bu ilke; al›nan rehin, ipotek ve bilanço kapsam›nda yer almayan di¤erteminatlar için de geçerlidir.

Ayr›ca iflletme varl›klar› ile ilgili toplam sigorta tutarlar›n›n da bilanço dipnotveya eklerinde aç›kça gösterilmesi gerekmektedir.

Yabanc› Kaynaklara ‹liflkin ‹lkeler1. ‹flletmenin bir y›l veya normal faaliyet dönemi içinde vadesi gelen borçlar›,

bilançoda k›sa vadeli yabanc› kaynaklar grubu içinde gösterilir.2. ‹flletmenin bir y›l veya normal faaliyet dönemi içinde vadesi gelmemifl borç-

lar›, bilançoda uzun vadeli yabanc› kaynaklar grubu içinde gösterilir. Dö-nem sonu bilanço gününde bu grupta yer alan hesaplardan vadeleri bir y›-l›n alt›nda kalanlar, k›sa vadeli yabanc› kaynaklar grubundaki ilgili hesapla-ra aktar›l›r.

3. Tutarlar› kesinlikle saptanamayanlar› veya durumlar› tart›flmal› olanlar› daiçermek üzere iflletmenin bilinen ve tutarlar› uygun olarak tahmin edilebilenbütün yabanc› kaynaklar›, kay›t ve tespit edilmeli; bilançoda gösterilmelidir.‹flletmenin bilinen ancak tutarlar› uygun olarak tahmin edilemeyen durum-lar› da bilançonun dipnotlar›nda aç›k olarak belirtilmelidir.

4. Gelecek dönemlere ait olarak önceden tahsil edilen has›lat ile cari dönem-de tahakkuk eden ancak gelecek dönemlerde ödenecek olan giderler, kay›tve tespit edilmeli; bilançoda ayr›ca gösterilmelidir.

5. K›sa ve uzun vadeli yabanc› kaynaklar grubunda yer alan borç senetlerinibilanço tarihindeki gerçe¤e uygun de¤erleri ile gösterebilmek için reeskontifllemleri yap›lmal›d›r.

6. Bilançonun k›sa ve uzun vadeli yabanc› kaynaklar gruplar›nda yer alanborçlar, al›nan avanslar ve di¤er ilgili hesaplardan; iflletmenin sermaye veyönetim bak›m›ndan ilgili bulundu¤u ortaklara, personele, ifltiraklere veba¤l› ortakl›klara ait olan tutarlar›n›n ayr› gösterilmesi temel ilkedir.

Öz Kaynaklara ‹liflkin ‹lkeler1. ‹flletme sahip veya ortaklar›n›n sahip veya ortak s›fat›yla iflletme varl›klar›

üzerindeki haklar›, öz kaynaklar grubunu oluflturur. ‹flletmenin bilanço tari-hindeki ödenmifl sermayesi ile iflletme faaliyetleri sonucu oluflup çeflitli ad-lar alt›nda iflletmede b›rak›lan kârlar› ile dönem net kâr› (zarar›), bilançodaöz kaynaklar grubu içinde gösterilir.

14 Genel Muhasebe-I

2. ‹flletmenin ödenmifl sermayesi, bilançonun kapsam› içinde tek bir kalemolarak gösterilir. Ancak esas sermaye özellikleri farkl› hisse gruplar›na ayr›l-m›fl bulunuyorsa esas sermaye hesaplar› her grubun haklar›n›, kâr ve tasfi-ye paylar›n›n da¤›t›m›nda sahip olabilecekleri özellikleri ve di¤er önemliözellikleri yans›tacak biçimde bilançonun dipnotlar›nda gösterilmelidir.

3. ‹flletmenin hissedarlar› taraf›ndan yat›r›lan sermayenin devam ettirilmesi ge-rekir. ‹flletmede herhangi bir zarar›n ortaya ç›kmas›, herhangi bir nedenle özkaynaklarda meydana gelen azalmalar; hem dönemsel hem de kümülatifolarak izlenmeli ve kaydedilmelidir.

4. Öz kaynaklar›n bilançoda net olarak gösterilmesi için geçmifl y›llar zararlar›ile dönem zarar›, öz kaynaklar grubunda indirim kalemleri olarak yer al›r.

5. Öz kaynaklar; ödenmifl sermaye, sermaye yedekleri, kâr yedekleri, geçmifly›l kârlar› (zararlar›) ve dönem net kâr› (zarar›)ndan oluflur. Kâr yedekleri;yasal, statü ve ola¤anüstü yedekler ile yedek niteli¤indeki karfl›l›klar, özelfonlar gibi iflletme faaliyetleri sonucu elde edilen kârlar›n da¤›t›lmam›fl k›s-m›n› içerir. Sermaye yedekleri ise hisse senedi ihraç primleri, iptal edilen or-takl›k paylar›, yeniden de¤erleme de¤er art›fllar› gibi kalemlerden meydanagelir. Sermaye yedekleri, gelir unsuru olarak gelir tablosuna aktar›lamaz.

MUHASEBE B‹LG‹ KULLANICILARI VEKULLANICILARIN B‹LG‹ ‹HT‹YAÇLARIMuhasebe; iflletmenin mali durumu ve faaliyet sonuçlar›na ait bilgileri, izleyen il-gili kifli ve kurumlara raporlayan bir sistemdir. Muhasebe sisteminin üretti¤i bilgi-lerinin kullan›c›lar› vard›r. Bu kullan›c›lar iflletmenin içinde oldu¤u gibi iflletmenind›fl›nda da vard›r. ‹flletmeye ait bilgilerin iflletme ile ilgilenen taraflara aç›klanmas›gerekmektedir. ‹flletmenin sahipleri, ortaklar›, yöneticileri ve çal›flanlar› gibi ifllet-menin içinde yer alan taraflar›n yan› s›ra devlet, yat›r›mc›lar ve borç verenler gibiiflletmenin d›fl›nda yer alan taraflar da iflletmeye ait bilgileri kullanmak istemekte-dir. Elbette her bir taraf›n iflletmeden beklentisi farkl›d›r ve bu nedenle farkl› bilgi-lere ihtiyaç duyacaklard›r.

Muhasebe bilgi sisteminin üretti¤i bilgilerin kullan›c›lar›, fiekil 1.4 üzerinde gös-terilmektedir.

fiekil 1.4 üzerinde muhase-be bilgilerinin kullan›c›lar› gös-terilmektedir. Bu kullan›c›lar,kendi amaçlar›na uygun bilgile-ri edinmek isteyeceklerdir.

‹flletme sahip veya ortaklar›-n›n iflletme ile ilgili stratejik ka-rarlar alabilmesi için do¤ru, gü-venilir, tam zamanl› bilgilere ih-tiyaçlar› olacakt›r. Ayr›ca ifllet-menin performans› hakk›nda dabilgi edinmek isteyeceklerdir.‹flletmeyi kendileri yönetse de,yönetimi profesyonel yönetici-lere b›raksalar da iflletmedeolup bitenden haberdar olmakiçin muhasebe bilgilerini düzen-li olarak kullanacaklard›r.


fiekil 1.4

DEVLET

D‹⁄ER

YÖNET‹C‹LER

YATIRIMCILAR SEND‹KALAR

ÇALIfiANLAR

MUHASEBEB‹LG‹LER‹

‹fiLETMEN‹NSAH‹PLER‹/ORTAKLARI

MuhasebeBilgilerininKullan›c›lar›.Üretilen muhasebebilgisininkullan›c›lar›, hemiflletme içi hem deiflletme d›fl›ndakikifli ve kurumlard›r.

‹flletme yöneticileri, iflletmeyi yöneten taraf olarak iflletmede olan biten her fleyhakk›nda bilgi sahibi olmak isteyeceklerdir. Yöneticiler; iflletmenin geçmifl dönem-lerdeki performans›na iliflkin de¤erlendirme yapmak, mevcut durumunu devaml›izlemek ve gelece¤e yönelik planlar yapmak için muhasebe bilgisini kullanacakt›r.

‹flletmeye borç veren finans kurumlar›, iflletmenin mali durumu ile yak›ndan il-gilenecektir. ‹flletmenin mali yap›s›na iliflkin bilgileri kullanarak iflletmeye kredi ve-rip vermeme konusuna karar vereceklerdir.

Devlet, iflletmenin yasal kurallara uygun faaliyet gösterip göstermedi¤ini incele-mek için muhasebe bilgisine ihtiyaç duymaktad›r. ‹flletmelerin elde ettikleri kârdanilk pay› devlet, vergi olarak al›r. Devlet, vergi gelirlerinin azalmamas› için iflletme-lerin verdi¤i beyannamelerdeki muhasebe bilgilerinin do¤rulu¤unu inceleyecektir.

Çal›flanlar, iflletmede farkl› konularda çal›flanlar, iflletmen mali yap›s› hakk›ndabilgi sahibi olarak maafllar›n›n art›r›lmas› ve çal›flma koflullar›n›n iyilefltirilmesi gibitaleplerde bulunabilirler.

‹flletmelerin toplum gözünde de¤eri ve önemi, iflletmeden sosyal fayda bekle-yen sosyal içerikli kurulufllarla olan iliflkiler, iflletmeye mal ve hizmet sa¤layanlarvb. toplumun di¤er üyeleri de iflletme hakk›nda sürekli bilgi bekleyeceklerdir.

Muhasebenin taraflar›yla olan iliflkiler ile Muhasebenin Sosyal Sorumluluk Kavram›, Kifli-lik Kavram› aras›ndaki iliflkileri düflününüz.

MUHASEBE MESLE⁄‹Türkiye’de muhasebe mesle¤i, 1989 tarih 20194 say›l› Resmî Gazete’de yay›mla-narak yürürlü¤e girmifl bulunan 3568 say›l› Serbest Muhasebecilik, Serbest Muha-sebeci Mali Müflavirlik ve Yeminli Mali Müflavirlik Kanunu ile (Bundan sonra k›-saca Meslek Yasas› fleklinde ifade edilecektir.) yasal düzenlemeye kavuflmufltur.Bu yasada mesle¤in konusu, mesle¤e girifl koflullar› ve meslek ile ilgili özel du-rumlar düzenlenmektedir.

5786 say›l› yasal düzenleme ile (2008 y›l›nda yap›lan de¤ifliklik ile) muhasebemeslek mensuplar› iki gruba ayr›lm›flt›r:

1. Serbest Muhasebeci Mali Müflavir,2. Yeminli Mali Müflavir.Serbest Muhasebeci Mali Müflavirin faaliyet konular› flunlard›r:1. Genel kabul görmüfl muhasebe prensipleri ve ilgili mevzuat hükümleri ge-

re¤ince gerçek ile tüzel kiflilere ait teflebbüs ve iflletmelerin defterlerini tut-mak, bilanço ve kâr ve zarar tablosu ve beyannameleri ile di¤er belgeleridüzenlemek ve benzeri ifllemleri yapmak,

2. ‹flletmelerin muhasebe sistemlerini kurmak, gelifltirmek, 3. ‹flletmecilik, muhasebe, finans, mali mevzuat ve bunlar›n uygulamalar› ile il-

gili iflleri düzenlemek veya bu konularda dan›flmanl›k yapmak,4. Ayr›ca sözü edilen konularda belgelere dayal› olarak inceleme, analiz ve de-

netim yapmak,5. Mali tablolar ve beyannamelerle ilgili konularda yaz›l› görüfl vermek, rapor

ve benzerlerini düzenlemek; tahkim, bilirkiflilik ve benzeri iflleri yapmakt›r.5786 say›l› Meslek Yasas›’nda serbest muhasebeci mali müflavir olabilmenin ge-

nel ve özel flartlar› ile ilgili düzenlemeler de yer almaktad›r. Serbest MuhasebeciMali Müflavir olabilmek için aranan genel flartlar flunlard›r:

1. T.C. vatandafl› olmak (Yabanc› serbest muhasebeci mali müflavirler hakk›n-daki hüküm sakl›d›r.),

16 Genel Muhasebe-I

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



8

2. Medeni haklar› kullanma ehliyetine sahip bulunmak,3. Kamu haklar›ndan mahrum bulunmamak,4. Türk Ceza Kanunu’nun 53’üncü maddesinde belirtilen süreler geçmifl olsa

bile kasten ifllenen bir suçtan dolay› bir y›l veya daha fazla süreyle hapis ce-zas›na ya da affa u¤ram›fl olsa bile devletin güvenli¤ine karfl› suçlar, Anaya-sal düzene ve bu düzenin iflleyifline karfl› suçlar, millî savunmaya karfl› suç-lar, devlet s›rlar›na karfl› suçlar ve casusluk, zimmet, irtikâp, rüflvet, h›rs›zl›k,doland›r›c›l›k, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesatkar›flt›rma, edimin ifas›na fesat kar›flt›rma, suçtan kaynaklanan mal varl›¤›de¤erlerini aklama veya kaçakç›l›k suçlar›ndan mahkûm olmamak,

5. Ceza veya disiplin soruflturmas› sonucunda memuriyetten ç›kar›lm›fl olmamak,6. Meslek fleref ve haysiyetine uymayan durumlar› bulunmamak.Genel flartlar ile birlikte Serbest Muhasebeci Mali Müflavir olabilmek için afla¤›-

da belirtilen özel flartlar da aranmaktad›r. Bunlar da 1. Hukuk, iktisat, maliye, iflletme, muhasebe, bankac›l›k, kamu yönetimi ve si-

yasal bilimler dallar›nda e¤itim veren fakülte ve yüksekokullardan veyadenkli¤i Yüksekö¤retim Kurumu’nca tasdik edilmifl yabanc› yüksekö¤retimkurumlar›ndan en az lisans seviyesinde mezun olmak veya di¤er ö¤retimkurumlar›ndan lisans seviyesinde mezun olmakla beraber bu f›krada belirti-len bilim dallar›ndan lisansüstü seviyesinde diploma alm›fl olmak,

2. En az üç y›l staj yapm›fl olmak,3. Serbest muhasebeci mali müflavirlik s›nav›n› kazanm›fl olmak. Kanunlar›

uyar›nca vergi inceleme yetkisini alm›fl ve mesleki yeterlilik s›nav›nda bafla-r›l› olduktan sonra yeminli mali müflavirlik s›nav›n› vermifl olanlarda serbestmuhasebeci mali müflavirlik s›nav›n› kazanm›fl olma flart› aranmaz ve

4. Serbest muhasebeci mali müflavirlik ruhsat›n› alm›fl olmak gereklidir.Yeminli mali müflavirler, serbest muhasebeci mali müflavirlerin yapt›¤› dan›fl-

manl›k ve denetim faaliyetlerinin yan›nda tasdik ifllerini yapmak yetkisine sahip ol-maktad›rlar. Tasdik faaliyeti, özellikle vergi beyannameleri ile bunlar›n ekleri vemali tablolarla ilgili olarak yap›lmaktad›r. Yeminli mali müflavirler; muhasebe ile il-gili defter tutamazlar, muhasebe bürosu açamazlar ve muhasebe bürolar›na ortakolamazlar.

5786 say›l› Meslek Yasas›’na göre Yeminli Mali Müflavir olabilmek içina) En az 10 y›l serbest muhasebeci mali müflavirlik yapm›fl olmak,b) Yeminli mali müflavirlik s›nav›n› vermifl olmak,c) Yeminli mali müflavir ruhsat›n› alm›fl olmak gerekir.Yabanc› Serbest Muhasebeci Mali Müflavirleri Türkiye’de faaliyette bulunabilir-

ler mi? Serbest muhasebeci mali müflavirlik mesle¤ini resmen düzenlemifl olan ya-banc› bir devletin tabiyetindeki kiflilerin T.C. tabiyetindeki serbest muhasebeci ma-li müflavirliklerde aranan nitelikleri tafl›mak flart›yla kendi memleketlerinde elde et-mifl olduklar› haklardan kapsama giren hizmetleri, karfl›l›kl›l›k flart› ile serbest mu-hasebeci mali müflavir unvan› alt›nda Türkiye’de de yapmalar›na Maliye Bakanl›-¤›’n›n teklifi üzerine Baflbakan’›n onay› ile izin verilebilir.

Ücret gelirlerinin vergilendirilmesi ile ilgili Gelir ‹daresi Baflkanl›¤›n›n http://www.gib.gov.tr/fileadmin/beyannamerehberi/2011_Ucret_Kazanclari.pdf internet adresindeki ÜcretKazançlar› Vergi Rehberi, 2011’den yararlanabilirsiniz.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



18 Genel Muhasebe-I

Muhasebenin ne anlama geldi¤ini tan›mlamak.

‹flletmelerde gerçekleflen ve para birimi ile ifadeedilebilen mali olaylar› belirli bir sistematik dâhi-linde kay›tlama, s›n›fland›rma, özetleme, analizetme ve yorumlama sürecine muhasebe denmek-tedir. Muhasebe, iflletmenin dilidir. ‹flletme, mu-hasebe arac›l›¤› ile konuflur. ‹flletmede gerçekle-flen tüm faaliyetlerin parasal de¤erleri, muhasebesisteminin ç›kt›s› olan mali tablolar ile aç›klan›r.

‹nsanlar›n günlük hayat›nda bile asl›nda önem-

li olan muhasebenin nas›l bir tarihsel süreç ge-

çirdi¤ini aç›klamak.

Muhasebe, mübadele ile bafllam›fl olup ‹talyanmatematikçi ve papaz olan Luca Paciolo taraf›n-dan yaz›l› hâle getirmifltir. Luca Paciolo, 1494 y›-l›nda Venedik’te yay›mlad›¤› ‘Summa De Aritme-tica, Geometrie, Proportioni et Proportionalite’(Aritmetik, Geometri, Oran ve Orant› Hakk›ndaÖzet) adl› eserinin ilk bölümünde çift tarafl› ka-y›t tutma sisteminin ilkelerini yaz›l› hâle getir-mifltir. Bundan sonraki süreçte Türkiye’de Fran-s›z, Alman ve Amerikan etkisinde de¤iflik düzen-lemeler yap›lm›flt›r. 1989 y›l›nda Muhasebe Mes-lek Yasas› düzenlenmifl, 1992 y›l›nda MuhasebeSistemi Genel Tebli¤i yay›mlanm›flt›r. TürkiyeMuhasebe Standartlar› Kurulu, muhasebe stan-dartlar›n› yay›mlam›flt›r. Bu yetki Kas›m 2011 y›-l›nda Kamu Gözetimi, Ba¤›ms›z Denetim Muha-sebe Standartlar› Kurumuna verilmifltir. YeniTürk Ticaret Kanunu gere¤i olarak da 1 Ocak2013 tarihinden itibaren geçerli Uluslararas› Mu-hasebe ve Uluslararas› Finansal Raporlama Stan-dartlar› ile uyumlu Türkiye Muhasebe Standart-lar› ve Türkiye Finansal Raporlama Standartlar›yürürlü¤e girecektir.

Muhasebenin bir bilgi sistemi olarak nas›l kulla-

n›laca¤›n› aç›klamak.

Muhasebeden bilgi bekleyen taraflar›n bilgi ihti-yaçlar›n› karfl›layacak bir sistem olarak düflünül-dü¤ünde muhasebe süreci, bir muhasebe bilgisistemi olarak nitelendirilebilir. Mali olaylara aitbelgeler toplanacak, kay›tlanacak, s›n›fland›r›la-cak, mali tablo fleklinde özetlenecek, analiz edi-lecek ve yorumlanacakt›r.

Muhasebenin temel kavramlar›n›n ve kabul gör-

müfl ilkelerinin neler oldu¤unu tan›mlamak.

Muhasebe kuram›n›n bir gere¤i olarak ülkemiz-de uygulanan muhasebenin temel kavramlar› vegenel kabul görmüfl ilkeleri mevcuttur.

Muhasebeden kimlerin faydalanabilece¤ini ve

kimlerin muhasebe sisteminden üretilmifl bilgile-

ri kullanabilece¤ini aç›klamak.

Muhasebe kuram› do¤rultusunda üretilen bilgi-lerden; yöneticiler, ortaklar, sendikalar, çal›flan-lar, borç verenler, devlet, yat›r›mc›lar ve toplu-mun di¤er kurumlar› faydalan›rlar.

Muhasebe mesle¤inde unvanlar›n neler oldu¤u-

nu ve nas›l muhasebe meslek mensubu olunaca-

¤›n› aç›klamak.

Türkiye’de muhasebe meslek mensuplar›,2008’den itibaren Serbest Muhasebeci Mali Müfla-vir ve Yeminli Mali Müflavir fleklinde iki unvanlafaaliyetlerini sürdürmektedir. Serbest Muhasebecimeslek unvan› yasadan ç›kart›lm›flt›r. Serbest Mu-hasebeci Mali Müflavir ile Yeminli Mali Müflaviraras›ndaki en bariz fark fludur: Yeminli Mali Mü-flavirler; muhasebe ile ilgili defter tutamazlar, mu-hasebe bürosu açamazlar ve muhasebe bürolar›-na ortak olmamalar›d›r.Yabanc› meslek mensu-bunun ülkemizde faaliyette bulunabilmesinin te-mel flartlar› Meslek Yasas›’nda belirtilmifltir.

Özet

1NA M A Ç

2NA M A Ç

3NA M A Ç

4NA M A Ç

5NA M A Ç

6NA M A Ç


1. Afla¤›dakilerden hangisi iflletmelerin varl›klar› vekaynaklar› üzerinde art›fl veya azal›fl meydana getiren,para ile ifade edilebilen olaylar›n kay›tlanmas›, s›n›flan-d›r›lmas›, özetlenmesi, analiz ve yorum yap›lmas›n› içe-ren bilgi sistemidir?

a. Belge toplamakb. S›n›fland›rmakc. Kaydetmekd. Yorumlamake. Muhasebe

2. Afla¤›dakilerden hangisi Kas›m 2011 tarihi itibar›ylaülkemizde muhasebe standartlar›n› oluflturmak ve ya-y›mlamak amac›yla görevlendirilen kurumdur?

a. Türkiye Muhasebe Standartlar› Kurulub. Kamu Gözetimi Muhasebe Denetimi ve Muha-

sebe Standartlar› Kurumuc. Bankac›l›k Denetleme Düzenleme Kurulud. Sermaye Piyasas› Kurulue. Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler ve

Yeminli Mali Müflavirler Odalar Birli¤i

3. Afla¤›dakilerden hangisi sadece muhasebenin fonk-siyonlar›ndan biri de¤ildir?

a. Belge düzenlemekb. Belgeleri toplamakc. Belgeleri ve ifllemleri s›n›fland›rmakd. Belgeleri muhasebe defterlerine kaydetmeke. Sonuçlar› taraflara mali tablo fleklinde özetlemek

4. Muhasebe ile ilgili afla¤›daki ifadelerden hangisi yan-

l›flt›r?

a. Toplanan belgeler ve yap›lacak kay›tlar s›n›flan-d›r›l›r.

b. Para ile ilgili olaylar muhasebe defterlerine mu-hasebe kurallar›na uygun bir flekilde kaydedilir.

c. Varl›k ve kaynaklarda art›fl veya azal›fl meydanagetirmeyen s›radan olaylar özet olarak düzenle-nen mali tablolarda yer almas› için muhasebedefterlerine kaydedilir.

d. Muhasebe, taraflar›n bilgi ihtiyaçlar›n› karfl›la-mak üzere yapm›fl oldu¤u çal›flmalar› belirli dö-nemler sonunda veya istenildi¤i zaman özet ola-rak haz›rlar ve sunar.

e. Muhasebe özet olarak haz›rlanan mali bilgileritaraflara analiz ve yoruma haz›r flekle getirir.

5. Afla¤›daki olaylardan hangisi muhasebe taraf›ndanizlenmesi gereken olay de¤ildir?

a. Bankadan çekilen nakit kredib. Banka ile kredi anlaflmas›n›n sa¤lanmas›c. Ticari mal sat›n al›nmas›d. Müflterilere mal ve hizmet sat›fl›n›n yap›lmas›e. Çal›flanlara ücret ödemelerinin yap›lmas›

6. Afla¤›dakilerden hangisi muhasebenin organizasyo-nunda, muhasebe uygulamalar›n›n yürütülmesinde vemali tablolar›n düzenlenmesi ve sunulmas›nda; belli ki-fli veya gruplar›n de¤il, tüm toplumun ç›karlar›n›n gö-zetilmesi ve dolay›s›yla bilgi üretiminde gerçe¤e uygun,tarafs›z ve dürüst davran›lmas› gere¤ini ifade eden mu-hasebenin temel kavram›d›r?

a. Kiflilikb. Dönemsellikc. Süreklilikd. Sosyal Sorumluluke. Tutarl›l›k

7. ‹flletmenin bir y›l veya normal faaliyet dönemi için-de vadesi gelen borçlar›, bilançoda k›sa vadeli yabanc›kaynaklar grubu içinde gösterilir. Genel Kabul GörmüflMuhasebe ‹lkelerinden olan bu ilke afla¤›dakilerdenhangisi ile ilgilidir?

a. Gelir tablosu ilkesib. Bilançonun öz kaynaklar› ile ilgili ilkec. Bilançonun dönen varl›klar› ile ilgili ilked. Bilançonun duran varl›klar› ile ilgili ilkee. Bilançonun yabanc› kaynaklar› ile ilgili ilke

8. Afla¤›dakilerden hangisi üçüncü kiflilerin varl›klarüzerindeki hakk›n› ifade eder?

a. Aktifb. Muhasebec. Borçd. Sermayee. Nakit

9. Afla¤›dakilerden hangisi flirket ortaklar›n›n varl›klarüzerindeki hakk›n› ifade eder?

a. Varl›kb. Muhasebec. Borçd. Sermayee. Nakit

Kendimizi S›nayal›m

20 Genel Muhasebe-I

10. Afla¤›dakilerden hangisi iflletmelerin kasa ve banka-s›ndaki paras›, zaman içinde paraya dönüflecek ve ifllet-me faaliyetinde kullan›lacak unsurlar›n tamam›na veri-len add›r?

a. Kaynaklarb. Yabanc› Kaynakc. Öz Kaynakd. Varl›klare. Gelirleri

TURMOB-Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müfla-

virler ve Yeminli Mali Müflavirler Odalar› Birli¤i

Türkiye’de belirli flehirlerde serbest muhasebeci malimüflavirlerin ba¤l› oldu¤u serbest muhasebeci mali mü-flavirler odas› ve yeminli mali müflavirlerin ba¤l› olduk-lar› Yeminli Mali Müflavirler Odas› vard›r. Türkiye’dekibütün odalar da Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Mü-flavirler ve Yeminli Mali Müflavirler Odalar› Birli¤i’neyani TÜRMOB’a ba¤l›d›r. Serbest muhasebeci mali mü-flavirler ve yeminli mali müflavirler, TÜRMOB üyesidir.TÜRMOB’un genel amac›, üyelerinin mesleki geliflimle-rini art›racak çal›flmalar yapmak, üyelerinin ç›karlar›n›,mesleki ahlak, düzen ve geleneklerini korumakt›r.TÜRMOB, tüzelkiflili¤e sahip kamu kurumu niteli¤indebir meslek kurulufludur. Merkezi Ankara’dad›r. TÜR-MOB, kurulufl amaçlar› d›fl›nda faaliyette bulunamaz.Bir meslek kuruluflu olan TÜRMOB’un görevleri afla¤›-da belirtilmektedir:a) Mesle¤in gelifltirilmesi ile ilgili çal›flmalar yapmakb) Meslek mensuplar›n›n menfaatlerini, mesleki ahlak,

düzen ve geleneklerini korumakc) Odalar› ilgilendiren konularda yetkili mercilere gö-

rüfl bildirmekd) Odalar aras›nda ç›kacak mesleki anlaflmazl›klar› ke-

sin olarak çözümlemek, uyulmas› zorunlu meslekkurallar›n› belirlemek

e) Bu kanuna göre ç›kar›lacak yönetmelikleri haz›rla-mak

f) Milli ve milletleraras› mesleki kurulufllara üye ol-mak, milletleraras› mesleki toplant›lara kat›lmak

g) Maliye ve Gümrük Bakanl›¤›nca verilecek görevleriyerine getirmek

h) Kanunlarla verilen di¤er görevleri yapmak ve mes-leki konularda resmi makamlarca istenen bilgi vegörüflleri vermektir.

Yaflam›n ‹çinden

”

“


1. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Muhasebenin Tan›m›” bafl-l›kl› konuyu yeniden gözden geçiriniz.

2. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Muhasebenin Tarihsel Geli-flimi” bafll›kl› konuyu yeniden gözden geçiriniz.

3. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Bilgi Sistemi Olarak Muhase-be” bafll›kl› konuyu yeniden gözden geçiriniz.

4. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Bilgi Sistemi Olarak Muhase-be” bafll›kl› konuyu yeniden gözden geçiriniz.

5. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Bilgi Sistemi Olarak Muhase-be” bafll›kl› konuyu yeniden gözden geçiriniz.

6. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Muhasebe Kuram›” bafll›kl›konuyu yeniden gözden geçiriniz.

7. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Muhasebe Kuram›” bafll›kl›konuyu yeniden gözden geçiriniz.

8. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Muhasebenin Tan›m›” bafl-l›kl› konuyu yeniden gözden geçiriniz.

9. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Muhasebenin Tan›m›” bafl-l›kl› konuyu yeniden gözden geçiriniz.

10. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Muhasebenin Tan›m›” bafl-l›kl› konuyu yeniden gözden geçiriniz.

S›ra Sizde 1

‹flletmelerin kurulmas›, bankaya para yat›r›lmas›, ban-kadan para çekilmesi, iflçilik ücretlerinin, flirket borçla-r›n›n ödenmesi, müflterilerinden para tahsil edilmesi gi-bi olaylar say›labilir. ‹flletmelerin; faaliyetlerini devamettirebilmeleri için finansman kaynaklar›n› planlamal›,en uygun kaynaklardan fon temin etmeli, üretim veyasat›fl konular›n› do¤ru seçmifl olmalar› gerekmektedir.‹flletmelerin temel kurulufl amac›; kâr elde etmek, kârelde ederek faaliyetini sürdürebilmektir.

S›ra Sizde 2

Sat›fl sonras›nda gelirler giderlerden büyükse ortayakâr, tersi durumda ise zarar ç›kacakt›r. ‹flletme faaliyet-leri do¤rultusunda varl›klar›nda art›fl veya azal›fl mey-dana gelir. ‹flletme varl›klar›ndaki art›fl do¤rultusundaortaklar›n (iflletme sahiplerinin) varl›klar üzerinde hak-lar› da art›fl veya azal›fl do¤rultusunda de¤iflme gösterir.Muhasebe dilinde art›fllar kâr, azal›fllar ise zarar olaraktan›mlan›r.

S›ra Sizde 3

‹flletmelerin varl›k ve kaynaklar› üzerinde art›fl veyaazal›fl meydana getiren, para birimi ile ifade edilebilenmali olaylara ait belgelerin toplanmas›, kay›tlan›p s›-

n›fland›r›lmas› ve özetlenerek analiz ve yoruma

haz›r hâle getirilmesi ve raporlanmas›; muhasebe

sürecidir.

Mali olaylara ait belgelerin toplanmas›, kaydedilme-

si, s›n›fland›r›larak özetlenmesi ifllemleri; muhase-benin temel ifllevidir.

S›ra Sizde 4

‹nsanl›k tarihinde ticaret mübadele ile bafllam›flt›r. LucaPaciolo ile yaz›l› kurallar› geliflmifltir. Türkiye’de ilk ça-l›flma Sümerbank ile bafllam›flt›r. Uluslararas› iliflkiler veticari ba¤lar gelifltikçe iflletmeler aras›nda güvenilir, an-lafl›labilir ve karfl›laflt›r›labilir bilgi ihtiyac› artm›flt›r. Bugeliflmelere paralel olarak iflletmeler aras›ndaki bilgile-rin daha anlafl›l›r ve güvenilir, karfl›laflt›r›labilir olmas›aç›s›ndan muhasebenin temel kavramlar›, genel kabulgörmüfl muhasebe ilkeleri, muhasebe standartlar› gibikonularda geliflmeler yaflanm›flt›r.

Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› S›ra Sizde Yan›t Anahtar›

22 Genel Muhasebe-I

S›ra Sizde 5

Genel Muhasebe: ‹flletmelerdeki mali olaylar› kaydeden,özetleyen analiz eden ve yorumlayan muhasebedir.Maliyet Muhasebesi: Mal ve hizmet üreten iflletmelerinüretim maliyetlerini hesaplayan ve maliyet bilgileri üre-ten muhasebedir.Yönetim Muhasebesi: Genel olarak büyük iflletmelerdegenel muhasebe ve maliyet muhasebesi taraf›ndan üre-tilen bilgileri yönetsel kararlarda kullanan ve karar ver-meyi sa¤layan bir muhasebe sistemidir.

S›ra Sizde 6

‹flletmenin sahip veya sahiplerinden, yöneticilerinden,personelinden ve di¤er ilgililerden ayr› bir kiflili¤e sahipoldu¤unu ve o iflletmenin muhasebe ifllemlerinin sade-ce bu kiflilik ad›na yürütülmesi gerekti¤ini öngörür.

S›ra Sizde 7

‹flletmenin süreklili¤i kavram›, maliyet esas›n›n temeli-ni oluflturur.

S›ra Sizde 8

‹flletmenin kendisi, kuranlardan ayr› bir kiflili¤e sahip-tir. ‹flletmeden bilgi bekleyen birçok taraf vard›r. Muha-sebe ifllemleri; bütün taraflara eflit mesafede, sosyal so-rumluluk kavram›na uygun bir flekilde yerine getirilme-lidir. Sosyal sorumluluk kavram›; muhasebenin organi-zasyonunda, muhasebe uygulamalar›n›n yürütülmesin-de ve mali tablolar›n düzenlenmesi ve sunulmas›ndabelli kifli veya gruplar›n de¤il tüm toplumun ç›karlar›-n›n gözetilmesi ve dolay›s›yla bilgi üretiminde gerçe¤euygun, tarafs›z ve dürüst davran›lmas› gere¤ini ifadeeder.

Kotar, Erhan (1996), Genel Muhasebe Temel ‹lkeler,

Ekin Kitapevi Yay›nlar›, Bursa.Koç Yalk›n, Yüksel (1972), Genel Muhasebe ‹lkeleri

Uygulamas›, Turhan Kitapevi, 10. Bask›, Ankara.Dokur, fiükrü-Kaygusuz, Y. Sait (2009), Uygulamac›lar

için Finansal Muhasebe, Dora Yay›nc›l›k, Bursa.Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebli¤i-1.3568 Say›l› Serbest Muhasebecilik Serbest Muhasebeci-

lik Mali Müflavirlik ve Yeminli Mali Müflavirlik Ka-nunu.

www.tmsk.org.trwww.turmob.org.tr

Yararlan›lan ve BaflvurulabilecekKaynaklar

Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra;Finansal tablolar›n ne oldu¤unu ve düzenleme amaçlar›n›n neler olduklar›n›tan›mlayabilecek,Finansal tablolar›n haz›rlanmas›nda dikkate al›nmas› gereken temel varsa-y›mlar› aç›klayabilecek,Finansal Durum Tablosunun ne oldu¤unu ve içeri¤ini tan›mlayabilecek,Kapsaml› Gelir Tablosunu ve içeri¤ini aç›klayabilecek,Nakit Ak›fl Tablosunu, nakit ve nakit benzerlerini tan›mlayabilecek,Öz Kaynaklar De¤iflim Tablosunun içeri¤ini aç›klayabileceksiniz.

‹çindekiler

• Finansal Dönem • Mali Tablolar • Nakit Ak›fl Tablosu

• Finansal Durum Tablosu• Kapsaml› Gelir Tablosu• Öz Kaynaklar De¤iflim Tablosu

Anahtar Kavramlar

Amaçlar›m›z

N

N

NNNN

Genel Muhasebe-I Finansal Tablolar

• F‹NANSAL TABLOLARIN TANIMIVE AMACI

• F‹NANSAL TABLOLARINHAZIRLANMASINDAK‹VARSAYIMLAR

• F‹NANSAL TABLOLARINN‹TEL‹KSEL ÖZELL‹KLER‹

• F‹NANSAL DURUM TABLOSU(B‹LANÇO)

• KAPSAMLI GEL‹R TABLOSU• NAK‹T AKIfi TABLOSU• ÖZ KAYNAKLAR DE⁄‹fi‹M

TABLOSU

2GENEL MUHASEBE-I

F‹NANSAL TABLOLARIN TANIMI VE AMACI‹flletmenin muhasebe sürecinde kaydederek s›n›fland›rd›¤› mali bilgiler, finansaltablolar ile özetlenmekte ve raporlanmaktad›r. Finansal tablolara, sadece muhase-be sürecinin özeti gözü ile bakmamak gerekir. ‹flletmenin belirli bir döneme ilifl-kin finansal durumu, bu tablolar ile yans›t›l›r ve iflletmenin finansal performans› öl-çülür. Finansal tablolar; düzenlendi¤i tarihte iflletmelerin varl›klar›n›, yükümlü-lüklerini, faaliyet dönemi sonu itibar›yla kâr veya zarar› gibi iflletmenin mali duru-munu gösteren tablolard›r.

Finansal tablolar, iflletmenin finansal durumunun ve finansal performans›n›nbiçimlendirilmifl sunumudur. Genifl bir kullan›c› kitlesinin ekonomik kararlar alma-lar›na yard›mc› olmak üzere düzenlenen finansal tablolar ile iflletmenin finansaldurumu, finansal performans› ve nakit ak›fllar› hakk›nda bilgiler verilmektedir. Ay-r›ca finansal tablolar, yöneticilerin kendilerine emanet edilen varl›klar› etkin olarakkullan›p kullanmad›klar›n› da gösterir.

Genel olarak finansal raporlaman›n amac›; mevcut ve potansiyel yat›r›mc›-lara, borç verenlere ve kredi veren di¤er taraflara iflletmenin finansal durumunu ra-porlayan; iflletmeye kaynak sa¤lama kararlar›n› verirken faydal› olacak do¤ru vetam zamanl› finansal bilgileri sa¤lamakt›r.

Finansal tablolar, finansal tablolar› kullanan farkl› taraflara iflletmenin;• Varl›klar›,• Borçlar›,• Öz kaynaklar›,• Gelirleri ve giderleri (kârlar ve zararlar dâhil)• Ortaklar›n ortak olmalar› sebebiyle yapt›klar› parasal katk›lar› veya ortakla-

ra yap›lan da¤›t›mlar› ve• Nakit ak›fllar›hakk›nda bilgiler sunmaktad›r.Bu bilgiler, dipnotlarda yer alan di¤er bilgilerle birlikte, finansal tablo kullan›c›-

lar›n›n iflletmenin gelecekteki nakit ak›fllar›n› ve özellikle bunlar›n zaman›n› ve ger-çekleflme olas›l›klar›n› tahmin etmelerine yard›mc› olur. Bu amaca ulaflmak için ta-raflara sunulacak tam bir finansal tablolar seti oluflturulur. Bu set; iflletmenin varl›kve kaynak yap›s›n›, sat›fllar›n›, sat›fllar›n maliyetlerini, kâr› veya zarar›, öz kaynak-lardaki de¤iflimi ve nakit hareketleri ile ilgili bilgileri içerisinde bar›nd›ran finansaltablolardan oluflmaktad›r. Bu sette, afla¤›daki finansal tablolar yer almaktad›r:

Finansal Tablolar

Finansal Tablolar: • Finansal Durum Tablosu • Gelir Tablosu• Nakit Ak›fl Tablosu• Öz Kaynak De¤iflim

Tablosu

Finansal tablolar›n amac›,iflletme içi ve iflletme d›fl›paydafllar›n alacaklar›kararlar› etkileyecek olanbilgiler üretmektedir.

• Dönem sonu finansal durum tablosu (bilanço),• Döneme ait kapsaml› (gelir tablosu),• Döneme ait öz kaynak de¤iflim tablosu,• Döneme ait nakit ak›fl tablosu,• Önemli muhasebe politikalar›n› özetleyen dipnotlar ve di¤er aç›klay›c› notlar,• Bir iflletmenin bir muhasebe politikas›n› geriye dönük olarak uygulamas›

durumunda ya da bir iflletmenin finansal tablolar›ndaki kalemleri geriye dö-nük olarak yeniden ifade etmesi söz konusu oldu¤unda ya da iflletmenin fi-nansal tablo kalemlerini yeniden s›n›fland›rd›¤›nda karfl›laflt›r›labilir en er-ken dönemin bafl›na ait finansal durum tablosu.

‹flletmelerin varl›klar›n› ve yükümlülüklerini gösteren tablo, finansal durum tablosu/bi-lanço; faaliyet sonucunu (kâr› veya zarar›) gösteren tablo ise kapsaml› gelir tablosudur.

Finansal tablolar›n düzenlenme amaçlar› nelerdir? Bu amaçlara ulaflmak için düzenlene-cek finansal tablo setinde hangi finansal tablolar yer almaktad›r?

F‹NANSAL TABLOLARIN HAZIRLANMASINDAK‹VARSAYIMLARFinansal tablolar›n haz›rlanmas›nda baz› varsay›mlar kullan›lmaktad›r. Bu varsay›m-lar, finansal tablolar›n farkl› iflletmeler taraf›ndan düzenlense bile içerik olarak ayn›olmas›n› sa¤lar. Di¤er taraftan ayn› iflletmenin farkl› dönemlerde düzenledi¤i finan-sal tablolar›n da içerik olarak ayn› olmas›n› sa¤lar. Bu varsay›mlar›n neler oldu¤u vefinansal tablolar›n düzenlenmesinde bu varsay›mlar›n nas›l kullan›laca¤›, TürkiyeFinansal Raporlama Standartlar›’nda belirtilmektedir. Finansal Tablolar›n SunulufluStandard›’nda yer alan finansal tablolar›n varsay›mlar› flöyle belirtilmektedir:

• ‹flletmenin süreklili¤i• Muhasebenin tahakkuk esas›• Önemlilik ve birlefltirme• Netlefltirme (Mahsup etme)• Raporlama s›kl›¤›• Karfl›laflt›rmal› bilgi• Sunuluflun tutarl›l›¤›Finansal tablolara iliflkin varsay›mlar›n ayr›nt›lar› afla¤›da aç›klanacakt›r.

‹flletmenin Süreklili¤i‹flletme yönetimi; finansal tablolar› düzenlerken iflletme ömrünün sonsuz oldu¤u-nu, faaliyetlerini bu sonsuz ömür çerçevesinde süreklilik esas›na göre devam et-me durumunu de¤erlendirir. Gelecekte iflletmenin varl›¤›n›n sona erdirilmesi niye-ti veya zorunlulu¤u yoksa finansal tablolar, süreklilik esas›na göre düzenlenmifl sa-y›l›r. K›saca iflletmenin ömrünün sonsuz oldu¤u varsay›lmakta ve finansal tablolarda bu sonsuz ömrü olan iflletmenin finansal yap›s›n› göstermek üzere düzenlen-mektedir.

Yönetim, de¤erlendirmelerini yaparken iflletme faaliyetlerinin süreklili¤ine kufl-ku düflürecek önemli belirsizlikler tafl›yan olaylar veya koflullar›n fark›ndaysa bubelirsizlikleri, finansal tablolar›n notlar›nda aç›klamal›d›r. ‹flletme, finansal tablola-r›n› süreklilik esas›na göre haz›rlamamas› hâlinde, bu hususu, finansal tablolar›n›düzenlemesi s›ras›nda dayand›rd›¤› temelleri ve iflletmenin süreklilik arz etmeye-cek flekilde de¤erlendirilmesinin nedeni ile birlikte aç›klamakla yükümlüdür.

26 Genel Muhasebe-I

Bilanço ve gelir tablosutemel finansal tablo olarakadland›r›l›r.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



1

‹flletmelerin, canl›lardanfarkl› olarak sonsuz birömre sahip oldu¤uvarsay›l›r.

Muhasebenin Tahakkuk Esas›‹flletme, nakit ak›fl tablosu hariç, tüm finansal tablolar›n› muhasebenin tahakkuk esa-s›na göre düzenler. Tahakkuk esas›na göre cari döneme ait olan her türlü gelir ve gi-der, tahakkuk ettirilerek finansal tablo unsuru olarak sunulur. Gelir, tahsilat edildi¤i za-man ve gider de ödendi¤i zaman de¤il ortaya ç›kt›¤› zaman tan›mlan›r ve kaydedilir.

Bir iflletmede Y1 y›l›n›n Kas›m ay›nda T10.000 sat›fl yap›ld›¤›n› ve müflterininödemeyi Y2 y›l›n›n Mart ay›nda (yaklafl›k 5 ay sonra) yapaca¤›n› varsayal›m. Ta-hakkuk esas›na göre sat›fl has›lat›, tahsilat›n yap›ld›¤› Y2 y›l›nda de¤il, sat›fl›n ger-çekleflti¤i Y1 y›l›na ait olacakt›r.

Önemlilik ve Birlefltirme‹flletme; benzer kalemlerden oluflan her bir önemli s›n›f›, finansal tablolarda ayr›bir biçimde gösterir. ‹flletme, nitelikleri ve ifllevleri itibar›yla farkl› olan kalemleride, önemsiz olmad›klar› takdirde, ayr› olarak sunar.

Finansal tablolar, çok say›da ifllem veya di¤er olaylar›n ifllemden geçirilerek ni-telik ve ifllevlerine göre hesap s›n›flar› alt›nda birlefltirilmesi sonucu oluflur. S›n›f-land›rma ve birlefltirmedeki son aflama, finansal tablolardaki hesap s›n›flar›n› olufl-turan birlefltirilmifl ve s›n›fland›r›lm›fl bilginin sunumudur. Bir hesap kalemi kendibafl›na önemli de¤ilse bu tablolarda ya da dipnotlarda di¤er kalemlerle birlefltirilir.Bu tablolarda ayr› olarak sunulacak kadar öneme sahip olmayan bir kalemin dip-notlarda ayr› olarak sunulmas› gerekebilir.

Bir iflletmede çok say›da finansal ifllem vard›r. Bir y›l boyunca bir iflletmede bir-birinden farkl› ve çok say›da faaliyet yap›lmaktad›r. Farkl› türdeki faaliyetlerin be-lirli bir sistematik içerisinde s›n›fland›r›lmas›, finansal tablolar›n kullan›c›lar›n bilgi-yi bulma ve kullanmas›n› kolaylaflt›racakt›r.

Netlefltirme (Mahsup Etme)‹flletmelerde, varl›klar ve borçlar ya da gelirler ve giderler netlefltirerek sunulma-mal›d›r. ‹flletme, varl›klar› ile borçlar› ve gelirler ile giderleri finansal tablolarda ay-r› ayr› göstermelidir. Varl›klar›n, örne¤in stok de¤er düflüklü¤ü karfl›l›¤› ve flüphe-li alacaklar karfl›l›¤› gibi, düzenleyici hesaplar düflüldükten sonra net tutar›yla gös-terilmesi netlefltirme de¤ildir.

Bir iflletmenin toplam alacaklar›n›n T20.000 ve toplam borcunun da T15.000 ol-du¤unu düflünelim. Alacak ve borcun birbirleri ile karfl›laflt›r›lmas› sonucu, alacakfazlas›n›n T5.000 oldu¤u bir gerçektir. Bilançoda, alacak ve borç fark› olan tutar(T5.000) de¤il alacaklar T20.000 ve borçlar da T15.000 olarak gösterilmelidir.

Raporlama S›kl›¤›Bir iflletme, tam bir finansal tablolar setini (karfl›laflt›r›labilir bilgileri içerecek flekil-de) y›lda en az bir kez sunmal›d›r. Ancak finansal tablolar; iflletme yönetiminin is-te¤i ile ayda bir, üç ayda bir veya alt› ayda bir olmak üzere farkl› aral›klarla rapor-lanabilir. Ayr›ca yasal zorunluluklar nedeni ile finansal tablolar›n raporlanma s›kl›-¤› de¤iflebilmektedir.

Karfl›laflt›rmal› Bilgi‹flletme, cari dönem finansal tablolar›nda raporlanan tüm tutarlara iliflkin olarakönceki dönem ile karfl›laflt›rmal› bilgileri sunmal›d›r. Cari dönemin finansal tablo-lar›n›n anlafl›lmas› için gerekli oldu¤u takdirde metinsel ve tan›msal bilgiler içinkarfl›laflt›rmal› bilgi verilmelidir.

272. Ünite - F inansal Tablo lar

taHAKkuk: Hak edilmiflancak tahsilat› veyaödemesi henüz geçmemiflbir gelir ya da giderintan›nmas›.

Karfl›laflt›rmal› bilgi veren bir iflletme; en az iki bilanço, di¤er tablolar›n her bi-rinden iki adet olmak üzere ayr›ca ilgili dipnotlar› sunar. Bir iflletme, bir muhase-be politikas›n› geriye dönük olarak uygulad›¤›nda, finansal tablolar›ndaki kalemle-ri geriye dönük olarak yeniden ifade etti¤inde ya da finansal tablolar›ndaki kalem-leri yeniden s›n›fland›rd›¤›nda en az üç bilanço ile di¤er tablolar›n her birinden ay-r›ca iki adet tablo ve de ilgili dipnotlar› sunar. Bir iflletme, bilançosunu (1) Cari dö-nemin sonunda, (2) Bir önceki dönemin sonunda (Cari dönemin bafllang›c›yla ay-n›d›r.) ve (3) Karfl›laflt›r›labilir en erken dönemin bafl›nda sunar.

‹flletme paydafllar› iflletmenin finansal yap›s› hakk›nda bilgiyi, sunufl ve s›n›fland›rma ba-k›m›ndan birbirinin ayn› finansal tablolar› karfl›laflt›rarak elde edebilir.

Sunuluflun Tutarl›l›¤›Unsurlar›n finansal tablolarda sunuluflu ve s›n›fland›r›lmas›, bir dönemden di¤erdöneme ayn› biçimde sürdürülmelidir. Bu varsay›ma göre finansal tablolar›n›n s›-n›fland›r›lmas›nda dönemler aras›nda farkl›laflt›rma olmamas› gerekmektedir. Fark-l› dönemler aras›nda s›n›fland›rman›n de¤ifltirilmesi, dönemler aras›nda karfl›laflt›r-ma ve analiz yap›lmas›n› zorlaflt›racakt›r.

Finansal Tablolar›n Sunuluflu Standard› gere¤ince finansal tablolar›n düzenlenmesindeyukar›da say›lan varsay›mlara uygun hareket edilmesi gerekmektedir.

Finansal tablolar›n düzenlenmesinde hangi varsay›mlar dikkate al›nmaktad›r?

F‹NANSAL TABLOLARIN N‹TEL‹KSEL ÖZELL‹KLER‹Finansal tablolar›n iflletme içinde ve iflletme d›fl›nda farkl› kullan›c›lar› vard›r. Herkullan›c›, kendi amaçlar›n› karfl›layan bilgilerin var olmas›n› isteyecektir. Finansaltablolardaki bilgilerin, ilgili kullan›c›lar taraf›ndan kullan›lmas› için asgari flartlar›tafl›mas› gerekmektedir. Sunulan finansal tablolardaki bilgilerin kullan›c›lar içinfaydal› olabilmesi için ihtiyaca ve gerçe¤e uygun, zaman›nda sunulmufl, do¤rula-nabilir, karfl›laflt›r›labilir ve anlafl›labilir olmas› gerekmektedir.

Finansal tablolar›n niteliksel özellikleri; taraflar›n bilgi ihtiyaçlar›n›n karfl›lanabilmesiiçin sadece sosyal sorumluluk kavram› do¤rultusunda taraflar›n ihtiyaçlar›n› karfl›layacak,gerçek, zaman›nda sunulabilen, taraflarca sunulan bilgilerin karfl›laflt›r›labilmesine ola-nak sa¤layacak flekilde sunulmal›d›r.

Finansal tablolar›n niteliksel özellikleri; (1) ‹htiyaca uygunluk, (2) Gerçe¤e uy-gun sunum, (3) Karfl›laflt›r›labilirlik, (4) Do¤rulanabilirlik, (5) Zaman›nda sunum ve(6) Anlafl›labilirlik olarak belirlenmektedir.

28 Genel Muhasebe-I

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



2

• ‹htiyaca uygunluk

• Gerçe¤e uygun sunum

• Karfl›laflt›r›labilirlik

• Do¤rulanabilirlik

• Zaman›nda sunum

• Anlafl›labilirlik

Temel Özellikler

Destekleyici Özellikler

fiekil 2.1

FinansalTablolar›nNitelikleri

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



fiekil 2.1’de niteliksel özellikler, temel ve destekleyici özellikler olarak s›n›flan-d›r›lmaktad›r. ‹htiyaca uygunluk ve gerçe¤e uygun sunum özellikleri temel özellik;karfl›laflt›r›labilirlik, do¤rulanabilirlik, zaman›nda sunum ve anlafl›labilirlik özel-likleri ise destekleyici özellik olarak s›n›fland›r›lmaktad›r.

Niteliksel özelliklere sahip olmayan mali tablolar›n muhasebe standartlar›na göre bir an-lam ifade etmeyece¤ini unutmayal›m.

‹htiyaca UygunlukFinansal bilgi kullan›c›lar›; iflletme hakk›nda iflletmeye ortak olma, iflletmeye yeniyat›r›mlar yapma, iflletmeye borç verme, iflletme ile ifl iliflkisi kurma vb. stratejik ka-rarlar›n› verebilmeleri için bilgi talep edeceklerdir. Kullan›c› taraf›ndan verilen ka-rarlar› etkileme gücüne sahip olan bilgi, ihtiyaca uygun bilgidir. Finansal tablo-larda sunulan bilgiler; bilgi kullan›c›lar›n iflletme hakk›nda tahminlerinde kullan›-labiliyorsa, kararlar›n› etkileyebiliyorsa ihtiyaca uygun bir bilgi olarak nitelendirilir.

Gerçe¤e Uygun fiekilde SunumFinansal tablolarda sunulan bilgilerin gerçe¤e uygun flekilde sunulabilmesi için su-nulan bilgiler; tam, tarafs›z ve hatas›z olmal›d›r. Düzenlenen finansal tablolar›nbilgi kullan›c›lar› için faydal› olabilmesi için bu bilgilerin bu üç özelli¤i (tam, taraf-s›z ve hatas›z) sa¤lamas› gereklidir.

Tam bir sunum için, finansal kalem ve tutar› yan›nda, ekonomik olaylarla ilgi-li tan›mlamalar ve aç›klamalar›n da sunulmas› gereklidir. Tarafs›z sunum, finansalbilginin seçiminde ve sunumunda ön yarg›s›z ve sosyal sorumluluk kavram›na uy-gun olmal›d›r. Finansal bilgilerin; kullan›c›lar taraf›ndan olumlu ya da olumsuz ola-rak de¤erlendirilmesi olas›l›¤›n› art›rmak amac›yla yönlendirici, a¤›rl›kland›r›lm›fl,vurgulu, vurgu yap›lmam›fl ya da baflka bir flekilde manipüle edilmemifl olmas› ge-rekir. Tarafs›z bilgi, taraflar›n kararlar›n› etkileme gücüne sahip bilgidir. Bilginingerçe¤e uygun flekilde sunulmas›, her yönden do¤ru oldu¤u anlam›na gelmeyebi-lir. Hatas›z sunum ekonomik olay›n tan›mlanmas›nda hatalar›n veya ihmallerin ol-mamas› ve raporlanan bilginin elde edilmesinde kullan›lan sürecin hatas›z olarakseçilmifl ve uygulanm›fl olmas› anlam›na gelir. Hatas›z sunum, her aç›dan kesin birdo¤rulu¤a sahip de¤ildir. Tahminî bilgilerin aç›kça ve do¤ru bir flekilde tan›mlan-mas›, tahminlerde kullan›lan süreç ve yöntemlere iliflkin yap› ve s›n›rlamalar›naç›klanmas› ve tahminin yap›lmas› için uygun olan sürecin seçiminde ve uygula-mas›nda hata yap›lmam›fl olmas› durumunda bu tahminin sunumu gerçe¤e uygunolacakt›r.

Hatas›z sunum, her aç›dan kesin bir do¤rulu¤a sahip de¤ildir.

Karfl›laflt›r›labilirlik‹flletmeye ait raporlanan finansal bilgiler; raporlayan iflletmeye iliflkin bilgiler, di¤eriflletmelere iliflkin benzer bilgilerle ve ayn› iflletmenin baflka bir döneme ya da bafl-ka bir tarihe ait benzer bilgileri ile karfl›laflt›r›labiliyor ise faydal› ve karfl›laflt›r›la-bilir bilgidir. Sunulan bilgilerin karfl›laflt›r›labilir olmas› demek, tekdüze bilgi olma-s› anlam›na gelmez. Bilginin karfl›laflt›r›labilir olmas› için benzer fleylerin benzer,farkl› fleylerin ise farkl› olarak görünmesi gerekir. Finansal bilginin karfl›laflt›r›labi-lirli¤i, benzer fleylerin farkl› gösterimi ile art›r›lamayaca¤› gibi farkl› fleylerin ben-zer gösterimi ile de art›r›lamaz.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



‹htiyaca Uygun Bilgi: • Finansal tablolar, iflletme

hakk›nda tahmine olanaksa¤lar.

• Finansal tablolar, bilgikullan›c›lar›n›n kararlar›n›etkiler.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Sunum; tam, tarafs›z vehatas›z bir flekildehaz›rlanmas› hâlindegerçe¤e uygun sunumözelli¤ini kazan›r.

Do¤rulanabilirlik‹flletmeler taraf›ndan bilgi kullan›c›lar› için sunulan bilgilerin, iflletme d›fl› taraflar-ca denetimden geçmifl ve do¤rulanm›fl bir düzeyde olmas› gerekir. Do¤rulanabilir-lik, farkl› bilgi düzeyindeki ve ba¤›ms›z gözlemcilerin belirli bir aç›klaman›n ger-çe¤e uygun sunuldu¤u hususunda görüfl birli¤ine varabilmeleri anlam›na gelir.Do¤rulama, do¤rudan ya da dolayl› olabilir. Do¤rudan do¤rulama, nakit tutar›nsay›lmas› gibi do¤rudan yap›lan gözlem ile bir tutar›n ya da sunumun do¤rulanma-s› anlam›na gelir. Dolayl› do¤rulama ise bir modelde, formülde ya da di¤er biryöntemde kullan›lan verilerin kontrol edilmesi ve ayn› yöntem kullan›larak sonuç-lar›n yeniden hesaplanmas› fleklinde yap›l›r.

Zaman›nda SunumSunulan finansal bilgilerin karar verenler aç›s›ndan kararlar›n› etkileyebilece¤i za-manda; yani ihtiyaç duydu¤u zamanda kullan›ma haz›r olmas› anlam›na gelir. Ge-nellikle üretildi¤i tarihten uzaklaflt›kça bilginin faydas› azal›r. Ancak baz› bilgiler,baz› kullan›c›lar›n e¤ilimlerini belirlemeye ve de¤erlendirmeye ihtiyaç duymas› gi-bi nedenlerle, raporlama dönemi sona erdikten sonra da uzun bir süre faydal› ol-maya devam edebilir.

Anlafl›labilirlikFinansal bilgiler; iflletmenin ekonomik faaliyetleri hakk›nda makul seviyede bilgi-si olan, bilgileri dikkatli olarak gözden geçirecek ve analiz yapacak kullan›c›lar içinhaz›rlan›r. Haz›rlanan bilgilerin birço¤u yap›s› gere¤i karmafl›kt›r ve basitlefltirile-meyebilir. Bu tür olaylar›n finansal tablo d›fl›nda b›rak›lmas›, finansal tablonun ya-n›lt›c› olmas›na neden olacakt›r. Taraflar için düzenlenen bilgilerin ihtiyaca uygun-lu¤u, güvenirlili¤i ve karfl›laflt›rabilirli¤i; sunulan bilginin anlafl›labilirli¤ine ba¤l›d›r.Bilginin aç›k ve öz olarak s›n›fland›r›lmas›, tan›mlanmas› ve sunulmas›; onun anla-fl›labilir olmas›n› ifade etmektedir.

Finansal tablolar›n niteliksel özelliklerini nelerdir? Maddeler hâlinde aç›klay›n›z.

F‹NANSAL DURUM TABLOSU (B‹LANÇO)Düzenlendi¤i tarih itibar›yla iflletmenin varl›klar›n›, yabanc› kaynaklar› ile özkaynaklar›n› özlü bir biçimde gösteren tabloya finansal durum tablosu (bilan-ço) denir. Bilançoda; belirli bir dönemde iflletmenin kasadaki paras›, alacaklar›,demirbafllar›, borçlar› ve sermayesi gösterilmektedir. Bilanço; bir iflletmenin kuru-luflundan itibaren gerçeklefltirdi¤i tüm faaliyetleri, belirli bir tarihte (örne¤in y›l so-nunda) özet olarak sunan finansal bir tablodur. Bilançonun kapsam›nda yer alanvarl›klar ve kaynaklar›n sunumunda belirli bir s›n›fland›rma söz konusudur. Bilan-çoda varl›k ve kaynaklar, vade yap›s›na göre belirli bir sistematik çerçevesindegrupland›r›larak s›n›fland›r›lmaktad›r.

Finansal Durum Tablosuna “bilanço” ad› da verilir.

Bilançonun Sunulufluna ‹liflkin EsaslarBilançonun sunulufluna iliflkin birtak›m esaslar gelifltirilmifltir. Bilançoda varl›k vekaynaklar› oluflturan hesap gruplar› yer almaktad›r. Bu tabloda, varl›k ve kaynakkalemlerinin ayr›nt›lar›n› gösteren afla¤›daki hesap gruplar› yer almaktad›r:

30 Genel Muhasebe-I

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



3

Bilanço, iflletmenin belirli birandaki finansal durumunugösteren tablodur.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



• Maddi duran varl›klar,• Yat›r›m amaçl› gayrimenkuller,• Maddi olmayan duran varl›klar,• Öz kaynak yöntemine göre muhasebelefltirilen yat›r›mlar,• Canl› varl›klar,• Stoklar,• Ticari ve di¤er alacaklar,• Nakit ve nakit benzerleri,• Sat›lmak üzere elde tutulan varl›klar›n toplam› ile sat›lmak üzere elde tutu-

lan ve elden ç›kar›lacaklar grubuna dâhil olan varl›klar›n toplam›,• Ticari ve di¤er borçlar, • Karfl›l›klar,• Dönem vergisiyle ilgili borçlar ve varl›klar,• Ertelenmifl vergi borçlar› ve ertelenmifl vergi varl›klar›,• Elden ç›kar›lacaklar grubuna dahil olan sat›lmak üzere elde tutulanlar ola-

rak s›n›fland›r›lan borçlar,• Öz kaynaklarda gösterilen kontrol gücü olmayan paylar (az›nl›k paylar›) ve• Ana flirketin ortaklar›na ait ç›kar›lm›fl sermaye ve yedekler.

K›sa Vade ve Uzun Vade Ayr›m›Bilançoda, vade esas›na göre s›n›fland›rma yap›ld›¤› zaman karfl›m›za k›sa ve uzunvade ayr›m› ç›kmaktad›r. Vade ile genelde normal bir faaliyet döngüsü ifade edil-mektedir ve normal faaliyet döngüsü, özel durumlar hariç olmak üzere genelde oniki ayd›r. Vade aç›s›ndan varl›klar, dönen varl›klar ve duran varl›klar; yabanc›kaynaklar ise k›sa vadeli yabanc› kaynaklar ve uzun vadeli yabanc› kaynaklarfleklinde bilançoda yer almaktad›r. Kaynaklar›n di¤er bir unsuru da öz kaynaklard›r.Varl›klar›n ve kaynaklar›n hangi k›staslara göre k›sa ve uzun vadeli olarak s›n›flan-d›r›ld›¤›n› ad›m ad›m inceleyelim.

Dönen Varl›klarDönen varl›klar, basit bir flekilde nakit (kasa ve banka), bir y›l içinde paraya dö-necek varl›klar (alacaklar) ve sat›lmak üzere al›nan varl›klardan (stoklar) oluflmak-tad›r. Buna göre ticari amaçla elde tutulan, normal faaliyet döngüsü olan, on iki ayiçinde paraya çevrilen, sat›lan ve tükenen, elde tutulan nakit ve nakit benzerleri;dönen varl›klar› oluflturmaktad›r. Herhangi bir varl›¤›n dönen varl›k olarak s›n›f-land›r›labilmesi için afla¤›daki özelliklere sahip olmas› gerekir:

• ‹flletmenin normal faaliyet döngüsü içinde paraya çevrilmesinin, sat›lmas›-n›n veya tüketilmesinin beklenmesi,

• Öncelikle ticari amaçla elde bulundurulmas›, • Raporlama döneminden (bilanço tarihinden) sonra on iki ay içinde paraya

çevrilmesi veya • Raporlama döneminden (bilanço tarihinden) sonra en az on iki ay içinde

bir borcun ödenmesi için kullan›lmak üzere veya baflka bir nedenle s›n›r-land›r›lmam›fl olmak kofluluyla söz konusu varl›klar›n nakit veya nakit ben-zeri olmas›.


Faaliyet döngüsü;iflletmenin ana faaliyetineiliflkin olarak nakdin mala,mal›n alaca¤› ve alaca¤›ntekrar nakde dönüflmesürecinin mali y›lda en azbir kez tekrarlanmasürecidir.

Dönen varl›klar, bilançodanakde dönüflebilmekabiliyetine göre s›ralan›r.

Duran Varl›klarDönen varl›klar d›fl›nda kalan varl›klar, duran varl›k olarak s›n›fland›r›lmaktad›r.Duran varl›klar, dönen varl›klar ile karfl›laflt›r›ld›¤›nda karfl›m›za flöyle bir durumç›kmaktad›r. Dönen varl›klar, on iki ay içinde paraya dönüflen ve sat›lmak üzereal›nan varl›klardan oluflur. Ancak duran varl›klarda, paraya dönüfl, on iki aydanuzun sürede gerçekleflir ve satmak amaçl› de¤il iflletme faaliyetlerinde kullan›lmaküzere al›nan varl›klardan oluflur. Normal faaliyet döneminden veya bilanço akfla-m›ndan bir sonraki bilanço akflam›ndan da daha uzun süreli olan varl›klar, duranvarl›k olarak s›n›fland›r›l›r.

Dönen varl›klar›n ve duran varl›klar›n temel özelliklerini karfl›laflt›rarak aç›klay›n›z.

K›sa Vadeli BorçlarBilançoda, varl›klar ve de varl›klar›n sat›n al›nmas›nda kullan›lan kaynaklar bir ara-da gösterilmelidir. Genel olarak normal faaliyet döngüsünde ödenecek borçlar (ti-cari ve mali) ve yükümlülükler (ödenecek vergi vb.), k›sa vadeli yabanc› kaynak-lar aras›nda yer al›r. Bir borcun k›sa vadeli olarak tan›mlanmas› ve s›n›fland›r›lma-s› için afla¤›daki kriterleri karfl›lamas› gerekmektedir:

• Normal faaliyet döngüsü içinde ödenmesinin beklenmesi,• Öncelikle ticari amaçla elde tutulmas›,• Raporlama döneminden (bilanço tarihinden) sonra on iki ay içinde ödene-

cek olmas› veya• ‹flletmenin borcun ödenmesini, raporlama döneminin (bilanço tarihinin) so-

nundan itibaren en az on iki ay süreyle erteleyebilmesine yönelik koflulsuzbir hakk›n›n bulunmamas›d›r.

Uzun Vadeli Borçlar‹flletmede k›sa vadeli borçlar d›fl›nda kalan borçlar›n tamam› uzun vadeli borç ola-rak s›n›fland›r›r. Bir bilanço akflam›ndan (31 Aral›k Y1) itibaren bir sonraki bilan-ço akflam›na (31 Aral›k Y2) daha uzun bir sürede ödenecek borçlar bilançodauzun vadeli yabanc› kaynaklar olarak tan›mlan›r ve s›n›fland›r›l›r.

Uzun vadeli borçlar; sermaye piyasas›ndan, uluslararas› kurulufllardan, kredikurulufllar›ndan, devletten veya üçüncü kiflilerden sa¤lanan ve bir y›ldan dahauzun bir vadeye sahip borçlar veya fon kaynaklar›d›r.

Öz KaynaklarVarl›klar sat›n al›n›rken yabanc› kaynaklar ve öz kaynaklar kullan›lmaktad›r. Özkaynaklar, iflletme sahip ve ortaklar›n›n varl›klar üzerindeki haklar›n›n göstergesi-dir. ‹flletmenin sahip ve ortaklar› taraf›ndan kurulufl aflamas›nda konulan sermayeilerleyen y›llarda ortaya ç›kan sermaye yedekleri ve kâr yedekleri zaman içinde el-de edilen kâr veya u¤ranan zararlar; öz kaynaklar› oluflturmaktad›r.

32 Genel Muhasebe-I

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



4

Faaliyet Döngüsü:

Mal Sat›nAlma

Kasa (ödeme)

Borçlanma

Duran varl›klar›n özellikleri:• Bir y›ldan (faaliyet

döneminden) daha uzunömre sahip olmak,

• Bir y›lda (faaliyetdöneminde) parayaçevrilememek veyatüketilememek,

• ‹flletme faaliyetlerindekullan›lmak.

Tablo 2.1’de basit bir bilanço gösterilmektedir. Bilançonun temel yap›s› ince-lendi¤inde göze ilk çarpan unsurun varl›k ve kaynaklar oldu¤unu göreceksiniz.Varl›klar, dönen varl›klar ve duran varl›klar olarak s›n›fland›r›lmakta ve ikisinintoplam›, iflletmenin var olan varl›klar›n›n toplam tutar›n› oluflturmaktad›r. Kay-naklar, yabanc› kaynaklar (k›sa ve uzun vadeli yabanc› kaynaklar) ve öz kaynak-lar olarak s›n›fland›r›lmaktad›r. Yabanc› kaynaklar ve öz kaynaklar›n toplam› daiflletmenin varl›klar› sat›n almak için kulland›klar› kaynaklar›n toplam tutar›n›oluflturmaktad›r.

Varl›k unsurlar›n›n ve kaynak unsurlar›n›n toplamlar›, her zaman birbirine eflit olmak zo-rundad›r.

Tablo 2.2’de bir bilanço ayr›nt›l› bir flekilde gösterilmektedir. Bilançoda, varl›kve kaynaklar›n cari dönem (Y2) ve önceki döneme (Y1) ait bilgileri karfl›laflt›rma-l› olarak gösterilmektedir. Böylece bilgi kullan›c›s›n›n, iflletmenin finansal durumu-nu analiz etmesine olanak sa¤lanm›fl olmaktad›r.

KAPSAMLI GEL‹R TABLOSUBilanço, belirli bir dönemin sonunda (31 Aral›k) iflletmenin varl›k ve kaynaklar›n›gösterir. Gelir tablosu ise belirli bir dönemde (1 Ocak ve 31 Aral›k tarihleri aras›)gerçeklefltirilen faaliyetlerin sonucunu kâr veya zarar olarak gösteren bir finansaltablodur.

Gelir tablosunda dönem bafl›ndan itibaren düzenlendi¤i tarihe kadar iflletmeninsat›fllar›, sat›fllar için katlan›lan maliyeti, ola¤an gelir ve giderleri sistematik bir fle-kilde s›n›fland›rarak gösterilmektedir. Gelir tablosu, iflletmenin sonsuz olan öm-ründe her y›l›n (1 Ocak-31 Aral›k) finansal performans›n› özetleyen bir tablodur vebu nedenle gelir tablosuna “Finansal Performans Tablosu” ad› da verilir.

Bilançoda, 31 Aral›k tarihi itibari ile mevcut olan varl›k ve kaynaklar gösterilir-ken gelir tablosunda, 1 Ocak-31 Aral›k tarihleri aras›nda gerçeklefltirilen faaliyetle-rin sonucu kâr ve zarar olarak sunulmaktad›r. Gelir tablosunda sadece kâr veya za-rara iliflkin rakam de¤il ayn› zamanda kâr veya zarar›n oluflmas›na etki eden tümfaaliyetler (sat›fllar, maliyetler, gelirler ve giderler) de gösterilmektedir.


Tablo 2.1Finansal DurumTablosu (Bilanço)

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



31 ARALIK Y1 DÖNEM SONU BİLANÇOSU: :: :: :

Dönen Varlık Toplamı 60.000 Kısa Vad.Yab.Kay.Top. 40.000: :: :: :

Duran Varlık Toplamı 40.000 Uzun Vad.Yab.Kay.Top. 10.000:::

Öz Kaynak Toplamı 50.000Varlıklar Toplamı 100.000 Kaynaklar Toplamı 100.000

VARLIKLAR KAYNAKLAR

Gelir Tablosu, bir iflletmeninperformans› hakk›nda bilgiveren temel kaynakt›r.

34 Genel Muhasebe-I

Y2 Y1 Y2 Y1

VARLIKLAR KAYNAKLAR

DÖNEN VARLIKLAR KISA VADEL‹ YÜKÜMLÜLÜKLER

Nakit ve Benzerleri Finansal Borçlar

Finansal Yat›r›mlar Di¤er Finansal Yükümlülükler

Ticari Alacaklar Ticari Borçlar

• ‹liflkili taraflardan ticari alacaklar • ‹liflkili taraflara ticari borçlar

• Di¤er ticari alacaklar • Di¤er ticari borçlar

Finans Sektörü Faaliyetlerinden Alacaklar Di¤er Borçlar

Di¤er Alacaklar • ‹liflkili taraflara di¤er borçlar

Stoklar • Di¤er borçlar

Canl› Varl›klar Finans Sektörü Faaliyetlerinden Borçlar

Di¤er Dönen Varl›klar Devlet Teflvik ve Yard›mlar›

Sat›fl Amac›yla Elde Tutulan Duran

Varl›klarDönem Kâr› Vergi Yükümlülü¤ü

Borç Karfl›l›klar›

DURAN VARLIKLAR Di¤er K›sa Vadeli Yükümlülükler

Ticari Alacaklar

Finans Sektörü Faaliyetlerinden Alacaklar UZUN VADEL‹ YÜKÜMLÜLÜKLER

Di¤er Alacaklar Finansal Borçlar

Finansal Yat›r›mlar Di¤er Finansal Yükümlülükler

Öz Kaynak Yöntemiyle De¤erlenen

Yat›r›mlar

Ticari Borçlar

Canl› Varl›klar Di¤er Borçlar

Yat›r›m Amaçl› Gayrimenkuller Finans Sektörü Faaliyetlerinden Borçlar

Maddi Duran Varl›klar Devlet Teflvik ve Yard›mlar›

Maddi Olmayan Duran Varl›klar Borç Karfl›l›klar›

fierefiye Çal›flanlara Sa¤lanan Faydalara ‹liflkin

Karfl›l›klar

Ertelenmifl Vergi Varl›¤› Ertelenmifl Vergi Yükümlülü¤ü

Di¤er Duran Varl›klar Di¤er Uzun Vadeli Yükümlülükler

ÖZ KAYNAKLAR

ANA ORTAKLI⁄A A‹T

ÖZ KAYNAKLAR

Ödenmifl Sermaye

Sermaye düzeltmesi farklar›

Karfl›l›kl› ‹fltirak Sermaye Düzeltmesi (-)

Hisse Senedi ‹hraç Primleri

De¤er Art›fl Fonlar›

Yabanc› Para Çevrim Farklar›

Kârdan Ayr›lan K›s›tlanm›fl Yedekler

Geçmifl Y›llar Kâr/Zararlar›

Net Dönem Kâr›/Zarar›

AZINLIK PAYLARI

TOPLAM KAYNAKLAR

Tablo 2.2Karfl›laflt›rmal›Finansal DurumTablosu

Tablo 2.1’de yer alan bilanço, 31 Aral›k tarihinde iflletmenin varl›k ve kaynaklar›n›göstermektedir. Bilançoda yer alan varl›k ve kaynaklar›n tamam›, bir sonraki y›la, (Y2y›l›na) devredilecektir. 31 Aral›k’ta iflletmenin kasas›nda T2.000 oldu¤unu varsayal›m.Kasadaki para, 1 Ocak Y2 y›l›nda da iflletmenin kasas›nda T2.000 olarak görülecektir.

Gelir tablosunda yer alan tutarlar, bir sonraki y›la aktar›lamaz. Bir iflletmenin Y1y›l› süresince yapm›fl oldu¤u sat›fllar›n toplam tutar›n›n T1.000 oldu¤unu varsaya-l›m. Bu sat›fllar, Y1 y›l›na ait gelir tablosunda T1.000 olarak gösterilecektir. Y2 y›l›-n›n bafl›nda ise sat›fllar yine s›f›rdan bafllayacak; Y1 y›l›na ait sat›fllar, Y2 y›l›na de-vir etmeyecektir.

Tablo 2.3’te, bir gelir tablosu format› gösterilmektedir. Gelir tablosunda, iflletme-nin cari dönem ve önceki döneme ait bilgileri karfl›laflt›rmal› olarak gösterilmektedir.

Gelir tablosu ile kapsaml› gelir tablosu aras›ndaki fark› aç›klay›n›z.


NotlarCari

Dönem

Önceki

Dönem

SÜRDÜRÜLEN FAAL‹YETLER

Sat›fl Gelirleri

Sat›fllar›n Maliyeti (-)

Ticari Faaliyetlerden Brüt Kâr (Zarar)

Faiz, Ücret, Prim, Komisyon ve Di¤er Gelirler

Faiz, Ücret, Prim, Komisyon ve Di¤er Giderler (-)

Finans Sektörü Faaliyetlerinden Brüt Kâr (Zarar)

BRÜT KÂR/ZARAR

Pazarlama, Sat›fl ve Da¤›t›m Giderleri (-)

Genel Yönetim Giderleri (-)

Araflt›rma ve Gelifltirme Giderleri (-)

Di¤er Faaliyet Gelirleri

Di¤er Faaliyet Giderleri (-)

FAAL‹YET KÂRI/ZARARI

Öz Kaynak Yöntemiyle De¤erlenen Yat›r›mlar›n

Kâr/Zararlar›ndaki Paylar

Esas Faaliyet D›fl› Finansal Gelirler

Esas Faaliyet D›fl› Finansal Giderler (-)

SÜRDÜRÜLEN FAAL‹YETLER VERG‹

ÖNCES‹ KÂRI/ZARARI

Sürdürülen Faaliyetler Vergi Gelir/Gideri

• Dönem Vergi Gelir/Gideri

• Ertelenmifl Vergi Gelir/Gideri

SÜRDÜRÜLEN FAAL‹YETLER DÖNEM

KÂRI/ZARARI

DURDURULAN FAAL‹YETLER

DURDURULAN FAAL‹YETLER VERG‹ SONRASI

DÖNEM KÂRI/ZARARI

DÖNEM KÂRI/ZARARI

Tablo 2.3Gelir Tablosu

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



5

Muhasebe bilgilerini kullanan taraflar›n gelir tablosundan beklentileri; iflletme-nin belirlenen bir dönem içinde gerçeklefltirdi¤i faaliyetlerin finansal olarak de¤e-rini, kâr›n ve zarar›n nas›l olufltu¤unu ve kâra ve zarara etki eden unsurlar› gör-mektir. Bu beklentileri karfl›lamak için kapsaml› gelir tablosunda söz konusu dö-nemle ilgili afla¤›daki tutarlar› gösteren kalemler yer almaktad›r:

• Has›lat ve has›lat›n maliyeti,• Finansman maliyetleri,• Öz kaynak yöntemi kullan›larak muhasebelefltirilen ifltirakler ve ifl ortakl›k-

lar›n›n kâr veya zarar paylar›,• Vergi gideri,• Durdurulan faaliyetlere iliflkin vergi sonras› kâr ya da zarar ile sat›fl maliyeti

düflülmüfl gerçe¤e uygun de¤erin ölçülmesinde veya durdurulan faaliyetlerioluflturan elden ç›kar›lacak grup ya da gruplar›n veya varl›klar›n elden ç›ka-r›lmas›nda muhasebelefltirilen vergi sonras› kazanç ya da zarar toplam›n›içeren tek bir tutar,

• Kâr veya zarar maddesinde belirtilen tutarlar hariç olmak üzere niteli¤inegöre s›n›fland›r›lan gerçekleflmemifl kâr ya da zarar bileflenlerinin her biri,

• Öz kaynak yöntemi kullan›larak muhasebelefltirilen ifltirakler ve ifl ortakl›k-lar›n›n gerçekleflmemifl kâr veya zarar paylar›,

• Toplam kapsaml› gelir.

Gerçe¤e uygun de¤er, karfl›l›kl› pazarl›k ortam›nda, bilgili ve istekli gruplar aras›nda birvarl›¤›n el de¤ifltirmesi ya da borcun ödenmesi durumunda ortaya ç›kmas› gereken tutard›r.

NAK‹T AKIfi TABLOSUFinansal tablo kullan›c›lar›, iflletmenin nakit ve nakit benzeri yaratma yetene¤ini veiflletmenin bu nakit ak›fllar›n› kullanma ihtiyac›n› de¤erlendirebilmeleri konusundabilgi almak üzere nakit ak›fl tablosunu kullanacaklard›r. Nakit ak›fl› ile belirli birdönemde iflletmeye nakit giriflleri ve iflletmeden nakit ç›k›fllar› ifade edilmektedir.Nakit ak›fl tablosu, belirli bir dönemde iflletmeye nakit girifllerini ve iflletmeden na-kit ç›k›fllar›n› göstermektedir.

Finansal bilgi kullan›c›lar›, verecekleri ekonomik kararlarda iflletmenin nakit venakit benzeri yaratma yetene¤inin olup olmad›¤›n› ve nakit ve nakit benzerlerininoluflturulmas›n›n zamanlamas›n› ve kesinli¤inin de¤erlendirilmesini bilmek isteye-ceklerdir. Bu tabloyla iflletmenin net aktiflerindeki de¤iflimi, finansal yap›s›n›, liki-dite ve borç ödeme gücünü, nakit ak›fllar›n›n tutar ve zamanlamas›n› de¤iflen ko-flullara ve f›rsatlara uyum sa¤lamak amac›yla etkileme yetene¤ini de¤erlendirilebil-mesi için gerekli bilgi elde edilecektir.

Finansal tablo kullan›c›lar›, iflletmenin nakit ve nakit benzeri varl›klar›n› nas›loluflturdu¤u ve nas›l kulland›¤› ile ilgilenmektedirler. Bu bilgi, finansal kurumlar-da oldu¤u gibi iflletmenin do¤as›ndan kaynaklanan faaliyetlerinden veya nakdiniflletmenin ürünü gibi görülmesinden ba¤›ms›zd›r. ‹flletmeler, kâr etmek amac›ylafarkl› faaliyetlerde bulunmalar›na karfl›n, özünde faaliyetlerine devam etmek, yü-kümlülüklerini yerine getirmek ve yat›r›mc›lar›na getiri sa¤lamak gibi benzer ne-denlerle nakde ihtiyaç duyar. Bu nedenle tüm iflletmelerin nakit ak›fl tablosu haz›r-lamalar› zorunludur. fiekil 2.2’de, nakit hareketleri gösterilmektedir. Nakit girifllerive nakit ç›k›fllar›n›n iflletme faaliyetleri, yat›r›m faaliyetleri ve finansman faaliyet-leri olarak üç farkl› grupta s›n›fland›r›ld›¤› görülmektedir.

36 Genel Muhasebe-I

Nakit Ak›fl Tablosu;raporlama döneminde ortayaç›kan ve iflletme, yat›r›m vefinansman faaliyetleriitibar›yla s›n›fland›r›laraksunulan nakit al›mlar›n›içeren tablodur.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Nakit ak›fl tablosunda nakitak›fllar›;• ‹flletme faaliyetleri,• Yat›r›m faaliyetleri,• Finansman

faaliyetleridir.

Nakit ve Nakde Eflde¤er Varl›klar‹flletmede nakit, elbette kasadaki ve bankadaki parad›r. Nakit benzerleri ise k›savadeli nakit yükümlülükler için elde bulundurulan ve yat›r›m amac›yla veya di¤eramaçlarla kullan›lmayan varl›klard›r. Bir varl›¤›n nakit benzeri olarak kabul edile-bilmesi için de¤eri kesinlikle saptanabilen bir nakde dönüfltürülebilmesi ve de¤e-rindeki de¤iflim riskinin önemsiz olmas› flartt›r.

Buna göre vadesi üç ay veya daha az olan yat›r›mlar, nakit benzeri yat›r›m ola-rak kabul edilmektedir. Öz sermayeyi temsil eden menkul k›ymetlere yap›lan ya-t›r›mlar, vadesine k›sa bir süre kala iktisap edilen ve üzerinde belirli bir itfa tarihibulunan imtiyazl› hisse senetlerinde oldu¤u gibi, özellikli durumlar hariç, nakitbenzeri olarak kabul edilmez.

Nakit benzerleri, ne tür varl›klard›r? Bir varl›¤›n nakit benzeri olmas›n›n flart› nedir?

Faaliyet TürleriNakit ak›fl tablosunda döneme ait nakit ak›fllar›; iflletme, yat›r›m ve finansman fa-aliyetlerine dayal› bir biçimde s›n›fland›r›larak raporlan›r. Bu durum fiekil 2.2’de degösterilmektedir. Bir iflletme, yat›r›m ve finansman faaliyetlerinden olan nakit ak›fl-lar›n› ifl sahas›na en uygun flekilde gösterir.

‹flletme Faaliyetleri‹flletme faaliyetleri ile iflletmenin ticari faaliyetleri ifade edilmektedir. Mal al›n›pmal sat›lmas› ve buna benzer faaliyetler, iflletme faaliyetleridir. ‹flletme faaliyetle-rinden kaynaklanan nakit ak›fllar›; d›fl finansman kaynaklar›na ihtiyaç duyulmadaniflletmenin; borçlar›n› geri ödeyebilmesi, faaliyetlerini sürdürebilmesi, kâr pay›ödemelerini yapabilmesi ve yeni yat›r›mlara bafllayabilmesinin mümkün olup ol-mad›¤› hususlar›nda temel bir gösterge oluflturmak üzere sunulur.

‹flletme faaliyetlerinden kaynaklanan nakit ak›fllar›, genellikle iflletmenin anagelir getirici faaliyetleriyle ilgili olup net kâr›n veya zarar›n belirlenmesinde yeralan ifllem ve olaylardan kaynaklan›r. ‹flletme faaliyetlerinden kaynaklanan nakitak›fllar›na iliflkin örnekler flöyledir:


fiekil 2.2

‹flletme FaaliyetleriMal/Hizmet Sat›fl›

Yat›r›m FaaliyetiBina ve Makine Sat›fl›

Finansman FaaliyetleriKredi Kullan›lmas›

Nakit Girifller

NAK‹T

Nakit Ç›k›fllar›

‹flletme FaaliyetleriMal/Hizmet Al›m›

Yat›r›m FaaliyetiBina ve Makine Al›m›

Finansman FaaliyetleriKredi Geri Ödeme ve Faiz

Nakit hareketleri;iflletme, yat›r›m vefinansmanfaaliyetlerininbirleflimidir.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



6

Mal al›p satma ile bunabenzer faaliyetlerden do¤annakit ak›fllar›, nakit ak›fltablosunda iflletme faaliyetibölümünde yer al›r.

• Sat›lan mallardan ve verilen hizmetlerden (sat›fllardan) elde edilen nakit giriflleri,• Ücret, komisyon ve di¤er has›latla ilgili nakit giriflleri,• Mal ve hizmetler için yap›lan ödemelerden kaynaklanan nakit ç›k›fllar›,• Çal›flanlara ve çal›flanlar ad›na yap›lan ödemelerden kaynaklanan nakit ç›k›fllar›,• Sigorta flirketlerinin ald›¤› veya ödedi¤i primler, tazminatlar, y›ll›k ödemeler ve

poliçeyle ilgili di¤er yükümlülükler nedeniyle oluflan nakit girifl ve ç›k›fllar›,• Finansman veya yat›r›m faaliyeti ile do¤rudan ilgili olmad›¤› sürece kurum

kazanc› üzerinden hesaplanan di¤er vergiler ile ilgili nakit ç›k›fllar› veya sözkonusu vergiler kapsam›nda al›nan vergi iadeleri ile ilgili nakit giriflleri ve

• Al›m sat›m amaçl› elde bulundurulan sözleflmelerle ilgili nakit giriflleri ve ç›-k›fllar›.

‹flletme faaliyetlerden kaynaklanan nakit ak›fllar› ile ilgili belli bafll› kalemlereiliflkin bilgi, di¤er bilgilerle birlikte de¤erlendirilerek gelecekte oluflacak nakit ak›fl-lar›na iliflkin tahminlerde kullan›labilir.

Yat›r›m FaaliyetleriYat›r›m faaliyetleri ile ilgili nakit ak›fllar› gösterilmektedir. Yat›r›m faaliyetlerindenkaynaklanan nakit ak›fllar›n›n ayr› olarak gösterilmesi önemlidir. Böylece gelecek-te iflletmeye gelir ve nakit ak›fl› sa¤lamas› öngörülen kaynaklar için yap›lan harca-malar›n düzeyi gösterilmifl olmaktad›r.

Yaln›zca bilançoda varl›k muhasebelefltirilmesi sonucunu do¤uran harcamalar,yat›r›m faaliyeti olarak s›n›fland›r›lmaya uygundur. Yat›r›m faaliyetlerinden kay-naklanan nakit ak›fllar›na iliflkin örnekler flöyledir:

• Maddi ve maddi olmayan duran varl›klar ve di¤er uzun vadeli varl›klar›n al›-m› ile ilgili nakit ç›k›fllar›: Bu ödemeler, aktiflefltirilen gelifltirme harcamala-r›n› ve iflletmenin infla veya imal etti¤i maddi duran varl›klara iliflkin gider-lerle ilgili nakit ç›k›fllar›n› da içerir.

• Maddi ve maddi olmayan duran varl›klar ve di¤er uzun vadeli varl›klar›n sa-t›fl› ile ilgili nakit giriflleri,

• Nakit benzeri veya al›m sat›m amac›yla elde tutulan araçlarla ilgili olmad›¤›sürece baflka bir iflletmeye ifltirak etmek veya o iflletmenin borçlanma arac›-n› sat›n almak için ve müflterek yönetime tabi teflebbüse (ifl ortakl›¤›na) ka-t›lmak için yap›lan nakit ç›k›fllar›,

• Nakit benzeri veya al›m sat›m amac›yla elde tutulan araçlarla ilgili olmad›¤›sürece baflka bir iflletmenin hisse senedinin veya borçlanma arac›n›n veyaiflletmenin bir müflterek yönetime tabi teflebbüsteki (ifl ortakl›klar›ndaki) pa-y›n›n sat›lmas› sonucu elde edilen nakit giriflleri,

• Finansal kurumlar›n yapt›klar› ifllemler hariç olmak üzere iflletmeler taraf›n-dan üçüncü kiflilere verilen avans ve borçlara iliflkin nakit ç›k›fllar›,

• Finansal kurumlar›n yapt›klar› ifllemler hariç olmak üzere iflletmelerin üçün-cü kiflilere verdikleri avans, kredilerden yap›lan tahsilatlar ve

• Al›m sat›m amac›yla yap›lanlar ve finansman faaliyetleriyle ilgili olanlar ha-riç vadeli ifllem veya forward sözleflmesi, opsiyon sözleflmeleri ve swap söz-leflmelerine iliflkin nakit girifl ve ç›k›fllar›.

Finansman FaaliyetleriFinansman faaliyetlerine iliflkin nakit ak›fllar›, iflletmeye sermaye sa¤layanlar›n ifl-letmenin gelecekteki nakit ak›fllar›ndan talep edecekleri k›sm›n belirlenmesini sa¤-lamak üzere ayr› olarak aç›klanmaktad›r. Finansman faaliyetlerinden kaynaklanannakit ak›fllar›na iliflkin örnekler flöyledir:

38 Genel Muhasebe-I


Notlar Cari

Dönem

Önceki

Dönem

FAAL‹YETLERDEN DO⁄AN NAK‹T AKIMLARI

‹flletme faaliyetlerinden sa¤lanan net nakit tutar›n›n net kâr ile

mutabakat›n› sa¤layan düzeltmeler:

Amortisman

‹tfa ve tükenme paylar›

K›dem tazminat› karfl›l›¤›

Garanti giderleri karfl›l›¤›

Vergi

Faiz geliri

Faiz gideri

Kredi kur fark› gideri

Karfl›l›k giderleri

Sabit k›ymet net sat›fl zarar›

Temettü geliri

Varl›k ve yükümlülüklerdeki de¤iflimler öncesi net faaliyet geliri

Ticari alacaklardaki art›fl

Stoklardaki art›fl / azal›fl

Di¤er dönen varl›klardaki azal›fl

Ticari borçlardaki art›fl

Di¤er k›sa vadeli yükümlülüklerdeki art›fl / azal›fl

Ödenen vergiler

Ödenen garanti giderleri

Ödenen k›dem tazminatlar›

Faaliyetlerden elde edilen net nakit ak›mlar›

YATIRIM FAAL‹YETLER‹NDEK‹ NAK‹T AKIMLARI

Maddi duran varl›k al›mlar›

Maddi olmayan duran varl›k al›mlar›

Maddi duran varl›k sat›fllar›ndan elde edilen nakit

Di¤er duran varl›klardaki azal›fl

Al›nan faiz

Al›nan temettü

Yat›r›m faaliyetlerinde kullan›lan net nakit ak›mlar›

F‹NANSAL FAAL‹YETLERDEK‹ NAK‹T AKIMLARI

Ödenen faiz

Ödenen temettü

Al›nan krediler

Ödenen krediler

Finansal faaliyetlerde kullan›lan net nakit ak›mlar›

Nakit ve nakit benzeri de¤erlerdeki net art›fl

Nakit ve nakit benzeri de¤erlerin dönem bafl› bakiyesi

Nakit ve nakit benzeri de¤erlerin dönem sonu bakiyesi

Tablo 2.4Nakit Ak›fl Tablosu

• Hisse senedi ve di¤er öz sermaye araçlar›n›n ihrac›ndan sa¤lanan nakit gi-riflleri,

• Borçlanma araçlar› ihrac› ve di¤er uzun ve k›sa vadeli krediler ile sa¤lanannakit giriflleri,

• Sermayenin azalt›lmas› veya iflletmenin kendi hisse senetlerini almas›yla il-gili nakit ç›k›fllar›,

• Borç ödemelerine iliflkin nakit ç›k›fllar› ve• Finansal kiralama sözleflmelerinden kaynaklanan borç ödemelerine iliflkin

nakit ç›k›fllar›.

Nakit ak›fl tablosunda nakit ak›fllar›n›n gösterildi¤i temel gruplar› aç›klay›n›z.

Tablo 2.4 üzerinde bir nakit ak›fl tablosu format› gösterilmektedir. Nakit ak›fltablosunda, iflletmenin cari dönem ve önceki döneme ait bilgileri karfl›laflt›rmal›olarak gösterilmektedir.

ÖZ KAYNAKLAR DE⁄‹fi‹M TABLOSU Öz kaynaklar; ortaklar›n koymufl olduklar› sermaye, sermaye ve kâr yedekleri,geçmifl y›llar kâr› veya zarar› ve dönem net kâr› veya zarar›ndan oluflmaktad›r. ‹fl-letme sahip veya ortaklar›n›n sahip veya ortak s›fat›yla iflletme varl›klar› üzerinde-ki haklar› öz kaynaklar grubunu oluflturur.

Öz kaynaklar de¤iflim tablosu, ilgili dönemde öz kaynak kalemlerinde mey-dana gelen art›fl veya azal›fllar› bir bütün olarak gösteren tablodur.

Öz kaynaklar de¤iflim tablosunun düzenlenifl amac›, özellikle sermaye flirketle-rinde dönem içinde öz kaynak kalemlerinde meydana gelen de¤iflmelerin toplucagösterilmesini sa¤lamakt›r.

Tablo 2.5 üzerinde bir öz kaynak de¤iflim tablosu format› gösterilmektedir. Özkaynak de¤iflim tablosunda, iflletmenin cari dönem ve önceki döneme ait bilgilerikarfl›laflt›rmal› olarak gösterilmektedir.

Öz kaynaklar de¤iflim tablosu; cari dönem ve önceki dönem verilerini içerecekbiçimde sunulur. Tablo; ödenmifl sermaye, sermaye yedekleri, kâr yedekleri vegeçmifl dönemler kâr› (zarar›) ve dönem net kâr› (zarar) kalemlerinin her birinindönem bafl› tutar›n›, dönem içinde kalemlerde meydana gelen azal›fllar›, art›fllar› vedönem sonu kalan›n› ayr› ayr› gösterecek biçimde düzenlenir.

40 Genel Muhasebe-I

Öz Kaynaklar De¤iflimTablosu: Her bir öz kaynakkalemi itibar›yla dönem bafl›ve dönem sonu öz kaynakmutabakat› sa¤lan›r.

Öde

nmifl

serm

aye

Serm

aye

düze

ltmes

i fa

rkla

r›

His

se s

ened

i ih

raç

prim

leri

De¤

er a

rt›fl

fo

nlar

›

Kâr

dan

ayr›l

m›fl

k›s›

tlanm

›fl

yede

kler

Geç

mifl

y›ll

ar

kârl

ar›

Net

dön

em

kâr›

Y1 Y›l› Dönem Bafl› itibar›yla bakiyeler

Transferler

Da¤›t›lan temettüler

Toplam kapsaml› gelir

Y1 Y›l› Dönem Sonu itibar›yla bakiyeler

Y2 Y›l› Dönem Bafl› itibar›yla bakiyeler

Transferler

Da¤›t›lan temettüler

Toplam kapsaml› gelir

Y2 Y›l› Dönem Sonu itibar›yla bakiyeler

Tablo 2.5Öz Kaynak De¤iflimTablosu

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



7


Finansal tablolar›n ne oldu¤unu ve düzenleme

amaçlar›n›n neler olduklar›n› tan›mlamak.

Finansal tablolar; iflletme sahip veya ortaklar›n›n,potansiyel yat›r›mc›lar›n, iflletmeye taraf di¤erüçüncü kurum ve kiflilere iflletmenin varl›klar›,yükümlülükleri, faaliyet sonuçlar›, nakit ak›fl veöz kaynak de¤iflimleri ile ilgili bilgileri gösterentablolard›r. Finansal tablolar›n amac›, say›lan ta-raflar›n iflletme hakk›ndaki ekonomik kararlar›nayard›mc› olabilmektir.

Finansal tablolar›n haz›rlanmas›nda dikkate

al›nmas› gereken temel varsay›mlar› aç›klamak.

Finansal tablolar; süreklilik, tahakkuk esas›,önemlilik ve birlefltirme, netlefltirme, karfl›laflt›r-mal› bilgi, raporlama s›kl›¤›, sunuluflun tutarl›l›¤›varsay›mlar› ile haz›rlanmal›d›r. ‹flletme ömrüsonsuzdur ve mali tablolar› sonsuz olan bu ömürdikkate al›narak düzenlenmelidir. Düzenlendi¤idönem itibar›yla döneme ait her türlü gelir ve gi-der unsurlar› tahakkuk ettirilmeli, dönemle ba¤kurulmal›d›r. Finansal tablolar›n daha aç›k ve an-lafl›labilir olabilmesi için olabildi¤ince netlefltir-me yap›lmamas›, benzer kalemlerin birlefltirilme-si veya öneme haiz olmak üzere ayr›flt›r›lmas› ge-rekir. Tablo kalemlerinin önceki dönemlerle kar-fl›laflt›r›labilmesi için önceki dönem verileri ilebirlikte, tutarl› politikalar ›fl›¤›nda sunulmal›d›r.

Finansal durum tablosunun ne oldu¤unu ve içe-

ri¤ini tan›mlamak.

‹flletmenin belirli bir andaki finansal durumunugösteren tabloya bilanço veya finansal durum tab-losu denir. Finansal durum tablosu, iflletmenintüm varl›klar›n›n kaynaklar›n› gösteren tablodur.Bu nedenle tabloda dönen ve duran varl›klar top-lam›, k›sa ve uzun vadeli borçlar ile öz kaynaklartoplam›na eflit oldu¤u gösterilmektedir.

Kapsaml› gelir tablosunu ve içeri¤ini aç›klamak.

Belirli bir faaliyet döneminde gerçekleflen faali-yetlerin sonucunu kâr veya zarar olarak gösterenfinansal tablodur. Böylece iflletme, her faaliyetdöneminde gerçeklefltirdi¤i finansal performan-s›n› (baflar›s›n›) bu tablo yard›m›yla bilgi kullan›-c›lar›na sunmaktad›r.

Nakit ak›fl tablosunu, nakit ve nakit benzerlerini

tan›mlamak.

Nakit ak›fl tablosu; iflletmenin iflletme faaliyetleri-ne, yat›r›m faaliyetlerine ve finansman faaliyetle-rine iliflkin nakit ak›fllar›n› düzenleyen ve göste-ren finansal tablodur.Bir varl›¤›n nakit benzeri olarak kabul edilebil-mesi için de¤eri kesinlikle saptanabilen bir nak-de dönüfltürülebilmesi ve de¤erindeki de¤iflimriskinin önemsiz olmas› flartt›r.

Öz kaynaklar de¤iflim tablosunun içeri¤ini aç›k-

lamak.

Bu tablonun temel amac›, özellikle Sermaye Pi-yasas›’na tabi olan ve tabi olmayan sermaye flir-ketlerinin dönem içinde öz kaynak kalemlerindemeydana gelen de¤iflimleri bilgi kullan›c›lar›nasunmakt›r. Tabloda ödenmifl sermaye, net kâr(zarar), sermaye yedekleri, kâr yedekleri ve geç-mifl dönemlere iliflkin kâr (zarar) unsurlar›na yerverilmektedir.

Özet

1NA M A Ç

2NA M A Ç

3NA M A Ç

4NA M A Ç

5NA M A Ç

6NA M A Ç

42 Genel Muhasebe-I

1. Afla¤›daki finansal tablo varsay›mlar›ndan hangisiçok say›daki ifllemi nitelik ve ifllevlerine göre hesap s›-n›flar› alt›nda toplamaktad›r?

a. ‹flletmenin süreklili¤ib. Önemlilik ve birlefltirmec. Netlefltirme d. Muhasebenin tahakkuk esas›e. Karfl›laflt›rmal› bilgi

2. Afla¤›dakilerden hangisi finansal tablolar›n varsa-y›mlar› aras›nda yer almaz?

a. ‹flletmenin süreklili¤ib. Muhasebenin tahakkuk esas›c. Önemlilik ve birlefltirmed. Düzenlenebilirlilike. Karfl›laflt›rmal› bilgi

3. Afla¤›dakilerden hangisi finansal tablolar›n nitelikselözelliklerinden biri de¤ildir?

a. Tahmin edilebilirlilikb. ‹htiyaca uygunlukc. Anlafl›labilirlilikd. Karfl›laflt›r›labilirlike. Zaman›nda sunum

4. “Finansal bilgiler, iflletmenin ekonomik faaliyetlerihakk›nda makul seviyede bilgisi olan bilgileri dikkatliolarak gözden geçirecek, analiz edecek kullan›c›lar içinhaz›rlan›r.” ifadesi finansal tablolar›n niteliksel

özelliklerinden hangisini aç›klar?

a. Tahmin edilebilirlilikb. ‹htiyaca uygunlukc. Anlafl›labilirlilikd. Karfl›laflt›r›labilirlike. Zaman›nda sunum

5. Afla¤›dakilerden hangisi Türkiye Finansal Raporla-ma Standartlar›’na göre düzenlenecek tam tablo setindeyer almaz?

a. Finansal Durum Tablosub. Kapsaml› Gelir Tablosuc. Öz Kaynaklar De¤iflim Tablosud. Nakit Ak›fl Tablosue. Fon Ak›m Tablosu

6. Dönen varl›klarla ilgili olarak afla¤›daki ifadelerdenhangisi yanl›flt›r?

a. ‹flletmenin normal faaliyet döngüsü içinde para-ya çevrilen, sat›lan veya tüketilmesi beklenenvarl›klard›r

b. Öncelikle ticari amaçla elde bulundurulan var-l›klard›r

c. Normal faaliyet döneminden veya bir y›ldanuzun süreli olan varl›klard›r

d. Raporlama döneminden sonra on iki ay içindeparaya çevrilen varl›klard›r

e. Raporlama döneminden sonra en az on iki ayiçinde bir borcun ödenmesi için kullan›lmak üze-re ayr›lan nakit veya nakit benzeri varl›klard›r

7. Afla¤›dakilerden hangisi Finansal Durum Tablosundak›sa vadeli borç de¤ildir?

a. Raporlama döneminden sonra on iki ay içindede ödenmeyecek borçlar

b. Ticari amaçla yap›lan borçlanmalarc. Raporlama döneminden sonra on iki ay içinde

ödenecek olan borçlard. Normal faaliyet döngüsü içinde ödenmesi bek-

lenen borçlare. ‹flletmenin borcun ödenmesini, raporlama dö-

neminin sonundan itibaren en az on iki ay sü-reyle erteleyebilmesine yönelik koflulsuz bir hak-k›n›n bulunmad›¤› borçlar



8. Afla¤›dakilerden hangisi iflletmenin faaliyet sonucu-nun nas›l olufltu¤unu gösteren finansal tablodur?

a. Bilançob. Nakit Ak›m Tablosuc. Kapsaml› Gelir Tablosud. Öz Kaynaklar De¤iflim Tablosue. Aç›klay›c› Notlar

9. Afla¤›dakilerden hangisi, etkin bir nakit yönetimi ileiflletmelerin elinde nakit bulundurman›n sa¤layaca¤›yararlardan biri de¤ildir?

a. Günlük ifllemlerin gerektirdi¤i ödemeleri eksik-siz yapabilmek

b. Planlanan ödemeleri eksiksiz bir flekilde yapa-bilmek

c. ‹htiyaç olmayan mal ve hizmet al›mlar›n› yapa-bilmek

d. Mal ve hizmet al›mlar›ndaki nakit iskontosun-dan yararlanabilmek

e. Ortaya ç›kabilecek alternatif f›rsat maliyetlerinikarfl› ifl imkânlar›n› veya yat›r›m f›rsatlar›n› de-¤erlendirebilmek

10. Afla¤›daki ifadelerden hangisi nakit ak›fl tablosundayat›r›m faaliyetlerinden kaynaklanan nakit ak›m› ile ilgi-li de¤ildir?

a. Maddi ve maddi olmayan duran varl›klar ve di-¤er uzun vadeli varl›klar›n al›m› ile ilgili nakit ç›-k›fllar›

b. Maddi ve maddi olmayan duran varl›klar ve di-¤er uzun vadeli varl›klar›n sat›fl› ile ilgili nakit gi-riflleri

c. Finansal kurumlar›n yapt›klar› ifllemler hariç ol-mak üzere iflletmeler taraf›ndan üçüncü kiflilereverilen avans ve borçlara iliflkin nakit ç›k›fllar›

d. Çal›flanlara ve çal›flanlar ad›na yap›lan ödeme-lerden kaynaklanan nakit ç›k›fllar›

e. Finansal kurumlar›n yapt›klar› ifllemler hariç ol-mak üzere iflletmelerin üçüncü kiflilere verdikle-ri avans, kredilerden yap›lan tahsilatlar

Finansal tablolar, bir iflletmenin finansal bilgilerini fark-l› kullan›c›lara aktarmas› için kullan›lmaktad›r. Türki-ye’de ‹stanbul Menkul K›ymetler Borsas›’nda(www.imkb.gov.tr) ifllem gören iflletmelere ait bilgilerkamuyu ayd›nlatma platformunda (www.kap.gov.tr)kamuya raporlanmaktad›r.Kamuyu Ayd›nlatma Platformu (KAP), sermaye piyasa-s› ve Borsa mevzuat› uyar›nca kamuya aç›klanmas› ge-rekli bildirimlerin elektronik imzal› olarak iletildi¤i vekamuya duyuruldu¤u elektronik sistemdir. ‹flletimi ‹s-

tanbul Menkul K›ymetler Borsas› (‹MKB) KAP ‹flle-

tim Müdürlü¤ü taraf›ndan yürütülmekte olan sistem,7/24 esas›na göre çal›flmaktad›r. Uygulama, tüm Türki-ye’ye yay›lm›fl 550’yi aflk›n flirketi ve 2.500’ü aflk›n

kullan›c›y› kapsamaktad›r.Sistem, tüm kesimlerin ‹MKB flirketleri ile ilgili do¤ru,

anlafl›l›r, tam bilgiye, internet üzerinden efl anl› ve

düflük maliyetle eriflebilmelerine imkân tan›yacakflekilde tasarlanm›flt›r. Ayr›ca, geçmifle dönük bilgilerede kolay ve düflük maliyetle eriflim imkân› sa¤layanelektronik arfliv niteli¤indedir.

”

“Yaflam›n ‹çinden

44 Genel Muhasebe-I

‹flletmeler, Türkiye’de 1994 y›l›ndan itibaren muhasebeifllemlerini Tekdüzen Muhasebe Sistemine (TDMS) gö-re gerçeklefltirmektedir. TDMS, 1 s›ra nolu MuhasebeSistemi Uygulama Genel Tebli¤i gere¤ince (26 Aral›k1992 tarihli ve 21447 say›l› resmi Gazetede yay›mlana-rak) yürürlü¤e girmifltir. Bu düzenlemenin amac›, bilanço usulünde defter tutangerçek ve tüzel kiflilere ait teflebbüs ve iflletmelerin fa-aliyet ve sonuçlar›n›n sa¤l›kl› ve güvenilir bir biçimdemuhasebelefltirilmesi, mali tablolar arac›l›¤› ile ilgilileresunulan bilgilerin tutarl›l›k ve mukayese edilebilirlik ni-teliklerini koruyarak gerçek durumu yans›tmas›n›n sa¤-lanmas› ve iflletmelerde denetimin kolaylaflt›r›lmas› ama-c›yla yap›lm›flt›r. Yap›lan düzenleme ile muhasebe bilgilerinin karar al-ma durumunda bulunan ilgililere yeterli ve do¤ru ola-rak ulaflt›r›lmas›, farkl› iflletmeler ile ayn› iflletmeninfarkl› dönemlerinin karfl›laflt›r›lmas›na, mali tablolar-da yer alan hesap adlar›n›n tüm kesimler için ayn› an-lam› vermesine, muhasebe terim birli¤inin sa¤lanmas›suretiyle anlafl›labilir olmas›na ve iflletmelerle ilgilileraras›nda güven unsurunun oluflturulmas› amaçlan-maktad›r. Tekdüzen muhasebe sistemi ile Türkiye’defaaliyet gösteren tüm iflletmeler (yerli ve yabanc› ifllet-meler), muhasebe ifllemlerini Tebli¤’de belirtilen esas-lara göre gerçeklefltirmeye bafllam›flt›r. 1994 y›l›ndan itibaren Türkiye’de, farkl› iflletmelerinmuhasebe sistemi yap›sal olarak tekdüze bir yap›ya ka-vuflmufltur. Varl›k ve kaynaklar ve bunlar›n s›n›fland›r›l-mas›, iflletmeler aras›nda farkl›l›k olmadan, Tebli¤’debelirtilen esaslar çerçevesinde yap›la gelmektedir. Dünya’daki ticari geliflmeler, internet kullan›m›n›n yay-g›nlaflmas› ve küreselleflme ile muhasebe sistemi art›kuluslararas› alanda tekdüze hale getirilmeye bafllam›fl-t›r. Amaç, uluslararas› Muhasebe Standartlar› (UMS) iledünya çap›nda tüm flirketlerin tekdüze bir muhasebesistemi uygulan›r hale getirilmesini sa¤lamakt›r. Türki-ye’de karfl›l›¤› Türkiye Muhasebe Standartlar› (TMS)olan UMS, Yeni Türk Ticaret Kanunu’na göre, 1 Tem-muz 2012’den uygulanmaya bafllayacak ve bu Kanunagöre anonim ve limited flirketler finansal tablolar›n› TürkMuhasebe Standartlar›’na göre haz›rlayacaklard›r. Ülke-mizdeki iflletmeler 01 Ocak 2013 tarihinden geçerli ol-mak üzere, Türkiye Finansal Raporlama Standartlar› çer-çevesinde; Finansal Durum Tablosu-Bilanço, kapsaml›gelir tablosu, nakit ak›fl tablosu ve öz kaynaklar de¤i-flim tablosunu düzenlemek, bunlarla ilgili faaliyet rapo-ru niteli¤inde genifl kapsaml› aç›klay›c› referans notlar›-n› ifade etmek zorundad›rlar.

1. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Tablolar›n Haz›r-lanmas›ndaki Varsay›mlar” bafll›kl› konuyu ye-niden gözden geçiriniz.

2. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Tablolar›n Haz›r-lanmas›ndaki Varsay›mlar” bafll›kl› konuyu ye-niden gözden geçiriniz.

3. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Tablolar›n Nitelik-sel Özellikleri” bafll›kl› konuyu yeniden gözdengeçiriniz.

4. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Tablolar›n Nitelik-sel Özellikleri” bafll›kl› konuyu yeniden gözdengeçiriniz.

5. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Tablolar›n Amaç-lar›” bafll›kl› konuyu yeniden gözden geçiriniz.

6. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Durum Tablosu(Bilanço)” bafll›kl› konuyu yeniden gözden ge-çiriniz.

7. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Durum Tablosu(Bilanço)” bafll›kl› konuyu yeniden gözden ge-çiriniz.

8. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Kapsaml› Gelir Tablosu”bafll›kl› konuyu yeniden gözden geçiriniz.

9. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Nakit Ak›fl Tablosu” bafll›k-l› konuyu yeniden gözden geçiriniz.

10. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Nakit Ak›fl Tablosu” bafll›k-l› konuyu yeniden gözden geçiriniz.

Okuma Parças› Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›



S›ra Sizde 1 Finansal tablolar›n amac›, iflletme ile ilgili genifl bir kul-lan›c› kitlesinin iflletme hakk›nda do¤ru karar verebil-meleri için zaman›nda anlaml› bilgi üretilmesidir. Dü-zenlenecek tam bir mali tablo setinde afla¤›daki tablove aç›klay›c› notlar yer almaktad›r:• Finansal Durum Tablosu (Bilanço)• Kapsaml› Gelir Tablosu• Öz Kaynaklar De¤iflim Tablosu• Dipnotlar ve Aç›klay›c› Notlar

S›ra Sizde 2Finansal tablolar›n düzenlenmesinde kullan›lan varsa-y›mlar; “Süreklilik”, “Muhasebenin Tahakkuk Esas›”,“Önemlilik ve Birlefltirme”, “Netlefltirme”, “RaporlamaS›kl›¤›”, “Karfl›laflt›rmal› Bilgi” ve “Tutarl›l›k”t›r.

S›ra Sizde 3Finansal tablolar›n niteliksel özellikleri; “ihtiyaca uy-gunluk”, “gerçe¤e uygun flekilde sunum”, “karfl›laflt›r›la-bilirlik”, “do¤rulanabilirlik”, “zaman›nda sunum” ve “an-lafl›labilirlik”tir.

S›ra Sizde 4Dönen varl›klar; nakit ve nakit benzeri varl›klar ile nor-mal koflullarda en fazla bir y›l veya iflletmenin normalfaaliyet dönemi içinde paraya çevrilen, sat›lan veya tü-ketilen varl›klard›r. Duran varl›klar ise bir y›ldan dahauzun ömre sahip olan, paraya dönüflmesi veya tüketil-mesi bir y›l veya faaliyet döneminden daha uzun süre-cek ve sadece iflletme faaliyetlerinde kullan›lacak var-l›klard›r. ‹ki varl›k türü karfl›laflt›r›ld›¤›nda sadece vadefarkl›l›¤›ndan ziyade iflletmede kullan›m biçimlerindede farkl›l›klar›n oldu¤u görülmektedir.

S›ra Sizde 5‹flletmelerin finansal performanslar›n›n tek bir finansaltabloda sunulmas› durumunda “kapsaml› gelir tablosu”söz konusudur; ancak bu tablo iki ayr› tablo olarak “gelirtablosu” ve “kapsaml› gelir tablosu” olarak adland›r›l›r.

S›ra Sizde 6Bir varl›¤›n nakit benzeri olarak kabul edilebilmesi içinde¤eri kesinlikle saptanabilen bir nakde dönüfltürüle-bilmesi ve de¤erindeki de¤iflim riskinin önemsiz olma-s› flartt›r.

S›ra Sizde 7Nakit ak›fl tablosunda nakit ak›fllar›; iflletme faaliyetleri,yat›r›m faaliyetleri ve finansman faaliyetleri gibi üç te-mel grupta gösterilir.

Akgüç, Öztin, (1998). Finansal Yönetim, 7.Bask›, Mu-hasebe Enstitüsü Yay›n No:65, ‹stanbul.

Akgüç, Öztin, (2006). Kredi Taleplerinin De¤erlen-

dirilmesi, 7. Bask›, Avc›ol Bas›m Yay›n, ‹stanbul.Akgüç, Öztin, (2007). Banka Yönetimi ve Performans

Analizi, 1.Bask›, Aray›fl Bas›m Yay›n, ‹stanbul.Cemalc›lar, Özgül ve Erdo¤an, Nurten (2000). Genel

Muhasebe 5.Bas›, Beta Yay›nevi, ‹stanbul.Dokur, fiükrü ve Kaygusuz Sait Y, (2009). Uygulama-

c›lar ‹çin Finansal Muhasebe, Dora Yay›nlar›,Bursa.

Özer, Mevlüt, (1995). Mali Tablolar Envanter ve De-

¤erleme Özkan Matbaac›l›k, Ankara.Finansal Tablolar›n Sunuluflu Standard›, (www.tmsk.org.tr).‹stanbul Menkul K›ymetler Borsas›, (www.imkb.gov.tr). Kamuyu Ayd›nlatma Platformunda, (www.kap.gov.tr).Kavramsal Çerçeve, (www.tmsk.org.tr).

S›ra Sizde Yan›t Anahtar›

Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra;Hesap kavram›n› tan›mlayabilecek,Temel muhasebe eflitli¤ini ve eflitlik üzerinde meydana gelen de¤iflmelerinhesaplar üzerinde nas›l takip edildi¤ini aç›klayabilecek,Hesaplar›n iflleyiflini aç›klayabilecek,Tek düzen hesap plan›n›n içeri¤ini ve kapsam›n› aç›klayabileceksiniz.

‹çindekiler

• Hesap • Kaynak Hesaplar› • Kapsaml› Gelir Tablosu Hesaplar›

• Varl›k Hesaplar›• Temel Muhasebe Eflitli¤i• Hesap Plan›

Anahtar Kavramlar

Amaçlar›m›z

NN

NN

Genel Muhasebe-I Hesap• HESABIN TANIMI VE N‹TEL‹KLER‹• HESAPLARIN ‹fiLEY‹fi‹• HESAP PLANI

3GENEL MUHASEBE-I

HESABIN TANIMI VE N‹TEL‹KLER‹

Hesab›n Tan›m›Bir iflletmede normal faaliyet dönemi içinde çok say›da ve farkl› ifllemler gerçek-lefltirilmektedir. Bugün sat›n al›nan mal›n ödemesinin iki ay sonra gerçekleflti¤ini,al›nan mal›n bir ay sonra sat›ld›¤›n› ve tahsilat›n befl ay sonra gerçekleflti¤ini, heray çal›flanlara ödeme yap›ld›¤›n› düflünün. Bu ifllemlerin say›s› ve çeflidi elbette ar-tacakt›r. Gerçekleflen her ifllemin bilançoya ve gelir tablosuna gerçekleflme s›ras›-na göre kaydedilmesi karmaflaya yol açacakt›r. Farkl› tarihlerde ve tutarlarda ger-çekleflen ifllemlerin s›n›fland›rma mant›¤›na göre bir arada gösterilmesi gerekmek-tedir. Farkl› ifllemlerin s›n›fland›r›larak zaman içerisinde azalma ve art›fllar›n izlen-di¤i çizelgeye hesap denir. Baflka bir ifade ile hesap, iflletmenin mal varl›¤›n› olufl-turan çeflitli unsurlardaki ekonomik faaliyetin sonucunu oluflturan unsurlar›n de¤i-flimlerinin para ile ifade edilerek kaydedildi¤i çizelgedir.

Hesaplar›n Nitelikleri‹flletme ile ilgili taraflar›n ve iflletme hakk›nda ekonomik karar al›c›lar›n bilgi ihti-yaçlar›, iflletme taraf›ndan düzenlenecek finansal tablolar ile karfl›lanmaktad›r. Ger-çekleflen ifllemlerin bu finansal tablolara gelifligüzel kaydedilmesi, finansal tablo-lardan bilgi alman›n imkâns›z olmas›na neden olacakt›r. Bu nedenle finansal tab-lolar, iflletme ile ilgilenen taraflar için ayn› anlam› ifade etmesi aç›s›ndan, hesaplararac›l›¤› ile oluflturulur.

Düzenlenecek finansal tablolar›n istenen özellik ve bilgileri tafl›yabilmeleriiçin kullan›lacak hesaplar›n amaçlanan finansal tablo niteliklerine uygun olmas›gerekmektedir. Finansal tablolar, karar al›c›lara afla¤›daki unsurlara iliflkin bilgi-ler sunacakt›r:

a) Varl›klar,b) Borçlar,c) Öz kaynaklar,d) Gelir ve giderler, kârlar ve zararlar dahil,e) Ortaklar›n ortak olmalar› sebebiyle yapt›klar› katk›lar ve ortaklara yap›lan

da¤›t›mlar vef) Nakit ak›fllar›.

Hesap

Hesap, farkl› ifllemlerins›n›fland›r›larak zamaniçerisinde azalma veart›fllar›n izlendi¤içizelgedir.

Kullan›lacak hesaplar›n nitelikleri, bu bilgilere eriflimi mümkün k›lmal›d›r. Fi-nansal tablolar›n nitelikleri; bir önceki ünitede “‹htiyaca Uygunluk, Gerçe¤e UygunSunum, Karfl›laflt›r›labilirlik, Do¤rulanabilirlik, Zaman›nda Sunum ve Anlafl›labi-lirlik” olarak ifade edilmiflti. ‹flletmelerin finansal tablolar›n düzenlenmesinde kul-lanacaklar› hesaplar da bu nitelikleri sa¤layacak esaslara sahip olmak zorundad›r.

Hesab›n tan›m›nda hesap, bir çizelge olarak ifade edilmiflti. Hesap, biçimselolarak afla¤›daki gibi düzenlenmektedir.

fiekil 3.1’deki bir hesab›n biçimsel yap›s›nda yer alan kavramlar›n aç›klamas›flöyledir:

Ba¤lant› Numaras›: Dördüncü ünitede anlat›lacak defterlerin ba¤lant› numa-ras›

Tarih: Hesab›n borç veya alacak taraf›na kaydedilecek belgeninhesaba kay›t tarihi

Aç›klama: Hesaba yap›lan kay›tla ilgili aç›klay›c› k›sa bilgiTutar: Hesab›n borç veya alacak taraf›na yap›lacak ifllem tutar›Hesaplar›n temel nitelikleri ve hesaplarda yap›lan ifllemlerin genel özellikleri

afla¤›da aç›klanmaktad›r: 1. Finansal tablo kalemleri ile ilgili her unsura ait, ismini tafl›yan bir hesap kul-

lan›l›r.2. Kullan›lan hesaplar, borç ve alacak taraf olmak üzere çift tarafl› çal›fl›r.3. Mali olay üzerindeki tutar, muhasebe kurallar›na uygun bir flekilde ilgili he-

sab›n borç veya alacak taraf›na kay›tlan›r.4. Herhangi bir hesab›n borç veya alacak taraf›na ilk kez kay›t yap›lmas›, ilgili

hesab›n aç›lmas› anlam›ndad›r.5. Herhangi bir hesab›n borç taraf›na kay›t yap›lmas›na hesab›n borçland›r›l-

mas›, alacak taraf›na kay›t yap›lmas›na, hesab›n alacakland›r›lmas› denir.6. Herhangi bir hesab›n herhangi bir zamanda borç ve alacak taraf toplamlar›

al›nd›¤›nda,a) Borç ve alacak tutarlar› birbirine eflit oldu¤u durumda muhasebe dilinde

hesap kapal› ifadesi kullan›l›r.b) Borç taraf› toplam›n›n alacak taraf› toplam›ndan büyük olmas› durumun-

da aradaki fark, borç kalan› fleklinde ifade edilir.c) Alacak taraf toplam›n›n borç taraf› toplam›ndan büyük olmas› durumun-

da aradaki fark, alacak kalan› fleklinde ifade edilir.

48 Genel Muhasebe-I

BORÇ ..............Hesab› ALACAK

Ba¤lant› No. Tarih Aç›klama Tutar Ba¤lant› No. Tarih Aç›klama Tutar

TOPLAM TOPLAM

fiekil 3.1

Hesab›n BiçimselYap›s›

Hesab›n sol taraf›na BORÇ,sa¤ taraf›na ALACAK ad›verilir; bunlar, ancak sadecehesap çizelgesininisimleridir. ‹flletmenintedarikçisine borcu veyamüflterisinden olan alaca¤›ile ilgisi yoktur.

HESAPLARIN ‹fiLEY‹fi‹‹flletmede farkl› tarihlerde ve tarih olarak birbirini izleyen bir s›rada gerçeklefltiri-len ifllemlerin belirli bir sistem dâhilinde finansal tablolarda sunulabilir hâle gelme-si gerekmektedir. Finansal tablolar›n sunum kurallar›na uygun bir s›ralama ile aç›-lacak hesaplar, temel muhasebe eflitli¤i kapsam›nda ifllenecektir. Hesab›n iflleyiflikavram›; hangi durumlarda ilgili hesab›n borç, hangi durumlarda alacak taraf›nakay›t yap›laca¤›n›n ifade edilmesidir.

Temel Muhasebe Eflitli¤i ve HesapHesaplar; genel olarak ifllemlerin s›n›fland›r›lmas›na göre bilanço hesaplar›, sonuç(gelir tablosu) hesaplar› ve maliyet hesaplar› olarak s›n›fland›r›lmaktad›r ve bu du-rum fiekil 3.2’de gösterilmektedir.

Hesaplar, iflletmede gerçekleflen tüm mali olaylar›n s›n›fland›r›ld›¤› bir çizelge-dir. Bu s›n›fland›rma, fiekil 3.2’de de gösterildi¤i gibi ayr›nt›l› bir flekilde yap›lmak-tad›r. Bilanço hesaplar› ile iflletmeninin varl›k ve kaynaklar›ndaki de¤iflmeler, so-nuç hesaplar› ile iflletmenin gelir ve giderleri izlenmektedir. Maliyet hesaplar› iseüretim iflletmelerinde üretilen ürünlerin ve hizmet iflletmelerinde sunulan hizmet-lerin maliyetinin kayda al›nmas› amac› ile kullan›lmaktad›r.

Muhasebenin temel mant›¤› ve iflleyifli, temel muhasebe eflitli¤ine dayal›d›r. ‹fl-letmenin kurulufl aflamas›ndan itibaren varl›klar› ve kaynaklar› aras›nda eflitlik ilifl-kisi vard›r. Her flartta, varl›klar›n toplam tutar› ile kaynaklar›n toplam tutar› birbiri-ne eflit olmal›d›r. Eflitli¤in oluflmamas›, muhasebede ifllerin eksik veya hatal› oldu-¤u anlam›na gelir. Bu eflitli¤e, temel muhasebe eflitli¤i veya temel bilanço eflitli-¤i denmektedir.

Muhasebe eflitli¤inin sol taraf› AKT‹F, sa¤ taraf› PAS‹F olarak adland›r›l›r.

Temel muhasebe eflitli¤ini ve bu eflitli¤in muhasebe için önemini aç›klar m›s›n›z?

Varl›klar ve kaynaklarda art›fl veya azal›fl meydana getiren mali olaylar›n izlen-di¤i çizelge hesap fleklinde tan›mland›¤›na göre temel muhasebe eflitli¤ine görehesaplar›, varl›k ve kaynak hesaplar› fleklinde ifade edebiliriz.

VARLIKLAR = KAYNAKLAR

AKT‹F = PAS‹F

VARLIKLAR = YABANCI KAYNAKLAR + ÖZ KAYNAKLAR

VARLIKLAR = BORÇLAR + SERMAYE

V = B + S

493. Ünite - Hesap

fiekil 3.2

HESAPLAR

BilançoHesaplar›

SonuçHesaplar›

MaliyetHesaplar›

Varl›kHesaplar›

KaynakHesaplar›

GelirHesaplar›

GiderHesaplar›

Hesaplar›nS›n›fland›r›lmas›

Muhasebenin temel mant›¤›ve iflleyifli, temel muhasebeeflitli¤ine dayal›d›r.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



1

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



‹flletmelerin varl›klar›nda meydana gelen art›fl veya azal›fllar›n izlendi¤i hesap-lara varl›k hesaplar› (Aktif hesaplar), borçlar›nda veya öz kaynaklar›nda meydanagelen art›fl veya azal›fllar›n›n kay›tland›¤› hesaplara ise kaynak hesaplar› (Pasif he-saplar) denir.

Bilançoda varl›klar ile aktifler; kaynaklar ile pasifler, yabanc› kaynaklar ile iflletmeninborçlar› ve yerine getirmesi gerekli yükümlülükleri ifade edilmektedir.

Mali ifllemler, çift tarafl› bir etkiye sahiptir. Bu nedenle herhangi bir mali olayhesaplara kaydedilirken borç taraf›na yap›lacak kayd›n rakamsal boyutu ile alacaktarafa yap›lacak kay›t›n rakamsal boyutu birbirine eflit olmal›d›r. Bu durum, temelmuhasebe eflitli¤inin oluflmas› aç›s›ndan oldukça önemlidir. Örne¤in bankadan çe-kilen para, T1.000, iflletmenin kasas›na T1.000 olarak girecek ve kay›t da buna gö-re gerçekleflecektir. Tersi durumda kasaya T1.000 yerine T900 girdi¤ini göstermek,eflitli¤i bozacakt›r.

Ne tür hesap olursa olsun, ister bilanço ister sonuç ve isterse maliyet hesab› ol-sun, bir hesab›n de¤iflmez temel özelli¤i; hesab›n borç taraf› ve alacak taraf›n›n ol-mas›d›r.

Tüm hesaplar›n de¤iflmez özelli¤inin borç ve alacak taraf›n›n ayn› olmas›, he-saplar›n iflleyiflinin de ayn› oldu¤u anlam›na gelmemektedir.

Bilanço, sonuç ve maliyet hesaplar›n›n iflleyifli; fiekil 3.3 üzerinde gösteril-mektedir.

Varl›k ve kaynak hesaplar›n›n “+” ve “-” iflaretleri incelendi¤inde birbirine ters yönlü ça-l›flt›¤› görülmektedir. Böylece muhasebe eflitli¤i sa¤lanmaktad›r.

Genel olarak fiekil 3.3 üzerinde gösterilen hesaplar›n iflleyiflini, her hesap gru-bu baz›nda ayr›nt›l› olarak inceleyelim.

50 Genel Muhasebe-I

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



HESAPBORÇ tarafı ALACAK tarafı

VARLIKHESAPLARIBorç Alacak

+ -

YABANCI KAYNAKHESAPLARIBorç Alacak

- +

ÖZ KAYNAKHESAPLARIBorç Alacak

- +

MAL‹YETHESAPLARIBorç Alacak

+

G‹DERHESAPLARIBorç Alacak

+

GEL‹RHESAPLARIBorç Alacak

+

fiekil 3.3

Hesaplar›n‹flleyifli

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Varl›k Hesaplar›n›n ‹flleyifli‹flletmelerin kasa veya bankas›ndaki paras›, paraya çok yak›n di¤er k›ymetleri, za-man içinde paraya dönüflecek unsurlar› ile iflletme faaliyetlerinde kullan›lacak k›y-metleri; iflletmelerin varl›klar›n› oluflturur. Bu varl›klarda meydana gelen art›fl veyaazal›fllara ait hareketlerin izlendi¤i hesaplar, varl›k hesaplar›d›r.

Varl›k hesaplar›n›n iflleyiflinde; di¤er bir ifade ile varl›k hesaplar› ile ilgili olarakyap›lacak kay›tlarda, afla¤›daki temel özellikler dikkate al›nmal›d›r:

1. Bütün varl›k hesaplar›nda, aç›l›fl için ilgili hesab›n borç taraf›na kay›t yap›l›r.2. Bütün varl›k hesaplar›nda, art›fllar için ilgili hesab›n borç taraf›na kay›t ya-

p›l›r.3. Bütün varl›k hesaplar›nda, azal›fllar için ilgili hesab›n alacak taraf›na kay›t

yap›l›r.4. Bütün varl›k hesaplar›, ilgili dönem sonunda ya hiç kalan vermez (Borç ve

alacak toplamlar› birbirine eflittir.) ya da verecekse borç kalan› (borç baki-yesi) verir.

5. Dönem sonunda borç kalan› veren aktif hesaplar, finansal durum tablosu-nun aktifini oluflturur.

Varl›k hesaplar›n›n maddeler hâlinde anlat›lan özellikleri, afla¤›daki hesap üze-rinde gösterilmektedir:

Varl›k hesaplar›n›n iflleyiflini aç›klar m›s›n›z?

Kaynak Hesaplar›n›n ‹flleyifli‹flletmelerin kaynaklar›, k›sa vadeli veya uzun vadeli yabanc› kaynaklar› (borçlar›)ve öz kaynaklar›ndan oluflur. Yabanc› kaynaklar ve öz kaynaklarda meydana ge-len art›fl veya azal›fllar›n izlendi¤i hesaplar, kaynak hesaplar›d›r.

Kaynak hesaplar›n›n iflleyiflinde; di¤er bir ifade ile kaynak hesaplar› ile ilgiliolarak yap›lacak kay›tlarda, afla¤›daki temel özellikler dikkate al›nmal›d›r:

1. Bütün kaynak hesaplar›nda aç›l›fl için ilgili hesab›n alacak taraf›na kay›t ya-p›l›r.

2. Bütün kaynak hesaplar›nda art›fllar için ilgili hesab›n alacak taraf›na kay›tyap›l›r.

3. Bütün kaynak hesaplar›nda azal›fllar için ilgili hesab›n borç taraf›na kay›tyap›l›r.

4. Bütün kaynak hesaplar›, ilgili dönem sonunda ya hiç kalan vermez (Borç vealacak toplamlar› birbirine eflittir.) ya da verecekse alacak kalan› verir.

5. Dönem sonunda alacak kalan› veren pasif hesaplar, finansal durum tablosu-nun pasifini oluflturur.

Kaynak hesaplar›n›n maddeler hâlinde anlat›lan özellikleri, afla¤›daki hesapüzerinde gösterilmektedir:

VARLIK HESAPLARI

Borç Alacak

Aç›l›fl Dönem içi azal›fllar

Dönem içi art›fllar

Borç taraf› toplam› B A Alacak taraf› toplam›

Dönem sonu B>A veya B=A

513. Ünite - Hesap

Varl›k hesaplar›, borçluçal›flan hesaplard›r. Art›fllar,hesab›n borcunda; azal›fllarise hesab›n alaca¤›ndaizlenir ve dönem sonlar›ndaborç kalan› verir ya da kalanvermez.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



2

Kaynak hesaplar›, alacakl›çal›flan hesaplard›r. Art›fllar,hesab›n alaca¤›nda;azal›fllar ise hesab›nborcunda izlenir ve dönemsonlar›nda alacak kalan›verir.

Kaynak hesaplar›n›n iflleyiflini aç›klar m›s›n›z?

Maliyet, Gelir ve Gider Hesaplar›n›n ‹flleyifli‹flletmelerin faaliyet sonucu, kâr veya zarar fleklinde ifade edilmektedir. ‹flletmele-rin temel ve de¤iflmez amac›, kâr elde etmektir. ‹flletmenin amac›na ulaflmas›n› et-kileyen farkl› ve çok say›da mali olay söz konusudur.

‹flletmenin kâr elde edebilmesi için bir dönemde elde etti¤i toplam gelirin top-lam giderden büyük olmas› gerekmektedir. Gelir ile ifade edilen unsurlar, sat›fl ha-s›lat› ve di¤er gelir gibi iflletme aç›s›ndan olumlu unsurlar iken gider ile sat›fllar›nmaliyeti ve di¤er gider gibi iflletme aç›s›ndan olumsuz unsurlar ifade edilmektedir.

Maliyet, gider, zarar, has›lat, gelir ve kâr hesaplar› ile ilgili olarak yap›lacak ka-y›tlarda afla¤›daki temel özellikler dikkate al›nmal›d›r:

1. Maliyet, gider ve zarar hesaplar›nda dönem içi ilk hareket her zaman borçtaraf›na kaydedilir.

2. Maliyet, gider ve zarar hesaplar› ile ilgili dönem içinde meydana art›fllar he-saplar›n borç taraf›na kaydedilir.

3. Maliyet, gider ve zarar hesaplar›nda; dönem içinde sadece hatal› kay›tlar›nmuhasebe kurallar›na uygun düzeltilmesi amac› ile alacak taraf›na kay›t ya-p›labilir.

4. Maliyet hesaplar›, dönem sonunda uygun kurallar ile ilgili kapsaml› gelirtablosu hesaplar›na yans›t›larak kapat›l›rken kapsaml› gelir tablosundakimaliyet, gider ve zarar hesaplar› da kural›na uygun bir flekilde dönem kâr›veya zarar›n› oluflturmak üzere ilgili hesaba devredilerek kapat›l›r.

5. Has›lat, gelir ve kâr hesaplar›nda dönem içi ilk hareket, her zaman alacaktaraf›na kaydedilir.

6. Has›lat, gelir ve kârlarla ilgili dönem içinde meydana gelen art›fllar, ilgili he-saplar›n alacak taraf›na kaydedilir.

7. Has›lat, gelir ve kâr hesaplar›nda dönem içinde sadece hatal› kay›tlar›n mu-hasebe kurallar›na uygun düzeltilmesi amac› ile borç taraf›na kay›t yap›labilir.

8. Kapsaml› gelir tablosundaki has›lat, gelir ve kâr hesaplar›; kural›na uygunbir flekilde dönem kâr› veya zarar›n› oluflturmak üzere ilgili hesaba devredi-lerek kapat›l›r.

Sermaye, iflletme sahipleri taraf›ndan iflletmeye verilen aktiflerin kayna¤›d›r. ‹fl-letmede bir mali olay gerçekleflti¤i an, mali olay›n sa¤lad›¤› fayda maliyetten bü-yükse aradaki fark kâr olarak tan›mlan›r ve iflletmenin varl›klar›nda art›fl›sa¤lamaktad›r. Tersi durumda aradaki fark, zarar olarak tan›mlan›r ve iflletmeninvarl›klar›nda azal›fla neden olmaktad›r.

Gelir ve gider hesaplar›n›n iflleyiflini aç›klar m›s›n›z?

52 Genel Muhasebe-I

KAYNAK HESAPLARI

Borç Alacak

Dönem içi azal›fllar Aç›l›fl

Dönem içi art›fllar

Borç taraf› toplam› B A Alacak taraf› toplam›

Dönem sonu B<A veya B=A

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



3

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



4

Örne¤in bir mal sat›fl›n› ele alal›m. ‹flletmenin deposunda T10.000’lik mal› (var-l›k) bulunsun. Bu mal›n tamam›n›n T13.000’ye peflin sat›ld›¤›n› varsayal›m. Bu birmali olayd›r ve bu mali olaydaki ifllemleri flöyle tan›mlan›r;

Mal sat›fl› T13.000 GelirKasaya para girifli T13.000 Varl›k art›fl›Mal›n maliyeti T10.000 Varl›k azal›fl›Kâr T3.000 (Sat›fl-Maliyet)

Mal sat›fl› nedeni ile depoda T10.000 maliyetli malda azalma olurken iflletmeninkasas›nda T13.000 art›fl olacak ve varl›k art›fl›nda varl›k azal›fl›na göre T3.000’likfark, sat›fl nedeni ile kâr olarak tan›mlanacakt›r. Bu durumda mal hesab›ndaT10.000’lik azalma kasa hesab›nda T13.000’lik art›fl; gelir hesab›nda T13.000’lik ar-t›fl ve maliyet hesab›nda da T10.000’lik art›fl olacakt›r. Bu mali olaydan elde edilenkâr, varl›klarda T3.000’lik art›fla ve ayn› zamanda öz kaynaklarda da T3.000’lik ar-t›fl› sa¤lar.

Farkl› bir örnek ile devam edelim.1. ‹flletmenin sahipleri T20.000 nakit karfl›l›¤› sermaye ile iflletmeyi kurmufltur.2. T10.000’lik peflin (nakit para ile) mal sat›n al›nm›flt›r.3. Maliyeti T10.000 olan mal›n tamam› ise T12.000’ye peflin sat›lm›flt›r.Yukardaki ifllemler; varl›k, kaynak ve gelir gider hesaplar›nda afla¤›daki gibi

gösterilmektedir.Yukar›da üç ifllem yap›lm›flt›r ve yap›lan üç ifllemde de iflletmenin varl›k ve kay-

nak tutarlar›n›n her zaman birbirine eflit olmas› gerekmektedir.

Bu noktaya kadar anlat›lanlar, afla¤›daki örnekte rakamsal ve aç›klamal› olarakifade edilmektedir.

‹flletmenin Y1 y›l› dönem bafl› bilançosu (Önceki y›ldan, Y0 y›l›, kalan varl›k vekaynaklar; yeni y›l›n dönem bafl› bilançosunu oluflturmaktad›r,) afla¤›da gösteril-mektedir:

VARLIKLAR KAYNAKLAR GEL‹R-G‹DERLER

1. Kasa = Sermaye

20.000 20.000

2. Kasa Mal = Sermaye

10.000 10.000 20.000

3. Kasa Mal = Sermaye Kâr Gelir Maliyet

22.000 0 20.000 2.000 12.000 10.000

Kâr, 2.000

533. Ünite - Hesap

Ö R N E K

Y1 YILI DÖNEM BAŞI BİLANÇOSU

DÖNEN VARLIKLAR 100.000 YABANCI KAYNAKLAR 90.000KASA 40.000 BANKA KREDİLERİ 10.000BANKALAR 60.000 SATICILAR 30.000

BORÇ SENETLERİ 50.000DURAN VARLIKLAR 70.000 ÖZ KAYNAKLAR 80.000BİNALAR 50.000 SERMAYE 70.000TAŞITLAR 20.000 GEÇMİŞ YILLAR KÂRLARI 10.000

VARLIKLAR TOPLAMI 170.000 KAYNAKLAR TOPLAMI 170.000

AKTİF PASİF

‹flletmenin Y1 y›l› dönem içindeki mali olaylar› ise afla¤›daki gibidir:1. Bankadan T50.000 çekilmifltir.2. Sat›c›lara olan T30.000’lik borcunuzun T10.000’lik k›sm› için borç senedi dü-

zenlenmifltir.3. Ortaklar, geçmifl y›llar kârlar›n›n T5.000’si ile sermayesini art›rmaya karar

vermifllerdir.4. Kredili olarak T40.000’lik mal al›nm›flt›r. 5. Sat›c›lara olan borcun T40.000’lik k›sm› kasadan nakit olarak ödenmifltir.6. ‹flletme ortaklar›, sermayede T50.000 art›fl yapma karar› vermifllerdir. Art›r›-

lan sermaye paylar›, ortaklar taraf›ndan iflletme kasas›na nakit olarak öden-mifltir.

7. ‹flletme, nakliye geliri olarak T10.000 nakit tahsil etmifltir.8. ‹flletme, maliyeti T15.000 olan mal› peflin T20.000’ye satm›flt›r.9. ‹flletme ortaklar›, sermayede T25.000 azaltma yapma karar› vermifllerdir.

Azalt›lan sermaye paylar›, ortaklara iflletme kasas›ndan nakit olarak öden-mifltir.

10. Yak›t gideri olarak T5.000 kasadan nakit olarak ödenmifltir.11. ‹flletme, maliyeti T15.000 olan mal› peflin T10.000’ye satm›flt›r.12.T10.000 borcu olan sat›c› flirket, borca karfl›l›k ortak kabul edilmifltir.13. ‹flletme, geçmifl y›llar kârlar›nda yer alan T5.000’nin ortaklara da¤›t›lmas›na

karar vermifltir.Yukar›daki mali olaylar›n ilgili hesaplar üzerinde izlenmesi ve bu iflletmenin

dönem sonu bilançosunun düzenlenmesinde izlenen süreç, afla¤›daki gibi ola-cakt›r:

Öncelikle dönem bafl› bilançosundaki bilanço kalemlerinin her biri için hesap-lar aç›lacak, aktif hesaplar›n borç taraf›na ve pasif hesaplar›n alacak taraf›na kay›t-lar yap›lacakt›r. Bundan sonraki ifllemler, s›ras› ile afla¤›da gösterilmektedir:

1. Bankadaki mevduat hesab›nda T60.000 vard›r, bunun T50.000’si çekilerekkasaya konmufltur. Banka ve Kasa her ikisi de varl›k hesab›d›r. Bir varl›k he-sab›nda azal›fl varken (banka) bir baflka varl›k hesab›nda (kasa) art›fl mey-dana gelmifltir. Kasa hesab›n›n borç taraf›na T50.000, Bankalar hesab›n›nalacak taraf›na T50.000 kay›tlanm›flt›r.

2. Sat›c›lar hesab›, kaynak hesapt›r. Sat›c›lara olan borcun T10.000’si için senetdüzenlenmifltir. Düzenlenen senet de ayn› zamanda kaynak hesab›d›r. Budurumda bir kaynak hesab›nda azal›fl (sat›c›lar), bir baflka kaynak hesab›n-da ise art›fl (borç senetleri) meydana gelmifltir. Sat›c›lar hesab›n›n borç tara-f›na T10.000, Borç Senetleri hesab›n›n alacak taraf›na T10.000 kay›tlanm›flt›r.

3. Geçmifl Y›llar Kârlar›, öz kaynak hesaplar›ndan biridir. Ortaklar, geçmifl y›l-lar kârlar›n›n T5.000’lik k›sm›n› flirketin sermayesine ilave etme karar› alm›fl-lard›r ki buna literatürde bedelsiz sermaye art›fl› denmektedir. Yani ortak-lar›n sermaye paylar› artm›flt›r; ancak ortaklar, hiçbir bedele katlanmam›flt›r.Bir öz kaynak hesab› olan Geçmifl Y›llar Kârlar›, bu karar ile T5.000 azalm›fl-t›r (Kaynak hesaplar›nda azal›fl ilgili hesab›n borç taraf›na kay›tlan›r), buazal›fl için Geçmifl Y›llar Kârlar› hesab› T5.000 borçland›r›lm›fl, buna karfl›l›kbir baflka öz kaynak hesab› olan Sermaye hesab›nda T5.000 art›fl olmufltur(Kaynak hesaplar›nda meydana gelen art›fl için ilgili hesap alacakland›r›l›r),bu art›fl için Sermaye hesab› T5.000 alacakland›r›lm›flt›r.

54 Genel Muhasebe-I

Bedelsiz Sermaye fiirketingeçmifl y›llara iliflkinkârlar›n› sermayesine ilaveetmesidir.

4. Kredili olarak (veresiye) T40.000 ticari mal al›nm›flt›r. Ticari mal, bir varl›khesab›d›r ve yap›lan al›mla art›fl meydana gelmifl; ancak karfl›l›¤›nda sat›c›yaherhangi bir ödeme yap›lmam›fl; dolays›yla borçlan›lm›flt›r. Bir varl›k hesa-b›nda art›fl, bir borç hesab›nda da art›flla sonuçlanm›flt›r. Bu nedenle TicariMallar hesab› T40.000 borçland›r›l›rken Sat›c›lar hesab› T40.000 alacakland›-r›lm›flt›r.

5. Sat›c›lara olan borcun T40.000 k›sm› nakit ödenmifltir. Bir kaynak hesaptaazal›fl, bir varl›k hesapta da azal›fl meydana gelmifltir. Bu olayda sat›c›lar he-sab›, kaynak hesapt›r borç ödemesi ile azal›fl meydana gelmifltir; dolays›ylada kaynak hesaplarda azal›fl için Sat›c›lar hesab› borçland›r›lm›flt›r. Ayn› za-manda sat›c›lara ödeme kasadan nakit yap›lm›flt›r. Kasa, varl›k hesapt›r veyap›lan ödeme ile kasadaki nakit varl›k azalm›flt›r. Dolays›yla da Kasa hesa-b› alacakland›r›lm›flt›r.

6. Ortaklar, sermayenin nakit T50.000 art›r›lmas›na karar vermifllerdir. Serma-ye, kaynak hesapt›r art›fl karfl›l›¤›nda alacak taraf›na kay›t yap›lacakt›r. Art›-fl›n karfl›l›¤› ortaklarca flirkete nakit olarak ödenmifltir. Nakit, mevcut Kasahesab›nda izlenmektedir ve Kasa hesab›, bir varl›k hesapt›r; art›fl meydanagelmifltir. Meydana gelen art›fl için Kasa hesab› borçland›r›lm›flt›r.

7. ‹flletme, bir gelir elde etmifltir. Gelirler, alacak tarafl› çal›flacak hesapt›r. Ay-n› zamanda al›nan nakit, iflletmenin kasas›ndaki nakit varl›¤›n› art›rm›flt›r vevarl›k art›fl› borç tarafl› çal›flacakt›r. Dolays›yla olay ile ilgili olarak yap›lacakkay›tta Di¤er Ola¤an Gelir ve Kârlar Hesab› alacakland›r›lm›fl; buna karfl›l›kKasa hesab› borçland›r›lm›flt›r.

8. ‹flletme, mal mevcudunun T15.000’lik k›sm›n› peflin T20.000 ye satm›flt›r. Buolayda dikkat edilmesi gereken unsurlar vard›r. ‹flletmenin ticari mal varl›¤›T15.000 azal›rken bu, ayn› zamanda katland›¤› iflletmenin maliyettir. Katlan-d›¤› bu maliyet karfl›l›¤›nda iflletme, T20.000 has›lat elde etmifltir ve bu has›-lat karfl›l›¤›n› nakit tahsil ederek kasadaki varl›k mevcudunu art›rm›flt›r.T15.000 maliyete karfl›l›k T20.000 varl›k art›fl› dolays›yla aradaki T5.000 fa-aliyet sonucu olarak iflletmenin mal sat›fl kâr›n› verecektir. Bu olay, hesap-lardaki kay›t ortam›nda Kasa hesab›ndaki art›fl için (Kasa, varl›k hesab›d›r)T20.000 Kasa hesab› borçland›r›l›rken Sat›fllar hesab› (has›lat hesab›d›r.)T20.000 alacakland›r›lm›flt›r. Ayn› zamanda ticari mal mevcudundaki azal›fliçin Ticari Mallar hesab›, T15.000 alacakland›r›l›rken Sat›lan Ticari MallarMaliyeti hesab› T15.000 borçland›r›lm›flt›r.

9. Ortaklar, flirketin sermayesini T25.000 azaltmaya karar vermifller ve birincikifli olan iflletme ortaklara azalt›lan sermaye paylar› karfl›l›¤›n› kasadan nakitolarak ödemifltir. Bu olayda sermaye azal›rken (Kaynak hesab›d›r) ayn› za-manda kasadaki nakit de azalm›flt›r (Kasa, varl›k hesab›d›r). Kaynaklardakiazal›fl için Sermaye hesab› T25.000 borçland›r›l›rken varl›klardaki azal›fl içinde Kasa hesab› T25.000 alacakland›r›lm›flt›r.

10. Yak›t gideri olarak T5.000 ödenmifltir. Yap›lan harcama gidere dönüflmüfl,bunun sonucu olarak da iflletme kazand›¤› kâr›n bir k›sm›n› elden ç›karm›fl-t›r. Yap›lan ödeme kasadaki nakit mevcudunun azalmas›na neden olmufl(kasa hesab› varl›k hesapt›r, azal›fl için alacakland›r›lacakt›r); yak›t gideri, ifl-letmenin katland›¤› giderleri art›rm›flt›r. Giderler, borçlu çal›flan hesapt›r. Buolayda Di¤er Ola¤an Gider ve Zararlar hesab› borçland›r›l›rken Kasa hesab›alacakland›r›lm›flt›r.

553. Ünite - Hesap

11. ‹flletme, T15.000 maliyetindeki mal› T10.000’ye satmak zorunda kalarakT5.000 zarar etmifltir. Ticari mallar›nda (Varl›k hesab›d›r, azal›fl alaca¤›ndakay›tlanacakt›r.) T15.000 k›s›m azalm›flt›r, Ticari Mallar hesab› T15.000 ala-cakland›r›lm›flt›r; T15.000, ayn› zamanda maliyet unsurudur ve bu unsur içinSat›lan Ticari Mallar Maliyeti hesab› borçland›r›lm›flt›r. ‹flletme T10.000 has›latelde etmifltir. Has›lat hesab› olarak Sat›fllar hesab›n›n alacak taraf›na T10.000kay›t yap›l›rken karfl›l›¤›nda nakit tahsilat için de kasa hesab›nda (Varl›k he-sapt›r, art›fl borcunda kay›tlanacakt›r) art›fl meydana geldi¤i için kasa hesab›borç taraf›na T10.000 kay›tlanm›flt›r.

12.Daha önce borçlan›lan sat›c›lardan biri, yap›lan anlaflma ile flirkete ortak ka-bul edilmifltir. Ortaklar›n varl›klar üzerindeki hakk› sermayedir. Yeni orta¤›bu olayda flirketteki sermaye pay› T10.000 olacakt›r ve bunun karfl›l›¤› ola-rak da birinci kifli olan iflletmeden, alaca¤›n›n T10.000’lik k›sm›n› sermayepay› olarak kabul edilmesini istemifl ve bunu almaktan vazgeçmifltir. Bu ma-li olayda, flirket sermayesi T10.000 artm›flt›r (Sermaye hesab›, kaynak hesap-t›r, art›fl alaca¤›nda kay›tlanacakt›r), art›fl için Sermaye hesab› T10.000 alacakkay›tlan›rken sat›c›lara olan flirketin borcu T10.000 azalm›flt›r (Sat›c›lar hesa-b› kaynak hesapt›r, azal›fl borcunda kay›tlanacakt›r.), Sat›c›lar hesab› T10.000borçland›r›lm›flt›r.

13.Geçmifl y›llar kârlar›, öz kaynak hesaplar›ndan biridir. Geçmifl y›llar kârlar›-n›n ortaklara da¤›t›lmas›na karar verilmesi sonucunda azal›fl meydana gele-cektir ve bir kaynak hesab›ndaki azal›fl, o hesab›n borç taraf›na kay›tlana-cakt›r. Ancak olay flimdilik sadece karar aflamas›nda olup henüz karfl›l›¤›n-da bir varl›k ç›k›fl› olmam›flt›r. Yani al›nan karar do¤rultusunda ortaklaraborçlan›lm›flt›r. Ortaklara Borçlar hesab›, bir kaynak hesapt›r ve ilk hareketiçin hesap alacakland›r›lacakt›r. Geçmifl Y›llar Karlar› hesab›n›n borç taraf›-na T5.000 borç kay›tlan›rken Ortaklara Borçlar hesab›n›n alacak taraf›naT5.000 alacak kay›tlanm›flt›r.

‹flletmenin dönem sonu irdelendi¤inde 7. ifllemdeki T10.000 nakliye geliri ile8. ifllemdeki T20.000 has›lat ile 11. ifllemdeki T10.000 has›lata karfl›l›k ayn› dö-nemde 10. ifllemde T5.000 yak›t giderine, 8. ifllemdeki T15.000 maliyet ile 11. ifl-lemdeki T15.000 maliyete katlanm›flt›r. Has›lat, gelir ve kârlar toplam› T40.000iken maliyet, gider ve zararlar toplam› T35.000 olmufltur. Aradaki T5.000 ile flir-ket, dönemi kârl› kapam›flt›r. T5.000, dönem kâr› bir öz kaynak unsurudur ve dö-nem sonu bilançosunda öz kaynaklar toplam›n›, iflletme faaliyetinden kaynakla-nan bir flekilde art›racakt›r.

Do¤rudan kapsaml› gelir tablosunu ilgilendirmeyen; ancak yaflanan mali olay-lar dikkate al›nd›¤›nda dönem sonu bilançodaki varl›klar toplam› T170.000’dendönem sonunda T200.000’ye yükseldi¤ini görmekteyiz. Ayn› flekilde temel muha-sebe eflitli¤i do¤rultusunda kaynaklar toplam› da T170.000’den T200.000’ye yük-selmifltir.

56 Genel Muhasebe-I

KASA HESABI(A)40.000 40.000 (5)(1) 50.000 25.000 (9)(6) 50.000 5.000 (10)(7) 10.000(8) 20.000(11)10.000

180.000 70.000

BANKALAR HESABI(A)60.000 50.000 (1)

60.000 50.000

BİNALAR HESABI(A)50.000

50.000

Örnekte gerçeklefltirilen mali olaylar, afla¤›daki tabloda ad›m ad›m gösterilmek-tedir.

573. Ünite - Hesap

TAŞITLAR HESABI(A)20.000

20.000

BANKA KREDİLERİ HESABI10.000(A)

10.000

SATICILAR HESABI(2) 10.000 30.000 (A)(5) 40.000 40.000 (4)(12)10.000

60.000 70.000

BORÇ SENETLERİ HESABI50.000 (A)10.000 (2)

60.000

SERMAYE HESABI(9) 25.000 70.000 (A)

5.000 (3)50.000 (6)10.000(12)

25.000 135.000

GEÇMİŞ YILLAR KÂRLARI HS.(3) 5.000 10.000(A)(13)5.000

10.000 10.000

TİCARİ MALLAR HESABI(4) 40.000 15.000 (8)

15.000(11)

40.000 30.000

DİĞER OLAĞAN GELİR VE KÂRLAR HS.10.000 (7)

10.000

SATILAN TİCARİ MALLARMALİYETİ HS.

(8) 15.000(11)15.000

30.000

SATIŞLAR HESABI20.000 (8)10.000(11)

30.000

DİĞER OLAĞAN GİDER VE ZARARHESABI

(10) 5.000

5.000

ORTAKLARA BORÇ HESABI5.000 (13)

5.000

DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI (8)15.000 10.000(7)(10)5.000 20.000(8)(11)15.000 10.000(11)

35.000 40.000

‹flletmenin hem dönem bafl› hem de dönem sonu bilançosunda varl›k ve kaynak tutarlar›birbirine eflittir. Bu eflitlik, tesadüf de¤ildir, temel muhasebe eflitli¤inin bir gere¤idir.

HESAP PLANI‹flletmede kullan›lacak hesaplar›n muhasebenin temel kavramlar› ve genel kabulgörmüfl muhasebe ilkeleri do¤rultusunda sistemli bir flekilde ve grupland›r›lm›flolarak yer ald›¤› hesaplar›n s›raland›¤› listeye Hesap Plan› denir.

‹flletmelerde meydana gelen onlarca mali olay›n, taraflara anlaml›, zaman›ndave güvenilir bir flekilde sunulabilmesi için belirli kurallar çerçevesinde kay›tlanma-s› gerekmektedir. Varl›klar ve kaynaklarda meydana gelen art›fl veya azal›fllara ilifl-kin mali olaylar, öncelikle hesaplara kay›tlan›r. ‹flletmelerde kullan›lacak hesapla-r›n anlaml› ve karfl›laflt›r›labilir olmas›, denetlenebilir olmas› için ve tekdüzeli¤insa¤lanmas› aç›s›ndan kullan›lacak hesap plan› tan›ml›d›r.

Hesap plan›n›n finansal tablo kullan›c›lar› için önemi nedir, aç›klar m›s›n›z?

58 Genel Muhasebe-I

Y1 YILI DÖNEM SONU BİLANÇOSU

DÖNEN VARLIKLAR 130.000 YABANCI KAYNAKLAR 85.000KASA 110.000 BANKA KREDİLERİ 10.000BANKALAR 10.000 SATICILAR 10.000TİCARİ MALLAR 10.000 BORÇ SENETLERİ 60.000

ORTAKLARA BORÇLAR 5.000DURAN VARLIKLAR 70.000BİNALAR 50.000 ÖZ KAYNAKLAR 115.000TAŞITLAR 20.000 SERMAYE 110.000

DÖNEM KÂRI 5.000


AKTİF PASİF

KA

SA

BA

NK

AL

AR

MA

L

B‹N

AL

AR

TA

fiIT

LA

R40.00090.00090.00090.00090.000

50.000100.000110.000130.000105.000100.000110.000110.000

110.000

60.00010.00010.00010.00010.00010.00010.00010.00010.00010.00010.00010.00010.00010.000

10.000

40.00040.00040.00040.000

25.00025.00025.000

10.00010.00010.000

10.000 50.000

50.00050.00050.00050.00050.00050.00050.00050.00050.00050.00050.00050.00050.00050.000

20.000

20.00020.00020.00020.00020.00020.00020.00020.00020.00020.00020.00020.00020.00020.000

10.000

10.00010.00010.00010.00010.00010.00010.00010.00010.00010.00010.00010.00010.00010.000

30.00030.000

20.00020.000

20.00020.00020.00020.00020.00020.000

60.00020.000

60.000

60.00060.000

50.00050.000

60.00060.00060.00060.00060.00060.00060.00060.00060.000

60.000

5.0005.000

110.000

110.000110.000

70.00070.000

75.00075.00075.000

125.000125.000125.000

100.000100.000100.000

70.000

5.000

10.00010.000

5.0005.0005.0005.0005.0005.0005.0005.0005.000

10.000

5.000

12345678910111213DS.

‹flle

m N

o.s

u

BA

NK

AK

RE

D‹L

ER

‹

SA

TIC

ILA

R

BO

RÇ

SE

NE

TL

ER

‹

OR

TA

KL

AR

AB

OR

Ç

SE

RM

AY

E

GE

ÇM

‹fi Y

ILL

AR

KÂ

RL

AR

I

DÖ

NE

M K

ÂR

============

=

==

0

10.00030.00030.00030.000

40.00040.00040.000

-15.000-15.000

-20.000-35.000

GE

L‹R

/SA

TIfi

G‹D

ER

/MA

L‹Y

ET

VARLIKLAR KAYNAKLAR

10.0000

-35.000-35.000

0110.000 10.000

010.000

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



5

Türkiye’deki iflletmeler; 01 Ocak 1994 y›l›ndan itibaren düzenlenen MuhasebeSistemi Uygulama Genel Tebli¤i ile getirilen hesap çerçevesi, hesap plan› ve di¤erilkeler do¤rultusunda muhasebe sistemlerini kurmak ve bu yasal düzenlemeye uy-mak zorundad›r (01.01.2013 tarihinde uygulanacak Türkiye Muhasebe Standartla-r›na uyumlu hesap plan›nda de¤ifliklik beklenmektedir). 1 no.lu Muhasebe SistemiUygulama Genel Tebli¤i ile getirilen hesap çerçevesinde yer alan hesap s›n›flar›flunlard›r:

1. Dönen Varl›klar2. Duran Varl›klar3. K›sa Vadeli Yabanc› Kaynaklar4. Uzun Vadeli Yabanc› Kaynaklar5. Öz Kaynaklar6. Gelir Tablosu Hesaplar›7. Maliyet Hesaplar›8. Serbest9. Naz›m Hesaplar

Hesaplar›n Kodlar› ve Hesaplar›n Tan›mlanmas›Yukar›daki hesap plan›nda yer alan hesaplar›n birden dokuza kadar s›n›fland›r›l-mas›, tesadüfen yap›lm›fl bir ifllem de¤ildir. Farkl› türde hesaplar›n varl›k, kaynak,gelir ya da gider oldu¤unu nas›l anlayaca¤›z? Tek düzen Muhasebe Sistemi’ndeoluflturulan hesap kodlar› ile hesaplar›n tan›m›n› ve hangi gruba (varl›k, kaynak,gelir veya gider) ait oldu¤unu tan›mlayabiliriz. Buna göre varl›k hesaplar› 1 ve 2kaynak hesaplar› 3, 4 ve 5; sonuç hesaplar› 6 ve maliyet hesaplar› ise 7 ile baflla-maktad›r.

Hesap plan›nda yer alan hesaplar, üç basamakl› bir hesap kodu ile birlikte kul-lan›lmaktad›r. fiekil 3.4’te hesap plan›ndaki yap› aç›klanmaktad›r. Hesap kodundailk rakam, hesap s›n›f›n›; ikinci rakam, hesap grubunu ve üçüncü hesap da hesa-b›n ad›n› kodlamak için kullan›lmaktad›r.

‹flletme; kasas›ndaki, bankas›ndaki para ile cari dönemde veya on iki aydan da-ha k›sa sürede paraya çevrilebilecek varl›klarla ilgili kay›tlar, Dönen Varl›klar s›n›-f›nda yer alan hesaplara; on iki aydan daha uzun sürede paraya çevrilecek varl›k-lar ile iflletmece kullan›lan varl›klarla ilgili kay›tlar ise, Duran Varl›klar s›n›f›nda yeralan hesaplara yap›lacakt›r.

Cari dönemde veya on iki aydan k›sa bir sürede geri ödenecek borçlarla ilgilimali olaylar, K›sa Vadeli Yabanc› Kaynaklar hesap s›n›f›nda yer alan hesaplara; oniki aydan uzun sürede olanlar ise, Uzun Vadeli Yabanc› Kaynaklar hesap s›n›f›ndayer alan hesaplara kaydedilecektir.

593. Ünite - Hesap

fiekil 3.4

102. Bankalar hesab›

1. Dönen Varl›klar

10. Haz›r De¤erler

102. Bankalar

321. Borç Senetleri hesab›

3. K›sa Vadeli Yabanc› Kaynaklar

32. Ticari Borçlar

321. Borç Senetleri

Hesap S›n›f›Hesap GrubuBüyük Defter Hesab›

Hesaplar›nKodlama Sistemi

‹flletme sahibi ve ortaklar›n›n iflletmeye tahsis etti¤i sermaye ile zaman içindeiflletme bünyesinde oluflan yedekler ve dönem kâr› ve zarar› gibi unsurlar, özkaynak unsuru olarak kabul edilmekte ve öz kaynaklar hesap s›n›f›nda yer alanhesaplara kaydedilmektedir.

‹flletmenin cari dönem faaliyet sonucu ile ilgili elde etti¤i her türlü has›lat, ge-lir ve kârlar ile katlanmak zorunda kald›¤› her türlü maliyet, gider ve zararlar ge-lir tablosu hesaplar› ile maliyet hesap s›n›flar›nda yer alan hesaplara kaydedil-mektedir.

‹flletmelerin varl›klar›nda veya kaynaklar›nda art›fl veya azal›fl meydana getir-meyen; ancak karar al›c›lar için önem arz etti¤i için takip edilmesi gereken baz›olaylar vard›r; örne¤in bankadan ipotek karfl›l›¤› nakit kredinin çekilmesi. Bu olay-da, iflletmenin gayrimenkulü üzerinde al›nan kredi karfl›l›¤›nda ipotek tesis ettiril-mifltir ve iflletmenin kredi borcu bitinceye kadar ipotek tesisi de devam edecektir.‹potek tesisi mevzus,u gayrimenkulün sat›fl›na engeldir. Bu olay, karar al›c› içinönemlidir. Bankadan çekilen kredi karfl›l›¤›nda sadece gayrimenkul ipoteklenmifl;varl›klarda herhangi bir azal›fl meydana gelmemifltir. Bunun gibi önemli olaylarNaz›m Hesaplarda izlenir.

Bir naz›m hesap, bir baflka naz›m hesap ile karfl›l›kl› çal›fl›r. Olay›n bafllang›-c›nda ilgili naz›m hesaplar› aç›l›r ve olay sonland›¤›nda karfl›l›kl› ters kay›tlarla il-gili aç›lan naz›m hesaplar kapat›l›r. Türkiye’de finansal kurumlar d›fl›nda kalantüm iflletmelere 01.01.1994 y›l›ndan itibaren Tek düzen Hesap Plan›’na uyma zo-runlulu¤u getirilmifltir. Türkiye’de iflletmeler, muhasebe sistemlerini tek düzenhesap çerçevesi ve hesap plan› do¤rultusunda kurmak zorundad›r. ‹flletmelerdekullan›lan hesap plan› örne¤i (01.01.2013 itibar›yla de¤ifliklikler yap›lacakt›r.)afla¤›daki gibidir:

HESAP PLANI1 DÖNEN VARLIKLAR 10 Haz›r De¤erler

100. Kasa 101. Al›nan Çekler 102. Bankalar 103. Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri (-) 104.105.106.107.108. Di¤er Haz›r De¤erler 109.

11 Menkul K›ymetler110. Hisse senetleri 111. Özel Kesim Tahvil, Senet ve Bonolar› 112. Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonolar› 113.114.115.116.117.118. Di¤er Menkul K›ymetler 119. Menkul K›ymetler De¤er Düflüklü¤ü Karfl›l›¤› (-)

60 Genel Muhasebe-I

12 Ticari Alacaklar 120. Al›c›lar 121. Alacak Senetleri 122. Alacak Senetleri Reeskontu (-) 123.124. Kazan›lmam›fl Finansal Kiralama Faiz Gelirleri125.126. Verilen Depozito ve Teminatlar 127. Di¤er Ticari Alacaklar128. fiüpheli Ticari Alacaklar 129. fiüpheli Ticari Alacaklar Karfl›l›¤› (-)

13 Di¤er Alacaklar 130.131. Ortaklardan Alacaklar 132. ‹fltiraklerden Alacaklar 133. Ba¤l› Ortakl›klardan Alacaklar 134.135. Personelden Alacaklar 136. Di¤er Çeflitli Alacaklar 137. Di¤er Alacak Senetleri Reeskontu (-) 138. fiüpheli Di¤er Alacaklar 139. fiüpheli Di¤er Alacaklar Karfl›l›¤› (-)

1415 Stoklar

150. ‹lk Madde ve Malzeme 151. Yar› Mamuller - Üretim 152. Mamuller 153. Ticari Mallar 154.155.156.157. Di¤er Stoklar 158. Stok De¤er Düflüklü¤ü Karfl›l›¤› (-) 159. Verilen Siparifl Avanslar›

16 17 Y›llara Yayg›n ‹nflaat ve Onar›m Maliyetleri

170. Y›llara Yayg›n ‹nflaat Ve Onar›m Maliyetleri178. Y›llara Yayg›n ‹nflaat Enflasyon Düzeltme Hesab›179. Tafleronlara Verilen Avanslar

18 Gelecek Aylara Ait Giderler ve Gelir Tahakkuklar› 180. Gelecek Aylara Ait Giderler 181. Gelir Tahakkuklar› 182.183.184.185.186.187.188.189.

613. Ünite - Hesap

19 Di¤er Dönen Varl›klar 190. Devreden Katma De¤er Vergisi191. ‹ndirilecek Katma De¤er Vergisi 192. Di¤er Katma De¤er Vergisi 193. Peflin Ödenen Vergiler ve Fonlar 194.195. ‹fl Avanslar›196. Personel Avanslar› 197. Say›m ve Tesellüm Noksanlar› 198. Di¤er Çeflitli Dönen Varl›klar 199. Di¤er Dönen Varl›klar Karfl›l›¤› (-)

2 DURAN VARLIKLAR 202122 Ticari Alacaklar

220. Al›c›lar 221. Alacak Senetleri 222. Alacak Senetleri Reeskontu (-) 223.224. Kazan›lmam›fl Finansal Kiralama Faiz Gelirleri225.226. Verilen Depozito ve Teminatlar 227.228.229. fiüpheli Alacaklar Karfl›l›¤› (-)

23 Di¤er Alacaklar 230. Ortaklardan Alacaklar 231. ‹fltiraklerden Alacaklar 232. Ba¤l› Ortakl›klardan Alacaklar 233.234.235. Personelden Alacaklar 236. Di¤er Çeflitli Alacaklar 237. Di¤er Alacak Senetleri Reeskontu (-) 238.239. fiüpheli Di¤er Alacaklar Karfl›l›¤› (-)

24 Mali Duran Varl›klar 240. Ba¤l› Menkul K›ymetler 241. Ba¤l› Menkul K›ymetler De¤er Düflüklü¤ü Karfl›l›¤› (-) 242. ‹fltirakler 243. ‹fltiraklere Sermaye Taahhütleri (-) 244. ‹fltirakler Sermaye Paylar› De¤er Düflüklü¤ü Karfl›l›¤› (-) 245. Ba¤l› Ortakl›klar 246. Ba¤l› Ortakl›klara Sermaye Taahhütleri (-) 247. Ba¤l› Ortakl›klar Sermaye Paylar› De¤er Düflüklü¤ü Karfl›l›¤› (-) 248. Di¤er Mali Duran Varl›klar 249. Di¤er Mali Duran Varl›klar Karfl›l›¤› (-)

62 Genel Muhasebe-I

25 Maddi Duran Varl›klar 250. Arazi ve Arsalar 251. Yer Alt› ve Yer Üstü Düzenleri 252. Binalar 253. Tesis, Makine ve Cihazlar 254. Tafl›tlar 255. Demirbafllar 256. Di¤er Maddi Duran Varl›klar 257. Birikmifl Amortismanlar (-) 258. Yap›lmakta Olan Yat›r›mlar 259. Verilen Avanslar

26 Maddi Olmayan Duran Varl›klar 260. Haklar 261. fierefiye 262. Kurulufl ve Örgütlenme Giderleri 263. Araflt›rma ve Gelifltirme Giderleri 264. Özel Maliyetler 265.266.267. Di¤er Maddi Olmayan Duran Varl›klar 268. Birikmifl Amortismanlar (-) 269. Verilen Avanslar

27 Özel Tükenmeye Tabi Varl›klar 270.271. Arama Giderleri 272. Haz›rl›k ve Gelifltirme Giderleri 273.274.275.276.277. Di¤er Özel Tükenmeye Tabi Varl›klar 278. Birikmifl Tükenme Paylar› (-) 279. Verilen Avanslar

28 Gelecek Y›llara Ait Giderler ve Gelir Tahakkuklar› 280. Gelecek Y›llara Ait Giderler 281. Gelir Tahakkuklar› 282. 283. 284. 285. 286. 287. 288. 289.

29 Di¤er Duran Varl›klar 290.291. Gelecek Y›llarda ‹ndirilecek Katma De¤er Vergisi 292. Di¤er Katma De¤er Vergisi 293. Gelecek Y›llar ‹htiyac› Stoklar

633. Ünite - Hesap

294. Elden Ç›kar›lacak Stoklar ve Maddi Duran Varl›klar 295. Peflin Ödenen Vergiler ve Fonlar296.297. Di¤er Çeflitli Duran Varl›klar 298. Stok De¤er Düflüklü¤ü Karfl›l›¤› (-) 299. Birikmifl Amortismanlar (-)

3 KISA VADEL‹ YABANCI KAYNAKLAR 30 Mali Borçlar

300. Banka Kredileri 301. Finansal Kiralama ‹fllemlerinden Borçlar302. Ertelenmifl Finansal Kiralama Borçlanma Maliyetleri (-)303. Uzun Vadeli Kredilerin Anapara Taksitleri ve Faizleri 304. Tahvil Anapara Borç, Taksit ve Faizleri 305. Ç›kar›lm›fl Bonolar ve Senetler 306. Ç›kar›lm›fl Di¤er Menkul K›ymetler 307. 308. Menkul K›ymetler ‹hraç Fark› (-) 309. Di¤er Mali Borçlar

31 32 Ticari Borçlar

320. Sat›c›lar 321. Borç Senetleri 322. Borç Senetleri Reeskontu (-) 323.324.325.326. Al›nan Depozito ve Teminatlar 327.328.329. Di¤er Ticari Borçlar

33 Di¤er Borçlar 330.331. Ortaklara Borçlar 332. ‹fltiraklere Borçlar 333. Ba¤l› Ortakl›klara Borçlar 334.335. Personele Borçlar 336. Di¤er Çeflitli Borçlar337. Di¤er Borç Senetleri Reeskontu (-) 338.339. Di¤er Çeflitli Borçlar

34 Al›nan Avanslar 340. Al›nan Siparifl Avanslar› 341. 342. 343. 344. 345. 346.

64 Genel Muhasebe-I

347. 348. 349. Al›nan Di¤er Avanslar

3536 Ödenecek Vergi ve Di¤er Yükümlülükler

360. Ödenecek Vergi ve Fonlar 361. Ödenecek Sosyal Güvenlik Kesintileri 362.363.364.365.366.367.368. Vadesi Geçmifl Ertelenmifl veya Taksitlendirilmifl Vergi ve Di¤er Yü-

kümlülükler 369. Ödenecek Di¤er Yükümlülükler

37 Borç ve Gider Karfl›l›klar› 370. Dönem Kâr› Vergi ve Di¤er Yasal Yükümlülük Karfl›l›klar› 371. Dönem Kâr›n›n Peflin Ödenen Vergi ve Di¤er Yükümlülükleri (-) 372. K›dem Tazminat› Karfl›l›¤› 373. Maliyet Giderleri Karfl›l›¤› 374.375.376.377.378.379. Di¤er Borç ve Gider Karfl›l›klar›

38 Gelecek Aylara Ait Gelirler ve Gider Tahakkuklar› 380. Gelecek Aylara Ait Gelirler 381. Gider Tahakkuklar› 382. 383. 384. 385. 386. 387. 388. 389.

39 Di¤er K›sa Vadeli Yabanc› Kaynaklar 390. 391. Hesaplanan KDV 392. Di¤er KDV 393. Merkez ve fiubeler Cari Hesab› 394. 395. 396. 397. Say›m ve Tesellüm Fazlalar› 398.399. Di¤er Çeflitli Yabanc› Kaynaklar

653. Ünite - Hesap

4 UZUN VADEL‹ YABANCI KAYNAKLAR 40 Mali Borçlar

400. Banka Kredileri 401. Finansal Kiralama ‹fllemlerinden Borçlar 402. Ertelenmifl Finansal Kiralama Borçlanma Maliyetleri(-)403. 404. 405. Ç›kar›lm›fl Tahviller 406. 407. Ç›kar›lm›fl Di¤er Menkul K›ymetler 408. Menkul K›ymetler ‹hraç Fark› (-) 409. Di¤er Mali Borçlar

42 Ticari Borçlar 420. Sat›c›lar 421. Borç Senetleri 422. Borç Senetleri Reeskontu (-) 423. 424. 425. 426. Al›nan Depozito ve Teminatlar 427. 428. 429. Di¤er Ticari Borçlar

43 Di¤er Borçlar 430. 431. Ortaklara Borçlar 432. ‹fltiraklere Borçlar 433. Ba¤l› Ortakl›klara Borçlar 434. 435. 436. Di¤er Çeflitli Borçlar 437. Di¤er Borç Senetleri Reeskontu (-) 438. Kamuya Olan Ertelenmifl veya Taksitlendirilmifl Borçlar 439.

44 Al›nan Avanslar 440. Al›nan Siparifl Avanslar› 441. 442. 443. 444. 445. 446. 447. 448. 449. Al›nan Di¤er Avanslar

45 46

66 Genel Muhasebe-I

47 Borç ve Gider Karfl›l›klar› 470. 471. 472. K›dem Tazminat› Karfl›l›¤› 473. 474. 475. 476. 477. 478. 479. Di¤er Borç ve Gider Karfl›l›klar›

48 Gelecek Y›llara Ait Gelirler ve Gider Tahakkuklar› 480. Gelecek Y›llara Ait Gelirler 481. Gider Tahakkuklar› 482. 483. 484. 485. 486. 487. 488. 489.

49 Di¤er Uzun Vadeli Yabanc› Kaynaklar 490. 491. 492. Gelecek Y›llara Ertelenen veya Terkin Edilen Katma De¤er Vergisi493. Tesise Kat›lma Paylar› 494. 495. 496. 497. 498. 499. Di¤er Çeflitli Uzun Vadeli Yabanc› Kaynaklar

5 ÖZ KAYNAKLAR 50 Ödenmifl Sermaye

500. Sermaye 501. Ödenmemifl Sermaye (-) 502. Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farklar›503. Sermaye Düzeltmesi Olumsuz Farklar› (-)

52 Sermaye Yedekleri 520. Hisse Senetleri ‹hraç Primleri 521. Hisse Senedi ‹ptal Kârlar› 522. Maddi Duran Varl›k Yeniden De¤erleme Art›fllar› 523. ‹fltirakler Yeniden De¤erleme Art›fllar› 524. Maliyet Bedeli Art›fllar›525. 526. 527. 528. 529. Di¤er Sermaye Yedekleri

673. Ünite - Hesap

53 54 Kâr Yedekleri

540. Yasal Yedekler 541. Statü Yedekleri 542. Ola¤anüstü Yedekler 543. 544. 545. 546. 547. 548. Di¤er Kâr Yedekleri 549. Özel Fonlar

55. 56. 57 Geçmifl Y›llar Zararlar›

570. Geçmifl Y›llar Kârlar› 58 Geçmifl Y›llar Zararlar› (-) 580. Geçmifl Y›llar Zararlar› 59 Dönem Net Kâr› (Zarar›) 590. Dönem Net Kâr› 591. Dönem Net Zarar› (-)

6 GELIR TABLOSU HESAPLARI 60. Brüt Sat›fllar 600. Yurtiçi Sat›fllar 601. Yurtd›fl› Sat›fllar 602. Di¤er Gelirler

61 Sat›fl ‹ndirimleri (-) 610. Sat›fltan ‹adeler (-) 611. Sat›fl ‹skontolar› (-) 612. Di¤er ‹ndirimler (-) 613. 614. 615. 616. 617. 618. 619.

62 Sat›fllar›n Maliyeti (-) 620. Sat›lan Mamuller Maliyeti (-) 621. Sat›lan Ticari Mallar Maliyeti (-) 622. Sat›lan Hizmet Maliyeti (-) 623. Di¤er Sat›fllar›n Maliyeti (-) 624. 625. 626. 627. 628. 629.

68 Genel Muhasebe-I

63 Faaliyet Giderleri (-) 630. Araflt›rma ve Gelifltirme Giderleri (-) 631. Pazarlama Sat›fl ve Da¤›t›m Giderleri 632. Genel Yönetim Giderleri (-) 633. 634. 635. 636. 637. 638. 639.

64 Di¤er Faaliyetlerden Ola¤an Gelir ve Kârlar 640. ‹fltiraklerden Temettü Gelirleri 641. Ba¤l› Ortakl›klardan Temettü Gelirleri 642. Faiz Gelirleri 643. Komisyon Gelirleri 644. Konusu Kalmayan Karfl›l›klar 645. Menkul K›ymet Sat›fl Kârlar›646. Kambiyo Karlar›647. Reeskont Faiz Gelirleri 648. Enflasyon Düzeltmesi Kârlar› 649. Di¤er Ola¤an Gelir ve Kârlar

65 Di¤er Faaliyetlerden Ola¤an Gider ve Zararlar (-) 650. 651. 652. Reeskont Faiz Giderleri (-)653. Komisyon Giderleri (-) 654. Karfl›l›k Giderleri (-) 655. Menkul K›ymet Sat›fl Zararlar› (-) 656. Kambiyo Zararlar› (-)657. Reeskont Faiz Giderleri (-)658. Enflasyon Düzeltmesi Zararlar› (-) 659. Di¤er Ola¤an Gider ve Zararlar (-)

66 Finansman Giderleri (-) 660. K›sa Vadeli Borçlanma Giderleri (-) 661. Uzun Vadeli Borçlanma Giderleri (-)

67 Ola¤and›fl› Gelir ve Kârlar 670. 671. Önceki Dönem Gelir ve Kârlar› 672. 673. 674. 675. 676. 677. 678. 679. Di¤er Ola¤and›fl› Gelir ve Kârlar

693. Ünite - Hesap

68 Ola¤and›fl› Gider ve Zararlar (-) 680. Çal›flmayan K›s›m Gider ve Zararlar› (-) 681. Önceki Dönem Gider ve Zararlar› (-) 682. 683. 684. 685. 686. 687. 688. 689. Di¤er Ola¤and›fl› Gider ve Zararlar (-)

69 Dönem Net Kâr› (Zarar›) 690. Dönem Kâr› veya Zarar› 691. Dönem Kâr› Vergi ve Di¤er Yasal Yükümlülük Karfl›l›klar› (-) 692. Dönem Net Kâr› veya Zarar›

7 MAL‹YET HESAPLARI (7/A Seçene¤i) 70 Maliyet Muhasebesi Ba¤lant› Hesaplar›

700. Maliyet Muhasebesi Ba¤lant› Hesab› 701. Maliyet Muhasebesi Yans›tma Hesab›

71 Direkt ‹lkmadde ve Malzeme Giderleri 710. Direkt ‹lk Madde ve Malzeme Giderleri 711. Direkt ‹lk Madde ve Malzeme Yans›tma Hesab› 712. Direkt ‹lk Madde ve Malzeme Fiyat Fark› 713. Direkt ‹lk Madde ve Malzeme Miktar Fark›

72 Direkt ‹flçilik Giderleri 720. Direkt ‹flçilik Giderleri 721. Direkt ‹flcilik Giderleri Yans›tma Hesab› 722. Direkt ‹flçilik Ücret Farklar› 723. Direkt ‹flçilik Süre (Zaman) Farklar›

73 Genel Üretim Giderleri 730. Genel Üretim Giderleri 731. Genel Üretim Giderleri Yans›tma Hesab› 732. Genel Üretim Giderleri Bütçe Farklar› 733. Genel Üretim Giderleri Verimlilik Farklar› 734. Genel Üretim Giderleri Kapasite Farklar›

74 Hizmet Üretim Maliyeti 740. Hizmet Üretim Maliyeti 741. Hizmet Üretim Maliyeti Yans›tma Hesab› 742. Hizmet Üretim Maliyeti Fark Hesaplar›

75 Araflt›rma ve Gelifltirme Giderleri 750. Araflt›rma ve Gelifltirme Giderleri 751. Araflt›rma ve Gelifltirme Giderleri Yans›tma Hesab› 752. Araflt›rma ve Gelifltirme Gider Farklar›

76 Pazarlama, Sat›fl ve Da¤›t›m Giderleri 760. Pazarlama, Sat›fl ve Da¤›t›m Giderleri 761. Pazarlama, Sat›fl ve Da¤›t›m Giderleri Yans›tma Hesab› 762. Pazarlama, Sat›fl ve Da¤›t›m Giderleri Fark Hesab›

70 Genel Muhasebe-I

77 Genel Yönetim Giderleri 770. Genel Yönetim Giderleri 771. Genel Yönetim Giderleri Yans›tma Hesab› 772. Genel Yönetim Gider Farklar› Hesab›

78 Finansman Giderleri 780. Finansman Giderleri 781. Finansman Giderleri Yans›tma Hesab› 782. Finansman Giderleri Fark Hesab›

79 Gider Çeflitleri (7/B Seçene¤i) 790. ‹lkmadde ve Malzeme Giderleri 791. ‹flçi Ücret ve Giderleri 792. Memur Ücret ve Giderleri 793. D›flar›dan Sa¤lanan Fayda ve Hizmetler 794. Çeflitli Giderler 795. Vergi, Resim ve Harçlar 796. Amortismanlar ve Tükenme Paylar› 797. Finansman Giderleri 798. Gider Çeflitleri Yans›tma Hesab› 799. Üretim Maliyet Hesab›

8 SERBEST9 NAZIM HESAPLAR

713. Ünite - Hesap

72 Genel Muhasebe-I

Hesap kavram›n› tan›mlamak.

Hesap, finansal tablo unsurlar›ndaki art›fl veya

azal›fllar›n izlendi¤i çizelgelerdir. ‹flletmelerde

her dönem farkl› türde ve çok say›da mali ifllem

gerçekleflir. Her ifllemin etkiledi¤i birçok finansal

tablo kalemi mevcuttur. Her olaydan sonra ifllet-

menin varl›k ve kaynaklar›nda art›fl veya azal›fl

yönünde etki olacakt›r. Bu etkiler, sistematik ola-

rak hesap denen çizelgelerde izlenir.

Temel muhasebe eflitli¤ini ve eflitlik üzerinde

meydana gelen de¤iflmelerin hesaplar üzerinde

nas›l takip edildi¤ini aç›klamak.

‹flletmenin kurulufl aflamas›ndan itibaren varl›k-

lar› ve kaynaklar› aras›nda eflitlik iliflkisi vard› ve

bu iliflkiye muhasebenin temel eflitli¤i denilir. Bu

eflitlikte iflletmenin varl›klar›n›n toplam tutar› ile

kaynaklar›n›n toplam tutar› birbirine her zaman

eflit olmal›d›r. Hesaplar›n ise, borç ve alacak ol-

mak üzere iki taraf› vard›r. Herhangi bir hesab›n

herhangi bir taraf›na ilk kez kay›t yap›lmas›na

hesap açmak denir. Herhangi bir hesab›n borç

taraf›na kay›t yap›lmas›na hesab› borçland›rmak,

alacak taraf›na kay›t yap›lmas›na hesab› alacak-

land›rmak denir.

Hesaplar›n iflleyiflini aç›klamak.

‹flletmelerde kullan›lacak hesaplar, temel muha-

sebe kavramlar› ile genel kabul görmüfl muhase-

be ilkeleri do¤rultusunda s›n›fland›r›l›r. Hesap-

lar, çift tarafl› etki fleklinde çal›flmaktad›r. Hesap-

lar›n Türkiye’deki uygulamas›n› düzenleyen Mu-

hasebe Sistemi Genel Tebli¤leri mevcuttur. Teb-

li¤de hesaplar; “Bilanço Hesaplar›, Gelir Tablosu

Hesaplar›, Maliyet Hesaplar›, Naz›m Hesaplar”

fleklinde bölümlenmifltir. Bilanço, varl›k ve kay-

nak iliflkisine dayanmakt›r. Varl›k hesaplar›nda

ilk hareket ve art›fl her zaman ilgili hesab›n borç

taraf›na, azal›fl her zaman alacak taraf›na kay›tla-

n›r. Kaynak hesaplar›nda ilk hareket ve art›fl her

zaman alacak taraf›na, azal›fl her zaman borç ta-

raf›na kay›tlan›r. Finansal tablolar, kullan›lan he-

saplar›n borç ve alacak kalanlar›ndan haz›rlan›r.

Gelir Tablosu Hesaplar›; has›lat, gelir ve kâr un-

surlar› için ilgili hesaplar›n alacak taraflar›na; ma-

liyet, gider ve zarar unsurlar› için ise ilgili hesap-

lar›n borç taraflar›na kaydedilir.

Naz›m hesaplar ise varl›k ve kaynaklarda art›fl

veya azal›fl meydana getirmeyen olaylar›n izlen-

di¤i hesap olup iki naz›m hesap karfl›l›kl› olarak

çal›fl›r.

Tekdüzen Hesap Plan›’n›n içeri¤ini ve kapsam›-

n› aç›klamak.

‹flletmelerin muhasebe kay›tlar›nda kullanmak

zorunda olduklar› hesaplar›n yer ald›¤› pland›r.

Türkiye’deki flu an ki uygulamas› ile Muhasebe

Sistemi Uygulama Genel Tebli¤leri ile iflletme-

lere zorunlu uygulama fleklinde sunulmufltur. He-

sap isimleri aç›s›ndan iflletmeler aras›nda tekdü-

zelik sa¤lanm›flt›r. Tekdüzelik, e¤itimde anlafl›la-

bilirlik getirdi¤i gibi iflletmelerin karfl›laflt›r›labil-

mesi denetlenebilmesi aç›s›ndan faydalar sa¤la-

m›flt›r.

Özet

1NA M A Ç

2NA M A Ç

3NA M A Ç

4NA M A Ç

733. Ünite - Hesap

1. Afla¤›dakilerden hangisi finansal tablolardaki de¤i-flimlerin izlendi¤i çizelgeye verilen add›r?

a. Bilançob. Hesapc. Hesap Plan›d. Mali Tablolare. Gelir Tablosu

2. Afla¤›dakilerden hangisi varl›klardaki art›fllar içinborçland›r›lan veya borç kalan› veren hesaplara verilenadd›r?

a. Gelir Tablosu Hesaplar›b. Naz›m Hesaplarc. Yabanc› Kaynak Hesaplar›d. Varl›k Hesaplar›e. Öz Kaynak Hesaplar›

3. Maliyet, gider ve zarar hesaplar›nda ilk hareket borçtaraf›na kay›tlan›r ve artt›kça borç taraf›na kay›t yap›l›r;dönem sonunda ise Dönem Kâr› veya Zarar› hesab›nadevredilerek kapat›lan hesaplara verilen ad afla¤›daki-lerden hangisidir?

a. Gelir Tablosu Hesaplar›b. Naz›m Hesaplarc. Yabanc› Kaynak hesaplar›d. Aktif Hesaplare. Öz Kaynak Hesaplar›

4. Afla¤›dakilerden hangisi Varl›klar = Kaynaklar eflitli-¤ini ifade etmektedir?

a. Varl›klar = Aktifb. Varl›klar = Borçlarc. Varl›klar = Sermayed. Varl›klar = Borç + Sermayee. Varl›klar = Kâr

5. Afla¤›dakilerden hangisi bir hesab›n borç ve alacaktaraflar›ndaki tutar toplamlar›n›n birbirine eflit olmas›durumunda do¤rudur?

a. Hesap aç›kt›r.b. Hesap borç kalan› verir.c. Hesap fleffaft›r.d. Hesap alacak kalan› verir.e. Hesap kapal›d›r.

6. Afla¤›dakilerden hangisi dönem sonunda iflletmeninhas›lat›n›n giderlerinden büyük olmas› durumunda or-taya ç›kar?

a. Borçlarb. Dönem Kâr›c. Öz Kaynaklard. Dönem Zarar›e. Varl›klar

7. Afla¤›da hesaplarla ilgili olarak verilen bilgilerdenhangisi do¤ru de¤ildir?

a. Herhangi bir hesab›n herhangi bir taraf›na ilkkez kay›t yap›lmas›na hesap açmak denir

b. Bir hesab›n borç taraf›na kay›t yap›lmas›na he-sab›n borçland›r›lmas› denir

c. Bir hesab›n alacak taraf›na kay›t yap›lmas›na he-sab›n alacakland›r›lmas› denir

d. Alacak tutar› toplam›, borç tutar› toplam›ndanbüyük ise hesap kapal›d›r

e. Hesap borç tutar› toplam›, alacak tutar› topla-m›ndan büyük ise aradaki fark borç kalan›d›r

8. Afla¤›dakilerden hangisi temel muhasebe kavramla-r› ve genel kabul görmüfl muhasebe ilkeleri çerçevesin-de kullan›lacak hesaplar›n yer ald›¤› listedir?

a. Hesapb. Bilançoc. Hesap Plan›d. Envantere. Gelir Tablosu

9. 153 Ticari Mallar hesab›n›n kodlamas›nda 1 (bir)

afla¤›dakilerden hangisini ifade etmektedir? a. Hesap grubub. Büyük Defter hesab›c. Hesap s›n›f›d. Küçük Defter hesab›e. Hesap aç›klamas›

10. Afla¤›dakilerden hangisi karar al›c›lar› bilgilendir-mek amac›yla kullan›lan hesaplara verilen muhasebeterimidir?

a. Varl›k hesaplar›b. Hat›rlatma notlar›c. Kaynak hesaplar›d. Ak›ll› deftere. Naz›m hesaplar


74 Genel Muhasebe-I

Hesap kavram›, muhasebenin temel yap› tafl›d›r. ‹fllet-melerde gerçeklefltirilen tüm mali olaylar›n hesap ba-z›nda s›n›fland›r›lmas›, hem kayd› yapan kifli hem de fi-nansal tablolar› kullanan kifli aç›s›ndan kolayl›k sa¤la-yacakt›r. Hesaplar kullan›larak, mali olaylar s›n›fland›-r›lmakta ve hesap sonuçlar› kullan›larak finansal tablo-lar oluflturulmaktad›r. Hesap ile asl›nda bir mali olay›niçeri¤i ve özelli¤i yans›t›lmaktad›r. Örne¤in kasa hesab›denildi¤i zaman, iflletmenin kasas›n› etkileyen mali olay-lar ifade edilmektedir. Kasa ile ilgili hareketler, kasa he-sab›nda izlenmektedir. Di¤er hesaplar için de benzerdurumlar söz konusudur. Muhasebenin anlafl›lmas› içinhesap kavram›n›n ne oldu¤u, hesap türleri ve bu he-saplar›n iflleyiflinin nas›l gerçekleflti¤ini çok iyi kavra-mak gerekmektedir. Muhasebede her fley hesap baz›n-da ifade edilmektedir. Bu nedenle iflletmenin dili mu-hasebe ve muhasebenin dili de asl›nda hesaplard›r. Uygulamada, iflletmenin ve iflletme ile ilgilenen tarafla-r›n iflletme hakk›nda finansal bilgilerinin temel kayna¤›da hesaplard›r. ‹flletmenin kurulufl aflamas›ndan ticarihayat›n› bitirdi¤i aflamaya kadar muhasebe ve muhase-benin dili olan hesap, iflletme sahipleri, yöneticiler, ça-l›flanlar, yat›r›mc›lar ve devlet için ayn› anlam› tafl›mak-tad›r. ‹flletmelerde farkl› hesap kodlar› ve farkl› hesap-lar kullan›ld›¤› zaman uygulamadaki karmaflay› bir dü-flünün. ‹flletmelerin tablolar› da hesaplardaki farkl›l›k-tan kaynakl› olarak anlafl›lmaz, karfl›laflt›r›lmaz ve ana-liz edilemez hale gelecektir.K›saca hesap ile iflletmeler kendilerini ifade eden mu-hasebenin algoritmas›d›r. Bu yap›, her kes için ayn›d›rve kanun ile ancak de¤ifltirilebilir. Muhasebe uygula-malar› bu yap› ile daha kolay ve daha anlafl›labilir ol-maktad›r.

1 Say›l› Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebli¤i(6.12.1992 Tarih ve 21447 Say›l›_ Resmi Gazetenin Mü-kerrer Say›s›nda yay›mlanan); on dört y›ld›r muhasebeuygulamalar›nda tekdüzeni sa¤lam›fl, büyük küçük bü-tün iflletmelerde ayni muhasebe dilinin kullan›lmas›n›temin etmifltir. Tebli¤’ in düzenlenme amac›nda belirti-len ‘“Bilanço usulünde defter tutan gerçek ve tüzel ki-flilere ait teflebbüs ve iflletmelerin faaliyet ve sonuçlar›-n›n sa¤l›kl› ve güvenilir bir bicimde muhasebelefltiril-mesi, mali tablolar arac›l›¤› ile ilgililere sunulan bilgile-rin tutarl›l›k ve mukayese edilebilirlik niteliklerini koru-yarak gerçek durumu yans›tmas›n›n sa¤lanmas› ve ifllet-melerde denetimin kolaylaflt›r›lmas›’’ hedefinin büyükölçüde gerçekleflmifl oldu¤unu meslek mensuplar›n›nve di¤er ilgi gruplar›n›n beyanlar›nda s›kça görülmekte-dir. Muhasebe sistemi uygulama genel tebli¤leri ile;• Muhasebe bilgilerinin karar alma durumunda bulu-

nan ilgililere yeterli ve do¤ru olarak ulaflt›r›lmas›,• Farkl› iflletmeler ile ayn› iflletmenin farkl› dönemleri-

nin karfl›laflt›r›lmas›,• Mali tablolarda yer alan hesap adlar›n›n tum kesim-

ler icin ayn› anlam› vermesi,• Muhasebede terim birli¤inin sa¤lanmas› suretiyle an-

lafl›labilir olmas›, • ‹flletmelerle ilgililer aras›nda güven unsurunun olufl-

turulmas›, sa¤lanm›flt›r.Ancak muhasebe sistemi uygulama genel tebli¤inin ölç-me ve de¤erleme konular›nda uluslararas› muhasebestandartlar›na uyumlu düzenlemeler getirememifl olma-s› finansal tablolar›n uluslararas› karfl›laflt›r›labilirli¤inik›s›tlam›flt›r. TMSK’n›n kurulmas›yla (TMSK yetkileriniKamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartlar› ku-rumuna devir etmifltir) uluslararas› muhasebe standart-lar› ile uyumlu TMS/TFRS’ler yay›mlanm›fl ve bu bofllukdoldurulmufltur. TMS/TFRS’lerin yay›mlanm›fl olmas›,tekdüzen muhasebe sisteminin fonksiyonunu tamamla-d›¤› anlam›na gelmemekte, aksine TMS/TFRS’lerin sa¤-l›kl› uygulanmas› ve karfl›laflt›r›labilirli¤i ve güvenilirli¤isa¤lamak için önemini art›rmaktad›r. TMS/TFRS’ler kufl-kusuz hesap plan›nda ve finansal tablolarda baz› de¤i-fliklikleri gerektirmektedir. Kan›m›zca, mevcut hesapplan›n›n yap›s›nda kökten de¤ifltirilmeler yap›lmadanda gerekli uyarlamalar›n gerçeklefltirilmesi olanakl›d›r.

Kaynak: Nalan Akdo¤an ve Orhan Sevilengül “TürkiyeMuhasebe Standartlar›na Uyum ‹çin Tekdüzen HesapPlan›nda Yap›lmas› Gereken De¤ifliklikler”, Mali Çö-züm Dergisi, Kas›m-2007, say›:84, s.29-70.


”

“Okuma Parças›

753. Ünite - Hesap

1. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Hesap” bafll›kl› konuyu ye-niden gözden geçiriniz.

2. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Varl›k Hesaplar›n›n ‹flleyifli”bafll›kl› konuyu yeniden gözden geçiriniz.

3. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Maliyet, Gelir ve Gider He-saplar›n›n ‹flleyifli” bafll›kl› konuyu yeniden göz-den geçiriniz.

4. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Temel Muhasebe Eflitli¤i veHesap” bafll›kl› konuyu yeniden gözden geçiri-niz.

5. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Hesaplar›n ‹flleyifli” bafll›kl›konuyu yeniden gözden geçiriniz.

6. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Maliyet, Gelir ve Gider He-saplar›n›n ‹flleyifli” bafll›kl› konuyu yeniden göz-den geçiriniz.

7. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Hesaplar›n ‹flleyifli” bafll›kl›konuyu yeniden gözden geçiriniz.

8. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Hesap Plan›” bafll›kl› konu-yu yeniden gözden geçiriniz.

9. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Hesaplar›n Kodlamas› veHesaplar›n Tan›mlanmas›” bafll›kl› konuyu ye-niden gözden geçiriniz.

10. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Hesap Plan›” bafll›kl› konu-yu yeniden gözden geçiriniz.

S›ra Sizde Yan›t Anahtar›S›ra Sizde 1

‹flletmenin kurulufl aflamas›ndan itibaren varl›klar› vekaynaklar› aras›nda eflitlik iliflkisi vard›r. Her flartta, var-l›klar›n toplam tutar› ile kaynaklar›n toplam tutar› birbi-rine eflit olmal›d›r. Muhasebenin temel mant›¤› ve iflle-yifli, temel muhasebe eflitli¤ine dayal›d›r. Eflitli¤in olufl-mamas›, muhasebede ifllerin eksik veya hatal› oldu¤uanlam›na gelir. Bu eflitli¤e temel muhasebe eflitli¤i

veya temel bilanço eflitli¤i denmektedir.

S›ra Sizde 2

Bütün varl›k hesaplar›nda aç›l›fl için ilgili hesab›n borçtaraf›na, art›fllar için ilgili hesab›n borç taraf›na ve aza-

l›fllar için ilgili hesab›n alacak taraf›na kay›t yap›l›r. Bü-tün varl›k hesaplar› ilgili dönem sonunda ya hiç kalan

vermez (Borç-alacak toplamlar› eflittir.) ya da verecek-se borç kalan› (borç bakiyesi) verir. Dönem sonundaborç kalan› veren aktif hesaplar, finansal durum tab-

losunun aktifini oluflturur.

S›ra Sizde 3

Bütün kaynak hesaplar›nda aç›l›fl için ilgili hesab›n ala-cak taraf›na, art›fllar için ilgili hesab›n alacak taraf›nave azal›fllar için ilgili hesab›n borç taraf›na kay›t yap›-l›r. Bütün kaynak hesaplar› ilgili dönem sonunda ya hiçkalan vermez (Borç-alacak toplamlar› eflittir.) ya daverecekse alacak kalan› verir. Dönem sonunda alacakkalan› veren pasif hesaplar, finansal durum tablosununpasifini oluflturur

S›ra Sizde 4

Maliyet, gider ve zarar hesaplar›nda dönem içi ilk ha-

reket her zaman borç taraf›na; dönem içinde meyda-

na gelen art›fllar hesaplar›n borç taraf›na ve dönemiçinde sadece hatal› kay›tlar›n muhasebe kurallar›nauygun düzeltilmesi amac› ile alacak taraf›na kay›t yap›-labilir. Maliyet hesaplar›, dönem sonunda uygun kural-lar ile ilgili kapsaml› gelir tablosu hesaplar›na yans›t›la-rak kapat›l›rken kapsaml› gelir tablosundaki maliyet, gi-der ve zarar hesaplar› da kural›na uygun bir flekilde dö-nem kâr› veya zarar›n› oluflturmak üzere ilgili hesabadevredilerek kapat›l›r.

S›ra Sizde 5

‹flletmelerde meydana gelen onlarca mali olay›n, taraf-lara anlaml›, zaman›nda ve güvenilir bir flekilde sunu-labilmesi için belirli kurallar çerçevesinde kay›tlanmas›gerekmektedir. Bu bilgilerin anlafl›labilir ve önceki y›l-larla veya farkl› bir iflletme ile karfl›laflt›r›labilir olmas›gereklidir. ‹flletmelerde kullan›lacak hesaplar›n anlam-l› ve karfl›laflt›r›labilir, denetlenebilir olmas› için ve tek-düzeli¤in sa¤lanmas› aç›s›ndan hesap plan› kullan›l-maktad›r.

Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek KaynaklarDokur, fiükrü-Kaygusuz S.Yüksel, (2009). Uygulamac›-

lar ‹çin Finansal Muhasebe, Dora Yay›nlar›, Bursa.Kotar, Erhan (1996). Genel Muhasebe-Temel ‹lkeler,

Ekin Yay›nlar›, Bursa.Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebli¤i-1

Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›

Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra;Muhasebede bilgi ak›fl sürecini aç›klayabilecek,Yasal defter ve belgeleri s›ralayabilecek,Muhasebe fifllerini tan›mlayabilecek,Mizan› ve türlerini aç›klayabileceksiniz.

‹çindekiler

• Muhasebe Süreci• Yevmiye Defteri (Günlük Defter)• Büyük Defter (Defteri Kebir)

• Muhasebe Fiflleri• Mizan

Anahtar Kavramlar

Amaçlar›m›z

NNNN

Genel Muhasebe-I Muhasebe Süreci

• MUHASEBE SÜREC‹• MUHASEBE B‹LG‹ AKIfiI• BELGELER• DEFTERLER• MUHASEBE F‹fiLER‹• M‹ZANLAR

4GENEL MUHASEBE-I

MUHASEBE SÜREC‹Muhasebe, bir sistemdir ve her sistem gibi girdileri, girdilerin ifllendi¤i bir süreci veç›kt›lar› vard›r. Muhasebe sisteminde girdileri belgeler; süreçte bu belgeler kay›tedilmekte, s›n›fland›r›lmakta ve ç›kt›s› ise finansal tablolard›r. Muhasebe süreci na-s›l ve ne zaman bafllar sorusuna, yeni aç›lan ve faaliyetlerine devam eden iflletmeaç›s›ndan cevap vermek gerekir.

Muhasebe süreci, yeni kurulan iflletmelerde kurulufl ifllemleri tamamland›ktansonraki aç›l›fl kayd› ve kurulufl bilançosu ile faaliyetine devam eden iflletmelerindönem bafl› yevmiye kay›tlar› ile bafllar. Süreç; dönem içi mali olaylara ait belgele-rin toplanmas›, kaydedilmesi, s›n›fland›r›lmas› ve mali tablolar›n düzenlenmesinekadar devam eder. Sürecin ara noktalar›nda, ifllemlerin matematiksel do¤rulu¤u-nun sa¤lanmas› için geçici (ara) mizanlar düzenlenir. Dönem sonu geldi¤indekay›tlar›n özeti, genel geçici mizan fleklinde al›n›r; fiili do¤rulamalar ve düzeltme-ler yap›l›r. Son flekil verildikten sonra da dönem sonu kesin mizan ve mali tablo-lar haz›rlan›r ve hesaplar›n kapat›lmas› sa¤lan›r.

‹flletmelerde muhasebe sürecinin aflamalar› flunlard›r:1. Aç›l›fl kay›tlar›: Yeni kurulan iflletmede yap›lacak envanter çal›flmas› ve dü-

zenlenecek aç›l›fl bilançosundan hareketle, faaliyetine devam eden iflletmeler-de ise dönem bafl› bilançosundan hareketle yap›lan kay›tt›r. Bilançonun akti-fi, aç›l›fl yevmiye kayd›n›n borç taraf›na; pasifi ise alacak taraf›na kaydedilir.

2. Dönem içi mali ifllemlerin kay›tlar›: Dönem içi ifllemler, önce yevmiye def-terine maddeler fleklinde ve yevmiye defterinden de büyük deftere aktarmafleklinde kaydedilir.

3. Ara mizanlar: Yevmiye defterinden büyük deftere aktar›mlar›n matematik-sel do¤rulu¤unu test etmek için mizanlar kullan›lmaktad›r. Dönem sonunakadar planlanan sürelerde (ayl›k, üç ayl›k vb.) düzenlenen mizanlara ara mi-zan denir.

4. Genel geçici mizan: Muhasebe dönemi 1 Ocak’ta bafllar ve 31 Aral›k’ta so-na erer. Dönem sonu, yani 31 Aral›k itibar› ile, düzenlenen ilk zorunlu mi-zand›r. ‹flletmenin kay›tl› durumunu gösterir.

Muhasebe dönemi 1 Ocak’ta bafllar ve 31 Aral›k’ta sona erer. Genel geçici mizan, dönemsonu, yani 31 Aral›k itibar› ile, düzenlenen ilk zorunlu mizan olup iflletmenin kay›tl› du-rumunu gösterir.

Muhasebe Süreci

Mizanlar üçe ayr›l›r:• Geçici Mizan,• Genel Geçici Mizan,• Kesin Mizan.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



5. Envanter ve envanter kay›tlar›: Genel Geçici Mizana bak›larak hareketler in-celenir; iflletmenin varl›klar› say›l›r, ölçülür, tart›l›r ve de¤erlenir. Alacaklar› ileborçlar›n›n mutabakat çal›flmalar› yap›l›r. Kay›tlardaki durumu ne olursa ol-sun (Bilerek veya bilmeyerek hatalar olabilir.) iflletmenin gerçek durumu en-vanter listeleri ile ç›kart›l›r. Bu aflamada iflletmenin kay›tl› durumu ile fiili du-rumu aras›ndaki uyumsuzluklar›n yap›lacak envanter kay›tlar› ile ayn› nokta-ya getirilmesi sa¤lan›r. Kay›tlar›n fiili duruma uygun olmas› sa¤lan›r. Maliyethesaplar› ve gelir tablosu hesaplar›n›n kapan›fl kay›tlar› gerçeklefltirilir.

6. Kesin mizan: Her dönem sonunda ç›kar›lan son mizand›r. Bu mizanda ka-lanlar, iflletmenin fiili durumunu gösteren tutarlar›d›r. Bu mizandan hareket-le iflletmenin finansal tablolar› düzenlenir.

7. Finansal tablolar›n düzenlenmesi: Finansal Durum Tablosu (bilanço), Kap-saml› Gelir Tablosu, Nakit Ak›fl Tablosu, Öz Kaynaklar De¤iflim Tablosu; ke-sin mizandan sonra düzenlenir.

8. Kapan›fl kay›tlar›: Dönem sonu bilançosundan hareketle yap›l›r. Dönem so-nu bilançosunun pasifi yevmiye kayd›n›n borç taraf›na, aktifi alacak taraf›nakay›tlan›r. Bu kay›ttan sonra büyük defter hesaplar›n›n tamam› kapanm›flt›r.

Muhasebe sürecini aç›klar m›s›n›z?

Muhasebe süreci, fiekil 4.1. üzerinde gösterilmektedir.

MUHASEBE B‹LG‹ AKIfiIMuhasebe süreci asl›nda verileri bilgiye dönüfltüren bir sistemdir. Mali olaylar›ngerçekleflti¤ini gösteren belgeler, sistemin girdileridir. Bu girdiler, belirli yasal ve ifl-lemsel süreçlerden geçirilerek sistemin ç›kt›s›na dönüfltürülmektedir. Sistemin ç›kt›-s›, belgelerden üretilen ve finansal tablo kullan›c›lar›na sunulan finansal bilgilerdir.

Bilgi ak›fl sürecinde toplanan belgeler, muhasebe ilke ve kurallar› ile yasal dü-zenlemelerin öngördü¤ü süreler dâhilinde, tutulmas› zorunlu veya iste¤e ba¤l› def-terlere kay›tlan›r ve sistematik bir flekilde dosyalan›r. Belgedeki tutar ile kaydedi-len tutar›n karfl›l›kl› do¤rulanmas› amac› ile ara dönemlerde veya dönem sonu iti-bar›yla mizanlar düzenlenir. Bilgi ak›fl sürecinin ç›kt›s›, iflletme yönetiminin sorum-

78 Genel Muhasebe-I

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



1

Dönem Bafl›

1. Aç›l›fl Kayd›

Yevmiye Defteri Büyük Defter 3.Ara Mizanlar 4. GenelGeçici Mizan

5. Envanter veEnvanter Kay›tlar›

6. Kesin Mizan

7. Finansal Tablolar›nDüzenlenmesi

2. Dönem ‹çi Mali ‹fllemlerin Kay›tlar›

Dönem Sonu

(Kay›t)(Kay›t)

8.Kapan›fl Kay›tlar›

(Envanter kay›tlar› yevmiye defterine yap›l›r.)

(S›n›fland›rma)

fiekil 4.1

Muhasebe Sürecive Bilgi Sistemi

Muhasebe süreciningirdileri belgeler; ç›kt›lar›ise finansal durum tablosu,kapsaml› gelir tablosu, nakitak›fl tablosu, öz kaynaklarde¤iflim tablosu veaç›klay›c› notlard›r.

lulu¤unda düzenlenecek finansal tablolard›r. Finansal durum tablosu, kapsaml› ge-lir tablosu, nakit ak›fl tablosu, öz kaynaklar de¤iflim tablosu ve aç›klay›c› notlar; sü-recin ç›kt›lar›d›r. Sürecin ç›kt› sürecinde elde edilen finansal tablolar›n analiz veyorumlanmas›, bilgi ak›fl›n›n son ve en anlaml› noktas› olacakt›r.

BELGELERMuhasebe bilgi ak›fl› içindeki olaylar›n kay›tlanmas› ve tutulan kay›tlar›n yasalardaöngörüldü¤ü zaman afl›m› süresince, iflletme yönetiminin gerekleri nedeniyle bel-ki de daha uzun bir süre saklanmas›, geçmifle yönelik analizlerde kullan›lmas› ge-rekecektir. Mali olaylara ait ve ispat edici özelli¤i olan unsurlara belge denir.

Belgelendirme, mali nitelikli bir ifllemin taraflar›, tarih, içerik, miktar ve tutarolarak belirlenmesi ifllemidir.

Düzenlenecek belgeler, Türk Ticaret Kanunu ve Vergi Usul Kanunu gibi yasaldüzenlemelerden kaynaklanaca¤› gibi, iflletmelerin kendi ihtiyaçlar›ndan da ortayaç›k›p flekillenecektir. Yani baz› belgelerin kullan›m›; hatta belgelerde bulunmas›gereken asgari unsurlar yasalarla düzenlenirken baz› belgelerin kullan›m› ve bel-gelerde bulunmas› gereken unsurlar, iflletme taraf›ndan belirlenir.

Muhasebenin temel kavramlar›na uygun bir kay›t ortam›n›n sa¤lanmas› için (ki-flilik, sosyal sorumluluk, tarafs›zl›k...) yap›lan her kayd›n mutlaka ama mutlaka birbelgeye dayand›r›lmas› gereklidir.

Yasal düzenlemelere tabi belgelere; fatura, sevk irsaliyesi, irsaliyeli fatura, yazarkasa fifli, perakende sat›fl fifli, çek, gider pusulas›, serbest meslek makbuzu, müs-tahsil makbuzu, tafl›ma belgeleri, adisyonlar, senetler ve çekler örnek verilebilir.

‹flletmelerin kendi ihtiyaçlar›ndan do¤an belgelere ise tahsilat ve tediye mak-buzlar›, çek al›nd› verildi makbuzlar›, iflletme içi sevkiyat belgeleri, mutabakatlafl-ma mektuplar›, cari hesap ve stok kartlar› örnek olarak verilebilir.

Muhasebede kullan›lan belgeler, fiekil 4.2’de gösterilmektedir.

DEFTERLERKay›t yapmak, basit bir ifllem olmay›p mali bir olay›n iflletmeyi nas›l etkiledi¤i-ni belirlemek ve kurumsal haf›za oluflturmak için gerçeklefltirilen bir faaliyettir.Kay›t ifllemi, muhasebenin temel yap› tafl›d›r. Kay›t, herhangi bir yere veya ifllet-menin kendi istedi¤i flekilde mi yap›lacak? Kay›tlar›n nereye yap›laca¤›n› yasalar

794. Ünite - Muhasebe Süreci

fiekil 4.2

• Fatura• Sevk irsaliyesi• ‹rsaliyeli fatura• Yazar kasa fifli• Perakende sat›fl fifli• Gider pusulas›• Serbest meslek makbuzu• Müstahsil makbuzu• Tafl›ma belgeleri• Adisyonlar, senetler• Çekler

• Tahsilat ve tediye makbuzlar›• Çek al›nd› verildi makbuzlar›• ‹flletme içi sevkiyat belgeleri• Mutabakatlaflma mektuplar›• Cari hesap kartlar›• Stok kartlar›

Yasal düzenlemeleretabi belgeler

‹flletmenin düzenledi¤ibelgeler

BELGELER MuhasebedeKullan›lan Belgeler

Kay›t yapmak, finansal birolay›n iflletmeyi nas›letkiledi¤ini belirlemek vekurumsal haf›za oluflturmakiçin gerçeklefltirilen birfaaliyettir.

m› yoksa iflletmelerin kendisi mi belirler? Belgelere dayanan mali olaylar, yasalar-da belirlenen sürelerde tutulmas› zorunlu defterlere; iflletmelerde belirlenen içkontrol uygulamalar› do¤rultusunda ise, zorunlu olmayan defter veya çal›flmatablolar›na kay›tlanacakt›r.

Yasalarda tutulmas› zorunlu defterleri afla¤›daki gibi s›n›fland›rabiliriz.

Türk Ticaret Kanunu’na Göre Tutulmas› Gereken DefterlerHer tacir; ticari defterlerini tutmak ve defterlerinde ticari ifllemleriyle mal varl›-

¤› durumunu, Türkiye Muhasebe Standartlar› hükümleri baflta olmak üzere TürkTicaret Kanunu’na göre aç›kça görülebilir bir flekilde ortaya koymak zorundad›r.Defterler; üçüncü kifli uzmanlar›n, makul bir süre içinde yapacaklar› incelemedeiflletmenin faaliyetleri ve finansal durumu hakk›nda fikir verebilecek flekilde tutu-lur. ‹flletme faaliyetlerinin oluflumu ve geliflmesi defterlerden izlenebilmelidir.

Ticari defterler, aç›l›fl ve kapan›fllar›nda noter taraf›ndan onaylan›r. Kapan›flonaylar›, izleyen faaliyet döneminin alt›nc› ay›n›n sonuna kadar yap›l›r. fiirketlerinkuruluflunda defterlerin aç›l›fl›, ticaret sicili müdürlükleri taraf›ndan da onaylanabi-lir. Aç›l›fl onay›n›n noter taraf›ndan yap›ld›¤› hâllerde noter, ticaret sicili tasdikna-mesini aramak zorundad›r. Pay defteri; yönetim kurulu karar defteri, genel kurultoplant› ve müzakere defteri gibi iflletmenin muhasebesiyle ilgili olmayan defterlerde ticari defterlerdir.

Vergi Usul Kanunu’nda belirtilen tutulmas› gereken zorunlu defterlerin d›fl›ndatutulacak defterler, Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartlar› Kurumu ta-raf›ndan belirlenir.

Defterler ve gerekli di¤er kay›tlar, Türkçe tutulur. K›saltmalar, rakamlar, harflerve semboller kullan›ld›¤› takdirde bunlar›n anlamlar› aç›kça belirtilmelidir. Defter-lere yaz›mlar ve di¤er gerekli kay›tlar; eksiksiz, do¤ru ve zaman›nda ve düzenliolarak yap›l›r. Bir yaz›m veya kay›t, önceki içeri¤i belirlenemeyecek flekilde çizile-mez ve de¤ifltirilemez. Kay›t s›ras›nda m› yoksa daha sonra m› yap›ld›¤› anlafl›la-mayan de¤ifltirmeler yasakt›r. Defterler ve gerekli di¤er kay›tlar, olgu ve ifllemlerisaptayan belgelerin dosyalanmas› fleklinde veya veri tafl›y›c›lar› arac›l›¤›yla tutula-bilir. Muhasebenin bu tutulufl biçimleri ve bu konuda uygulanan yöntemler Türki-ye Muhasebe Standartlar›’na uygun olmak zorundad›r. Defter ve gerekli di¤er ka-y›tlar›n elektronik ortamda tutulmas› durumunda bilgilerin saklanma süresincebunlara ulafl›lmas›n›n ve bu süre içinde bunlar›n her zaman kolayl›kla okunmas›-n›n temin edilmifl olmas› flartt›r.

Vergi Usul Kanunu’na Göre Tutulmas› Gereken DefterlerVergi Usul Kanunu’na göre iflletmeler, afla¤›daki amaçlar› karfl›lamak için def-

ter tutarlar:1. Vergi ile ilgili hesap durumunu tespit etmek,2. Vergi ile ilgili faaliyet ve hesap neticelerini tespit etmek,3. Vergi ile ilgili muameleleri belli etmek,4. ‹flletmelerin vergi karfl›s›ndaki durumunu hesap üzerinden kontrol etmek ve

incelemek ve5. ‹flletmelerin hesap ve kay›tlar›n›n yard›m›yla üçüncü flah›slar›n vergi karfl›-

s›ndaki durumlar›n› kontrol etmek ve incelemek.Defterler, hesap dönemi itibar›yla tutulur. Kay›tlar, her hesap dönemi sonunda

kapat›l›r ve ertesi dönem bafl›nda yeniden aç›l›r. Hesap dönemi, normal olarak tak-vim y›l›d›r.

80 Genel Muhasebe-I

Pay defteri, yönetim kurulukarar defteri, genel kurultoplant› ve müzakere defterigibi iflletmeninmuhasebesiyle ilgiliolmayan defterler de ticaridefterlerdir.

Vergi Usul Kanunu’na göre iflletmeler, defter tutma bak›m›ndan yasada belirle-nen ölçüler çerçevesinde; birinci s›n›f iflletmeler ve ikinci s›n›f iflletmeler olarak ikigruba ayr›lmaktad›r. Birinci s›n›f iflletmeler, bilanço esas›na göre defter tutarlar;ikinci s›n›f iflletmeler ise iflletme hesab› esas›na göre defter tutarlar. Birinci s›n›f ifl-letme ve ikinci s›n›f iflletmelerin tutmas› gereken defterler, yasada belirtilmekteolup bunlar›n birbiriden farkl› oldu¤u görülmektedir.

Birinci s›n›f iflletmeler, bilanço esas›na göre afla¤›daki defterleri tutmak zorun-dad›rlar:

1. Yevmiye Defteri,2. Defteri Kebir,3. Envanter Defteri olup bunlardan yevmiye ve envanter defteri tasdike tabidir.‹kinci s›n›f iflletmelerin iflletme hesab› esas›na göre tutmak zorunda oldu¤u ve

tasdike tabi defteri, iflletme hesab› defteridir.

Birinci s›n›f ve ikinci s›n›f iflletmeler Vergi Usul Kanunu’na göre hangi defterleri tutmakzorundad›rlar?

‹flletmelerce ‹ste¤e Ba¤l› Tutulan Yard›mc› Defterler‹flletmeler; yasal olarak belirtilen defterler d›fl›nda kendi ihtiyaçlar› do¤rultusun-

da cari hesap, stok, k›ymetli evraklar ve kasa hareketlerini izlemek amac› ile yar-d›mc› defter tutar.

Yasal DefterlerTürk Ticaret Kanunu ve Vergi Usul Kanunu’na göre tutulmas› zorunlu defterlerolup bu defterler yukar›da say›lm›flt›r. Vergi Usul Kanunu, yukar›da ifade edildi¤igibi zorunlu defterlerden yevmiye ve envanter defteri için tasdik zorunlulu¤unugetirmifltir. Türk Ticaret Kanunu ise defterlerin aç›l›fl ve kapan›fl tasdiklerinin ya-p›lmas›n› zorunlu k›lm›flt›r. ‹flletmeler, Vergi Usul Kanunu’na göre defterlerin tas-dik ifllemini afla¤›da belirtilen tarihlerde notere yapt›rmak zorundad›r:

1. Öteden beri ifline devam etmekte olanlar ertesi y›l kullanacaklar› defterleriiçinde bulunduklar› y›l›n aral›k ay› içinde,

2. Yeniden ifle bafllayanlar, s›n›f de¤ifltirenler ve yeni bir mükellefiyete giren-ler; ifle bafllama, s›n›f de¤ifltirme ve yeni mükellefiyete girme tarihinden ön-ce; vergi mükellefiyeti kalkanlar ise muafl›ktan ç›kma tarihinden bafllayarakon gün içinde,

3. Defterlerin dolmas› hâlinde veya di¤er nedenlerle bir y›l içinde defter kul-lanmak zorunda kalanlar, kullanmadan önce,

4. Ayn› defteri ertesi y›l da kullanmak isteyenler, kullanaca¤› y›l›n ocak ay› için-de defterlerini tasdik ettirmek zorundad›r.

5. Defterler ve kay›tlar Türkçe tutulur.6. Defterler mürekkepli kalemle yaz›l›r. Istampa ve sair damga aletleri kullan›l-

mas›, Maliye Bakanl›¤›n›n müsaadesi al›narak hareketli yaprakl› kanuni def-ter kullan›l›yorsa bunlar›n makinede yaz›lmas›, kopya kâ¤›d› kullan›lmas›mümkündür. Toplamlar, geçici olarak kurflun kalemle al›nabilir.

7. Defterlerde usulen yaz›lmaya ayr›lm›fl olan sat›rlar çizilmeksizin bofl b›rak›-lamaz ve atlanamaz, sat›r aralar›na yaz›lamaz.

8. Defterlerin sayfalar› ciltten kopar›lamaz, y›rt›lamaz. Hareketli yaprakl› def-terler kullan›l›yorsa bunlar›n s›ras› bozulamaz, y›rt›lamaz.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



2

Vergi Usul Kanunu, yevmiyeve envanter defteri içintasdik zorunlulu¤ugetirirken, Türk TicaretKanunu’na tabi tümdefterlerin aç›l›fl ve kapan›fltasdiklerini zorunlu k›lm›flt›r.

9. Defterlere geçirilen bir kayd› çizmek, silmek veya kaz›mak suretiyle okuna-maz hâle getirmek yasakt›r.

10. Yevmiye defterinde yap›lan yanl›fllar ancak muhasebe kurallar›na göre dü-zeltilebilir. Yevmiye defteri d›fl›nda kalan defterlerdeki yanl›fllar, yanl›fl yaz›-lan rakam veya yaz›n›n okunacak flekilde çizilmesi; üst yan taraf›na ya da il-gili bulundu¤u hesaba do¤rusunun yaz›lmas› yolu ile düzeltilir.

11. ‹fllemlerin defterlere günü gününe geçirilmesi esas olmakla birlikte ifllemleren geç 10 gün içinde defterlere kaydedilmelidir. Kay›tlar›n› sürekli olarakmuhasebe fiflleri, primanota ve bordro gibi yetkililerin imzas›n› tafl›yan bel-gelere dayanarak yürüten iflletmelerde ifllemlerin sözü geçen belgelere kay-dedilmesi, deftere ifllenmesi yerine geçer. Ancak bu durumda ifllemler, engeç 45 gün içinde deftere yaz›lmal›d›r.

‹flletmelerin muhasebe organizasyonlar› ve muhasebe bilgi süreci bu alandakiyaz›l›mlarla birlikte bilgisayar ortam›nda yürütülmektedir.

Yevmiye Defteri (Günlük Defter)Yevmiye defteri, iflletmenin karfl›laflt›¤› finansal nitelikli bir ifllemi borç ve alacakiliflkisini birlikte de¤erlendirerek madde ad› verilen alan içinde gösteren ve tutul-mas› yasalarca zorunlu olan fiziki veya elektronik bir defterdir. Tutulmas› zorunluolan defterlerden yevmiye defterinin özellikleri afla¤›da k›saca aç›klanmaktad›r:

• Sayfa numaralar›, s›ra numara fleklinde takip eder,• Yevmiye defterine kay›tlar, madde fleklinde yap›l›r. Yevmiye defterine yap›-

lan kay›tlara yevmiye maddesi denir. Afla¤›da belirtildi¤i gibi üç farkl› yev-miye maddesi yap›lmaktad›r:a. Bir hesap borçlu iken bir hesap alacakl› ise basit madde,b. Bir hesap borçlu iken birden çok hesap alacakl› ise veya birden çok he-

sap borçlu iken bir hesap alacakl›ysa bileflik madde,c. Birden çok hesap borçlu iken birden çok hesap alacakl› ise kar›fl›k

madde.• Yevmiye maddesinde borç-alacak sütunlar› toplam› eflit olur. Her sayfa so-

nunda sayfa borç ve alacak sütunlar›n›n toplam› al›n›r, bir sonraki sayfayanakli toplam (yekûn) ç›kart›l›r ve izleyen sayfalarda ayn› flekilde devam edi-lir. Yevmiye defterindeki borç ve alacak kalan toplam›, ayn› zamanda dö-nem sonunda düzenlenen mizan›n borç ve alacak toplam›na eflit olacakt›r.

• Yevmiye defterine yap›lan yanl›fl kay›tlar tespit edildi¤inde, yine usulüneuygun olarak, kay›t fleklinde düzeltme ifllemine tabi tutulur.

• Usulüne uygun tutulan yevmiye defteri kay›tlar›, kay›tlar›n büyük defterleredaha az hata ile kaydedilmesine, büyük defterdeki yanl›fll›klar›n daha kolaybulunmas›na yard›mc› olur.

Yevmiye defterinin temel özelliklerini aç›klar m›s›n›z?

fiekil 4.3’te yevmiye defterinin bir sayfas›n›n üzerindeki yevmiye maddelerigösterilmektedir:

82 Genel Muhasebe-I

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



3

Her mali ifllemin gerçeklefltirildi¤i yevmiye maddesi, günlük muhasebe dilin-de yevmiye kayd› olarak da ifade edilmektedir. Bir yevmiye maddesi, fiekil 4.4’tegösterilmektedir:

Büyük Defter (Defter-i Kebir)Bir faaliyet dönemi boyunca finansal tablolar›n haz›rlanabilmesi için bilanço ka-lemlerinde ve gelir ve giderlerde ortaya ç›kan de¤iflmeleri saptamak üzere hesap-lara ihtiyaç bulunmaktad›r. Hesaplar›n iflleyiflini gösteren yasal deftere ise “büyükdefter” veya “defter-i kebir” ad› verilmektedir. Tutulmas› zorunlu olan defterlerdenbüyük defterin özelliklerini afla¤›daki gibi s›ralayabiliriz:

• Büyük defterin sayfa numaralar› s›ra olarak de¤il karfl›l›kl› olarak devemeder (1-1, 2-2, 3-3 gibi). Kay›tlar›n› bilgisayar ortam›nda tutan iflletmeler-de sayfa numaralar›, s›ra olarak devam eder.

• Karfl›l›kl› sayfalar›n sol taraf›na borç, sa¤ taraf›na alacak k›sm› denir.• Maddeler fleklinde yevmiye defterine yap›lan kay›tlar, yevmiye defterinden

hesap fleklindeki büyük defterin borç alacak sütunlar›na aktar›l›r.


fiekil 4.3

BorçluBüyükDefterSayfaNo

Alacakl›BüyükDefterSayfaNo

YevmiyeMadde

Numaras› AÇIKLAMA

Yard›mc›HesapTutar›

BorçluHesapTutar›

Alacakl›HesapTutar›

Basitmaddeörne¤i

Borçlu Hesap

Aç›klamaAlacakl› Hesap

Tarih

Bileflikmaddeörne¤i

Tarih

Borçlu Hesap

Borçlu Hesap


Karmamaddeörne¤i

Tarih

Borçlu Hesap

Borçlu HesapAlacakl› Hesap

Alacakl› HesapAç›klama

Bir yevmiye maddesi

Yevmiye DefteriÖrne¤i

fiekil 4.4

Borçlu Hesap


Tarih

XXX

XXX

Yevmiye MaddesiÖrne¤i

• Büyük defterde meydana gelen yanl›fll›klar, muhasebe usul ve esaslar›nagöre, yanl›fl rakam okunacak flekilde tek çizgi ile çizilir ve uygun yere do¤-ru rakam yaz›l›r.

• Büyük defterde her bir hesap için ihtiyaç duyulacak kadar sayfa ayr›larakkay›tlar yap›l›r.

• Dönem sonunda her bir hesab›n borç ve alacak toplamlar› al›n›r. • Yevmiye defterine yap›lan kay›tlardan, büyük defterlere rakamlar›n mate-

matiksel olarak do¤ru geçti¤inin kontrolü için mizanlar düzenlenir. Düzen-lenen mizanda borç ve alacak tutar toplamlar› eflit ç›karsa yevmiye defterin-den büyük deftere rakamlar›n do¤ru aktar›ld›¤› kabul edilir.

Büyük defterin genel görünümü fiekil 4.5’te gösterilmektedir.

Büyük defterin temel özelliklerini aç›klar m›s›n›z?

Genel olarak muhasebe kitaplar›nda ve muhasebe e¤itiminde büyük defter ola-rak yukar›daki biçim de¤il de afla¤›daki hesap flekli kullan›lmaktad›r.

Envanter (Bilanço) Defteri‹flletmeler; dönem sonlar›nda varl›klar›n› ve borçlar›n› sayarlar, ölçerler, tartarlar,mutabakatlarla do¤rularlar. Yap›lan bu iflleme envanter denir. Envanter; saymakölçmek, tartmak, de¤erlemek suretiyle bilanço akflam› iflletmenin varl›k ve kaynak-lar›n›n do¤ru olarak belirlenmesidir.

Envanter defterinin sayfalar›, s›ra numara takip eder. Envanter çal›flmas› s›ras›n-da tutulan envanter listeleri, envanter defterine kaydedilir. ‹flletmelerde envanterifllemi, 31 Aral›k itibar›yla düzenlenen genel geçici mizandan sonra yap›l›r. Envan-ter defterine y›l sonu itibar›yla envanter çal›flmas›ndan sonra kay›tlar yap›l›r. Örne-¤in 31 Aral›k tarihi akflam› itibar›yla iflletme kasas›nda bulunan nakit mevcudununhangi banknotlardan olufltu¤u, depodaki mal›n kaç metre veya kaç kg oldu¤unun,her bir sat›c›ya olan borcun veya al›c›lardan olan alacaklar›n mutabakatlarla do¤-rulanmas›ndan sonra envanter defterine kay›tlar yap›l›r. Envanter kay›tlar›ndan

84 Genel Muhasebe-I

Sayfa No.BORÇ TARAFI

TarihYevmiyeMadde

No.Aç›klama Tutar Ara Toplam

ALACAK TARAFI

TarihYevmiyeMadde

No.Aç›klama Tutar Ara Toplam

Sayfa No.

............................HESABIN ADI

fiekil 4.5

Büyük DefteriÖrne¤i

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



4

B ......hesabı A

Saymak, ölçmek, tartmak vede¤erlemek suretiyle bilançoakflam› iflletmenin varl›k vekaynaklar›n›n do¤ru olarakbelirlenmesi için yap›lanifllemlere; envanter ad›verilir.

sonra dönem sonu itibar›yla düzenlenen dönem sonu bilançosu da envanter def-terine kaydedilir.

‹flletme Hesab› Esas› DefteriVergi Usul Kanunu’na göre belirlenen y›ll›k al›m sat›m›, hacminin alt›nda kalanikinci s›n›f iflletmelerin tutaca¤› defter; iflletme hesab› esas› defteridir.

‹flletme hesab› esas› defteri numaralar›, karfl›l›kl› olarak devam eder (1-1, 2-2, 3-3 gibi). Defter sayfalar›n›n sol taraf›na elde edilen giderler, sa¤ taraf›na ise yap›langelirler kaydedilir. Her sayfa doldu¤unda toplam› al›n›r ve izleyen sayfaya naklitoplam aktar›larak kay›tlara yeni sayfadan devam edilir. Y›l sonunda gelirler topla-m› ile giderler toplam› karfl›laflt›r›larak gelir gider fark› tespit edilir.

Yard›mc› DefterlerTutulmas› zorunlu yasal defterler d›fl›nda iflletmeler, ihtiyaçlar› do¤rultusunda,ana hesaplara iliflkin ayr›nt›l› bilgi gösteren yard›mc› hesaplar› yard›mc› defterle-re kaydederler.

Ana hesab› oluflturan birden çok unsur var ise her bir unsura ait mali olaylar›takip edebilmek amac› ile, zorunlu olmasa da, yard›mc› defterlerin ve yard›mc› he-saplar›n kullan›lmas› iflletmeler için kaç›n›lmaz olmaktad›r. Örne¤in bankalar hesa-b›, bir ana hesapt›r. Ancak iflletme, hacmine göre birden çok banka ve bu banka-lar›n birden çok flubesi ile çal›fl›yorsa her bir banka ve flubesindeki varl›klar›n iz-lenmesi yard›mc› defterlerde takip edilen yard›mc› hesaplar ile mümkün olacakt›r.Her iflletmenin al›c›lar hesab›, bir ana hesapt›r. Ancak iflletmenin çok say›da müfl-terisinden her birine ait mal ve hizmet sevkiyatlar›n›, yapt›¤› tahsilatlar› ve mevcutbakiyeleri ile ilgili hareketlerinin takibi; yard›mc› defterler de yer alacak yard›mc›hesaplarla mümkün olabilecektir.

MUHASEBE F‹fiLER‹Mali nitelikli ifllemlere ait belgelerin do¤rudan defterlere kaydedilmesindeki olas›hatalar› azaltmak, muhasebede fifl kullan›lmas› ile mümkündür.

‹flletmelerin özelliklerine göre mali olaylara ait kay›tlara kaynak olacak belge-ler, günlük olarak temin edilemeyebilir. Örne¤in mal›n sevki s›ras›nda sevk irsali-yesi düzenlenmesi zorunlu iken, irsaliyeli fatura kullan›lm›yorsa, fatura düzenlen-mesi süresi Vergi Usul Kanunu’na göre 7 gündür ve muhasebe kay›tlar›na kaynakolarak faturan›n elde edilmifl olmas› gereklidir.

Mali olaylara ait belgeler toplanarak benzer nitelikli olaylara ait belgeler s›n›f-land›r›l›r ve grupland›r›larak toplay›c› nitelikteki fifllere, benzer nitelikli olaylartopluca kaydedilebilir. ‹flletmelerin muhasebe sisteminde fifl kullan›lmas›, tutulma-s› zorunlu defterlere kay›tlar›n daha düzenli ve daha az hata ile yap›lmas›na yar-d›mc› olur. Tutulmas› zorunlu defterlerde yap›lan hatal› kay›tlar, yine muhasebeusul ve esaslar›na göre düzeltilmelidir. Fifllerde yap›lan hatal› kay›tlar, hatal› fifliniptal edilmesi ve yeni fifl düzenlenmesi ile düzeltilir. Kay›tlar, fifller arac›l›¤› ile def-terlere yap›laca¤›ndan olas› hatalar fifl üzerinde düzeltildikten sonra kaydedilmiflolacakt›r.

Muhasebede tutulan fifller üçe ayr›l›r: Para tahsilatlar›na ait belgelerin topland›-¤› fifle tahsil fifli (fiekil 4.6), çeflitli nedenlerle yap›lan ödemelere ait belgelerintopland›¤› fifle tediye fifli (fiekil 4.7) ve mali olay gerçekleflti¤i anda iflletme kasa-s› ile ilgisi yoksa bu tip mali olaylara ait belgelerin topland›¤› fifle ise mahsup fi-fli (fiekil 4.8) denir.


Muhasebe fiflleri;• Tahsil fifli,• Tediye fifli,• Mahsup fiflidir.

M‹ZANLARMizan, yevmiye defterinden büyük deftere rakamlar›n matematiksel olarak do¤ruaktar›ld›klar›n› belirlemek için düzenlenen çizelgedir. Her ay sonu düzenlenirseayl›k mizan veya geçici mizan ad› verilir. Bütün iflletmeler, 31 Aral›k’ta mutlakabir mizan düzenler. Bu mizana, genel geçici mizan denir. Dönem sonu envanterve düzeltici kay›tlardan sonra düzenlenecek mizana ise, kesin mizan denir. ‹fllet-menin dönem sonu bilançosu kesin mizandan ç›kar›l›r. fiekil 4.9’da gösterilen mi-zan çizelgesi bütün mizan türlerinde kullan›lan çizelgedir.

Mizanlar›n düzenlenme amac›n›, genel geçici mizan ve kesin mizan aras›ndaki fark› aç›k-lar m›s›n›z?

86 Genel Muhasebe-I

KASA Tarih

Aç›klama Alacakl› Hesaplar Tutar

Toplam

fiekil 4.6

Kasa Tahsil Fifli

KASATarih

Aç›klama Borçlu Hesaplar Tutar

Toplam

fiekil 4.7

Kasa Tediye Fifli

Tarih

Aç›klama Borçlu Hesaplar Tutar

Toplam

Alacakl› Hesaplar

fiekil 4.8

Mahsup Fifli

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



5

Muhasebe Süreci ‹le ‹lgili Örnek Çal›flmaÜçüncü bölümde hesaplar›n iflleyiflinde kulland›¤›m›z örne¤i bu kez yevmiye ka-y›tlar›n›n iflleyiflini aç›klamak için kullanal›m. ‹flletmenin Y1 y›l› dönem bafl› bilan-çosu afla¤›da gösterilmektedir:

Y1 y›l›nda, dönem içinde afla¤›daki mali olaylar gerçekleflmifltir:1. Bankadan T50.000 çekilmifltir.2. Sat›c›lara olan T30.000’lik borcu T10.000’lik k›sm› için borç senedi düzen-

lenmifltir.3. Ortaklar, geçmifl y›llar kârlar›n›n T5.000’si ile sermayelerini art›rmaya karar

vermifllerdir.4. Kredili olarak T40.000’lik mal al›nm›flt›r. 5. Sat›c›lara olan borcun T40.000’lik k›sm›, kasadan nakit olarak ödenmifltir.6. ‹flletme ortaklar›, sermayede T50.000 art›fl yapma karar› vermifllerdir. Art›r›lan

sermaye paylar›, ortaklar taraf›ndan iflletme kasas›na nakit olarak ödenmifltir.7. ‹flletme, nakliye geliri olarak T10.000 nakit tahsil etmifltir.8. ‹flletme, maliyeti T15.000 olan mal› peflin T20.000’ye satm›flt›r.9. ‹flletme ortaklar›, sermayede T25.000 azaltma yapma karar› vermifllerdir. Azalt›-

lan sermaye paylar›, ortaklara iflletme kasas›ndan nakit olarak ödenmifltir.10. Yak›t gideri olarak T5.000 kasadan nakit olarak ödenmifltir.11. ‹flletme, maliyeti T15.000 olan mal›, peflin T10.000’ye sat›lm›flt›r.12.T10.000 borcu olan sat›c› flirket, borca karfl›l›k ortak kabul edilmifltir.13. ‹flletme, geçmifl y›llar kârlar›nda yer alan T5.000’nin ortaklara da¤›t›lmas›na

karar vermifltir.


fiekil 4.9

S›raNo. HESABIN ADI

TUTAR KALAN

BORÇ ALACAK BORÇ ALACAK

TOPLAMLAR

Borç ve alacak tutarlar› bir-birine eflit olmak zorundad›r.

Borç ve alacak tutarlar› bir-birine eflit olmak zorundad›r.

Mizan Çizelgesi

Y1 YILI DÖNEM BAŞI BİLANÇOSU

DÖNEN VARLIKLAR 100.000 YABANCI KAYNAKLAR 90.000KASA 40.000 BANKA KREDİLERİ 10.000BANKALAR 60.000 SATICILAR 30.000

BORÇ SENETLERİ 50.000DURAN VARLIKLAR 70.000BİNALAR 50.000 ÖZ KAYNAKLAR 80.000TAŞITLAR 20.000 SERMAYE 70.000

GEÇMİŞ YILLAR KÂRLARI 10.000


AKTİF PASİF

Dönem bafl› bilanço ve dönem içi mali olaylar› dikkate alarak muhasebe süre-cinin ad›mlar› s›ras› ile afla¤›daki gibi gerçeklefltirilecektir:

a. Aç›l›fl kayd›n›n yap›lmas›, b. Dönem içi ifllemlerin kay›tlar›n›n yap›lmas›,c. Genel geçici mizan›n düzenlenmesi,d. Envanter ifllemleri (‹flletmenin kay›tl› durumunun gerçek durumu gösterdi¤i

varsay›lm›flt›r.),e. Kesin mizan›n düzenlenmesi,f. Dönem sonu Bilanço ve Gelir Tablosunun haz›rlanmas›,g. Kapan›fl kay›tlar›n›n yap›lmas›.

a. Aç›l›fl kayd›n›n yap›lmas›

Dönem bafl›nda yap›lacak ilk ifllem, aç›l›fl kayd›d›r. Aç›l›fl kayd› için yeni kuru-lan iflletmelerde öncelikle kurulufl envanteri ç›kar›l›r, kurulufl envanteri kullan›la-rak kurulufl bilançosu haz›rlan›r. Haz›rlanan kurulufl bilançosunun varl›klar› yev-miye maddesinin borç taraf›na, kaynaklar› ise alacak taraf›na kay›tlan›r. Ötedenberi faaliyetini sürdüren iflletmeler için aç›l›fl kayd› bir önceki dönem sonu bilan-çosu, ayn› zamanda dönem bafl› bilançosudur. Aç›l›fl kayd›, dönem bafl› bilanço-sundan yap›l›r. Dönem bafl› bilançosunun varl›klar›, yevmiye maddesinin borç ta-raf›na; kaynaklar›, alacak taraf›na kay›tlanarak yap›l›r. Aç›l›fl kayd› ayn› zamandakar›fl›k yevmiye maddesi örne¤idir.

b. Dönem içi ifllemlerin yevmiye kay›tlar›n›n yap›lmas›1. Bankadan T50.000 çekilmifltir.

Bankadaki mevduat hesab›nda T60.000 vard›r, T50.000’si çekilerek kasaya kon-mufltur. Banka ve Kasa hesaplar›n›n her ikisi de varl›k hesab›d›r. Bir varl›k hesa-b›nda azal›fl varken (banka) bir baflka varl›k hesab›nda (kasa) art›fl meydana gel-mifltir. Kasa hesab›n›n borç taraf›na T50.000, bankalar hesab›n›n alacak taraf›naT50.000 kay›tlanm›flt›r. Yap›lan yevmiye maddesinde, bir hesap borçlu iken bir he-sap alacakland›r›lm›flt›r. Bu madde, basit madde türüne örnektir.

88 Genel Muhasebe-I

100 KASA HESABI 40.000102 BANKALAR HESABI 60.000252 BİNALAR HESABI 50.000254 TAŞITLAR HESABI 20.000

300 BANKA KREDİLERİ HS. 10.000320 SATICILAR HESABI 30.000321 BORÇ SENETLERİ HESABI 50.000500 SERMAYE HESABI 70.000570 GEÇMİŞ YILLAR KÂRLARI HESABI 10.000

Aç›l›fl Kayd›

100 KASA HESABI 50.000102 BANKALAR HESABI 50.000

Bankadan çekilen nakit, banka dekontu ile

2. Sat›c›lara olan T30.000’lik borcun T10.000’lik k›sm› için borç senedi düzen-lenmifltir.

Sat›c›lar hesab›, kaynak hesapt›r. Sat›c›lara olan borcun T10.000’si için senet dü-zenlenmifltir. Düzenlenen senet de ayn› zamanda kaynak hesab›d›r. Bu durumdabir kaynak hesab›nda azal›fl (sat›c›lar), bir baflka kaynak hesab›nda ise art›fl (borçsenetleri) meydana gelmifltir. Sat›c›lar hesab›n›n borç taraf›na T10.000, borç senet-leri hesab›n›n alacak taraf›na T10.000 kay›tlanm›flt›r.

3. Ortaklar, geçmifl y›llar kârlar›n›n T5.000’si ile sermayesini art›rmaya kararvermifllerdir.

Geçmifl y›llar kârlar›, öz kaynak hesaplar›ndan biridir. Ortaklar geçmifl y›llarkârlar›n›n T5.000’lik k›sm›n› flirketin sermayesine ilave etme karar› alm›fllard›r kibuna literatürde bedelsiz sermaye art›fl› denmektedir. Yani ortaklar›n sermaye pay-lar› artm›flt›r; ancak ortaklar, hiçbir bedele katlanmam›flt›r. Bir öz kaynak hesab›olan Geçmifl Y›llar Kârlar› hesab› bu karar ile T5.000 azalm›flt›r (kaynak hesaplar›n-da azal›fl ilgili hesab›n borç taraf›na kay›tlan›r), bu azal›fl için Geçmifl Y›llar Kârlar›hesab› T5.000 borçland›r›lm›fl, buna karfl›l›k bir baflka öz kaynak hesab› olan Ser-maye hesab›nda T5.000 art›fl olmufltur (Kaynak hesaplar›nda meydana gelen art›fliçin ilgili hesap alacakland›r›l›r), bu art›fl için Sermaye hesab› T5.000 alacakland›r›l-m›flt›r.

4. Kredili olarak T40.000’lik mal al›nm›flt›r.Kredili olarak (veresiye) T40.000 ticari mal al›nm›flt›r. Ticari mal, bir varl›k he-

sab›d›r ve yap›lan al›mla art›fl meydana gelmifl; ancak karfl›l›¤›nda sat›c›ya herhan-gi bir ödeme yap›lmam›fl; dolay›s›yla borçlan›lm›flt›r. Bir varl›k hesab›nda art›fl, birborç hesab›nda da art›flla sonuçlanm›flt›r. Bu nedenle Ticari Mallar hesab›, T40.000borçland›r›l›rken Sat›c›lar hesab› T40.000 alacakland›r›lm›flt›r.

5. Sat›c›lara olan borcun T40.000’lik k›sm›, kasadan nakit olarak ödenmifltir.


320 SATICILAR HESABI 10.000321 BORÇ SENETLERİ HESABI 10.000

Borca karfl›l›k senet düzenlemesi

570 GEÇMİŞ YILLAR KÂRLARI HESABI 5.000500 SERMAYE HESABI 5.000

Ortaklar›n alm›fl oldu¤u karar gere¤i geçmifl y›l kâr›ndan sermayeye aktarma

153 TİCARİ MALLAR HS. 40.000320 SATICILAR HESABI 40.000

......no.lu fatura ile al›nan ticari mal

320 SATICILAR HESABI 40.000100 KASA HESABI 40.000

......no.lu tediye makbuzu ile ödenen

Sat›c›lara olan borcun T40.000’lik k›sm› nakit ödenmifltir. Bir kaynak hesaptaazal›fl, bir varl›k hesapta da azal›fl meydana gelmifltir. Bu olayda Sat›c›lar hesab›kaynak hesapt›r, borç ödemesi ile azal›fl meydana gelmifltir; dolays›yla da kaynakhesaplarda azal›fl için sat›c›lar hesab› borçland›r›lm›flt›r. Ayn› zamanda Sat›c›laraödeme, kasadan nakit yap›lm›flt›r. Kasa, bir varl›k hesab›d›r ve yap›lan ödeme ilekasadaki nakit varl›k azalm›flt›r. Dolay›s›yla da Kasa hesab› alacakland›r›lm›flt›r.

6. ‹flletme ortaklar›, sermayede T50.000 art›fl yapma karar› vermifllerdir. Art›r›lansermaye paylar›, ortaklar taraf›ndan iflletme kasas›na nakit olarak ödenmifltir.

Ortaklar, sermayenin nakit T50.000 art›r›lmas›na karar vermifllerdir. Sermaye,bir kaynak hesab›d›r; art›fl karfl›l›¤›nda alacak taraf›na kay›t yap›lacakt›r. Art›fl›nkarfl›l›¤› ortaklarca flirkete nakit olarak ödenmifltir. Nakit, mevcut Kasa hesab›ndaizlenmektedir ve kasa, bir varl›k hesapt›r; art›fl meydana gelmifltir. Meydana gelenart›fl için Kasa hesab› borçland›r›lm›flt›r.

7. ‹flletme, nakliye geliri olarak T10.000 nakit tahsil etmifltir.

‹flletme, bir gelir elde etmifltir. Gelirler, alacak tarafl› çal›flan hesap türüdür.Ayn› zamanda al›nan nakit, iflletmenin kasas›ndaki nakit varl›¤›n› art›rm›flt›r vevarl›k art›fl›, borç tarafl› çal›flacakt›r. Dolay›s›yla olay ile ilgili olarak yap›lacak ka-y›tta Di¤er Ola¤an Gelir ve Kârlar hesab› alacakland›r›lm›fl, buna karfl›l›k Kasa he-sab› borçland›r›lm›flt›r.

8. ‹flletme, maliyeti T15.000 olan mal› peflin T20.000’ye satm›flt›r.

‹flletme, mal mevcudunun T15.000’lik k›sm›n› peflin T20.000’ye satm›flt›r. Buolayda dikkat edilmesi gereken unsurlar vard›r. ‹flletme ticari mal varl›¤› T15.000azal›rken bu, ayn› zamanda iflletmenin katland›¤› maliyettir. Katland›¤› bu maliyetkarfl›l›¤›nda iflletme, T20.000 has›lat elde etmifltir ve bu has›lat karfl›l›¤›n› nakit tah-

90 Genel Muhasebe-I

100 KASA HESABI 50.000500 SERMAYE HESABI 50.000

......no.lu tahsilat makbuzu ile al›nan

100 KASA HESABI 10.000649 DİĞER OLAĞAN GELİR VE KÂRLAR HESABI 10.000

......no.lu tahsilat makbuzu ile al›nan

100 KASA HESABI 20.000600 YURTİÇİ SATIŞLAR HESABI 20.000

......no.lu fatura ile sat›lan

621 SATILAN TİCARİ MALLAR HESABI 15.000153 TİCARİ MALLAR HESABI 15.000

......no.lu fatura ile sat›lan mallar›n maliyeti ve depo ç›k›fl›

sil ederek kasadaki varl›k mevcudunu art›rm›flt›r. T15.000 maliyete karfl›l›k T20.000varl›k art›fl› dolay›s›yla aradaki T5.000 faaliyet sonucu olarak iflletmenin mal sat›flkâr›n› verecektir. Bu olay hesaplardaki kay›t ortam›nda kasadaki art›fl için (Kasa,bir varl›k hesab›d›r.) T20.000 kasa hesab› borçland›r›l›rken Yurtiçi Sat›fllar hesab›(Has›lat hesab›d›r) T20.000 alacakland›r›lm›flt›r. Ayn› zamanda ticari mal mevcu-dundaki azal›fl için Ticari Mallar hesab› T15.000 alacakland›r›l›rken Sat›lan TicariMallar Maliyeti hesab›, T15.000 borçland›r›lm›flt›r.

9. ‹flletme ortaklar›, sermayede T25.000 azaltma yapma karar› vermifllerdir.Azalt›lan sermaye paylar›, ortaklara iflletme kasas›ndan nakit olarak ödenmifltir.

Ortaklar flirketin sermayesini T25.000 azaltmaya karar vermifller ve birinci ki-fli olan iflletme, ortaklara azalt›lan sermaye paylar› karfl›l›¤›n› kasadan nakit ola-rak ödemifltir. Bu olayda sermaye azal›rken (Kaynak hesapt›r) ayn› zamanda ka-sadaki nakit de azalm›flt›r (Varl›k hesapt›r) Kaynaklardaki azal›fl için Sermaye he-sab› T25.000 borçland›r›l›rken varl›klardaki azal›fl için de Kasa hesab› T25.000alacakland›r›lm›flt›r.

10. ‹flletme, nakliye geliri olarak T10.000 nakit tahsil etmifltir.

Yak›t gideri olarak T5.000 ödenmifltir. Yap›lan harcama, gidere dönüflmüfl; bu-nun sonucu olarak da iflletme, kazand›¤› kâr›n bir k›sm›n› elden ç›karm›flt›r. Yap›-lan ödeme kasadaki nakit mevcudunun azalmas›na (Kasa bir, varl›k hesab›d›r; aza-l›fl için alacakland›r›lacakt›r) neden olmufl, yak›t gideri iflletmenin katland›¤› gider-leri art›rm›flt›r. Giderler, borçlu çal›flan hesapt›r. Bu olayda Di¤er Ola¤an Gider veZararlar hesab› borçland›r›l›rken Kasa hesab› alacakland›r›lm›flt›r.

11. ‹flletme, maliyeti T15.000 olan mal› peflin T10.000’ye satm›flt›r.


500 SERMAYE HESABI 25.000100 KASA HESABI 25.000


659 DİĞER OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR HS. 5.000100 KASA HESABI 5.000


100 KASA HESABI 10.000600 YURTİÇİ SATIŞLAR HS. 10.000

......no.lu fatura ile sat›lan ticari mallardan elde edilen has›lat

621 SATILAN MALLAR MALİYETİ HESABI 15.000153 TİCARİ MALLAR HS. 15.000

......no.lu fatura ile sat›lan mallar›n maliyeti ve depo ç›k›fl›

‹flletme, T15.000 maliyetindeki mal› T10.000’ye satmak zorunda kalarak T5.000zarar etmifltir. Ticari mallar›nda (Varl›k hesapt›r, azal›fl alaca¤›nda kay›tlanacakt›r.)T15.000’lik k›s›m azalm›flt›r, Ticari Mallar hesab› T15.000 alacakland›r›lm›flt›r,T15.000 ayn› zamanda maliyet unsurudur ve bu unsur için Sat›lan Ticari Mal›n Ma-liyeti hesab› borçland›r›lm›flt›r. ‹flletme T10.000 has›lat elde etmifltir. Has›lat hesab›olarak Yurtiçi sat›fllar hesab›n›n alacak taraf›na T10.000 kay›t yap›l›rken karfl›l›¤›n-da nakit tahsilat içinde Kasa hesab›nda (Varl›k hesapt›r art›fl borcunda kay›tlana-cakt›r.) art›fl meydana geldi¤i için Kasa hesab› borç taraf›na T10.000 kay›tlanm›flt›r.

12. T10.000 borcumuz olan sat›c› flirket, borcumuza karfl›l›k ortak kabuledilmifltir.

Daha önce borçland›¤›m›z sat›c›lar›m›zdan biri yap›lan anlaflma ile flirkete ortakkabul edilmifltir. Ortaklar›n varl›klar üzerindeki hakk›, sermayedir. Yeni orta¤›m›-z›n bu olayda flirketteki sermaye pay› T10.000 olacakt›r ve bunun karfl›l›¤› olarakda birinci kifli olan iflletmemizden olan alaca¤›n›n T10.000’lik k›sm›n›n sermaye pa-y› olarak kabul edilmesini istemifl ve almaktan vazgeçmifltir. Bu mali olayda flirketsermayesi, T10.000 artm›flt›r (Sermaye hesab›, kaynak hesapt›r; art›fl alaca¤›nda ka-y›tlanacakt›r.), art›fl için Sermaye hesab› T10.000 alacak kay›tlan›rken sat›c›laraolan flirketin borcu T10.000 azalm›flt›r (Sat›c›lar hesab›, kaynak hesapt›r; azal›fl bor-cunda kay›tlanacakt›r.), Sat›c›lar hesab› T10.000 borçland›r›lm›flt›r.

13. ‹flletme, geçmifl y›llar kârlar›nda yer alan T5.000’nin ortaklara da¤›t›lma-s›na karar vermifltir.

Geçmifl y›llar kârlar›, öz kaynak hesaplar›ndan biridir. Geçmifl y›llar kârlar›n›nortaklara da¤›t›lmas›na karar verilmesi sonucunda azal›fl meydana gelecektir ve birkaynak hesab›ndaki azal›fl, o hesab›n borç taraf›na kay›tlanacakt›r. Ancak olay flim-dilik sadece karar aflamas›nda olup henüz karfl›l›¤›nda bir varl›k ç›k›fl› olmam›flt›r.Yani al›nan karar do¤rultusunda ortaklara borçlan›lm›flt›r. Ortaklara Borçlar, birkaynak hesapt›r ve ilk hareket için hesap, alacakland›r›lacakt›r. Geçmifl Y›llar Kâr-lar› hesab›n›n borç taraf›na T5.000 borç kay›tlan›rken Ortaklara Borçlar hesab›n›nalacak taraf›na T5.000 alacak kay›tlanm›flt›r.

92 Genel Muhasebe-I

320 SATICILAR HESABI 10.000500 SERMAYE HESABI 10.000

......no.lu al›nan karar

570 GEÇMİŞ YILLAR KÂRLARI HESABI 5.000331 ORTAKLARA BORÇLAR HS. 5.000

......no.lu al›nan karar

Dönem ‹çi ‹fllemlerin Büyük Defter Kay›tlar› (S›n›fland›rma)


KASA HESABI(A) 40.000 40.000 (5)(1) 50.000 25.000 (9)(6) 50.000 5.000 (10)(7) 10.000(8) 20.000(11)10.000

180.000 70.000

BANKALAR HESABI(A) 60.000 50.000 (1)

60.000 50.000

BİNALAR HESABI(A) 50.000

50.000

TAŞITLAR HESABI(A) 20.000

20.000

BANKA KREDİLER HESABI10.000 (A)

10.000

SATICILAR HESABI(2) 10.000 30.000 (A)(5) 40.000 40.000 (4)(12)10.000

60.000 70.000

BORÇ SENETLER HESABI50.000 (A)10.000 (2)

60.000

SERMAYE HESABI(9) 25.000 70.000 (A)

5.000 (3)50.000 (6)10.000(12)

25.000 135.000

GEÇMİŞ YILLAR KÂRLARI HS.(3) 5.000 10.000 (A)(13)5.000

10.000 10.000

DİĞER OLAĞAN GELİR VE KÂRLAR HS.

(14)10.000 10.000 (7)

10.000 10.000

SATILAN TİCARİ MALINMALİYET HS.

(8) 15.000 30.000(14)(11)15.000

30.000 30.000

YURTİÇİ SATIŞLAR HESABI

(14)30.000 20.000 (8)10.000(11)

30.000 30.000

DİĞER OLAĞAN GİDER VE ZARAR HESABI

(10) 5.000 50.000 (A)

5.000 5.000

ORTAKLARA BORÇLAR HESABI

5.000 (13)

5.000

TİCARİ MALLARHESABI

(4) 40.000 15.000 (8)15.000(11)

40.000 30.000

(A): Aç›l›fl kayd›ndan büyük deftere aktar›lan.(Say›): ‹lgili yevmiye maddesinin ba¤lant› numaras›.

c. Genel geçici mizan›n düzenlenmesi

Mizanda, tutar ve kalan sütunlar›n›n tutarlar›n›n birbirine eflit olmas› gerekir. Bu tutarla-r›n eflit olmamas›, yap›lan ifllemlerde bir hata veya eksiklik söz konusu oldu¤u anlam›nagelir.

d. Envanter ifllemleri: ‹flletmenin kayd› durumu ile gerçek durumu gös-terdi¤i varsay›lmaktad›r. Maliyet ve gelir gider hesaplar›n›n kapat›lmas›

Afla¤›daki yevmiye kay›tlar›nda gelirler ve giderler, dönem kâr› veya zarar›n›nhesaplanmas› için dönem kâr veya zarar› hesab› alt›nda toplanmaktad›r. Bu ifllemeiliflkin yevmiye kay›tlar› afla¤›da gösterilirken büyük defter hesaplar›nda ise 14no.lu ifllem olarak ba¤lant› numaras› verilmektedir.

Dönem kâr› veya zarar›n›n bilançoda öz kaynaklara aktar›lmas› ifllemi ise 15no.lu ba¤lant› numaras› olarak büyük defterlere aktar›lmaktad›r.

94 Genel Muhasebe-I

GENEL GEÇ‹C‹ M‹ZAN

HESABIN ADITUTAR KALAN


KASA HESABI 180.000 70.000 110.000 –

BANKALAR HESABI 60.000 50.000 10.000 –

T‹CAR‹ MALLAR HESABI 40.000 30.000 10.000 –

B‹NALAR HESABI 50.000 – 50.000 –

TAfiITLAR HESABI 20.000 – 20.000 –

BANKA KRED‹LER‹ HESABI – 10.000 – 10.000

SATICILAR HESABI 60.000 70.000 – 10.000

BORÇ SENETLER‹ HESABI – 60.000 – 60.000

ORTAKLARA BORÇLAR HESABI – 5.000 – 5.000

SERMAYE HESABI 25.000 135.000 – 110.000

GEÇM‹fi YILLAR KÂRLARI HESABI 10.000 10.000 – –

YURT‹Ç‹ SATIfiLAR HESABI – 30.000 – 30.000

SATILAN T‹CAR‹ MALIN MAL‹YET‹ HS. 30.000 – 30.000 –

D‹⁄ER OLA⁄AN GEL‹R VE KÂRLAR HS. – 10.000 – 10.000

D‹⁄ER OLA⁄AN G‹DER VE ZARAR.HS. 5.000 – 5.000 –

TOPLAM 480.000 480.000 235.000 235.000S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



690 DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI HS. 35.000621 SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ HS. 30.000659 DİĞER OLAĞAN GİDER VE ZARAR HS. 5.000

600 YURTİÇİ SATIŞLAR HESABI 30.000649 DİĞER OLAĞAN GELİR VE KÂRLAR HS. 10.000

690 DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI HS. 40.000

Büyük defter kay›tlar›nda italik yaz›lan rakamlar ile dönem sonu ifllemlerigösterilmektedir.

Dönem sonunda maliyet ve gelir tablosu hesaplar› kural›na uygun flekilde dev-redilerek sonuç, dönem net kâr› veya dönem net zarar› fleklinde ilgili bilançodayer alacak öz kaynak hesab›na devredilir.

e. Kesin mizan›n düzenlenmesi


DÖNEM KÂRI VEYA ZARARIHESABI

(14)35.000 40.000(14)(15) 5.000

40.000 40.000

DÖNEM KÂRI HESABI

5.000 (15)

5.000

DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARIHESABI

(15) 5.000 5.000(15)

5.000 5.000

GENEL KES‹N M‹ZAN

HESABIN ADITUTAR KALAN


KASA 180.000 70.000 110.000 –

BANKALAR 60.000 50.000 10.000 –

T‹CAR‹ MALLAR 40.000 30.000 10.000 –

B‹NALAR 50.000 – 50.000 –

TAfiITLAR 20.000 – 20.000 –

BANKA KRED‹LER‹ – 10.000 – 10.000

SATICILAR 60.000 70.000 – 10.000

BORÇ SENETLER‹ – 60.000 – 60.000

ORTAKLARA BORÇLAR – 5.000 – 5.000

SERMAYE 25.000 135.000 – 110.000

GEÇM‹fi YILLAR KÂRLARI 10.000 10.000 – –

YURT ‹Ç‹ SATIfiLAR 30.000 30.000 – –

SATILAN T‹CAR‹ MALIN MAL‹YET‹ 30.000 30.000 – –

D‹⁄ER OLA⁄AN GEL‹R VE KÂRLAR 10.000 10.000 – –

D‹⁄ER OLA⁄AN G‹DER VE ZARAR 5.000 5.000 – –

DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI 40.000 40.000 – –

DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI 5.000 5.000 – –

DÖNEM NET KÂRI – 5.000 – 5.000

TOPLAM 565.000 565.000 200.000 200.000

690 DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI HS. 5.000692 DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI HESABI 5.000

692 DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI HS. 5.000590 DÖNEM NET KÂRI HS. 5.000

Kesin mizanda, sadece bilanço hesaplar› kalan vermekte; sonuç hesaplar› ve maliyet he-saplar› kalan vermemektedir.

f. Kesin mizandan sonra iflletmenin dönem sonu Bilanço ve Gelir Tablo-sunun haz›rlanmas›

Dönem sonu bilançosu, kesin mizan kalanlar›ndan düzenlenir. Kesin mizanborç kalanlar›; dönem sonu bilançosunun varl›klar›n›, yani aktifini, alacak kalanla-r› ise kaynaklar›n›, yani pasifini, oluflturur.

96 Genel Muhasebe-IS O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Y1 YILI DÖNEM SONU BİLANÇOSU

DÖNEN VARLIKLAR 130.000 YABANCI KAYNAKLAR 85.000KASA 110.000 BANKA KREDİLERİ 10.000BANKALAR 10.000 SATICILAR 10.000TİCARİ MALLAR 10.000 BORÇ SENETLERİ 60.000DURAN VARLIKLAR 70.000 ORTAKLARA BORÇLAR 5.000BİNALAR 50.000TAŞITLAR 20.000 ÖZ KAYNAKLAR 115.000

SERMAYE 110.000DÖNEM NET KÂRI 5.000


AKTİF PASİF

Y1 YILI GEL‹R TABLOSU

CAR‹ DÖNEM

60-BRÜT SATIfiLAR 30.000

61-SATIfi ‹ND‹R‹MLER‹ (-) -

NET SATIfiLAR 30.000

62-SATIfiLARIN MAL‹YET‹ (-) -30.000

BRÜT SATIfi KÂRI VEYA ZARARI 0

63-FAAL‹YET G‹DERLER‹ (-) -5.000

632-Genel Yönetim Giderleri (-)

FAAL‹YET KÂRI VEYA ZARARI -5.000

64-D‹⁄ER FAAL‹YETLERDEN OLA⁄AN GEL‹R VE KÂRLAR 10.000

65-D‹⁄ER FAAL‹YETLERDEN OLA⁄AN G‹DER VE ZARARLAR (-) -

66-F‹NANSMAN G‹DERLER‹ (-) -

OLA⁄AN KÂR VEYA ZARAR 5.000

67-OLA⁄AN DIfiI GEL‹R VE KÂRLAR -

68-OLA⁄ANDIfiI G‹DER VE ZARARLAR (-)

69-DÖNEM NET KÂRI VE ZARARI 5.000

g. Kapan›fl kay›tlar›n›n yap›lmas›

Kapan›fl kayd›, dönem sonu bilançosundan yap›lacakt›r. Dönem sonu bilanço-sunun pasifi, yap›lacak kapan›fl yevmiye kayd›n›n borç taraf›na; aktifi, alacak tara-f›na kay›tlanacakt›r. Bu kay›t büyük deftere aktar›ld›¤›nda aç›lan bütün hesaplar›nkapand›¤› görülmektedir. Cari döneme ait kullan›lan defterler, art›k arflive kalka-cakt›r. Yeni dönemle ilgili aç›l›fl kayd› ile iflletme, muhasebe sürecine kald›¤› yer-den yeni dönem fleklinde, yeni bir bafllang›ç olarak devam edecektir.


300 BANKA KREDİLERİ HS. 10.000320 SATICILAR HESABI 10.000321 BORÇ SENETLERİ HS. 60.000331 ORTAKLARA BORÇLAR HS. 5.000500 SERMAYE HESABI 110.000590 DÖNEM NET KÂRI HS. 5.000

100 KASA HESABI 110.000102 BANKALAR HESABI 10.000153 TİCARİ MALLAR HESABI 10.000252 BİNALAR HESABI 50.000254 TAŞITLAR HESABI 20.000

Kapan›fl Kayd›

98 Genel Muhasebe-I

Muhasebede bilgi ak›fl sürecini aç›klamak.

‹flletmeler; karar al›c›lar› için güvenilir, zamanl›ve karfl›laflt›r›labilir bilgi üretmek zorundad›r.Objektif bilgilerin üretilebilmesi için belgelerintoplanmas›ndan kay›tlama sürecine kadar süre-cin ç›kt›lar›n›n sistemli bir flekilde olmas› gere-kir. Bu sistematik flekil, muhasebe bilgi süreci-dir. Belge temini ile bafllar, toplanan belgeler s›-n›fland›r›l›r, zorunlu ve iste¤e ba¤l› defterlerekay›tlan›r, saklanmak üzere dosyalan›r, sürecinç›kt›s›nda ise muhasebenin fonksiyonu sonucuyap›lacak özetleme için finansal tablolar düzen-lenir. Düzenlenen finansal tablolar›n analizi veyorumu gerçeklefltirilir.

Yasal defter ve belgeleri s›ralamak.

Yasal düzenlemelere göre belgeler; fatura, sevk ir-saliyesi, irsaliyeli fatura, yazar kasa fifli, perakendesat›fl fifli, çek, gider pusulas›, serbest meslek mak-buzu, müstahsil makbuzu, tafl›ma belgeleri, adis-yonlar, senetler ve çekler olarak s›ralanmaktad›r. Yasal defterler ise Yevmiye Defteri, Defter-i Kebir,Envanter Defteri ve Pay Defterinden oluflmaktad›r.

Muhasebe fifllerini tan›mlamak.

Mali nitelikli ifllemlere ait belgelerin do¤rudan ti-cari defterlere kaydedilmesi s›ras›nda ortaya ç›-kabilecek olas› hatalar› azaltmak amac›yla mu-

hasebe fifllerinden yararlan›lmaktad›r. Muhasebefiflleri; tahsil fifli, tediye fifli ve mahsup fifli olmaküzere üçe ayr›lmaktad›r.

Mizan› ve türlerini aç›klamak.

Yevmiye defterinden büyük deftere rakamlar›ndo¤ru aktar›l›p aktar›lmad›¤›n› belirlemek ama-c›yla düzenlenen bir kontrol çizelgesidir. ‹fllet-meler, ihtiyaçlar›na göre farkl› zamanlarda mizandüzenleyebilir. Ay sonlar›nda düzenlenen mizan-lara ayl›k mizan veya geçici mizan ad› verilmek-tedir. 31 Aral›k tarihinde düzenlenen mizan isebütün bir y›ldaki geçici mizan›n tutarlar›n› dakapsamas› nedeniyle genel geçici mizan olarakadland›r›l›r. Dönem sonu envanter ve düzelticikay›tlardan sonra düzenlenecek mizana ise kesin

mizan denir.

Özet

1NA M A Ç

2NA M A Ç

3NA M A Ç

4NA M A Ç


1. Afla¤›dakilerden hangisi yasal defterlere yap›lan ka-y›tlar›n ispat edici unsurdur?

a. Belgeb. Yard›mc› defterlerc. Mizanlard. Dosyalare. Fifller

2. Afla¤›dakilerden hangisi mali nitelikli bir olaya ilifl-kin ispat edici belgenin ilk olarak kaydedildi¤i yasaldefterdir?

a. ‹flletme hesab› defterib. Büyük Defterc. Yevmiye Defterid. Yard›mc› Deftere. Envanter Defteri

3. Afla¤›dakilerden hangisinde iflletmelerin kulland›¤›yasal defterlere iliflkin verilen bilgiler do¤ru de¤ildir?

a. ‹flletmeler yevmiye, büyük defter, envanter def-terini tutmak zorundad›r

b. Yasal defterler, yasada belirtilen sürelerde note-re tasdik ettirilir

c. Yevmiye defterine kay›tlar, maddeler fleklindeyap›l›r

d. Birinci s›n›f iflletmeler, iflletme hesab› defterinitutar

e. ‹flletmeler, 10 gün içinde yasal defterlere kay›tyapmak zorundad›r

4. Afla¤›dakilerden hangisinde yevmiye defterine ilifl-kin verilen bilgiler do¤ru de¤ildir?

a. Kay›tlar, yevmiye maddesi fleklinde yap›l›rb. Sayfa numaralar›, birbirini takip eden s›ra numa-

ralar›ndan oluflurc. Kay›tlar, önce yevmiye defterine yap›l›rd. Tutulmas› TTK ve VUK hükümlerine göre zo-

runludure. Dönem sonunda her bir hesab›n borç ve alacak

toplamlar› birbirleriyle toplan›r

5. Afla¤›dakilerden hangisinde büyük deftere iliflkin ve-rilen bilgiler do¤ru de¤ildir?

a. Kay›tlar, madde fleklinde yap›l›rb. Sayfa numaralar› karfl›l›kl› 1-1, 2-2 fleklinde ta-

kip ederc. Kay›tlar, Yevmiye defterinden büyük deftere

aktar›l›rd. Tutulmas› TTK ve VUK hükümlerine göre zo-

runludure. Her bir hesaba ihtiyaç duyulan miktarda sayfa

ayr›l›r

6. Afla¤›dakilerden hangisi dönem sonunda iflletme-nin varl›klar›n›n say›lmas›, ölçülmesi, tart›larak de¤er-lendirilmesi sonucu elde edilen listelerin kay›tland›¤›defterdir?

a. ‹flletme hesab› defterib. Büyük Defterc. Yevmiye Defterid. Yard›mc› Deftere. Envanter Defteri

7. Afla¤›dakilerden hangisi yevmiye kayd›nda bir hesa-b›n borçlu ve bir hesab›n da alacakl› kaydedildi¤i yev-miye madde türüdür?

a. Basit Maddeb. Bileflik Maddec. Yap›lan Madded. Karma Maddee. Tahminî Madde

8. Afla¤›dakilerden hangisi kasan›n hep borçlu taraftabulundu¤u muhasebe fiflidir?

a. ‹rsaliyeb. Faturac. Tahsil Fiflid. Mahsup Fiflie. Tediye Fifli

9. Afla¤›dakilerden hangisi mizan çizelgesinde yer alanbilgilerden biri de¤ildir?

a. S›ra nob. Borç ve alacak kalan›c. Madde çizgisid. Hesap ad› e. Borç ve alacak tutar›

10. Afla¤›da muhasebe sürecine iliflkin verilen bilgiler-den hangisi do¤rudur?

a. Aç›l›fl kay›tlar› - Dönem içi kay›tlar - Kesin mi-zan - Genel geçici mizan

b. Aç›l›fl kay›tlar› - Dönem içi kay›tlar› - Genel ge-çici mizan - Mali tablolar - Kesin mizan

c. Genel geçici mizan - Envanter ve envanter ka-y›tlar› - Kesin mizan - Mali tablolar

d. Dönem içi ifllemlerin kay›tlar› - Aç›l›fl kay›tlar› -Kapan›fl kay›tlar› - Mali tablolar

e. Kesin mizan - Envanter ve envanter kay›tlar› -Mali tablolar


100 Genel Muhasebe-I

Bilgisayar ve ‹nternetin Muhasebeye Etkileri

Muhasebecilerin faaliyetlerini en etkin bir biçimde ya-pabilme ve rekabet avantaj› sa¤layabilmeleri için mü-kelleflerinin beklentilerine cevap verebilme, onlara de-¤er katabilme ve bunu zamanl› ve en uygun maliyetleyapabilme yetisine sahip olmalar› gerekir. Bir baflka ifa-deyle, muhasebe bürolar› sunduklar› hizmetleri rakiple-rine göre farkl›laflt›rabildikleri ve en iyi hizmeti, en azmaliyetle, kesintisiz bir flekilde sunduklar› zaman reka-bet üstünlü¤ü elde edebileceklerdir. Bu ba¤lamda, bil-gi teknolojisi iflletmenin baflar›s› ve varl›¤›n› sürdürme-si için yaratt›¤› olanaklar ve sa¤lad›¤› f›rsatlarla küçükve orta ölçekli iflletmeler olarak nitelendirebilen muha-sebe bürolar› için kritik bir önem tafl›maktad›r. Genelanlamda iflletmeler, bilgi teknolojilerini müflterilerinede¤er sunmak, mevcut müflterilerini muhafaza etmekve yenilerini kazanmak için kullan›rlar. Nitekim müflte-ri kay›plar› ile ilgili olarak yap›lan bir çal›flmada ana ne-denler olarak; ‘mesleki özenin gösterilmemesi, güvenverilmemesi, yeterli bilgi alamama ve ücret sorunu’ gös-terilmifltir. Meslek ifa edilirken mevcut müflterileri koru-mak ve yeni müflteriler edinebilmek için meslek men-suplar›n›n yapmas› gerekenler aras›nda ‘müflterileremutlaka de¤er yarat›lmas› gerekti¤i’, ‘bilgi teknolojilerive geliflmelere uyum sa¤lanmas› gerekti¤i’ ve ‘rekabetkonusunda muhasebe bürolar›n›n daha esnek ve çevikhale getirilmesi gerekti¤i’ belirtilmifltir. Muhasebe mes-lek mensuplar›n›n müflterilerinin memnuniyetlerini sa¤-layacak temel uygulamalardan ikisi, ‘yap›lan iflin ve ve-rilen hizmetin kalitesi’ ile ‘ileri bilgi teknolojilerini kul-lanmak’ olarak belirtilmifltir. ‹flletmeler bilgi teknolojile-rini muhasebe bilgi sistemlerine dâhil etmek suretiylebu sistemin üretti¤i bilgileri karar almada daha etkinolarak kullanabilmektedirler. Bilgi teknolojisindeki ge-liflmeler karfl›s›nda muhasebe bilgi sisteminin önemidaha da artm›fl, buna paralel olarak muhasebe mesle¤i-ni yürütenler de iflletmenin bilgi üreticisi ve bilgi yöne-ticisi konumuna ulaflm›fllard›r. Bilgi teknolojilerinin kul-lan›m› ile bilgiyi elde etme, iflleme ve iletme maliyetle-rinde yaflanan önemli azalma, iflletmelerin ifl yapmafleklini de¤ifltirmektedir. Muhasebe bilgi sistemine bilgi-sayar düzgün bir flekilde ilave edildi¤inde afla¤›daki de-¤ifliklikler gerçekleflmektedir: • Veriler daha h›zl› ifllenir,• Verilerin ve bilgilerin do¤ruluk pay› artar,• Maliyetler her ticari belgede düfler,

• Raporlar ve di¤er ç›kt›lar›n zamanlamas› daha uy-gun hale gelir,

• ‹htiyaç duyulan bilgilere istenilen anda ulaflmakmümkün olur,

• Bilgisayarlar sonuçlar›n yorumlanmas› aflamas›ndada kullan›l›r,

• Stok seviyesi sürekli olarak kontrol alt›nda olur vebu flekilde üretim hatalar› en az seviyeye indirilmiflolur,

• Bilgisayarda rutin ifllerin iyi bir flekilde takip edilme-sinin ö¤renilmesi durumunda çal›flanlar›n verimli-likleri artar.

Muhasebe bürolar›nda bilgisayar ve internet kullan›m›-n›n sa¤lad›¤› faydalar afla¤›da s›ralanmaktad›r;• Bilgisayar kullan›m›, defter tutma ifllemini kolaylafl-

t›rm›flt›r• Bilgisayar kullan›m›, mükellef memnuniyetinde ar-

t›fl yaratm›flt›r• Bilgisayar kullan›m›, ifl tatminini art›rm›flt›r• Bilgisayar kullan›m›, sunulan hizmet say›s›n› art›r-

m›flt›r• Bilgisayar kullan›m›, mesleki geliflmelerin takibini

art›rm›flt›r• ‹nternet kullan›m›, dan›flmanl›k ve bilgilendirme hiz-

metlerini art›rm›flt›rMuhasebe bürolar›n›nda bilgisayar ve internet kullan›-m›n›n üç temel faydas› görülmektedir: (1) Bilgisayar,eleman say›s›n› azaltmak suretiyle personel maliyetindeazalmaya neden olmufltur, (2) Bilgisayar, büro sahibineevde çal›flma olana¤› yaratm›flt›r ve (3) Bilgisayar kulla-n›m› ifl hacmini art›rm›flt›r.

Kaynak: Zeynep Hatuno¤lu ve ‹smail Bakan, (2010).Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler EnstitüsüDergisi, 7/13, s.98-129.


”

“


Muhasebe Bilgi Sistemi

Pazarlama, üretim, finans, Ar-Ge, halkla iliflkiler ve in-san kaynaklar› gibi bilgi sistemlerinden sa¤lad›¤› verile-ri, muhasebe sürecinde iflletme yöneticilerinin karar al-malar›nda kullanacaklar› bilgiye dönüfltüren MuhasebeBilgi Sistemi (MBS), iflletme yöneticilerine faaliyetlerinkontrolüne iliflkin di¤er bilgi sistemlerinden elde edilenbilgilerin sa¤lanmas›nda temel bilgi kayna¤›n› olufltur-maktad›r. Muhasebe bilgileri, amaçlar›n saptanmas›nda,kararlar›n verilmesinde ya da gerçekleflen faaliyet iletahminlerin karfl›laflt›r›lmas›nda önemli bir araçt›r. Mu-hasebe bilgileri, iflletme-yönetim bilgi sistemleri içeri-sinde en eski, en önemli ve en kapsaml›s› olan MBS ta-raf›ndan üretilmektedir. MBS taraf›ndan üretilen bu bil-giler, çok say›daki iflletme içi ve iflletme d›fl› bilgi kulla-n›c›lar› taraf›ndan kullan›lmaktad›r. MBS, iflletmenin sa-hip oldu¤u varl›klar› ve bu varl›klara kaynakl›k edensermaye ve borçlar üzerinde de¤iflim yaratan ve malinitelik tafl›yan ifllemlere ait verileri iflleyerek, bilgiye dö-nüfltüren ve ortaya ç›kan bilgileri raporlayan bir bilgisistemidir. MBS’ye girdi olarak al›nan veriler, iflletme d›-fl›ndan iflletmeye, iflletmenin kendi içindeki farkl› bö-lümlere ve sonuçta iflletme d›fl›na yönelen de¤er hare-ketlerinden do¤maktad›r. MBS, finansal muhasebe veyönetim-maliyet muhasebesi gibi geleneksel muhase-beleri de içeren genifl bir kavramd›r. Ayr›ca, muhasebesistem ve organizasyonundaki tüm ifllevleri içermekte-dir. ‹flletme yöneticilerinin karar verme aflamalar›ndabirçok yarar sa¤lamaktad›r. ‹flletmelerde insan, süreç vebilgi teknolojileri toplam› olarak ifade edilen MBS üçtemel fonksiyonu yerine getirmektedir: • ‹flletme faaliyetleri ve mali nitelikli ifllemler hakk›n-

da verileri toplamak, toplanan verileri kaydetmek,• Planlama ve kontrol faaliyetleri için karar vermede

kullan›lan verileri ifllemek ve bilgiye dönüfltürmek,bilgi kullan›c›lar›n ihtiyaçlar› çerçevesinde raporve bilgileri oluflturmak ve bu bilgileri kullanarakçeflitli raporlar ve tablolar haz›rlamak

• ‹flletmeye ihtiyaç duydu¤u zaman do¤ru ve güveni-lir verileri sa¤lamak için verilerin toplanmas›ndan,raporlar›n haz›rlanmas›na kadar tüm süreçlerde ge-rekli kontrolleri yapmak.

Kaynak: Yunus Ceran ve Muhammet Bezirci, SelçukÜniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26 / 2011,s.103-115.

1. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Belgeler” bafll›kl› konuyuyeniden gözden geçiriniz.

2. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Muhasebe Süreci” bafll›kl›konuyu yeniden gözden geçiriniz.

3. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Defterler” bafll›kl› konuyuyeniden gözden geçiriniz.

4. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Yevmiye Defteri” bafll›kl›konuyu yeniden gözden geçiriniz.

5. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Büyük Defter” bafll›kl›konuyu yeniden gözden geçiriniz.

6. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Envanter Defteri” bafll›kl›konuyu yeniden gözden geçiriniz.

7. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Yevmiye Defteri” bafll›kl›konuyu yeniden gözden geçiriniz.

8. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Muhasebe Fiflleri” bafll›kl›konuyu yeniden gözden geçiriniz.

9. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Mizanlar” bafll›kl› konuyuyeniden gözden geçiriniz.

10. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Muhasebe Süreci” bafll›kl›konuyu yeniden gözden geçiriniz.

Okuma Parças› Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›


S›ra Sizde 1

Süreç; dönem içi mali olaylara ait belgelerin toplanma-s›, kaydedilmesi, s›n›fland›r›lmas›, mali tablolar›n dü-zenlenmesine kadar devam eder. Sürecin ara noktala-r›nda ifllemlerin matematiksel do¤rulu¤unun sa¤lanma-s› için ara (geçici) mizanlar düzenlenir. Dönem sonugeldi¤inde kay›tlar›n özeti, genel geçici mizan fleklindeal›n›r; fiili do¤rulamalar ve düzeltmeler yap›l›r. Kesinmizan ise bu aflamadan sonra düzenlenir ve kesin mi-zan esas al›narak mali tablolar haz›rlan›r ve hesaplar›nkapat›lmas› sa¤lan›r.

S›ra Sizde 2

Birinci s›n›f iflletmeler, bilanço esas›na göre defter tu-tarlar; ikinci s›n›f iflletmeler ise iflletme hesab› esas›nagöre defter tutarlar. ‹kinci s›n›f iflletmelerin iflletme he-sab› esas›na göre tutmak zorunda oldu¤u ve tasdike ta-bi defteri, iflletme hesab› defteridir.

S›ra Sizde 3

Yevmiye Defterinde sayfa numaralar›, s›ra numara flek-linde takip eder; Yevmiye Defterine kay›tlar, maddefleklinde yap›l›r. Yevmiye Defterine yap›lan kay›tlara,yevmiye maddesi denir. Yevmiye maddesinde borç-ala-cak sütunlar› toplam› eflit olur. Her sayfa sonunda say-fa borç ve alacak sütunlar›n›n toplam› al›n›r, bir sonra-ki sayfaya nakli toplam (yekûn) ç›kart›l›r ve izleyen say-falarda ayn› flekilde devam edilir. Yevmiye Defterinde-ki borç ve alacak kalan toplam›, ayn› zamanda dönemsonunda düzenlenen mizan›n borç ve alacak toplam›naeflit olacakt›r. Yevmiye Defterine yap›lan yanl›fl kay›tlartespit edildi¤inde yine usulüne uygun olarak, kay›t flek-linde, düzeltme ifllemine tabi tutulur. Usulüne uyguntutulan Yevmiye Defteri kay›tlar›, kay›tlar›n Büyük Def-terlere daha az hata ile kaydedilmesine, Büyük Defter-deki yanl›fll›klar›n daha kolay bulunmas›na yard›mc›olur.

S›ra Sizde 4

Büyük Defterin sayfa numaralar›, s›ra olarak de¤il karfl›-l›kl› olarak devem eder (1-1, 2-2, 3-3 gibi). Kay›tlar›n› bil-gisayar ortam›nda tutan iflletmelerde sayfa numaralar›, s›-ra olarak devam eder. Karfl›l›kl› sayfalar›n sol taraf›naborç, sa¤ taraf›na alacak k›sm› denir. Maddeler fleklindeYevmiye Defterine yap›lan kay›tlar, Yevmiye Defterin-den hesap fleklindeki Büyük Defterin borç-alacak sütun-lar›na aktar›l›r. Büyük defterde meydana gelen yanl›fll›k-lar, muhasebe usul ve esaslar›na göre yanl›fl rakam oku-nacak flekilde tek çizgi ile çizilir ve uygun yere do¤ru ra-kam yaz›l›r. Büyük Defterde her bir hesap için ihtiyaçduyulacak kadar sayfa ayr›larak kay›tlar yap›l›r. Dönemsonunda her bir hesab›n borç ve alacak toplamlar› al›n›r.Yevmiye Defterine yap›lan kay›tlardan Büyük Defterlererakamlar›n matematiksel olarak do¤ru geçti¤inin kontro-lü için mizanlar düzenlenir. Düzenlenen mizanda borçve alacak tutar toplamlar› eflit ç›karsa Yevmiye Defterin-den Büyük Deftere rakamlar›n do¤ru aktar›ld›¤› kabuledilir.

S›ra Sizde 5

Mizan, Yevmiye Defterinden Büyük Deftere rakamlar›nmatematiksel olarak do¤ru aktar›ld›klar›n› belirlemekiçin düzenlenmek amac› ile düzenlenen çizelgedir. Heray sonu düzenlenirse ayl›k mizan ad›n› al›r. Bütün ifllet-meler, 31 Aral›k tarihinde mutlaka bir mizan düzenler-ler. Bu mizana genel geçici mizan denir. Dönem sonuenvanter ve düzeltici kay›tlardan sonra düzenlenecekmizana ise kesin mizan denir. ‹flletmenin dönem sonubilançosu, kesin mizandan ç›kar›l›r.

S›ra Sizde Yan›t Anahtar›


Ceran, Yunus ve Bezirci, Muhammet, (2011). Pazarla-

ma Bilgi Sistemi - Muhasebe Bilgi Sistemi ‹liflki-

sine Stratejik Bir Yaklafl›m: Stratejik Pazarlama

Muhasebesi, Selçuk Üniversitesi Sosyal BilimlerEnstitüsü Dergisi, 26 /, s.103-115.

Dokur, fiükrü-Kaygusuz Sait Y. (2009). Uygulamac›lar

‹çin Finansal Muhasebe, Dora Yay›nlar›, Bursa.Hatuno¤lu, Zeynep ve Bakan, ‹smail, (2010) “Muhase-

be Bürolar›nda Bilgisayar ve ‹nternet Kullan›-

m›n›n Faydalar› ‹le ‹flyeri Özellikleri Aras›nda-

ki ‹liflkiler: Bir Alan Araflt›rmas›”, Mustafa KemalÜniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 7/13,s. 98-129.

Kotar, Erhan (1996). Genel Muhasebe-Temel ‹lkeler,

Ekin Yay›nlar›, Bursa.Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebli¤i-1213 Numaral› Vergi Usul Kanunu, 10703 say›l› R.G.6102 Say›l› Türk Ticaret Kanunu, 27846 say›l› R.G.

Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar

Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra;Finansal varl›klar kavram›n› tan›mlayabilecek,Haz›r de¤erler grubunun önemini aç›klayabilecek,Haz›r de¤erler grubunun muhasebelefltirme temelini aç›klayabilecek,Kasa hesab›nda, Türk Liras› Kasas›n› ve Yabanc› Paralar Kasas›n› aç›klayabilecek,Al›nan çekler ile verilen çekler ve ödeme emirleri hesaplar› aras›ndaki fark-l›l›¤› ay›rt edebilecek,Bankalar hesab›nda alt hesaplar›n önemini kavrayabileceksiniz.

‹çindekiler

• Nakit• Al›nan Çekler• Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri

• Bankalar• Ciro

Anahtar Kavramlar

Amaçlar›m›z

NNNNN

N

Haz›r De¤erler

• F‹NANSAL VARLIKLAR• HAZIR DE⁄ERLER• KASA• BANKALAR• ÇEKLER• D‹⁄ER HAZIR DE⁄ERLER

5GENEL MUHASEBE-I

Genel Muhasebe-I

F‹NANSAL VARLIKLARFinansal araç, bir iflletmenin finansal varl›¤› ile di¤er bir iflletmenin finansal bor-cunda ya da öz kayna¤a dayal› finansal arac›nda art›fla neden olan herhangi birsözleflme olarak tan›mlanmaktad›r. Finansal araçlara finansall›k özelli¤ini, bir söz-leflmeye dayal› olmas› dolay›s› ile sözleflmenin taraflar›na sözleflmeden kaynakla-nan bir hak kazand›rmas› ya da yükümlülük yüklemesi vermektedir. Finansal araç-lar, öncelikle türev finansal araçlar ve türev olmayan finansal araçlar olmak üzereiki s›n›fa ayr›lmaktad›r. Türev finansal araçlar, iflletmelerin kendilerini çeflitli riskle-re karfl› korumak amac› ile kulland›klar› finansal araçlar olup di¤er finansal araç-lardan türetildikleri için türev finansal araçlar ad›n› almaktad›r. Türev finansalaraçlar, sahip olduklar› özelliklere göre çeflitli flekillerde s›n›fland›r›labilmektedir.

Türev olmayan finansal araçlar, hemen hemen tüm iflletmeler taraf›ndan kulla-n›lan finansal araçlar olup finansal varl›k, finansal borç ve öz kayna¤a dayal› finan-sal araçlar olmak üzere üç s›n›fa ayr›lmaktad›r. Finansal varl›klar, sahibine sözlefl-meye dayal› bir hak kazand›ran finansal araçlard›r. Nakit, ticari alacaklar, alacaksenetleri, kredi alacaklar›, hisse senetleri, tahviller vb. finansal araçlar; finansal var-l›k olarak kabul edilmektedir. Finansal borçlar ise sahibine sözleflmeden kaynak-lanan bir yükümlülük yükleyen finansal araçlard›r. Ticari borç, borç senetleri, kre-di borçlar›, tahvil borçlar› vb. finansal araçlar; finansal borç olarak kabul edilmek-tedir. Öz kayna¤a dayal› finansal araçlar ise iflletmenin tüm borçlar› ç›kar›ld›ktansonra varl›klar›nda bir pay›/hakk› gösteren sözleflmelerdir. Bu kitapta finansalaraçlardan finansal varl›klar; “haz›r de¤erler”, “alacaklar” ve “menkul k›ymetler”bafll›klar› alt›nda üç ayr› ünitede ele al›nacakt›r.

HAZIR DE⁄ERLERVarl›klar, paraya dönüflen ve iflletme faaliyetlerinde kullan›lan olmak üzere iki gru-ba ayr›lmaktad›r. ‹flletmenin kasa veya bankas›ndaki paras› ile k›sa zaman içindeparaya dönüflecek di¤er varl›klardan oluflturmaktad›r. Bu nedenle haz›r de¤erler-de bilançonun varl›klar bölümünde dönen varl›klar grubunun en likit unsurlar›n›içermektedir. Haz›r de¤erler iflletmenin faaliyetlerini sürdürebilmesi için kullan›l-maya haz›r para ve para benzerleri de¤erlerdir.

Bir varl›¤›n haz›r de¤er olarak kabul edilebilmesi için bir de¤iflim arac› olma ni-teli¤ini tafl›mas›, kolayl›kla paraya dönüfltürülebilmesi, iflletmenin hedefleri do¤rul-

Haz›r De¤erler

tusunda cari faaliyetlerin yerine getirilmesinde ve borçlar›n finanse edilmesindekullan›lmas›nda herhangi bir s›n›rlaman›n bulunmamas› gerekmektedir.

Haz›r de¤erler, nakit ve nakit benzeri varl›klardan oluflur ve iyi yönetilmesi, ifl-letmenin süreklili¤i üzerinde önemli etkilere sahiptir. Gereksiz yere tüketilen nakitkadar yeteri kadar kullan›lmayan nakit de iflletmelerin faaliyetlerinin baflar›s›zl›¤›üzerinde ayn› etkiye neden olmaktad›r.

Haz›r de¤erler; k›sa dönemli, likiditesi oldukça yüksek olan, hemen parayaçevrilebilme özelli¤ine sahip kalemlerdir. Di¤er bir ifade ile nakit olarak elde bu-lunan varl›klar ile istendi¤i zaman de¤er kayb›na u¤ramadan paraya çevrilme im-kân› bulunan varl›k kalemleridir.

Haz›r de¤erler, yönetimin kontrolünde olan nakit ve nakit benzeri de¤erleri ifa-de etmektedir. ‹flletmeler kâr etmek amac›yla farkl› faaliyetlerde bulunmalar›nakarfl›n özünde faaliyetlerine devam etmek, yükümlülüklerini yerine getirmek veyat›r›mc›lar›na getiri sa¤lamak gibi benzer nedenlerle nakde ihtiyaç duymaktad›r.Nakit, iflletmenin kasas›ndaki paralar ile vadesiz mevduatlar› içermektedir. Nakitde¤erler; Türk Liras› (T) ka¤›t paralardan, madeni paralardan, yabanc› ülke parala-r›ndan (efektif) ve vadesiz banka mevduat›ndan oluflmaktad›r. Nakit benzerleri iseibraz vadeli al›nan çekleri, banka garantili kredi kart› alacaklar›, yoldaki paralar› vedi¤er nakit benzeri de¤erleri içermektedir.

Tekdüzen hesap plan›nda Dönen Varl›klar›n ilk grubunu oluflturan Haz›r De-¤erler, afla¤›daki hesaplardan oluflmaktad›r:

100. KASA101. ALINAN ÇEKLER102. BANKALAR103. VER‹LEN ÇEKLER VE ÖDEME EM‹RLER‹ (-)108. D‹⁄ER HAZIR DE⁄ERLERTekdüzen hesap plan›nda haz›r de¤erlerin nakit olarak elde veya bankada bu-

lunan varl›klar ile istendi¤i zaman de¤er kayb›na u¤ramadan paraya çevirme im-kân› bulunan varl›klar› (Menkul K›ymetler hariç) kapsad›¤› belirtilmektedir. Ayr›cahesap plan› oluflturulurken haz›r de¤erlerdeki hesaplar, en likitten daha az likitedo¤ru s›ralanmaktad›r.

Geliflen alternatif finanslama araçlar›na ra¤men iflletme yaflam›nda haz›r de¤ergrubunda yer alan kalemler, vazgeçilmez unsurlard›r. Bu ünitede, nakit ve nakitbenzerleri hesaplara iliflkin bilgiler verildikten sonra bunlar›n muhasebelefltirilme-leri ve raporlanmas› hakk›nda bilgi verilecektir.

KASA‹flletmelerin kasas›nda bulunan ulusal para ve yabanc› para mevcudu, kasa teri-miyle ifade edilmektedir. ‹flletmenin en likit de¤eri, kasas›nda bulunan paralard›rve iflletmenin harcamas›na haz›r de¤erlerdir.

Günümüzde bankalar, iflletmenin kasas› gibi hareket etmektedir. Özellikle in-ternetin tüm ifl dünyas›n› çevrelemesiyle birlikte iflletmeler, bankalardan 24 saat veyedi gün yararlanma olana¤› bulmaktad›r. Ancak her ne kadar bankalar ile nakitifllemleri gerçeklefltirilebilse bile bu ifllemler, genellikle sanal ortamda yap›labil-mektedir. Paran›n fiziki olarak ifllerlik kazanaca¤› durumlar için kasadaki para hâlâönemini devam ettirmektedir. Yöneticilerin önemsedikleri konu ise “‹flletmeninkasas›nda ne kadar para bulundurulmal›?” sorusudur. Bu sorunun temel yan›t› ise“iflletmenin günlük faaliyetleri için ihtiyaç duyulan nakit miktar kadar” olmaktad›r.


Bu durum iflletmeden iflletmeye farkl›l›k göstermektedir. Büyük bir marketin gün-lük kasas›nda bulunan para miktar›n›n çok olmas› beklenirken beyaz eflya sat›fl›yapan bir ticaret iflletmesi daha az miktarda para ile günlük faaliyetlerini yürütebil-mektedir. Burada paran›n bir maliyeti oldu¤u unutulmamal›d›r. Para, iflletmeninfaaliyet döngüsünde önemli bir unsurdur. Bu döngüden ne kadar fazla para kasa-da b›rak›l›rsa iflletmenin çal›flma hacmi o kadar daralt›lacakt›r.

Muhasabede iflletmenin elinde bulunan ulusal ve yabanc› paralar 100 KASA he-sab›nda izlenir. Kasa hesab›, bir varl›k hesab›d›r ve bu nedenle varl›k hesab›n›n te-mel özelliklerini tafl›maktad›r. Yani iflletmenin kasas›, cebinizdeki cüzdanlar gibi-dir; bu nedenle kasada ya para vard›r ya da yoktur. Kasada bulunan paradan da-ha fazlas›n› nakit olarak harcama olana¤›n›z ise kesinlikle mümkün de¤ildir. Bunedenle kasa ya borç kalan› verir ya da kalan vermez.

Nakit mal sat›fl›, bankadan çekilen paralar, vadesi dolan alacaklar›n al›nmas›,menkul k›ymetlerin sat›lmas› gibi finansal nitelikli olaylar sonucunda kasadaki pa-ra miktar› artarsa bu olaylar tahsilat olarak adland›r›l›r. Tahsilat ifllemleri ise kasahesab›n› borçland›r›r.

Nakit mal al›fl›, bankaya yat›r›lan paralar, çek ödemeleri, vadesi gelen borçlar›nnakden ödenmesi, hisse senedi al›m› gibi mali nitelikli olaylar sonucunda kasada-ki para miktar› azal›rsa bu olaylar tediye olarak adland›r›l›r. Tediye ifllemleri ise,Kasa hesab›n› alacakland›r›l›r.

Kasa hesab› hangi ifllemlerden dolay› borçlan›r veya alacaklan›r?

Günümüzde iflletmeler, muhasebe kay›tlar›n› bilgisayar ortam›nda muhasebeyaz›l›mlar› ile gerçeklefltirmektedir. Bu nedenle iflletmeler, kasas›na para girifli ger-çekleflti¤inde Kasa Tahsil Fifli belgesiyle muhasebe yaz›l›m›na bilgi vermektedir.Bu belgede kasaya giren paran›n tutar›, ne için al›nd›¤› ve hangi hesap veya he-saplara alacak kaydedilece¤i gösterilmektedir. Tahsil fifli düzenlenmesi durumun-da iflletmenin kasas›na nakit para girifli olmas› nedeniyle fiflin borçlu taraf›nda herzaman kasa hesab› yer almaktad›r. Benzer flekilde iflletmenin kasas›ndan para ç›-k›fl› olmas› durumunda iflletme Kasa Tediye Fifli düzenlemektedir. Bu belgede,kasadan ç›kan paran›n tutar›, ne için ödendi¤i ve hangi hesap ya da hesaplara borçyaz›laca¤› gösterilmektedir. Tediye fifli düzenlenmesi durumunda ise iflletme kasa-s›ndan nakit para ç›k›fl› yap›lm›flt›r ve bu nedenle fiflin alacakl› taraf›nda her zamanKasa hesab› yer almaktad›r.

‹flletmeler, faaliyetlerini etkin bir flekilde sürdürebilmek için nakit yönetimineve kontrolüne özen göstermek zorundad›r. Bu nedenle paran›n çal›nmas›, kaybol-mas› veya kötü niyetli bir flekilde kullan›lmas›n›n engellenmesine yönelik önlem-ler iflletmece gelifltirilmelidir. Geliflen teknoloji ile veznedar veya kasiyer terimleribelirli kiflilerin üzerinden al›narak neredeyse tüm sat›fl elemanlar›n›n bir görevi hâ-line getirilmifltir. Bu durum ise paran›n kontrolünün önemini bir kat daha artt›rm›fl-t›r. Ayr›ca iflletmeler, finansal ifllemlerinde Türk Liras› kullanabilecekleri gibi efek-tif ifllemleri de gerçeklefltirebilir. Bu nedenle iflletmenin nakit ifllemlerinde takipedilen kasa hesab›; “100.01 Türk Liras› Kasas›” ve “100.02 Yabanc› Paralar Kasas›”alt hesaplar›nda da izlenerek iflletmenin nakit ak›fl›n›n kontrolüne yönelik bilgilerüretilebilmektedir.

Kasa hesab›nda art›fl veya azal›fla neden olan ifllemler ve bunlar›n muhasebe-lefltirilmesine iliflkin örnekler, öncelikle Türk Liras› Kasas› ve sonras›nda ise Ya-banc› Paralar Kasas› için verilecektir.

1075. Ünite - Haz› r De¤er ler

Tahsilat; iflletmenin temelveya yan faaliyetlerisonucunda alacakl›lar›ndantoplad›¤› paralard›r.

Tediye; iflletmenin temel ve-ya yan faaliyetleri sonucun-da borçlular›na ödedi¤i pa-ralard›r.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



1

Kasa Tahsil Fifli; iflletmenintahsil ettikleri paralarkarfl›l›¤›nda düzenlediklerive paray› veren kimselereteslim ettikleri belgedir.

Kasa Tediye Fifli;iflletmelerin ödedi¤i paralarkarfl›l›¤›nda düzenlediklerive ödeme ifllemi sonucundateslim al›nan belgedir.

Yabanc› para üzerindeyap›lan ifllemlerin genelad›na döviz ifllemleri denir.Nakit para üzerinden yap›lanyabanc› para ifllemleri iseefektif olarak adland›r›l›r.

Pelin ve Halit, 10.05.20X1 tarihinde toplam T20.000 nakit sermaye ile Pelit Ticaretiflletmesini eflit payl› ortak olarak kurmufllard›r.

‹flletme, 10 May›s tarihinde tüm kurulufl ifllemlerini tamamlam›fl ve kurulufl söz-leflmesinde ortaklar›n taahhüt etmifl olduklar› onar bin liray› Pelit Ticaretin kasas›-na koymufllard›r. Böylece iflletmenin aç›l›fl kayd›nda iflletmenin sermayesindeki vekasas›ndaki art›fl kayda al›nm›flt›r.

Pelit Ticaret 2.06.20X1 tarihinde tamam›n› senet karfl›l›¤› satm›fl oldu¤u ticarimallar›n›n sat›fl bedeli olan T8.000 alaca¤›n› 2.09.20X1 tarihinde Argu ‹flletme-sinden tahsil etmifltir.

‹flletme, 2 Haziran’da satt›¤› mal›n karfl›l›¤›nda T8.000 alacak hakk› elde etmifltir.‹flletme, üç ayl›k vadenin sonunda senetli alaca¤›n› tahsil etmifltir. Böylece iflletme-nin kasas›nda bir art›fl olurken ayn› zamanda senetli alacaklar›nda da bir azal›fl ger-çekleflmifltir.

Gürgen ‹flletmesi 12.11.20X1 tarihinde kasas›nda bulunan T10.200 ’danT2.400’y› AR Bankas›na yat›rm›flt›r. Gürgen, vadesiz mevduat hesab›n›n bulundu¤u bankas›na T2.400’y› yat›rm›flt›r.

Böylece iflletmenin bankadaki paras›n›n artmas› nedeniyle Bankalar hesab› borçlan-d›r›l›rken kasadaki paras›n›n azalmas› yüzünden Kasa hesab› alacakland›r›l›r.

Türk Ticaret Kanunu’na göre iflletmeler, muhasebe kay›tlar›n› Türkçe ve TürkLiras›na göre gerçeklefltirmek zorundad›r. Bu durumda iflletmenin finansal ifllemle-ri karfl›laflt›¤›nda yabanc› para ifllemlerinin Türk Liras›na çevrilerek muhasebeleflti-rilmesi gerekmektedir. ‹flletme kasas›na herhangi bir finansal ifllem sonucunda gi-ren yabanc› para, serbest piyasa veya Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankas› al›fl ku-ru üzerinden Türk Liras›na dönüfltürülür. Yabanc› paralar kasaya girdi¤inde TürkLiras› de¤eri üzerinden borçland›r›l›r.


Ö R N E K

Ö R N E K

Ö R N E K

10.05.20X1100 KASA HS. 20.000

100.01 Türk Lirası Kasası500 SERMAYE HS. 20.000

500.01 Ortak Pelin 10.000500.02 Ortak Halit 10.000

Pelit ticaretin ortaklar›n›n taahhütlerinin ifa etmesi.

02.09.20X1100 KASA HS. 8.000

100.01 Türk Lirası Kasası121 ALACAK SENETLERİ HS. 8.000

Ticari alaca¤›n tahsil edilmesi.

112.11.20X1102 BANKALAR HS. 2.400

102.01 AR Bankası100 KASA HS.

100.01 Türk Lirası Kasası 2.40044122 nolu banka hesab›na yat›r›lan.

‹flletmenin sahip oldu¤u yabanc› paralar›n kullan›lmas› durumunda yap›lanödemeler yabanc› paralar›n ilk al›fl kuru de¤eri üzerinden Türk Liras› olarak kasa-dan ç›k›fl› gerçeklefltirilir. Yabanc› paralar kasadan ç›kt›¤›nda Türk Liras› de¤eriüzerinden alacakland›r›l›r. Böylece Yabanc› Paralar Kasas› hesab›n›n borç kalan›ilk al›fl kuru de¤erine bölünerek kasada bulunmas› gereken yabanc› para mikta-r›n›n tespit edilmesi amaçlanmaktad›r. Ancak iflletme için yabanc› paralar›n mikta-r›n›n takip edilmesi önemli ise bu durumda Naz›m Hesaplar yard›m›yla yabanc›paralar›n takibi gerçeklefltirilebilir.

Gürgen Ticaret iflletmesi, 28.01.20X1 tarihinde serbest piyasa al›fl kuru T2,30’dan2.000 euro sat›n alm›flt›r.

‹flletme, Türk Liras› Kasas›ndan T4.600 nakit ç›k›fl› yaparken ayn› zamanda Ya-banc› Paralar Kasas›na 2.000 euro girmifltir. E¤er iflletme, kasas›ndaki yabanc› pa-ralar› kendi para cinsinden de takip etmek istiyorsa, Naz›m Hesaplar kullan›l›r.

‹flletme, her iki yevmiye kayd›yla da kasas›ndaki para miktar›n› tespit edebilir.‹lk kay›tta Yabanc› Para Kasas› - euro hesab›n›n borç kalan› T4.600 ve euronun al›flkuru T2,30’d›r. Bu durumda iflletmenin T4.600 ÷ T2,30 = 2.000+’ya sahip oldu¤utespit edilebilir. ‹kinci kay›tta ise do¤rudan euro miktar› kay›tta gösterilmektedir.Euronun kullan›lmas› durumda ise kay›t tersine çevrilerek düzeltme yap›l›r.

Gürgen Ticaret iflletmesi 31.01.20X1 tarihinde kasas›nda bulunan 2.000 euronun1.500 eurosunu KAR Bankas›ndaki döviz tevdiat hesab›na yat›rm›flt›r.


Naz›m Hesaplar; biriflletmenin alaca¤›, borcu vevarl›klar› ile ilgili olmayanancak bunlar›n aç›klanmas›için kullan›lmak üzereMuhasebe Plan›nda bulunanana hesapt›r.

Ö R N E K

Ö R N E K

28.01.20X1100 KASA HS. 4.600

100.02 Yabancı Paralar Kasası100.021 Euro

100 KASA HS. 4.600100.01 Türk Lirası Kasası

45 nolu tahsilat fifli ile birim fiyat› T2,30‘dan sat›n al›nan 2000+.

28.01.20X1900 YABANCI PARALAR KASASI 2.000

900.01 Euro901 YABANCI PARALAR KASASI ALACAKLI 2.000

901.01 Euro

31.01.20X1102 BANKALAR HS. 3.450

102.02 KÂR Bankası100 KASA HS. 3.450

100.02 Yabancı Paralar Kasası100.021 Euro

00722 no.lu banka dekontla (B) Bankas›na yat›r›lan 1.500+.

‹flletmenin bankaya yat›rd›¤› 1.500 euronun Türk Liras› de¤erinin tespitin-de euronun ilk al›fl de¤erinin bilinmesi gerekmektedir. Bu durumda iflletme1500+ × T2,30 = T3.450’yi kasas›ndan ç›kar›p bankadaki hesab›na yat›rm›fl gi-bi muhasebe kayd› yap›lmaktad›r. Kasas›nda 500+ ’nun oldu¤unu tespit etmekiçin ise Yabanc› Paralar Kasas› - euro hesab›n›n borç kalan› üzerinden hesap yap-mas› gerekmektedir. Hesab›n borç kalan› T4.600 - T3.450 = T1.150’dir. Euronun ilkal›fl kurunun T2,30 olmas› nedeniyle T1.150 ÷ T2,30 = 500+’ya ulafl›lm›fl olmakta-d›r. Ancak Naz›m Hesaplar üzerinden euronun takip edilmesi durumunda böylebir hesaplamaya gereksinim duyulmamaktad›r.

31 Ocak itibar›yla Gürgen iflletmesinin Kasa hesab›n›n ve Naz›m Hesaplar›n bü-yük hesaplardaki görünümü flöyledir:

Gürgen iflletmesinin Kasa hesab› incelendi¤inde hesab›n 4.350 lira borç kalan›verdi¤i tespit edilmektedir. Ancak “iflletme kasas›nda T4.350 vard›r.” denmesi yan-l›fl bir yorum olacakt›r. Kasa hesab›n›n alt hesaplar› incelendi¤inde, iflletmenin ka-sas›nda T3.200 (T10.200 - T7.000) ve T1.150 (T4.600 - T3.450) de¤erinde euronunoldu¤u belirlenmektedir. ‹flletmenin yabanc› paraya iliflkin Naz›m Hesaplar› da gözönünde bulundurularak büyük defter hesaplar› incelendi¤inde iflletmenin yabanc›paralar kasas›nda 500 euro bulunmaktad›r ve 500 euronun Türk Liras› olarak de-¤eri T1.150’d›r.

Yabanc› para ifllemleri, Türkiye Muhasebe Standartlar›’ndan “TMS 21 Kur De¤i-flim Etkilerinin Muhasebelefltirilmesi” standard›nda ele al›nmaktad›r. Bu standart,iflletmelerin yurtiçi ve yurtd›fl›nda yabanc› paraya dayal› yapt›¤› ifllemler ile ifllet-melerin yurtd›fl› faaliyetleri nedeni ile yabanc› para cinsinden haz›rlanan finansaltablolar›n›n raporlamadaki para birimine nas›l çevrilece¤ini ve finansal tablolardanas›l gösterilece¤ine ait esaslar› ele almaktad›r. Bu standartta yabanc› para al›m sa-t›m ifllemlerinin muhasebelefltirilmesi yukar›da anlat›lanlar ile ayn›d›r.


100 KASA HS.10.200 2.4004.600 4.600

3.45014.800 10.450

100.01 TÜRK LİRASI KASASI HS.10.200 2.400

4.60010.200 7.000

100.02 YABANCI PARALAR KASASI HS.4.600 3.450

900 YABANCI PARALAR KASASI2.000 1.500

901 YABANCI PARALAR KASASI ALACAKLI1.500 2.000

31.01.20X1901 YABANCI PARALAR KASASI ALACAKLI 1.500

901.01 Euro900 YABANCI PARALAR KASASI 1.500

900.01 Euro

Nakit benzerleri ise tutar› belirli bir nakde kolayca çevrilebilen k›sa vadeli yük-sek likiditeye sahip ve de¤erindeki de¤iflim riski önemsiz olan yat›r›mlard›r. K›savadeli nakit yükümlülükler için elde bulundurulan ve yat›r›m amac›yla veya di¤eramaçlarla kullan›lmayan varl›klard›r. Bir varl›¤›n nakit benzeri olarak kabul edil-mesi için de¤eri kesinlikle saptanabilen bir nakde dönüfltürülebilmesi, de¤erinde-ki de¤iflim riskinin önemsiz olmas› ve vadesinin de 3 ay ve daha az süreyle olanyat›r›mlar olarak tan›mlanmaktad›r.

BANKALARBankalar, iflletmelerin nakit ve nakit benzeri varl›klar›n›n kontrolü ve saklanmas›n-da önemli olanak sa¤layan kurumlard›r. ‹flletmeler; nakit paralar›n›, menkul k›y-metlerini ve di¤er de¤erli evraklar›n› bankalarda saklayabilir. Ayr›ca iflletmeler,ödemelerinde ve tahsilatlar›nda kolayl›k sa¤layan çek ifllemlerini de yine bankalararac›l›¤› ile gerçeklefltirir. ‹nternet, e-ticaret, biliflim, iletiflim ve yaz›l›mdaki gelifl-melerin sonucunda art›k bankalar; iflletmelerin muhasebecisi gibi çal›flmaya baflla-m›flt›r. ‹flletmeler, kasalar›nda para bulundurmak yerine banka hesaplar›nda para-lar›n› hem güvenli bir flekilde saklayabilmekte hem de nakit yönetimini banka ara-c›l›¤›yla sa¤layabilmektedir. Böylece bankalar, iflletmelerin yedi gün 24 saat aç›kkasalar› hâline gelmifltir.

‹flletmeler, bankalar ile yapt›klar› ifllemlerini 102 BANKALAR ana hesab›nda ta-kip ederler. ‹flletmeler, ifl yaflamlar›nda birden fazla banka ile ifllem yaparlar ve bunedenle Bankalar ana hesab›, kendisine ba¤l› alt hesaplar› olan bir hesapt›r. Ban-kalar ana hesab› ile bankalar yard›mc› hesaplar›n›n mutabakat› nakit yönetimi vekontrolünde oldukça öneme sahiptir.

‹flletmelerin günlük ödeme ve tahsilatlar› için bankalarda aç›lan hesaba mevdu-at hesab› denir. Bu hesaptan para çekme ve yat›rma yetkisi, iflletmenin yetkilendir-di¤i kifli veya kifliler taraf›ndan yap›l›r. Bankalar, her ay sonunda iflletmelere ban-kadaki ticari mevduat hesaplar›na ait son durumu gösteren hesap özetleri gönde-rir. ‹flletmeler, bankadan gelen bu hesap özeti ile 102 Bankalar hesab› ve yard›m-c› hesaplar›n› karfl›laflt›r›r. Karfl›laflt›rma sonunda farkl›l›klar tespit edilir ise bu fark-l›l›klar›n sebepleri araflt›r›l›r ve bankalardaki kay›tlar ile iflletmedeki kay›tlar aras›n-da mutabakat sa¤lan›r.

Bankadaki hesaba para yat›r›ld›¤› zaman 102 Bankalar hesab›n›n borç taraf›nakay›t yap›l›r. Bankadaki hesaptan para çekildi¤inde ise 102 Bankalar hesab›n›n ala-cak taraf›na kay›t yap›l›r. Bankalar hesab›n›n borç kalan›, iflletmenin bankalarda nekadar miktarda para oldu¤unu gösterir.

Bankalar ana hesab› ile yard›mc› hesaplar›n mutabakat› nas›l yap›l›r?

09.04.20X1 tarihinde Tuna iflletmesi, AY Bankas›nda 0001-42 no.lu vadesiz tica-ri mevduat hesab› açt›rm›flt›r ve bu hesaba T5.000 para yat›rm›flt›r.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



2

09.04.20X1102 BANKALAR HS. 5.000

102.05 AY Bankası100 KASA HS. 5.000

100.01 Türk Lirası Kasası

Tuna iflletmesi, kasas›nda bulunan 5.000 liray› bankadaki ticari mevduat hesa-b›na yat›rmaktad›r. Böylece bankadaki paras› artarken kasas›ndaki para azalmak-tad›r. Hem Kasa hesab› hem de Bankalar hesab›n›n birer varl›k hesab› olmalar› ne-deniyle Bankalar hesab›ndaki art›fl borçland›r›l›rken Kasa hesab›ndaki azal›fl ala-cakland›r›lmaktad›r.

Tuna iflletmesi, 18.04.20X1 tarihinde AR Bankas›na tahsil edilmesi için b›rakt›¤›Kaya iflletmesine ait T3.200’l›k çekin tahsil edildi¤ini ö¤renmifltir.

Tuna iflletmesi, kasas›nda bulunan çeklerin tahsil tarihlerini kendisi takip etmekyerine bu iflle bankas›n› görevlendirmifltir. AY Bankas› ise çeki tahsil etmifl ve Tu-na iflletmesinin bankadaki ticari mevduat hesab›na yat›rm›flt›r. Tuna iflletmesininbankadaki ticari mevduat hesab›nda bir art›fl olmas› nedeniyle Bankalar hesab›borçland›r›l›rken iflletmenin sahip oldu¤u çekte azalma oldu¤u için Al›nan Çeklerhesab› alacakland›r›lm›flt›r.

30.05.20X1 tarihinde Tuna iflletmesi, AY Bankas›nda bulunan hesab› üzerine ke-flide etti¤i (düzenledi¤i) T1.700’l›k çeki, K›raç iflletmesinin tahsil etti¤ini bankan›ngönderdi¤i hesap özeti ile bildirmifltir.

Tuna iflletmesinin K›raç iflletmesine olan çeke dayal› borcu, K›raç iflletmenin AYBankas›na çeki ibraz etmesiyle ortadan kalkm›flt›r. Böylece iflletmenin daha önceverdi¤i çekin ödenmesi nedeniyle Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri hesab› borç-land›r›l›rken bankadaki ticari mevduat hesab›ndan ödenmesi nedeniyle hesaptakiazal›fl, Bankalar hesab›n› alacakland›r›r.

Bankalar hesab›, toplay›c› (ana) hesap niteli¤indedir. Bu nedenle iflletmeninfarkl› banka veya ayn› bankan›n farkl› flubeleri ile yapm›fl oldu¤u ticari faaliyetle-re iliflkin ifllemleri, Bankalar hesab›n›n alt (yard›mc›) hesaplar›nda takip etmek ge-rekir. Bankalar hesab›n›n alt hesaplar›n›n borç toplamlar›, 102 Bankalar hesab›n›nborç toplam›na eflit olmak zorundad›r. Benzer flekilde bankalar hesab›n›n alt he-saplar›n›n alacak toplamlar› da 102 Bankalar hesab›n›n alacak toplam›na eflit olma-l›d›r. Bu durum Tuna iflletmesi için afla¤›daki büyük defter hesaplar›nda örneklen-dirilmifltir.


Ö R N E K

Ö R N E K

18.04.20X1102 BANKALAR HS. 3.200

102.03 AR Bankası101 ALINAN ÇEKLER HS. 3.200

101.02 Tahsildeki Çekler101.02.03 Kaya İşletmesi

30.05.20X1103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ HS. 1.700

102 BANKALAR HS. 1.700100.05 AY Bankası

Tuna iflletmesinin bankadaki ticari mevduat hesab›nda T6.500 oldu¤u, 102 Ban-kalar hesab›n›n borç kalan›ndan anlafl›lmaktad›r. ‹flletmenin ticari mevduat hesa-b›ndaki T6.500’s›n›n hangi bankalarda oldu¤unu tespit etmek için Bankalar hesa-b›n›n alt hesaplar› incelenmelidir. Buna göre iflletmenin AY Bankas›nda T3.300 veAR Bankas›nda T3.200 mevduat› oldu¤u görülmektedir.

ÇEKLER‹flletmeler faaliyetlerini yerine getirirken para tahsilat› ve ödemesi ifllemlerini yabizzat kendileri ya da bankalarda açt›rm›fl olduklar› hesaplar› üzerinden yaparlar.Ancak ödeme ve tahsilatlar›n bankalarda bulunan hesaplar üzerinden yap›labilme-sinde ödeme emri yerine geçen bir belge kullanmak durumundad›r. Bu belgeningenel ad›na çek denir.

Çek, yat›r›m ve kredi yolu ile elde edilmifl bankadaki emre haz›r paran›n, ifllet-menin kendisine veya üçüncü flahsa veya çek hamiline ödenmesi için bankaya ve-rilen talimat› içeren, flekil ve içeri¤i kanunla tespit edilmifl k›ymetli bir belgedir.

Çek, Türk Ticaret Kanunu ve Çek Kanunu hükümlerine göre düzenlenmifl birödeme arac›d›r. Türkiye’de çek defteri, sadece banka taraf›ndan bast›r›l›labilir. Bunedenle çekin üzerinde yaz›l› de¤eri ödeyecek taraf olarak kabul edilen muhatap,sadece ve sadece bir banka olabilir. Çeki düzenleyen kifliye ise keflideci ad› veril-mektedir. Keflideci, bankada emrine haz›r bir paran›n tamam›n›n veya bir k›sm›n›nkendisine veya üçüncü kifliye ya da çek hamiline ödenmesi hususunda bankayaemir vermektedir. Çekin üzerinde yaz›l› olan tutar› alma hakk›na sahip olan kifliyeise lehtar denmektedir.

Çek ifllemlerinde kaç taraf bulunmaktad›r?

5941 say›l› Çek Kanunu’nda iki tür çek tan›mlanmaktad›r. Bunlardan ilki tacirolan-tacir olmayan çekler, ikincisi ise hamiline çeklerdir. Kanun, tacir olan ve ta-cir olmayan kiflilere verilecek çekler ile hamiline düzenlenecek çekleri, aç›kça ay›rtedilebilecek biçimde bast›rma görevini çekin muhatab› olan bankalara vermifltir.Buna göre çek defteleri dört farkl› tipte bas›lmaktad›r. Çekler; tacir çeki, tacir ol-mayan çek olarak ayr›flt›r›ld›ktan sonra bu çekler de tacir hamiline ve tacir olma-yan hamiline olarak ayr›lmaktad›r. Tacir iseniz tacir çekini, tacir de¤ilseniz tacirolmayan çekini kullanmak zorunlulu¤u bulunmaktad›r. Tacir çeki, sadece ticari ifl-letme ile ilgili ticari ifllemlerde kullan›labilmektedir. Tacir olan ve tacir olmayan ki-flilere verilecek çeklerin hamiline düzenlenecek biçimlerinin aç›kça ay›rt edilmesiyasal bir zorunluluktur. Bu nedenle çek defterleri birbirinden ay›rt edilebilecek fle-kilde bas›lmal›d›r. Örne¤in lacivert çek “tacir çeki”ni, k›rm›z› çek “hamiline düzen-lenen tacir çeki”ni, yeflil çek “tacir olmayan gerçek kifli çeki”ni ve kahverengi çek“hamiline düzenlenen tacir olmayan kifli çeki”ni ifade etmektedir. Böylece çekin


102 BANKALAR HS.5.000 1.7003.2008.200 1.700

102.05 AY Bankası hs.5.000 1.700

102.03 AR Bankası hs.3.200

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



3

rengi, özelliklerini de yans›tmakta ve kullan›m›n› kolaylaflt›rmaktad›r. Ayr›ca çek-lerin üzerine büyük harflerle çekin tipinin de yaz›lmas› ve hamiline çekler için ay-r› bir çek hesab› aç›lmas›, yasal bir zorunluluk olarak bankalar›n yükümlülü¤üneb›rak›lm›flt›r.

Tacir çeki ve tacir olmayan çek, bir kifli veya kurumun emrine yaz›lm›fl çekler-dir. Yani sadece çekin üzerinde yaz›l› kifli veya kurum bu çeki tahsil edebilecektir.Hamiline yaz›l› çekler de ise çekin üzerinde hamiline kelimesi yer al›r. Bu ibare ileçeki elinde bulunduran veya çeki üzerinde tafl›yan her kimse, çeki tahsil etmeyetkisine de sahip olmaktad›r. Çek Kanunu’nda çek hesaplar›n›n her bir çek türüiçin ayr› aç›lmas›yla, çekin kay›t d›fl› ekonominin etkin araçlar›ndan biri olmas›n›nönlenmesi amaçlanmaktad›r. Ayr›ca bankalar, çekin karfl›l›¤›n›n hiç bulunmamas›hâlinde her çek yapra¤› için T600 (alt› yüz lira) ödemekle yükümlü tutulmaktad›r.

Çekin do¤as›nda, bankaya ibraz edildi¤inde (gösterildi¤inde) banka taraf›ndanödeme yap›lmas› gereken bir ödeme arac›d›r. Ancak çekin düzenledi¤i yer ile leh-tar›n tahsil edece¤i yer aras›nda co¤rafik olarak belirli bir mesafenin olmas› duru-munda ödemenin hemen olmas› beklenemez. Bu nedenle TTK’nun 796. madde-sinde lehtar›n çeki ibraz süreleri düzenlenmektedir. Buna göre;

• Düzenlendi¤i yerde ödenecekse on gün, düzenlendi¤i yerden baflka bir yer-de ödenecekse bir ay içinde muhataba ibraz edilmelidir.

• Ödenece¤i ülkeden baflka bir ülkede düzenlenen çek, düzenlenme yeri ileödeme yeri ayn› k›tada ise bir ay ve farkl› k›talarda ise üç ay içinde muha-taba ibraz edilmelidir.

• ‹lk iki maddede yaz›l› süreler, çekte yaz›l› olan düzenlenme tarihinin ertesigünü bafllamaktad›r.

• TTK madde 797’ye göre çekin, takvimleri farkl› olan iki yer aras›nda düzen-lenmesi durumunda düzenlenme günü, ödeme yerindeki takvimin onu kar-fl›layan gününe dönüfltürülür.

Çekler, iflletmenin ticari faaliyetleri sonucunda di¤er iflletmelerden veya gerçekkiflilerden ald›¤› çekleri 101 Al›nan Çekler hesab›nda takip ederken di¤er iflletme-lere veya gerçek kiflilere verdi¤i çekleri ise 103 Verilen Çekler ve Ödeme Emirlerihesab›nda izlemektedir.

Al›nan ÇeklerHaz›r De¤erler grubunda kasadaki paradan sonra en likit varl›k, iflletmenin sahipoldu¤u çeklerdir. ‹flletmeler, ticari ifllemlerinde kasadaki paras› veya bankadaki ti-cari mevduat› yerine kaydi para olarak çekleri kullanabilir. ‹flletmenin bir varl›k sa-t›fl› veya bir alacak tahsili karfl›l›¤›nda nakit yerine geçen bir çek almas› durumuda101 ALINAN ÇEKLER hesab› kullan›l›r. Al›nan Çekler hesab›; ibraz süreleri sonun-da tahsil edilmesi beklenen, likiditesi bak›m›ndan kasa ile eflde¤er niteli¤e sahipolan ve Haz›r De¤erler grubunda yer alan bir hesapt›r.

‹flletme bir varl›¤›n sat›fl› veya vadesi bitmifl bir alaca¤›n› tahsil etmek için birçek ald›¤›nda 101 Al›nan Çekler hesab› borçland›r›l›r. Çek tahsil edildi¤inde ise buhesap alacakland›r›l›r. Al›nan çekler hesab›, dönem sonunda borç kalan› verir yada kalan vermez.

‹flletme, sahip oldu¤u çeklerin güvenli¤ini kasas›nda sa¤layabilece¤i gibi ticarifaaliyetlerine katk› sa¤layan bir bankada da saklayabilir. Bu durumda iflletme, al-d›¤› çeklerin tahsilini üzerinde yaz›l› tarihte ya kendisi ya da tahsile b›rakt›¤› ban-ka taraf›ndan gerçeklefltirir. ‹flletme, sahip oldu¤u çekleri para gibi bir ödeme ara-c› olarak da kullanabilir. E¤er iflletme, bir borcunu ödemek amac›yla sahip oldu¤u


bir çekin üzerinde yaz›l› haklar› baflka bir kifliye kay›ts›z ve flarts›z bir flekilde dev-rediyorsa çekini ciro etmifl olmaktad›r. TTK’nun 789. maddesinde aç›kça belirtilençek cirosunda, haklar›n kay›ts›z ve flarts›z devredilmesi koflul olarak konmaktad›r.E¤er k›smi ciro veya muhatap taraf›ndan bir ciro ifllemi gerçeklefltirilirse ciro iflle-mi geçersiz say›lmaktad›r.

Çekler ibraz vadelidir. Ancak Türkiye’de vadeye dayal› ifllemlerde bono ve se-netlere olan güvenin azalmas›ndan dolay› vadeli çekler kavram› ile karfl›lafl›lmak-tad›r. Türkiye’de vadeli çeklerin iflletmeler taraf›ndan yayg›n bir flekilde uygulan-mas› nedeniyle, her ne kadar TTK’nun 795. maddesinde “Çek görüldü¤ünde öde-nir.” flart›na ba¤lanm›fl olmas›na ra¤men, 5941 say›l› Çek Kanunu’nda ibraz süresi-nin çekin üzerinde yaz›l› tarihten sonra bafllayaca¤› belirtilerek “vadeli çek” veya“ileri düzenleme tarihli çek” kavramlar› yarat›lm›flt›r. ‹flletmeler, vadeli çeklerde va-de fark›n› da öngörmektedir. Ancak TTK’nun 786. maddesinde “Çekte öngörülenherhangi bir faiz flart› yaz›lmam›fl say›l›r” hükmüyle çekte vade fark›n›n da yans›t›-lamayaca¤› belirtilmektedir. Bu durumda vade fark› içeren ve ibraz vadeli olmayanbir, çek TTK’na göre ancak bir senet veya bono hükmündedir ve bu hüküm do¤-rultusunda vadeli çeklerin haz›r de¤erler içinde de¤il alacaklar içinde yer almas›gerekmektedir. ‹flletmenin, Alacaklar grubunda bir hesaba kayda ald›¤› vadeli çe-kin vade bitiminde (üzerinde yaz›l› tarihte) alacaklar grubundan ç›kart›larak Al›nanÇekler hesab›na almas› daha uygun olacakt›r.

‹flletmelerin ticari faaliyetleri sonucunda sahip oldu¤u çeklere iliflkin muhase-belefltirme ifllemleri afla¤›daki örneklerle aç›klanmaktad›r.

Pelit Ticaret iflletmesinin kurulufl sürecinde ortaklardan Pelin, sermaye taahhüdü-nü 10.000 lira nakit olarak beyan etmifltir. Ancak Pelin, nakit s›k›nt›s› yaflamas›nedeniyle hamiline yaz›lm›fl T2.500, T6.000 ve T1.500 nominal de¤erli üç farkl›çeki iflletmeye vererek taahhüdünü 01.05.20X1 tarihinde yerine getirmifltir.

Pelit Ticaret iflletmesinin kurulufl aflamas›nda ortaklar, iflletmenin varl›klar›n›yarat›rken çeflitli taahhütlerde bulunurlar. Bu taahhütlerini ise kurulufl süreci için-de yerine getirebilecekleri gibi kurulufl tamamland›ktan sonra da gerçeklefltirebilir.‹flletme kuruluflunda ilk yevmiye kayd›, iflletmenin ortaklar›n›n taahhütlerini vesermayesini gösteren 501 Ödenmemifl Sermaye hesab› borçlu ve 500 Sermaye he-sab› alacakl› fleklindedir. Ortaklar taahhütlerini yerine getirdikçe, 501 ÖdenmemiflSermaye hesab› alacakland›r›l›r. 501 Ödenmemifl Sermaye hesab›n›n kapanmas› ilesermayenin tamam› yerine getirilmifl olur. ‹flletmenin orta¤› Pelin de sermaye taah-hüdünü çek vererek yerine getirmifltir. Bu nedenle 101 Al›nan Çekler hesab› borç-land›r›lm›flt›r. Pelin’in vermifl oldu¤u çekler, farkl› tarihlere ve kiflilere ait olmas›nedeniyle, farkl› alt hesaplarda gösterilmifltir.


Ö R N E K

01.05.20X1101 ALINAN ÇEKLER HS. 10.000

101.01 Cüzdandaki Çekler101.01.01 Gelgit İşletmesi 2.500101.01.02 Kaya Ada 6.000101.01.03 Ali Başak 1.500

501 ÖDENMEMİŞ SERMAYE HS. 10.000501.01 Pervin Tural

Pelit Ticaret, kasas›nda bulunan ve Gelgit iflletmesine ait olan T2.500’l›k çeki,02.05.20X1 tarihinde tahsil edilmek üzere AY Bankas›na teslim etmifltir.

Pelit Ticaret, sahip oldu¤u çekin çal›flt›¤› bankadan tahsil edilmesini tercih etmifl-tir. Günümüzde birçok iflletme, ana faaliyetlerine yo¤unlaflmak ve nakit yönetimin-de daha uzman birimlerden faydalanmak amac›yla çeklerinin tahsil edilmesini birbankaya b›rakabilmektedir. Bu durumda Al›nan Çekler, kasadan ç›karl›p bankayateslim edilmektedir. Burada dikkat edilmesi gereken konu, varl›¤›n (çekin) tahsiledilmemekte; sadece yeri de¤iflmektedir. Bu nedenle Al›nan Çekler hesab›, hemborç hem alacak çal›flt›r›lmakta; ancak alt hesaplarda çekin yeri gösterilmektedir.Bu durumda iflletmenin kasas›nda bulunan çek, tahsil edilmek üzere bankaya b›-rak›lm›flt›r.

Pelit Ticaret, daha önce Sarp iflletmesinden T1.500’ya kredili olarak sat›n ald›¤›D36 mal›n›n borcunu ödeyebilmek için kasas›nda bulunan T1.500’l›k çeki05.05.20X1 tarihinde ciro etmifltir.

Pelit Ticaret, Sarp iflletmesinden sat›n ald›¤› D36 cinsi mallar›n borcunu k›sa birsüre içinde ödemeyi taahhüt etmifltir. Bu nedenle kredili olarak sat›n ald›¤› mallar›nborcunu nakden ödeyememifl ve Pelit Ticaret, sahip oldu¤u T1.500’l›k çekin üzerin-deki tüm haklar›n› kay›ts›z ve flarts›z bir flekilde Sarp iflletmesine devrederek ciroyapm›flt›r. ‹flletme, çek cirosu nedeniyle Al›nan Çekler hesab›n› alacakland›rm›flt›r.

Çek cirosu nedir?

Pelit Ticaret, 09.05.20X1 tarihinde kasas›nda bulunan T6.000 nominal de¤erli çe-ki tahsil etmifltir.


Ö R N E K

Ö R N E K

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



4

02.05.20X1101 ALINAN ÇEKLER HS. 2.500

101.02 Tahsildeki Çekler101.02.01 Gelgit İşletmesi101 ALINAN ÇEKLER HS. 2.500

101.01 Cüzdandaki Çekler101.01.01 Gelgit İşletmesi

05.05.20X1320 SATICILAR HS. 1.500

320.26 Sarp işletmesi01 ALINAN ÇEKLER HS. 1.500

101.01 Cüzdandaki Çekler101.01.03 Ali Başak

09.05.20X1100 KASA HS. 6.000

100.01 Türk Lirası Kasası101 ALINAN ÇEKLER HS. 6.000

101.01 Cüzdandaki Çekler101.01.02 Kaya Ada

Pelit Ticaret, sahip oldu¤u çeki Kaya Ada’ya ibraz etmesi nedeniyle tahsil etmifl-tir. Böylece Kasa hesab›nda art›fl gerçekleflti¤i için borçland›r›l›rken sahip oldu¤uçekin tahsil edilmesi nedeniyle Al›nan Çekler hesab› alacakland›r›lm›flt›r.

Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri‹flletme taraf›ndan di¤er kifliler için düzenlenen çekler ile bankaya verilen ödemeemirleri (virman), Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri hesab›nda takip edilmektedir.103 VER‹LEN ÇEKLER VE ÖDEME EM‹RLER‹ hesab›, bilançoda gösterilirken nakitve nakit benzerleri grubunda bir indirim olarak yer almaktad›r. Bir di¤er ifade ilepasif karakterli bir hesap olmas›na ra¤men aktifte gösterilmektedir.

‹flletme ticari faaliyetleri karfl›l›¤›nda çek keflide etti¤inde borcunda bir art›fl ol-mas› nedeniyle Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri hesab› alacakland›r›l›r. Keflideedilen çekin ve ödeme emrinin banka taraf›ndan ilgili kiflilere ödenmesi durumun-da ise Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri hesab› borçland›r›l›r. Hesap, pasif karak-terli olmas› nedeniyle, kalan verirse alacak kalan› verir. Hesab›n alacak kalan› ver-mesi durumunda keflide edilen çeklerin ya da verilen ödeme emirlerinin, iflletme-nin; lehtara bankadaki ticari mevduat hesab›ndan veya nakden bir ödeme yapma-d›¤› anlafl›lmal›d›r.

‹flletmenin verdi¤i çekler de ibraz vadelidir. Bu nedenle iflletmenin Al›nan Çek-ler k›sm›nda vadeli çekler ile ilgili olarak anlat›lanlar, Verilen Çekler ve ÖdemeEmirleri hesab› için de geçerlidir. E¤er iflletme, vadeli bir çek, keflide ederse bu du-rumda vade fark› içeren ve ibraz vadeli olmayan bir çek ancak bir senet veya bo-no hükmündedir ve bu hüküm do¤rultusunda vadeli çeklerin haz›r de¤erler için-de de¤il Borçlar grubunda gösterilmesi gerekmektedir. ‹flletmeN‹N, Borçlar gru-bunda bir hesaba kayda ald›¤› vadeli çekin vade bitiminde (üzerinde yaz›l› tarih-te) Borçlar grubundan ç›kart›larak, Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri hesab›naal›nmas› daha uygun olacakt›r.

Verilen çekler ciro edilebilir mi?

Gürgen iflletmesi 25.03.20X1 tarihinde tedarikçisi K›raç iflletmesinden daha öncesat›n alm›fl oldu¤u ticari mallara iliflkin T9.000’l›k senetli borcuna karfl›l›k ayn›tutarda bir çek düzenleyip vermifltir.

Gürgen iflletmesi, senetli borcunun vade süresi bitmesine ra¤men, nakit s›k›n-t›s› nedeniyle nakden ödeyemeyebilir. Bu durumda geçici nakit s›k›nt›s›n› gider-mek amac›yla borcunu borçla ödeyebilir. ‹flletme, borç senedini K›raç iflletmesin-den geri alarak yerine bir çek düzenleyip vermifltir.

Gürgen iflletmesi, 28.03.20X1 tarihinde tedarikçisi K›raç iflletmesine teslim etti¤iT9.000 nominal de¤erli çeki nakden ödemifltir.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



5

Ö R N E K

25.03.20X1321 BORÇ SENETLERİ HS. 9.000

103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ HS. 9.000

Gürgen iflletmesi, K›raç iflletmesine olan borcunu ödemifltir. Bu nedenle 103Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri hesab› borçland›r›l›rken kasadan yap›lan ödemenedeniyle 100 Kasa hesab› alacakland›r›lm›flt›r.

D‹⁄ER HAZIR DE⁄ERLERDi¤er nakitler; nitelik itibar›yla haz›r de¤er say›lan vadesi gelmifl kuponlar›, postapullar›, banka ve posta havaleleri (yoldaki paralar) gibi kalemleri içerir. Di¤er na-kitler grubunda yer alan her bir unsur, yard›mc› hesaplarda takip edilir.

Di¤er haz›r de¤erler hesab›n›n alt hesaplar› nelerdir?

14.06.20X1 tarihinde Gürgen Ticaret, T250 tutar›nda posta pulu alm›flt›r ve karfl›-l›¤›n› ödemifltir.

Vadesi gelmifl olan faiz veya kâr paylar›n›n her an tahsil edilebilir duruma gel-mesi hâlinde ilgili dönemin geliri alacakland›r›l›rken Di¤er Haz›r De¤erler hesab›borçland›r›l›r.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



6

28.03.20X1103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ HS. 9.000

100 KASA HS. 9.000100.01 Türk Lirası Kasası

14.06.20X1108 DİĞER HAZIR DEĞERLER HS. 250

108.01 Posta Pulu100 KASA HS. 250



Finansal varl›klar kavram›n› tan›mlamak.

Finansal varl›klar, sahibine sözleflmeye dayal› birhak kazand›ran finansal araçlard›r. Nakit, ticarialacaklar, alacak senetleri, kredi alacaklar›, hissesenetleri, tahviller vb. finansal araçlar; finansalvarl›k olarak kabul edilmektedir.

Haz›r De¤erler grubunun önemini aç›klamak.

Haz›r De¤erler, nakit olarak elde bulunan veyaher an nakite çevrilebilen dönen varl›klard›r. Dö-nen Varl›klar içinde en likit grup özelli¤ini tafl›-yan Haz›r De¤erler grubu içerisinde Kasa, Ban-kalar, Al›nan Çekler, Di¤er Haz›r De¤erler he-saplar› bulundurmaktad›r. Haz›r De¤erleri dü-zenleyici nitelikte Verilen Çekler ve Ödeme he-sab› da Haz›r De¤erler içinde yer almaktad›r. ‹flletme, günlük faaliyetlerini yürütebilmek içingerekli miktarda ve çeflitte paray› gerek tedbiramaçl› gerekse spekülasyon amaçl› olarak bu-lundurmak durumundad›r. Böylece iflletme, nak-di do¤ru bir flekilde yöneterek hem günlük faali-yetlerini düzenleyebilmekte hem de gelecek ileilgili beklentiler do¤rultusunda fiyat, faiz, dövizde¤iflimlerinden bir gelir elde etmek amac›ylayerine getirebilmektedir.

Haz›r De¤erler grubunun muhasebelefltirme te-

melini aç›klamak.

Haz›r De¤erler, Dönen Varl›klar içinde yer alma-s› nedeniyle, muhasebelefltirilmesinde varl›k he-saplar›n›n genel özelliklerini tafl›maktad›r. Bu ne-denle hesaptaki art›fllar borçland›r›l›rken azal›fl-lar ise alacakland›r›lmaktad›r. Haz›r De¤er he-saplar›n›n büyük defterleri incelendi¤inde yaborç kalan› vermesi ya da kalan vermemesi bek-lenmektedir.

Kasa hesab›nda, Türk Liras› Kasas›n› ve Yaban-

c› Paralar Kasas›n› aç›klamak.

Kasa hesab›, iflletmenin en likit de¤eri olan ulu-sal ve yabanc› paralar›n takip edildi¤i hesapt›r.TTK’na göre Türkiye’de muhasebe kay›tlar› Türk-çe ve Türk Liras›na göre tutulmal›d›r. Bu neden-le yabanc› paralar muhasebelefltirilirken Türk Li-ras›na çevrilerek kayda al›n›r. Kasa hesab›n›n ka-lan›, iflletmenin kasas›nda ne kadar para oldu¤u-nu göstermektedir.

Al›nan Çekler ile Verilen Çekler ve Ödeme Emir-

leri hesaplar› aras›ndaki farkl›l›¤› ay›rt etmek.

‹flletmeler, yapm›fl olduklar› sat›fllar›na karfl›l›kveya alacaklar›na karfl›l›k alm›fl olduklar› çekleriAl›nan Çekler hesab›nda takip eder. Çek al›nd›-¤›nda Al›nan Çekler hesab› borçlan›r. Çek tahsiledildi¤inde ya da bir baflka kifliye ciro edildi¤in-de ise alacaklan›r. Bu hesab›n kalan›, tahsil edil-mek üzere iflletmenin portföyünde bulunan çekmiktar›n› gösterir.‹flletmeler, bankalarda bulunan hesaplar› üzerineçek keflide edebilir ya da ödeme emri verebilir.Bu durumda Verilen Çekler ve Ödeme Emirlerihesab› alacakland›r›l›r. Keflide edilen çek banka-daki hesaptan tahsil edildi¤inde ise bu hesapborçland›r›l›r. Verilen Çekler ve Ödeme Emirlerihesab›, pasif karakterli bir hesap olmas›na ra¤-men aktifte eksi olarak gösterilerek iflletmeninkarfl›l›ks›z çek düzenlememesi sa¤lanmaya çal›-fl›lmaktad›r.

Bankalar hesab›nda alt hesaplar›n önemini kav-

ramak.

‹flletmeler faaliyetlerini devam ettirirken tahsilatve ödeme ifllemlerinin büyük bir k›s›m›n›, ban-kalarda açt›rm›fl olduklar› hesaplar› üzerinde ger-çeklefltirirler. Bankalar hesab›, bünyesinde yar-d›mc› hesap bulunduran bir ana hesapt›r. Çünküiflletmeler, birden fazla banka ile çal›flabilir. Ça-l›flt›klar› bankalara ait yard›mc› hesaplar ile ban-kalar ana hesab›n›n denklik (mutabakat) içindeolmas› gereklidir. Bankada bulunan hesaba parayat›r›ld›¤›nda bankalar hesab› borçland›r›l›r. Ban-kadan para çekildi¤inde ise bankalar hesab› ala-cakland›r›l›r. Bankalar hesab›n›n borç kalan›,bankalarda ne kadar paran›n oldu¤unu gösterir.Ancak Bankalar hesab›n›n borç kalan›, iflletme-nin hangi banka veya flubelerde ne kadar mev-duat› oldu¤u hakk›nda bilgi veremez. Bu bilgiyeulaflabilmek için Bankalar hesab›n›n alt hesapla-r›na ihtiyaç duyulur.

Özet

1NA M A Ç

2NA M A Ç

3NA M A Ç

4NA M A Ç

5NA M A Ç

6NA M A Ç


1. Afla¤›daki hangisi haz›r de¤erler gurubunda yer alanhesaplardan biri de¤ildir?

a. Bankalarb. Di¤er Haz›r De¤erlerc. Kasad. Verilen çekler ve Ödeme Emirlerie. Alacak Senetleri

2. Afla¤›dakilerden hangisi kasa hesab› ile ilgili olarakverilen ifadelerden do¤ru de¤ildir?

a. Kasaya para giriflleri hesab› borçland›r›rb. Hesap kalan verdi¤inde alacak kalan› verirc. Aktif karakterli bir hesapt›rd. Hesab›n borç ve alacak toplamlar› birbirine eflit-

se hesap kapal›d›re. Yabanc› paralar Türk Liras› cinsinde kayda al›n›r

3. TS iflletmesi daha önce bankadaki hesab› üzerinekeflide etti¤i T25.000 nominal de¤erli çeke için kasas›n-daki bir çeki ciro etmifltir. Buna göre, afla¤›daki ifadelerden hangisi do¤rudur?

a. Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri hesab› borç-land›r›l›r

b. Bankalar hesab› alacaklan›rc. Al›nan Çekler hesab› borçland›r›l›rd. Kasa hebas› alacakland›r›l›re. Di¤er Haz›r De¤erler hesab› alacakland›r›l›r

4. Afla¤›da Al›nan Çekler hesab› ile ilgili verilen bilgi-lerden hangisi do¤ru de¤ildir?

a. Çek, al›nd›¤› zaman Al›nan Çekler hesab› borç-land›r›l›r

b. Çek, ciro edildi¤inde Al›nan Çekler hesab› borç-land›r›l›r

c. Çek, tahsil edildi¤inde Al›nan Çekler hesab› ala-cakland›r›l›r

d. Çek, tahsil için bankaya teslim edildi¤inde Al›-nan Çekler hesab› hem borçland›r›l›r hem dealacakland›r›l›r

e. Çek, yenilendi¤inde Al›nan Çekler hesab› hemborçland›r›l›r hem de alacakland›r›l›r

5. P‹R iflletmesi TR Bankas›ndan 1.000 Amerikan Dola-r› sat›n alm›flt›r. Bankan›n dolar sat›fl kuru T1,70’d›r. Bubilgilere göre afla¤›daki yevmiye kay›tlar›ndan hangisido¤rudur?


102 BANKALAR HS 1.700102.04 TR Bankası

100 KASA HS. 1.700100.04 Yabancı Paralar

Kasası

100 KASA HS. 1.000100.01 TL Kasası




100 KASA HS. 1.700100.02 Yabancı Paralar Kasası

100 KASA HS. 1.700100.01 Türk Lirası

Kasası



Kasası

a.

b.

c.

d.

e.


6. TIR iflletmesi 22.3.20X1 tarihli yevmiye kayd› afla¤›-daki gibidir:

Afla¤›dakilerden hangisi yukar›daki yevmiye kayd›nailiflkin finansal nitelikli olay için yap›lm›flt›r?

a. Çek tahsil edilmifltirb. Çek ciro edilmifltirc. Çek yenilenmifltird. Çek al›nm›flt›re. Çek tahsil edilmek üzere bankaya verilmifltir

7. Afla¤›daki hangisi Haz›r De¤erler grubunda yer alanve iflletmenin vadesi gelmifl kuponlara ve posta pullar›-na sahip olmas› durumda kayda al›nan bir hesapt›r?

a. Kasab. Al›nan Çeklerc. Verilen Çekler ve Ödeme Emirlerid. Di¤er Haz›r De¤erlere. Bankalar

8. ABS iflletmesi R‹SK Bankas›ndaki ticari mevduat he-sab›na T1.000 nakit olarak yat›rm›flt›r. Afla¤›da ABS’ninyapaca¤› yevmiye kayd›na iliflkin bilgilerden hangisido¤rudur?

a. Bankalar hesab› borçland›r›l›rb. Al›nan Çekler hesab› alacakland›r›l›rc. Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri hesab› ala-

cakland›r›l›rd. Kasa hesab› borçland›r›l›re. Di¤er Haz›r De¤erler hesab› alacakland›r›l›r

9. Haz›r De¤erlere ait afla¤›daki verilen ifadelerdenhangisi do¤ru de¤ildir?

a. Haz›r de¤erler, aktif karakterli hesaplardan olu-flur

b. Haz›r de¤erler, para ve para benzeri nakit de¤e-ri tafl›yan hesaplardan oluflur

c. Haz›r de¤erler grubuda en likit kalem Sermayehesab›d›r

d. Haz›r de¤erler dönen varl›klar› içinde yer al›r e. Haz›r de¤erler, likiditesi oldukça yüksek kalem-

lerden oluflur

10. ‹flletme daha önce müflteri BS iflletmesine keflide et-ti¤i T900’l›k çeki AL Bankas›ndaki ticari mevduat hesa-b›ndan ödendi¤ini bankadan gelen hesap dökümün-den ö¤renmifltir. Buna göre bu iflleme iliflkin afla¤›dakiyevmiye kay›tlar›ndan hangisi do¤rudur?

102 BANKALAR HS. 900102.02 AL Bankası

100 KASA HS. 900100.06 Yabancı Para

Kasası

100 KASA HS. 900100.01 Türk Lirası Kasası

103 VERİLEN ÇEKLER VE 900ÖDEME EMİRLERİ HS.

103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME 900EMİRLERİ HS.

102 BANKALAR HS 900102.06 AL Bankası

102 BANKALAR HS. 900102.06 AL Bankası

101 ALINAN ÇEKLER HS. 900

101 ALINAN ÇEKLER HS. 900102 BANKALAR HS. 900

102.06 AL Bankası

a.

b.

c.

d.

e.

101 ALINAN ÇEKLER HS 700101.02 Tahsildeki Çekler

101. ALINAN ÇEKLER HS 700101.01 Cüzdandaki Çekler


Nakiti Bilen, Doku-

nan Yönetici Dönemi

Birkaç ay önce bir çal›flma için görüfllerini ald›¤›m Co-ca Cola’n›n eski CEO’lar›ndan Donald Keough, yeni dö-nemde ‘nakitin’ de¤erini bilen yöneticilerin öne ç›kaca-¤›n› söylemiflti. Kredi kart›, havale ve EFT kullan›m› ne-deniyle, neredeyse art›k ‘nakit paran›n’ ortadan yok ol-du¤unu, baz› yöneticilerin aylar›n›, hatta y›llar›n› bank-not görmeden geçirdiklerini anlatm›flt›. Keough’un bu saptamas›n› hakl› ç›karan bir araflt›rma-y›, Visa’n›n Avrupa Baflkan Yard›mc›s› Steve Perry, enson rakamlarla ortaya koymufltu. Perry’ye göre, giderek‘nakitsiz toplum’ (Cashless society) haline dönüflüyo-ruz. Özellikle de ifladam› ve yöneticiler, hayatlar›n› pa-ra kullanmadan geçirenler aras›nda ilk s›rada geliyor. Bunu da ‹ngiltere’deki rakamlarla ortaya koyan Perry,harcanan her 2.5 pound’un 1’inin kart ile gerçeklefltiril-di¤ini, oran›n 2015’te 3 pound’da 2’ye ç›kaca¤›n› söylü-yor.

Nakite sayg›l› yöneticiler

Bu, beraberinde ‘nakiti’ ve onun ‘de¤erini’ bilmeyenyeni bir kufla¤› da getiriyor. Donald Keough, bu gerçe-¤i y›llar önce fark etmifl ve kitab›nda flöyle anlatm›fl:“Çal›flanlar›n, harcad›¤›m›z gerçek paray›, flirkete girenve ç›kan her bir dolar› düflünmelerini nas›l sa¤lar›m di-ye düflünürdüm. Bir y›l akl›ma flu fikir geldi: ‘Nakit pa-ra kullanal›m.’ Finans müdürünü aray›p, ay›n ilk haftas› boyunca herifllemi gerçek dolar ve sentle yapmak istedi¤imi söyle-dim. Müdürlerden biri uçak bileti alacak ve bileti 692dolarsa, finans müdürü bunu nakit verecekti. Tam say-fa ilan›n maliyeti 19.458 dolarsa, sorumlu kifli 19.458dolar› nakit olarak haz›r edecekti. Her faturay›, maafl›nakit ödeyecektim. Kurflun kalemler nakitle al›nacakt›.Her bir al›flverifl ifllemi nakit yap›lacakt›.”Türk yönetici nakiti iyi bilir!Coca Cola’n›n CEO’su Muhtar Kent, hocas› Donald Keo-ugh’un yolundan gidiyor, benzer bir strateji izliyor. Bukonuya, onun Türk yöneticilerine bak›fl›n› ortaya ko-yan sorular üzerine konufltu¤umuzda geldik. “Türki-ye’den sizin gibi, Amerika’n›n büyük flirketlerine CEOolacak yöneticiler ç›kar m›?” soruma yan›t verirken,avantajlar taraf›nda ‘nakit’ faktörüne dikkat çekmiflti.

“Bir defa Türk ifl dünyas›ndan gelmek çok önemli” sap-tamas›n› yapan Kent, ‘Türkiye’nin avantaj›’ konusununönemini flu sözlerle ortaya koyuyor: “Türkiye’de çal›flt›-¤›m 6-7 y›lda çok fley ö¤rendim. Bugünkü kariyerime,Anadolu Grubu’nda çal›flmam çok büyük fayda sa¤lad›.Çünkü Türkiye’de ‘nakite sayg›, h›z ve esneklik’ gibibecerilerimizi gelifltirmemiz mümkün oluyor. Bunlar,içinde bulundu¤umuz ifl dünyas›nda çok önemlidir.”

Kent’ten masaya banknot

Aç›kças› ‘nakiti tan›ma’ konusunun avantaj›n› daha ön-ce bir yöneticiden bu kadar aç›k bir flekilde dinleme-mifltim. Muhtar Kent, Türkiye’de çal›flt›¤› dönemde bukonuda deneyim kazand›¤›n›, Coca Cola’daki kariyerin-de ‘nakit yaflam’ gücünü iyi kulland›¤›n› anlat›yor:“Ben nakite sayg›ya çok önem veriyorum. Bugün bü-yük flirketlerde hiçbir yönetici neredeyse nakit paray›görmüyor. Nakitin ne oldu¤unu dahi bilmiyor. Seatt-le’daki flirket toplant›lar›ndan birinde, finans yöneticisi-ne dedim ki ‘Yar›n git biraz ka¤›t para getir, masaya ko-yal›m, herkes görsün.’ Yani flöyle 200-300 bin dolar ala-l›m, masaya dökelim. Çantadan masaya do¤ru akarkenherkes nakit paray› görsün, dokunsun. De¤erini bilme-yi b›rak›n, çok kimse nakit paray› bilmiyor. Herkes plas-tik parayla ödemesini yap›yor, kimse cebinde banknottafl›m›yor. Bir gün finans müdürüne flunu söyledim: ‘Bir hafta flir-keti sadece nakit para kullanarak çevirebilir miyiz? Ya-ni bütün ödemeleri nakit yaparak... Görsün insanlar...’ Nitekim Atlanta’daki üst yönetim böyle bir deneyimdengeçti. Finans müdürü, birkaç çanta dolusu banknot ge-tirip icra kurulu masas›n›n üstüne koydu. Hep beraberparaya dokunup, ellerine ald›lar. Çok say›da yöneticiiçin ‘s›ra d›fl›’ bir deneyimdi. Bir bölümü birkaç ayd›rnakit paraya dokunmam›flt›.”Türk yöneticilerin geliflime muhtaç yetkinlikleri oldu-¤una dikkat çeken Kent, ‘nakit avantaj›’ gücünü flu söz-lerle tan›ml›yor: ‘Türkiye’de nakit paraya sayg› duyan, bilen yöneticilervar. Bunun d›flar›daki önemini de bilmeleri geriyor.’.

Kaynak: M.Rauf Atefl.


”

“10 Eylül 2010


1. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Haz›r De¤erler” bafll›kl›konuyu yeniden gözden geçiriniz.

2. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Kasa” bafll›kl› konuyu yeni-den gözden geçiriniz.

3. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Çekler” bafll›kl› konuyu ye-niden gözden geçiriniz.

4. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Çekler” bafll›kl› konuyu ye-niden gözden geçiriniz.

5. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Kas” bafll›kl› konuyu yeni-den gözden geçiriniz.

6. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Çekler” bafll›kl› konuyu ye-niden gözden geçiriniz.

7. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Di¤er Haz›r De¤erler”bafll›kl› konuyu yeniden gözden geçiriniz.

8. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Bankalar” bafll›kl› konuyuyeniden gözden geçiriniz.

9.c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Haz›r De¤erler” bafll›kl›konuyu yeniden gözden geçiriniz.

10. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Verilen Çekler ve ÖdemeEmirleri” bafll›kl› konuyu yeniden gözden geçi-riniz.


Kasaya para girifli oldu¤unda kasa hesab› borçlan›r. Ka-sadan para ç›kt›¤›nda kasa hesab› alacaklan›r.

S›ra Sizde 2

‹flletmenin çal›flt›¤› bankalardan gelen hesap özetleri-nin karfl›laflt›r›lmas› yolu ile bankalar ana hesab› ile ban-kalar yard›mc› hesaplar›n›n mutabakat› yap›l›r.

S›ra Sizde 3

Çekte keflideci, lehtar ve muhatap olmak üzere üç tarafvard›r. Çeki düzenleyen kifliye keflideci, çekin üzerindeyaz›l› olan miktar› çekme yetkisine sahip olan kifliyelehtar, Çekin üzerinde yaz›l› olan tutar› ödemekle so-rumlu olan kifliye ise muhatap denir.

S›ra Sizde 4

Çek üzerindeki alacak hakk›n›n bir baflka kifliye devre-dilmesi ifllemine ciro denir.

S›ra Sizde 5

Çek cirosu; iflletmenin sahip oldu¤u bir çeki, tüm ala-cak haklar›n› kay›ts›z ve flarts›z bir baflkas›na devretme-sidir. ‹flletmenin keflide etti¤i yani düzenledi¤i çekleriise iflletme zaten baflka gerçek veya tüzel kifliye k›sa birsüre sonra ödemek üzere teslim etmifltir. Bu nedenlesahip olmad›¤› bir çeki ciro etmesi de imkâns›zd›r. Çekcirosu sadece ve sadece Al›nan Çekler için gerçekleflti-rilebilir.

S›ra Sizde 6

Vadesi gelmifl tahvil kuponlar›, posta pullar› ile postave banka havaleleri (yoldaki paralar) olarak say›labilir.

Yararlan›lan ve BaflvurulabilecekKaynaklarBenligiray, Y›lmaz (2010). Muhasebe Uygulamalar›,

Aç›kö¤retim Fakültesi Yay›nlar›, Eskiflehir.Bilgen, Mahmut (20.03.2010). “5941 Say›l› Çek Kanunu

ve Uygulamalar” 5941 Say›l› Çek Kanunun Pane-

li, [http://www.hukuk.gazi.edu.tr/editor/dergi/cek_mahmut_bilgen.pdf (26.03.2011)].

Erkan, Mehmet; Elitafl, Cemal ve Ceran, Yunus (2010).Dönem Sonu Muhasebe ‹fllemleri: TMS/TFRS

Uyumlu, Ekin Yay›nevi, Bursa.Gökçen, Gürbüz; Ataman Baflak ve Çak›c›, Cemal

(2011). Türkiye Finansal Raporlama Standartla-

r› Uygulamalar›, Türkmen Kitapevi, ‹stanbul.Gücenme, Ümit (2006). Envanter, Alfa Aktüel Yay›nc›-

l›k, ‹stanbul.Özerhan, Y›ld›z ve Yan›k, Serap (2011). TFRS/TMS,

Türmob, Ankara.Sürmen, Yusuf (2006). Muhasebe-1, Celepler Matba-

ac›l›k, Trabzon.www.tmsk. org.tr (07.03.2012)http://www.alomaliye.com/ruknettin_kumkale_na-

zim_hesaplar.htm (30.03.2012)www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k5941.html (05.02.2012)


Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra;Ticari alacaklar› tan›mlayabilecek, Ticari alacaklardan nakit yaratma olanaklar›n› aç›klayabilecek,Bono (senet) ile poliçe aras›ndaki fark› tart›flabilecek,Ticari alacaklar ile di¤er alacaklar aras›ndaki farkl›l›klar› aç›klayabilecek, ‹fltirakler ile ba¤l› ortakl›klar aras›ndaki farklar› aç›klayabileceksiniz.

‹çindekiler

• Senede Ba¤l› Alacaklar(Alacak Senetleri)

• Senede Ba¤l› Olmayan Alacaklar(Al›c›lar)

• Poliçe• Bono• Di¤er Alacaklar• Senet ‹skontosu

Anahtar Kavramlar

Amaçlar›m›z

NNNNN

Genel Muhasebe-I Alacaklar• G‹R‹fi• T‹CAR‹ ALACAKLAR• D‹⁄ER ALACAKLAR

6GENEL MUHASEBE-I

G‹R‹fi‹flletmelerin ana faaliyet konular› kapsam›nda yapm›fl olduklar› mal ve hizmet sa-t›fllar›n›, nakit karfl›l›¤›nda yapmalar› her zaman mümkün de¤ildir. Bedeli belirli birvade sonunda ödenmek üzere yap›lan mal ve hizmet sat›fllar›na vadeli sat›fl denir.Vadeli sat›fllardan kaynaklanan alacaklar, Tekdüzen Hesap Plan›nda Ticari Ala-caklar alt›nda toplanan hesaplarda takip edilir. ‹flletmelerin ticari alacaklar› d›fl›n-da kalan alacaklar›na ise Di¤er Alacaklar denir. Tekdüzen Hesap Plan›nda bu türalacaklar, Di¤er Alacaklar alt›nda toplanan hesaplarda takip edilir.

Alacaklar, vadelerine göre k›sa ve uzun vadeli olmak üzere ikiye ayr›l›r. Vade-leri bir y›la kadar olan alacaklara k›sa vadeli, vadesi bir y›ldan daha uzun olan ala-caklara ise uzun vadeli alacak denir. K›sa vadeli alacaklar dönen varl›klar grubun-da, uzun vadeli alacaklar ise duran varl›klar grubunda yer al›r. Alacaklar, senedeba¤l› olmalar›na göre senetli ve senetsiz alacak olarak ikiye ayr›l›r.

‹flletmenin normal faaliyetleri sonucunda sat›fltan veya sunulan hizmetten do-¤an alacaklar, senetli veya senetsiz olmas›na ya da k›sa vadeli veya uzun vadeli ol-mas›na bak›lmaks›z›n finansal araç olarak nitelendirilir. Ticari alacaklar ve alacaksenetleri; gelecekte, sözleflmeden do¤an, nakit alma hakk›n› temsil eden finansalvarl›k olarak tan›mlanmaktad›r.

Bu ünitede k›sa vadeli ve dönen varl›klar içinde yer alan Ticari Alacaklar ve di-¤er alacaklara iliflkin muhasebelefltirme ifllemleri üzerinde durulacakt›r.

T‹CAR‹ ALACAKLARTicari mallar›n veya sunulan hizmetlerin belirli bir vadeye ba¤l› sat›fl› sonucundaortaya ç›kan alacaklara Ticari Alacaklar denmektedir. Dönen Varl›klar kapsam›n-da yer alan Ticari Alacaklar grubuna iliflkin hesaplar flöyledir:

120 Al›c›lar121 Alacak Senetleri122 Alacak Senetleri Reeskontu (-)125 Ertelenmifl Ticari Alacaklar Vade Fark› (-)126 Verilen Depozito ve Teminatlar127 Di¤er Ticari Alacaklar128 fiüpheli Alacaklar129 fiüpheli Alacaklar Karfl›l›¤› (-)

Alacaklar

Ticari alacaklar grubunda yer alan hesaplardan 120 Al›c›lar, 121 Alacak Senet-leri, 126 Verilen Depozito ve Teminatlar ile 127 Di¤er Ticari Alacaklar hesaplar› buünite kapsam›nda aç›klanacakt›r.

Ticari alacaklar grubunda yer alan 122 Alacak Senetleri Reeskontu, 125Ertelenmifl Ticari Alacaklar Vade Fark› , 128 fiüpheli Alacaklar ile 129 fiüpheli Ala-caklar Karfl›l›¤› hesaplar› ise dönem sonunda yap›lan envanter ifllemleri kapsa-m›nda izlenen hesaplar oldu¤u için Dönem Sonu ‹fllemleri dersi kapsam›nda in-celenecektir.

Al›c›lar‹flletmeler; sat›fl politikalar›, geçmiflteki deneyimleri, müflteri ile yap›lan ticari ifl-lemlerdeki s›kl›klar gibi nedenlerle baz› müflterilerine güven duyarlar ve herhangibir teminat almaks›z›n sat›fl yapabilirler.

‹flletmelerin ana faaliyet konusunu oluflturan mal veya hizmet sat›fllar›ndan or-taya ç›kan, çek ve senede ba¤lanmam›fl alacaklar; 120 ALICILAR hesab›nda izlenir.Al›c›lar hesab›, aktif karakterli bir toplay›c› (ana) hesapt›r ve her bir müflteriye aitalaca¤›n sa¤l›kl› takip edilebilmesi için bu hesaba ba¤l› yard›mc› hesaplar›n aç›l-mas›n› gerekli k›lmaktad›r.

Al›c›lar hesab›, sadece iflletmenin temel faaliyet konusu olan ticari mallar›n sat›fl› sonu-cunda do¤an ve belgeye dayand›r›lmayan alacaklar için kullan›l›r.

Alaca¤›n do¤mas› ile hesaba borç, tahsil edilmesi ile hesaba alacak kaydedilir.Bu hesap, aktif karakterli bir hesap oldu¤u için kalan verirse borç kalan› verir vehesab›n borç kalan›, iflletmenin müflterilerinden olan toplam senetsiz alacak tutar›-n›n ne kadar oldu¤unu ifade eder. Al›c›lar hesab›n›n iflleyifli ve muhasebelefltiril-mesi afla¤›daki büyük defter üzerinde örneklendirilmifltir.

Al›c›lar hesab› hangi ifllemlerden dolay› borçland›r›l›r?

‹flletme, alaca¤a dayal› ticari mallar›n sat›fllar›nda müflterinin belirli bir süre son-ra ödeme yapma talebinin kabul etmesi durumunda, müflteriden vade fark›na ilifl-kin parasal bir de¤er isteyebilir. Ancak iflletmenin faaliyet gösterdi¤i sektörün pi-yasa koflullar›na ba¤l› olarak vade farks›z sat›fl ifllemleri de gerçeklefltirilebilir. Budurumda sat›fl has›lat› gerçe¤e uygun de¤eri üzerinden tespit edilmifl demektir.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



120 ALICILAR HS.

– Daha önceki dönemden devredensenetsiz alacaklar

– Vadeli(kredili) mal ve hizmetsatışları

– Senetsiz alacaklara tahakkukettirilen faizler

– Eksik, hatalı vb. nedenlerile yapılan düzeltmeler

– Diğer işlemler

– Müşterilerden tahsil edilenparalar

– Alıcılara hesabına karşılıkalınan senetler

– Müşterilere yapılan miktar vekasa iskontoları

– İdari takibe alınan alacaklar

– Şüpheli duruma düşen alacaklar– Eksik, hatalı vb. nedenler ile

yapılan düzeltmeler

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



1

Gerçe¤e Uygun De¤er:Karfl›l›kl› pazarl›k ortam›nda,bilgili ve istekli gruplararas›nda bir varl›¤›n elde¤ifltirmesi ya da birborcun ödenmesidurumunda ortaya ç›kmas›gereken tutard›r.

01.06.20X1 tarihinde Pelit Ticaret iflletmesi, devaml› müflterisi olan Ayd›n Afi’nekredili olarak 10 gün vadeli T7.300 + T584 KDV’lik mal satm›flt›r. KDV, peflin tah-sil edilmifltir.

Pelit Ticaret, bir varl›¤›n› (Ticari Mallar) has›lat elde etmek amac›yla tüketmek-tedir. Bu nedenle toplam sat›fl has›lat› olan T7.300’l›k gelir elde etmifl ve bu gelir600 Yurtiçi Sat›fllar hesab›nda gösterilmektedir. Ancak iflletme haketti¤i bu gelirihenüz tahsil edememifltir. Bu nedenle müflterisi Ayd›n Afi’den alacakl›d›r. Pelit Ti-caret, Ayd›n Afi’ye güvenmesi nedeniyle, Ayd›n Afi’den alaca¤›n› kan›tlay›c› her-hangi bir belge (bono, senet veya çek gibi) istememifltir. Bu nedenle alacak hak-k› 120 Al›c›lar hesab›nda izlenmektedir. Ayr›ca Pelit Ticaret, devlet ad›na T584’l›kKDV’yi Ayd›n Afi’den tahsil etmifltir. ‹flletmenin devlete borçlu olmas› nedeniyle391 Hesaplanan KDV alacakl› iken kasas›na para girdi¤i için 100 Kasa hesab›borçland›r›lmaktad›r.

Ticari mallar, gerçe¤e uygun de¤erleri ile sat›fla sunulur. Bu de¤er, ticari malla-r›n peflin de¤erini ifade etmektedir. E¤er iflletme, mal sat›fllar›n› baz› nedenlerdendolay› peflin de¤er üzerinden satmak yerine, belirli bir süre (vade) sonra tahsil et-mek durumunda kal›rsa bu ek süre karfl›l›¤›nda müflterisinden bir bedel (faiz) ta-lep edebilir. Bu ek bedel, vade fark› veya faiz olarak tan›mlan›r. Türkiye uygula-mas›nda iflletmelerin ticari mal sat›fl› sonucunda vadeden kaynaklanan vade fark-lar›, sat›fl gelirleri eklenen bir unsur olarak muhasebelefltirilmektedir. Türkiye Mu-hasebe Standartlar›’na göre ise mallar›n vadeli sat›fllar›nda peflin de¤ere eklenenvade fark›, ticari mal veya sunulan hizmetin sat›fl geliri içinde de¤il faiz gelirleriolarak kayda al›nmal›d›r. Vadeli sat›fl ifllemlerinde faizin sat›fl gelirinden ayr›lma-s›nda ya ayn› risk özelliklerine sahip baflka müflterilere uygulanm›fl faiz oran› ya daetkin faiz oran› esas al›nabilir. Bu ünitede, ticari alacaklar›n vadeli sat›fllar›na ilifl-kin faiz hesaplamalar› göz ard› edilecektir.

‹flletmelerin ticari mallar›n sat›fl›nda vade fark› almas› durumunda “ERTELENM‹fiT‹CAR‹ ALACAKLAR VADE FARKI” hesab› alacakland›r›l›r. Söz konusu faiz tahak-kuk ettikçe (gerçeklefltikçe) tahakkuk eden tutar 642 Faiz Gelirleri hesab›n›n ala-ca¤›na, “Ertelenmifl Ticari Alacaklar Vade Fark›” hesab›n›n borcuna kaydedilir.Böylece vade sonunda “Ertelenmifl Ticari Alacaklar Vade Fark›” hesab› söz konu-su sat›fl ifllemine iliflkin olarak kalan vermez ve hesap kapan›r. Sat›fl ifllemine ilifl-kin tahsil edilen KDV ise toplam sat›fl tutar üzerinden hesaplan›r.

1276. Ünite - A lacaklar

Ö R N E K

01.6.20X1120 ALICILAR HS. 7.300

120.04 Aydın AŞ100 KASA HS. 584

100.01 Türk Lirası Kasası600 YURTİÇİ SATIŞLAR HS. 7.300391 HESAPLANAN KDV HS. 584

391.01 Satışlara Ait Hesaplanan KDV

Mevcut Tekdüzen Hesap Plan›nda Ertelenmifl Vade Fark› Gelirleri ’ne iliflkin bir hesapbulunmamaktad›r. Ancak iflletmelerin vadeli sat›fllar›nda katlanmak zorunda kald›klar›“vade fark›”n›n kayda al›nmas› gerekmektedir. Bu nedenle mevcut Tekdüzen Hesap Pla-n›nda bofl b›rak›lan 125 kodu, 125 Ertelenmifl Ticari Alacaklar Vade Fark› hesab› ve buhesab›n alt›nda aç›lacak Ertelenmifl Vade Fark› Gelirleri hesab› vade fark›na iliflkin faizgelirlerinin kaydedilmesinde kullan›lacakt›r.

05.06.20X1 tarihinde Gürgen Ticaret iflletmesi, devaml› müflterisi olan Tarhan ifl-letmesine peflin fiyat› T4.000 olan bir mal›, kredili olarak 60 gün vadeli T4.200 +T330 KDV’ye satm›flt›r.

TMS 18 Has›lat standard› gere¤i, yukar›daki kay›tta sat›fl has›lat› peflin de¤erüzerinden alacakland›r›lm›fl, vade fark› ise dönemsellik gere¤i henüz gerçekleflme-yen bir gelir olarak alacaklardan indirim fleklinde gösterilmifltir.

‹flletme, ticari mallara iliflkin senede ba¤l› olmayan senedini tahsil etti¤inde Al›-c›lar hesab› borçland›r›l›rken borçlunun ödeme flekline göre ilgili hesap alacaklan-d›r›l›r.

04.08.20X1 tarihinde Gürgen Ticaret iflletmesi, Tarhan iflletmesinden olan 60 günvadeli T4.530’l›k senetsiz alaca¤›n›n T2.000’s›n› nakden ve kalan›n› ise bankahavalesi ile tahsil etmifltir.

Gürgen Ticaret, 5 Haziran tarihinde kredili olarak satt›¤› mallardan olan alaca-¤›n›, 4 A¤ustos tarihinde k›smen peflin ve k›smen banka havalesi olarak tahsil et-mifltir. Kasa ve Bankalar hesaplar›n›n birer varl›k hesab› olmalar› nedeniyle sözkonusu art›fllar borçland›r›l›rken Al›c›lar hesab›ndaki alacak hakk›ndaki azalmaise alacakland›r›lm›flt›r.

128 Genel Muhasebe-IS O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Ö R N E K

Ö R N E K

05.6.20X1120 ALICILAR HS. 4.530

120.06 Tarhan İşletmesi600 YURTİÇİ SATIŞLAR HS. 4.000125 ERTELENMİŞ TİCARİ ALACAKLAR

VADE FARKI HS. 200125.01 Ertelenmiş Vade Farkı

Gelirleri391 HESAPLANAN KDV HS. 330

391.01 Satışlara AitHesaplanan KDV

04.8.20X1100 KASA HS. 2.000

100.01 Türk Lirası Kasası102 BANKALAR HS. 2.530

102.02 KAR Bankası120 ALICILAR HS. 4.530

120.06 Tarhan İşletmesi

Alacak Senetleri‹flletmelerin her zaman peflin mal ve hizmet sat›fl› yapmalar› mümkün de¤ildir. ‹fl-letmelerin kredili olarak yapm›fl olduklar› sat›fllar› bir belge karfl›l›¤›nda yapmas›durumunda al›nan belgeye Alacak Senedi ad› verilir. Bu senetler ise 121 ALACAKSENETLER‹ hesab›nda izlenmektedir. ‹flletmeler ticari mal veya hizmet sat›fllar› kar-fl›l›¤›nda ald›klar› senetlerle; alacaklar›n tahsil edilememe riskini azaltmakta, nakitbenzeri finansal varl›k yaratmakta ve nakit s›k›nt›s›n› önlemektedir.

Alacak senetleri nakit s›k›nt›s›n› nas›l önler?

Alacak Senetleri, adi senetler ve k›ymetli evrak niteli¤inde senetler olmak üzereikiye ayr›l›r.

Adi Senetler; Borçlar Kanunu hükümlerine göre düzenlenen ve belli bir biçimeba¤l› olmayan senetlerdir. Ticari faaliyette bu tür senetlerin fazla önemi yoktur.

K›ymetli Evrak Niteli¤indeki Senetler; Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göredüzenlenen ve belli bir flekil flart› olan, belli bir hakk›n ba¤l› oldu¤u ve senettenayr› olarak ileri sürülemeyece¤i senetlerdir. K›ymetli evrak niteli¤indeki senetler,kambiyo senetleri (ticari senetler) ve mal (emtia) senetleri olmak üzere ikiye ayr›-l›r. Poliçe, bono ve çek; kambiyo senetleridir. Çek, haz›r de¤erler gurubunda eleal›nd›¤› için bu bölümde bono ve poliçe üzerinde durulacakt›r.

Poliçe: ‹flletme hukuku mevzuat›nda belirtilen hükümlere göre düzenlenmiflbir senettir. Özel bir havale flekli olan poliçe, poliçeyi düzenleyen veya üçüncü ki-fliye veya senet tafl›y›c›s›na (hamiline) belli bir tutar›n ödenmesi hakk›nda di¤er birkifliye ödeme emri verir. Böyle bir emri alan, bu tutar›n ödenmesini üstlenir; di¤erbir deyiflle poliçedeki tutar›n ödenmesinden sorumlu olur. Poliçenin niteli¤i bak›-m›ndan bu senette “ödeyiniz.” kelimesi yer al›r. Poliçede keflideci, lehtar ve muha-tap olmak üzere üç taraf vard›r. Keflideci, poliçeyi düzenleyen kiflidir ve senedinilk borçlusudur. Lehtar, poliçenin nominal de¤erinin alacakl›s›d›r. Lehtar poliçeyibaflka kiflilere de devrebilir ve bu iflleme ciro denilir. Muhatap, keflideci ile lehtararas›ndaki borç-alacak iliflkisi d›fl›nda olmakla birlikte, keflideci taraf›ndan poliçe-nin kendisine ibraz›n› kabul etmesi durumunda poliçenin borçlusu durumuna gel-mektedir. Ancak bir poliçeyi düzenleyen, kabul eden, ciro eden veya o poliçeyeaval veren kifliler hamile karfl› müteselsil borçlu s›fat›yla sorumludur.

Bono (Emre Yaz›l› Senet): Kambiyo senetlerinden olup, ticari faaliyet sonu-cunda borçlunun alacakl›s›na olan borcunu belirli bir vade sonunda belirli bir fai-ze katlanarak kay›ts›z ve flarts›z ödeyece¤ini gösteren belgedir. Senedin üzerinde-ki yaz›l› olan de¤ere nominal de¤er denilir. Senet bu de¤ere ancak vade sonundaulafl›r. Bono ile ikili bir ticari iliflki düzenlenmektedir. Bu iliflkide, borçlu hem se-nedi düzenleyen keflideci hem de borcu ödeyecek olan muhatap rolünü üstlen-mektedir. Bu nedenle bonoyu düzenleyen kifli, t›pk› bir poliçeyi kabul eden gibisorumludur. Lehtar ise bonoda alacakl› olarak görünen kiflidir.

Bono ile poliçe aras›ndaki temel farklar› aç›klay›n›z.

Kambiyo senetlerine ait ifllemler Tekdüzen Hesap Plan›’nda 121 Alacak Senet-leri hesab›nda izlenmektedir. ‹flletmenin portföyüne çeflitli sebepler ile giren ve ç›-kan senetler, Alacak Senetleri hesab›na bu senetlerin nominal de¤erleri ile kaydaal›nmaktad›r. Bu nedenle bu hesab›n herhangi bir tarihteki borç kalan›n›n, port-


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



2

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



3

föyde bulunan alacak senetlerinin de¤erleri toplam›na eflit olmas› gerekir. AlacakSenetleri hesab› afla¤›daki durumlarda borçland›r›labilir veya alacakland›r›labilir:

Alacak senetleri hesab› hangi durumlarda alacakland›r›l›r?

Alacak senetlerinin mutlaka bir yard›mc› hesap ile birlikte ifllem görmesi ge-rekir. Bu yard›mc› hesaplar, senedin durumunu belirleyen ifadeler ile isimlendi-rilir. Örne¤in Cüzdandaki Senetler, senedin iflletmenin kullan›m›na haz›r kasas›n-da bulundu¤unu; Tahsildeki Senetler, senedin bankaya tahsil edilmek amac› ileteslim edildi¤ini; Teminattaki Senetler , bir iflin yap›lmas› amac› ile ilgili senedinteminat olarak baflka bir kuruma verildi¤ini ve Protestolu Senetler ise tahsil edile-meyen senedin protesto (borçluya senedin vadesinin doldu¤unu bildirmek) edil-di¤ini gösterir.

Senetlerin Do¤ufluGerek poliçe gerekse bono, ticari faaliyet sonucunda borçlunun alacakl›s›na olanborcunu belirli bir vade sonunda belirli bir faize katlanarak kay›ts›z ve flarts›z öde-me taahhüdünde bulundu¤u kambiyo senetleridir. Bu nedenle Al›c›lar hesab›ndavade fark› için belirtilen aç›klamalar hem poliçe hem de bono için geçerlidir.

Pelit Ticaret 10 Haziran 20X1 tarihinde müflterisi BOR iflletmesine peflin fiyat›T9.000 olan mal› 90 gün vadeli senet karfl›l›¤›nda vade farks›z T9.000 + T720KDV’ye satm›flt›r.

Pelit Ticaret, bulundu¤u sektörün piyasa koflullar› nedeniyle ticari mal sat›flla-r›nda vade fark› uygulamas› gerçeklefltirmemektedir. Bu durumda sat›fl ifllemineiliflkin elde edilen has›lat›n tamam›, brüt sat›fl has›lat› olarak kabul edilmektedir. ‹fl-letme bu sat›fl›n sonunda BOR iflletmesinden T9.720’l›k bir alacak hakk› elde etmifl


121 ALACAK SENETLERİ HS.

– Daha önceki dönemden devredensenetsiz alacaklar

– Vadeli satışlar veya sunulanhizmetler karşığında alınanbonolar

– Senetsiz alacaklarkarşılığında alınan bonolar

– Eksik, hatalı vb. nedenlerile yapılan düzeltmeler

– Diğer işlemler

– Müşterilerden tahsil edilensenetler

– Senetsiz borç karşılığı olarakciro edilen senetler

– İskonto ettirilen senetler

– Teminata verilen senetler– Şüpheli hale gelen senetler– Eksik, hatalı vb. nedenler ile

yapılan düzeltmeler– Diğer işlemler

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



4

Ö R N E K

10.6.20X1121 ALACAK SENETLERİ HS. 9.720

121.01 Cüzdandaki Senetler600 YURTİÇİ SATIŞLAR HS. 9.000391 HESAPLANAN KDV HS. 720

391.01 Satışlara Ait HesaplananKDV

ve bu alacak hakk›, kan›tlay›c› bir belgeye dayanmaktad›r. Bu nedenle 121 AlacakSenetleri hesab› borçland›r›lm›flt›r.

Türkiye Muhasebe Standard›’n›n Has›lat standard›na göre e¤er vadeli sat›fl iflle-minde vade fark› söz konusu ise bu durumda sat›fl has›lat› ile vade fark› birbirin-den ayr›flt›r›lmal›d›r. Bu nedenle Tekdüzen Hesap Plan›’nda vade fark›na iliflkinhenüz bir hesap yer almamas›na ra¤men al›c›lar hesab›nda bahsedilen 125 Ertelen-mifl Ticari Alacaklar Vade Fark› hesab› ve bu hesab›n alt hesab› olan ErtelenmiflVade Fark› Gelirleri hesab›, alacak senetlerinin vade fark› için de kullan›lacakt›r.Ertelenmifl Ticari Alacaklar Vade Fark› hesab›, aktifi düzenleyici bir hesap olarakoluflturulmufltur. Bu nedenle bilançoda Al›c›lar ve Alacak Senetleri hesaplar›n›n al-t›nda eksi olarak yer alacakt›r. Bunun gerçekleflebilmesi için Ertelenmifl Ticari Ala-caklar Vade Fark› hesab› ilk do¤uflunda alacakland›r›l›r ve söz konusu vade fark›-na iliflkin faiz gelirleri hakkedildikçe borçland›r›larak 642 Faiz Gelirleri hesab›nadevredilerek kapat›l›r.

12.06.20X1 tarihinde Gürgen Ticaret iflletmesi, müflterisi ASK iflletmesine peflin fi-yat› T5.700 olan bir mal› 120 gün vadeli bir senet karfl›l›¤›nda T6.000 + T480KDV’ye satm›flt›r.

Gürgen Ticaret, satt›¤› ticari mal›n bedelini 120 gün bekleyecek ve karfl›l›¤›ndavade fark› olarak T300 gelir elde edecektir. Bu nedenle sat›fl has›lat› ile faiz gelir-lerinin birbirinden ayr›flt›r›lmas› gerekmektedir. Ticari mallar›n peflin sat›fl de¤eriolan T5.700 600 Yurtiçi Sat›fllar hesab›nda ve T300’l›k vade fark› 125 Ertelenmifl Ti-cari Alacaklar Vade Fark› hesab›nda alacakland›r›l›r. Devlet ad›na tahsil edilen 391Hesaplanan KDV ise devlete olan borcu göstermesi nedeniyle alacakland›r›l›r. ‹fl-letme müflterisi ASK iflletmesinden olan toplam alacak tutar› olan T6.480 ise sene-din üzerine yaz›l› de¤er kadar Alacak Senetleri hesab› borçland›r›l›r. Senedin ifllet-menin kasas›nda saklanmas› nedeniyle alt hesap olarak Cüzdandaki Senetler hesa-b› kullan›lmaktad›r.

Senetlerin Tahsil EdilmesiAlacak senetleri, senedin üzerinde yaz›l› vade tarihinde tahsil edilebilir duruma gel-mektedir. Vadesi dolan alacak senetleri ya banka arac›l›¤›yla ya da borçlunun ifllet-meye ödeme yapmas› ile tahsil edilir. Borçlunun vadesi dolan alacak senedini na-kit s›k›nt›s› nedeniyle yeni bir senet düzenleyerek ödemesi de mümkündür. ‹fllet-menin alacak senetlerini tahsil etme biçimine göre alacak senetlerinin bulundu¤uyer de¤iflece¤i için alt hesaplarda de¤ifliklik gerçeklefltirilir. E¤er iflletme vadesine


Ö R N E K


121.01 Cüzdandaki Senetler600 YURTİÇİ SATIŞLAR HS. 5.700125 ERTELENMİŞ TİCARİ ALACAKLAR



391.01 Satışlara Ait HesaplananKDV

k›sa bir süre kalan bir alacak senedini bankaya tahsil edilmesi için göndermifl isebu durumu alacak senetleri alt hesaplar›nda bilgi kayd›nda göstermesi gereklidir.

Pelit Ticaret, 08.9.20X1 tarihinde vadesi dolan T9.720 nominal de¤erli senet borç-lusu BOR iflletmesi taraf›ndan Pelit Ticaret’e ödenmifl ve senet BOR iflletmesine tes-lim edilmifltir.

E¤er Pelit Ticaret, 08.9.20X1 tarihinde vadesi dolan T9.720 nominal de¤erli se-nedi tahsil edilmek üzere KÂR Bankas›na teslim etmifl olsayd›, bu durumda BORiflletmesi, KÂR Bankas›na giderek borcunu ödemek zorunda kalacakt›. KÂR Ban-kas›, Pelit Ticaret ad›na BOR iflletmesinden senedin nominal de¤eri olan T9.720’y›tahsil edecek ve Pelit Ticaretin vadesiz ticari mevduat hesab›na yat›racakt›. Bu du-rumun olmas› hâlinde afla¤›daki muhasebe kay›tlar›na yer verilir.

Pelit Ticaret, borçlusu BOR iflletmesi olan T9.720 nominal de¤erli senedi kasa-s›ndan ç›kararak ticari vadesiz mevduat hesab›n›n bulundu¤u KÂR Bankas›na tah-sil edilmek üzere teslim etmifltir. Bu teslim ifllemi, genellikle senedin vadesi dolma-dan önceki bir tarihte gerçeklefltirilir. ‹flletme, senet teslimi ile senedi tahsil etme-mifltir, sadece senet yer de¤ifltirmifltir. Pelit Ticaretin senedi tahsile b›rakmas›n›n te-mel amaçlar›ndan biri, sahip oldu¤u senetlerin vade takibine zaman ve maliyetay›rmamakt›r. Di¤er bir neden ise gerekti¤inde senedini teminat olarak göstererekbankadan kredi sa¤lama olana¤› yaratmakt›r.

BOR iflletmesi, 08 Eylül tarihinde KÂR Bankas›na ödeme yapt›¤›nda ise bu mu-hasebe kay›d›na yer verilir. Pelit Ticaretin bankas›ndaki vadesiz ticari mevduat he-sab›nda T9.720’l›k bir art›fl olmufltur. Ayn› zamanda iflletmenin sahip oldu¤u senet-li alacak hakk›nda da bir azalma gerçekleflmifltir.


Ö R N E K

08.9.20X1100 KASA HS. 9.720

100.01 Türk Lirası Kasası121 ALACAK SENETLERİ HS. 9.720

121.01 Cüzdandaki Senetler


121.02 Tahsildeki Senetler121 ALACAK SENETLERİ HS. 9.720


08.9.20X1102 BANKALAR HS. 9.720

102.02 KÂR Bankası121 ALACAK SENETLERİ HS. 9.720

121.02 Tahsildeki Senetler

Senetsiz Alacak Karfl›l›¤› Senet Al›nmas›‹flletmeler, yapm›fl olduklar› mal ve hizmet sat›fl› karfl›l›¤›nda herhangi bir teminatalmayabilir. Bu durumda oluflan alacaklar ise 120 Al›c›lar hesab›nda takip edilir.Ancak bu tür alacaklar, geçen süreç içinde müflteri ile yap›lan anlaflman›n yerinegetirilmemesine ba¤l› olarak senetli alaca¤a dönüflebilir. Bu dönüflüm, eski alaca-¤›n nominal de¤eri üzerinden olabilece¤i gibi alaca¤›n gecikmesi nedeni ile vadefark›n› da içine alan yeni bir de¤er üzerinden gerçekleflebilir.

Alacak senetlerinde yenileme, vade farkl› ve vade farks›z olmak üzere iki flekilde yap›l›r.

Pelit Ticaret, 01 Haziran tarihinde Ayd›n Afi’ye 10 gün vadeli ve kredili olarak sat-m›fl oldu¤u ticari mallardan do¤an T7.300’l›k alaca¤›n›, 11 Haziran tarihi itiba-r›yla talep etmifltir. Ancak Ayd›n Afi, nakit s›k›nt›s› yaflamas› nedeniyle kredili bor-cunu 30 gün vadeli bir senetle yenilemeyi teklif etmifltir. Pelit Ticaret, vade fark› al-madan böyle bir senedi kabul etmifltir.

Pelit Ticaret, Ayd›n Afi’den olan T7.300’l›k kredili alaca¤›n›n yenilenmesini, T7.500 nomi-nal de¤erli yeni bir senet düzenlenmesi durumunda kabul etmifltir. Buna göre Pelit Tica-retin kredili alaca¤›n› senetli alaca¤a dönüfltürmesine iliflkin yevmiye kayd›n› yap›n›z.

Senetlerin Teminata Verilmesi‹flletmeler genellikle bankalardan kredi sa¤lamak veya teminat mektubu almakiçin alacak senetlerini teminat olarak verebilir. Bir anlaflma uyar›nca iflin, verilensözün, mal veya hizmetin eksiksiz tamamlanaca¤›n›; taahhüdün sorunsuz yerinegetirilece¤ini kan›tlamak amac›yla sahip oldu¤u alacak senedini kefil olarak anlafl-t›¤› kuruma b›rakabilir. Alacak senetlerinin teminat olarak verilmesinde teminat ifl-lemi, senetlerin ciro edilmesi ile tamamlan›r. Teminat cirosunda amaç, senettendo¤acak alacak hakk›n›, ciro edilen kifliye emanet olarak vermektir. Teminat ola-rak verilen senedin arkas›na “Bedeli teminatt›r.” veya “Bedeli rehindir.” ibaresiniveya rehin etmeyi belirten di¤er herhangi bir kayd› içermesi gerekmektedir.

Teminat olarak verilen alacak senetleri, tahsil edilinceye kadar iflletmenin mül-kiyetindedir ve bir alacak senedinin teminata verilmesi, senetsiz alacaklarda birazalma yaratmaz. Bu nedenle teminata verilen bir senedin naz›m kay›tlarda göste-rilmesi gereklidir.

Teminata verilen senetlerin mülkiyeti, tahsil edilinceye kadar senedi teminataveren iflletmeye aittir. E¤er senet vadesinde ödenmez ise senedi alan iflletmenin se-nedi teminat olarak veren iflletmeye geri dönme hakk› olabilir. Bu tür iflleme ka-bulü rücu denir.

Türkiye’de alacak senetlerinin ödenmeme riski oldukça yüksektir. Bu nedenle Türkiye’de-ki bankalar, iflletmelerin teminat mektubu için yapt›¤› taleplerde alacak senetlerini temi-nat olarak kabul etmeme e¤ilimindedir. Ancak iskonto veya ifltira kredileri için alacak se-netlerini teminat olarak kabul edilmesi ise yayg›n bir uygulamad›r.


Ö R N E K

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



5

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P




121.01 Cüzdandaki Senetler120 ALICILAR HS. 7.300

102.04 Aydın AŞ

Gürgen Ticaret, 26.8.20X1 tarihinde nominal de¤erleri T9.000 olan üç adet ala-cak senedini KÂR Bankas›na teminat olarak vererek bankadan kredi talebinde bu-lunmufltur. Banka, teminata b›rak›lan alacak senetlerine %10 marj uygulad›ktansonra iflletmeye T8.100 limitli kredi sa¤lanm›flt›r.

Gürgen Ticaret, henüz bankadan kredi kullanmam›flt›r; sadece kredi talebi, ala-cak senedi teminat kullan›larak sa¤lanm›flt›r. Bu nedenle teminata verilen alacaksenetleri, art›k bankan›n kasas›nda bulunmaktad›r. Bu durumda Gürgen Ticaretinkasas›nda duran alacak senetlerinin azalt›lmas› ve bankan›n kasas›na (teminata)b›rak›lan senetlerin art›r›lmas› gerekmektedir.

Gürgen Ticaret, KÂR Bankas›ndan sa¤lad›¤› krediyi ihtiyac› oldukça kullana-cakt›r. Teminata b›rak›lan senetlerin vadesi doldu¤unda banka, senedin üzerindeyaz›l› olan de¤eri tahsil edecektir. Böylece iflletmenin kredi borcu, tahsil edilen ala-cak senedi tutar› kadar ödenmifl olacakt›r.

‹flletmeler, nakit gereksinimlerini karfl›lamak amac›yla bankalardan kaynak sa¤-lamak için senedin iskontosu ya da senedin k›rd›r›lmas› ad› verilen bir yöntemi dekullanabilir. ‹flletme, sahip oldu¤u senedi vade tarihinin sonuna kadar kendisi bek-lemek yerine vade fark›n› bankan›n almas› karfl›l›¤›nda bankaya temlik edebilir.Bu durumda senedin bankaya iskonto ettirilmesi ile senet iflletmenin mülkiyetin-den ç›kar. Ancak senedi satan iflletmenin bankaya olan sorumlulu¤u, senedin ban-ka taraf›ndan tahsil edilmesine kadar devam eder. Senedin vadesinde bankayaödenmemesi durumunda bankan›n senedi satan iflletmeye rücu etme hakk› sözkonusudur.

Türkiye’deki bankalar senet iskontosunu, alacak senetlerinin ödenmeme riskinin yüksekolmas› nedeniyle kabul etmeme e¤ilimindedir.

Senetlerin Protesto Edilmesi‹fl hayat›nda vadesi gelmifl olmas›na ra¤men borçlusu taraf›ndan borcun ödenme-mesi söz konusu olabilmektedir. TTK’nun 724/1 maddesine göre kabul etmeme-nin veya ödememenin, kabul etmeme veya ödememe protestosu denen resmî birbelge ile belirlenmesi zorunlulu¤u getirilmektedir. Burada ödememe protestosuüzerinden durulacakt›r.

Ödememe protestosu, ödememe hâlinin resmen tespit edilmesi ifllemidir. Öde-meme Protestosu, ödeme tarihini takip eden iki ifl günü içinde yap›lmal›d›r. Pro-testo ifllemi, noter taraf›ndan yap›l›r. Protesto ayr› bir belge hâlinde düzenlenerekpoliçeye ba¤lan›r. Protestoya ra¤men tahsil edilemeyen alacaklar takibe al›n›r. ‹fl-letmeler, noterlere yapt›rd›klar› protesto masraflar›n› kendi giderleri içinde göster-mezler ve bu masraflar› protestolu alaca¤a dâhil ederler. Takibe al›nan senetleriçin takip masraflar› da alaca¤›n nominal de¤erine eklenerek kay›t alt›na al›n›r.


Ö R N E K

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P




121.03 Teminattaki Senetler121 ALACAK SENETLERİ HS. 9.000


Protesto ettirilen alacaklar, iflletmenin mülkiyetinde olan alacaklard›r. Ancak bualacaklar› normal alacaklardan ay›rmak için alt hesaplarda bu durum belirtilmelidir.

Senetlerin protesto edilme ifllemini kim yapar?

Pelit Ticaret, Yal› iflletmesinden olan T10.000 nominal de¤erli senetli alaca¤›n›,vade tarihi iki gün geçmesine ve Yal› iflletmesine borcu telefonla hat›rlat›lmas›nara¤men tahsil edememifltir. ‹flletme, senedi 03.2.20X1 tarihinde protesto ettirmifltir.Protesto masraf› için notere T250 ödenmifltir.

Pelit Ticaret, vade tarihi sonlanan alaca¤›n tahsil edilmesinde s›k›nt› yaflama-maktad›r. ‹flletmenin alaca¤›n› tahsil edememesi durumunda yasal haklar›n› kul-lanabilmesi için borçlusu Yal› iflletmesine resmî olarak bildirimde bulunmas› ge-rekmektedir. Bu amaçla noter arac›¤›l›yla Yal› iflletmesine senedin vade tarihiningeldi¤ini ve borcunu ödemesi gerekti¤i protesto arac›¤›yla bildirilmektedir. Pro-testo masraflar› ise Yal› iflletmesinden talep edilecektir. Bu nedenle alacak senet-lerinin yeni de¤eri, senedin nominal de¤erine protesto masraf›n›n ilave edilmiflhâli olacakt›r.

Senetlerin TemlikiSenetler ciro edilerek senet üzerindeki alacak hakk› üçüncü bir kifliye devredilir.Bu flekildeki ciroya temlik cirosu denir. Temlik cirosu ile senedin alacakl›s›na sa¤-lad›¤› tüm haklar, ciro edilen kifliye geçer. Senet cirosunda da senet iskontosundaoldu¤u gibi ciro eden kifli, senet ödeninceye kadar senetten sorumludur. Di¤er birifade ile ciro edilen senet, vadesinde borçlusu taraf›ndan ödenmez ise ciro edenkifliye dönüfl hakk› söz konusudur.

Gürgen Ticaret, AY iflletmesinden 22.03.20X1 tarihinde tamam› kredili olarakT20.000’ya sat›n ald›¤› ticari mallar›n borcunu ödemek için kasas›nda bulunan120 gün vadeli ve T20.000 nominal de¤erli bir alacak senedini AY iflletmesine ci-ro etmifltir.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



6

Ö R N E K

Ö R N E K


121.05 Protestolu Senetler121 ALACAK SENETLERİ HS. 10.000

121.01 Cüzdandaki Senetler100 KASA HS. 250


22.3.20X1320 SATICILAR HS. 20.000

320.02 AY İşletmesi121 ALACAK SENETLERİ HS. 20.000


‹flletmeler, alacak senetlerinin vade fark›n› da içeren nominal de¤erini vade ta-rihinde tahsil etmeyi beklemek yerine senedi ciro etmeyi tercih etmektedir. Böyle-ce iflletme, sahip oldu¤u alacak senetlerini nakit benzeri olarak kullanabilmekte-dir. Gürgen Ticaretde kredili ticari borcunu ödemek için kasas›ndaki paray› kullan-mak yerine alacak senedini ciro etmeyi tercih etmifltir.

Verilen Depozito ve Teminatlar‹flletme taraf›ndan üçüncü kiflilere bir iflin yap›lmas›n›n üstlenilmesi veya bir söz-leflmenin ya da di¤er ifllemlerin karfl›l›¤› olarak geri al›nmak üzere verilen depo-zito ve teminat niteli¤indeki de¤erlerin izlendi¤i hesapt›r. ‹flletmenin özellikle te-mel faaliyet konusu olan ticari mallar›n al›m›na iliflkin olarak verdi¤i depozito ve-ya teminatlar› bu hesap kapsam›nda izlemelidir. Bu hesapta nakit olarak verilenve bir y›l içinde geri al›nmak üzere verilen depozito ve teminatlar, Tekdüzen He-sap Plan›’na göre 126 VER‹LEN DEPOZ‹TO VE TEM‹NATLAR hesab›nda dönenvarl›klar içinde izlenmektedir.

Genel anlamda depozito verme, taahhüt s›ras›nda yat›r›lan parad›r. ‹flletme aç›-s›ndan depozito verme, üstlenilen iflin yerine getirilmemesi durumunda katlan›la-cak zarar için önceden ödenen parad›r. Verilen Depozito ve Teminatlar hesab›n›nalt hesaplar› olabilir. Bu alt hesaplar ile verilen depozito ve teminatlar›n kimlereverildi¤inin takibi yap›l›r.

Verilen depozito ve teminat, farkl› ifller ile ilgili olabilir. Örne¤in iflletme flifle,kap, çuval, sand›k vb. nesneleri sat›n alabilir ve al›m s›ras›nda bu nesnelere depo-zito öder. ‹lgili nesneler sat›c› firmaya sa¤lam bir flekilde iade edilir ise peflin öde-nen para tahsil edilir.

Bu durumda Verilen Depozito ve Teminatlar hesab› depozito ve teminat veril-di¤inde borçland›r›l›r. Depozito ve teminat bedeli geri al›nd›¤›nda ise alacakland›-r›l›r. Hesab›n kalan›, ne kadar verilen depozito ve teminat oldu¤unu gösterir.

Uysal iflletmesi 10.08.20X1 tarihinde Pala iflletmesinden T60.000 + T4.800 KDV’yecam kapta bulunan yo¤urtlar› peflin sat›n alm›flt›r. ‹flletme, ayr›ca sat›n ald›¤› yo-¤urtlar›n cam kaplar› için de T1.200 depozitoyu da nakden ödemifltir.

Uysal iflletmesi, satt›¤› yo¤urtlar›n cam kaplar›n› müflterilerinden toplayabildi¤iölçüde Pala iflletmesine geri verebilecektir. Cam kaplar›n müflteriler taraf›ndan ia-de edilmemesi durumunda ise iflletmenin sat›fl maliyeti olarak kabul edilecektir.

Uysal iflletmesi sat›n ald›¤› cam kaplar›n T400’l›k k›sm›n› sa¤lam bir flekilde müfl-terilerinden 30.8.20X1 tarihine kadar toplayabilmifl ve Pala iflletmesine teslim et-mifltir. Söz konusu teslim edilen camlar›n bedeli, nakden tahsil edilmifltir.


Ö R N E K

Ö R N E K

10.8.20X1153 TİCARİ MALLAR HS. 60.000191 İNDİRİLECEK KDV HS. 4.800126 VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR HS. 1.200

126.01 Pala İşletmesi100 KASA HS. 66.000


D‹⁄ER ALACAKLARDi¤er alacaklar, iflletmelerin temel faaliyeti d›fl›nda ve en çok bir y›l içinde tahsiledilmesi beklenen senetli veya senetsiz alacaklar ile bu gruba ait flüpheli alacak-lar ve flüpheli alacak karfl›l›¤›ndan oluflmaktad›r. Tekdüzen Hesap Plan›’nda bu türalacaklar 13 Di¤er Alacaklar grubu alt›nda yer almaktad›r. Di¤er alacaklar grubuafla¤›daki hesaplardan oluflmaktad›r:

131 Ortaklardan Alacaklar132 ‹fltiraklerden Alacaklar133 Ba¤l› Ortakl›klardan Alacaklar135 Personelden Alacaklar136 Di¤er Çeflitli Alacaklar137 Di¤er Alacaklar Reeskontu (-)138 fiüpheli Di¤er Alacaklar139 fiüpheli Di¤er Alacaklar Karfl›l›¤› (-)

Ortaklardan AlacaklarOrtaklar›n henüz yerine getirmedikleri sermaye taahhütleri, iflletmeden çekilenparalar veya ödünç ald›klar› paralar için iflletmeye olan k›sa vadeli borçlar› söz ko-nusu olabilmektedir. Ortaklara verilen borçlar, finansal raporlar›n hatal› analizedilmesini önlemek amac›yla ayr› bir hesapta izlenmelidir. ‹flletme ortaklar›ndanolan bu alacaklar 131 ORTAKLARDAN ALACAKLAR hesab›nda izlenir. Ortaklar-dan Alacaklar hesab›n›n borç kalan›, ortaklar›n iflletmeye olan borçlar›n›n ne ka-dar oldu¤unu göstermektedir. Ortaklar iflletmeden borç para ald›klar›nda bu he-sap borçlan›r, ortaklar›n alm›fl olduklar› borçlar›n› ödemeleri durumunda ise buhesap alacaklan›r.

‹fl yaflam›nda ortaklardan alacaklar hesab›; flirket orta¤›n›n, flirketin fonlar›n›ndi¤er bir deyiflle flirket sermayesinin ortak taraf›ndan kullan›lm›fl olmas› anlam›n›tafl›maktad›r. Ortaklar›n iflletmeden s›kl›kla ödünç para almas›, iflletmelerde kiflilikkavram›n›n göz ard› edilmesi veya örtülü sermaye kullan›m› gibi baz› sorunlara ne-den olabilmektedir. TKK, bu sorunlara neden olan ve ortaklardan alacaklar hesa-b› gibi cari hesaplar›n kullan›m›n› yasaklam›flt›r.

TTK’n›n 358. maddesinde, “ifltirak taahhüdünden do¤an borç hariç, pay sahip-leri flirkete borçlanamaz. Me¤erki borç, flirketle, flirketin iflletme konusu ve pay sa-hibinin iflletmesi gere¤i olarak yap›lm›fl bulunan bir ifllemden do¤mufl olsun veemsalleriyle ayn› veya benzer flartlara tabi tutulsun” fleklinde yap›lan düzenlemeile anonim flirketler ve limitet flirketlerde ortaklardan alacaklar hesab›n›n kullan›-m› yasaklanmaktad›r. Bu yasa¤a uymayanlara ise ile ilgili Kanun’un 562. maddesiuyar›nca cezai müeyyide uygulanaca¤› ve cezalar›n kapsamlar›n›n neler oldu¤uaç›klanmaktad›r.


30.8.20X1100 KASA HS. 400

100.01 Türk Lirası Kasası621 SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ HS. 800

126 VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR HS. 1.200126.01 Pala İşletmesi

TKK’nda “Ortaklardan Alacaklar” hesab›n›n kullan›m› neden s›n›rland›r›lm›flt›r?

‹fltiraklerden Alacaklar‹flletmeler faiz, kâr pay›, kira geliri gibi yan ve ek gelir elde etmek, müflteri ve sat›-c›larla iyi iliflkiler kurmak, di¤er flirketler üzerinde k›smen veya tam olarak kontrolsa¤lamak, yeni ürünlere ve teknolojik yeniliklere sahip olmak, gelecekte baz› ne-denlerle finansal gücünü korumak gibi ana faaliyet konular› ile do¤rudan iliflkili ol-mayan varl›klara yat›r›mda bulunabilir.

Ana faaliyet gelirleri d›fl›nda yard›mc› bir iliflkiye sahip olan bu tür varl›klarayat›r›mlar denir. Yap›lan bu yat›r›mlardan biri de ifltirak fleklinde yap›lan yat›r›m-lard›r. ‹fltirak, yat›r›mc› iflletmenin adi ortakl›k gibi tüzel kiflili¤i olmayan iflletme-ler de dâhil olmak üzere, ifl ortakl›¤› veya ba¤l› ortakl›k nite¤inde olmayan, ancaküzerinde önemli etkisi bulundu¤u iflletmelerdir.

‹fltirak edilen ortakl›klarda ifltirak iliflkisinden bahsedebilmek için sermaye pay›dikkate al›nmaks›z›n sahip olunan oy hakk› veya yönetime kat›lma hakk›n›n en az%10, en fazla %50 oran›nda bulunmas› gerekir. ‹fltirak için sermaye taahhüdündebulunuldu¤unda veya hisse senedi edinildi¤inde hesaba borç kaydedilirken eldenç›kar›lmalar›nda alacak olarak kaydedilir.

TFRS’lerden TMS 28 ‹fltirakler standard›na göre bir yat›r›ma ifltirak diyebilmekiçin yat›r›mc› iflletmenin yat›r›m yapt›¤› iflletme üzerinde en az %20, en çok %50 oyhakk›na sahip olmakla birlikte o iflletme üzerinde önemli etkiye sahip olmas› ge-rekmektedir. Önemli etki kavram›, yat›r›m yap›lan flirketin ve faaliyetlerle ilgili vefinansal politikalar›n belirlenmesi kararlar›na kat›lma gücünü ifade etmektedir.

‹fltirakler, elde edildiklerinde sat›n alma maliyetleri üzerinden kaydedilir. Dahasonraki süreçte yap›lan ifltirakin de¤erinde meydana gelen de¤iflmeler, yat›r›mc› ifl-letmenin (pay› oran›nda) pay›n› yans›tacak flekilde düzeltilir ve bu flekilde yat›r›m-c› iflletme, yat›r›m yap›lan iflletmenin kâr veya zarar›ndan kendi pay›na düflen kârveya zarar› muhasebelefltirir. Bu yönteme öz kaynak yöntemi ad› verilir. Bu yön-temde ifltirak yat›r›m›n›n getirisi sadece bilançoyu etkilemektedir. Bilançoda iflti-raklerin net defter de¤eri görülmektedir. Temettü tahsilatlar› ise gelir tablosunayans›t›lmamaktad›r.

‹fltirak ifllemlerinden kaynaklanan alacaklar 132 ‹fiT‹RAKLERDEN ALACAKLARhesab›nda takip edilir. Alaca¤›n do¤mas› durumunda bu hesap borçland›r›l›r. Ala-ca¤›n tahsil edilmesinde ise alacakland›r›l›r. Hesab›n kalan›, ifltiraklerden olan ala-ca¤›n toplam›n› göstermektedir.

Pelit Ticaret, Berk iflletmesinin may›s ay›ndaki finansman ihtiyac›n› karfl›lamakiçin 2 May›s tarihinde Berk iflletmesine T9.000 borç vermifltir. Pelit Ticaret, Berk ifl-letmesinin %20 ortakl›k pay›na sahiptir.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



7

‹flletmenin di¤er flirketlerinyönetimine ve ortakl›kpolitikalar›n›nbelirlenmesine kat›lmaküzere edindi¤i hissesenetleri veya ortakl›kpaylar› ifltirak olaraknitelendirilir.

Ö R N E K

02.5.20X1132 İŞTİRAKLERDEN ALACAKLAR HS. 9.000

132.11 Berk İşletmesi100 KASA HS. 9.000


Yukar›da verilen örnekte ortaya ç›kan alacak, iflletmenin normal faaliyeti kap-sam› d›fl›nda meydana gelmifltir. ‹fltiraki bulundu¤u Berk iflletmesine verilen birparadan kaynaklanan alacak hakk› olmas› nedeniyle 132 ‹fltiraklerden Alacaklarhesab› borçland›r›lm›flt›r. ‹flletmenin alaca¤›n› 08.5.20X1 tarihinde Berk iflletmesin-den tahsil etmesi durumunda ise afla¤›daki kayda yer verecektir.

Ba¤l› Ortakl›klardan Alacaklar‹flletmenin, adi ortakl›k gibi tüzel kiflili¤i olmayan iflletmeler de dâhil olmak üzere,ana ortakl›k olarak bilinen baflka bir iflletme taraf›ndan kontrol edilen iflletmesiba¤l› ortakl›k olarak adland›r›lmaktad›r. Ba¤l› ortakl›kta kontrol, do¤rudan yönet-me gücü ile sa¤lanmaktad›r. Ana ortakl›¤›n bir iflletmenin faaliyetlerinden faydasa¤lamak amac›yla söz konusu iflletmenin finansal ve faaliyet politikalar›na iliflkinkararlarda tek bafl›na yönetme gücü olmas›, ba¤l› ortakl›¤›n kontrol edildi¤i anla-m›na gelmektedir.

Bir iflletmenin sermayesinin %50’sinden fazlas›na sahip oldu¤u di¤er ifllemler-den olan ve bir ticari ifllem sonucu do¤mam›fl bulunan alacaklar› 133 BA⁄LIORTAKLIKLARDAN ALACAKLAR hesab›nda takip edilmektedir. Alaca¤›n do¤mas›hâlinde bu hesap borçland›r›l›rken alaca¤›n tahsil edilmesinde ise hesap alacaklan-d›r›l›r.

Pelit Ticaret, 26.6.20X1 tarihinde, %55 ortakl›k pay›na sahip oldu¤u Abaküs ifllet-mesi ad›na T3.900 nominal de¤erli protestolu bir senedini KÂR Bankas› üzerin-den havale ile ödemifltir.

Pelit Ticaret, kontrolü alt›nda olan Abaküs iflletmesinin, nakit s›k›nt›s› yaflama-s› nedeniyle, yaflad›¤› s›k›nt›y› aflmas› amac›yla yavru iflletmesine borç para vermifl-tir. Bu amaçla kendisine ait olmayan senetli bir borcu ödemifltir. Pelit, her ne ka-dar bir senet ödemifl olmas›na ra¤men, asl›nda Abaküs’e borç vermifltir. Bu neden-le de ba¤l› orta¤›ndan alaca¤› do¤mufltur. Abaküs iflletmesinin, Pelit Ticarete bor-cunu 02.07.20X1 tarihinde ödemesi durumunda afla¤›daki kayda yer verilecektir.


Sermayesinin %50’denfazlas›na sahip olunaniflletmeler, ba¤l› ortakl›kolarak adland›r›l›r.

Ö R N E K

08.5.20X1100 KASA HS. 9.000

100.01 Türk Lirası Kasası132 İŞTİRAKLERDEN ALACAKLAR HS. 9.000

132.11 Berk İşletmesi

26.6.20X1133 BAĞLI ORTAKLIKLARDAN ALACAKLAR HS. 3.900

133.08 Abaküs İşletmesi102 BANKALAR HS. 3.900

102.02 KÂR Bankası

Personelden Alacaklar‹flletmede çal›flan personel, iflletmeden k›sa vadeli borç para alabilir; iflletmeninsosyal imkânlar›ndan, demirbafllar›ndan yararlanabilir veya kendisine verilen malisorumluluk nedeni ile baz› aç›klar (kasa aç›¤›, stok aç›¤› gibi) verebilir. ‹flletmenintüm çal›flanlar›na çeflitli nedenlerle k›sa bir süre için verdi¤i borçlar 135PERSONELDEN ALACAKLAR hesab›nda izlenmektedir.

Çeflitli görevlendirmeler nedeni ile verilen ve görev sonras› mahsup edilecek olan alacak-lar, bu hesapta de¤il Verilen Siparifl Avanslar› hesab›nda takip edilir.

Gürgen Ticaret, 25.5.20X1 tarihinde iflçisi Lale Can’›n talebi üzerine 20 gün son-ra tahsil edilmek üzere T540’y› ödünç vermifltir.

Lale Can, 10.6.20X1 tarihinde çal›flt›¤› Gürgen Ticaretten ald›¤› borcun T400’s›n›ödemifltir.

Gürgen Ticaretin personeli olan Lale Can, ifl yerinden 20 gün sonra ödemeküzere ald›¤› T540’l›k borcun T400’l›k k›sm›n› befl gün önce ödemifltir. Gürgen Ti-caretin Lale Can’dan hâlâ T140 (T540 - T400) alaca¤› bulunmaktad›r. 135 Personel-den Alacaklar hesab›n›n borç kalan› da bunu do¤rulamaktad›r.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Ö R N E K

Ö R N E K

02.7.20X1100 KASA HS. 3.900

100.01 Türk Lirası Kasası133 BAĞLI ORTAKLIKLARDAN

ALACAKLAR HS. 3.900133.08 Abaküs İşletmesi

25.5.20X1135 PERSONELDEN ALACAKLAR HS. 540

135.26 Lale Can100 KASA HS. 540


10.6.20X1100 KASA HS. 400

100.01 Türk Lirası Kasası135 PERSONELDEN ALACAKLAR HS. 400

135.26 Lale Can

Di¤er Çeflitli AlacaklarOrtaklardan, ifltiraklerden, ba¤l› ortakl›klardan ve personel d›fl›nda kalan kifli vekurumlardan olan alacaklar›n takip edildi¤i hesapt›r.

Pelit Ticaret, 17.8.20X1 tarihinde komflusu Tarhan iflletmesine al›fl kuru üzerin-den de¤eri T18.000 olan 10.000 Amerikan dolar›n› bir ay vadeyle T17.800’yasatm›flt›r.

Tarhan iflletmesi, geçici bir süre için nakit s›k›nt›s› çekmektedir. Pelit Ticaret isekomflusunun bu zor günlerinde yard›m›na koflmufltur. Kasas›nda at›l olarak duran10.000 Amerikan dolar›n› zarar etme pahas›na ve bir ay sonra tahsil etmek üzereTarhan iflletmesine vermifltir. Pelit Ticaret için bu alacak, ne senetli veya senetsizticari alacakt›r ne de ortaklar›ndan, ifltiraklerinden, ba¤l› ortakl›klar›ndan veya per-sonelinden bir alacakt›r. Bu nedenle bu alacak Di¤er Çeflitli Alacaklar hesab›ndaizlenmektedir. Pelit, bir ay›n sonunda Tarhan’dan T17.800’y› tahsil etmesi ile afla-¤›daki kayda yer verecektir.


Ö R N E K

17.8.20X1136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR HS. 17.800

136.01 Tarhan İşletmesi656 KAMBİYO ZARARLARI HS. 200

100 KASA HS. 18.000100.02 Yabancı Paralar Kasası

17.9.20X1100 KASA HS. 17.800

100.01 Türk Lirası Kasası136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR HS. 17.800

136.01 Tarhan İşletmesi


Ticari Alacaklar› tan›mlamak.

Ticari alacaklar, iflletmelerin esas faaliyet konula-r› kapsam›nda meydana gelen alacaklar›d›r. Butür alacaklara ticari alacak denir.

Ticari Alacaklardan nakit yaratma olanaklar›n›

aç›klamak.

Alacaklar; vadelerinden önce sat›lmak, teminatolarak gösterilmek yoluyla iflletmeye vadelerin-den önce nakit girifli sa¤lar; temlik ile de nakit ç›-k›fl›n› önlemektedir. Alacak senetlerinin iskontoettirilmesi ile iflletme, vadesinden önce senetleri-ni banka veya faktöring flirketlerine satarak nakitgirifli sa¤lamaktad›r. Ayr›ca iflletmeler, sahip ol-duklar› senetlerini teminat olarak bankalara b›ra-karak iskonto veya ifltira kredileri sa¤layabilir.Di¤er bir nakit yaratma olana¤› olarak da ifllet-meler, senetlerini temlik ederek para ç›k›fl›n› ön-lemektedir. ‹flletme, temlik cirosu ile senetlerin-den do¤an alacak haklar›ndan vazgeçerek borç-lar›n›n ödenmesini sa¤layabilir.

Bono (senet) ile poliçe aras›ndaki fark› tart›fl-

mak.

Bono, ikili bir ticari iliflkiyi düzenlerken poliçeüçlü bir iliflkiyi düzenlemektedir. Bono da kefli-deci ve muhatap ayn› gerçek veya tüzel kifli ikenpoliçede keflideci, poliçeyi düzenleyen ve muha-tap da keflideciye borçlu olup lehtara ödeme yap-may› kabul eden gerçek veya tüzel kiflidir.

Ticari alacaklar ile di¤er alacaklar aras›ndaki

farkl›l›klar› aç›klamak.

Ticari Alacaklar, iflletmenin temel faaliyeti olanticari mallar›n kredili veya senet karfl›l›¤› olaraksat›fl›ndan do¤an alacaklar› ifade etmektedir. Ti-cari mallar›n d›fl›nda kalan; ortaklardan alacak-lar, ifltiraklerden alacaklar, ba¤l› ortakl›klardanalacaklar, personelden alacaklar ve di¤er çeflitlialacaklar ise Di¤er Alacaklar grubunda yer al›r.

‹fltirakler ile ba¤l› ortakl›klar aras›ndaki farklar›

aç›klamak.

‹flletmeler yat›r›mda bulundu¤u iflletmenin his-se senetlerinin %50’sinden daha az›na sahip ol-mas› durumunda yat›r›mda bulundu¤u iflletme-nin faaliyet ve finansman politikalar›nda önem-

li etki gücüne sahip olmaktad›r. Önemli etkiyapma gücü, genellikle %10 ile %50 aras›nda oyhakk›na sahip olmas› durumunda ortaya ç›k-maktad›r. Ba¤l› ortakl›klarda ise oy hakk› olarak%50’den daha fazla hisse senedine sahip olun-maktad›r. Bu durumda ba¤l› ortakl›k, yat›r›myapt›¤› iflletme üzerinde bir kontrol gücüne sa-hip olmaktad›r ve bu iflletmenin faaliyet ve fi-nansman politikalar› üzerinde karar alma yetki-sine sahip olabilmektedir.

Özet

1NA M A Ç

2NA M A Ç

3NA M A Ç

4NA M A Ç

5NA M A Ç


1. Afla¤›dakilerden hangisi Ticari Alacaklar grubundade¤ildir?

a. Al›c›larb. Verilen Depozito ve Teminatlarc. Di¤er Ticari Alacaklar d. Alacak Senetlerie. ‹flriraklerden Alacaklar

2. Afla¤›dakilerden hangisi iflletmenin temel faaliyetkonusu olan mal veya hizmet sat›fl›ndan do¤an alacak-lard›r?

a. Senetli Alacakb. Senetsiz Alacakc. Ticari Alacakd. De¤ersiz Alacake. fiüpheli Alacak

3. PRS iflletmesi T10.000 senetsiz alaca¤›na karfl›l›k 2ay vadeli T12.000’l›k bir senet alm›flt›r. Buna göre afla¤›dakilerden hangisi bu finansal nitelikliifllemi tan›mlar?

a. Senedin takibe al›nmas› ifllemidirb. Vade farkl› senet yenilemesi ifllemidirc. Senet tahsilat› ifllemidird. Senet k›rd›rma ifllemidire. Senet protestosu ifllemidir

4. Afla¤›daki ifllemlerden hangisinde Alacak Senetlerihesab› borçland›r›l›r?

a. Senedin tahsil edilmesi b. Senedin iskonto ettirilmesic. Senedin ciro edilmesid. Senedin k›rd›r›lmas›e. Senetsiz alacak karfl›l›¤›nda senet al›nmas›

5. Afla¤›daki hangisi Personelden Alacaklar hesab› ileilgili do¤ru bir ifadedir?

a. Yolluk ve görevlendirme bu hesab›n alaca¤›ndaizlenir

b. Personele verilen avanslar bu hesab›n alaca¤›n-da takip edilir

c. Personel borcunu öderken bu hesap borçland›-r›l›r

d. Personele verilen ödünç paralar bu hesap borç-land›r›l›r

e. Personele ödenecek maafl ve ücretlerde bu he-sap alacakland›r›l›r

6.

Yukar›daki yevmiye kayd› afla¤›daki ifllemlerden hangi-sine aittir?

a. Senet Yenilemesib. Senet ‹skontosuc. Senedin teminata verilmesid. Senedin tahsile gönderilmesie. Sat›fl ifllemi sonunda senet al›nmas›

7.

Yukar›daki yevmiye kayd› afla¤›daki ifllemlerden hangi-sine aittir?

a. Kredili alaca¤›n senetli alaca¤a dönüflmesidirb. Ticari mallar›n kredili olarak sat›lmas›c. Senede ba¤l› sat›fltan do¤an alaca¤›n tahsil

edilmesid. Ticari mallar›n senede ba¤l› olarak sat›lmas›

Senet tahsilat› ifllemidire. Senedin k›rd›r›lmas›

8. ‹flletmenin en %10 en fazla %50 kontrol gücü ve oyhakk›na sahip buludu¤u iflletmelerden olan alacaklar›afla¤›daki hesaplardan hangisidir?

a. Ortaklardan Alacaklarb. ‹fltiraklerden Alacaklar c. Personelden Alacaklard. Di¤er Alacaklare. Ba¤l› Ortakl›klardan Alacaklar


121 ALACAK SENETLERİ HS. 150121.02 Tahsildeki Senetler

121 ALACAK SENETLERİ HS. 150121.01 Cüzdandaki

Senetler

121 ALACAK SENETLERİ HS. 500120 ALICILAR HS. 500


9. Afla¤›dakilerden hangisi Alacaklar grubu ile ilgilido¤ru bir ifade de¤ildir?

a. Alacaklar k›sa ve uzun vadeli olarak ikiye ayr›l›rb. Vade tarihi bir y›ldan daha az olan Alacaklar Dö-

nen Varl›klarda gösterilirc. Ticari Alacaklar iflletmenin ticari mal sat›fl› sonu-

cunda oluflurd. Vade tarihi bir y›ldan daha çok olan Alacaklar

Uzun Vadeli Yabanc› Kaynaklarda gösterilire. Personelden Alacaklar, Di¤er Alacaklar grubu-

nun bir unsurudur

10. Kale iflletmesi, AY Bankas›na tahsile verdi¤iT1.200’l›k senetleri ifltira kredisi için kullanmaya kararvermifltir. Senedin arkas›na “bedeli rehindir” ibaresi dü-flülmüfltür. Buna göre Kale iflletmesinin yapmas› gere-ken yevmiye kayd› afla¤›dakilerden hangisidir?a.

b.

c.

d.

e.


121 ALACAK SENETLERİ HS. 1.200121.03 Teminattaki

Senetler

121 ALACAK SENETLERİ HS. 1.200121.01 Cüzdandaki Senetler


Kasası

121 ALACAK SENETLERİ HS. 1.200121.03 Teminattaki Senetler

121 ALACAK SENETLERİ HS. 1.200121.02 Tahsildeki

Senetler


101 ALINAN ÇEKLER HS. 1.200

121 ALACAK SENETLERİ HS. 1.200121.02 Tahsildeki Senetler



1. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Ticari Alacaklar” bafll›kl›konuyu yeniden gözden geçiriniz.

2. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Ticari Alacaklar” bafll›kl›konuyu yeniden gözden geçiriniz.

3. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Alacak Senetleri” bafll›kl›konuyu yeniden gözden geçiriniz.

4. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Alacak Senetleri” bafll›kl›konuyu yeniden gözden geçiriniz.

5. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Personelden Alacaklar”bafll›kl› konuyu yeniden gözden geçiriniz.

6. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Alacak Senetleri” bafll›kl›konuyu yeniden gözden geçiriniz.

7. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Alacak Senetleri” bafll›kl›konuyu yeniden gözden geçiriniz.

8. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “‹fltiraklerden Alacaklar”bafll›kl› konuyu yeniden gözden geçiriniz.

9. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Girifl” bafll›kl› konuyuyeniden gözden geçiriniz.

10. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Alacak SenetlerininTeminata Verilmesi” bafll›kl› konuyu yenidengözden geçiriniz.

S›ra Sizde Yan›t Anahtar›S›ra Sizde 1Afla¤›daki durumlarda Al›c›lar hesab› borçland›r›l›r:– Önceki dönemden devreden senetsiz alacaklar,– Kredili mal ve hizmet sat›fllar›,– Senetsiz alacaklara tahakkuk ettirilen faizler,– Eksik, hatal› vb. nedenlerle yap›lan düzeltmeler ve– Di¤er ifllemler.

S›ra Sizde 2Alacak senetleri, alacaklar›n tahsil edilememe riskiniazaltarak alacaklar›n sa¤lam esaslara ba¤lanmas›n›sa¤lar ve bankalara iskonto ettirerek veya borçlusu bu-lundu¤u kifliye ciro edilmek suretiyle nakit s›k›nt›lar›n›önleyebilir.

S›ra Sizde 3Bono, ikili bir ticari iliflkiyi düzenlerken poliçe üçlü biriliflkiyi düzenlemektedir. Bonoda keflideci ve muhatapayn› gerçek veya tüzel kifli iken poliçede keflideci, po-liçeyi düzenleyen ve muhatap da keflideciye borçluolup lehtara ödeme yapmay› kabul eden gerçek veyatüzel kiflidir.

S›ra Sizde 4121 Alacak Senetleri hesab› flu nedenlerle alacaklan›r:– Tahsil edilen senetler,– Senetsiz borç karfl›l›¤› ciro edilen senetler,– ‹skonto ettirilen senetler,– Teminata verilen senetler,– fiüpheli hâle gelen senetler ve– Düzeltmeler ve di¤er ifllemler.

S›ra Sizde 5

S›ra Sizde 6Vadesinde tahsil edilmeyen alacak senetleri, noter tara-f›ndan protesto edilerek hukuki iflleme bafllan›r.

S›ra Sizde 7Ortaklardan alacaklar hesab›n›n, iflletmenin ortaklar›n›nkasa hesab› gibi kullan›lmas› ve iflletmenin kiflilik kavra-m›n›n istismar edilmesi ve iflletmeden örtülü kazanç eldeedilmesi gibi sebepler için kullan›lmas› s›n›rland›r›lm›flt›r.

Yararlan›lan ve BaflvurulabilecekKaynaklarCemalc›lar, Özgül ve Önce, Saime (1999).

Muhasebenin Kuramsal Yap›s›, TC AnadoluÜniversitesi Yay›nlar›, No: 1093, Eskiflehir.

Çömlekçi, Ferruh (2002). Tekdüzen Genel Muhasebeve Temel Mali Tablolar, Birlik Ofset Yay›nc›l›k,Eskiflehir.

Demir, Sezgin ve Çatalo¤lu, Adem (2008). FinansalMuhasebe, Ayd›n SMMO Yay›n›, Yay›n No:5, Ayd›n.

Erkan. Mehmet; Elitafl, Cemal ve Ceran, Yunus (2010).Dönem Sonu Muhasebe ‹fllemleri: TMS/TFRSUyumlu, Ekin Bas›n Yay›nevi, Bursa.

Gökçen, Gürbüz; Ataman, Baflak ve Çak›c›, Cemal(2011). Türkiye Finansal Raporlama Standartlar›Uygulamalar›, Türkmen Kitapevi, ‹stanbul.

Gücenme, Ümit (2006). Envanter, Alfa Aktüel, ‹stanbul.Özerhan, Y›ld›z ve Yan›k, Serap (2011). TFRS/TMS,

Türmob, Ankara. Örten, Remzi; Kaval, Hasan ve Karap›nar, Ayd›n (2011).

UFRS (TMS-TFRS) Uygulamalar›, ÖzBaran OfsetMatbaac›l›k, Ankara.

Sürmen, Yusuf (2006). Genel Muhasebe, CeleplerMatbaac›l›k, Trabzon.

____ (2009). Genel Muhasebe Teori Cilt 1, Türmob,Ankara.

www.tmsk.org.tr (05.02.2012)


121 ALACAK SENETLERİ HS. 7.500121.01 Cüzdandaki Senetler

120 ALICILAR HS. 7.300120.04 Aydın AŞ.

125 ERTELENMİŞ TİCARİALACAKLAR VADEFARKI HS. 200125.01 Ertelenmiş

Vade FarkıGelirleri

Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra;Menkul k›ymet kavram›n›n içeri¤ini aç›klayabilecek,Geçici ile Uzun Vadeli Menkul K›ymet Yat›r›mlar› aras›ndaki fark› ay›rt ede-bilecek,“Al›m sat›m amaçl›”, “sat›lmaya haz›r amaçl›”, “vadeye kadar elde tutmaamaçl›” Menkul K›ymetleri s›n›fland›rabilecek,Hisse Senedi ile Borçlanma Ka¤›tlar› aras›ndaki fark› aç›klayabilecek,Geçici menkul k›ymet yat›r›mlar›n›n al›fl ve sat›fl ifllemlerini muhasebelefltiril-mesini aç›klayabileceksiniz.

‹çindekiler

• Menkul K›ymet• Hisse Senedi• Tahvil• Senet• Bono• Gerçe¤e Uygun De¤er

• Gerçe¤e Uygun De¤er Fark› Kârveya Zarara Yans›t›lan MenkulK›ymet

• Sat›lmaya Haz›r Amaçl› MenkulK›ymet

• Vadeye Kadar Elde Tutma Amaçl›Menkul K›ymet

Anahtar Kavramlar

Amaçlar›m›z

NN

N

NN

Genel Muhasebe-I Finansal Varl›klar:Menkul K›ymetler

• MENKUL KIYMETLER• H‹SSE SENETLER‹• BORÇLANMA KA⁄ITLARI• D‹⁄ER MENKUL KIYMETLER

7GENEL MUHASEBE-I

MENKUL KIYMETLEREkonomik kalk›nma sürecinin bafl›ndan beri toplumun bir kesimi, belirli bir zamandilimi içinde elde ettikleri gelirden fazlas›n› harcama; di¤er bir kesimi ise gelirleri-nin bir k›sm›n› tasarruf etme ve bu tasarruflar›n›, bir ç›kar karfl›l›¤›nda fon ihtiyac›duyanlara sunma e¤ilimindedir. Kaç›n›lmaz olarak zamanla bu iki grubu bir arayagetirecek bir sistem ihtiyac› do¤mufl ve finansal piyasalar ortaya ç›km›flt›r.

Finansal piyasalara fon sunan özel ya da tüzel kifliler; pazarda belirlenen bir fi-yatla kendi kullan›m gereksinimleri üzerinde kalan fonlar›, bu fonlara gereksinmeduyan kiflilere devretmekte ve belirli bir süre veya süresiz olarak bu fonlardanuzak kalmay› kabullenmektedir. Fon sunanlar, di¤er kiflilere devrettikleri fonlar›nkarfl›l›¤›nda fon isteminde bulunanlardan bir belge almaktad›r. Bu belgeler genelolarak menkul k›ymetler olarak isimlendirilmekte ve iflletmelerin finansal varl›kla-r› aras›nda s›n›fland›r›lmaktad›r.

Menkul k›ymetler, finansal piyasalara fon sunan özel ve tüzel kiflilerin sahip ol-duklar› nakit fazlas›n› etkin bir flekilde yönetip de¤erlendirmek amac› ile s›kça ya-rarland›klar› finansal araçlar aras›nda yer almaktad›r. Menkul k›ymetler; iflletmele-rin k›sa veya uzun vadede fiyat de¤iflimi etkisinden yararlanmak, faiz geliri veyakâr pay› sa¤lamak amac› ile edindikleri finansal araçlardan oluflmaktad›r. Bunlarflöyle s›ralanabilir:

• Hisse Senedi• Tahvil• Hazine Bonusu• Finansman Bonusu• Yat›r›m Fonu Kat›l›m Belgesi• Kâr-Zarar Ortakl›¤› Belgesi• Gelir Ortakl›¤› SenediMenkul k›ymetler, k›sa vadeli fiyat de¤iflimlerinin etkilerinden yararlanmak ve-

ya faiz geliri elde etmek amac› ile edinilmifller ise geçici (k›sa vadeli) menkulk›ymet yat›r›mlar›, uzun vadeli fiyat de¤iflim etkilerinden yararlanmak, faiz geli-ri elde etmek veya kâr pay› sa¤lamak amac› ile edinilmifller ise uzun vadeli men-kul k›ymet yat›r›mlar› ad›n› almaktad›rlar.

Bu ünitede menkul k›ymet yat›r›mlar›ndan “geçici menkul k›ymet yat›r›mlar›”ele al›nacakt›r. ‹lgili menkul k›ymet yat›r›mlar›, Tekdüzen Hesap Plan›nda “11

Finansal Varl›klar:Menkul K›ymetler

Bir y›ldan daha k›sa süreliyat›r›mlar “geçici menkulk›ymet yat›r›mlar›”, biry›ldan daha uzun süreliyat›r›mlar ise “uzun vadelimenkul k›ymet yat›r›mlar›”olarak kabul edilir.

Menkul K›ymetler” hesap grubunda izlenmekte ve türlerine göre afla¤›daki flekildes›n›fland›r›lmaktad›r:

110 Hisse Senetleri111 Özel Kesim Tahvil, Senet ve Bonolar›112 Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonolar›118 Di¤er Menkul K›ymetler119 Menkul K›ymetler De¤er Düflüklü¤ü Karfl›l›¤› (-)

119 Menkul K›ymetler De¤er Düflüklü¤ü Karfl›l›¤› (-) hesab›; menkul k›ymetlerle ilgili de-¤erleme ifllemleri yap›l›rken menkul k›ymetlerin de¤erinde meydana gelen azal›fl›n kay›t-lara yans›t›labilmesi amac› ile kullan›lan pasif nitelikte, aktifi düzenleyici bir hesapt›r.

‹flletmeler, sahip olduklar› nakit fazlas›n› geçici menkul k›ymet yat›r›m› yaparakde¤erlendirmeyi tercih etmeleri durumunda bu yat›r›m› ilk kez iflletme kay›tlar›nayans›t›rlarken yat›r›m yapm›fl olduklar› menkul k›ymetin türü ve ilgili yat›r›m› ger-çeklefltirme amaçlar›n› göz önünde bulundurmal›d›r. Baflka bir ifade ile menkulk›ymet yat›r›m› yap›ld›¤›nda öncelikle ilgili yat›r›m›n türüne göre tekdüzen hesapplan›nda yukar›da yer alan hesaplardan hangisine girdi¤ine karar verilmesi gerek-mektedir. Bu aflamadan sonra yat›r›m›n gerçeklefltirilme amac›na uygun olarak il-gili hesapta bir alt hesap aç›lmal›d›r. Bunun sebebi, Tekdüzen Hesap Plan›ndamenkul k›ymetler için türlerine göre bir s›n›fland›r›lma yap›lm›fl olmas›d›r. Bunun-la birlikte Türkiye Muhasebe Standartlar›’nda menkul k›ymetler edinim amaçlar›nagöre s›n›fland›r›lmaktad›r ve bu duruma alt hesaplarla çözüm bulunmaktad›r.

Menkul k›ymetler muhasebelefltirilirken iflletme taraf›ndan yat›r›m›n yap›lmaamac›na uygun olarak olarak afla¤›daki alt hesaplarda s›n›fland›r›l›r.

1- Gerçe¤e Uygun De¤er Fark› Kâr veya Zarara Yans›t›lan Menkul K›ymetler2- Sat›lmaya Haz›r Amaçl› Menkul K›ymetler3- Vadeye Kadar Elde Tutma Amaçl› Menkul K›ymetler

Gerçe¤e Uygun De¤er Fark› Kâr veya Zarara Yans›t›lanMenkul K›ymetlerLiteratürde “al›m sat›m amaçl›” olarak da adland›r›lan menkul k›ymet grubu Tür-kiye Muhasebe Standartlar›’nda gerçe¤e uygun de¤er fark› kâr veya zarara yans›-t›lan menkul k›ymetler olarak isimlendirilmektedir.

Bir menkul k›ymet; yak›n zamanda sat›lmak amac› ile edinilmifl, birlikte yöne-tilen ve son zamanlarda k›sa dönemde kâr etme konusunda belirgin bir e¤ilimi bu-lundu¤u yönünde delil bulunan belirli finansal araçlardan oluflan bir portföyünparças› ya da bir türev ürün ise ilgili menkul k›ymetler “gerçe¤e uygun de¤er far-k› kâr/zarara yans›t›lan (al›m sat›m amaçl›) menkul k›ymet” s›n›f›na girmektedir.Genellikle iflletmeler bu tür menkul k›ymetleri günlük, haftal›k ya da ayl›k fiyat de-¤iflim etkilerinden yararlanmak ve k›sa sürede yüksek faiz getirisi sa¤lamak amac›ile edinmektedirler.

Aktif bir piyasada kay›tl› bir piyasa fiyat› bulunmayan ve gerçe¤e uygun de¤erigüvenilir bir flekilde ölçülemeyen öz kayna¤a dayal› finansal araçlara yap›lan ya-t›r›mlar›n gerçe¤e uygun de¤er fark› kâr veya zarara yans›t›lan olarak tan›mlanmas›mümkün de¤ildir. Örne¤in bir iflletmenin herhangi bir organize piyasada ifllem gör-meyen baflka bir iflletmenin hisse senetlerini sat›n almas› durumunda, sat›n al›nanhisse senetlerinin aktif bir piyasas› olmad›¤› için, gerçe¤e uygun de¤eri güvenilir bir


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Gerçe¤e uygun de¤er;karfl›l›kl› pazarl›k ortam›ndabilgili ve istekli kiflileraras›nda bir varl›¤›n elde¤ifltirmesi ya da birborcun ödenmesidurumunda ortaya ç›kantutard›r.

Türev ürün;1- De¤eri de¤iflime aç›k bir

sözleflmeye dayal› olan,2- Net bir bafllang›ç yat›r›m›

gerektirmeyen ya dabenzer finansal araçlaraoranla daha az birbafllang›ç yat›r›m›gerektiren,

3- Vadeye kadar taraflararas›nda nakit ak›fl›gerektirmeyen finansalaraçt›r.

Öz kayna¤a dayal› finansalaraç; ‹flletmelerin tümborçlar› ç›kar›ld›ktan sonravarl›klar›nda bir pay›/hakk›gösteren sözleflmedir.

biçimde ölçülemeyece¤inden söz konusu hisse senetlerini gerçe¤e uygun de¤er far-k› kâr veya zarara yans›t›lan olarak s›n›fland›rmas› mümkün olamayacakt›r.

Sat›lmaya Haz›r Amaçl› Menkul K›ymetlerSat›lmaya haz›r olarak tan›mlanan veya kredi ve alacak, vadeye kadar elde tutula-cak yat›r›m ya da gerçe¤e uygun de¤er fark› kâr veya zarara yans›t›lan finansal var-l›k olarak (al›m-sat›m amaçl›) s›n›fland›r›lamayan finansal varl›klard›r. Baflka bir ifa-de ile arzu edildi¤i takdirde vadesine kadar elde tutulabilecek ama sahibine bu ko-nuda bir yükümlülük yüklemeyen ve vadesinden önce de elden ç›kar›labilen men-kul k›ymetler bu gruba girmektedir. Örne¤in bir iflletme, sahip oldu¤u fon fazlas› ilemenkul k›ymet yat›r›m› yapmak istiyor; ancak bu yat›r›m›n kendisi için herhangi birba¤lay›c›l›¤› olmas›n› istemiyorsa, sat›n alm›fl oldu¤u menkul k›ymetlerin elden ç›-karabilmesi için vade sonuna kadar bekleme zorunlulu¤unun olmas›n› istemiyorsasöz konusu menkul k›ymetleri sat›fla haz›r amaçl› olarak s›n›fland›rmal›d›r.

Vadeye Kadar Elde Tutma Amaçl› Menkul K›ymetler‹flletmenin vadeye kadar elde tutma niyet ve imkân›n›n bulundu¤u sabit veya be-lirlenebilir nitelikte ödemeler içeren ve sabit bir vadesi bulunan türev olmayan fi-nansal varl›klard›r. Örne¤in bir iflletmenin elinde fon fazlas› olmas› ve bu paray›menkul k›ymet yat›r›m› yaparak de¤erlendirmeye karar vermesi durumunda yapa-ca¤› yat›r›m›n hangi gruba girece¤ine karar vermesini belirleyen pek çok etkenolabilir. Bunlar; söz konusu tutara gelecek dönemde ne zaman ihtiyac›n›n olabile-ce¤i, yat›r›m yapma amac›, yat›r›m riski ve yat›r›mdan bekledi¤i getiri olarak s›ra-lanabilir. ‹flletme yat›r›m yapm›fl oldu¤u menkul k›ymetleri vadesi sonuna kadar el-de tutmay›, bu tarihten önce elden ç›karmay› düflünmüyor ise bu menkul k›ymet-ler vadeye kadar elde tutma amaçl› menkul k›ymetler olarak s›n›fland›r›lmaktad›r.

Türkiye Muhasebe Standartlar› hükümleri uyar›nca bir iflletmenin cari y›l veyason iki y›l içerisinde, vadeye kadar elde tutulacak yat›r›mlar›n›n önemli bir bölü-münü vadesinden önce satm›fl olmas› durumunda söz konusu iflletmenin takipeden dönemlerde hiçbir finansal varl›¤›n› vadeye kadar elde tutulacak yat›r›m ola-rak s›n›fland›r›lmas›na izin verilmemektedir.

Gerçe¤e uygun de¤er fark› kâr veya zarara yans›t›lmayan menkul k›ymetlerinedinimi için arac› kuruma ödenen komisyon ve benzeri giderler, menkul k›ymetinedinim de¤erinin bir parças› olarak aktiflefltirilmektedir. Örne¤in bir iflletme, elin-deki nakit fazlas› ile borsada ifllem gören menkul k›ymetlerden sat›n almaya kararvermifltir. ‹flletme, söz konusu menkul k›ymetleri sat›n alabilmek için borsada fa-aliyet gösteren arac› kurumlardan biri ile sundu¤u hizmetler karfl›l›¤›nda kendisinebelli bir komisyon tutar› ödemek üzere anlaflm›flt›r. ‹flletmenin sat›n alm›fl oldu¤umenkul k›ymetleri gerçe¤e uygun de¤er fark› kâr veya zarara yans›t›lma amaçl›olarak s›n›fland›rmas› durumunda arac› kuruma ödemifl oldu¤u komisyonu faali-yet gideri olarak muhasebelefltirilmelidir. Ancak iflletmenin söz konusu menkulk›ymetleri sat›fla haz›r amaçl› ya da vadeye kadar elde tutma amaçl› olarak s›n›flan-d›rmas› durumunda arac› kuruma ödemifl oldu¤u komisyonu, ilgili menkul k›yme-tin gerçe¤e uygun de¤erine eklemeli ve menkul k›ymeti toplam tutar üzerinden ifl-letme kay›tlar›na almal›d›r.

Menkul k›ymetlerin edinimi için katlan›lan komisyon veya benzeri harcamalar›n nas›l mu-hasebelefltirilece¤i, tamamen iflletmenin söz konusu menkul k›ymetleri ne flekilde s›n›f-land›rm›fl oldu¤una ba¤l›d›r.

1497. Ünite - F inansal Var l ›k lar : Menkul K ›ymet ler

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Bu ünite; menkul k›ymetler hisse senetleri, borçlanma kâ¤›tlar› ve di¤er menkulk›ymetler olmak üzere üç ana bafll›kta incelenecektir. Ayr›ca her bir menkul k›ymettürü hakk›nda bilgi verilerek söz konusu menkul k›ymetlere yap›lan geçici yat›r›m-lar›n muhasebelefltirilmesi ve finansal tablolarda raporlanmas› aç›klanacakt›r.

H‹SSE SENETLER‹Hisse senedi; sermayesi paylara bölünmüfl flirketler taraf›ndan ç›kar›lan, ortakl›ksermayesine kat›lma pay›n› temsil eden, paylar›n dolafl›m›n› sa¤layan ve kanuniflekil flartlar›na uygun olarak haz›rlanan k›ymetli evrak olarak tan›mlanmaktad›r.

Sizce hangi tür iflletmeler sermayesi paylara bölünmüfl flirketler olarak kabul edilebilir?

Hisse senetlerinin hamiline ya da nama yaz›l› olmas› mümkündür. Hamilineyaz›l› hisse senetlerinin üzerinde orta¤›n ad› yaz›l› de¤ildir, kim ilgili hisse senedi-ne sahip ise hisse senedinin ona ait oldu¤u kabul edilir ve teslim yolu ile el de¤ifl-tirir. Nama yaz›l› hisse senetlerinin üzerinde ise mutlaka orta¤›n ad› yaz›l› olmakzorundad›r.

‹flletmeler, di¤er iflletmelerin hisse senetlerini geçici ya da uzun vadeli yat›r›mamac›yla edinebilir. ‹flletmenin nakit mevcudu fazlas› ile baflka bir flirkete ortakolup o flirketin yönetimine kat›lmak ve ilgili flirketten kâr pay› sa¤lamak amac› ilehisse senedi edinmesi durumunda bu yat›r›m, uzun vadeli menkul k›ymet yat›r›-m›; yaln›zca k›sa süreli fiyat de¤iflim etkilerinden yararlanmak amac› ile baflka birflirketin hisse senetlerini edinmesi durumunda ise bu yat›r›m, geçici menkul k›ymetyat›r›m› olarak kabul edilmektedir.

‹flletmelerin uzun vadeli yat›r›m amac› ile hisse senedi edinmeleri durumundailgili yat›r›mlar, iflletmeler taraf›ndan yat›r›m yap›lan flirkette sahip olunan payaba¤l› olarak 242 ‹fiT‹RAKLER hesab›nda veya 245 BA⁄LI ORTAKLIKLAR hesab›n-da izlenmektedir.

‹flletmelerin geçici yat›r›m amac› ile hisse senedi edinmeleri durumunda ise il-gili yat›r›mlar 110 H‹SSE SENETLER‹ hesab›nda izlenmektedir.

Hisse senetlerinin sat›n al›nmas› durumunda gerçe¤e uygun de¤eri üzerinden ilgi-li hisse senedinin edinim amac›na uygun olarak “Hisse Senetleri” hesab›nda yer alanilgili alt hesap borçland›r›l›r, sat›lmas› durumunda ise ilgili hesap alacakland›r›l›r.

Hera iflletmesi 19.4.20X1 tarihinde Athena iflletmesinin piyasada ifllem gören hissesenetlerinden 1.000 adedini, hisse bafl›na T80 karfl›l›¤›nda sat›lmaya haz›r amaç-l› olarak A Bankas›ndaki hesab›ndan havale yaparak sat›n alm›flt›r.

Örnekte Hera iflletmesi, elindeki nakit fazlas› ile k›sa vadeli fiyat de¤iflim etki-lerinden yararlanmak için Athena iflletmesi hisse senetlerinden sat›n alm›flt›r. Bu ifl-lem sonucunda 110 Hisse Senetleri hesab› ödenen toplam tutar kadar borçland›r›l-m›fl, ödeme banka hesab›ndan yap›ld›¤› için 102 Bankalar hesab› ilgili tutar kadaralacakland›r›lm›flt›r.


Senet; borçlu taraf›ndanimzalanarak alacakl›yaverilen, alacakl› emrinebelirlenen tarihte ve yerdebelirli bir tutar›n ödenmesiyükümlülü¤ünü kapsayank›ymetli evrakt›r.

Ö R N E K

19.4.20X1110 HİSSE SENETLERİ HS. 80.000

110.02 Satılmaya Hazır Amaçlı102 BANKALAR HS. 80.000

102.01 A Bankası

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



A iflletmesi, 3.5.20X1 tarihinde al›m-sat›m amaçl› olarak adedi T5’den 2.000 adet B ifllet-mesinin hisse senetlerinden sat›n alm›fl ve hisse senedini ihraç eden arac› kuruma bankahesab›ndan EFT ile ödeme yapm›flt›r. ‹fllemin yevmiye kayd›n› yap›n›z.

Hisse senetlerinin sat›n al›nmas› ile ilgili ödenen komisyonlar, ilgili hisse sene-di gerçe¤e uygun de¤er fark› kâr veya zarara yans›t›lan (al›m sat›m amaçl›) olaraks›n›fland›r›lmad›¤› sürece hisse senedinin gerçe¤e uygun de¤erine ilave edilerekaktiflefltirilmektedir. Aksi durumda ise 65 Di¤er Faaliyetlerden Ola¤an Gider veZararlar grubunda ilgili gider hesab› borçland›r›l›r.

Hera iflletmesi 2.6.20X1 tarihinde piyasada ifllem gören Ares iflletmesinin 400 adethisse senedini, al›m sat›m amaçl› ve hisse bafl›na T75 ödemek koflulu ile sat›n al-m›fl, bu ifllem karfl›l›¤›nda arac› kuruma ödeyece¤i T3.000 komisyon ücretini vehisse senedi bedelini banka havalesi ile ödemifltir.

Örnekte Hera iflletmesi, elindeki nakit fazlas› ile k›sa vadeli fiyat de¤iflim etki-lerinden yararlanmak için Ares iflletmesinin borsada ifllem gören hisse senetlerinisat›n alm›flt›r. Bunun yan› s›ra bu ifllem için arac› kuruma T3.000 komisyon öde-mifltir. Sat›n al›nan hisse senetleri al›m-sat›m amaçl› sat›n al›nd›¤› için 110 Hisse Se-netleri hesab›, yaln›zca hisse senetleri için ödenen tutar kadar borçland›r›lm›fl; buifllem için ödenen komisyon tutar› ise hisse senetleri için ödenen tutardan ayr› ola-rak 653 Komisyon Giderleri hesab›, ilgili tutar kadar borçland›r›lm›flt›r. Tüm öde-meler banka hesab›ndan yap›ld›¤› için 102 Bankalar hesab›, toplam ödenen tutarkadar alacakland›r›lm›flt›r.

Menkul K›ymet edinimi için ödenen komisyonlar, gerçe¤e uygun de¤er fark› kâr veya za-rara yans›t›lma amaçl› edinilen menkul k›ymetler için ödenmeleri durumunda faaliyet gi-deri olarak ayr›ca muhasebelefltirilirken bunlar›n d›fl›nda kalan menkul k›ymetler için iseilgili menkul k›ymetin gerçe¤e uygun de¤erine ilâve edilerek aktiflefltirilir.

A iflletmesi, 15.5.20X1 tarihinde sat›lmaya haz›r amaçl› olarak adedi T6,50’den 3.000 adetC iflletmesi hisse senetlerinden sat›n alm›fl ve bu ifllem için arac› kuruma T1.900 komisyonödemifltir. ‹fllemin yevmiye kayd›n› yap›n›z.

Hisse senetleri nominal de¤erinden al›n›p sat›labilece¤i gibi nominal de¤erid›fl›nda farkl› bir de¤er üzerinden de al›n›p sat›labilmektedir. Hisse senetleri, ka-y›tl› de¤erinin alt›nda veya üstünde bir de¤erle sat›labilir.

Hisse senetlerinin kay›tl› de¤erinden daha yüksek bir bedel üzerinden sat›lma-s› durumunda bu sat›fl primli sat›fl ad›n› almaktad›r ve 645 Menkul K›ymet Sat›flKârlar› hesab›, elde edilen kâr tutar› kadar alacakland›r›l›r.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



1

Ö R N E K

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



2

Nominal de¤er; menkulk›ymetin üzerinde yaz›l› olande¤erdir.

Kay›tl› de¤er; hissesenetlerinin iflletmekay›tlar›ndaki de¤eridir.

2.6.20X1110 HİSSE SENETLERİ HS. 30.000

110.01 Gerçeğe Uygun Değer Farkı Kâr veyaZarara Yansıtılan

653 KOMİSYON GİDERLERİ HS. 3.000102 BANKALAR HS. 33.000

Hisse senetlerinin kay›tl› de¤erinden daha düflük bir bedel üzerinden sat›lmas›durumunda bu sat›fl iskontolu sat›fl ad›n› al›r ve 655 Menkul K›ymet Sat›fl Zararlar›hesab›, ortaya ç›kan zarar tutar› kadar borçland›r›l›r.

Hera iflletmesi 2.6.20X1 tarihinde sat›n alm›fl oldu¤u Ares iflletmesi hisse senetleri-ninin tamam›n› 1.7.20X1 tarihinde T34.000’ya satm›flt›r.

A iflletmesi, 20.5.20X1 tarihinde sat›lmaya haz›r amaçl› olarak adedi T4,50’den 2.000 adetD iflletmesi hisse senetlerinden sat›n alm›fl ve bu ifllem için arac› kuruma T900 komisyonödemifltir. ‹flletme, 16.6.20X1 tarihinde nakit ihtiyac›n› karfl›lamak amac›yla 20.5.20X1 ta-rihinde sat›n ald›¤› D iflletmesi hisse senetlerini T8.500’ya satm›flt›r. Gerekli yevmiye ka-y›tlar›n› yap›n›z.

Hisse senetlerinin tahsil edilebilir duruma gelmifl kâr pay› ile birlikte sat›n al›n-mas› durumunda ilgili hisse senedi için ödenen tutar, tahsil edilecek kâr pay›n› daiçermektedir. Dolay›s›yla tahsil edilebilecek durumda olan kâr pay› tutar› için 108Di¤er Haz›r De¤erler hesab› borçland›r›l›r, hisse senetleri ise ilgili kâr pay› tutar›hisse senetlerinin sat›n alma fiyat›ndan düflüldükten sonra kalan tutar üzerindenedinilme amaçlar›na uygun olarak 110 Hisse Senetleri hesab›nda aç›lacak alt hesa-b›n borcuna kaydedilir.

BORÇLANMA KÂ⁄ITLARI‹flletmelerin ellerinde nakit fazlas› olmas› durumunda teorik olarak kendilerindenya bu nakit fazlas›n› temettü olarak da¤›tmas› ya da yat›r›m yapmas› yani ellerin-deki nakit fazlas›n› at›l olarak iflletmede tutmamas› beklenmektedir. Ancak iflletme-ler, yak›n gelecekte ihtiyaç duyulan fonlar›n edinim maliyetlerinin yüksek olaca¤›beklentisi içinde iseler ellerindeki nakit fazlas›n› temettü olarak da¤›tmak ya dayat›r›m yapmak yerine geçici yat›r›mlarda de¤erlendirmeyi tercih ederler. Tahvil,senet ve bonolar; söz konusu geçici yat›r›m araçlar›n›n bir bölümünü olufltururlarve ihraç edenler aç›s›ndan borçlanma arac› olarak kullan›ld›klar› için genel olarakborçlanma kâ¤›tlar› olarak isimlendirilirler.

Borçlanma kâ¤›tlar›n›n muhasebelefltirilmesinde 111 Özel Kesim Tahvil, Senetve Bonolar› ile 112 Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonolar› hesaplar›n›n alt hesap-lar›; ikinci k›r›l›m› afla¤›da verilen hesap plan›ndan yararlan›lacakt›r:

01. Tahviller02.Hazine Bonosu03. Finansman Bonosu04.Gelir Ortakl›¤› Senedi05. Kâr ve Zarar Ortakl›¤› Belgesi06. Yat›r›m Fonu Kat›l›m Belgesi


Ö R N E K

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



3

Temettü; ortaklara da¤›t›lankâr pay›d›r.

1.7.20X1102 BANKALAR HS. 34.000

110 HİSSE SENETLERİ HS. 30.000110.01Gerçeğe Uygun Değer Farkı

Kâr/Zarara Yansıtılan645 MENKUL KIYMET SATIŞ KÂRLARI HS. 4.000

Yukar›da verilen tüm alt hesaplar için afla¤›daki üçüncü k›r›l›m hesaplar› örnek-lerde kullan›lacakt›r:

01.Gerçe¤e Uygun De¤er Fark› Kâr veya Zarara Yans›t›lan02. Sat›lmaya Haz›r Amaçl›03. Vadeye Kadar Elde Tutma Amaçl›

TahvillerTahviller; anonim flirketler ile kamu kurum ya da kurulufllar›n›n, faaliyetlerinin fi-nansman›nda ihtiyaç duyduklar› fonlar› sa¤lamak amac› ile ihraç edilen borçlan-ma senetleri olarak tan›mlanmaktad›r. Baflka bir ifade ile belirlenmifl bir dönemiçin, belirlenmifl faiz oran› üzerinden hesaplanan faiz tutar›n› ve borçlan›lan ana-paray› dönem sonunda bir defada veya baflka bir ödeme flekli ile geri ödeme ta-ahhüdünü belirten finansal varl›klard›r. Türkiye’de yayg›n olarak T.C. Merkez Ban-kas› taraf›ndan ihraç edilen devlet tahvili görülmektedir.

Bu ifllem sonucunda tahvil ihraç eden kurum ya da kurulufl borçlan›rken sözkonusu tahvilleri sat›n alan kifli, kurum ya da kurulufllar ise ellerindeki nakit fazla-s›n› de¤erlendirmifl ve yat›r›m yapm›fl olurlar.

Tahvillerin en önemli özelli¤i, sabit getirili menkul k›ymet olmalar›d›r. Baflkabir ifade ile tahvil ihraç eden taraf, kâr ya da zarar etmesinden ba¤›ms›z olarak tah-vil sahibine tahvil üzerinde yazan faiz oran›n› ödemekle yükümlüdür.

Tahvillerin sahip oldu¤u di¤er bir önemli özellik ise vadesinin bir y›ldan uzunolmas›d›r. Ancak iflletmeler, tahvili her zaman uzun vadeli bir yat›r›m arac› olarakkullanmayabilir. Di¤er bir deyiflle yat›r›mc›, elindeki fon fazlas› ile tahvil yat›r›m›yaparken bu yat›r›m› her zaman vadesine kadar elde tutmak amac› ile yapmak zo-runda de¤ildir. Tahviller, ihraç eden taraf›n kâr ya da zarar etmesinden ba¤›ms›zolarak sahibine üzerinde yazan faiz oran›n› ödemekle yükümlü olmas› sebebi ilevadesine kadar ikincil piyasada el de¤ifltirebilir ve geçici yat›r›m arac› olarak kul-lan›labilirler. Örne¤in 10 y›l vadeli olarak ihraç edilen bir tahvil, 10 y›l boyunca çe-flitli zamanlarda el de¤ifltirebilmektedir. Tahvilin her sahibi, söz konusu tahvili el-de bulundurdu¤u süreye iliflkin faiz geliri elde eder.

Tahviller, ilk kez iflletme kay›tlar›na al›n›rken öncelikle Tekdüzen Hesap Pla-n›nda, tahvili ihraç eden kurum ya da kuruluflun özelliklerine ba¤l› olarak s›n›flan-d›r›lmaktad›r. E¤er tahvil özel kesim taraf›ndan ihraç edilmifl ise 111 Özel KesimTahvil, Senet ve Bonolar› Hesab›, kamu kesimi taraf›ndan ihraç edilmifl ise 112 Ka-mu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonolar› hesab› kullan›l›r. Takiben, hisse senetlerindeoldu¤u gibi söz konusu tahvil yat›r›m›n›n iflletme taraf›ndan ne amaçla yap›ld›¤›tespit edilir (bkz. hisse senetleri) ve ilgili alt hesaplar borçland›r›l›r.

Tahvillerin edinimi ile ilgili gerçeklefltirilen komisyon ödemeleri, ilgili tahvilgerçe¤e uygun de¤er fark› kâr veya zarara yans›t›lan olarak s›n›fland›r›lmad›¤› sü-rece tahvilin gerçe¤e uygun de¤erine ilâve edilerek aktiflefltirilir. Aksi durumdaise 65 Di¤er Faaliyetlerden Ola¤an Gider ve Zararlar grubunda ilgili gider hesa-b› borçland›r›l›r.

Tahvili ihraç eden kurum ya da kuruluflun ödemekle yükümlü oldu¤u faiz ora-n›, piyasa faiz oran› ile ayn› oldu¤u sürece tahviller nominal de¤eri üzerinden sa-t›l›rlar. Ancak piyasa faiz oran›n›n tahvil için ödenecek olan nominal faiz oran›n-dan yüksek olmas› durumunda ihraç eden kuruluflun ihraç etti¤i tahvili, nominalde¤eri üzerinden satmas› mümkün de¤ildir. Yat›r›mc› için söz konusu finansal ara-


Tahvil, bir borçlanmasenedidir. ‹hraç etme isemenkul k›ymetlerinbas›lmas› ve sat›flaç›kar›lmas›d›r.

‹kincil Piyasa; daha önceihraç edilmifl menkulk›ymetlerin ifllem gördü¤ü,yani yeniden al›m-sat›m›n›nyap›ld›¤› piyasalard›r.

c›n cazip hâle gelebilmesi için nominal de¤erinden düflük bir de¤erle satmal›d›r.Piyasa faiz oran›n›n tahvil ödenecek faiz oran›ndan düflük olmas› durumunda iseiflletme, söz konusu tahvilleri nominal de¤eri üzerinde bir de¤erle satmal›d›r; çün-kü yat›r›mc›s›na piyasadaki di¤er yat›r›m olanaklar›ndan daha fazla getiri sunmak-tad›r. Dolay›s›yla yat›r›mc›, emsallerine göre kendisine yüksek getiri sa¤layacak biryat›r›m arac›na sahip olabilmek için bir bedel ödemelidir.

Limos iflletmesi; 2.1.20X1 tarihinde ayn› tarihte ihraç edilmifl olan T1,20 nominalde¤erli, y›ll›k % 36 faizli, Nemesis iflletmesi tahvillerinden 10.000 tanesini sat›lma-ya haz›r amaçl› menkul k›ymet yat›r›m› yapmak amac› ile sat›n alm›flt›r (Piyasafaiz oran› ve tahvil faiz oran›n›n ayn› oldu¤u varsay›lmaktad›r.).

Limos iflletmesi, 2.1.20X1 tarihinde sat›n alm›fl oldu¤u Nemesis iflletmesi tahvilleri-nin tamam›n› 3.8.20X1 tarihinde T13.800‘ya satm›flt›r (Piyasa faiz oran›nda birde¤ifliklik olmad›¤›, tahvilin faiz oran› ile ayn› oldu¤unu varsay›n›z.).

Örnekte sat›fl ifllemi sonucunda bankalar hesab› tahvil sat›fl›ndan elde edilen tu-tar kadar borçland›r›lm›fl, 111 Özel Kesim Tahvil, Senet ve Bonolar› hesab› ise sa-t›lan tahvillerin kay›tl› de¤eri tutar›nca alacakland›r›lm›flt›r. ‹ki tutar aras›ndaki far-k›n tamam›, piyasa faiz oran› ile tahvil faiz oran›n›n ayn› oldu¤u varsay›ld›¤› için,yat›r›mc›n›n tahvili ilgili dönemde elinde bulundurmas› sebebi ile hak etti¤i faizgeliridir. Bu koflullarda, yat›r›mc› söz konusu tahvili elden ç›kartmaya karar verdi-¤inde tahvilin sat›fl fiyat›n› belirlerken hak etmifl oldu¤u faiz tutar› tahvilin nominalde¤erine ilâve ederek tespit edilir. Ancak mevcut uygulamada tahvilin yat›r›mc›n›nelinde bulundu¤u süre boyunca yat›r›mc›ya sa¤lad›¤› faiz gelirinin (2.1.20X1-3.8.20X1 dönemine ait faiz geliri olarak) ayr›ca muhasebelefltirilmesinin benimsen-memesi sebebi ile 645 Menkul K›ymet Sat›fl Kârlar› hesab› alacakland›r›lmaktad›r.Muhasebe ilkelerine göre do¤ru olan ise bu fark›n faiz geliri olarak raporlanmas›-d›r. Her iki durumda da söz konusu tutar, gelir tablosunda raporlan›yor olsa bileilgili tutar›n raporland›¤› hesap gruplar› farkl›d›r.

Piyasa faiz oran› ile tahvil faiz oran›n›n ilgili süreçte farkl›laflmas› durumundatahvilin sat›fl fiyat›n›n belirlenmesinde, tahvilin elde tutuldu¤u dönem boyunca hak


Ö R N E K

Ö R N E K

2.1.20X1111 ÖZEL KESİMİ TAHVİL, SENET VE BONOLARI HS. 12.000

111.01 Tahviller111.01.02 Satılmaya Hazır Amaçlı

102 BANKALAR HS. 12.000

3.8.20X1102 BANKALAR HS. 13.800

111 ÖZEL KESİMİ TAHVİL,SENET VE BONOLARI HS. 12.000111.01 Tahviller

111.01.02 Satılmaya Hazır Amaçlı645 MENKUL KIYMET SATIŞ KÂRLARI HS. 1.800

edilen faiz geliri d›fl›nda iki faiz oran› aras›ndaki iliflkinin yönünde ve tutar›ndameydana gelen de¤ifliklik de rol oynar. ‹lkesel olarak böyle bir durumda tahvilin el-de tutuldu¤u dönem süresince elde edilen faiz geliri ile faiz oranlar›nda meydanagelen de¤iflim nedeni ile ortaya ç›kan olumlu ya da olumsuz farklar, 645 MenkulK›ymet Sat›fl Kârlar› ya da 655 Menkul K›ymet Sat›fl Zararlar› Hesab›nda ayr› olarakmuhasebelefltirilip gelir tablosunda ayr› olarak raporlanmal›d›r. Ancak mevcut uy-gulamada hesaplanan toplam tutar, do¤rudan menkul k›ymet sat›fl kârlar› ya da 655Menkul K›ymet Sat›fl Zararlar› hesab›nda muhasebelefltirilip, raporlanmaktad›r.

(A) iflletmesi; 3.1.20X1 tarihinde ayn› tarihte ihraç edilmifl olan T2 nominal de¤erli, y›l-l›k % 48 faizli devlet tahvillerinden 22.000 tanesini sat›fla haz›r amaçl› menkul k›ymetyat›r›m› yapmak amac› ile sat›n alm›flt›r (Piyasa faiz oran› ve tahvil faiz oran›n›n ayn› ol-du¤unu varsay›n›z.) (A) iflletmesi, 3.1.20X1 tarihinde sat›n alm›fl oldu¤u devlet tahville-rinin tamam›n› 3.6.20X1 tarihinde T52.800’ya satm›flt›r. ‹fllemin yevmiye kay›tlar›n› ya-p›n›z (Piyasa faiz oran›nda bir de¤ifliklik olmad›¤›, tahvilin faiz oran› ile ayn› oldu¤unuvarsay›n›z.).

Sizce hisse senetleri ile tahviller aras›ndaki farkl›l›klar nelerdir?

Di¤er Borçlanma Kâ¤›tlar›‹flletmelerin ellerindeki fon fazlas›n› geçici olarak de¤erlendirdikleri yat›r›m araçla-r›ndan tahviller d›fl›nda yayg›n olarak kullan›lan borçlanma ka¤›tlar› ve özellikleriafla¤›daki gibidir:

• Hazine Bonosu• Finansman Bonosu• Gelir Ortakl›¤› Senedi• Kâr ve Zarar Ortakl›¤› Belgesi• Yat›r›m Fonu Kat›lma BelgesiKamu kesimi kurum ya da kurulufllar› taraf›ndan borçlu s›fat› ile düzenlenen,

bir y›ldan k›sa vadeli, emre ya da hamiline yaz›l› menkul k›ymet niteli¤inde k›y-metli evraklar hazine bonusu olarak adland›r›l›r. E¤er bono, özel kesim kurumya da kurulufllar› taraf›ndan borçlu s›fat› ile düzenlenmifl ise finansman bonosuad›n› almaktad›r. Hazine bonosu ve finansman bonusu tamamen ayn› özellikle-re sahiptir, ikisi aras›nda farkl› olan tek nokta; hazine bonusunun kamu kurumya da kurulufllar› taraf›ndan, finansman bonosunun ise özel kesim taraf›ndan ih-raç edilmesidir.

Hazine ve finansman bonolar› aras›ndaki temel farkl›l›k, borçlanmay› gerçeklefltiren ku-rumdan kaynaklanmaktad›r.

Hazine ve finansman bonolar›n›n dönemsel faiz ödemeleri yoktur ve vadeleridolmadan paraya dönüfltürülemezler. Ancak ikincil piyasalarda al›n›p sat›labil-mektedirler.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



4

Bono; borçlu taraf›ndanimzalanarak alacakl›yaverilen; alacakl› emrinebelirlenen tarihte veyerde,kay›ts›z ve koflulsuzbelirli bir tutar›n ödenmesiyükümlülü¤ünü kapsayan birsenettir.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Hades iflletmesi, al›m sat›m amaçl› olarak 6.6.20X1 tarihinde nominal de¤eri T1.000olan Apollo iflletmesi finansman bonosunu T887 X Bankas›ndan sat›n alm›flt›r. ‹fllet-me, sat›n alma bedelini bankadaki hesab›ndan havale ederek ödemifltir.

Hades iflletmesi 7.9.20X1 tarihinde, 6.6.20X1 tarihinde sat›n alm›fl oldu¤u Apol-lo iflletmesi bonosunu T914 satm›flt›r. Sat›fl bedeli, bankadaki hesab›na yat›r›l-m›flt›r.

A iflletmesi, al›m sat›m amaçl› olarak 6.6.20X1 tarihinde nominal de¤eri T1.000 olan ve Fiflletmesi taraf›ndan ihraç edilen finansman bonosunu T950’ya sat›n alm›flt›r. 3 ay sonra,6.9.20X1 tarihinde,T 875’ya liraya satm›flt›r. ‹fllemin yevmiye kay›tlar›n› yap›n›z.

Gelir Ortakl›¤› Senedi, “Gelir Tahvili” genel ad› ile tan›nan bir finansal varl›ktürü olup, köprü, baraj, elektrik santrali, kara yolu, demir yolu, telekomünikasyonsistemleri ve sivil kullan›ma yönelik deniz ve havalimanlar› ile benzerlerinden ka-mu kurum ve kurulufllar›na ait olanlar›n gelirlerine gerçek ve tüzel kiflilerin ortakolmas› için ç›kar›lan senetlerdir. Ancak senet sahipleri, bu tesislerin mülkiyeti veiflletmesi üzerinde herhangi bir hak sahibi de¤ildir.

Buna göre gelir ortakl›¤› senetleri, kamuya ait altyap› tesislerinin gelirlerindenyat›r›mc›ya anonim ortakl›¤›n ödeme yapmaya yeterli kâra sahip olmas› durumun-da gelir sa¤lamay› amaçlamaktad›r. Ödemenin yap›lamamas› hâlinde ise ortakl›¤›niflas›n›n talep edilmesi olanaks›zd›r. Gelir ortakl›¤› senedi bu özelli¤i d›fl›nda tama-men tahvil özelli¤i tafl›maktad›r.

Kâr ve Zarar Ortakl›¤› Belgesi, belge sahibine ihraç eden anonim ortakl›¤›nortakl›k hakk›n› vermeyen sadece kâr ortakl›¤›n› öngören bir finansal varl›k türü-dür. Gelir Ortakl›¤› Senedinden farkl› olarak sadece kâra de¤il ayn› zamanda zara-ra da ortak olma özelli¤i ile ayr›lmaktad›r. Ancak bu belgeler kâr ve zarara kat›lma


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



5

Ö R N E K

6.6.20X1111 ÖZEL KESİM TAHVİL, SENET VE BONOLARI HS. 887

111.03 Finansman Bonusu111.01.03 Gerçeğe Uygun Değer Farkı Kâr/Zarara

Yansıtılan102 BANKALAR HS. 887

Ö R N E K

7.9.20X1102 BANKALAR HS. 914

111 ÖZEL KESİMİ TAHVİL, SENET VE BONOLARI HS. 887111.03 Finansman Bonusu

111.01.03 Gerçeğe Uygun Değer Farkı Kâr/Zarara Yansıtılan

645 MENKUL KIYMET SATIŞ KÂRLARI HS. 27

hakk› vermekle beraber hisse senedi say›lmaz, bunun en önemli nedeni ise kâr za-rar ortakl›¤› belgeleri sahiplerinin flirket yönetiminde oy haklar›n›n olmamas›d›r.Bu nedenle belgeye sahip olanlar flirketin varl›klar› ve alacaklar› üzerinde mülki-yet hakk› sahibi olamad›klar› gibi, tasfiyeden pay almamaktad›r.

Ayr›ca Gelir Ortakl›¤› Senedi, sadece Kamu Ortakl›¤› ‹daresince kamu altyap›yat›r›mlar›n›n finansman› için ç›kar›ld›¤› hâlde, Kâr ve Zarar Ortakl›¤› Belgesi biranonim ortakl›k taraf›ndan ortakl›¤›n kâr ve zarar›na ortak olma hak ve sorumlu-lu¤unu vermek amac›yla ç›kar›lmaktad›r.

Kanun hükümleri uyar›nca sermaye piyasas› araçlar›, gayrimenkul, alt›n ve di-¤er k›ymetli madenler portföyü iflletmek amac› ile kurulan, mal varl›¤›na yat›r›lanpara karfl›¤›nda edinilen ve belge sahibinin kurucuya karfl› sahip oldu¤u haklar› ta-fl›yan ve fona kaç pay ile kat›ld›¤›n› gösteren k›ymetli evrak niteli¤indeki senetle-re Yat›r›m Fonu Kat›lma Belgeleri ad› verilmektedir.

Senet ve bonolar, sat›n al›nd›klar›nda ilk kez iflletme kay›tlar›na al›n›rlarkenmevcut uygulamada öncelikle tahvili ihraç eden kurum ya da kuruluflun özellikle-rine ba¤l› olarak s›n›fland›r›lmaktad›r. E¤er senet ya da bono özel kesim taraf›ndanihraç edilmifl ise 111 Özel Kesim Tahvil, Senet ve Bonolar› hesab›, kamu kesimi ta-raf›ndan ihraç edilmifl ise 112 Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonolar› hesab›ndayer alan ilgili alt hesaplar borçland›r›larak muhasebelefltirilir.

D‹⁄ER MENKUL KIYMETLER‹flletmelerin ellerindeki nakit fazlas›n›, k›sa vadeli fiyat de¤iflim etkilerinden yarar-lanmak amac› ile hisse senetleri ve borçlanma kâ¤›tlar› d›fl›nda kalan alt›n, alt›n d›-fl› de¤erli madenlerde de de¤erlendirebilmeleri mümkündür. Bu tür yat›r›m araçla-r› di¤er menkul k›ymetler olarak kabul edilir ve iflletmelerin bu tür varl›klara yat›-r›m yapmalar› durumunda ilgili yat›r›mlar, 118 Di¤er Menkul K›ymetler hesab›ndamuhsebelefltirilirler.

‹lgili menkul k›ymetlerin sat›n al›nmas› durumunda Di¤er Menkul K›ymetlerhesab›n›n ilgili alt hesab› borçland›r›l›r, sat›lmas› durumunda ise ayn› hesap alacak-land›r›l›r. Menkul k›ymetin kay›tl› de¤eri ile sat›fl de¤eri aras›ndaki fark olumlu ise645 Menkul K›ymet Sat›fl Kârlar› hesab›, elde edilen kâr tutar› kadar alacakland›r›-l›r. Fark olumsuz ise 655 Menkul K›ymet Sat›fl Zararlar› hesab›, ortaya ç›kan zarartutar› kadar borçland›r›l›r.


Yat›r›m Fonu; halktantoplanan paralarla belgesahipleri hesab›na sermayepiyasas› araçlar›,gayrimenkul, alt›n ve di¤erk›ymetli madenler portföyüiflletmek amac› ile kurulanmal varl›¤›d›r.

Kat›lma Belgesi; belgesahibinin, kurucuya karfl›sahip oldu¤u haklar› tafl›yanve fona kaç pay ilekat›ld›¤›n› gösteren k›ymetlievrak niteli¤inde birsenettir.


Menkul k›ymet kavram›n›n›n içeri¤ini aç›kla-

mak.

Menkul k›ymetler; iflletmelerin k›sa veya uzunvadede fiyat de¤iflimi etkisinden yararlanmak,faiz geliri veya kâr pay› sa¤lamak amac› ile edin-dikleri hisse senetleri, tahvil, hazine bonusu, fi-nansman bonusu, yat›r›m fonu kat›l›m belgesi,kâr zarar ortakl›¤› belgesi, gelir ortakl›¤› senetle-ri ve benzeri finansal araçlardan oluflmaktad›r.

“Geçici Menkul K›ymet Yat›r›mlar›” ile “Uzun

Vadeli Menkul K›ymet Yat›r›mlar›” aras›ndaki

fark› ay›rt etmek.

Menkul k›ymetler, k›sa vadeli fiyat de¤iflimleri-nin etkilerinden yararlanmak veya faiz geliri el-de etmek amac› ile edinilmifller ise “geçici men-kul k›ymet yat›r›mlar›”; uzun vadeli fiyat de¤iflimetkilerinden yararlanmak, faiz geliri elde etmekveya kâr pay› sa¤lamak amac› ile edinilmifllerise “uzun vadeli menkul k›ymet yat›r›mlar›” ad›-n› almaktad›r.

“Al›m-sat›m amaçl›”, “Sat›lmaya haz›r amaçl›”

“Vadeye kadar elde tutma amaçl›” menkul k›y-

metleri s›n›fland›rmak.

Gerçe¤e Uygun De¤er Fark› Kâr veya Zarara Yan-s›t›lan (Al›m Sat›m Amaçl›):Genellikle iflletmeler bu tür menkul k›ymetlerigünlük, haftal›k ya da ayl›k fiyat de¤iflim etkile-rinden yararlanmak ve k›sa sürede yüksek faizgetirisi sa¤lamak amac› ile edinir.Sat›lmaya Haz›r Amaçl›:Arzu edildi¤i takdirde vadesine kadar elde tutu-labilecek ama sahibine bu konuda bir yüküm-lülük yüklemeyen, vadesinden önce de elden ç›-kar›labilen menkul k›ymetlerdir.Vadeye Kadar Elde Tutma Amaçl›:‹flletmenin vadeye kadar elde tutma niyet ve im-kân›n›n bulundu¤u, sabit veya belirlenebilir nite-likte ödemeler içeren ve sabit bir vadesi bulu-nan, türev olmayan finansal varl›klard›r.

Hisse Senetleri ile Borçlanma Kâ¤›tlar› aras›n-

daki fark› aç›klamak.

1- Hisse senetleri, sahibine ilgili kuruluflta or-takl›k hakk› verir; borçlanma kâ¤›tlar›, yal-n›zca iflletmelere fon yaratmak amac› ile ih-raç edilirler, ortakl›k hakk› vermezler.

2- Hisse senetlerinin vadesi yoktur, borçlanmakâ¤›tlar›n›n vadesi vard›r.

Geçici Menkul K›ymet Yat›r›mlar›n› al›fl ve sat›fl

ifllemlerinin muhasebelefltirilmesini aç›klamak.

Geçici (K›sa Vadeli) menkul k›ymet yat›r›m› ya-p›ld›¤›nda menkul k›ymetin türü ve edinim ama-c› göz önünde bulundurularak, tekdüzende ilgilioldu¤u hesap, ilgili menkul k›ymetin gerçe¤e uy-gun de¤eri üzerinden borçland›r›l›p ödemenintürüne ba¤l› olarak ilgili hesap alacakland›r›l›r.Al›m sat›m amaçl› menkul k›ymetler d›fl›nda tümmenkul k›ymetlerin edinimi için ödenen komis-yon giderleri, menkul k›ymetin gerçe¤e uygunde¤erine ilâve edilerek aktiflefltirilir. Geçici yat›-r›m amac› ile edinilen menkul k›ymetler sat›ld›k-lar›nda tekdüzende takip edildikleri tutar kay›tl›de¤eri kadar alacakland›r›l›r, ödeme biçimine gö-re ilgili hesap borçland›r›l›r. Sat›lan menkul k›y-metin kay›tl› de¤eri ile sat›fl fiyat› birbirinden fark-l› ve bu fark olumlu ise “Menkul K›ymet Sat›flKârlar›,” olumsuz ise “Menkul K›ymet Sat›fl Za-rarlar›” hesab›nda muhasebelefltirilir.

Özet

1NA M A Ç

2NA M A Ç

3NA M A Ç

4NA M A Ç

5NA M A Ç


1. Afla¤›dakilerden hangisi menkul k›ymetlerin tafl›d›¤›özelliklerden biri de¤ildir?

a. Nominal de¤erinin olmas›b. Dönemsel gelir sa¤lamas›c. K›ymetli evrak olmas›d. Ortakl›k ya da alacakl›l›k hakk› vermesie. Yaln›zca faiz geliri sa¤lamas›

2. Afla¤›dakilerden hangisi menkul k›ymet de¤ildir?

a. Finansman Bonosub. Alacak Senedic. Gelir Ortakl›¤› Senedid. Hisse Senedie. Devlet Tahvili

3. Afla¤›dakilerden hangisi borçlanma kâ¤›d› de¤ildir?

a. Hisse Senedib. Tahvilc. Gelir Ortakl›¤› Senedid. Finansman Bonosue. Kâr ve Zarar Ortakl›¤› Belgesi

4. Afla¤›dakilerden hangisi Hisse Senetlerinin üzerindeyazan parasal de¤eri ifade eder?

a. Gerçe¤e Uygun De¤erb. Rayiç Bedelc. Nominal De¤erd. ‹tibari De¤ere. Kay›tl› De¤er

5. Piyasa faiz oran›n›n tahvil faiz oran›ndan yüksek ol-mas› durumunda afla¤›dakilerden hangisi do¤rudur?

a. Tahvil, nominal de¤erinden daha yüksek bir fi-yatla sat›l›r

b. Tahvil, nominal de¤erinden daha düflük bir fiyatile sat›l›r

c. Tahvil, nominal fiyat› üzerinden sat›l›rd. Tahvil, piyasa faiz oran›na ba¤l› tutar üzerinden

sat›l›re. Tahvilin sat›fl fiyat›nda enflasyon oran› dikkate

al›n›r

6. A iflletmesi 2.2.20X1 tarihinde sat›lmaya haz›r amaç-

l› olarak adedi T4’den 1.000 adet alm›fl ve bankaya T500komisyon ödeyerek R iflletmesi hisse senetlerinin tama-m›n› T6.000 karfl›l›¤›nda 3.2.20X1 tarihinde satm›flt›r.Bu ifllemin yevmiye kayd› afla¤›dakilerden hangisidir?

a.

b.

c.

d.

e.


102 BANKALAR HS. 6.000110 HİSSE SNT HS. 4.000

110.02 Satılmaya Hazır Amaçlı

645 MENKUL KIYMET SATIŞ KÂRLARI HS. 2.000

100 KASA HS. 4.000655 MENKUL KIYMET SATIŞ ZARARLARI HS. 2.000

110 HİSSE SNT HS. 6.000110.02 Satılmaya Hazır Amaçlı


110.01 G.D.U.F.Kâr/ Zarara Ynst.



110.02 Satılmaya Hazır Amaçlı


100 KASA HS. 5.500653 KOMİSYON GİDERLERİ HS. 500




7. Afla¤›dakilerden hangisi gelir ortakl›¤› senetlerininözelliklerinden biri de¤ildir?

a. Ödemenin yap›lamamas› hâlinde ortakl›¤›n ifla-s› talep edilebilir.

b. Kamu kurulufllar›na devlet bütçesi d›fl›nda kay-nak sa¤lar.

c. Senet sahipleri mülkiyet ve iflletme üzerinde her-hangi bir hak sahibi de¤ildir.

d. Baz› kamu kurum ve kurulufllar›n›n gelirlerine,gerçek ve tüzel kiflilerin ortak olmas› için ç›kar›-lan senetlerdir.

e. Kamuya ait altyap› tesislerinin gelirlerinden yat›-r›mc›ya anonim ortakl›¤›n ödeme yapmaya ye-terli kâra sahip olmas› durumunda gelir sa¤la-may› amaçlar.

8. (C) iflletmesi 2.4.20X1 tarihinde al›m-sat›m amaçl› ola-rak, 100 adet alm›fl oldu¤u ve ayn› tarihte ihraç edilmiflolan T1.000 nominal de¤erli, y›ll›k % 60 faizli, D iflletme-si tahvillerinin 50 adedini 3.7.20X1 tarihinde satm›flt›r(Piyasa faiz oran› ve tahvil faiz oran›n›n ayn› oldu¤unu

varsay›n›z). Bu göre afla¤›dakilerden hangisi bu ifllem ileilgili yap›lacak yevmiye kayd› için do¤rudur?

a. Özel Kesim Tahvil, Senet ve Bonolar› hesab›T100.000 Alacakl›

b. Bankalar hesab› T57.500 Borçluc. Menkul K›ymetler Sat›fl Kârlar› hesab› T15.000

Alacakl›d. Bankalar hesab› T115.000 Borçlue. Menkul K›ymetler Sat›fl Zararlar› T15.000 Borçlu

9. (E) iflletmesi 1.2.20X1 tarihinde al›m-sat›m amaçl›olarak, 100 adet alm›fl oldu¤u ve ayn› tarihte ihraç edil-mifl olan T1.000 nominal de¤erli, y›ll›k % 45 faizli, F ifl-letmesi tahvillerinin tamam›n› 1.6.20X1 tarihinde sat-m›flt›r (Piyasa faiz oran› ve tahvil faiz oran›n›n ayn› ol-

du¤unu varsay›n›z). Afla¤›dakilerden hangisi bu ifllemile ilgili yevmiye kayd› için do¤rudur?

a. Bankalar hesab› Alacakl›b. Menkul K›ymetler Sat›fl Zararlar› hesab› Alacakl›c. Özel Kesim Tahvil, Senet ve Bonolar› hesab› Ala-

cakl›d. Menkul K›ymetler Sat›fl Kârlar› hesab› Borçlue. Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonolar› hesab›

Borçlu

10. A iflletmesi 3.1.20X1 tarihinde sat›lmaya haz›r

amaçl› olarak adedi T8’den 1.000 adet alm›fl ve banka-ya T400 komisyon ödeyerek B iflletmesi hisse senetleri-nin tamam›n› T7.000 karfl›l›¤›nda 1.2.20X1 tarihinde sat-m›flt›r. Bu ifllemin yevmiye kayd› afla¤›dakilerden han-gisidir?

a.

b.

c.

d.

e.

102 BANKALAR HS. 7.000655 MENKUL KIYMET SATIŞ ZARARLARI HS. 1.000


100 KASA HS. 7.000655 MENKUL KIYMET SATIŞ ZARARLARI HS. 1.000


100 KASA HS. 7.000655 MENKUL KIYMET SATIŞ ZARARLARI HS. 600653 KOMİSYON GİDERLERİ HS. 400

110 HİSSE SNT HS. 8.000110.01 G.D.U.F.Kâr/ Zarara Ynst.

102 BANKALAR HS. 7.000655 MENKUL KIYMET SATIŞ ZARARLARI HS. 1.000653 KOMİSYON GİDERLERİ HS. 400

110 HİSSE SNT HS. 8.400110.01 G.D.U.F.Kâr/ Zarara Ynst.




Yat›r›m ve tasarruf kararlar›n›n farkl› iktisadi birimler

taraf›ndan verildi¤i ekonomilerde fonlar›n fazla veren-

lerden aç›k verenlere aktar›lmas› mali piyasalar yolu ile

gerçeklefltirilir.

Mali piyasalar›n unsurlar› afla¤›daki gibidir:

• Tasarruf sahipleri (fon arz edenler)

• Yat›r›mc›lar/Giriflimciler (fon talep edenler)

• Yat›r›m ve finansman araçlar›

• Yard›mc› kurulufllar

• Hukuki ve idari düzen

Mali Piyasalar, bu piyasada ifllem gören finansal ürün-

lerin vade yap›s›na göre para ve sermaye piyasalar› ol-

mak üzere ikiye ayr›l›r. K›sa vadeli fon arz ve talebinin

karfl›laflt›¤› piyasaya “para piyasas›” denir. Bir y›ldan

uzun vadeli finansal varl›klar›n ifllem gördü¤ü piyasalar

“sermaye piyasalar›” olarak adland›r›l›r.

Sermaye Piyasas› Kurulu (SPK)

SPK 1981 y›l›nda 2499 say›l› Sermaye Piyasas› Kanunu

ile kurulmufl, idari ve mali özerkli¤e sahip yetkilerini

kendi sorumlulu¤u alt›nda ba¤›ms›z olarak kullanma

yetkisine sahip, düzenleyici kamu kurumudur.

Sermaye Piyasalar›n›n iflleyifl kurallar›n› belirlemek,

sermaye piyasas›n›n güven, aç›kl›k ve kararl›l›k içinde

çal›flmas›n› sa¤lamak, tasarruf sahiplerinin hak ve ya-

rarlar›n› korumak ve kurul yetkilerini düzenleyici ifl-

lemler tesis ederek (kanun, yönetmelik, tebli¤) ve özel

nitelikli kararlar alarak kullanmak SPK’n›n bafll›ca gö-

revleri aras›ndad›r.

Sermaye piyasas› kurumlar› afla¤›daki gibidir.

• Arac› Kurumlar

• Yat›r›m Ortakl›klar›

• Yat›r›m Fonlar›

Daha ayr›nt›l› bilgi için: bak›n›z: http://www.yatirimya-

piyorum.gov.tr/

Kaynak: http://www.yatirimyapiyorum.gov.tr/temel-

bilgiler/sermaye-piyasas›nda-faaliyet-goestermesine-

izin-verilen-di¤er-kurumlar.aspx

1. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Menkul K›ymetler” bafll›kl›konuyu yeniden gözden geçiriniz.

2. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Menkul K›ymetler” bafll›kl›konuyu yeniden gözden geçiriniz.

3. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Borçlanma Kâ¤›tlar›” bafl-l›kl› konuyu yeniden gözden geçiriniz.

4. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Hisse Senetleri” bafll›kl› ko-nuyu yeniden gözden geçiriniz.

5. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Tahviller” bafll›kl› konuyuyeniden gözden geçiriniz.

6. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Hisse Senetleri” bafll›kl› ko-nuyu yeniden gözden geçiriniz.

7. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Gelir Ortakl›¤› Senedi” bafl-l›kl› konuyu yeniden gözden geçiriniz.

8. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Tahviller” bafll›kl› konuyuyeniden gözden geçiriniz.

9. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Tahviller” bafll›kl› konuyuyeniden gözden geçiriniz.

10. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Hisse Senetleri” bafll›kl› ko-nuyuyeniden gözden geçiriniz.


S›ra Sizde 2

S›ra Sizde 3


”

“Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›

110 HİSSE SNT. HS. 10.000110.01 G.D.U.F. Kâr/Zarara

Yansıtılan102 BANKALAR HS. 10.000

110 HİSSE SNT. HS. 21.400110.02 Satılmaya Hazır Amaçlı


110 HİSSE SNT. HS. 9.900110.02 Satılmaya Hazır Amaçlı





S›ra Sizde 4

FA‹Z =

S›ra Sizde 5

Lazol, ‹brahim (2003). Genel Muhasebe, Ekin Kitapevi.Gökçen, Gürbüz (2009). Genel Muhasebe: ‹lkeler ve

Tekdüzen Hesap Plan› Uygulamalar›, 2. Bask›,Beta Yay›nlar›.

Gücenme Genço¤lu, Ümit (2010). Genel Muhasebe,

Aktüel Yay›nlar›, Bursa.Sar›kam›fl, Cevat (1995). Sermaye Pazarlar›, Alfa Ya-

y›nlar›, ‹stanbul,


44.000 48 51.200

= 8.800× ×

112 KAMU KESİMİ TAHVİL, SENET VEBONOLARI HS. 44.000112.01.02 Satılmaya Hazır Amaçlı


102 BANKALAR HS. 52.800112 KAMU KESİMİ TAHVİL,

SENET VE BONOLARI HS. 44.000112.01 Tahviller 112.01.02 Satılmaya Hazır Amaçlı

645 MENKUL KIYMET SATIŞ KÂRI HS. 8.800

111 ÖZEL KESİM TAHVİL, SENET VE BONO HS. 950111.03 Finansman Bonosu 111.03.01 G.D.U.F. Kâr veya

Zarara Yansıtılan102 BANKALAR HS. 950

102 BANKALAR HS. 875655 MENKUL KIYMET SATIŞ ZARARI HS. 75

111 ÖZEL KESİM TAHVİL, SENET VE BONO HS. 950

111.03.01 G.D.U.F. Kâr Zarara Ynst.

Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra;Stok kavram›n›n içeri¤ini kavrayabilecek,Katma De¤er Vergisinin mal al›fl sat›fllar› ile iliflkisini aç›klayabilecek,Stok maliyetine giren ve girmeyen unsurlar› ay›rt edebilecek,“Devaml› Envanter Yöntemi” ile “Aral›kl› Envanter Yöntemi”nin temel özel-liklerini kavrayabilecek,Ticaret iflletmelerinin satt›klar› mallar›n maliyetini ve brüt dönem kâr/zarar›-n› hesaplayabileceksiniz.

‹çindekiler

• Stok• Al›fl Giderleri• Sat›fl Giderleri• ‹skonto

• ‹ade• Aral›kl› Envanter Yöntemi• Devaml› Envanter Yöntemi• Sat›lan Mallar›n Maliyeti

Anahtar Kavramlar

Amaçlar›m›z

NNNN

N

Genel Muhasebe-I Stoklar

• T‹CARET ‹fiLETMELER‹NDESTOKLAR

• KATMA DE⁄ER VERG‹S‹ (KDV)• STOKLARLA ‹LG‹L‹ ‹fiLEMLER‹N

MUHASEBELEfiT‹R‹LMES‹• T‹CARET ‹fiLETMELER‹NDE

SATILAN MALLARIN MAL‹YET‹N‹NVE BRÜT DÖNEM KÂR/ZARARININHESAPLANMASI

8GENEL MUHASEBE-I

T‹CARET ‹fiLETMELER‹NDE STOKLARStoklar, iflletmelerin ana faaliyet konular›n› yerine getirebilmeleri ve mevcudiyetle-rini devam ettirebilmeleri için ihtiyaç duyduklar› vazgeçilmez unsurlard›r. Bu ne-denle faaliyet konular› her ne olursa olsun -hizmet, ticaret, imalat- tüm iflletmele-rin finansal tablolar› incelendi¤inde stoklar›n en önemli varl›k kalemleri aras›ndayer ald›¤› görülmektedir.

Ticaret iflletmelerinin ana faaliyet konusu, bir imalat iflletmesinden ya da baflkabir ticaret iflletmesinden alm›fl olduklar› mallar› uygun gördükleri oranda bir kârile di¤er bir iflletmeye ya da nihai müflteriye, baflka bir ifade ile ihtiyaç sahiplerinesatmakt›r.

Bu noktada söz konusu iflletmeler için kritik karar, sat›fl fiyat›n›n istenen kârl›l›-¤a ulafl›lacak flekilde belirlenmesidir. Sat›fl fiyat›n›n sa¤l›kl› bir flekilde belirlenmesiancak ve ancak sat›lacak mallar›n iflletmeye olan maliyetinin do¤ru bir flekilde öl-çülmesi ile mümkün olmaktad›r. Bu nedenle sat›n al›nan mallar›n maliyetine girenunsurlar›n belirlenmesi ve söz konusu mallar›n sa¤l›kl› bir flekilde de¤erlenmesi re-kabetin oldukça ac›mas›z ve hassas dengeler üzerine kurulmufl oldu¤u günümüzkoflullar›nda iflletmeler aç›s›ndan hiç olmad›¤› kadar büyük bir önem tafl›maktad›r.

Stoklar; en genel anlam›yla iflletmelerin ana faaliyet konular›n› yerine getirebil-meleri için tüketmek, satmak ya da üretimde kullanmak amac› ile elinde bulundur-du¤u varl›klar olarak tan›mlanmaktad›r. Bu varl›klar tekdüzen hesap plan›nda afla-¤›daki hesap gruplar›nda izlenirler.

150 ‹lk Madde ve Malzeme151 Yar› Mamuller Üretim152 Mamuller153 Ticari Mallar157 Di¤er Stoklar158 Stok De¤er Düflüklü¤ü Karfl›l›¤› (-)159 Verilen Siparifl Avanslar›

Ancak yukar›da s›ralanan hesaplardan 150 ‹lk Madde ve Malzeme, 151 Yar› Ma-muller Üretim ve 152 Mamuller; imalat iflletmeleri taraf›ndan kullan›lan hesaplarolup Maliyet Muhasebesi dersinde ayr›nt›l› bir flekilde ele al›nacakt›r. Bu ünitedeticaret iflletmeleri taraf›ndan gerçeklefltirilen mal al›m-sat›m ifllemleri ele al›naca-¤›ndan 153 Ticari Mallar hesab› kullan›lacakt›r.

Stoklar

KATMA DE⁄ER VERG‹S‹ (KDV)Katma de¤er vergisi, mal ve hizmet al›mlar› esnas›nda, sat›n alma bedelinin be-lirli bir yüzdesi oran›nda al›c› taraf›ndan sat›n alma bedeline ilave olarak ödenenbir vergi türü olup yaln›zca mal ve hizmet al›fllar›n› ilgilendiren bir vergi türü de-¤ildir. Ancak bu bölümde yaln›zca mal ve hizmet al›m ve sat›mlar›na iliflkin katmade¤er vergisinin muhasebelefltirilmesi ele al›nacakt›r.

‹flletmeler, mal ve hizmet sat›n almalar› durumunda sat›c›lara sat›n alma bede-linin belli bir yüzdesi oran›nda katma de¤er vergisi öderlerken mal ve hizmet sat›-fl› yapmalar› durumunda devlet ad›na al›c›lardan sat›fl bedelinin bellirli bir yüzdesioran›nda katma de¤er vergisi tahsil ederler. ‹flletmeler, bir dönem içinde (Katmade¤er vergisinde dönem bir ayd›r.) gerçeklefltirdi¤i al›fl ve sat›fl ifllemleri sonucun-da ödedi¤i ya da ödeyece¤i katma de¤er vergisi tutar›n›, tahsil etti¤i ya da tahsiledece¤i katma de¤er vergisi tutar› ile karfl›laflt›r›p bu karfl›laflt›rma sonucunda ka-lan bakiyeyi finansal tablolar›nda raporlamak zorundad›rlar.

Tekdüzen hesap plan›nda iflletmelerin ödedi¤i ya da ödeyece¤i katma de¤ervergisi ile tahsil etti¤i ya da edece¤i katma de¤er vergisi tutarlar›n› ve dönem so-nunda yap›lan karfl›laflt›rma sonucunda kalan tutar› takip ettikleri hesaplar afla¤›-daki gibidir:

191 ‹ND‹R‹LECEK KDV HESABI: Her türlü mal ve hizmetin sat›n al›nmas› s›-ras›nda, sat›n alma bedelleri üzerinden sat›c›lara ödenen ya da ödenecek katmade¤er vergisinin izlendi¤i hesapt›r. Sat›n alma bedeli üzerinden hesaplanan KDVtutar›, bu hesab›n borcuna kaydedilir.

391 HESAPLANAN KDV HESABI: Her türlü mal ve hizmetin sat›fl› s›ras›nda,sat›fl bedeli üzerinden al›c›lardan tahsil edilen ya da edilecek olan katma de¤ervergisinin izlendi¤i hesapt›r. Sat›fl bedeli üzerinden hesaplanan KDV tutar›, bu he-sab›n alaca¤›na kaydedilir.

190 DEVREDEN KDV HESABI: ‹flletmenin bir ay içinde al›fl ifllemleri sonucun-da ödedi¤i ya da ödeyece¤i katma de¤er vergisinin izlendi¤i 191 ‹ND‹R‹LECEKKDV hesab› ile sat›fl ifllemleri sonucu al›c›lardan tahsil etti¤i ya da edece¤i katmade¤er vergisinin izlendi¤i 391 HESAPLANAN KDV hesab›n›n karfl›laflt›r›lmas› sonu-cunda ödenen ya da ödenecek katma de¤er vergisinin tahsil edilen ya da tahsiledilecek katma de¤er vergisini aflmas› durumunda, baflka bir ifade ile 191 ‹ND‹R‹-LECEK KDV hesab›n›n bakiyesinin 391 HESAPLANAN KDV hesab›n›n bakiyesiniaflmas› durumunda, kalan tutar›n izlendi¤i hesapt›r.

360 ÖDENECEK VERG‹ VE FONLAR HESABI; ‹flletmenin bir ay içinde al›fl ifl-lemleri sonucunda ödedi¤i ya da ödeyece¤i katma de¤er vergisinin izlendi¤i 191‹ND‹R‹LECEK KDV hesab› ile sat›fl ifllemleri sonucu al›c›lardan tahsil etti¤i ya daedece¤i katma de¤er vergisinin izlendi¤i 391 HESAPLANAN KDV hesab›n›n karfl›-laflt›r›lmas› sonucunda tahsil edilen ya da tahsil edilecek katma de¤er vergisininödenen ya da ödenecek katma de¤er vergisini aflmas› durumunda, baflka bir ifadeile 391 HESAPLANAN KDV hesab›n›n bakiyesinin 191 ‹ND‹R‹LECEK KDV hesab›-n›n bakiyesini aflmas› durumunda, kalan tutar›n izlendi¤i hesapt›r.

191 ‹ndirilecek KDV hesab› daima borçlu, 391 Hesaplanan KDV hesab› ise daima alacakl›olarak ifllem görür.


Katma de¤er vergisi, mal vehizmet al›m sat›mlar›s›ras›nda sat›n almabedelinin belirli bir yüzdesioran›nda al›c› taraf›ndansat›n alma bedeline ilaveolarak ödenen bir vergitürüdür.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



STOKLARLA ‹LG‹L‹ ‹fiLEMLER‹NMUHASEBELEfiT‹R‹LMES‹Ticaret iflletmelerinin esas faaliyet konusu, mal al›m ve sat›m›; di¤er bir ifade ilemal›n mülkiyetinin el de¤ifltirmesidir. Mülkiyetin el de¤ifltirmesi taraflardan biriiçin sat›fl, di¤eri için ise al›fl niteli¤i tafl›yan bir ifllem yaratmakta olup ticaret ifllet-meleri, faaliyet konular›n›n do¤as› gere¤i duruma göre al›c› ya da sat›c› pozisyo-nu alabilmektedirler. Dolay›s›yla söz konusu ifllemlerin iflletmenin muhasebe sis-temine ne zaman, nas›l ve hangi de¤er üzerinden kaydedilece¤i; raporlama döne-mi sonunda finansal tablolar›nda nas›l raporlanaca¤›, iflletmeler aç›s›ndan büyükönem tafl›maktad›r.

Ticaret iflletmeleri mal al›m-sat›m ifllemlerinin muhasebelefltirilmesinde faaliyethacimleri, muhasebe sistemlerinin iflleyifli, al›m sat›m›n› yapt›klar› mallar›n özellik-leri ve çeflitlili¤ine ba¤l› olarak afla¤›da belirtilen yöntemlerden birini kullanabil-mektedirler.

1. Devaml› Envanter Yöntemi2. Aral›kl› Envanter YöntemiGeçmiflte her iki yöntem de yayg›n bir kullan›m alan›na sahip iken, bilgisayar

tabanl› muhasebe sistemlerinin vazgeçilmez hâle geldi¤i günümüz koflullar›, de-vaml› envanter yönteminin aral›kl› envanter yöntemine oranla daha fazla tercihedilmesine sebep olmaktad›r. Aral›kl› envanter yöntemi ise genellikle tek tip ürünal›m-sat›m›nda bulunan, faaliyet hacmi büyük olmayan iflletmeler taraf›ndan tercihedilmektedir.

Devaml› Envanter YöntemiDevaml› envanter yöntemi, iflletmelerin ilgili dönem içinde gerçeklefltirdikleri tümal›m-sat›m ifllemlerinin, gerçeklefltikleri anda iflletme kay›tlar›na yans›t›lmas› esas›-na dayal› bir yöntemdir. Yöntemin bu özelli¤i iflletmelerin dönem içinde arzu et-tikleri zaman hem ellerindeki hem de o ana kadar satm›fl olduklar› mallar›n miktarve maliyetini tespit edebilmelerini mümkün k›lmaktad›r.

Bu yöntem; genellikle ayn› anda farkl› niteliklere sahip çeflitli mallar›n sat›fl›n›yapan, faaliyet hacmi büyük, stok ve tedarik dengesi önemli olan, bu nedenle malhareketlerini optik okuyuculu elektronik sistemler kullanarak izleyen iflletmeler ta-raf›ndan tercih edilmektedir.

Stoklarla ilgili ifllemlerinin muhasebelefltirilmesinde devaml› envanter yöntemi kullananiflletmelere örnek veriniz.

Stoklarla ilgili ifllemlerinin muhasebelefltirilmesinde devaml› envanter yöntemi-ni kullanan bir iflletme dönem bafl› mal stoku da dahil olmak üzere dönem içinde-ki mal al›fllar› ve sat›n al›nan mallar›n maliyeti ile iliflkilendirebildi¤i her türlü har-cama tutar›n›, 153 Ticari Mallar hesab›n›n borcuna kaydeder.

Dönem içinde gerçekleflen her bir sat›fl ifllemi için ise en az iki kay›t yapar.Bunlardan birincisi, gerçeklefltirilen sat›fl ifllemi sonucunda iflletmenin elde etti¤isat›fl has›lat›na iliflkin kay›tt›r. Bu tutar sat›fl›n yurt içi ya da yurt d›fl› sat›fl olmas›naba¤l› olarak 600 Yurtiçi Sat›fllar ya da 601 Yurtd›fl› Sat›fllar hesaplar›ndan birininalaca¤›na, sat›fl iflleminin peflin ya da kredili olmas› durumuna ba¤l› olarak ilgilihesap ya da hesaplar›n borcuna kaydedilir.

1678. Ünite - Stoklar

Stoklarla ilgili ifllemlerinmuhasebelefltirilmesindekullan›lan yöntemler: 1. Devaml› Envanter Yöntemi2. Aral›kl› Envanter Yöntemi

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Sat›fl ifllemi ile ilgili olarak yap›lmas› gereken ikinci kay›t ise sat›lan mallar›nmaliyetine iliflkindir. ‹lgili tutar 621 Sat›lan Ticari Mallar Maliyetinin borcuna ve sözkonusu sat›fl ifllemi iflletmenin stoklar›nda bir azal›fla sebep olaca¤› için 153 TicariMallar hesab›n›n alaca¤›na kaydedilir.

Ancak bunlar›n d›fl›nda sat›fl ifllemi ile do¤rudan ilgili olarak nakliye, sigorta vb.konularda herhangi bir harcama yap›lmas› gerekiyorsa bu tutarlar 760 Pazarlama,Sat›fl ve Da¤›t›m Giderleri hesab›n›n borcuna, harcaman›n peflin ya da kredili ya-p›lmas›na ba¤l› olarak ilgili hesap ya da hesaplar›n alaca¤›na kaydedilir.

Yöntem dönem içindeki stok girifl/ç›k›fllar›n›n maliyet de¤erleri üzerinden 153Ticari Mallar hesab›nda, ayn› flekilde dönem içinde sat›lan tüm mallar›n maliyeti-nin 621 Sat›lan Ticari Mallar Maliyeti hesab›nda izlenmesi esas›na dayand›¤› için ar-zu edildi¤i zaman bu hesaplar›n bakiyesi al›narak iflletmenin belirli bir tarih itiba-r›yla elinde bulunan mallar›n maliyeti ile belirli bir dönemde sat›lan mallar›n mali-yetinin tespit edilebilmesini mümkün k›lmaktad›r.

Dönem Bafl› Mal Stoklar›Bir faaliyet dönemi sonunda iflletmedeki mevcut mal stoku, ayn› zamanda takipeden dönemin dönem bafl› mal stokudur. ‹flletmeler her bir raporlama dönemi so-nunda mevcut hesaplar›n› (bilanço/gelir tablosu) kapan›fl kay›tlar› yard›m› ile ka-pat›r, takip eden dönemin bafl›nda ise yaln›zca bilanço hesaplar›n› aç›l›fl kayd› iletekrar açarlar. Bu ifllem s›ras›nda dönem bafl›ndaki mevcut mal stoku, 153 TicariMallar hesab›n›n borcuna kaydedilir. Böylece 153 Ticari Mallar hesab›n›n ilk kay-d›n› dönem bafl› mal stokunun maliyeti oluflturur.

Al›fllarSat›n al›nan mallar, iflletmedeki mal stokunu artt›r›c› bir etkiye sahiptirler. Dolay›-s›yla dönem içinde sat›n al›nan mallar, sat›n alma maliyetleri üzerinden 153 TicariMallar hesab›n›n borcuna, sat›n alma koflullar›n›n peflin ya da kredili olmas› duru-muna ba¤l› olarak ilgili hesap ya da hesaplar›n alaca¤›na kaydedilir.

Stoklar›n sat›n alma maliyeti; sat›n alma fiyat›, ithalat vergileri, nakliye, yükle-me boflaltma maliyetleri ile mamul, malzeme ve hizmetlerin elde edilmesiyle do¤-rudan ba¤lant›s› kurulabilen di¤er maliyetleri içerir. Ticari iskontolar ve benzeri di-¤er indirimler ise sat›n alma maliyetinin belirlenmesinde indirim konusu yap›l›r.

Gürgen Ticaret iflletmesi A iflletmesinden 2.5.20X1 tarihinde 252 no.lu fatura ileT1.000 + %20 KDV tutar›nda mal›; yar›s› peflin, yar›s› kredili sat›n alm›flt›r.

Mal al›fllar›, iflletmenin mal stokunu artt›r›c› bir etkiye sahip oldu¤u için “TicariMallar” hesab› borçland›r›lm›fl; ödemenin yar›s› peflin, yar›s› kredili oldu¤u için“Kasa” hesab› ve “Sat›c›lar” hesab› alacakland›r›lm›flt›r. Tüm bunlar›n yan› s›ra ger-


Ö R N E K

2.5.20X1153 TİCARİ MALLAR HS. 1.000191 İNDİRİLECEK KDV HS. 200

191.01 Alışlara Ait İndirilecek KDV100 KASA HS. 600320 SATICILAR HS. 600

320.01 A İşletmesi

çeklefltirilen iflleme iliflkin KDV tutar› hesaplanm›fl ve “‹ndirilecek KDV” hesab› il-gili tutar kadar borçland›r›lm›flt›r.

X iflletmesi Y iflletmesinden 1.3.20X1 tarihinde 163 no.lu fatura ile T2.500 + %20 KDVkarfl›l›¤›nda kredili mal sat›n alm›flt›r. ‹fllemin yevmiye kayd›n› yap›n›z.

‹flletmelerin mal al›fllar›n› çeflitli nedenlerle peflin yerine vadeli yapmay› tercihetmeleri durumunda kendilerine tan›nan ek süre karfl›l›¤›nda bir bedel ödemek zo-runda kal›rlar. Bu ek bedel genellikle “vade fark›” olarak adland›r›l›r. ‹flletmelerinödemekle yükümlü olduklar› bu bedel, ülkemiz muhasebe uygulamalar›nda sat›nal›nan mal›n maliyet bedeline ilave edilerek aktiflefltirilmek suretiyle muhasebelefl-tirilir. Ancak Türkiye Muhasebe Standartlar›’n›n konuya iliflkin düzenlemeleri uya-r›nca söz konusu bedel, sat›n al›nan mal›n maliyet bedeline ilave edilemez; bununyerine “Ertelenmifl (Gerçekleflmemifl) Ticari Borçlar Vade Fark›” hesab›n›n borcu-na kaydedilir. Söz konusu faiz tahakkuk ettikçe (gerçeklefltikçe) tahakkuk eden tu-tar “Finansman Gideri” hesab›n›n borcuna, “Ertelenmifl Ticari Borçlar Vade Fark›”hesab›n›n alaca¤›na kaydedilir. Böylece vade sonunda “Ertelenmifl Ticari BorçlarVade Fark›” hesab›, söz konusu sat›n alma ifllemine iliflkin bakiye vermez, hesapkapan›r. Sat›n alma ifllemine iliflkin ödenen KDV ise toplam ödenecek tutar üzerin-den hesaplan›r.

Mevcut Tekdüzen Hesap Plan›nda 325 Ertelenmifl Ticari Borçlar Vade Fark› hesab› bulun-mamakla birlikte baz› iflletmeler, vadeli al›fllar›nda katlanmak zorunda kald›klar› “vadefarklar›”n›, mevcut tekdüzen hesap plan›nda bofl b›rak›lan 325 kodlu hesapta takipedebilmektedir. Bu hesap pasifi düzenleyen negatif pasif karakterli bir hesapt›r.

Gürgen Ticaret iflletmesi, K iflletmesinden 5.5.20X1 tarihinde 265 no.lu fatura ilepeflin fiyat› T1.000 olan mal›, 3 ay vadeli olarak T1.300 + %20 KDV karfl›l›¤›ndasat›n alm›flt›r.

i) Türkiye’deki muhasebe uygulamalar›na göre;

Daha önce de belirtildi¤i gibi Türkiye muhasebe uygulamalar› hükümleri uya-r›nca vadeli mal al›fllar›nda katlan›lan vade farklar›, sat›n al›nan mallar›n maliyeti-nin bir parças› olarak aktiflefltirilerek muhasebelefltirilir. Dolay›s›yla örnekte yeralan ifllemin Türkiye muhasebe uygulamalar› hükümleri uyar›nca muhasebelefltiril-mesi durumunda “Ticari Mallar” hesab› mal›n peflin fiyat› ve ödenecek vade fark›-n›n toplam tutar› kadar, “‹ndirilecek KDV” hesab› ise toplam ödenecek tutar üze-rinden hesaplanan tutar kadar borçland›r›l›rken sat›n alma iflleminin kredili gerçek-lefltirilmesi sebebi ile “Sat›c›lar” hesab›, “Ticari Mallar” ve “‹ndirilecek KDV” hesap-lar›n›n toplam tutar› kadar alacakland›r›l›r.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



1

Vade Fark›; vadeli al›fl -sat›fl ifllemlerinde al›nan yada sat›lan mal›n peflin fiyat›ile vadeli fiyat› aras›ndakifarkt›r.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Ö R N E K


191.01 Alışlara Ait İndirilecek KDV320 SATICILAR HS. 1.560

320.01 K İşletmesi

TTK’nin yürürlü¤e girmesi ile birlikte muhasebe uygulamalar› da Türkiye Mu-hasebe Standartlar› hükümlerine uyumlu bir kay›tlama sistemini kullanmak duru-munda kalacakt›r.

ii) Türkiye Muhasebe Standartlar›’n›n hükümlerine göre

Vadeli mal al›fllar›nda katlan›lan vade farklar›, Türkiye Muhasebe Standartlar›hükümleri uyar›nca sat›n al›nan mallar›n maliyetinin bir parças› olarak aktiflefltiril-mez. Örnekte yer alan ifllemin Türkiye Muhasebe Standartlar› hükümleri uyar›ncamuhasebelefltirilmesi durumunda “Ticari Mallar” hesab›, mal›n peflin tutar› kadar,Ertelenmifl Faiz Gideri hesab› ödenecek vade fark› kadar, “‹ndirilecek KDV” hesa-b› ise toplam ödenecek tutar üzerinden hesaplanan tutar kadar borçland›r›l›rkensat›n alma iflleminin kredili gerçeklefltirilmesi sebebi ile “Sat›c›lar” hesab› “TicariMallar”, “Ertelenmifl Faiz Gideri” ve “‹ndirilecek KDV” hesaplar›n›n toplam tutar›kadar alacakland›r›lm›flt›r.

Ertelenmifl Ticari Borçlar Vade Fark› hesab› pasifi düzenleyen bir hesapt›r. Bu nedenlebilançoda pasifte “eksi” olarak gösterilir.

Al›fl GiderleriAl›fl giderleri, sat›n al›nan mallar›n iflletmenin amaçlad›¤› flekilde kullan›ma ya dasat›fla haz›r hâle gelebilmesi için iflletme taraf›ndan yap›lmas› gereken harcamalarolup sat›n al›nan mallar›n maliyetinin bir parças› olarak kabul edilir. Bu giderler;daha önce de belirtildi¤i gibi ithalat vergileri, nakliye, yükleme boflaltma maliyet-leri ile mamul, malzeme ve hizmetlerin elde edilmesiyle do¤rudan ba¤lant›s› kuru-labilen di¤er maliyetlerden oluflur ve do¤rudan gerçeklefltirildikleri anda sat›n al›-nan mallar›n maliyetinin bir parças› olarak 153 Ticari Mallar hesab›n›n borcuna,harcaman›n peflin ya da kredili yap›lmas›na ba¤l› olarak ilgili hesap ya da hesap-lar›n alaca¤›na kaydedilir.

Gürgen Ticaret iflletmesi, A iflletmesinden alm›fl oldu¤u mal›n nakliyesi için5.5.20X1 tarihinde H›z›r Nakliyat fiirketine T100 + %20 KDV ödemifltir.


Al›fl giderleri, sat›n al›nanmallar›n iflletmeninamaçlad›¤› flekildekullan›ma ya da sat›fla haz›rhâle gelebilmesi için iflletmetaraf›ndan yap›lmas›gereken harcamalard›r.

Ö R N E K

5.5.20X1153 TİCARİ MALLAR HS. 1.000325 ERTELENMİŞ TİCARİ BORÇLAR VADE FARKI HS. 300

325.01 Ertelenmiş Vade Farkı Giderleri191 İNDİRİLECEK KDV HS. 260

191.01 Alışlara Ait İndirilecek KDV320 SATICILAR HS. 1.560320.01.K İşletmesi

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



5.5.20X1153 TİCARİ MALLAR HS. 100191 İNDİRİLECEK KDV HS. 20

191.02 Alış Giderlerine Ait İndirilecek KDV100 KASA HS. 120

Sat›n al›nan mallar›n nakliyesi için yap›lan harcama, daha önce de belirtilmifloldu¤u üzere sat›n alma maliyetinin bir parças›d›r; çünkü söz konusu mal›n amaç-land›¤› flekilde sat›fla haz›r hâle gelmesi için iflletme taraf›ndan gerçeklefltirilmesizorunludur. Bu nedenle Gürgen Ticaret iflletmesinin sat›n alm›fl oldu¤u mal›n nak-liyesi için H›z›r Nakliye fiirketine ödemifl oldu¤u tutar için “Ticari Mallar” hesab›borçland›r›lm›fl, nakit ödeme yap›ld›¤› için “Kasa” hesab› alacakland›r›lm›flt›r. Tümbunlar›n yan› s›ra gerçeklefltirilen iflleme iliflkin KDV tutar› hesaplanm›fl ve “‹ndiri-lecek KDV” hesab› ilgili tutar kadar borçland›r›lm›flt›r.

X Ticaret iflletmesi, Y iflletmesinden 7.4.20X1 tarihinde 300 no.lu T3.000 + %20 KDV kar-fl›l›¤›nda yar›s› peflin, kalan tutar›n yar›s› için senet vererek kalan tutar› 10 gün içinde öde-mek sureti ile mal sat›n alm›flt›r. 8.4.20X1 tarihinde mal›n nakliyesi için H›z›r Nakliyat fiir-ketine T160 + %20 KDV ödemifltir. ‹fllemin yevmiye kayd›n› yap›n›z.

Al›fl ‹adeleriSat›n al›nan mallar, iflletme taraf›ndan teslim al›n›rken teslim alan birim taraf›ndankontrol edilir. Yap›lan bu kontrollerin sonucunda sat›n al›nan mallar›n istenenözelliklerin bir k›sm›n› ya da hiçbirini tafl›m›yor olmas› ya da farkl› bir mal gönde-rilmifl olmas› gibi durumlarla karfl›lafl›lmas› durumunda iflletmeler, söz konusumallar›n bir k›sm›n› ya da tamam›n› iade edebilirler. Ancak al›nan mallar, nas›l ifl-letmenin mal stokunu artt›r›c› bir etki yarat›yorsa mallar›n iade edilmesi de ifllet-menin mal stokunu azalt›c› bir etki yarat›r; bu nedenle iade edilen mallar; maliyetbedelleri üzerinden 153 Ticari Mallar hesab›n›n alaca¤›na, söz konusu mallar›n pe-flin ya da kredili al›nm›fl olmas›na ba¤l› olarak ilgili hesap ya da hesaplar›n borcu-na kaydedilir.

Gürgen Ticaret iflletmesi, B iflletmesinden daha önce kredili olarak sat›n alm›fl ol-du¤u mal›n T250 + %20 KDV’lik k›sm›n›, istedi¤i özellikleri tafl›mad›¤› gerekçesiile 10.5.20X1 tarihinde iade etmifltir.

Gürgen Ticaret iflletmesinin sat›n alm›fl oldu¤u mallar›n bir bölümünü istedi¤iözellikleri tafl›mamas› sebebiyle B iflletmesine iade etmesi, iflletmenin stoklar›ndaazalt›c› bir etki yarat›r. Bu nedenle “Ticari Mallar” hesab›, iade edilen mallar›n ma-liyeti kadar alacakland›r›lm›fl; mal, kredili olarak sat›n al›nm›fl oldu¤u için “Sat›c›-lar” hesab› borçland›r›lm›flt›r. Gerçeklefltirilen iflleme iliflkin KDV tutar› hesaplan-m›fl ve “Hesaplanan KDV” hesab› ilgili tutar kadar alacakland›r›lm›flt›r.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



2

Ö R N E K

10.5.20X1320 SATICILAR HS. 300

320.02 B İşletmesi153 TİCARİ MALLAR HS. 250391 HESAPLANAN KDV HS. 50

391.02 Alış İadelerine AitHesaplanan KDV

Al›fl ‹skontosu‹flletmeler; genellikle bir tedarikçiden fazla miktarda mal sat›n ald›klar›nda ya damallar› teslim ald›klar›nda yap›lan kontroller esnas›nda mallar›n bozuk, ambalaj›-n›n ya da kendisinin hasarl› ya da istenilen kalitede olmad›¤›n› tespit etmeleri du-rumunda, tedarikçiden iskonto talebinde bulunur. Tedarikçinin bu talebi kabul et-mesi, iskonto talep edilen mal›n maliyetini azalt›c› bir etki yarat›r. Dolay›s›yla sözkonusu mal, sat›n al›nd›¤›nda maliyet bedeli üzerinden 153 Ticari Mallar hesab›n›nborcuna kaydedilmifl oldu¤u için, maliyet bedelinde meydana gelen azal›fl, 153 Ti-cari Mallar hesab›n›n alaca¤›na; iflletmenin söz konusu mallar› peflin ya da kredilisat›n alma kofluluna ba¤l› olarak ilgili hesap ya da hesaplar›n borcuna kaydedilir.

‹skonto, mal teslim al›nd›ktan sonra de¤il de mal sat›n al›nd›¤› esnada elde edil-mifl ise bu durumda ayr›ca bir iskonto kayd› yap›lmaz. Söz konusu tutar, direkt il-gili mal›n sat›n alma maliyetinden bir indirim olarak dikkate al›n›r. Ancak iskontomal›n tesliminden sonra hak edilmiflse bu durumda hem mal›n maliyetini hem va-de fark›n› hem de KDV’yi etkileyecektir.

Gürgen Ticaret iflletmesi, C iflletmesinden daha önce kredili olarak sat›n alm›fl ol-du¤u T750’lik mal›n kusurlu olmas› sebebi ile T150’lik iskonto talebinde bulun-mufl ve C iflletmesi, bu talebi 11.5.20X1 tarihinde kabul etmifltir.

Sat›n al›nan mallar›n bir k›sm›n›n kusurlu olmas› nedeni ile iskonto talebindebulunulmas› ve bu talebin sat›c› taraf›ndan kabul edilmesi, iade ifllemi gibi, ifllet-melerin stoklar›nda fiziki bir hareket yaratmamakla birlikte stoklar›nda yer alanmallar›n maliyetini azalt›c› bir etki yarat›r. Bu nedenle örnekte Ticari Mallar hesa-b›, iskonto tutar› kadar alacakland›r›lm›flt›r. Sat›n alma iflleminin peflin ya da kredi-li yap›lm›fl olmas›na ba¤l› olarak ilgili hesap borçland›r›lmadan ifllemin KDV etkisidikkate al›nm›fl ve talep edilen iskonto tutar› üzerinden hesaplanan KDV tutar› ka-dar “Hesaplanan KDV” hesab› alacakland›r›lm›fl; söz konusu mallar kredili olaraksat›n al›nm›fl oldu¤u için sat›c›lar hesab›, iskonto tutar› ve bu tutar üzerinden he-saplanan KDV tutar› da dikkate al›narak toplam tutar kadar borçland›r›lm›flt›r.

‹ade ile iskonto aras›ndaki fark nedir?

Sat›fllarDevaml› envanter yönteminde dönem içinde gerçekleflen her bir sat›fl ifllemi içinen az iki kay›t yap›l›r. Bunlardan birincisi, gerçeklefltirilen sat›fl ifllemi sonucundaiflletmenin elde etti¤i sat›fl has›lat›na iliflkin kay›tt›r. Bu tutar sat›fl›n yurtiçi ya dayurtd›fl› sat›fl olmas›na ba¤l› olarak 600 Yurtiçi Sat›fllar ya da 601 Yurtd›fl› Sat›fllarhesaplar›ndan birinin alaca¤› ile sat›fl›n peflin ya da kredili yap›lm›fl olmas›na ba¤-l› olarak ilgili hesap ya da hesaplar›n borcuna kaydedilir.


Ö R N E K

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P




320.03 C İşletmesi153 TİCARİ MALLAR HS. 150391 HESAPLANAN KDV HS. 30

391.02 Alış İskontolarına AitHesaplanan KDV

Sat›fl ifllemi, iflletmenin ticari mal stokunda azalt›c› bir etki yarat›r. Bu nedenlesat›fl ifllemi ile ilgili ikinci kay›t, sat›fl iflleminin bu etkisini yans›tmak için yap›l›r. Sa-t›lan mallar›n maliyeti 153 Ticari Mallar hesab›n›n alaca¤›na, 621 Sat›lan Ticari Mal-lar Maliyeti hesab›n›n borcuna kaydedilir.

Gürgen Ticaret iflletmesi, 14.5.20X1 tarihinde D iflletmesine birim maliyeti T30olan X mal›ndan 30 tanesini 253 no.lu fatura ile T1.500 + %20 KDV karfl›l›¤›n-da kredili olarak satm›flt›r (X mal›n›n sat›fl fiyat›, KDV hariç T50’dir.).

Gürgen Ticaret iflletmesinin yapm›fl oldu¤u sat›fl ile ilgili olarak yap›lan ilk ka-y›t, sat›fl has›lat› ile ilgilidir. “Yurtiçi Sat›fllar” hesab›, gerçeklefltirilen sat›fl tutar›;“Hesaplanan KDV” hesab›, sat›fl ifllemi ile ilgili hesaplanm›fl KDV tutar› kadar ala-cakland›r›lm›flt›r. Buna karfl›l›k sat›fl ifllemi kredili yap›lm›fl oldu¤u için “Al›c›lar”hesab›, sat›fl tutar› ile sat›fl tutar› üzerinden hesaplanm›fl olan KDV toplam› kadarborçland›r›lm›flt›r.

Sat›fl ifllemi ile ilgili ikinci kay›t ise sat›fl iflleminin iflletmenin stok mevcudu üze-rinde yaratm›fl oldu¤u etkiyi yans›tmak için yap›lm›flt›r. “Ticari Mallar” hesab›, sat›-lan mallar›n maliyeti kadar alacakland›r›lm›fl; buna karfl›l›k “Sat›lan Ticari MallarMaliyeti” hesab› ilgili tutar kadar borçland›r›lm›flt›r.

‹flletmeler, mal al›fllar›nda oldu¤u gibi mal sat›fllar›n› da çeflitli nedenlerle pe-flin yerine vadeli yapmay› tercih edebilirler. Bu durumda müflterilerine tan›d›klar›ek süre karfl›l›¤›nda “vade fark›” ad› alt›nda bir bedel talep ederler. ‹flletmelerin ta-lep ettikleri bu bedel, Türkiye muhasebe uygulamalar›nda sat›lan mallardan eldeedilen gelirin bir parças› olarak muhasebelefltirilir. Ancak Türkiye Muhasebe Stan-dartlar›’n›n konuya iliflkin düzenlemeleri uyar›nca söz konusu bedel, sat›lan mal-lardan elde edilen gelirin bir parças› olarak muhasebelefltirilemez; bunun yerine“Ertelenmifl (Gerçekleflmemifl) Vade Fark› Gelirleri” alt hesab›n›n alaca¤›na kayde-dilir. Söz konusu faiz tahakkuk ettikçe (gerçeklefltikçe) tahakkuk eden tutar “FaizGeliri” hesab›n›n alaca¤›na, “Ertelenmifl Vade Fark› Gelirleri” alt hesab›n›n borcu-na kaydedilir. Böylece vade sonunda “Ertelenmifl Vade Fark› Gelirleri” alt hesab›,söz konusu sat›n alma ifllemine iliflkin bakiye vermez ve hesap kapan›r. Sat›n al-ma ifllemine iliflkin tahsil edilen KDV ise toplam tahsil edilecek tutar üzerindenhesaplan›r.

Mevcut Tekdüzen Hesap Plan›nda “Ertelenmifl Vade Fark› Geliri” hesab› bulunmamaktad›r.


Ö R N E K

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



14.5.20X1120 ALICILAR HS. 1.800

120.01 D İşletmesi600 YURTİÇİ SATIŞLAR HS. 1.500391 HESAPLANAN KDV HS. 300


14.5.20X1621 SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ HS. 900

153 TİCARİ MALLAR HS. 900

Gürgen Ticaret iflletmesi 16.5.20X1 tarihinde M iflletmesine peflin fiyat› T2.000olan T1.500 maliyetli mal› 3 ay vadeli olarak 265 no.lu fatura ile T2.450 + %20KDV karfl›l›¤›nda kredili olarak satm›flt›r.

i) Türkiye muhasebe uygulamalar›na göre

Gerek senetli gerekse senetsiz (kredili) vadeli mal sat›fllar›nda müflterilerden ta-lep edilen vade farklar›, sat›lan mallardan elde edilen sat›fl gelirinin bir parças› ola-rak muhasebelefltirilir. Dolay›s›yla örnekte yer alan ifllemin Türkiye muhasebe uy-gulamalar› uyar›nca muhasebelefltirilmesi durumunda “Yurtiçi Sat›fllar” hesab› ma-l›n peflin sat›fl fiyat› ve ödenecek vade fark›n›n toplam tutar› kadar, “HesaplananKDV” hesab› sat›fl geliri üzerinden hesaplanan tutar kadar alacakland›r›l›r. Sat›fl ifl-leminin kredili gerçeklefltirilmesi sebebi ile “Al›c›lar” hesab›, “Yurtiçi Sat›fllar” ve“Hesaplanan KDV” hesaplar›n›n toplam tutar› kadar borçland›r›l›r.

Devaml› envanter yöntemi kullan›ld›¤› için sat›fl ifllemi ile ilgili ikinci kay›t, sa-t›fl iflleminin iflletmenin stok mevcudu üzerinde yaratm›fl oldu¤u etkiyi yans›tmakiçin yap›lm›flt›r. “Ticari Mallar” hesab›, sat›lan mallar›n maliyeti kadar alacaklan-d›r›lm›fl; buna karfl›l›k “Sat›lan Ticari Mallar Maliyeti” hesab› ilgili tutar kadarborçland›r›lm›flt›r.

ii) Türkiye Muhasebe Standartlar›’na göre


Ö R N E K

16.5.20X1120 ALICILAR HS. 2.940

120.05 M İşletmesi600 YURTİÇİ SATIŞLAR HS. 2.450391 HESAPLANAN KDV HS. 490


16.5.20X1621 SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ HS. 1.500

153 TİCARİ MALLAR HS. 1.500

16.5.20X1120 ALICILAR HS. 2.940

120.05 M İşletmesi600 YURTİÇİ SATIŞLAR HS. 2.000125 ERTELENMİŞ TİCARİ ALACAKLAR




16.5.20X1621 SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ HS. 1.500

153 TİCARİ MALLAR HS. 1.500

‹flletmenin mallar›n› senetli ve senetsiz vadeli satmas› durumunda müflteriler-den talep edilen vade farklar›, Türkiye Muhasebe Standartlar› hükümleri uyar›ncasat›lan mallardan elde edilen sat›fl gelirinin bir parças› olarak muhasebelefltirile-mez. Örnekte yer alan ifllemin Türkiye Muhasebe Standartlar› hükümleri uyar›ncamuhasebelefltirilmesi durumunda “Yurtiçi Sat›fllar” hesab›, mal›n peflin sat›fl fiyat›kadar, “Ertelenmifl Ticari Alacaklar Vade Fark›” hesab› tahsil edilecek vade fark›kadar, “Hesaplanan KDV” hesab› ise toplam tahsil edilecek tutar üzerinden hesap-lanan tutar kadar alacakland›r›l›r. Sat›fl iflleminin kredili gerçeklefltirilmesi sebebiile “Al›c›lar” hesab›; “Yurtiçi Sat›fllar”, “Ertelenmifl Ticari Alacaklar Vade Fark›” ve“Hesaplanan KDV” hesaplar›n›n toplam tutar› kadar borçland›r›l›r.

Devaml› envanter yöntemi kullan›ld›¤› için sat›fl ifllemi ile ilgili ikinci kay›t, sa-t›fl iflleminin iflletmenin stok mevcudu üzerinde yaratm›fl oldu¤u etkiyi yans›tmakiçin yap›lm›flt›r. “Ticari Mallar” hesab›, sat›lan mallar›n maliyeti kadar alacaklan-d›r›lm›fl; buna karfl›l›k “Sat›lan Ticari Mallar Maliyeti” hesab›, ilgili tutar kadarborçland›r›lm›flt›r.

Sat›fl GiderleriSat›fl giderleri; iflletmenin sat›fl›n› yapm›fl oldu¤u mallar›n sat›fl iflleminin gerçeklefl-mesi ile do¤rudan ilgili olan ve iflletmenin sözleflme veya z›mni kabul yolu ile ye-rine getirmek zorunda oldu¤u nakliye, sigorta vb. giderlerdir. Bu giderlerin sat›lanmallar›n maliyeti ile hiçbir ilgisi yoktur, ortaya ç›kt›klar› dönemde 760 Pazarlama,Sat›fl ve Da¤›t›m Giderleri hesab›n›n borcuna, ödeme flekline ba¤l› olarak ilgili he-sap ya da hesaplar›n alaca¤›na kaydedilir.

Gürgen Ticaret iflletmesi, D iflletmesine satm›fl oldu¤u mal›n nakliyesi için15.5.20X1 tarihinde Sürat Nakliyat fiirketine 255 no.lu fatura ile T100 + %20 KDVödemifltir.

Sat›lan mallar›n nakliyesi için yap›lan ödemeler, iflletme için gider niteli¤inde-dir; baflka bir ifade ile iflletme, ilgili harcamay› yapt›¤›nda gelecekte bir fayda edin-meyi beklemez, fayday› an›nda tüketir. Bu nedenle bu nitelikteki harcamalar için760 Pazarlama, Sat›fl ve Da¤›t›m Giderleri hesab› borçland›r›l›r.

Örnekte “Pazarlama, Sat›fl ve Da¤›t›m Giderleri” hesab› Gürgen Ticaret ifllet-mesi taraf›ndan Sürat Nakliyat fiirketine sat›lan mallar›n nakliyesi için ödenmiflolan tutar, “‹ndirilecek KDV” hesab› ise iflletme taraf›ndan ilgili tutar üzerindenhesaplanm›fl olan KDV tutar› kadar borçland›r›lm›fl, iflletme bu harcamay› nakitolarak gerçeklefltirmifl oldu¤u için “Kasa” hesab› toplam tutar kadar alacaklan-d›r›lm›flt›r.


Ö R N E K

15.5.20X1760 PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ HS. 100

760.01 Nakliye Gideri191 İNDİRİLECEK KDV HS. 20

191.02 Satış Giderlerine Ait İndirilecek KDV100 KASA HS. 120

Sat›fllardan ‹adelerMüflteriler, sat›n alm›fl olduklar› mallar›n istedikleri özelliklerin bir k›sm›n› ya dahiçbirini tafl›mamas› ya da istediklerinden farkl› bir mal gönderilmifl olmas› sebebiile bir k›sm›n› ya da tamam›n› iade edebilirler. Böyle bir durumda sat›fl ifllemi içinnas›l iki kay›t yap›l›yorsa sat›fl iadesi için de iki kay›t yap›lmas› gereklidir.

Bunlardan birincisi aynen sat›fl iflleminde oldu¤u gibi sat›fl has›lat›na iliflkindir.Mallar›n iadesi, iflletmenin sat›fl has›lat›nda iade edilen k›s›m kadar azalt›lc› bir et-ki yarat›r. Ancak bu ifllem, do¤rudan ilgili tutar›n sat›fllar hesab›n›ndan düflülmesiile kay›tlara yans›t›lmaz. ‹ade edilen mallara iliflkin tutar 610 Sat›fltan ‹adeler hesa-b›n›n borcuna kaydedilerek dolayl› olarak sat›fllar hesab›na yans›t›l›r. ‹flletmeninpeflin ya da kredili sat›fl yapm›fl olmas›na ba¤l› olarak ilgili hesap ya da hesaplaralacakland›r›l›r.

‹kinci kay›t ise iade edilen mallar›n iflletmenin mal stokunda yaratt›¤› art›r›c›, sa-t›lan mallar›n maliyetinde ise yaratt›¤› azalt›c› bir etkiye iliflkindir. Dolay›s› ile iadeedilen mallar›n maliyet bedeli 153 Ticari Mallar hesab›n›n borcuna, 621 Sat›lan Ti-cari Mallar Maliyeti hesab›n›n alaca¤›na kaydedilerek ilgili hesaplar›n bakiyeleri ia-de tutar› kadar düzeltilir.

Gürgen Ticaret iflletmesi, daha önce 253 no.lu fatura ile kredili olarak D iflletme-sine satm›fl oldu¤u mallardan 5 tanesini D iflletmesi, 155 no.lu fatura ile 22.5.20X1iade etmifltir (Sat›lan X mal›n›n birim maliyeti T30 ve sat›fl fiyat› KDV hariç T50idi.).

D iflletmesi taraf›ndan Gürgen Ticaret iflletmesinden al›nan mallar›n 5 tanesininiade edilmesi, Gürgen Ticaret iflletmesinin kay›tlar›n› iki yönden etkilemifltir.

‹lk kay›t, iade iflleminin Gürgen iflletmesinin sat›fl has›lat›na etkisini yans›tmakiçin yap›lm›fl, “Sat›fltan ‹adeler” hesab› iade edilen mallar›n birim sat›fl fiyat› üzerin-den hesaplanan toplam sat›fl tutar›, “‹ndirilecek KDV” hesab› ise iade edilen mal-lar›n toplam sat›fl bedeli üzerinden hesaplanan tutar kadar borçland›r›lm›fl, sat›flkredili yap›lm›fl oldu¤u için “Al›c›lar” hesab› iade tutar› ile bu tutar üzerinden he-saplanm›fl KDV toplam› kadar alacakland›r›lm›flt›r.

‹kinci kay›t ise sat›fl iadesinin iflletmenin stok mevcudunda yaratt›¤› etkininmuhasebe kay›tlar›na yans›t›lmas› amac› ile yap›lm›flt›r. ‹ade edilen mallar›n mali-yeti kadar “Ticari Mallar” hesab› borçland›r›lm›fl, “Sat›lan Ticari Mallar Maliyeti” he-sab› alacakland›r›lm›flt›r.


Ö R N E K

22.5.20X1610 SATIŞTAN İADELER HS. 250191 İNDİRİLECEK KDV HS. 50

191.03 Satış İadelerine Ait İndirilecek KDV

120 ALICILAR HS. 300120.01 D İşletmesi22.5.20X1

153 TİCARİ MALLAR HS. 150621 SATILAN TİCARİ MALLAR

MALİYETİ HS. 150

Devaml› envanter yönteminde “sat›fllar”, “sat›fl iadeleri” ve “sat›fl iskonto”lar›n›n iflletme-nin mevcut mal stokuna etkisi muhasebelefltirilirken söz konusu mallar›n maliyet bedelle-ri dikkate al›n›r.

Sat›fl ‹skontosuMüflteriler, belirli bir miktar›n üzerinde al›fl yapt›klar›nda ya da sat›n ald›klar› mal-lar› teslim al›rlarken yapt›klar› kontroller esnas›nda mallar›n bozuk, ambalaj›n›n yada kendisinin hasarl› ya da istenen kalitede olmad›¤›n› tespit etmeleri durumundasat›c›dan iskonto talebinde bulunabilirler. Sat›c› olarak bu talebin kabul edilmesidurumunda ilgili sat›fl iflleminden elde edilen sat›fl has›lat›n›n iskonto tutar› kadarazalt›lmas› gerekmektedir. Ancak bu ifllem, sat›fl has›lat›n›n do¤rudan de¤il dolay-l› olarak azalt›lmas› yolu ile kay›tlara yans›t›l›r. Di¤er bir deyiflle ilgili tutar 611 Sa-t›fl ‹skontolar› hesab›n›n borcuna, karfl›l›¤›nda ise iflletmenin kredili ya da peflin sa-t›fl yapm›fl olmas›na ba¤l› olarak ilgili hesap ya da hesaplar alaca¤›na kaydedilir.

‹skonto mal teslim edildikten sonra de¤il de sat›fl esnas›nda yap›lm›fl ise bu du-rumda ayr›ca bir iskonto kayd› yap›lmaz. Sat›fl has›lat›, iskonto yap›lm›fl tutar üze-rinden iflletme kay›tlar›na yans›t›l›r.

E iflletmesi Gürgen Ticaret iflletmesinden daha önce kredili olarak sat›n ald›¤› mal-lar›n kusurlu olmas› sebebi ile T450’lik iskonto talebinde bulunmufl ve bu talebi,Gürgen Ticaret iflletmesi taraf›ndan 23.5.20X1 tarihinde kabul edilmifltir.

E iflletmesi taraf›ndan daha önce Gürgen Ticaret iflletmesinden al›nan mallar›nkusurlu olmas› sebebi ile talep edilen iskontonun Gürgen Ticaret iflletmesi taraf›n-dan kabul edilmifl olmas›, Gürgen Ticaret iflletmesinin sat›fl has›lat›nda azalt›c› biretki yarat›r. Bu nedenle “Sat›fl ‹skontolar›” hesab›, iskonto tutar› kadar; “‹ndirilecekKDV” hesab›, iskonto tutar› üzerinden hesaplanan KDV tutar› kadar borçland›r›l-m›fl; sat›fl ifllemi kredili yap›lm›fl oldu¤u için “Al›c›lar” hesab› iskonto ve iskonto tu-tar› üzerinden hesaplanan KDV toplam› kadar alacakland›r›lm›flt›r.

Aral›kl› Envanter YöntemiAral›kl› envanter yöntemi, iflletmelerin ilgili dönem içinde gerçeklefltirdikleri tümal›m-sat›m ifllemlerinin gerçeklefltikleri anda, ancak sat›lan mallar›n ve dönem so-nu mal stoku maliyetinin belirli aral›klarla yap›lan say›m ve de¤erlemeler sonucuedinilen veriler do¤rultusunda hesaplanmas› esas›na dayal› bir yöntemdir.

Bu yöntem genellikle tek tip ya da biribirine benzer özellikler tafl›yan mallar›nticaretini yapan, faaliyet hacmi büyük olmayan, bu nedenle stok ve tedarik takibikonusunda herhangi bir sorun yaflamayan iflletmeler taraf›ndan yo¤unlukla tercihedilmektedir.

1778. Ünite - StoklarS O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Ö R N E K

23.5.20X1611 SATIŞ İSKONTOLARI HS. 450191 İNDİRİLECEK KDV HS. 90

191.04 Satış İskontolarına Ait İndirilecek KDV

120 ALICILAR HS. 540120.02 E İşletmesi

Stoklarla ilgili ifllemlerinin muhasebelefltirilmesinde aral›kl› envanter yöntemi kullananiflletmelere örnek veriniz.

Stoklarla ilgili ifllemlerinin muhasebelefltirilmesinde aral›kl› envanter yönteminikullanan bir iflletme, dönem bafl› mal stoku da dahil olmak üzere dönem içindekimal al›fllar› ve sat›n al›nan mallar›n maliyeti ile iliflkilendirebildi¤i her türlü harca-ma tutar›n› 153 Ticari Mallar hesab›n›n borcuna kaydeder. Ancak devaml› envan-ter yönteminden farkl› olarak dönem bafl› mal stoku d›fl›nda, dönem içindeki malal›fllar› ve sat›n al›nan mallar›n maliyeti ile do¤rudan iliflkilendirebilece¤i tüm har-cama tutarlar›n› do¤rudan 153 Ticari Mallar hesab›na de¤il harcamalar›n türüneba¤l› olarak bu hesapta aç›lacak alt hesaplara ayr› ayr› kaydeder.

Dönem içinde gerçekleflen sat›fl ifllemleri için devaml› envanter yöntemindenfarkl› olarak yaln›zca ilgili sat›fl sonucunda elde edilen sat›fl has›lat›n›n kayd›n› ya-par. Sat›fl›n yurt içi ya da yurt d›fl› sat›fl olmas›na ba¤l› olarak 600 Yurtiçi Sat›fllar yada 601 Yurtd›fl› Sat›fllar hesaplar›ndan biri alacakland›r›l›r.

Sat›lan mallar›n maliyeti; yaln›zca belirli aral›klarla yap›lan say›m ve de¤erleme-ler sonucunda eldeki mevcut mal stokunun maliyeti, dönem bafl› mal stoku ve dö-nem içi al›fllar ve al›fl giderleri dikkate al›narak yap›lan hesaplamalar sonucundatespit edilebilir. Bu nedenle devaml› envanter yönteminden farkl› olarak aral›kl›envanter yönteminde sat›fl ifllemi gerçekleflti¤inde sat›lan mallar›n maliyetine ilifl-kin herhangi bir kay›t yap›lmaz.

Ancak sat›fl ifllemi ile do¤rudan ilgili olarak herhangi bir harcama yap›lmas› ge-rekiyorsa nakliye, sigorta vb bu tutarlar, devaml› envanter yönteminde oldu¤u gi-bi 760 Pazarlama, Sat›fl ve Da¤›t›m Giderleri hesab›n›n borcunda izlenir.

Dönem içinde 153 Ticari Mallar hesab›nda yaln›zca mal giriflleri izlendi¤i, stokç›k›fllar› hiçbir hesapta izlenmedi¤i için arzu edildi¤i zaman iflletmenin elindekimallar›n maliyeti ile dönem içinde sat›lan tüm mallar›n maliyetinin tespit edilmesimümkün de¤ildir. Bu tutarlar›n hesaplanabilmesi için mutlaka envanter ç›kar›lma-s› gerekmektedir.

Dönem Bafl› Mal Stoklar›Daha önce de belirtildi¤i üzere iflletmeler, her bir raporlama dönemi sonundamevcut hesaplar›n› (bilanço/gelir tablosu) kapan›fl kay›tlar› yard›m› ile kapat›p ta-kip eden dönemin bafl›nda ise yaln›zca bilanço hesaplar›n› aç›l›fl kayd› ile tekraraçmaktad›rlar. Bu ifllem s›ras›nda dönem bafl›ndaki mevcut mal stoku, aynen de-vaml› envanter yönteminde oldu¤u gibi 153 Ticari Mallar hesab›n›n borcuna kay-dedilir ve bu hesab›n›n ilk kayd›n› dönem bafl› mal maliyeti oluflturur.

Al›fllarSat›n al›nan mallar›n iflletmedeki mal mevcudunu art›rmalar› nedeniyle dönemiçinde sat›n al›nan mallar, devaml› envanter yönteminde oldu¤u gibi sat›n almamaliyetleri üzerinden 153 Ticari Mallar hesab›n›n borcuna kaydedilir. Ancak aral›k-l› envanter yönteminde ilgili tutarlar, devaml› envanter yönteminden farkl› olarakdo¤rudan 153 Ticari Mallar hesab›n›n borcuna de¤il aç›lacak “Al›fllar” alt hesab›n›nborcuna, di¤er yandan sat›n alma iflleminin peflin ya da kredili olmas›na ba¤l› ola-rak ilgili hesap ya da hesaplar›n alaca¤›na kaydedilir.

Stoklar›n sat›n alma maliyeti; sat›n alma fiyat›, ithalat vergileri, nakliye, yükle-me boflaltma maliyetleri ile mamul, malzeme ve hizmetlerin elde edilmesiyle do¤-


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



rudan ba¤lant›s› kurulabilen di¤er maliyetleri içerir. Ticari iskontolar ve benzeri di-¤er indirimler, sat›n alma maliyetinin belirlenmesinde indirim konusu yap›l›r.

Pelit Ticaret iflletmesi A iflletmesinden 10.3.20X1 tarihinde 120 no.lu fatura ileT2.000 + %20 KDV tutar›ndaki mal› 3 ay vadeli senet karfl›l›¤›nda sat›n alm›flt›r.

Sat›n al›nan mallar›n iflletme stoklar› üzerinde art›r›c› bir etki yaratmas› sebebiile “Ticari Mallar” hesab›, sat›n al›nan mallar›n maliyeti kadar; “‹ndirilecek KDV”hesab› ise sat›n al›nan mallar›n maliyeti üzerinden hesaplanan KDV tutar› kadarborçland›r›lm›flt›r. Sat›n alma ifllemi 3 ay vadeli senet verilerek yap›ld›¤› için “BorçSenetleri” hesab› toplam tutar kadar alacakland›r›lm›flt›r.

K iflletmesi Y iflletmesinden 19.4.20X1 tarihinde 240 no.lu fatura ile T5.000 + %20 KDVkarfl›l›¤›nda yar›s› peflin, yar›s› kredili mal sat›n alm›flt›r. ‹fllemin yevmiye kayd›n› yap›n›z.

‹flletmenin vadeli mal al›fl› yapmas› durumunda ödemeyi geç yapacak olmas›sebebi ile katlanmak zorunda kalaca¤› vade farklar›n›n muhasebelefltirilmesinde“Devaml› Envanter Yöntemi” için geçerli olan kurallar geçerlidir.

Al›fl GiderleriAl›fl giderleri, daha önce de belirtildi¤i gibi sat›n al›nan mallar›n iflletmenin amaç-lad›¤› flekilde kullan›ma ya da sat›fla haz›r hâle gelebilmesi için iflletme taraf›ndanyap›lmas› gereken harcamalar olup sat›n al›nan mallar›n maliyetinin bir parças›olarak kabul edilir. Bu giderler; ithalat vergileri, nakliye, yükleme boflaltma mali-yetleri ile mamul, malzeme ve hizmetlerin elde edilmesiyle do¤rudan ba¤lant›s›kurulabilen di¤er maliyetlerden oluflur ve do¤rudan gerçeklefltirildikleri anda sat›nal›nan mallar›n maliyetinin bir parças› olarak 153 Ticari Mallar hesab›nda ilgili har-camalar›n türlerine uygun olarak aç›lacak olan alt hesaplar›n borcuna ve harcama-n›n peflin ya da kredili yap›lm›fl olmas›na ba¤l› olarak ilgili hesap ya da hesaplar›nalaca¤›nda kaydedilir.

Pelit Ticaret iflletmesi A iflletmesinden alm›fl oldu¤u mal›n nakliyesi için 12.3.20X1tarihinde H›z›r Nakliyat fiirketi’ne T250 + %20 KDV ödemifltir.


Ö R N E K

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



3

Ö R N E K

10.3.20X1153 TİCARİ MALLAR HS. 2.000

153.01 Alışlar191 İNDİRİLECEK KDV HS. 400

191.01 Alışlara Ait İndirilecek KDV321 BORÇ SENETLERİ HS. 2.400

321.01 A İşletmesi

12.3.20X1153 TİCARİ MALLAR HS. 250

153.02 Nakliye Gideri191 İNDİRİLECEK KDV HS. 50

191.02 Alış Giderlerine Ait İndirilecek KDV100 KASA HS. 300

‹flletmenin “Ticari Mallar” hesab›, nakliye bedeli kadar; “‹ndirilecek KDV” hesa-b› ise nakliye bedeli üzerinden hesaplanan KDV tutar› kadar borçland›r›lm›fl, öde-me nakit yap›ld›¤› için “Kasa” hesab› toplam tutar kadar alacakland›r›lm›flt›r.

K Ticaret iflletmesi Y iflletmesinden 26.9.20X1 tarihinde 550 no.lu fatura ile T3.500 + %20KDV karfl›l›¤›nda yar›s›n› peflin, yar›s›n› ise 15 gün içinde ödemek koflulu ile mal sat›n al-m›flt›r. 29.9.20X1 tarihinde mal›n nakliyesi için H›z›r Nakliyat fiirketine T200 + %20 KDVödemifltir. ‹fllemin yevmiye kayd›n› yap›n›z.

Al›fl ‹adeleriSat›n al›nan mallar, iflletme taraf›ndan teslim al›n›rken teslim alan birim taraf›ndankontrol edilir. Yap›lan bu kontrollerin sonucunda sat›n al›nan mallar›n istenenözelliklerin bir k›sm›n› ya da hiçbirini tafl›m›yor olmas› ya da farkl› bir mal gönde-rilmifl olmas› gibi durumlarla karfl›lafl›lmas› durumunda iflletmeler, söz konusu mal-lar›n bir k›sm›n› ya da tamam›n› karfl› tarafa iade edebilirler. Mallar›n iade edilme-sinin fiziki bir hareket do¤urmas› dolay›s›yla bu durum, iflletmenin mal mevcudun-da bir azal›fla sebep olur. ‹ade edilen mallar›n maliyeti 153 Ticari Mallar hesab›n-da aç›lacak “Al›fl ‹adeleri” alt hesab›n›n alaca¤›na, al›fl iflleminin peflin ya da kredi-li olmas›na ba¤l› olarak ilgili hesap ya da hesaplar›n borcuna kaydedilir.

Pelit Ticaret iflletmesi B iflletmesinden daha önce kredili olarak sat›n alm›fl oldu¤umal›n T300 + %20 KDV’lik k›sm›n›, istedi¤i özellikleri tafl›mad›¤› gerekçesi ile4.6.20X1 tarihinde iade etmifltir.

Sat›n al›nan mallar›n iade edilmesinin iflletmenin stoklar›nda azalt›c› bir etkisiolmas› sebebi ile “Ticari Mallar” hesab› iade edilen tutar kadar, “Hesaplanan KDV”hesab› alacakland›r›lm›fl, iade edilen mallar kredili al›nm›fl oldu¤u için “Sat›c›lar”hesab› borçland›r›lm›flt›r.

Al›fl ‹skontosu‹flletmeler, genellikle bir tedarikçiden fazla miktarda mal sat›n ald›klar›nda ya damallar› teslim ald›klar›nda yap›lan kontroller esnas›nda mallar›n bozuk, ambalaj›-n›n ya da kendisinin hasarl› ya da istenen kalitede olmad›¤›n› tespit etmeleri duru-munda tedarikçiden iskonto talebinde bulunurlar. Tedarikçinin bu talebi kabul et-mesi durumunda iskonto talep edilen mal›n maliyetinde bir azal›fl meydana gelir.Dolay›s›yla söz konusu mal sat›n al›nd›¤›nda maliyet bedeli üzerinden 153.01 Al›fl-lar hesab›n›n borcuna kaydedilmifl oldu¤u için maliyet bedelinde meydana gelenazal›fl, 153 Ticari Mallar hesab›nda aç›lacak “Al›fl ‹skontosu” alt hesab›n›n alaca¤›-


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



4

Ö R N E K


320.02 B İşletmesi153 TİCARİ MALLAR HS. 300

153.03 Alış İadeleri391 HESAPLANAN KDV HS. 60

391.02 Alış İadelerineAit Hesaplanan KDV

na, iflletmenin söz konusu mallar› sat›n alma koflullar›na (peflin/kredili) ba¤l› ola-rak ilgili hesap ya da hesaplar›n borcuna kaydedilir.

‹skonto mal teslim al›nd›ktan sonra de¤il de mal sat›n al›nd›¤› esnada elde edil-mifl ise bu durumda ayr›ca bir iskonto kayd› yap›lmaz. Söz konusu tutar direkt il-gili mal›n sat›n alma maliyetinden bir indirim olarak dikkate al›n›r.

Pelit Ticaret iflletmesi, C iflletmesinden daha önce kredili olarak sat›n alm›fl oldu¤uT900’lik mal›n kusurlu olmas› sebebi ile T250’lik iskonto talebinde bulunmufl ve7.6.20X1 tarihinde C iflletmesi, bu talebi kabul etmifltir.

Sat›n al›nan mallara iliflkin iskonto tutar›, iflletmenin mal stoku seviyesinde fizi-ki olarak de¤il ancak de¤er olarak azalt›c› bir etki yarat›r. Bu nedenle “Ticari Mal-lar” hesab›, iskonto tutar› kadar; “Hesaplanan KDV” hesab› iskonto tutar› üzerin-den hesaplanan KDV tutar› kadar alacakland›r›l›r. Söz konusu mallar kredili al›n-m›fl oldu¤u için “Sat›c›lar” hesab› toplam tutar kadar borçland›r›l›r.

Sat›fllarDönem içinde gerçekleflen sat›fl ifllemleri için devaml› envanter yönteminden fark-l› olarak yaln›zca ilgili sat›fl sonucunda elde edilen sat›fl has›lat› sat›fl›n yurt içi yada yurt d›fl› sat›fl olmas›na ba¤l› olarak 600 Yurtiçi Sat›fllar ya da 601 Yurtd›fl› Sat›fl-lar hesaplar›ndan birinin alaca¤›na, sat›fl iflleminin peflin ya da kredili yap›lm›fl ol-mas›na ba¤l› olarak ilgili hesap ya da hesaplar›n alaca¤›na kaydedilir. Sat›lan tica-ri mallar›n maliyetine iliflkin herhangi bir kay›t yap›lmaz.

Pelit Ticaret iflletmesi, 16.8.20X1 tarihinde X mal›ndan 30 tanesini 213 no.lu fa-tura ile peflin olarak T1.800 + %20 KDV karfl›l›¤›nda D iflletmesine satm›flt›r.

Aral›kl› envanter yöntemi kullanan iflletmelerde sat›fl ifllemi yap›ld›¤›nda yaln›z-ca ilgili sat›fl iflleminin iflletmeye yaratm›fl oldu¤u gelir muhasebe kay›tlar›na yans›-t›ld›¤› için tek bir kay›t yap›lm›flt›r. “Yurtiçi Sat›fllar” hesab›, sat›fl tutar› kadar; “He-saplanan KDV” hesab›, sat›fl tutar› üzerinden hesaplanan KDV tutar› kadar alacak-


Ö R N E K

Ö R N E K


320.03 C İşletmesi153 TİCARİ MALLAR HS. 250

153.04 Alış İskontosu391 HESAPLANAN KDV HS. 50

391.03 Alış İskontolarına AitHesaplanan KDV

16.8.20X1120 ALICILAR HS. 2.160

120.04 D İşletmesi600 YURTİÇİ SATIŞLAR HS. 1.800391 HESAPLANAN KDV HS. 360


land›r›lm›fl. Kredili sat›fl yap›lm›fl oldu¤u için “Al›c›lar” hesab› sat›fl tutar› ve bu tu-tar üzerinden hesaplanan KDV toplam› kadar borçland›r›lm›flt›r.

‹flletmenin vadeli mal sat›fl› yapmas› durumunda tahsilat› geç yapacak olmas›sebebi ile müflteriden talep edece¤i vade farklar›n›n muhasebelefltirilmesinde “De-vaml› Envanter Yöntemi” için geçerli olan kurallar geçerlidir.

Sat›fl GiderleriSat›fl giderleri; iflletmenin sat›fl›n› yapm›fl oldu¤u mallar›n sat›fl iflleminin gerçeklefl-mesi ile do¤rudan ilgili olan ve iflletmenin sözleflme veya z›mni kabul yolu ile ye-rine getirmek zorunda oldu¤u nakliye, sigorta vb. giderlerdir. Bu giderlerin sat›lanmallar›n maliyeti ile hiçbir ilgisi yoktur; ortaya ç›kt›klar› dönemde 760 Pazarlama,Sat›fl ve Da¤›t›m Giderleri hesab›n›n borcuna, ödeme flekline ba¤l› olarak ilgili he-sap ya da hesaplar›n alaca¤›na kaydedilirler.

Pelit Ticaret iflletmesi, D iflletmesine satm›fl oldu¤u mal›n nakliyesi için SüratNakliyat fiirketi’ne 220 no.lu fatura ile 16.8.20X1 tarihinde T120 + %20 KDVödemifltir.

Sat›lan mallar›n nakliyesi için yap›lan harcamalar›n iflletme için tamamen giderniteli¤inde oldu¤una daha önce de¤inilmifl olmas› sebebi ile bu örnekte “Pazarla-ma, Sat›fl ve Da¤›t›m Giderleri” hesab›, nakliye için ödenen tutar kadar; “‹ndirile-cek KDV” hesab›, nakliye bedeli üzerinden hesaplanan KDV tutar› kadar borçlan-d›r›lm›fl, ödeme nakit yap›ld›¤› için “Kasa” hesab› alacakland›r›lm›flt›r.

Sat›fllardan ‹adelerMüflteriler, sat›n alm›fl olduklar› mallar›n istedikleri özelliklerin bir k›sm›n› ya dahiçbirini tafl›mamas› ya da istediklerinden farkl› bir mal gönderilmifl olmas› sebebiile bir k›sm›n› ya da tamam›n› iade edebilirler. Bu durum, her ne kadar mallar aç›-s›ndan fiziki bir hareket do¤urmufl olursa olsun kay›tlara yaln›zca sat›fl has›lat›ndameydana getirmifl olaca¤› de¤ifliklik yans›t›l›r. Ancak bu ifllem, do¤rudan ilgili tu-tar›n sat›fllar hesab›n›ndan düflülmesi ile de¤il aynen devaml› envanter yöntemin-de oldu¤u gibi 610 Sat›fltan ‹adeler hesab›n›n borcuna kaydedilmek sureti ile do-layl› olarak sat›fllar hesab›ndan düflülür. Bu hesab›n karfl›l›¤›nda ise iflletmenin kre-dili ya da peflin sat›fl yapm›fl olmas› durumuna ba¤l› olarak ilgili hesap ya da he-saplar alacakland›r›l›r.


Ö R N E K

16.8.20X1760 PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM

GİDERLERİ HS. 120760.01 Nakliye Gideri

191 İNDİRİLECEK KDV HS. 24191.03 Satış Giderlerine Ait

İndirilecek KDV100 KASA HS. 144

Pelit iflletmesinin daha önce 213 no.lu fatura ile kredili olarak D iflletmesine satm›floldu¤u mallardan 10 tanesini D iflletmesi, 155 no.lu fatura ile 27.8.20X1 tarihin-de iade etmifltir.

Sat›lan mallar›n iade edilmesi, temelde iflletmenin muhasebe kay›tlar›n› iki aç›-dan etkilemektedir. Ancak aral›kl› envanter yönteminde bu ifllemin yaln›zca ifllet-menin ilgili sat›fltan elde etmifl oldu¤u has›lat üzerindeki etkisi muhasebelefltirilir.Bu nedenle “Sat›fltan ‹adeler”, iade edilen mallar üzerinden iflletmenin daha önceraporlam›fl oldu¤u gelir tutar› kadar; “‹ndirilecek KDV” hesab› ise söz konusu tu-tar üzerinden hesaplanan KDV tutar› kadar borçland›r›lm›fl, sat›fl kredili yap›lm›floldu¤u için “Al›c›lar” hesab› alacakland›r›lm›flt›r.

Sat›fl ‹skontosuMüflteriler; belirli bir miktar›n üzerinde al›m yapmalar›, sat›n ald›klar› mallar› tes-lim al›rken yapt›klar› kontroller esnas›nda mallar›n bozuk, ambalaj›n›n ya da ken-disinin hasarl› ya da istenen kalitede olmad›¤›n› tespit etmeleri durumunda sat›c›-dan iskonto talebinde bulunabilirler. Sat›c› olarak bu talebin kabul edilmesi, ilgilisat›fl iflleminden elde edilen sat›fl has›lat›n›n iskonto tutar› kadar azalt›lmas›n› ge-rektirir. Ancak bu ifllem, kay›tlara ilgili tutar›n sat›fllar hesab›n›ndan do¤rudan dü-flülmesi ile de¤il aynen devaml› envanter yönteminde oldu¤u gibi dolayl› olarak611 Sat›fl ‹skontolar› hesab›n›n borcuna kaydedilmesi ile izlenir. Bu hesab›n karfl›-l›¤›nda ise iflletmenin kredili ya da peflin sat›fl yapm›fl olmas› durumuna ba¤l› ola-rak ilgili hesap ya da hesaplar alacakland›r›l›r.

‹skonto mal teslim edildikten sonra de¤il de sat›fl esnas›nda yap›lm›fl ise bu du-rumda ayr›ca bir iskonto kayd› yap›lmaz. Sat›fl has›lat› iskonto yap›lm›fl tutar üze-rinden iflletme kay›tlar›na yans›t›l›r.

F iflletmesi, Pelit iflletmesinden daha önce kredili olarak sat›n ald›¤› mallar›n ku-surlu olmas› sebebi ile T500’lik iskonto talebinde bulunmufl ve bu talep, 10.9.20X1tarihinde Pelit Ticaret iflletmesi taraf›ndan kabul edilmifltir.


Ö R N E K

Ö R N E K


191.04 Satış İadelerine Ait İndirilecek KDV120 ALICILAR HS. 720

120.04 D İşletmesi



120 ALICILAR HS. 600120.06 F İşletmesi

Sat›lan mallar üzerinden al›c›ya yap›lan iskonto tutar›, iflletmenin ilgili sat›fl iflle-mi üzerinden elde etmifl oldu¤u sat›fl has›lat› üzerinde azalt›c› bir etki yarat›r. Bunedenle “Sat›fl ‹skontolar›” hesab›, iskonto tutar› kadar; “‹ndirilecek KDV” hesab›iskonto tutar› üzerinden hesaplanan KDV tutar› kadar borçland›r›lm›fl, ilgili sat›fl ifl-lemi kredili yap›lm›fl oldu¤u için “Al›c›lar” hesab› alacakland›r›lm›flt›r.

Devaml› envanter yöntemi ile aral›kl› envanter yöntemini birbirinden ay›ran en temel özel-likler nelerdir?

T‹CARET ‹fiLETMELER‹NDE SATILAN MALLARINMAL‹YET‹N‹N VE BRÜT DÖNEM KÂR/ZARARININHESAPLANMASITicaret iflletmeleri, belirli bir faaliyet döneminde elde etmifl olduklar› kâr/zarar› he-saplarken hizmet iflletmelerinden farkl› olarak ilgili dönemde satm›fl olduklar› mal-lar›n maliyetini de dikkate almak zorundad›rlar. ‹flletmenin dönem içindeki net sa-t›fllar›ndan sat›lan ticari mallar›n›n maliyeti düflüldü¤ünde iflletmenin döneme ilifl-kin brüt kâr/zarar›, bu tutardan faaliyet giderleri düflüldü¤ünde ise faaliyet kâr/za-rar› bulunmufl olur. Faaliyet kâr/zarar›na iflletmenin di¤er faaliyetlerinden elde et-ti¤i ola¤an gelir ve kârlar eklenip iflletmenin di¤er faaliyetlerinden elde etti¤i di¤erola¤an gider ve zararlar düflüldü¤ünde dönem net kâr/zarar› bulunmufl olur. Buhesaplamadaki kritik noktalardan biri sat›lan ticari mallar›n maliyetinin do¤ru birflekilde hesaplanmas›d›r.

Devaml› envanter yönteminde dönem içindeki stok hareketleri, maliyet de¤er-leri üzerinden 153 Ticari Mallar hesab›nda; dönem içinde sat›lan tüm mallar›n ma-liyeti de 621 Sat›lan Ticari Mallar Maliyeti hesab›nda izlenmektedir. Bu nedenle ar-zu edildi¤i zaman bu “Sat›lan Ticari Mallar Maliyeti” hesab›n›n bakiyesi al›narak ifl-letmenin belirli bir dönemde satt›¤› mallar›n maliyetinin tespit edilebilmesi müm-kün olmaktad›r, bunun için ekstra bir hesaplama yap›lmas› gerekmemektedir.

Manolya Ticaret iflletmesinin ocak ay› mal hareketlerine iliflkin bilgiler afla¤›dakigibidir (KDV oran› = %20).

2 Ocak 20X1 Dönem bafl›nda iflletmenin elinde tanesi T100’den 10 adet X mal›bulunmaktad›r.

9 Ocak 20X1 Tanesi T100’den 20 adet X mal›, kredili olarak sat›n al›nm›flt›r.12 Ocak 20X1 9 Ocak’ta sat›n al›nan mallardan 5 tanesi, istenen kriterleri sa¤la-

mad›¤› için iade edilmifltir.16 Ocak 20X1 Tanesi T150’den 15 adet X mal› kredili olarak sat›lm›flt›r.19 Ocak 20X1 16 Ocak’ta sat›lan mallar›n 3 tanesi, istenilen özellikleri tafl›mad›-

¤› gerekçesi ile müflteri taraf›ndan iade edilmifltir.22 Ocak 20X1 Tanesi T100’den 30 adet X mal› yar›s› peflin, yar›s› kredili olarak

sat›n al›nm›flt›r. 25 Ocak 20X1 Tanesi T150’den 25 adet X mal› kredili olarak sat›lm›flt›r.26 Ocak 20X1 Müflteri taraf›ndan 25 Ocak’ta sat›lan mallar için T500 tutar›nda

iskonto yap›lmas› talep edilmifl ve müflterinin bu talebi kabuledilmifltir.

28 Ocak 20X1 Tanesi T100’den 15 adet X mal› peflin olarak sat›n al›nm›flt›r.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Brüt Sat›fllar(–) Sat›fl ‹adeleri(–) Sat›fl ‹skontolar›(–) Sat›fl Indirimleri

Net Sat›fllar

Ö R N E K



İLGİLİ HESAPLAR 1.000Aç›l›fl kayd›.



Kredili mal al›fl›.


153 TİCARİ MALLAR HS. 500391 HESAPLANAN KDV HS. 100

391.02 Alış İadelerine AitHesaplanan KDV

Al›fl iadesi.

16.1.20X1120 ALICILAR HS. 2.700

600 YURTİÇİ SATIŞLAR HS. 2.250391 HESAPLANAN KDV HS. 450


Kredili mal sat›fl›.16.1.20X1

621 SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ HS. 1.500153 TİCARİ MALLAR HS. 1.500

Sat›lan mallar›n depodan ç›k›fl›.


191.02 Satış İadelerine Ait İndirilecek KDV

120 ALICILAR HS. 540Sat›lan mallar›n iadesinin kabulü.

19.1.20X1153 TİCARİ MALLAR HS. 300

621 SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ HS. 300‹ade edilen mallar›n depoya kabulü.

Aral›kl› envanter yönteminde, devaml› envanter yönteminden farkl› olarak sa-t›fl ifllemi gerçekleflti¤inde sat›lan mallar›n maliyetine iliflkin herhangi bir kay›t ya-p›lmaz. Dönem içinde Ticari Mallar hesab›nda yaln›zca mal giriflleri izlendi¤i, stokç›k›fllar› hiçbir hesapta izlenmedi¤i için, arzu edildi¤i zaman iflletmenin dönemiçinde sat›lan tüm mallar›n maliyetinin tespit edilmesi mümkün de¤ildir. Bu tutar-lar›n hesaplanabilmesi için mutlaka envanter ç›kar›lmas› gerekmektedir.

Brüt DönemKâr› veya Zarar›

=Brüt

Sat›fllar–

Sat›fl‹adeleri

–Sat›fl

‹skontolar›–

Ticari Mallar›nMaliyeti

= T6.000 – T450 – T500 – T3.700

= T1.350 (Kâr)



191.01 Alışlara Ait İndirilecek KDV100 KASA HS. 1.800320 SATICILAR HS. 1.800

Mal al›fl›.

25.1.20X1120 ALICILAR HS. 4.500



Kredili mal sat›fl›.25.1.20X1

621 SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ HS. 2.500153 TİCARİ MALLAR HS. 2.500

Sat›lan mallar›n depodan ç›k›fl›.



120 ALICILAR HS. 600Sat›lan mala iskonto yap›lmas›.


191.01 Alışlara Ait İndirilecek KDV100 KASA HS. 1.800

Peflin mal al›fl›.

Yukar›daki örne¤in aral›kl› envanter yöntemine göre çözülmesi durumunda:



İLGİLİ HESAPLAR 1.000Aç›l›fl kayd›.




Kredili mal al›fl›.


153 TİCARİ MALLAR HS. 500153.02 Alış İadeleri

391 HESAPLANAN KDV HS. 100391.02 Alış İadelerine

Ait Hesaplanan KDVAl›fl iadesi.

16.1.20X1120 ALICILAR HS. 2.700



Ticari Mallar›n sat›fl kayd›.


191.02 Satış İadelerine Ait İndirilecek KDV120 ALICILAR HS. 540

Sat›lan mallar›n iadesinin kabulü.



191.01 Alışlara Ait İndirilecek KDV100 KASA HS. 1.800320 SATICILAR HS. 1.800

Mal sat›n al›fl›.


Ek Bilgi: Dönem sonunda yap›lan say›m sonucunda iflletmenin elinde 30 adet maloldu¤u tespit edilmifltir.

Sat›lan TicariMallar›n Maliyeti

=Dönem Bafl›

Ticari Mal Stoku– f Mal

Al›fllar›–

Al›fl‹adeleri

p –Dönem Sonu

Ticari Mal Stoku

= T1.000 + (T6.500 – T500) – T3.300

= 3.700

Brüt DönemKâr› veya Zarar›

=Brüt

Sat›fllar–

Sat›fl‹adeleri

–Sat›fl

‹skontolar›–

Sat›lan TicariMallar›n Maliyeti

= 6.000 – T450 – T500 – T3.700

= T1.350 (Kâr)

25.1.20X1120 ALICILAR HS. 4.500



Kredili mal sat›fl›.


191.03 Satış İskontolarına Aitİndirilecek KDV

120 ALICILAR HS. 600Sat›lan mala iskonto yap›lmas›.



191.01 Alışlara Ait İndirilecek KDV100 KASA HS. 1.800

Peflin mal al›fl›.


Stok kavram›n›n içeri¤ini kavramak.Stoklar; iflletmelerin ana faaliyet konular›n› yeri-ne getirebilmeleri için tüketmek, satmak ya daüretimde kullanmak amac› ile elinde bulundur-du¤u varl›klar olup Tekdüzen Hesap Plan›ndaafla¤›daki hesap gruplar›nda izlenirler.

150 ‹lk Madde ve Malzeme151 Yar› Mamuller152 Mamuller153 Ticari Mallar157 Di¤er Stoklar

Bu hesap gruplar›ndan 150 ‹lk Madde ve Malze-me, 151 Yar› Mamuller ve 152 Mamuller; yaln›z-ca imalat iflletmeleri taraf›ndan kullan›l›rlar.

Katma De¤er Vergisinin mal al›fl-sat›fllar› ile ilifl-kisini aç›klamak.‹flletmeler, mal ve hizmet sat›n almalar› duru-munda sat›c›lara sat›n alma bedelinin belli biryüzdesi oran›nda katma de¤er vergisi öderlerkenmal ve hizmet sat›fl› yapmalar› durumunda dev-let ad›na al›c›lardan sat›fl bedelinin bellirli biryüzdesi oran›nda katma de¤er vergisi tahsil eder-ler. Ancak katma de¤er vergisi, sadece mal vehizmet al›fl sat›fllar›n› ilgilendiren bir vergi türüde¤ildir. Her türlü mal ve hizmetin sat›n al›nma-s› s›ras›nda, sat›n alma bedelleri üzerinden sat›c›-lara ödenen ya da ödenecek katma de¤er vergi-si 191 ‹ndirilecek KDV hesab›n›n borcuna, hertürlü mal ve hizmetin sat›fl› s›ras›nda, sat›fl bede-li üzerinden al›c›lardan tahsil edilen ya da edile-cek olan katma de¤er vergisi 391 HesaplananKDV hesab›n›n alaca¤›na kaydedilir.

Stok maliyetine giren ve girmeyen unsurlar› ay›rtetmek.Stoklar›n maliyeti; sat›n alma fiyat›, ithalat vergi-leri, nakliye, yükleme boflaltma maliyetleri ilemamul, malzeme ve hizmetlerin elde edilmesiy-le do¤rudan ba¤lant›s› kurulabilen di¤er maliyet-leri içerir. Ticari iskontolar ve benzeri di¤er indi-rimler ise stok maliyetinin belirlenmesinde indi-rim konusu yap›l›rlar.

“Devaml› Envanter Yöntemi” ile “Aral›kl› Envan-ter Yöntemi” nin temel özelliklerini kavramak.“Devaml› Envanter Yöntemi”, iflletmelerin ilgilidönem içinde gerçeklefltirdikleri tüm al›m-sat›mifllemlerinin gerçeklefltikleri anda iflletme kay›tla-r›na yans›t›lmas› esas›na dayan›r. Bu yöntemde,dönem bafl› mal stoku da dahil olmak üzere dö-nem içindeki mal al›fllar› ve sat›n al›nan mallar›nmaliyeti ile iliflkilendirilebilen her türlü harcamatutar› Ticari Mallar hesab›nda izlenir. Dönem için-de gerçekleflen her bir sat›fl ifllemi için en az ikimuhasebe kay›d› yap›l›r. Birinci kay›t, söz konu-su sat›fl ifllemi sonucunda iflletmenin elde etti¤isat›fl has›lat›na; ikinci kay›t ise sat›lan mallar so-nucunda iflletmenin stok mevcudunda meydanagelen de¤iflikliklere iliflkin kay›tt›r. “Aral›kl› Envanter Yöntemi ”, iflletmelerin ilgilidönem içinde gerçeklefltirdikleri tüm al›m-sat›mifllemlerinin gerçeklefltikleri anda, ancak sat›lanmallar›n ve dönem sonu mal stoku maliyetininbelirli aral›klarla yap›lan say›m ve de¤erleme ilehesaplanmas› esas›na dayan›r. Bu yöntemde dö-nem bafl› mal stoku da dahil olmak üzere dönemiçindeki mal al›fllar› ve sat›n al›nan mallar›n ma-liyeti ile iliflkilendirilebilen her türlü harcama tu-tar› 153 Ticari Mallar hesab›nda izlenir. Dönemiçinde gerçekleflen sat›fl ifllemleri yaln›zca ilgilisat›fl sonucunda elde edilen sat›fl has›lat›n›n kay-d›n› yap›l›r. Sat›lan mallar sonucunda iflletmeninstok mevcudunda meydana gelen de¤iflikliklereiliflkin kay›t yap›lmaz.

Ticaret iflletmelerinin satt›klar› mallar›n maliye-tini ve brüt dönem kâr/zarar›n› hesaplamak.Ticaret ‹flletmeleri belirli bir faaliyet dönemindeelde etmifl olduklar› kâr/zarar› hesaplarken hiz-met iflletmelerinden farkl› olarak ilgili dönemdesatm›fl olduklar› mallar›n maliyetini de hesapla-maya katmak zorundad›rlar. ‹flletmenin dönemiçindeki net sat›fllar›ndan sat›lan ticari mallar›nmaliyeti düflüldü¤ünde iflletmenin döneme ilifl-kin brüt kâr/zarar›, bu tutardan faaliyet giderleridüflüldü¤ünde ise faaliyet kâr/zarar› bulunmuflolur. Faaliyet kâr/zarar›na iflletmenin di¤er faali-yetlerinden elde etti¤i ola¤an gelir ve kârlar ek-lenip iflletmenin di¤er faaliyetlerinden elde etti¤idi¤er ola¤an gider ve zararlar düflüldü¤ünde dö-nem net kâr/zarar› bulunmufl olunur.

Özet

1NA M A Ç

2NA M A Ç

3NA M A Ç

4NA M A Ç

5NA M A Ç


1. Afla¤›dakilerden hangisi stok maliyetine giren un-surlardan de¤ildir?

a. Nakliyeb. ‹thalat vergileric. Ticari iskontolard. Yükleme ve boflaltma maliyetlerie. Sat›n alma fiyat›

2.

Yukar›daki yevmiye kayd› afla¤›dakilerden hangisineaittir?

a. Sat›fl ‹adelerineb. Al›fl ‹adelerinec. Al›fl ‹skontolar›nad. Kredili Mal Al›fl›nae. Kredili Mal Sat›fl›na

3. B flirketi, T9.363’lik sat›fl yaparak dönemi T966 de-¤erinde mal sto¤u ile kapatm›flt›r. Sat›lan mallar›n mali-yeti, T6.110 ve dönemin faaliyet giderleri T2.734 ise ifl-letmenin dönem kâr› ne kadard›r?

a. T519b. T3.253c. T5.663d. T6.629e. T7.223

4. Stok hareketlerinin muhasebelefltiril-mesinde aral›k-l› envanter yöntemi kullananan bir iflletmenin kay›tla-r›nda Ticari Mal Stoku Hesab› T141.000 borç bakiyesivermektedir. Dönem sonunda yap›lan say›m sonucun-da iflletme, elinde T144.000 tutar›nda mal stoku oldu-¤unu tespit etmifltir. Bu durumda yap›lmas› gerekenyevmiye kayd› afla¤›dakilerden hangisidir?

a.

b.

c.

d.

e. Hiçbiri


153 TİCARİ MALLAR HS. XXX191 İNDİRİLECEK KDV HS. XX

320 SATICILAR HS. XXX

153 TİCARİ MALLAR HS. 3.000320 SATICILAR HS. 3.000

320 SATICILAR HS. 3.000153 TİCARİ MALLAR HS. 3.000

153 TİCARİ MALLAR HS. 3.000621 S.T.M.M. HS. 3.000

621 S.T.M.M. HS. 3.000153 TİCARİ MALLAR HS. 3.000


5. A iflletmesi B iflletmesinden daha önce kredili ola-rak sat›n alm›fl oldu¤u mal›n T200 + %20 KDV’lik k›s-m›n› istedi¤i özellikleri tafl›mad›¤› gerekçesi ile iadeetmifltir. Bu ifllemin yevmiye kayd› afla¤›dakilerdenhangisidir?

a.

b.

c.

d.

e.

6. Sat›lan mallarla ilgili sat›fl giderleri hangi hesab›nborcuna kaydedilir?

a. Ticari Mallar hesab›n›nb. Sat›fl ‹ndirimleri hesab›n›nc. Genel Yönetim Giderleri hesab›n›nd. Sat›lan Ticari Mallar Maliyeti hesab›n›ne. Pazarlama, Sat›fl ve Da¤›t›m Gideri hesab›n›n

7. Devaml› envanter yöntemi kullanan bir iflletmeninkredili olarak alm›fl oldu¤u mallar›n bir k›sm›n›n istedi-¤i özellikleri tafl›mamas› üzerine iskonto talep etmesive bu talebin kabul edilmesi durumunda iflletmeninafla¤›daki hesaplar›ndan hangisi ifllem görmez?

a. 320 Sat›c›lar hesab›b. 391 Hesaplanan KDV hesab›c. 153 Ticari Mallar hesab›d. 191 ‹ndirilecek KDV hesab›e. Hiçbiri

8. Aral›kl› envanter yöntemi kullanan bir iflletmeninkredili olarak satm›fl oldu¤u mallar›n bir k›sm›n›n iadeedilmesi durumunda afla¤›daki hesaplardan hangisi ifl-lem görmez?

a. 153 Ticari Mallar hesab›b. 120 Al›c›lar hesab›c. 610 Sat›fltan ‹adeler hesab›d. 191 ‹ndirilecek KDV hesab›e. Hiçbiri

9. Bir iflletmenin 31.12.20X1 tarihinde “Ticari Mallar”hesab›n›n bakiyesi T2.500’dir. 31.12.20X1 tarihinde ya-p›lan say›m sonucunda elinde T3.000 tutar›nda mal ol-du¤u tespit edilmifltir. ‹flletme, 20X1 y›l› boyuncaT12.000 tutar›nda mal alm›fl ise iflletmenin 20X1 y›l› sa-t›lan ticari mal maliyeti nedir?

a. T500b. T5.500c. T9.500d. T11.500e. T9.000

10. Bir iflletmenin 20X1 y›l› dönem bafl› mal sto¤uT1.500’dir. Dönem içinde T15.000’lik mal alm›fl, alm›floldu¤u mallar›n T2.000’lik k›sm›n› istedi¤i özellikleri ta-fl›mad›¤› için iade etmifltir. Dönem sonunda yap›lan sa-y›mda iflletmenin elinde T1.000’lik mal stoku oldu¤utespit edilmifltir. ‹flletmenin dönem içindeki sat›fl tutar›T20.000 ise dönem kâr›/zarar› nedir?

a. T3.500 kârb. T6.500 kârc. T3.500 zarard. T6.500 zarare. T7.000 kâr

320 SATICILAR HS. 200153 TİCARİ MALLAR HS. 160391 HESAPLANAN KDV HS. 40

320 SATICILAR HS. 200153 TİCARİ MALLAR HS. 160191 İNDİRİLECEK KDV HS. 40

320 SATICILAR HS. 240153 TİCARİ MALLAR HS. 200391 HESAPLANAN KDV HS. 40

120 ALICILAR HS. 200153 TİCARİ MALLAR HS. 160391 HESAPLANAN KDV HS. 40

120 ALICILAR HS. 240153 TİCARİ MALLAR HS. 200391 HESAPLANAN KDV HS. 40


“Faturas›z mal›m var” diyene hayal edemeyece¤i

avantajlar

‹fiYER‹NDE faturas›z mal› olanlar, “Torba Yasa”dan ya-rarlan›p stok mal beyan›nda bulunduklar›nda, hayal bi-le edemeyecekleri avantajlar sa¤layacaklar. Torba Yasa ile;‹flletmede mevcut oldu¤u halde, kay›tlarda yer almayanemtiaya (mala), “stok beyan›” avantaj› sa¤lan›yor.Stoklar›n Maliyet Yaz›lma Avantaj› Stok mallar, defterle-re kaydedildikten sonra inflaat ya da imalatta kullan›l-d›klar›nda infla veya imal edilen mal›n maliyetlerine da-hil edilerek, kazançtan düflülebilecek.Ayr›ca, baz› stoklar da gider kaydedilecek....Defterde kay›tl› ancak sat›lm›fl mal ne olacak

FATURALI olarak al›nan yani deftere girifli olan mal,sat›lm›fl ama faturas› kesilmemifl olabilir. Bu durumdamal bedeli ve KDV’si de cebe at›lm›fl oluyor. Yani ma-l›n girifli var ama sat›ld›¤› halde ç›k›fl› defter kay›tlar›n-da gözükmüyor. Bu da iflletme sahibini tedirgin ediyor“Maliye’den gelip, mallar› sayarlarsa ne yapar›m” diyekara kara düflünüyorlar. Bazen de bu durum rüyalar›-na giriyor.Torba Yasa, buna da çözüm getiriyor. Gelir ve kurum-lar vergisi mükellefi olan iflletmeler, kay›tlar›nda yer al-d›¤› halde iflletmelerinde mevcut olmayan yani sat›lm›flolan mallar için ayn› türden mallar›n gayrisafi kâr ora-n›n› da dikkate alarak fatura düzenleyebilecekler.Bu faturada, al›c›ya ait bilgiler yerine “....çerçevesindedüzenlenmifltir” ibaresi yaz›larak tabi oldu¤u KDV ora-n› hesaplanacak. Hepsi o kadar.Ayr›ca vergi cezas› ve gecikme faizi söz konusu olma-yacak.

Kaynak: fiükrü K›z›lot, 17/fiubat/2011

1. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Al›fllar” bafll›kl› konuyu ye-niden gözden geçiriniz.

2. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Al›fllar” bafll›kl› konuyu ye-niden gözden geçiriniz.

3. a 9.363 - (6.110) - (2.734) = T519 milyon4. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Ticaret ‹flletmelerinde Sat›-

lan Mallar›n Maliyetinin Brüt Dönem Kâr/Zara-r›n›n Hesaplanmas›” bafll›kl› konuyu yenidengözden geçiriniz.

5. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Aral›kl› Envanter Yöntemi:Al›fllardan ‹adeler” bafll›kl› konuyu yeniden göz-den geçiriniz.

6. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Sat›fl Giderleri” bafll›kl›konuyu yeniden gözden geçiriniz.

7. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Al›fl ‹skontosu” bafll›kl›konuyu yeniden gözden geçiriniz.

8. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Sat›fl ‹adesi” bafll›kl› konuyuyeniden gözden geçiriniz.

9. d 2.500 + 12.000 - 3.000 = T11.500

10. b = 1.500 + (15.000 - 2.000) - 1.000= T13.500 (SMM)20.000 - 13.500 = T6.500 kâr


”

“17.02.2011



S›ra Sizde 1

S›ra Sizde 2

S›ra Sizde 3

S›ra Sizde 4

Erdamar, C. ve Bas›k, F.O. (2010). Finansal Muhasebe

ve Tekdüzen Muhasebe Sistemi, 3. Bask›,Türkmen Kitapevi, ‹stanbul.

S›ra Sizde Yan›t Anahtar› Yararlan›lan ve BaflvurulabilecekKaynaklar

153 TİCARİ MALLAR HS. 2.500191 İNDİRİLECEK KDV HS. 500

191.01 Alışlara Ait İnd.KDV320 Satıcılıar HS. 3.000

153 TİCARİ MALLAR HS. 3.000191 İNDİRİLECEK KDV HS. 600

191.01.Alışlara Ait İnd.KDV100 KASA HS. 1.800320 SATICILAR HS. 900

320.01 Y İşletmesi321 BORÇ SNT. HS. 900

321.0 Y İşletmesi

153 TİCARİ MALLAR HS. 160191 İNDİRİLECEK KDV HS. 32

191.02 Alış Giderlerine Aitİnd.KDV100 KASA HS. 192

153 TİCARİ MALLAR HS. 5.000153.01 Alışlar

191 İNDİRİLECEK KDV HS. 1.000191.01 Alışlara Ait İnd.KDV

100 KASA HS. 3.000320 SATICILAR HS. 3.000

320.01 Y İşletmesi

153 TİCARİ MALLAR HS. 3.500153.01.Alışlar

191 İNDİRİLECEK KDV HS. 700191.01 Alışlara Ait İnd.KDV

100 KASA HS. 2.100320 SATICILAR HS. 2.100

320.01 Y İşletmesi

153 TİCARİ MALLAR HS. 200153.02 Nakliye Gideri

191 İNDİRİLECEK KDV HS. 40191.01.Alış Giderleri Ait

İnd.KDV100 KASA HS. 240

195Sözlük

AAktif: Bilanço eflitli¤inin sol taraf›na verilen ad.

Alacak: Hesab›n sa¤ taraf›na verilen ad.

Alacak Kalan›: Hesab›n alacak taraf› toplam›n›n, borç taraf›

toplam›ndan büyük olmas› durumu.

Ayl›k Mizan: Geçici mizan. Dönem sonuna kadar planlanan

sürelerde (ayl›k, üç ayl›k vb.) düzenlenen mizanlar.

BBilanço: Bk. Finansal durum tablosu.

Bilanço Hesaplar›: ‹flletmenin varl›k ve kaynaklar›ndaki de-

¤iflmelerin izlendi¤i hesap.

Bono: Emre Yaz›l› Senet. Kambiyo senetlerinden olup, ticari

faaliyet sonucunda borçlunun alacakl›s›na olan borcunu

belirli bir vade sonunda belirli bir faize katlanarak kay›t-

s›z ve flarts›z ödeyece¤ini gösteren belge.

Borç: Hesab›n sol taraf›na verilen ad.

Borç Kalan›: Borç taraf› toplam›n›n, alacak taraf› toplam›n-

dan büyük olmas› durumu.

Büyük Defter: Defteri Kebir. Yevmiye defterine geçirilmifl

olan ifllemleri buradan alarak usulüne göre hesaplara

da¤›tan ve tasnifli olarak bu hesaplarda toplayan yasal

defter.

C-ÇCiro: Temlik. ‹flletmenin bir borcunu ödemek amac›yla, sahip

oldu¤u bir çekin üzerinde yaz›l› haklar› baflka bir kifliye

kay›ts›z ve flarts›z bir flekilde devretmesi.

Çek: Ödeme ve tahsilâtlar›n bankalarda bulunan hesaplar

üzerinden yap›labilmesinde ödeme emri yerine geçen

bir belge.

DDönem: Faaliyetlerin belirli sürelerde ölçülmesi ve kontrol

edilmesi için temel al›nan ve genellikle 12 ay uzunlu¤un-

daki bir takvim veya mali y›l› esas alan zaman dilimi.

Dönen Varl›klar: Ticari amaçla elde tutulan, normal faaliyet

döngüsü olan on iki ay içinde paraya çevrilen, sat›lan ve

tükenen, elde tutulan nakit ve nakit benzerleri. On iki

ay içinde paraya dönüflen ve sat›lmak üzere al›nan var-

l›klar.

Duran Varl›klar: Dönen varl›klar d›fl›nda kalan varl›klar. Pa-

raya dönüfl, on iki aydan uzun sürede gerçekleflir ve sat-

mak amaçl› de¤il, iflletme faaliyetlerinde kullan›lmak

üzere al›nan varl›klar.

EElde Edilme Maliyeti: ‹ktisadi k›ymetlerin sat›n al›nmas› ve

üretimi ile ilgili maliyetler.

Ertelenmifl Faiz Gelirleri: Kredili sat›fl nedeniyle ortaya ç›-

kan ve finansman niteli¤i tafl›yan sat›fl iflleminin yap›ld›-

¤› tarihteki vade fark›.

FFaaliyet Döngüsü: ‹flletmenin ana faaliyetine iliflkin olarak

nakdin mala, mal›n alaca¤› ve alaca¤›n tekrar nakde dö-

nüflme sürecinin mali y›lda en az bir kez tekrarlanma

süreci.

Finansal Araç: Bir iflletmenin finansal varl›¤› ile di¤er bir ifllet-

menin finansal borcunda ya da özkayna¤a dayal› finansal

arac›nda art›fla neden olan herhangi bir sözleflme.

Finansal Borçlar: Sahibine sözleflmeden kaynaklanan bir

yükümlülük yükleyen finansal araçlar. Ticari borç, borç

senetleri, kredi borçlar›, tahvil borçlar› vb.

Finansal Durum Tablosu: Bilanço. ‹flletmenin belirli bir an-

daki finansal durumunu gösteren tablo.

Finansal Muhasebe: Bkz. Genel Muhasebe

Finansal Tablolar: Bkz. Mali Tablolar

Finansal Varl›klar: Sahibine sözleflmeye dayal› bir hak ka-

zand›ran finansal araçlar. Nakit, ticari alacaklar, alacak

senetleri, kredi alacaklar›, hisse senetleri, tahviller vb.

Finansman Faaliyetleri: ‹flletmenin öz kaynak ile yabanc›

kaynaklar›n›n yap›s›nda ve tutar›nd de¤ifliklik yaratan

faaliyetler.

GGelir: Has›lat. Genellikle varl›k veya hizmet sat›fllar›ndan, fa-

iz, kira vb'den elde edilen nakit veya di¤er aktiflerin

brüt tutar.

Gelir Tablosu: Belirli bir dönemde (1 Ocak ve 31 Aral›k ta-

rihleri aras›) gerçeklefltirilen faaliyetlerin sonucunu kâr

veya zarar olarak gösteren bir finansal tablodur. Bir ifl-

letmenin performas› hakk›nda bilgi veren temel tablo.

Genel Geçici Mizan: Y›l sonunda envanter kay›tlar›ndan ön-

ce ç›kart›lan mizan.

Genel Muhasebe: ‹flletmenin mali nitelikteki bilgilerini, yasal

düzenlemelerin gereklerine göre düzenleyerek, bilgi kul-

lan›c›lar›na sunulmas›d›r. ‹flletmenin geçmifl döneminde

gerçeklefltirilen faaliyetlerin tan›mlanmas›na yönelik ol-

mas› nedeniyle geçmifli yans›t›r ve genel olarak finansal

içerikli.

Sözlük


Gerçe¤e Uygun De¤er: Karfl›l›kl› pazarl›k ortam›nda, bilgili

ve istekli gruplar aras›nda bir varl›¤›n el de¤ifltirmesi ya

da borcun ödenmesi durumunda ortaya ç›kmas› gere-

ken tutar.

Gider: Gelir elde etmek amac›yla yap›lan aktif tükenmeleri.

HHarcama: Bir varl›¤›n edinilmesi, bir hizmetin sa¤lanmas› ya

da bir zarar›n karfl›lanmas› amac›yla yap›lan ödeme va-

atleri.

Haz›r De¤er: Nakit olarak elde veya bankada bulunan varl›k-

lar ile istenildi¤i zaman de¤er kayb›na u¤ramadan para-

ya çevirme olana¤› bulunan varl›klar. Bilançonun en li-

kit dönen varl›k grubu.

Hesab›n Aç›lmas›: Herhangi bir hesab›n borç veya alacak ta-

raf›na ilk kez kay›t yap›lmas›.

Hesab›n Alacakland›r›lmas›: Herhangi bir hesab›n alacak

taraf›na kay›t yap›lmas›.

Hesab›n Borçland›r›lmas›: Herhangi bir hesab›n borç tara-

f›na kay›t yap›lmas›.

Hesap: Farkl› ifllemlerin s›n›fland›r›larak zaman içerisinde

azalma ve art›fllar›n izlendi¤i çizelge.

Hesap Kapal›: Hesab›n borç ve alacak tutarlar› birbirine eflit

oldu¤u durumu.

Hesap Plan›: ‹flletmede kullan›lacak hesaplar›n muhasebenin

temel kavramlar› ve genel kabul görmüfl muhasebe ilke-

leri do¤rultusunda sistemli bir flekilde ve grupland›r›lm›fl

olarak yer ald›¤› hesaplar›n s›raland›¤› liste.

Hisse Senetleri: Sermayesi paylara bölünmüfl flirketler tara-

f›ndan ç›kar›lan, ortakl›k sermayesine kat›lma pay›n› tem-

sil eden, paylar›n dolafl›m›n› sa¤layan ve kanuni flekil

flartlar›na uygun olarak haz›rlanan k›ymetli evrak.

‹‹skonto: Peflin ödemelerde al›fl bedeli ya da fatura tutar›ndan

düflürülen tutar.

‹flletme: ‹nsanlar›n ihtiyaçlar›n› karfl›lamak için para, araç ge-

reç, malzeme, hammadde, personel gibi faktörleri bilinç-

li ve sistemli bir flekilde bir araya getirerek mal ve hiz-

met üreten iktisadi birim.

‹flletme Faaliyetleri: Mal al›p-satma ile buna benzer faaliyer-

den do¤an nakit ak›fllar›.

‹flletmenin Süreklili¤i: ‹flletmelerin canl›lardan farkl› olarak

sonsuz bir ömre sahip oldu¤u varsay›m›.

KKâr: ‹flletme varl›klar›ndaki art›fl do¤rultusunda ortaklar›n (ifl-

letme sahiplerinin) varl›klar üzerinde haklar› da art›fl yö-

nündeki de¤iflmelerdir. Gelir ve gider aras›ndaki olumlu

fark, gelirin giderden büyük olma durumu.

Kasa: ‹flletmenin kasas›nda bulunan ulusal para ve yabanc›

para mevcudunun muhasebe diliyle ifade edilmesi.

Katma De¤er Vergisi: Mal ve hizmet al›mlar› esnas›nda, sa-

t›n alma bedelinin belirli bir yüzdesi oran›nda al›c› tara-

f›ndan sat›n alma bedeline ilâve olarak ödenen bir vergi

türü.

Kay›t Yapmak: Finansal bir olay›n iflletmeyi nas›l etkiledi¤ini

belirlemek ve kurumsal haf›za oluflturmak için gerçek-

lefltirilen bir faaliyetin bütünü.

Kay›tl› De¤er: Senetlerin iflletme kay›tlar›ndaki de¤eri.

Kaynak Hesaplar›: Pasif hesaplar. ‹flletmenin borçlar›nda ve-

ya öz kaynaklar›nda meydana gelen art›fl veya azal›fllar›-

n›n kay›tland›¤› hesaplar.

Kaynaklar: Varl›klar›n sa¤land›¤› yerlerdir. Bunlar iflletmenin

öz kaynaklar› ve borçlar.

Kesin Mizan: Gelir ve gider hesaplar› kapat›ld›ktan sonra ç›-

kar›lan ve sadece bilanço hesaplar›n›n bakiye verdi¤i

mizan.

MMahsup Etme: Netlefltirme.

Mali Tablolar: Düzenlendi¤i tarihte iflletmelerin varl›klar›n›,

yükümlülüklerini, faaliyet dönemi sonu itibariyle kâr ve-

ya zarar› gibi iflletmenin mali durumunu gösteren tablo-

lar. Bilanço, gelir tablosu, nakit ak›fl tablosu, öz kaynak

de¤iflim tablosu.

Maliyet: Belirli bir amaca ulaflabilmek amac›yla katlan›lan fe-

dakârl›klar›n parasal ifadesi.

Maliyet Hesaplar›: Üretim iflletmelerinde üretilen ürünlerin

ve hizmet iflletmelerinden sunulan hizmetlerin maliyeti-

nin kayda al›nmas› amac›yla kullan›lan hesaplar.

Maliyet Muhasebesi: Üretilen ürün ya da hizmetin maliyeti-

nin hesaplanmas› ve ulafl›lan maliyet bilgisinin raporla-

makt›r. Maliyet muhasebesi bilgileri hem finansal hem

de operasyonel içerikli.

Menkul K›ymet: Fon sunanlar di¤er kiflilere devrettikleri fon-

lar›n karfl›l›¤›nda fon isteminde bulunanlardan al›nan

belgeye verilen genel ad.

Meslek Mensubu: Serbest Muhasebeci Mali Müflavirlere ve

Yeminli Mali Müflavirlere verilen genel ad.

Mizan: Sa¤lama tablosu. Çift tarafl› iflleme yönteminin do¤ru

iflleyip, ifllemedi¤inin kontrol edilmesi amac›yla düzen-

lenen tablo.

Muhasebe: ‹flletmelerde gerçeklefltirilen faaliyetleri sistemli

bir flekilde kay›t ederek, s›n›fland›ran ve özetleyerek ana-

liz ve yoruma haz›rr hale getiren bir sistem.

Muhasebe Fiflleri: Tahsil fifli, tediye fifli ve mahsup fifli.

Muhasebe Süreci: Bir muhasebe döneminin bafl›ndan sonu-

na kadar yap›lan muhasebe ifllemleri dizisi.

197Sözlük

NNakde Eflde¤er Varl›klar: Nakit benzeri de¤erler. Yüksek

derecede likit varl›klar olup hemen paraya dönüfltürüle-

bilen ve de¤er de¤ifliklikleri karfl›s›nda önemsiz riski bu-

lunan k›sa vadeli varl›klar.

Nakit: Kullan›lmaya haz›r olan para, peflin para ve likitdir.‹fllet-

menin kasas›ndaki para ve bankadaki vadesiz mevduat.

Nakit Ak›fl Tablosu: ‹flletmenin nakit ve nakit benzeri yarat-

ma yetene¤ini ve iflletmenin bu nakit ak›fllar›n› kullanma

ihtiyac›n› de¤erlendirebilmeleri konusunda bilgi almak

üzere düzenlenen tablo. ‹flletme faaliyetleri, yat›r›m fa-

aliyetleri ve finansman faaliyetleri.

Nakit Ak›fl›: Belirli bir dönemde iflletmeye nakit giriflleri ve ifl-

letmeden nakit ç›k›fllar›.

Naz›m Hesaplar: ‹flletmenin varl›klar›nda veya kaynaklar›nda

art›fl veya azal›fl meydana getirmeyen ancak, karar al›c›lar

için önem arz etti¤i için takip edilmesi gereken baz› olay-

lar›n muhasebelefltirilmesi için kullan›lan hesaplar.

Net Gerçekleflebilir De¤er: Varl›klar›n cari piyasa koflulla-

r›nda kolayl›kla elden ç›kart›labilecekleri varsay›m› ile

sat›lmas› durumunda elde edilecek tutar.

Nominal De¤er: Menkul k›ymetin üzerinde yaz›l› olan de¤er.

ÖÖzkayna¤a Dayal› Finansal Araçlar: ‹flletmenin tüm borç-

lar› ç›kar›ld›ktan sonra varl›klar›nda bir pay›/hakk› gös-

teren sözleflmeler.

Öz Kaynak De¤iflim Tablosu: Her bir öz kaynak kalemi iti-

bariyle dönem bafl› ve dönem sonu öz kaynak mutaba-

kat› sa¤lama.

Öz Kaynaklar: Öz sermaye. Kurulufl sermayesini ve iflletme

sahibine verilmeyip iflletmede b›rak›lan kârlar› ve de¤er

art›fllar›n›n neden oldu¤u art›fllar› da kapsayan, iflletme

sahibinin haklar›.

PPasif: Bilanço eflitli¤inin sa¤ taraf›na verilen ad.

Poliçe: ‹flletme hukuku mevzuat›nda belirtilen hükümlere gö-

re düzenlenmifl bir senet.

SSerbest Muhasebeci ve Mali Müflavirlik (SMMM): Genel

kabul görmüfl muhasebe ilkelerini ve ilgili mevzuat hü-

kümleri gere¤ince gerçek ve tüzel kiflilere ait teflebbüs

ve iflletmelerin defterlerini tutmak, bilanço ve kâr ve za-

rar tablosu ve beyannameleri ile di¤er belgeleri düzenle-

mek ve benzeri ifllemleri yapan, muhasebeci.

Sermaye: ‹flletme sahiplerinin varl›klar üzerindeki haklar›n›n

(de¤er olarak) ifade edilmesi.

Sonuç Hesaplar›: ‹flletmenin gelir ve giderlerindeki de¤iflme-

lerin izlendi¤i hesaplard›r.

Stok: ‹flletme faaliyetlerinde kullanmak veya sat›lmak üzere

bulundurulan fiziki varl›klar.

TTahakkuk: Hak edilmifl ancak tahsilat› veya ödemesi henüz

geçmemifl bir gelir ya da giderin tan›nmas›.

Tahvil: Anonim flirketler ile kamu kurum ya da kurulufllar›-

n›n, faaliyetlerinin finansman›nda ihtiyaç duyduklar› fon-

lar› sa¤lamak amac› ile ihraç edilen borçlanma senetler.

Temel Finansal Tablolar: Finansal Durum Tablosu (Bilan-

ço) ve Gelir Tablosu.

Temel Muhasebe Eflitli¤i: Temel bilanço eflitli¤i. Varl›klar›n

her zaman iflletme kaynaklar›na eflit olmas› durumu.

Temettü: Ortaklara da¤›t›lan kâr pay›.

Ticari Alacaklar: Ticari mallar›n veya sunulan hizmetlerin

belirli bir vadeye ba¤l› sat›fl› sonucunda ortaya ç›kan ala-

caklar.

Ticari Defterler: Yasal defterler. Kasa defteri, yevmiye defte-

ri ve büyük defter ile pay defteri, yönetim kurulu karar

defteri ve genel kurul toplant› ve müzakere defteri.

Türev Finansal Araçlar: ‹flletmelerin kendilerini çeflitli riskle-

re karfl› korumak amac› ile kulland›klar› finansal araçlar.

VVade Fark›: Vadeli al›fl - sat›fl ifllemlerinde al›nan ya da sat›-

lan mal›n peflin fiyat› ile vadeli fiyat› aras›ndaki fark.

Varl›k Hesaplar›: Aktif hesaplar. ‹flletmenin varl›klar›nda

meydana gelen art›fl veya azal›fllar›n izlendi¤i hesaplar.

Varl›klar: ‹flletmelerin sahip oldu¤u ekonomik de¤erler ola-

rak ifade edilen varl›klara; iflletmenin kasas›ndaki ve

bankadaki paralar› ile mal stoklar›.

YYabanc› Kaynaklar: Üçüncü kifliler veya kurumlardan borç-

lanma yolu ile sa¤lanan yabanc› kaynaklar.

Yard›mc› Defter: ‹flletmelerin, yasal olarak belirtilen defter-

ler d›fl›nda, kendi ihtiyaçlar› do¤rultusunda, cari hesap,

stoklar, k›ymetli evraklar ve kasa hareketlerin izlemek

için tuttuklar› defterler.

Yat›r›m Faaliyetleri: Uzun vadeli varl›klar›n ve nakit benze-

ri içinde yer almayan di¤er yat›r›mlar›n elde edilmesi ve

elden ç›kar›lmas› yönelik faaliyetler.

Yeminli Mali Müflavirlik (YMM): Serbest muhasebeci mali

müflavirlerin yapt›¤› dan›flmanl›k ve denetim faaliyetleri

yan›nda, tasdik ifllerini yapmak yetkisine sahip olan, mu-

hasebeciler.


Yevmiye Defteri: Günlük defter. ‹flletmenin karfl›laflt›¤› fi-

nansal nitelikli bir ifllemi borç ve alacak iliflkisini birlikte

de¤erlendirerek madde ad› verilen alan içinde gösteren

ve tutulmas› yasalarca zorunlu olan fiziki veya elektro-

nik bir defter.

Yönetim Muhasebesi: Genel muhasebe ve maliyet muhase-

besi sistemlerinin üretti¤i bilgileri, iflletmeye yönelik ve-

rilecek kararlarda sistematik olarak kullanmak ve gele-

ce¤i planlamak için yasal düzenlemelerden uzak bir fle-

kilde raporlar.

ZZarar: ‹flletme varl›klar›ndaki art›fl do¤rultusunda ortaklar›n

(iflletme sahiplerinin) varl›klar üzerinde haklar› da azal›fl

yönündeki de¤iflmeler. Gelir ve gider aras›ndaki olum-

suz fark, gelirin giderden küçük olma durumu.

Documents

Genel muhasebe 1