Gelişim Psikolojisi(kpss)

8/14/2019 Geliim Psikolojisi(kpss)

1/21

GELM VE RENME "Bireyler baz dnemlerde ve yalarda belli trden davranlar renmeye kar dahaduyarldrlar". Hangisinin tanmdr?

Geliimin kritik dnemleri

Organizmann yapt bir davrann arkasndan olumlu uyarc verilerek yaplankoullanmaya ne ad verilmektedir?

Operant koullanma

gdye rnek : pekbceinin koza yapmas

"Geliimde bir alann hzland bir dnemde bir dier geliim alan duraklayabilir".Hangi geliim ilkesini aklamaktadr?

Geliim nbetleedir.

Yetikinlik dnemi geliim grevleri: Ekonomik bir yaam standart kurma ve srdrme

"Tenis oynamay bilen br kii badmington oynamasn abucak renebilir"ifadesi neyi aklar?

Olumlu transfer

renmeye rnek :Yalan syleme ,Bisiklete binme,Kopya ekme ,retmendenkorkma

Erikson'un "temel gvene kar gvensizlik" dnemi, Freud'un hangi geliimdnemine karlk gelir:

Oral

Getalt psikolojisine gre, duyu organlarna gelen uyarclarn rgtlenerek duyusalkayta aktarlmasn salayan alg kurallar :Benzerlik , Yaknlk , Sreklilik , Tamamlama

Piaget'in "Soyut lemler Dnemi"nin zellikleri :

Ben merkezci dnce

Belli bir iin nasl yapld ile ilgili bilgi ve becerilerin yer ald bellek : lemsel bellek


2/21

Bir rencinin derse srekli hazrlkl gelmesini salayan pekitirme tarifesi : Deiken aralkl pekitirme

Bireyin yeni durumlar, olaylar, nesneler, bilgiler karsnda yaam olduu

bilisel karkla zmleme ve ema yoluyla gidermeye atmassreci : ema

Kohlberg'n "Ahlaki Geliim Dnemleri": Dsal kurallara ballk dnemi

renmeyi etkileyen renme yntemiyle ilgili etmenler: Konunun yaps

Freud'a gre "gereklik" ilkesine gre alan kiilik esi : Ego

Geliim psikolojisinin kapsamna giren:Kritik dnem

retmenin rencilere ceza yerine kullanabilecei yollar:stenmeyen davran bktrncaya kadar yaptrmak,stenmeyen davrana neden olanortam deitirmek,

stenmeyen davran grmezden gelip istenen davran grldnde pekitirme,stenmeyen davrann sndrlmesi

"Organizmann gstermi olduu bir davran pekitirerek tekrar gsterilme ihtimalininarttrlmas kavramn aklayan :

Operant artlanm

12 aylk bir bebein yrmeyi renmesi ne ile aklanr?

"geliimin kritik dnemi" ile aklanr

"olgunlama" kavramnn tanm : Organlarn kendinden beklenen fonksiyonlar yerine getirebilecek dzeye gelmesidir

"Bisiklete binmeyi renecek olan bir ocuun kaslarnn yeterince olgunlamas ve bisiklete binme konusunda baz n bilgilere sahip olmas" aadakilerden hangisine rnek olarak verilebilir?

Hazrbulunuluk


3/21

Pekitirelerle ilgili olarak aada verilen ifadelerden hangisi doru deildir?

Pektirelerin deeri her renci iin ayndr

Bilgi ileme kuramna gre bilgiyi ilemenin ilk basama aadakilerden hangisidir? Duyusal kayt

Kohlberg'e gre doru davran, sosyal dzene uygun olarak kiinin grevini yerinegetirmesidir" ifadesini kapsad nedir :

Kanun ve dzen eilimi

Bir retmenin snfta uygun davranlar gsteren bir rencisini pekitirmesi, dier rencileri de etkilemesi ne ile aklanr?Modelden renme

"Okulda her 45 dakikadan sonra 15 dakika teneffs verilmesi' neye rnektir verilebilir?

Sabit aralkl pekitirme

Bilisel geliimi etkileyen faktrler:Olgunlama,Dengelenme ,Kltrel aktarm,Yaant

"Bireyin yapmay ok istedii etkinliklerle yapmay daha az istedii etkinlikleri pekitirme" hangi kavram ifade eder ?

Premack ilkesi

Organizmann bir uyarcya gsterdii tepkiyi bir baka uyarcya gstermemesininsalanmas, ne ile ifade edilir?

Ayrt etme Aadakilerden hangisi renmenin zelliklerden biri deildir?

Davrantaki deimenin yaant kazanma sonucunda olmas , Davrantaki deimenin nispeten kalc olmas , Davranta gzlenebilir bir deime olmas , Davrantaki deimenin yorgunluk, hastalk, ila alma gibi etkenlerle geici bir biimde meydana gelmemesi

reflekse rnek :


4/21

Nefes alma , Emme , Yakalama , Gz krpma

Hangi dnemde fiziksel geliim en hzl gereklemektedir?

Bebeklik dnemi

Freud'un Psikoseksel Geliim Kuramna gre, ocuun cinsiyetle ilgili konulardanholanmad ve kendini oyuna verdii dnem :

Gizil donem

Temsilcileri arasnda Maslow ve Rogers'n bulunduu ve kiisel alg ve deerlerindavranlarn belirlenmesinde nemli olduunu vurgulayan yaklam

Bilincinde olmadmz ama dikkatin zorlanmasyla bilince kabilen yaantlar nerede bulunmaktadr?

Bilin alt

Kaltmn etkisi Fiziksel zelliklerde en fazladr

" Orta ocukluk (6-12ya)" dneminin geliim grevleri:Yatlaryla geinmeyi renme

Vcudun sadece boy, kilo ve hacim olarak artmas hangi kavram tanmlar?Byme

Klasik koullanma :Organizmada hibir tepkiye yol amayan uyarc,ntr uyarcdr

artsz tepki doal bir davrantr ,Pekitirme artsz uyarcnn tekrar verilmesidir artsz uyarc ile artsz tepki arasnda doal bir ba vardr

Geliim psikolojisi, bireylerin yaam boyunca geirdii bedensel, zihinsel, duygusal,sosyal deiimleri aklamaya alr

Geliimle ilgili teme kavramlar :

Byme,Gelime,


5/21

Olgunlama ,Hazr bulunuluk,Geliimin Kritik Dnemleri

Byme:

Bedenin sadece boy, kilo ve hacim olarak artmasdr.Byme, vcudun deiik organlarnda deiik hzlarda gerekleir.

Gelime:

Organizmann byme, olgunlama ve renmenin etkileimiyle srekli olarak ilerlemekaydeden deimesidir.

Geliim ise organizmann dllenmeden balayarak bedensel, zihinsel, dil, duygusal,sosyal ynden, belli koullar olan en son aamasna ulancaya kadar srekli ilerlemekaydeden deiimidir.

Gelimeyi rn olarak ele aldmzda geliimi bu rnn sre yn olarak tanmlayabiliriz.

Olgunlama:

Vcut organlarnn kendilerinden beklenen fonksiyonu yerine getirebilecek dzeyegelmesi iin, kaltmn etkisiyle geirdii biyolojik bir deimedir.

renme yaantlarndan bamsz olarak, rnein, parmak kaslar yeterincegelimemi bir ocuk makasla kad dzgn bir ekilde kesemez.

Hazr bulunuluk:

Bireyin olgunlama ve renme sonucu belli davranlar yapmaya hazr halegelmesidir.

Bireyin sadece olgunlama dzeyini deil, ayn zamanda, bireyin nceki renmelerini,ilgilerini, tutumlarn, gdlenmilik dzeyini, yeteneklerini, genel salk durumunu dakapsar.

rnek:Resim izmeyi renecek olan bir ocuun kalem tutabilmesi iin kaslarnnolgunlamasnn yansra resime kar ilgisinin olmas

Geliimin Kritik Dnemleri insanlar, baz geliim dnemlerinde ve yalarda evre etkilerine kar dahaduyarldrlar

evrede dzenlenen renme yaantlarn dier dnemlerden daha hzlakazanabilecekleri dnemlere "kritik geliim dnemleri" ad verilir.

rnein, ocuklarn bakalaryla yakn ilikiler kurabilmeleri iin, bebeklere yakn vescak davranlmaldr.Bebeklik dneminde yakn bir lgi gremeyen ocuklarn okul yllarnda kiileraras

salkl ilikiler gelitirme yetenei zayflayabilir.


6/21

Geliimle ilgili temel ilkeler : Geliim, kaltm ve evre etkileiminin bir rndr. Geliim sreklidir ve belli aamalarda gerekleir. Geliim nbetlee devam eder. Geliim batan ayaa, ten da dorudur. Geliim genelden zele dorudur. Geliimde kritik dnemler vardr: Geliim bir btndr. Geliimde bireysel farkllklar vardr.

Geliim grevi: Kiinin iinde bulunduu yaam dneminde baarmas gereken grevleri, kazanmas

gereken baz zellikleri, gelitirmesi gereken baz davranlar ifade eder.

GELM GREVLER kavramn gelitiren Havighurst, geliim grevini yletanmlamtr:

"Bireyin yaamndaki belli bir dnemde ortaya kan, baaryla elde edildiinde dahasonraki grevlerde basan ve mutlulua yol aan, baarlamad durumlarda ise kiidemutsuzlua, toplumun ho grmemesine, daha sonraki grevlerde zorluklara yol aangrevlerdir".

Geliim grevlerini etkileyen temel faktr vardr :

Fiziksel olgunlama Toplumsal beklenti ve talepler Kiisel deerler ve beklentiler

Yaam Dnemleri ve Geliim Grevleri Havighurst'un eitli yaam dnemleri iin belirledii geliim grevleri

Bebeklik ve lk ocukluk (0 - 6 ya) zellikleri :

Yrmeyi renme.Kat yiyecekleri yemeyi renme.Konumay renme.Tuvalet eitimi yoluyla dk kontroln kazanma.Cinsiyet farkllklarn renme.Sosyal ve fiziksel gereklii tanmlamak iin kavramlar oluturma ve dili renme.Okumaya hazr hale gelme.Doru ile yanl ayrma ve vicdan geliimine balama.

Orta ocukluk (6-12 ya) (kinci ocukluk) zellikleri :


7/21

Gndelik oyunlar iin gerekli fiziksel becerileri renme.Byyen bir organizma olarak kendine kar yararl bir tutum oluturma.Yatlaryla geinmeyi renme.Uygun erkeksi ve kadns sosyal rol renme.

Okuma, yazma ve hesap ile ilgili temel becerileri gelitirme.Gndelik yaam iin gerekli kavramlar gelitirme.Vicdan, ahlak ve deerler sistemi gelitirme.Kiisel bamszla ulama .Sosyal grup ve kurumlara kar tutum gelitirme.

Ergenlik (12- 18 ya) zellikleri :Her iki cins yatlaryla yeni ve daha olgun ilikilere erime.

Erkeksi veya kadns sosyal role erime.Bedenini kabul etme ve etkili bir ekilde kullanma.

Ana-baba ve dier yetikinlerden duygusal bamszla ulama.Evlilik ve aile hayatna hazrlanma.Bir meslek iin hazrlanma.

Bir deerler sistemi ve ahlak sistemi edinme.Toplumsal adan sorumlu davran isteme ve kazanma.

Gen Yetikinlik (18 - 30 ya) zellikleri :E seme.Eiyle (evli) yaamay renme.ocuk yetitirme.Ev idare etme.Bir ie girme / balama.Vatandalk sorumluluklarn stlenme.Topluma uyumlu bir sosyal grup bulma.

Yetikinlik (Orta Ya) zellikleri :

Yetikin vatandalk ve toplumsal sorumluluuna erime.Ekonomik bir yaam standard kurma ve srdrme.Onlu yalardaki ocuklarn(n) sorumlu yetikin olmalarna yardm etme.Yetikin bo zaman etkinliklerini gelitirme.Kendini bir kii olarak eiyle ilikilendirme.Orta yan fizyolojik deiikliklerini kabul etme.

Yallk zellikleri :


8/21

Azalan fiziksel g ve salna uyum salama.Emeklilik ve azalan gelire uyum salama.Ein lmne uyum salama.Ya grubu ile ak bir yaknlk kurma.

Toplumsal ve vatandalk ykmllklerini yerine getirme.Doyurucu fiziksel yaam dzenlemesi oluturma.

GELM DNEMLER:

Doum ncesi Dnem: Dllenmeden douma kadar olan dnem.Doum Sonras Dnem: Doumdan balayp lme kadar sren yaam dnemidir.Doum sonras dnem aadaki tabloda ya aralklar ile verilmitir.

Geliim alanlar:Bedensel geliimBilisel geliim (Piaget)Dil geliimi (Chomsky)Psiko-seksel geliim (Freud)Psiko-sosyal geliim (Erkson) Ahlak geliimi (Piaget ve Kohlberg)

BEDENSEL GELM Doum ncesi Dneminzellikleri ::

Yaam, annenin yumurtasnn babadan gelen sperm tarafndan dllenmesiyle balar Dllenmi olan yumurtaya zigot denilmektedir.Zigotun blnmesiyle hcre gruplar olumakta ve deiik aamalardan geerek insanyavrusu olumaktadr.

Dllenmeden ortalama 280 gn sonra doum gereklemektedir Bebek doduunda boyu ortalama 48-53 cm. ve arl 2500-4300 gr arasndadr

0-2 Ya Dnemin zellikleri : :Doumdan sonraki ilk ylda bedensel geliim ok hzl gereklemektedir.Yeni doan bir bebein ba dier organlarna gre daha byktr.Bebek hem boy olarak hem de arlk olarak ok hzl geliir.5 aylk bir bebek doumdaki arlnn iki katna, 12 aylk bir bebek ise katnaulamaktadr.

12 aylk bir bebek doumdaki boyunun %50'sine ulamaktadr Bebein psiko-motor geliiminde byk ilerlemeler olur.

Bebein psiko-motor geliimininzellikleri :


9/21

1. ay - Yzkoyun yatrlrsa enesini kaldrr.4. ay - Yardmla oturur.7. ay - Kendi bana oturabilir.10.ay- Emekler.

14.ay-Tek bana ayakta durabilir.15.ay-Yryebilir.24.ay-Yrr, sandelyede oturur.

2 -6 Ya Dnemininzellikleri :

Doumdan sonra ilk aylardaki hzl byme iki yandan sonra yavalamaktadr.Drt yandaki bir ocuun boyu doumdaki boyunun iki katdr.Okul ana doru boy uzama hz azalr, daha sonra ergenlik anda tekrar hzlanr.

Sinir sistemi geliimini byk lde tamamlarken, kalp at hz da giderek azalr vealt yana doru yetikininkine benzer hale gelir.Bu dnemde ocuklarn etkinlik dzeyleri ok yksektir.lgilerini ok eken bir etkinlik yapmadka uzun sre bir yerde oturamazlar; komak,atlamak, zplamak ihtiyacndadrlar

6-12 Ya Dnemininzellikleri :ocuklarn ilkretime baladklar bu dnemde bedensel geliim daha yava olur.Boy ve arlk art yavatr.Yllk boy art ortalama be buuk santim kadardr.12 yana gelen ocuklarn boyu ortalama 145 cm.dir.11 yalarna doru kzlarn arl erkeklerin arlndan fazladr.kzlar erkeklerden nce erinlik dnemine girmektedirler.Bu dnemde kemik ve iskelet sistemindeki gelimeler kas geliiminden daha ileridzeydedir

12-18 Ya Dneminin zellikleri :Ergenlik dnemi denilen bu dnem bulua ermeyle balar.Bulu dnemi ise cinsiyet salg bezlerinin aktif hale gelerek cinsiyet hormonuretimiyle balar.

Ergenlik dneminin tm aamalar btn bireylerde ayn sray izlemekle birlikte bireyden bireye farkllklar gsterir.Kzlar 11 ya civarnda bulua girerken, erkekler 13 ya civarnda bulua girerler.Hzl fizyolojik deimeler vcut yapsnda byk farkllklara neden olur.nce eller ve ayaklar byr, sonra kollar ve bacaklar, daha sonra da beden geliir


10/21

Bilisel geliim, bebeklikten yetikinlie kadar, bireyin evreyi, dnyay anlamayollarnn daha kompleks ve etkili hale gelmesidir

Piaget'in Bilisel Geliim Kuramnnzellikleri :

Piaget'e gre ocuklarn yetikinlerden farkl olan bir zihinsel yaplan vardr.Onlarn dnyay grme ve gereklere karar vermede kendilerine zg yollar vardr

Zihinsel geliimi etkileyen faktrler:OlgunlamaYaantSosyal EtkileimDengelenme

Olgunlama:

Kiinin bedensel adan gelimesi.

Yaant:Yakalama, hareket etme, somut objeler hakknda dnme ve onlarla ilgili sreler

dorultusunda dnme.

Sosyal Etkileim:Oynama, konuma ve dier insanlarla zellikle de ocuklarla yapma.

Dengelenme:Yeni karlalan bir durumla, daha nceden sahip olunan yaantlar arasnda dengekurmak iin yaplan zihinsel ilemler.

Bilisel geliim, zihindeki dengelerin bozularak yeniden kurulmas ve bu lemlerinsrekli tekrar edilmesiyle ortaya kmaktadr.

ema nn zellikleri :Bireyin evresindeki dnyay anlamak iin gelitirdii bir bilgisayar program gibidir rgtlenmi davran veya davran rntsdr;ocuun evresiyle etkiletike gelitirdii davran ve dnce kalplardr.ema en temel zihinsel yapdr

Uyum SalamaUyum salama, bireyin evresiyle etkileimi sonucu meydana gelen devaml bir deimedir

Bireyler yeni yaantlar geirdike, bazen mevcut emalar yetersiz hale gelir.


11/21

Bu gibi durumlarda bireyler, dengeleme durumunu srdrebilmek iin yeni yaantylavarolan emalarn birbirleriyle uyumasn salamaya alr.

Uyum salamann iki yolu vardr:

zmlemeUyumsama

Uyum salama yollarndanzmleme :

Bireyin yeni karlat durumlar nceden varolan emalarn iine yerletirmesidir.

Uyum salama yollarndanUyumsama:nceden var olan emalar deitirip yeni emalar oluturmaktr

Hayatnda ilk kez kaplan gren bir ocuk, kaplan kendinde var olan kedi emas ileaklamaya alabilir ve "byk bir kedi" diyebilir. Bu tanmlama onun iin belli bir sreyeterli olacaktr. Ancak bir sre sonra kendi emas yeterli olmadnda yeni bir ema(kaplan) oluturacaktr.

Kedi kavramn kullanmaya alma zihnin "zmleme",Kaplan emasn oluturma ise "uyumsama" ilevini gsterir

Piaget'e Gre Bilisel Geliim Dnemleri :

1-Duyusal - Motor Dnem (Doum - 2 yas aras)Bu dnemin en nemli grevi, bebein duyu organlar ile bedeninin farkna varp onuistedii gibi kullanabilmeyi renmesidir.

Bebein doutan sahip olduu refleks davranlar, evresiyle etkileimleri sonucuamal davranlara doru ilerler.

Bebek

balangta kendini evresindeki nesnelerden ayrt edemezken bu dnemde bebek doadan ayrr.

Srekli nesne kavram (nesne gznn nnden kaldrldnda onun yok olmadn

renmesi) edinilir.Taklit yetenei geliir. Ertelenmi taklit grlr.Hedefe ynelik davran vardr.

2-lem ncesi Dnem(2 - 7 ya)Bir nceki dnemde srekli olduklar anlalan nesneler, artk sembollerle (kelimelerle)temsil edilmeye balanr.

Dnce tek ynldr. Objeleri sadece bir tek zellikleri asndan sntlandrabilirler.Mantklar deiken ve yzeyseldir.


12/21

ocuk ben merkezcidir. Dnyay kendi bak alarndan grmekte ve grnle gerek arasndaki ayrm anlayamamaktadr .

Kiilerin srekli olduu anlayna ular.Animizm (cansz eyalara canlym gibi davranma) grlr.

Devresel tepki grlr. 3-Somut lemler Dnemi (7 -12 ya)

Somut olan lemler yaplr.Snflama yetenei geliir. Nesneleri belli zelliklerine gre sralayabilirler.lemleri tersine evirme zellii vardr. (2+3 = 5 ve 5-3 = 2)Ben merkezcilik ortadan kalkmtr.

Korunum ilkesi kazanlr. Korunum, herhangi bir nesne ya da nesne grubunun fiziksel biimi ya da mekandaki konumu deitiinde, miktar ve hacim olarak deimeyeceiilkesidir.

4-Soyut lemler Dnemi (Ergenlik dnemi)

Birey yetikin gibi dnebilme zelliklerini kazanr.Zihinden ilemler yaplabilir.Biimsel yntemler kullanarak problem zebilirler,eitli ideal fikirler, deerler, inanlar gelitirilir. Birey toplumun yapsyla, felsefesiyle,

politikayla ilgilenir.Ergen ben merkezcilii grlr.

DL GELM :

Birey bilisel geliim dnemlerindeki zellikleri kazandka dil kullanmndaki becerileri de artmaktadr.Dil geliimi sadece szcklerin renilmesini deil, ayn zamanda szck ve cmlelerinyapsna likin kurallar renmeyi de iermektedir

Dil geliimi dnemleri :Babldama DnemiTek Kelime DnemiTelgraf Konumaslk Gramer Konumas

Babldama Dnemi:4 ile 9 ay arasn kapsar.

Bir ok ses karmaktadr ve anne babasnn nasl karlk vereceine bakmaktadr.


13/21

Anne ve babas kard sesleri onaylarsa ocuk bu sesleri tekrar etmektedir (rnein; bub, agu).

Tek Kelime Dnemi:

9 ile 18 ay arasn kapsamaktadr.Birok anlama gelen bir ka kelime ile karlalmaktadr.Anlam, cmle yerine kelime ile ifade edilmektedir (rnein; atta ).

Telgraf Konumas:18 ile 30 ay arasn kapsamaktadr.iki kelimelik cmle kurmaya baland grlr.Olas en ksa yoldan anlam iletilmeye allmaktadr (rnein; baba gitti).

lk Gramer Konumas:30 ile 48 aylar arasn kapsamaktadr.Gramerin kazanlmaya baland, yap ve kurallarn edinildii dnemdir (rnein;Anne ie gitti).

AHLAK GELM

Ahlak geliimi, toplumun tm deerlerine kaytsz artsz uyma deil, topluma etkin bir uyumu salamak iin deerler sistemi oluturma srecidir

Ahlak geliimi, ocuklarn belli davranlarn "doru" ya da "yanl" olarak deerlendirmelerine rehberlik eden ve kendi davranlarn ynetmelerini salayanilkeleri kazanma srecidir

PIAGETN AHLAK GELM KURAMIPiaget'e gre ahlak geliimi bilisel geliime paralellik gstermektedir.ocuklarn dnce biimlerini zleyen Piaget, ocuklarn doru ve yanla ilikinyarglarnn yalara bal olarak deitiini gzlemlemitir.

Kurallarn yorumlan biimleri de yalara bal olarak deime gstermektedir

Piaget ahlak geliimini iki dnemde incelemektedir : Dsal Kurallara Ballk Dnemi Ahlaki zerklik Dnemi

1.Piaget ahlak geliiminin Dsal Kurallara Ballk Dnemi :

6-12 ya arasn kapsar. ocuk kurallarn deimezliine inanr, kurallara uymayanlarn cezalandrlmas

gerektiini dnr. Kaytsz artsz otoriteye uyma sz konusudur.


14/21

2.Piaget ahlak geliiminin Ahlaki zerklik Dnemi :

ocuun sosyal dnyas giderek artan akran gruplaryla genilemitir. ocuun srekli olarak evresindekilerle etkileimde bulunmas, kurallar hakkndaki

fikirlerinin deimesine neden olur. Kurallarn insanlar tarafndan oluturulduu ve gerektiinde deitirilebilecei bilincine ular.

KOHLBERG'N AHLAK GELM KURAMI:

Kohlberg, Piaget gibi ocuk ve yetikinlerin belirli durumlarda davranlarn ynetenkurallar nasl yorumladklarn incelemitir.

Piaget'in ahlak geliimini iki dnemde incelemesine karlk, Kohlberg ahlak geliimini dzeyde alt aama olarak ele almtr.

Bu dzey, ocuk ya da yetikinin "doru" ya da "ahlaki davran" olarak neyialgladna gre sralanmtr. Her bir dzey kendinden ncekine dayanmakta, kendinden sonrakine temeloluturmaktadr

I. GELENEKSEL NCES DZEY 1. Evre: Ceza ve taat Eilimi:

Bu dzeydeki ocuklar sadece otoriteye uyar ve cezalandrlmaktan kanrlar. Ceza verilen davran sutur. dl getiren davran ise iyidir. Genel olarak olaylarn d grnne ve meydana gelen zararn byklne bakarak karar verirler.

2. Evre: Arasal likiler Eilimi:

ocuklarn kendi ihtiya ve isteklerinin karlanmas nemlidir. Ahlaki yargda bulunacaklar zaman, bakalarnn ihtiyalarn da dikkate alrlar. Ne kadar alrlarsa o kadar vermeleri sz konusudur.

Kurallara ihtiyac karlad srece uyulur. "Her ey karlkldr" inanc hakimdir. II. GELENEKSEL DZEY 3. Evre: Kiileraras Uyum Eilimi:

Akran gruplaryla ibirlii gzlenir. yi davran, bakalarna yardm etmek ya da onlar mutlu etmektir. yi davranlar destekleyen kurallar savunulur. Bakalar tarafndan onay grmek nemlidir.

Ahlaki yarglarda bakalarnn hissettikleri de dikkate alnr.


15/21

Artk yaplanlar sadece ceza almamak iin (Evre 1) ya da kendisi iin (Evre 2) deil;ayn zamanda bakalarn mutlu etmek iindir.

4. Evre: Kanun ve Dzen Eilimi:

Bu dnemde doru davran, sosyal dzene uygun olarak kiinin grevini yerinegetirmesidir. Artk akran gruplarnn kurallarnn yerini, toplumun kurallar ve kanunlar almtr. Kanunlar soru sorulmakszn izlenir. Kanunlara uymayanlar asla onaylanmazlar.

III. GELENEK SONRASI DZEY 5. Evre: Sosyal Szleme Eilimi

Kanunlarn kullanm ve bireysel haklar eletirici bir ekilde ncelenir. Toplumun kanunlarnn ve deerlerinin greli ve topluma zg olduu kabuledilmektedir.

Kanunlara kr krne uyulmaz ve kanunlarn demokratik olarak deitirilebileceilkesine sahiptirler.

Kanunlar, sosyal dzeni korumak , temel yaama ve zgrlk haklarn gvence altnaalmak iin gerekli grlmektedir.

6. Evre: Evrensel Ahlak lkeleri Eilimi:

Kii ahlak ilkelerini kendisi seip oluturur. Bu ilkeler, adalet, eitlik, insan haklar gibi baz soyut kavramlara dayaldr. Bu ilkeleri ihlal eden kanunlara uyulmamaldr. Bireyin haklarna sayg esastr.

KLK GELM

Kiilik, bireyi bakalarndan ayran, bireyin doutan getirdii (huy = miza) vesonradan kazand zelliklerin (karakter) bir btndr.

Duygularmz, yetenekelerimiz, huyumuz, sosyal, fiziksel-psikomotor ve bilisel

zelliklerimiz, karekter ve deerlerimiz, inanlarmz ve tutumlarmz, grlerimiz,vb. tm zelliklerimiz kiiliimizi oluturur Kiilik geliimi konusunda Freud'un Psikoseksel Geliim Kuram ve Erikson'unPsikososyal Geliim Kuram ele alnmaktadr.

FREUD'UN PSKOSEKSEL GELM KURAMI Kiiliin Yaps :

Freud' gre kiilii oluturan yap vardr: d, ego ve sperego.


16/21

d: Kaltmsal olarak gelen igdleri ieren yapdr. Ruhsal enerji kayna olan d, ego ve speregonun almas iin de gerekli olanenerjiyi salar.

d zevk ilkesine gre alr ve btn isteklerin hi beklenmeden doyrulmasn ister.

Ego: d'i denetleyen yapdr. Kiiliin yrtme organ olan ego, gereklik ilkesine gre alr. Ego'nun grevi, id'in isteklerini sperego elverdii lde yerine getirmektir. d ile sperego arasnda meydana gelen atmalarda uzlama salamakla ykmldr.

Sperego: ocua ailesi ve toplum tarafndan aktarlan deerleri, ahlak kurallarn yanstr. Kiiliin bu yn kusursuz olmak iin abalar. Vicdan ilkesine gre alan sperego, hem id'den gelen ve kabul edilemeyecek olan

istekleri bastrmaya alr, hem de egoyu kusursuz olmaya yneltmek iin alr.

Freud, Kiilik geliimi bakmndan ilk ocukluk yllarndaki yaantlarn nemini vurgular. Normal geliimin salanmas iin geliimin her dneminde bireyin temel ihtiyalarnndoyurulmas gerekir.

Eer bu temel ihtiyalar karlanmazsa kiilik geliimi engellenir.

Freud'un psikoseksel geliiminin be temel dnemi: 1. Oral Dnem (0-1 ya) , 2. Anal Dnem (1- 3 ya) , 3. Fallik Dnem (3 - 6 ya) 4. Gizil Dnem (6-12 ya)

5. Genital Dnem (12 - 18 ya)

1. Freud'un psikoseksel dnemlerinden Oral Dnem (0-1 ya): Temel haz kayna emmedir. Emme, pasif ve baml bir davrantr. Freud' a gre, anne ya da annenin yerine geen yetikin tarafndan ocuun memeden

erken kesilmesi ya da aksine uzun emzirilmesi, onun bu dneme baml olmasnaneden olmaktadr.

2. Freud'un psikoseksel dnemlerinden Anal Dnem (1- 3 ya):


17/21

idrar ve dk karma ile ilgilidir. Cinsel haz dklama blgesine younlar. ocuk bu dnemde kendini ve evreyi kontrol etmeyi renir. Kat ve baskc bir tuvalet eitimi veren anne-baba, ocuun bu dnemde baml

kalmasna neden olur ve bu tutum ocuun ilerde kiilik yapsna olumsuz etkietmektedir.

3. Freud'un psikoseksel dnemlerinden Fallik Dnem (3 - 6 ya): ocuklar bu dnemde cinsel organlarndan zevk aldklarn farkederler. Kar cins ebeveyne ak olarak daha fazla sevgi gsterisinde bulunur. Freud'a gre, erkek ocuk annesine (Oedipus kopleksi), kz ocuk ise babasna {Elektrakompleksi) cinsel erikli bir sevgi besler.

Anne-baba ya da onlarn yerine geen yetikinler, ocuklara scak ve sevgi dolu bir

ekilde davranmaldrlar. ocuklar bu dnemde yetikinlerini model alarak cinsiyet rollerini kazanmaya balarlar.

4. Freud'un psikoseksel dnemlerinden Gizil Dnem (6-12 ya):

ocuk cinsiyetle ilgili konulardan holanmazlar ve kendilerini oyuna verirler. Freud'a gre, davrann kayna olan cinsel ve saldrgan kkenli enerjiler bu dnemde,renme, merak ve aratrma etkinliklerinde kullanlmaktadr.

Ergenlik frtnas ncesi durgunluk olarak grlr.

5. Freud'un psikoseksel dnemlerinden Genital Dnem (12 - 18 ya): Hzl bir fiziksel gelime vardr. Ergen ebeveynle ilikilerini dzenlemek, atmalarn zmlemek ihtiyacndadr.

SAVUNMA

MEKANZMALARI Farknda olmadan kaygdan kurtulma abasna verilen addr. Savunma mekanizmalar herkes taralndan kullanlr ve normal bir davran biimiolarak kabul edilir.

Savunma mekanizmalar :

Bastrma D Kurma Manta Brme Yanstma: Saplanma Gerileme zdeim kurma


18/21

dnleme Yer deitirme Kart tepki oluturma zlme nm Yceltme Yapma-Bozma Yadsma

Savunma mekanizmalarndan Bastrma:

Yasak, ayp,tre d duygu ve dncelerin ya da ac veren, kayg dourabilecek potansiyele sahip duygu ve dncelerin bilin dna itilmesidir. rnein; insanlarn lml olduunu bildii halde davranlarn, planlarn hilmeyecekmi gibi yapmas.

Savunma mekanizmalarndan D Kurma:

Kiinin gerek hayatta doyum salayamad istek ve drtlerini dler kurarak doyurmaya almasdr.

rnein; Don Guichote'nin romanndaki valye.

Savunma mekanizmalarndan Manta Brme: Kiinin davrann hakl gstermeye ya da ulaamad amac deersizletirmeyealmasdr.

rnein; "gen bir kz evlenme sz vererek aldatan bir erkein, ben aldatmasaydm bakalarna zaten kanacakt demesi "ya da "kedi uzanamad ciere pis der"atasz.

Savunma mekanizmalarndan Yanstma: Kiinin kendi ksur, yanlg ya da kt dncelerini bakalarnn zerine aktararak sululuk ya da aalk duygusundan kurtulmasdr.

rnein; iinde kzma ve kin olan bir kiinin "bana kzyorlar, benden nefret ediyorlar"diye dnmesi.

Savunma mekanizmalarndan Saplanma: Gelime srecinde, ocuun lk ocukluk dnemlerine bal kimi zellikleri benliindetutmas ve sonraki dnemlerde bunlar devam ettirmesidir.

rnein; ocukluk dneminde babas le doyurucu ilikiler yaayamayan bir kzn,sonradan srekli olarak erkeklerle iliki kurmas.

Savunma mekanizmalarndan Gerileme:

Kiinin iinde bulunduu geliim dnemi kayg douracak nitelikte ise, daha nceki bir geliim dnemine dnmesidir.

rnein; karde kskanl nedeniyle altn slatma, parmak emme.


19/21

Savunma mekanizmalarndan zdeim kurma: Baka bir kiinin zelliklerini, duygu ve davran biimlerini, deerlerini ve nanlarn benimseyerek kendi benliimize sindirip kiiliimizin bir paras haline getirmektir.

Savunma mekanizmalarndan dnleme: Kiinin kendini zayf grd bir alandaki eksikliini kuvvetli olduu baka bir alandaki baaryla rtme abasdr.

rnein; kzlarn ilgisini ekemeyen yakkl olmayan bir gencin mahalleninkabadays olmas.

Savunma mekanizmalarndan Yer deitirme:

Kayg uyandran sorun, kiinin gcnn yetmedii bir kimse ya da denetimindeolmayan bir olaysa; kiinin kaygsn veya kzgnln gcnn yettii bir kimseyeyneltmesidir.

rnein; amirine kzan bir adamn, karsnn yemei ge hazrlamasn bahane ederek kavga karmas.

Savunma mekanizmalarndan Kart tepki oluturma:

Kiinin bilind yasak drt ve eilimlerinin tam kart tepkiler gstererek benliinisavunmaya almasdr.

rnein; iindeki kin, nefret ve kabalk eilimleri olmasna ramen kiinin arderecede kibar ve nazik davranmas.

Savunma mekanizmalarndan zlme:

Youn kayg nedeniyle benliin bir blmnn paralanarak bamszlk kazanmasdr.

rnein; uykuda gezerlik, oul kiilik, kiiliin yabanclamas.

Savunma mekanizmalarndan Dnm: Ar bir bunalt nedeniyle bilincin uyaranlara kapatlarak benliin bunaltdan uzak tutulmasdr.

rnein; iddetli kar-koca kavgasnda kadnn birden baylvermesi.

Savunma mekanizmalarndan Yceltme: Kiide kayg uyandran atmalarn sanat, bilim, din, politika, spor ve dier sosyal veestetik alanlara kanalize edilerek ortadan kaldrlmasdr.

rnein; ocuu olmayan bir kadnn krelerde gnll olarak almas ya da sevgilisitarafndan terk edilen bir kimsenin iir yazmas.

Savunma mekanizmalarndan Yapma-Bozma:

Kiinin gerekte ya da dncesinde yapt olumsuz bir eylemi ortadan kaldrmak veyaplmam gibi saymak amacyla baz davranlar tekrarlamasdr.


20/21

rnein; havagaz musluunu sk sk ap kapayarak kontrol etmek ya da srekli elleriykama.

Savunma mekanizmalarndan Yadsma:

Kiinin yaamndaki ac gereklerin, talihsizliklerin, zc olaylarn ya da kusurludavranlarn sanki yaanmam gibi kabul edilmesi. rnein; ok sevilen birinin lmn kabullenemeyen ve onlarn odalarn aynenmuhafaza eden kimseler.

Erkson'n psiko-sosyal geliim kuramna gre insann yaamnda sekiz kritik dnemvardr:

1. Temel Gvene Kar Gvensizlik (0 - 1 ya): Bu dnemde bebekler evrelerindeki dnyaya gvenebilecekleri ya dagvenemeyeceklerine ilikin temel duygular edinirler.

Bu sre iinde evresindekilerle ilikilerinin nitelii ocuun temel gven duygusunuetkiler.

2. Bamszla Kar Utanma ve Kukuculuk (1 - 3 ya):

ocuun yrmeye ve konumaya balamas ile ailesine olan bamll azalmaya balar. Kendi evrelerini kontrol etmek, glerini gstermek isterler. Anne-babann ar koruyucu ya da baskc tutumu, ocuun kapasitesine ynelik kukulara ve utan duygusuna yol aacaktr.

3. Giriimcilie Kar Sululuk Duygusu (3 -6 ya):

ocuun motor ve dil geliimi, onun daha merakl olmasna ve daha atlgan olmasnaolanak salar.

ocuun kendini ve evresini kefedebilmesi iin yetikinlerin gerekli yaantlarkazanmasna olanak salamas gerekir.

Doal merakndan dolay ok sk azarlanan ve engellenen ocukta sululuk duygusugeliir.

4. alkanla Kar Aalk Duygusu (6-12 ya): ocuun okula balamasyla sosyal dnyasnda byk bir genileme meydanagelmitir.

ocukta i planlama, ibirlii yapma, renme ve i baarma zel bir neme sahiptir. Baarma alkanlk duygusunu getirir. ocuun kendine ve yeteneklerine kar olumlu bir tutum gelitirmesine yardm eder. ocuklarn abalar desteklendiinde, alma ve baarl olma davranlar geliir;ancak srekli olarak eletirilen, desteklenmeyen, beenilmeyen ocuklar aalk duygusu gelitirirler.

5. Kimlik Kazanmaya Kar Rol Karmaas (12 - 18 ya):


21/21

"Ben kimim?", "ocuk mu yoksa yetikinmiyim?" sorular ok nemlidir. Ergen bu dnemde aray iindedir. Eer baarl bir ekilde kimlik kazanma sorununu zerse, kendine gvenen bir kiiolarak yaamn srdrebilir ve baarl olur.

Aksi durumda rol karmaas, yaamn gelecek dnemlerinde de bu kriz zlnceyekadar devam eder.

6. Yaknla Kar Yaltlmtk (18 - 26 ya): Ergenlik dnemimde kimliini bulan birey, kimliini kaybetme korkusu olmadan bakalaryla yakn ilikiler kurar. Aksi durumda, bakalaryla dostluk ilikisi kurmada glk eken birey, psikolojik bir yalnzla itilebilir.

7. reticilie Kar Verimsizlik (Orta yetikinlik): Kii nceki dnemleri baarl olarak atlatmsa bu dnemde retken, verimli veyaratcdr.

ocuk yetitirerek, evi dnda topluma yaral ler yaparak verimli olmaya alr. Bunlardan mahrum olan bireyler bir ie yaramama duygusuna kaplabilirler.

8. Benlik Btnlne Kar Umutsuzluk (Yallk):

retken geen bir yaamn salam olduu doyum ile yllarn anlamsz geirmeninumutsuzluu arasndaki atmadr.

Documents

Gelişim Psikolojisi(kpss)