Foça Özel Çevre Koruma Bölgesi'nin Ekonomik Analizi

Foça Özel Çevre Koruma Bölgesi’nin

Ekonomik Analizi

Kaynak: Keskin et al. 2011. The socio-economic overview and analyses of new income generation activities at Turkish Aegean MPAs. Project PIMS 3697: Strengthening the System of Marine and Coastal Protected Areas of Turkey. Technical Report Series 1: 112 pp

İçerik•Önsöz•Çalışmanın Amacı•Çalışmanın Yöntemi •Ekosistem Hizmetleri Yaklaşımı Nedir?•Ekosistem Hizmetleri Yaklaşımının Benimsenmesi•Deniz ve Kıyı Ekosistem Hizmetleri Tipolojisi•Foça ÖÇKB’nin Tedarik Hizmetleri•Öneriler

Fotoğraf: SAD-AFAG

ÖnsözBu çalışma, “Economic Analysis of Foça Special Enviromental Protection Areas” adlı raporla 2011 yılında yayınlanmıştır.

2011 yılında yapılan çalışma ile Foça ÖÇK Bölgesi’nin yıllık ekonomik değeri 59 milyon TL olarak belirlenmiştir.

Bu değer, alanın başlangıç aşamasındaki değerini yansıtmaktadır ve daha detaylı çalışmalara ihtiyaç vardır.

Yeterli verinin olmamasıyla muhafazakar tahminlerle belirlenen yıllık turizm değerinin, gerçek değerin altında olduğu düşünülmektedir.

Çalışmanın Amacı: 1) Foça ÖÇK Bölgesi’nin temin ettiği denizel hizmet ve ürünler yelpazesi hakkında farkındalık yaratmak;

2) Kilit ekosistem hizmetlerinin devamını tehdit eden baskılara ve bunların ekonomik sonuçlarına işaret ederek alanın sürdürülebilir yönetimine katkıda bulunmak;

3) Denizel hizmetlerin ekonomik değerini ortaya koyarak ve potansiyel gelir getirici faaliyet ve mekanizmaların altını çizerek alan için hazırlanacak olan İş Planına bilgi tabanı sağlamaktır.

Fotoğraf: TVKGM Arşivi

Çalışma YöntemiFoça ÖÇK Bölgesi’nin ekonomik analizi hakkında veri ve literatür taraması, Eylül 2010 ve Mart 2011’de kilit paydaşlarla yapılan görüşmelerden elde edilen verilere ve Haziran 2011’de alanda yürütülen turizm anketlerine dayanmaktadır.

TVK Şube Müdürlüğü çalışanları tarafından192 ziyaretçi, 17 turizm operatörü, 22 otel ve 26 lokanta ile anket gerçekleştirilmiştir.

Fotoğraf: Esra Başak

Ekosistem Hizmetleri Yaklaşımı Nedir?Denizel ortamlardaki ekosistemlerin ve bunların barındırdığı biyolojik çeşitliliğin bireysel ve sosyal refaha katkıda bulunduğunu bilinmektedir. Yaklaşım bu katkının, balık gibi doğrudan tüketilen ürünlerin temininin çok daha ötesine gittiğini, denizel ekosistemlerin karbon tutma gibi kritik düzenleme fonksiyonlarını takdir etmektedir.

Bu yaklaşım, karar alma süreçlerinde ekosistemlerin bir bütün olarak ele alınmasını ve sağladıkları hizmetlere değer biçilmesini sağlayan bir çerçeve sunmaktadır.

Ekosistem Hizmetleri Yaklaşımının BenimsenmesiKıyı ve deniz alanları çeşitli gelişimlere açılır ve bu yönetim biçimi değişirse ekosistem hizmetlerinin temini bozulabilir veya yok olabilir. Aksine, iyileştirilmesi balıkçılık yönetiminde olduğu gibi, bu hizmetler sürdürülebilir uygulamalarla geliştirilebilir..

Fotoğraf: Vahit Alan

Ekosistem Hizmetleri yaklaşımının uygulanması, insan faaliyetlerindeki değişikliklerin ekosistem hizmetlerinde ve buna bağlı olarak insanların faydalandığı boyutlarda ne gibi değişikliklere neden olacağını kapsamlı bir şekilde anlamayı gerektirir.


Deniz ve Kıyı Ekosistem Hizmetleri TipolojisiTipoloji, Ekosistem Hizmetleri Yaklaşımını izlemekte bu da Milenyum Ekosistem Değerlendirmesi’nin aşağıdaki dört ekosistem hizmetleri sınıflandırmasına dayanmaktadır;

Tedarik hizmetleri denizel ekosistemlerin sağladığı balık, ilaç gibi somut ürünler

Düzenleme hizmetleri denizel çevrede atık bertarafı ve karbon depolama gibi sosyal refaha katkıda bulunan doğal süreçler

Kültürel hizmetler hem kullanım hem de kullanım dışı değerler olabilir ve örneğin denizel çevrenin eğitim ve turizm amaçlı kullanımı, ekosistemlerden elde edilen maddi ve maddi olmayan faydalar

Destek hizmetleri diğer tüm ekosistem hizmetlerinin üretimi için gereklidir. (ör. Toprak oluşumu, besin döngüsü)

Foça ÖÇKB’nin Tedarik HizmetleriFoça ÖÇK Bölgesi’nin bir yıllık değeri 59 milyon TL olarak hesaplanmıştır.

Bu değeri aşağıdaki tedarik hizmetleri sağlamaktadır;

Ön Tedarik hizmetleri (balık)

Düzenleme hizmetleri (karbon tutma, erozyon kontrolü, su arıtımı)

Kültürel hizmetler (turizm, rekreasyon)

Bilimsel veri eksikliği nedeniyle incelenemeyen şu değerler de alanda bulunmaktadır; •Doğal ilaçlar gibi hammaddeler,

•Genetik kaynaklı dekoratif ürünleri,

•Denizel ortamın mikro-iklim düzenlemesinde sel ve fırtınadan koruma rolü,

•Eğitim, peyzaj ve miras değerler.


ÖN TEDARİK HİZMETLERİ

Hizmetler FaydalarDenizel

AlanDeniz Ekosisteminin Desteklediği Alanlar

Deniz Ekosisteminin

Etkilediği Alanlar

Yiyecek Ticari ve kıyı balıkçılığı ve yaban hayat ** Turizm, balıkçılık ve hane halkıBalıkçılık, hane halkı, tarım, sanayi

Ham madde

Endüstriyel amaçlı-Deniz yosunu -Endüstri (inşaat malzemesi), hane halkı

Endüstri, hane halkı

Denizel türlerden elde edilen doğal ilaçlar

? Hane halkıHane halkı, balıkçılık, endüstri, tarım

Genetik kaynaklar-denizel fauna ve flora çeşitliliği

? TarımBalıkçılık, turizm, tarım

Süs olarak kullanılan kaynakları-deniz kabuklarının takı, elişlerin de kullanılası.

- Endüstri Endüstri, balıkçılık, turizm

Enerji kaynağı Gelgit gücü - Enerji, hane halkı

Taşıma Ticari amaçlı deniz taşımacılığı * Endüstri, turizm

Kısaltmalar: **önemli hizmet, *şartlı hizmet, -konu ile ilgisi olmayan hizmet,? temini belirsiz

DÜZENLEME HİZMETLERİ


AlanDeniz Ekosisteminin Desteklediği Alanlar

Deniz Ekosisteminin

Etkilediği Alanlar

GHG düzenleme

Karbon azalımı **Tüm alanları destekleme potansiyeline sahip

Tüm alanları etkileme potansiyeline sahip

Mikro klimayı düzenleme/ dengeleme

Sıcaklık, yağış ve rüzgâra etki etmek *Tüm alanları destekleme potansiyeline sahip


Doğal afet kontrolü

Fırtına ve selden koruma *Turizm, endüstri, tarım, hane halkı, kentsel alan


Erozyon kontrolü * TurizmTüm alanları etkileme potansiyeline sahip

Atıkların berterafı

Su arıtma, kirlilik zararının giderilmesi *Tüm alanları destekleme potansiyeline sahip



KÜLTÜREL HİZMETLER


Alan

Deniz Ekosisteminin Desteklediği

Alanlar

Deniz Ekosisteminin Etkilediği Alanlar

Manevi inançlar, kültürel miras

Arkeolojik kalıntılar. Denizel çevrenin film, reklam, kitap, resim, mimari, ulusal sembollerde kullanılması.

** Turizm, hane halkıTüm alanları etkileme potansiyeline sahip

EğitimDenizel ekosistemin süreçlerini anlamak için bir açık hava laboratuarı

** Hane halkıTüm alanları etkileme potansiyeline sahip

Rekreasyon ve ekoturizm

Rekreasyonel balıkçılık, kuş gözlemciliği, tırmanış, dalış, yelkencilik, manzara değeri, arkeolojik kalıntılar, tatil yeri

** TurizmTüm alanları etkileme potansiyeline sahip

Peyzaj ve hayatın kolaylaşması

Mülk gelirleri * TurizmTüm alanları etkileme potansiyeline sahip

El değmemiş biyoçeşitlilik

Gelişmiş refah -Miras ya da fedakârlık nedenleri

*Tüm alanları destekleme potansiyeline sahip



Düzenleme Hizmeti: BalıkçılıkFoça ÖÇK Bölgesi’nin balıkçılıkla sağladığı hizmetin yıllık değeri 9.955.499 TL’dir.

Foça’da 1993 yılından bu yana Aslan Burnu ve Deve Boynu’nun 2 mil açığından itibaren endüstriyel balık avcılığı yapılmaktadır.

Foça’da 5-8 m arası 77 adet balıkçı teknesi ve 12 trol, 2 adet de gırgır teknesi bulunmaktadır.

Haftalık 400-500 amatör balıkçı Foça’da avlanmaktadır. Fotoğraf: Esra Kartal

Düzenleme Hizmeti: BalıkçılıkFoça’da karakteristik Akdeniz balıkçılığı halen devam etmektedir. Ve kullanılan yöntemler; paragat, kaldırma ağı, galsama ağı, gırgır ve trol (2 mil açıkta). Iğrıp ve tratanın kullanımı ise tamamen yasaktır.

Foça’da ekonomik değeri olan 52 balık türü yaşamaktadır.


Ortalama yaşOrtalama olarak profesyonel balıkçılık yılı

Hane halkı ortalaması

Aile bireylerinin sayısı

Tek işi balıkçılık olanlar %

İkinci geliri balıkçılık olanlar %

Sosyal güvencesi olanlar %

Ev sahibi olanlar %

Evli olanlar %

Küçük ölçekli balıkçıların sosyo-demografisi ve ekonomik karakteristiği

Düzenleme Hizmeti: BalıkçılıkGökova ÖÇK Bölgesi’ndeki Aykaya, Akçapınar ve Gökova’da avlanan balıkçılar ve Foça ÖÇK Bölgesi’ndeki küçük ölçekli balıkçıların sosyo-demografisi ve ekonomik karakteristiği belirlenmiştir.

Düzenleme Hizmeti: Karbon TutmaFoça ÖÇK Bölgesi’nin karbon tutma hizmetinin yıllık değeri 654 TL’dir.

Bu değer hesaplanırken Türkiye için karbon ticaretinde kullanılan hesaplama değeri (18 TL / tCO₂) kullanılmıştır.

Karbon tutan Posidonia çayırları Foça ÖÇK Bölgesinde 6,7 km² alan kaplamaktadır.

Düzenleme Hizmeti: Erozyonu KontrolüFoça ÖÇK Bölgesi’nin erozyon kontrolü hizmetinin yıllık değeri 8.442.230 TL’dir.

Deniz çayırları, hidrodinamik etkiyi azaltarak ve sediman biriktirerek kıyı erozyonu engellemede rol oynar.

Foça ÖÇKB’de kıyısal alanın %52’sinde yapılaşma vardır.

Fotoğraf: www.wwf.org.tr

Düzenleme Hizmeti: Atıksu ArıtmaFoça ÖÇK Bölgesi’nin atıksu arıtma hizmetinin yıllık değeri 1414 TL’dir.

Akdeniz ülkelerinde evsel ya da endüstriyel atık sular denize ulaşıyor ve deniz bunu belli seviyelere kadar arıtabiliyor. Fotoğraf: TVKGM Arşivi

Düzenleme Hizmeti: Atıksu ArıtmaAkdeniz’deki her ülke için yapılan hesaplamalara göre Türkiye kıyılarının (8,333 km), bu arıtma özelliği ile yıllık değeri 550 milyon TL.

Bu hesaplama çerçevesinde Foça kıyılarının (23 km), yıllık 0,96 milyon TL’lik atık arıtma değeri taşıması muhtemeldir.

Kültürel Hizmet: TurizmFoça ÖÇK Bölgesi’ndeki turizm hizmetinin yıllık değeri 38.981.555 TL’dir.

192 ziyaretçi, 17 tur operatörü, 22 otel ve 26 restoran ile yapılan görüşmelerde alanın ekonomik değeri ile birlikte çeşitli veriler elde edilmiştir.


Ulaşım %41

Konaklama %21

Yemek %21

Turistik eşya %9

Gezinti %9

Foça ÖÇKB’ye gelen ziyaretçilerin yaptığı harcamaların dağılımı

Kültürel Hizmet: Turizm

Foça ÖÇKB’ye gelen ziyaretçilerin ülkesel dağılımı



Foça ÖÇKB’ye gelen ziyaretçilerin hizmet kalitesi için görüşleri

MükemmelİyiTatminkarZayıf


Foça ÖÇKB’ye gelen ziyaretçilerin hizmet kalitesi için görüşleri

Temiz deniz, sahil, kıyıSakinlik

Doğal güzellikKültür, tarih, arkeoloji

Foça’nın havasıDost canlısı insanlar

İzmir’e yakınlıkGüzel yemekler ve restoranlar

Otel ya da kampHer şey

GüvenlikBalıkçılık

Yelken, rüzgar sörfüParanın kıymetli oluşu

Pazar, ticaretZiyaretçi kalitesi

Gece hayatıAileler için iyi oluşu

İyi servis

Ziyaretçiler Foça ÖÇKB’de nelerden hoşlanıyor

Kültürel Hizmet: Turizmİşletmelerin kalitesi ve temizlik

Hiçbir şeyKötü planlama

Kayalık kıyıSosyal aktivite azlığı

ÇöpDeniz kirliliği

Belediye hizmetlerinin yetersizliğiKonaklama yeri yetersizliğiSahipsiz köpek ve kediler

Kirli sahillerAşırı rüzgar

Askeri alanlarAğaç azlığı

Kaliteli içme suyu yetersizliğiDeniz kestanesi

SivrisineklerTekne fazlalığı

Club Med’in kapalı oluşuDoğanın zarar görmesiMarketlerin zayıf oluşu

Ticari balıkçılıkSahillerde kabin ve şemsiye yetersizliği

Kıyı konunun uygulamasındaki yetersizlikBöcek ilaçlamaGürültü kirliliğiSigara içilmesi

Ziyaretçiler Foça ÖÇKB’de nelerden hoşlanmıyor

Yemek %11

Konaklama %15

Ulaşım %62

Turistik eşya %6

Gezinti %6

Foça ÖÇKB’ye gelen yabancı ziyaretçilerin harcama dağılımları


ÖnerilerFoça’da balıkçılık sektöründen elde edilen yüksek ekonomik getirilerin devam edebilmesi için balık stoklarında kapsamlı ve düzenli sayısal analizler yapılması gerekmektedir.

Foça ÖÇK Bölgesi’nde balıkçılığın yönetiminde ekosistem tabalı bir yaklaşım gerekmektedir.


ÖnerilerFoça’nın tarihi yapısını koruması ve yoğun bir turizmleşmeden sakınması şarttır.

Sınırlı sezona sahip olan turizm, rüzgara dayalı faaliyetlerle uzatılabilir.


ÖnerilerBölgede ileride yapılması planlanan turizm ve iskan amaçlı gelişimin hem denizel hem de karasal biyoçeşitlilik üzerine etkisi hesaplanmalı ve düzenlenmelidir (kirlilik girişi vb.)

Alandaki düzenleme hizmetlerinin özünü oluşturan ekolojik süreçler daha iyi kavranmalıdır (Ör: Posidonia çayırlarının kıyısal erozyonu engelleme rolü).

Kaynak: www.wwf.org.tr

Teşekkürler…www.dka.gov.tr

www.facebook.com/DKKATurkiyewww.twitter.com/MCPA_TR

Kaynak: Keskin et al. 2011. The socio-economic overview and analyses of new income generation activities at Turkish Aegean MPAs. Project PIMS 3697: Strengthening the System of Marine and Coastal Protected Areas of Turkey. Technical Report Series 1: 112 pp

http://dka.gov.tr/YayinlarList.aspx?id=7

Derleyen: Esra BaşakDüzelti: Harun Güçlüsoy

Documents

Foça Özel Çevre Koruma Bölgesi'nin Ekonomik Analizi