/ID. D.

observationes philologicaeIN

J A C O B ICAP. 111: v. /. - 6,

QuasAPPRO B AN TE AMPL FA C. PH II.

pra: si de

Mag. JFL

A N N F[i

Graec. litt. PROF. Reg, et Ord.

PRO GRADÜ

BEFENDE T

S VENO YCKENBERG,OSTROGOTHUS.

IN AUD1T. GUSTAV. MAJ. D. XX/. ANNOMD CCL XX lX.

UPS ALI-®,APUD Jon. edman^ direct. et reg. Acad. TyPOGR*

\ •-

Podquam Tacobns cap'fe Epidols II explicuit nafu-ratn fidei, & mukiplici argurnenrorum adparatu o-ftendit, earn ut morfuum cadaver eonlidcrandam ede,nifi bonorum opertiro frequenti comitatu ftipata fuerit,«osque adeo fälli fpe, qui aSia ratione, quam fide, mo-rum probitate fuam prodente vstam & efficacitatem, ju-flifkationis grau a ro qusrerent; äccedit cap. UI ad aliudargumentum, non parum utiiitatis adlatururo illis, quifine lapfandi periculo Chridianae vitae curfum conficerevelint. Exponit autero intemperantis lingva? vitia,ejus-que frenandae necefTieatem, adrepta occadone ex intem-pedivs, qua: Inter Chridianos tunc forte invaluiflet, cu-pidirate publice docendi partes fibi adfuroendi, fxrj, inquitv. i. 710KK01 yhs<Be é)$c&<TKocÅct. Quibus quidem in ver-bis 3FZA exidimat ^Jmo-kocåocv nomine non intelligi Ficcle«üx Dolores, led cenlores, hoc eft, qui faduofa & cen-foria gravitate, aliorum carperent mores, fibi judo plusindulgentes. Nec longe ab illo difcedit HAMMONDUS;ådccaKcchtjs' enim apud racobum, elle dicit Chridianos Ju-daizantes, qui non contenti do&rina Chridi & Apodolo-rum, Judaicos ritus in ecclefiam invehere volebant,damnanfes fecus fencientes Chridianos, tamquam tt«?#-ßccTccs, Legis violatores & fransfugas. Verum ncutraharum expiicandi rationum fe nobis fatis probare potuir:non enim dicit: /x?) ylve<Bs ^cco-kxåci, uti didurus omni-no fuidet, Ii illos adlocutus fuiflet, qui temere ufurpantroagideriuro & audoritatero in aiiss judicandis & repre-henctendis, auf fpeciafim Judaizanfes illos Chridianos,qui damiia&a&t rede fentientes Judaicosque refpuentes ri-

A 2 tusj

a ( cS?D<Bep ) 4 v

fcu! j quum talia perpetrare omnibus inderdichim efle de-buerit. Sed quum dicat: y.r\ 7joXXci ßi^tday.uXoi yiveods, ne'multi fitis Do&ores, rnanifeftum eil, quibusdam rS ÄJos-cv.siv potedatem permifiam voluifie Jacobum: atque ideoillos tangere videtur, qui intempeflivo lludio fibi adfum-fere publice docendi partes ; plures enim, quam necefTeeflet, in primorum Chnllianorum coetibus concionariadgreilos fuifle, ex Pauli Epiftoiis conftcere datur; &quum in Ecclella obfervandus ordo non potuerit non in-de turbari, ad illam frenandam licentiam falutaria mo-nita Apodolum dedifle deptehendimus, ut i. Cor. XII.XIII. Cur vero non ipfi fibi bene conlultum irent, qui,agmine velut faélo, fe in docendi munus ingererent, in-dicanf verba,, qua? fequuntur, ort fdeffov Kflucc Xr^c/usSa,quia ipfi nos, qui bus iüa; incumbunt partes, graviorisdamnationis reos peragemus, fi quidem deüquerimus:qua; loquendi forma, Auy,ßccveiv fdei^ov, vel 7re^i(raoTs^ov

, hoc eodern fen Tu paffim alias occuriit, ut Matth.,XXIII. 14. Marc. XII. 40. Luc. XX. 47. Rom. XIII. 2.

Hoc autem perseulöfioris a'ea; plenum e(Te opus in:Ecclefia docendi rounus obire, incie facile quivis confe-cerit, quod doåorem oporteat, non fanam tantum do-élrinam audifor.ibus inculcare, fed intemerata quoque pie-tate & virtutis flndio illis praducere; id quod non co-jusvis eft: iroXXci yoig %ttoc/ousv cckcivtss.. Ubi 7ToXXcc induit*naturam adverbii, ufi cetera adjedtiva Gra;ca in neutro

genere ufurpari conflat: eft ergo, ttoAAqs Ttrccteiv, fape, velin multis offendere, errave. Eft enim tfroZietv idem fermeac 7T(>c(TKC7rT£iv, impingeve, offendere, ita ut lapfui quis pro-ximus fit, ve) reapfe etiam labatur. Ita autem efle hu-manam naturam coroparatara , ut proni fimus oranes inlanfus & errores, perviderunt etiam faniores GentiliumPhilolophi. In hanc enim fententiam loquitur THU-

GY«.

m

) ) K W

CYDIDES fl) • 7TStpVKOCysV OLKOOVrSS^ KCCi lÅtCC KOii $H[UCa!o& d-puQTccvstv. Et MAXIMUS TYRIW b): ris dvvj^ etoos d-yoc&os ds öi8Å$t-7v ß/cv drrrdigoos. Ut vero in muitis offen-damiis omnes, ed: tam en in verbis facillimus & fermedixerim periculofidimus lapfus: Itaque d>cit porro Apo-flolus: st ris sv Aoyoo a nrdisi, åros rsKsics dvriq, nonquafi is, qui lingvar moderari novit, omnis exlors nx-vi ad furnroum enixus efiet Chnftianas perfe&ionis apicem,(ed quod ille prodit effe fibi mentem eonfirmato & ma-turo virtutis & (apientiae. robore fultam; quemodo aliasrsÅsiot« vocantur, qui in Chriftianifmi curriculo, infanti-lls emenii aetatis fpatium, ad maturum pervenerunt robur,oppoliti rots v/pilois. Corsf. i Cor. Ii. 6. ill. i. Philip. III.15. Ifta vero rsÅeiorr;s, qua; cornpetit reis é 7trdu$civ svAcya-y vel', ut Sirachides cap. XXI. 1. dicit: rois sv yA®<r-<xv\ 8x cÅiSdivso-iV, id ipfis dat peculiare, quod fint dWce-rot xciÅivnyooyYiaoti cAov ro a-ooyoo. Quo quidem in locofünf, qui adyures nomine defignari ajanr corpus cujusvisillius temporis Chridiana; Ecclefia;, quafi hic föret fenlus:qui lingvam fuam fcice ac fapienter gubernare poierit,is cuique gregi Chridiano facile moderabitur, haut ali-ter, ac qui equi os novit regere, totum circumflevlie e-quum, & qui gubernaculo feite manura admovet,.totamcircumagit nävern. Verum licet illa expiicatio haut ma¬le confentiat contextui orationis, nec inficiandum (it,eccledam paffim in Apodolorum fcriptis reprasfentari i.nimagine corporis, cujus finguli fideies (int fotidem mero-bra,- quum tarnen in iftis locis, ad qua nos ifti inter-pretes relpicere jubent, ecclefia non (impliciter dicaturadyocy (ed adyct > malumus quidem nos exponereaooycc in hoc loco per corpus humanum ejusque mem-bra cetera, vel per totum hominem cum (uis facultati-

A 3 bus

a) L, 11L. b) Di/Jert. XXFI.-

«SB» ^ ß f Ä

bus aftiotvibusque omnibus; ut fenfus fiat: qui roodefarinovit lmgva? , cujus ahoquin motus adeo funt volubiles& Improvifi, ut ipfum quoque mentis mocum pra?vertant, is virum le oftendic efle adeo confirmaco robore,uc eeteroruir» membrorum facultatumque ufurn in pote-ftace habere queat,

Quants efficiantur res jufta lingva? moderatione, &quot ex ejus intemperantia nalcantur incommoda, quan-tiqueadeo,ad humans focietaris falutem, interfk, injectofieno coercere iingvana, ne extra orbitam fe moveat, ge-mina fimilitudine, docec lacobus v. g. 4. inquit, /3«A-Åof^ev rås "^ccXivås eis rcc souccra r£v Irrttw jc. t. A. Grs-cis Scriptoribus non inuiicatutn eft conferre inter fe fe-rocientem equum, & lingvam, intemperanter fe ja£tatvtem : yvlccis, inquit PLATO r), rås JW?ras iBvvojuev ■ - -ttoj avße^reov rjv yXoorrocv, eqnos dirigimus freiiis • - ficgubernanda efl lmgva, -Sed nun bsc eft ratio compara-tionis lacobes: non eo tendit, ut indicec, iingvana effefreno coércendam eodem modo, quo equos frenamus& dirigimus: fed eo potius fpeäat, ut oftendat, exiguafspe effe, qu® res magnas moveant: quemadmoaumfrenum, res admodum viiis, circumagit equum, ro Sv-fjnKolroirov ^ooov, uc PHfLO dicit, ita lingva, exiguum raera-brum, magna molitur, atque integras nonnunquam fo-cietates movet & agit, id quod ex fequentibus magis ii-qeiebit. Altera, qua Apofiolus heic utitur, fimiiitudofumta eft ex gubernaculo, quo vatt® molis näves cir-cumaguntur. inquit, ra vrXoicc, rtjÅ/xaur00 ovra k. r. A.Adpofite admodum ad exprimendam navium magnitu-dinem, utitur vocabulo rrjXmocvroc9 näves, licet tant®fint, vel quantslibet, (pant® quant® fint, Ka) iXctwopem uxeo-nXtifav, i. e* ßidmv uvepoov? & licet jaßentur ftevis, im-

petuo-

e) Epifl. ad Axiocb.

© ) 7 C ®petuofis ventis, tarnen /usrdysrat v7to ekarts# vryfiakis t1

circumaguntur minimo gubernaculo, 07ta y ogpy råiv&vvw-ros ßxkyrat #V, quocunque gubernator volueric; £u&w>wenim idem heic figniflcat ac evSwos, évSvvrys vel kSvvry^& cgpy eodem ulurpatur fenfu heic, ac apud Graecosfcriptores profanos, ad defignandam cupiditatem, volun-tatem aut ftudium. Ha&enus Ttporuatsy hinc fequitur v. 5.

5 / C/ y q fv> \ f 5 v t ^U7rodens» aroo Kat y ykoocrcra [aik^cv fj.skos Kat fxsyaAav-%si. MeyaÅavxw ? vel, fxsyaXaxrxfi&at, eft, Ut SVIDASexponit, Karswdtqet&aty extollere fefe, magna ja&3re, .o-erfxvvvsSat & x«u%«t9ö5; ut HESYCHIUS interpretatur, idenafere ac xnseqoyKa (pB-éyysSat 2. Pet. II. ig. Ut vero fuacomparationi conftet integritas, dicere forte convenit,non unice Apoftolum heic refpexifle ad animi elationenalingvteque magna ja&antis intemperantiam, fed ad malaquoque, quae inde excitantur, hoc ferme fenfu: quem-admodum gubernaculum, res perqoam vilis, magna cir^cumagit navium pondera, fic lingva, perexiguum mem-bruro, impotenter fe efferens , atque, inftar ferocientis e-qui, exfultans ingentes excitat tumultus, totosque non»nunquam populös & regna inter fe commifcet;

Quam grandia lingva efficere queat, oftendit faaete«nus Apoftolus duplici fimilitudine, cujus utriusque 7t%o-rat.tiv inchoavit vocula : $8 rxv mttw rés %aktvés k.r. A. v. 3. t$8 Ka) rd vrkoia k. r. A. v. 4. Hinc ad tertianaadgreditur comparationem, eadern ufus particula, ife-ck lyov 7ivg ykiKyv vkyv dvuTiret, Ka) y ykdxraa 7Tv^ k. r. A. Sedin horum explicatione verborum hasrent interpretes. Sy-rus interpretatur prius dieoä&rsons membrum, quafi Icri-ptum eilet: 'Kat y ykooara wvg, o Koa/uos rys dcfiKtatSj oos uky , itaut lingvam conferri indicet cum igne, & mundum inju»(litiae, vel injuftitix plenum cum filva, hoc fenfu: quem«admodum ignis ingentem filvam incendit facile & ab*fumitj ita lingva totum mundum inflammat, integras

homi-

Ü ) 8 ( •horainum focietates mifcet & turbåt. Neque illam expli-candi rationem recentiori interpreti Anglo prorfus dis-plicuifle conftat; ita enim ille jufio forte liberius verbaha;c reddidit: tbe tongve is a brand, that fets tbe world ina combuftion. Quod (i laudatus interpres in ulio exero-piari Gracco adjeclam obfervafiet vocularn vArj, non du-bitaremus iliam amplecti lectionern & explicationem,quum fenfui ifiius verficuli fic optime foret confultum.Si vero ex fuometipfius ingenio addiderit, quod ad fen-fum compiendura dcelle ipfi vi (um fuit, dubito, an fa-tis prudeater feciffe videci quea't: aliqüanto enim durioret infoientior , quam par fit, illa videtur quavocabulum fupprimatur, quod prsedicatum in propofi-tione defignet. Sed licet lectionem, quam omnes ccm-mendant Mlcr. Codd., retineamus, reflat tarnen difficui-tas non minima, in explkandis verbis, quze (equuntur:inprimis quum in medio verficuli comparens vocula8TOOS-, inepta videatur eile; fi enim heic, asque ac in ante-cedentibus verficulis, ctncdoaet inchoandas deftinaretur, lo-curn habere debuerat in initio commatis, minime in me¬dio. Nullo ergo asvo defuerunt, qui mendum heic fu-fpicati fint; fed quomodo illud, omni deficiente fubfidio,ex roanulcriptis exemplaribus arceficndo, toili debeat, noneonvenit inter illos. HAMMONDUS extrudenda e tex-tu Grseco putat verba, isrws tj yAoövacc,, & verbum, ym§-i^xroii, referendum efie ad prima commatis verba, K&jr yAocGGoc: ita enim reddit & explicat: lingva conßitutaeft in meinbris , ignis jinjuftitiee mundo. Hoc eft, quern-admodum ignis, fubje&us ingenti ftrui materian, brevitempore totam incendic; fic lingva, in nofixis memhris,cauffa efl contentionum, feditionum, &c. mundo, h. e.tot« (ocietati huraanae: perinde quafi fciiptum eilet;jf yXöcGGOC, h Tais fUsAsatV VfAWV, KCcSlSOlTCCl 7FV(3 Tljstoo yJfjujo* - - (f)Aoyl^iSGoii rov rgoy^cv rqs yevheoos. Sed fi

© 5 9 ( ®hac ratione licerec, quidquid vellemus, demere, verbo¬rum ordinera murare & pro lubitu textum refingere,haut forec difficile, quem ipfi vellemus, fenfum tribuerecuilibet aiiquantum obfcuriori loco. Parum etiam abeft,quin ejusdem fe crirmnis reum peregifle dicarn CLERI-CUM. Da ra na ta enim Hammondiana explicatione, aliamad lenfum detegendum viam tnonftrat, faciletn quidera& p!anam,l'ed an far is tuta fit, baut equidem certo di-xerim. Primam verficuii 6. fentenciam, ncy rj ykxo-eroc nvg,c kovfÅos rys oihv.las, glofTema eile putat, quod temere emargine in textum irrepferit. Ita autem ingeniofe admo-dum fubducit rationes. Fuit forte qubpiam, qui argu¬mentum totius firailitudinis exprefiurus, verba, rj ykvaa-oc

, orte codicis fui addideric, ut fieri fvevit a multis,qui, facilioris inveftigationis caufla, contraria rerum argu¬menta marginibus adlinunt. Deinde, ut expiicaret, quidfibi velient verba, okov ro aoö^oo, adpofuit in margine, oKorgos, indicaturus, ex fua quidem fententia, Apoflolumaoofjiecroff nomine defignare kcu^cv. Subjecit denique idenailie ro, rys dhrjccs, ut expiicaret vocem obfcuriorem, rrjsyevéo-soos, atque indicaret rota genitura defignari rotanainjuftitiae, h. e. vitam injuftam. Haec, ait CLERICUS,quum margini eftent illita, translaca funt a librario quo-piam in textum, atque iffca deinceps le&io ab alio in ali-um codicem propagata eft. Iftis ergo eliminatis verbis,haec fit feries orationis: oklyov rjkUr\v vkrjv uvcc7rret*y&f aroos rj ykooaacc KccSl^oirc&i iv rols /usksaw v/uZv0 rj a7tika<rcooAov to GGofAoc ngj (pkoyl^aroc rov r^oyjov rrjs yevéreoos, Ultimacommatis 5. verba, l£a oklyov 7iv% &c. atque media v. 6.arvs rj ykvraa &c. conjungi debere,ut7rfoV«o-<v & cctfociocrtv,indicavit ctiam SCHOETTGENIUS, atque ideo paren-thefi inclufit verba intermedia, hW rj ykvaaoc 7tvq &c. Sedquo loco ifta habenda fint, pro fpuriis ne an genuims,non definit. Ut vero ifta CLERICI conje&ura perquam

B inge-

if' ) ro ( IIingeniofa fit, nec forte fundamento deftituta, quum fa-men nullius codicis aut verfionis auftorhas iili patrocine-tur, religion! ducimus illam arapiefU, prsscipue, quumifta ledtio, quam omnes habent Codices, paucis exce-pris, in quibus vocula, ztocs- v. 6. deeft, fenfum gi-gnat haut fane ineptum, quem, pro noftra virili, erutumnunc fequitur, ut proponamus.

Primo quidem onanium exiftimamus, poflrema ver-ba in prirno dmkossas rnembro, c rys dåmlo&s, per-tinere ad fubjeulum, yhboc modo & fenfu: en!exiguus ignis quantaro incendit filcam; n&j '<1 yhZa-cru, oKco-fAos t?,£ dhvjc&s, 7rug fc, fc;, ad eundetn modum eftlingva, mundus ille iniquitatis, ignis, vel, ignis inftar.Sive veto porro vocufam, stods ^ in fecundo ccttcÄoo-i-oo?membro plurium fecutus codicum fidem reonere volue-ris, five, quod concinniuS forte videri queat, illara re»jicere, ad ductum paucorum quidem, fed non minimrefidel monumentorum, certum camen elfe videtur, efleheic dvocCpoqdv emphaticam, h. e. inchoatam & paucoruminterjedlu vocum abruptam fententiam refurni & abfol-vi. Pöftquam enim in genere dixit, ling.vam conferripofle cum igne, refumit idem argumentum, infertis vo-eulis, o nervös rys dlmlc&s, abruptem, & fpecialius docct,.quonaodo lingva poftit adfimilari igni, ingentes abfu-menti fil vas. Perinde quafi poft verba, y\ y\do-cret y inpofteriori loco cornpareret vocula de vel Iv, quarum alter-utrara paffim a Paulo ufurpari obfervavimus, quando,poft breviorem vel longsorem digreftionem, redit adabfolvendum inchoatum argumentum, readendam inverfione per inquavi. S c ergo nos quidem interpreta¬mur hsec verbat quemadmodum parva fcintilla magnamvaftat filvam, fic etiara lingva eft ignis , mundus illeiniquitatis, lingva3 inquam, in membris noftris, eft, quas;

infi?- -

) I I ( «§Meie totum corpus, & inflammat rotam generationis,dura ipfa eft inflammata igne geennae. Hac ratione ic-fpondec r\ yAaW«, in apodoft, r£ Tivg] in protafi; & rof>Aoyldeiv rfo%oV yevéaeoos, in apodoft, reipondet r&> ävu7tTW1%/p, in protafi. Ignis incendit ftlvam, & lingva in¬flammat curfum vica". Quo vero hoc ienfu dicatur,fupereft, uc paucis indicernus.

Lingvam vocari exiftirnamus tcorptov rys u&k!ms, quodcx illa, tamquam e perenni featurigine, nulla non maiaemanant, quomodo ingentero exprefluri copiam dicerefolemus * iliaSy oceanus maloYiwi, diluvium criminum &c.Porro, dum Apoftolus dicit: y yÅooaacc Kot&kctrctt— y€7iiÄ8(rcc k. r. A. perinde eft, ac fi diceret: y yA£<r<r« eftivTtLÅgaoc — (phoylöjcrot. KocBhaScci enim apud GrascosScriptores frequentiffime ufurpari ad exprirnendam viraverborura, fieri, ejje^ exftflere, tam notom eft, ut id ex-eraplis probare fupervaeuum ducam. Eft autera, oAos-, rrmcula, labes, miKca, maculo, labern adfpetgo.Lingva dicitur vwiXh oXov ro aapa, quum probra & raa-ledida & incefta verba evorhat, quas non poftunt nonhominem eotamque ejus Vitara poliuere, quin vero efiatnex impotentia & quadam dß'Aeftlx ea nonminquam effuti-dat, qua? honmnem conjie-iant in mala, infamice raäculaipfum adiperfura. Huic adfinera fenftim gignunt verba,qu<e fequntur, y<zj (pXoylferco rov rqoyßv rys yevheoos. Dequibus verbis tot exftant diftidentiura inter (e interpre-tum lententis, uc illis recenfendis & excutiendis diutiusinnmorari, opus foret ta?dii plenum. Paucis indicabimus,qua? nobis quidem viaeatur ftmpliciflima explicandi ra¬tio. Tevens notat ortum, originem: ri ro cv /ulv oce)> dicitPLATO, yévenv Se åx e%cv$ quid eft, quod jemper fit, ne*que ullum habeat ortum? Et 7tefii ©smv h&] rys rS 7tuvrosysvéasoos, de Dcurum & natura origine multa difterit idem

•äS» / 1 z V, C0S»,

Fhilofbphus. Deinde etiam yheats ufurpatur ad debgnan-dam rei, yheatv i%8<rns, continuatam ex ifientiara, dura-tionem & vitam: quo fenfu Judith, dicit c. XII. v. i8-

<5*j, %Vj°ie 5 ort ifJteyooÅvvSt} ro $v y.8 b e/utol aq/mepov ,

mooqd 7I0CGCCS tds v\y,e^cos rrjs yevéaeoos /J.8. Ubi rty-squi rys ye-véaews funt dies vita. Hane fignificatum exiftimamus o-ptime convenire huic loco, ut rqoyps rtjs yevéaeoos fit cur*

Jus vita vel rota vita: parum enim referre videtur, utrumrfc%oV exponamus, curfum, an, rotaw.y quum cognatse fintillae notiones, atque in imagine & curfus & rota; vitahominum volubilis & irrequieta reprasfentari fveverit, eti¬am a profanis fcriptoribus. Ita enim canit ANACREON d).

T§o%os cogpo&ros ydq oTaBIsros r^é%et jcuAt&els.

i. e. Nam velut rota currulis properat volucris atas. Dumergo iingva dicitur (pKoyl^etv rov rqoypv rijs yevéaeoos, indi-catur, iilam, contentiones & rixas excitando, in difcri-mina adducendo, variisque moleftiis urendo, vitam hu-manam, velut incendio, vaftare. Id vero facere illamdicit Apoftolus, <p\oixi^bpLevY\v v7to ryjs yeévvyjs, dum ipla in-

flammatur infernali igne, Cacodacmone ipli lubden-te faces, eam concitante, illa ufo, tanquamin-

firumento, ad omnia permilcenda.

d) Od. II.

*