Upload
others
View
1
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
f.dúlï iÕrdj51 ldKavh - 02 l,dmh | 2020 cQks
lDIsl¾u wud;HdxYfhalDIsl¾u fomd¾;fïka;=fõ m%ldYkhls
2020
f.dúlï iÕrdfõ ;srh msgqmi
fufyhùu yd wëCIKh
w;sf¾l wOHCI ^lDIs m%ldYk&
m%Odk ixialdrl
ã' tÉ' fÊ' fla' lS¾;sr;ak
ixialdrl uvq,a,
tia' fmßhidñ
fÊ' fla' ta' fyÜáwdrÉÑ
tka' ta' wd¾' fÊ' fmf¾rd
tï' tia' ví' m%kdkaÿ
mß.Kl msgq ieliSu yd ks¾udKh
wis; niakdhl
;s,sKs uOqIsld
ksIamdok l<ukdlre
uyskao .=Kj¾Ok
uqøKh
lDIsl¾u m%ldYk tallh" .kafkdarej
m%Odk ixialdrlf.ka' ' '
Covid-19 jix.;h mrdch l< Y%S ,dxlsl cd;sh f,iska
lDIsl¾udka;h;a iuÕ b;du;a idra:lj wms h<s ysi Tijñka
isáuq' f,dj mqrd fï jix.;hg iu.dój wdydr ysÕfhka
ñh.sh m%udKh ie<lsh hq;= ;rï jqj;a Y%S ,xldfõ fï olajd
tjka wdydr ysÕhl fiahdjla j;a fkdoekqfka Y%S ,xldfõ
wdydr iqrCIs;;dj ms<sn|j h<s h<s;a isysm;a lrñks'
flfiajqj;a rfÜ wdydr wjYH;dj foaYShj
imqrd.ekSfï yelshdj ;j ;j;a by< kexùfï wruqK
we;sj fnda. j¾. 16 la i|yd úfYaI iyk ,ndoS ksIamdokh
Èß.ekaùug zzfi!Nd.Hd wdydr ksIamdok cd;sl jevigykZZ
fï jk úg;a Y%S ,xld rch wdrïN lr we;
fuu cd;sl b,lalhka <Õdlr.ekSfï§ f.dúhdg
wjYH ;dCIKsl iyh ,nd§u lDIsl¾u fomd¾;fïka;=j f,i
wmf.a j.lSuhs' tfukau fuu ish¨u ksIamdok l%shdj,shka
wd¾Ól úoHd iy wf,úlrK uQ,O¾u j,g wkql+,j isÿlsÍu
;=<ska by< id¾:l;ajhla w;am;a lr.; yelsh'
ish¿ uq,O¾uhkaf.a ixl,khla f,i
m¾fhaIlhskaf.a kj fidhd.ekSï f.dúck;dj w;rg
f.khdu uq,sl wruqK lrf.k msfok f.dúlï iÕrdj Tn
fj; msßkeóug ,eîu buy;a Nd.Hhla fldg i,luq' tu
;dlaIKhka f.dúhd w;g m;aùfuka id¾:l fukau M,odhs
lDIsl¾udka;hla rg ;=< ìysfõjdhs hkak m%¾:kd lruq'
1
YS% ,xldfõ fnda. j.djkag uy;a n,mEula isÿ
lrñka yÈisfha u;= jk lDñ ydks ms<sn| w;a±lSï
Y%S ,dxflah lDIs m%cdjg kqyqre kqmqreÿ fohla
fkdfõ' miq.sh udi lsysmh ;=< YS% ,xldfõ úúO
m%foaYj,ska tjeks lDñ Wjÿrla ms<sn|j jd¾;d
úh' ta ly ;s;a m<Õeá Wjÿrhs' lDIs m%cdj ;=<
uy;a wdkafoda,khla we;s lrñka jHdma; jQ ly ;s;a
m<Õeáhd y÷kd.ekSu" ydksh iy md,kh ms<sn|j
meyeÈ<s lsÍu fuu ,smsfha wruqKhs'
mDÓúh u; lDñ úfYaI ñ,shk
;=kla muK Ôj;ajk nj úoaj;=kaf.a
woyi jk w;r" lDñka ñ,shk tllg
wdikak ixLHdjla ±kg y÷kdf.k
kï lr we;' fuu lDñka wOHhkfhys
myiqj ;ld lDñ f.da;% ;sia tllg
fnod fjka lr olajhs' fuu f.da;%
ixLHdj iq¿ jYfhka fjkia úh yels
w;r thg fya;=j kj lreKq iy ±kqu
ksrka;rfhka tl;=ùuh'
m<Õeáhka wh;a jk lDñ
f.da;%h ´f;dmafgrd f,i y÷kajk
w;r fuu f.da;%fhys lDñ úfYaI úis
oyila muK we;=<;a lr we;' fuu
lDñka m<Õeáhka" ;Kfld< fm;a;ka"
m;ka.hka" ìxW!rka iy katydids
f,i m%Odk ldKavj,g fjka lr we;'
m<Õeáhka" ;Kfld< fm;a;ka iy
m;ka.hka ndysr rEmdldrfhka fndfyda
ÿrg tl iudk jk w;r" p¾hd
rgdfjka fjkiah' m<Õeáhka iy
;Kfld< fm;a;ka yqol,d f,i o
m;ka.hka yqol,d iy iuQyjdis f,i
o cSj;a fjhs' m;ka.hkaf.a iuQyjdiS
wdldrh iajNdúl iy lDIsld¾ñl
mßir moaO;sj,g ;¾ckhla f.k fohs'
´f;dmafgrd f.da;%hg wh;a
fuu ly ;s;a m<Õeáhdf.a úoHd;aul
kduh Aularches miliaris jk w;r
fuu úfYaIhg wu;rj Aularches
>khg wh;a ;j;a úfYaI folla tkï
1
2
A. punctatus iy A. scabiase bkaÈhdkq
l,dmh ;=< fjfik nj K.F. Kirby úiska
1914 j¾Ifha§ m< lrk ,o Fauna of British
India including Burma and Ceylon .%ka:fha
olajd we;' ly ;s;a m<Õeáhd YS% ,xldfõ
fnda.j,g ydks lrk nj m<uqjrg 1925 §
jd¾;d ù we;s w;r ta ms<sn|j J.C Hutson
úiska 1926 lDIsl¾u fomd¾;fïka;=fõ jd¾Isl
jd¾;dfõ i|yka lr we;' bka miq jßka jr
fuu m<Õeáhkaf.a .yKh wêl f,i by<
hdu úúO wjia:dj,§ jd¾;d ù we;'
ly ;s;a m<Õeáhdf.a Ôjk pl%h
ly ;s;a m<Õeáhdf.a iqyqUq,a .eyeKq
i;=ka mfiys isÿrla idod fikaáóg¾ 4-5
muK .eUqßka ì;a;r" leo,s f,i ouk w;r
tla le±,a,l ì;a;r 15-60 la muK we;'
ì;a;r le±,a, wdrlaId lsÍu i|yd th jgd
>k jQ Yaf,aIau, wdjrKhlao ks¾udKh lrhs'
fndfyda úg Tlaf;dan¾ iy fkdjeïn¾ udij,
ì;a;r ±óu isÿ lrk w;r úYd, Ydl hg
fijk iys; ia:dk fï i|yd f;dard .kshs'
ly ;s;a m<Õeáhdf.a ì;a;r
leo,sj,ska fkdfïrE i;=ka tkï YsIqjka
msg;g meñfKk w;r Tjqka ÿUqre meye;sh'
Èk 1-2lska miqj l¿ meye jk w;r" YsIqjkaf.a
foayh Èf.a ly meye;s bß ±lsh yelsh' ly
;s;a m<Õeáhdf.a YsIq wjëka yhla we;s
w;r YsIq wjêh iïmQ¾K lsÍu i|yd udi
4 ½ -5½ l muK ld,hla .;fjhs' m<uq YsIq
wjëka l=vd Ydl yd m÷re wdY%s;j fjfik
neúka .ykh md,kh lsÍug jvd;a iqÿiq
wjia:dj YsIq wjêhhs' YsIqjkaf.a j¾Okh;a
iu. Tjqka Wi Ydlj,g ixl%uKh jk w;r
m%udKfhka o úYd, fjhs' YsIqjkayg jevqKq
mshdm;a fkdue;s neúka Tjqkag mshEöug
fkdyelsh'
2 3
jevqKq ly ;s;a m<Õeáhd m%udKfhka
fikaáóg¾ 06 la muK È. jk w;r" iam¾Yl
l¿ meye;sh' ysi iy Wri mDIaÁhj l¿
meye;s jk w;r md¾Yaúlj ly meye;s h' tu
ly meye;s j¾K ;Srej mQ¾j Wria ;,fhys
w. olajd úysfohs' mQ¾j mshdm;a hqj< ,dfld<
meye;s jk w;r" ;o ly meye;s ;s;a mQ¾j
mshdm; u; msysghs' fuu ;s;aj, úYd,;ajh
úúOh' tajdfha úIalïNh ñ,sóg¾ 2-3 muK
olajd fjkia úh yelsh' Worh r;= iy l¿
meye;s j,hkaf.ka iukaú;h' mdoj, meyeh
l¿ jk w;r" ly meye;s j¾K rgdjka miq
mdofha by< fldgfiys ±lsh yelsh'
ly ;s;a m<Õeá ydkshg ,laúh yels fnda.
fuu lDñka fmd,a" mqjla" wU" yjß
kq." flfi,a jeks Ydl wdY%s;j ±lsh yels jk
w;r" ù j.djg ydks lsÍula fï olajd jd¾;d
ù fkdue;' ly ;s;a m<Õeáhdf.a fkdfïrE
wjëka tkï YsIq wjia:djka iy iqyqUq,ka m;%
wdydrhg .ekSfuka ydksh isÿ lrhs' fmd,a"
mqjla jeks Ydlj, ydksh b;d oreKq f,i Èia
jqjo th Ydlfhys wiajekakg ±ä n,mEula
we;s fkdlrhs' thg fya;=j kj m;% we;sùu
;=<ska isÿ jQ ydksh W!KmQ¾Kh lr .ekSug
Ydlhg we;s yelshdjhs'
ly ;s;a m<Õeáhd md,kh
fuu m<Õeáhd md,kh i|yd
iduQysl m%h;akhla wjYH jk w;r
m<sfndaOhdf.a meñKSu ms<sn| wjOdkfhka
miqùu b;d jeo.;ah' Tlaf;dan¾ yd
fkdjeïn¾ udij, úYd, Ydl hg fijk
iys; ia:dkj, ì;a;r ±óug meñfKk jevqKq
i;=ka tl;= lr úkdY lsÍu isÿ l< hq;=h'
fuu wjia:dfõ iqyqUq,a i;=ka t;rï l%shdldß
fkdjk neúka w;ska tl;= lsÍu l< yelsh'
i;=ka ì;a;r oud we;ehs iel
lrk ia:dk y÷kd f.k tu ia:dkj, mi
fmr,Sfuka ì;a;r leo,s ysre t<shg
ksrdjrKh lsÍu ;=<ska o tu leo,s l=re,a,ka
l=yqUqjka jeks i;=ka wydrhg .ekSfukao
úkdY ù hhs' ;jo fuu ia:dkj, .jhka
Èf.a,s lsÍfuka Tjqkaf.a l=rj,g mE.Sfuka
ì;a;r leo,s úkdY fjhs'
ì;a;r leo,sj,ska ìysjk b;d l=vd
YsIqjka rxpq f,i l=vd Ydlj, isák úg" Ydl
w;=j,ska ;kd.;a bm,lska myr §u ;=<ska
3
ly ;s;a m<Õeáhd ydks l< fnda.hla
4
.yKfhka ie,lsh hq;= m%udKhla úkdY l<
yelsh' bo,lska w;=.d úkdY lr ±óu fyda
úh<s fmd,a w;= fhdodf.k .sks ;eîfukao
úkdY l< yelsh' .sks ;eîfï§ wod< m%foaYh
fjka lr .skak me;sÍu je<elaùug lghq;=
lsÍu w;HjYHh'
jevqKq YsIqjka .iaj,g ke.Sug
m%jK;djhla olajk w;r" tjeks wjia:dj,
.ia iy w;= fi,ùfuka .iaj, isák i;=ka ìu
oud úkdY lsÍu l< yelsh' w;ska wyq,d ±óuo
id¾:l l%shd ud¾.hls' fï i|yd nd,aÈhlg
c,h ,Sg¾ folla muK oud thg N+ñf;,a
ñ,s,Sg¾ 10 la iy inka .%Eï 10 la muK oud ñY%
lr thg i;=ka tl;= lsÍu isÿl< yelsh' jevqKq
YsIqjka mksk neúka md,k lghq;= WIaK;ajh
wvq W±ik isÿ lsÍu myiqh'
fnda. j.djkag ;¾ckhla isÿfõ
hehs yeÕS hkafka kï muKla mßirhg wju
ydkshla jk m<sfndaOkdYlhla fh§u isÿ l<
yelsh'
f.dúlï iÕrdjg tla lf<a"
ikaOHd fyaupkaø iyldr lDIsl¾u wOHlaI ^ixj¾Ok&
îc iy;sl lsÍu iy me<Eá ixrlaIK
uOHia:dkh" .kafkdarej" fmardfoKsh
;dlaIKsl Wmfoia (
iqika;s pkaøfiakm%Odk úoHd{ ^lSg úoHdj&
ù m¾fhaIK yd ixj¾Ok wdh;kh"
n;,f.dv
4
jDlaIfhda jkdys wmßñ;
ohdkqlïmdfjka hq;= wmQre Ôj
úfYaIhla fj;s' cd;s" l=, fNao" wdÈfhka
f;dr jQ Tjqyq ish,a,kagu irK fj;s'
u,am," isis," fijK ks¾f,daNSj ieug
m%odkh lr;s' tu;= o fkdj" ;uka
lmd is|,Sug ieriqKq fmdfrdaldrhdg
o fijK §ug ;rï Tjqyq ldreKsl
fj;s'
f.!;u nqÿrcdKkajykafia
5
lkafodialsßhdj ' ' '
is,sx w;a;d
f.dúlï iÕrdjg ,shkafka
ù' ù' niakdhl lDIs m%ldYk tallfha ysgmq uQ,ia:dk lDIsl¾u WmfoaYl
5
je,s fldia weg
w; mfha ;sìÉp reodjg myq.sh fodfya msx fnfy;a Yd,dj me;af;a hkag neß Wfka
fï fldfrdakd jix.f;a yskaod fkdje' ta fodfya ux fldyshï biõjlj;a fkd.sysx f.org
fj,duhs ysáfha' oex ál fodfydlg l,ska kslfld, ñgla lvdf.k hkag ;ekafka fyafka ySx ueKsld wd
fj,dfõ Th yxosm;a reodjg fmd,af;,a äx.s;a;lg lmqre fm;s ;=k y;rla od,d r;afldr,d yxosm;a j,
W,k tl fyd|hs lsõj yskaod ux ta .=relu fldr,d ne¨jd' oex kx äx.la .=Khs' Th ySx ueKsldf.a .u
moshme,e,a, me;af;fka' tfya j;=lf¾ bkak Wka ykaosm;a wudrejg Th f.dvfjolu¨ lrkafka WU,;a
fldr,d n,,d ug .=Kd.=K lshm,a,dflda'
tafla .=K fkfõ ux oeka l,amkd lr lr ysáfha' myq.sh fodfya Th fldfrdakd jix.;hla yskaod
mgka.;a;= j.d ix.%dfï biairyg wfma tjqx kj;a;,d odhso lsh,d' msgfoailaldr we;a;kag fndfydau
ÿlalror jeä Wk;a Th jix.f;a mgka.;a;;a yß wmg lkav fndkav kE ysÕhla' fï fjkfldg yqÕla
f.j;= j, t<j¿ w, n;, uhsfhdlald ysgj,d <Õmd; f.j,a ;=k y;rlskau wiajekafkka ál ál ug;a
tj,d ;snqKd' ´x oex ldf,a ;uqkaf.a f.j;a; j.d lr.kag lsh,d wdKavqfjka wek wek lshkav fj,d
;snqK;a biair wms lfvka lkag f.kdfõ ¨Kqhs lfrda,hs ú;rhs'
Th j;af; msáfh yok fnda. cd;s j,g rg fmdfydrhs ier fí;l=hs mqreÿ fldr.kag kdlhs' mq¿jka ;rx
l=Kq jf,ka .;a; miqhs f.duhs osrdmq msÿre jf.a cd;s od,d yok fnda. j,g lDñ i;a;=;a wvqhs' rg
fmdfydr od,d blaukg yefok .iaj,g lDñ i;a;= jeähs' mq¿jka ;rx wfma mqrdK flï l%u w;ayod
n,kjdkï ;uhs fyd|' ier fí;a .ykfldg ó ueiafid jf.a fnda. j,g Woõ fjk i;a;=;a úkdY fjkjd'
t<j¿ cd;s Whkfldg fldia weg álla od,d WhoaoS jExck j, ry .=K jeä fjkjd' fï wjqreoafoa fldia
M,odj;a fjkodg jvd fyd|hs' ud;a wr tmsgy uvqj whsfka wjdfrg lkag' je,s fldia weg áll=;a od,hs
;sfhkafka' WU,;a wdfh l,amkd fldr, mq¿jka yeáhg je,s fldia weg álla j;a od.ks,a,d'
6
wkakdis j.dfõ wiajkq m%udKh iy wiajkq
.=Kd;auh m%Odk jYfhka r|d mj;skafka
.=Kd;aul frdamK øjH f;dard .ekSu u;hs'
f;dard .kakd frdamK øjH (
² j.d lsÍug n,dfmdfrd;a;= jk j¾.fha
,laIK iys; úh hq;=hs' ^lsú$ uqßis&
² ksfrda.S j.djlska f;dard .;a me< úh hq;=hs'
^frda. m,sfndaO j,ska f;dr úh hq;=hs&
² me<hl fld, 12-14 w;r úh hq;=hs'
fuu ks¾foaYs; ;;a;ajhkag wkql+,j
me< f;dard .;a; o iuyr me< j, mj;sk
cdkuh úlD;s ;;a;ajhka ksid .ïmy iy
l¿;r Èia;%slal j, fCIa;% lsysmhl my;
^rEmigyk 1 yd 2& ,laIK iys; j.djka
ksÍlaIKh l< yels úh' fuu fudfrhshka
fmkqfuka yd iajNdjfhka M, yg.kakd
fudfrhshkag iudk jqj;a j.dj kv;a;= lr
M, yg.kakd wjia:dfõ§"
² f.ä yg fkdf.k me< úYd, m%udKhla
yg .ekSu'
² l=vd f.ä iys;j me< úYd, ixLHdjla yg
.ekSu'
² úlD;s iys; f.ä yg .ekSu
² f.ä fkdue;sj úYd, .ia j¾Okh ùu
±lsh yelsh'
fuu j.djka j,ska ,nd .kakd ,o
me< kej; fCIa;%fha j.d l< o tu ,laIKu
kej; ksÍlaIKh l< yels úh'
7
fuu me< uq,a wjia:dfõ idudkH
ksfrda.S frdamK øjH f,i mj;S' fCIa;%fha
isgqjd f.ä yg.kakd wjia:dj f;la fuu
,laIK y÷kd.; fkdyels fõ' fuu me<
fCIa;%fha isgqjd kv;a;= lsÍu ksid wd¾Ólj
úYd, f,i mdvq ú£ug isÿfõ'
fuu ksid wkakdis j.dj i|yd me<
,nd .ekSfï§"
² me< ,nd .kakd fCIa;%h fyd|ska
ksÍlaIKh lr fyd| wiajekakla iys;
ksfrda.S j.d j,ska j.d lsÍug iqÿiq
m%udKfha me< ,nd .ekSu isÿlrkak'
² f.ä fkdue;s fCIa;% j,ska me< ,nd .ekSu
isÿ fkdlrkak'
² tjeks me< kej; fCIa;%fha isgqùu fyda ;j;a
j.dlrejl=g úlsKSu isÿ fkdlrkak'
fï uÕska j.dfõ wd¾Ól M, fk,d
.ekSug yels jkjd fukau wkd.;fha§
wkakdis j.djg úh yels ;¾ckh o wju
lr.; yelsfõ'
f.dúlï iÕrdjg f;dr;=re f.k wdfõ"
tia' à' noafoa.uiyldr lDIsl¾u wOHCI ^m¾fhaIK&
î' t,a' ã' t,a' ã' úfÊiqkaorm¾fhaIK iyldr
wd¾' tka' ã' is,ajdm¾fhaIK iyldr
m,;=re m¾fhaIK yd ixj¾Ok wdh;kh"
fydrK
rEm igyk 1 ( f.ä yg fkdf.k úYd, jYfhka me< yg.ekSu
rEm igyk 2 ( f.ä yg.kakd j.dj ;=< o fuu me< ksÍCIKh l< yelsh
rEm igyk 3 ( úlD;s f.ä we;sùu
8
fndaxÑ yd .%Ska mSia whs;s jk Fabaceae l=,hg
wh;a îksia Vicia faba hk úoHd;aul kdufhka
y÷kajhs' úúO rgj, broad bean, fava bean
yd faba bean hkqfjka o y÷kajkq ,nk fuu
fnda.fha îc wdydrhg .kS'
khsg%cka ;srldrlhla" wdjrK fnda.hla"
yd jgmKq úl¾Yl Ydlhla (cereal cyst
nematode) f,i Ndú;d lrhs' úfoaY rgj, jd‚c
j.djkays lr,a wiajekak wvq ld,hg W,dlk
i;=kag wdydr f,i Ndú;d lrhs' ´iafÜ%,shdj"
kjiS,ka;h" bkaÈhdj" b;d,sh" m%xYh yd cmdkh
hk rgj, jd‚cj j.d lrhs'
kqjrt<sh m%foaYfha Ôj;ajQ hqfrdamSh
cd;slhkaf.a ksjdij, j.dlr ;snqKehs mjik
îksia fnda.h wog;a kqjrt<sh" l|fmd<" iS;dt<sh"
óms<sudk yd Ydka;smqr m%foaYj, b;d iq¿ jYfhka
olakg ,efí' fuu m%foaYfha f.j;=j, t<j¿
yd u,a md;a;s bjqf¾ yd jeg bjqrej, îksia
m÷rla folla j.d fldg ;sîu olakg ,efí'
m,sfndaOkdYl Ndú;fhka f;drj j.d l< yels
fuu fnda.h oekg j|fjñka mj;s' khsg%cka
;sr lrk wdjrK fnda.hla jk fuh w¾;dm,a
f.dúm, j, j.d fldg i;a;aj wdydr f,i yd
fldïfmdaiaÜ ksIamdokh i|yd úNj;djhla we;s
fnda.hls'
fuu m%foaYj, .Dykshka úiska îksia îc"
w¾;dm,a fyda uia iuÕ msi wdydrhg tlalr .kS'
jdIamfhka ;ïnd .eUqre f;f,a neo .ekSfuka
lg .eiaula f,i fukau iqma f,io wdydrhg .;
9
yel' Ökh we;=¿ fndfyda rgj, îksia îc yd <má
lr,a j,ska úúO jÜfgdare wkqj ilia l< wdydr
msÕka oel.; yelsh'
wä 2-4 muK Wig m÷rla wdldrhg jefvk
fuu Ydlfha lf|a yrialv y;/ia yeve;sh'
iqÿ meye u,afm;s j, l¿ meye me,a,ula iys;
w,xldr u,a j,ska iukaú;h' iEu m¾jhlu mqIam
tlla fyda lsysmhla olakg ,efí' ;shqKq iqj| ksid
ó ueiaika yd wfkl=;a lDñka uÕska mrd.Kh fõ'
u,a lrd we§ tk ó ueis .yKh jeäjk ;rug
wiajekak jeäjk nj meyeÈ,sj oel.; yelsh'
fyd¢ka mrd.Kh jQ u,aj,ska îc 3 l lr,la o"
fyd¢ka mrd.Kh fkdjQ u,aj,ska îc 1-2 lr,la
o wiajekak f,i ,efí' úfoaYSh kj m%fNaoj, îc
6-7 iys; lr,a yg.kS'
Ydlfha u,a yd M, yg.kakd m%ckl
wjêfha§ 15-200C m%Yia: WIaK;ajh f,i ie,flk
w;r u,a ;=yskj,g Tfrd;a;= foa' tkï È.=ld,Sk
YS; foaY.=Khg fyd¢ka Tfrd;a;= foa' WIaK;ajh
27°C g jvd jeäjk úg u,a ye,S hdu isÿfõ' c,
jykh ÿ¾j, mia i|yd o fyd¢ka Tfrd;a;= foa'
10
fikaáóg¾ 4-5 .eUqßka yd j¾.
ógrhg m÷re 9 la muK isák mßÈ tla
ia:dkhl îc 2 la f,i foaYSh j¾.h
isgqùu iqÿiqh' Ydlh j¾Okh ù udihlska
muK Ydlfha uq,g mia tl;= l< hq;=h'
isgqjd udi 4-5 ;a w;r u,a yg.kakd
ld,fha § w.%ia: wxl=rh lvd oeóu isÿ
lsÍfuka j¾Ol j¾Okh kej;S fyd¢ka
msreK lr,a we;sfõ' ke;skï È.ska
È.gu j¾Ol j¾Okh fõ' wdOdrl fldagq
isgqùfuka weo jeàu j<lajd .; yel'
lrf,a j¾Kh fld< meyefha isg ÿUqre
meyeùu;a iuÕ wiajkq fk,Su isÿlrhs'
jirlg muK miq l|ka lmd oud
mia tl;= lsÍfuka ksß j.djla f,i
mj;ajdf.k hd yel' ksßj.dfõ l|ka
m%udKh md,kh lr .ekSfuka fyd|
wiajekakla ,nd .; yelsh'
fmdaIH mod¾:h fmdaIKSh w.h
Yla;sh 341 Kcal
ldfndayhsfâ%Ü 58.59 g
fm%daàka 26.12 g
fïoh 1.53 g
fld,iagfrda,a 0 mg
;ka;= 25 g
f*df,aÜ 423 µg
úgñka A 53 IU
úgñka C 1.4 mg
úgñka K 9 µg
le,aishï 103 mg
hlv 6.70 mg
îgd lefrdáka 32 µg
(Source: USDA National Nutrient data base)
f.dúlï iÕrdjg f;dr;=re tla lf<a"
ã' tï' tia' tia' Èidkdhliyldr lDIsl¾u wOHCI ^ixj¾Ok&
ksfhdacH lDIsl¾u wOHlaI ^îc& ld¾hd,h"
i|;ekak mdr" kqjrt<sh
fmdaIK ;;a;ajh European iÕrdjg wkqj wêl ;rndre nj
wvq lsÍug" ;ka;= jeä m%udKhla mj;sk neúka wka;%
ms<sld n,mEu wvq lsÍug" fldf,iagfrd,a uÜgu wvq
lsÍug yd úgñka B6" úgñka B12 yd Folate wvx.=
nj i|yka lr we;' wka;¾ cd, f;dr;=re wkqj
kejqï M, .%Eï 100 l wvx.= fmdaIl m%udKh my;
i|yka fõ'
11
l< tu m%fNaoh jqjo" îc ksIamdok lghq;=
ixúOdkh lr.ekSfï wiu¾:;djh fya;=fjka
oekg f.dú lafIa;%j, j.d fkdflf¾'
ixLHdfjka 79 la jQ wfkla ks¾foaYs; ù m%fNao
ish,a,u fukav,Sh m%fõKs úoHd uQ,O¾u j,g
wkql+,j" ffoysl ,laIK wkqhd; mrïmrd
.;ùfï isoaê mokïj ksmojQ tajd ñi"
Ôj-;dlaIKsl wkdjrKhka Tiafia ìysl<
tajd fkdfõ' fujeks jerÈ f;dr;=rla ck
iudch ;=< me,mÈhï ùug bv ÿkfyd;a th
wdmiq ksjerÈ l< fkdyels fjkjd muKla
fkdj" Ydl wNsckkfha uQ,sl úoHd;aul
isoaOdka;hka mjd fkdokakd ck;djla
fkdu. heùfï nrm;, wmrdOhlao t;ek
isÿfjkq we;'
wdpd¾h tï' mS' Okmd,ysgmq wOHlaI"
ù m¾fhaIK yd ixj¾Ok wdh;kh"
n;,f.dv
wOHdmkh fyda jD;a;Sh w;aoelSï
yryd hï lreKla ms<sn|j ,nd we;s
ksmqK;ajh wNsnjd hñka fjk;a ud;Dld j,g
msúi" tajd .ek .eUqßka l;dlsÍu wm úiska
fkdl< hq;a;ls' fujeks woyilska fï ,smsh
wrUkafka wo ojfia j.dlrk kj ks¾foaYs; ù
m%fNaohka" oekg f,dj mqrd wdkafoda,kd;aul
ud;Dldjla njg m;aj we;s zzcdk fjkia
l<ZZ fnda. .Khg we;=,;a lr jerÈ woyila
me;srùug lreKq fkdokakd msßila lghq;=
lsÍu ksidh' yhsì%â fkdfyd;a fouqyqï
ù j¾.hla jqjo ,xldfõ ksmojd we;af;a
tlla muKh' î'Ô' 407 H hkqfjka kï
12
ù wNsckkh lrñka kj m%fNao
ksmoùfï b;sydih Y%S ,xldfõ lDIsl¾u
fomd¾;fïka;=j ;rugu merKs l;djls' wo
by, w.hlg tiù we;s rfÜ ù ksIamdok
úNjh jkdyS lemùfuka jevl< wNsckk
úoaj;=kaf.a uykaisfha m%;sM,hls' w;S;fha§
f.dùka úiska j.dlrk ,o wvq wiajekakla
,ndÿka ù m%fNaohka wìNjd hkakg lDIsl¾u
fomd¾;fïka;=j fuf,i lghq;= flrefõ
wehs@ Èjhsfka m,fjk merKs;u lDIsl¾u
iÕrdj jk Tropical Agriculturist" fj¿ï
wxl 3 ^cQ,s-iema;eïn¾" 1945& ys 191 fjks
msgqfõ" m<uq fma,s ;=fkys ,shù we;s oE by;
m%Yakhg ms<s;=re imhhs' tys i|ykaj we;af;a
1940 jif¾§ ,xldfõ rch úiska foaYSh iy,a
wjYH;djfhka ;=fkka follau wdkhkh
l< njh' tmuKlao fkdj tjlg lDIsl¾u
wOHlaIjrhdj isá ã' ßkaâ ^D. Rhind&
uy;d úiska by; iÕrdfõu" fj¿ï wxl 2
^wfma%,a - cqks" 1949 ys msgq wxl 64 - 68 olajd
m<lr we;s ,xldfõ ù wiajekafka
wNsjDoaêh ^Improvement of Paddy Yields
in Ceylon& hk ,smsho fuhg idlaIs imhk
;j;a ms<s;=rls' tu jljdkqfõ§ cd;sl ù
wiajekafka idudkH w.h wlalrhg nqi,a 13 la
^fylaghdrhlg fuá%la fgdka 0'65& nj tys
i|ykaj ;snqKs'
fuu m%udKhka ie,ls<su;aj
úYaf,aIKh l,hq;af;a tl, rfÜ isá
ck.ykh;a iu.h' th ,laI 65 la muK
jk m%udKhls' tfiau tl, ù f.dú;ek yd
iy,a ksIamdokh uq¨ukskau mokïj ;snqfka
f.dúhd i;=j ;snQ idïm%odhsl oekqu"
fmdfydr f,i ldnksl øjH Ndú;h yd
foaYShj imhd.; yels ù m%fNao u; nj wm
isys ;nd.; hq;=fõ' tfiau tl, ck;djf.a
wdhq wfmalaIdj jir 50 la jeks wvq w.hl
;snqk njo wu;l l<hq;= fkdfõ' luf;ka
f.g .kakd ù u,a, ksmoùug bjy,ajQ oekqu"
Ndú;d l< fmdfydr" j.dl< m%fNao jeks
ishÆ ix>glhka uq¿ukskau foaYSh fj;a§"
ck;djf.a wdhqld,h fu;rï my, w.hlg
f.diska ;snqfka wehsoehs úuiSu;a t;rï
widOdrK ke;'
kQ;k wkql ÔjúoHd;aul
wkdjrKhka l,t<s neiafia oekg oYl
;=klg muK fmr§h' ta fjdÜika" l%sla hk
úoaj;a fom, úiska 1953 §" ã'tka'ta' wkqfõ
oaúfy,slaidldr jHqyh fidhd.ekSfuka
miqjh' m%dfõKsl fjkialsÍu ^Genetic
13
Modification& hk moh Ndú;d lrkqfha
msgia;rfhka y÷kajdfok wd.ka;=l cdk
u.ska lsishï m%dKsfhl=f.a uQ,sl cdk ixhq;sh
fjkialrkq ,nk wjia:djkays§h' fuh 80
oYlfha w. Nd.fha§ úoHd;aul f,dalh úiska
fidhd .;a l%ufõohls' óg lÈu WodyrKhla
jkafka zyshquq,skaZ ^Humulin& kue;s
ksIamdokhhs' wm fndfyda fokd okakd mßÈ
ñksidf.a reêr.; iSks m%udKh hdukh
lsÍug w.akHdYh kue;s wjhjh u.ska
ksmojkakd bkaishq,ska kï fyda¾fudakh
fya;=fõ' bkaishq,ska ksmoùug wod< ix{d
i,l=K iys; cdk ñksia isref¾ ;sfí' tu
cdk fjkalrf.k tiapfrÑhd flda,hs
fkdfyd;a B flda,hs kue;s nelaàßhdfõ
;sfnk j,hdldr cdk fma,shg noaO
lr.kakg ñksid iu;ajqks' oeka fuh cdk
fjkia l< nelaàßhdjls' ukaoh;a th ork
cdk j,ska fldgila Tjqkg whs;s ke;s"
ñksidg wh;a tajd ùuhs' fuu cdk odufha
we;s" tfy;a bkaishq,ska ksIamdokhg wod<
ke;s cdk fldgia úÉfþokh lr bj;a
lsÍugo miqj lghq;= lrkakg fhÿks'
nelaàßhdfõ m%ckkh fõ.j;ah' ta ksid
Tjqka fõ.fhka .=Kkh fjkjd hkq
fuu cdko jeä jeäfhka ksmoùuls' fuu
nelaàßhdj úiska ;ud i;= bkaishq,ska cdk
fhdojd .ksñka bkaishq,ska ksmojk ksid
ñksidg oeka l<hq;af;a nelaàßhd jefvk
udOHhh ;=,ska bkaishq,ska wiajekak fjkalr
.ekSu muKs' w.akHdYh ÿ¾j,j" bkaishq,ska
ksIamdokhg w.=,ajeà we;s Èhjeähd
frda.Skaf.a reêr.; iSks hdukhg fuu
bkaishq,ska oeka fhdod.; yelsh' mqÿuh jkafka
cdk fjkial< Ôùkaf.a w.=K olsk lsisu
flfkla fï olajd fuu ixisoaêh úfõpkh
lsÍug" ffjoH lafIa;%h ;=,ska fyda bka
mßndysrj fyda bÈßm;a fkdùuhs' Tjqyq
kEiQlkaj isà'
úoHd;aul ck iudcfha mej;sh hq;=
idrO¾u yd yeisÍu úh hq;af;a thhs' Tjqyq
hul .=K w.=K úuiSu okakd lshk whg
Ndr§ ksy~j isákjd úkd" fkdokakd fohl
yevrej w;.d n,kakg hkafka ke;'
lDIs úoaj;=ka úiska kj m%fNaohka
jYfhka ksmojd we;s ishÆu ù j¾."
tlg uqyq l<hq;= foudmshka f;dardf.k
ksYaÑ; ,laIK iys; orefjla ìyslsÍfï
n,dfmdfrd;a;=fjka ksmojQ tajd fõ' tys§
ixl,kh jQ cdk ish,a, uj fyda mshd i;= jQ
f.dhï mrmqf¾u cdk ñi" msáka meñKs
tajd lsisjla tys we;af;a ke;' 1952 § fuu
lghq;= wdrïN jqfha Èjx.; uydpd¾h tï'
t*a' pkaør;ak f.a iyNd.s;ajfhks' Tyq tl,
lDIsl¾u fomd¾;fïka;=fõ isá WoaNso
úoHd{hd úh ^oekg tjka ;k;=rla
fomd¾;fïka;=j ;=< ke;&' Èk jljdkq
úuid n,kúg fmfkkafka Tyq ;u lghq;=
wdrïNlr we;af;a" fjdÜika l%sla fom,
;udf.a wkdjrKhka ck.; lrkakg;a
fmr§h' fuu lghq;= j,g iuld,Skj
wdpd¾h fylag¾ ùrr;akf.a m%Odk;ajfhka
n;,f.dv ù wNsckk ia:dkho wdrïN lrk
,§' uq,§ zHZ ixfla;h iys; ù j¾.;a" miqj
14
Bg, Bw yd At hkd§ ixfla; /.;a kj ù
m%fNao ìysjqfha fufia werUqKq ù wNsckk
jevms<sfj, yrydh' fï lsisjla cdk
fjkial< m%fNaohka fyda fouqyqï ^yhsì%â&
fyda fkdfõ' úúO m%fNaohka uqyqï lsÍfï
tlu wruqK jQfha" f.dhï Ydl w;r ;ek
;ek úisÍ ;snqKq wmg m%shckl jQ foay
,laIK tl Ydlhla ;=<g .d,a lr.ekSu
i|yd jQ wjYH;djhhs' fukav,Sh m%fõKs
úoHd;aul uQ,O¾u yd m%udKd;aul m%fõKs
úoHdfõ wkdjrKhka ms<smÈñka" fufia
ìyslr .kakd kj m%fNao ;j;a mrïmrd
10 - 12 la muK bÈßhg mj;ajdf.k hkafka"
wod< foay ,laIK" h,s fkdfjkiafjk
fia m%fNaoh ;=< ;sr lsÍug;a" th mdßY=oaO
m%fNaohla njg m;alsÍug;ah'
we;euqka fkdoekqj;alñka w¾:
olajkjd fia wka;¾ uqyqï wNsckkh
cdk fjkia lsÍula kï" wmg lsjyels
jkafka iajNdúl mrmrd.kfhka f,dj
ìysfjk ish¨ Ydl mrïmrd mjd cdk
fjkiajQ tajd njhs' ;j;a ydfiHda;amdol f,i
lsj yelafla" iuia; i;a;aj ixy;sfhau WmÈk
ish¨ orejka cdk fjkiajQ Ôùka njhs'
fouqyqï ù iE§uo mrmrd.khg
mokï jQ ixisoaêhla jqjo th fjku l;djls'
Ökfha uydpd¾hjrfhl= jQ hqjdka f,dka.a mska
fkdfyd;a fouqyqï ù ks¾udKfha mshd f,i
ie<flk úoaj;d úiska ks¾udKh lrk ,o
tu l%ufõoh yd tys wruqKq bÈßm;a lsÍug
fuu flá ,shú,a, m%udKj;a fkdfõ'
.a,hsfiñla o¾Ylh ^GI& kue;s
mohla oekg oYlhlg u|la tyd ld,hl
isg iy,a m%fNao fjkqfjka Ndú;d fjkakg
mgkaf.k ;sfí' hï ;rulg ta u.ska m%ldY
jkafka n;a wkqNj lsÍfuka miq foay moaO;sh
15
;=< .aÆfldaia ìysfjk fõ.h ksrEmkh
flfrk w.hls' kj jeäÈhqKq l< ù
m%fNao j, by< .a,hsfiñla o¾Ylhka we;ehs
ksYaÑ;j lshfjk wjq,a iy.; m%ldY ksl=;a
lrkakg fmr" úoHdkql+, m¾fhaIKhka
yryd ;sßÕ= msá yd idïm%odhsl ù j¾.hkays
.a,hsfiñla o¾Ylhka" jeäÈhqKq l< ù
m%fNaohkays tu o¾Ylhka yd ixikaokh
lsÍu wksjd¾hhfhkau isÿúh hq;a;la fõ'
fuu w.fhys mq¿,a mrdihla kj m%fNao j,
fukau idïm%odhsl m%fNaohkayso ;sìh yels
neúka" ksis wOHhkhlska f;drj hï m%fNao
ldKavhla fjkqfjka fmdÿ ;SrKhla .ekSu
úoHdkql+, jkafka ke;'
ù wNscklhska úiska fnda fkdfjk
frda.j,ska ck;dj uqod.ekSu i|yd wvq
.a,hsfiñla o¾Ylhka iys; ù m%fNao
ksmoùula lsis lf,l isÿù ke;' Bg fya;=jQfha
wdydr iqrlaIs;;djh yd iajhxfmdaIs; ;;a;ajh
,Õdlr.ekSu Wfoid muKla lghq;= lsÍu
lDIsl¾u fomd¾;fïka;=fõ ld¾hNdrh ùuhs'
kj jeäÈhqKq l< m%fNaohkays .a,hsfiñla
o¾Yl w.h jeähhs yefÕkafka kï" tajd
<ore wdydr ksIamdokh i|yd fhdod.;
yelsh' ke;fyd;a le,ß wjYH;djhg wkqj
md,khlska hq;=j" fnda fkdfjk frda.
je<£fï wjodkula we;s jeäysáhka
fjkqfjka jqjo Ndú;d l< yelsh' óg
wu;rj ksjqâv hyñka bj;a fkdl<" ;eïnQ
iyf,ka msiQ n;a wkqNj lrkafka kï"
Ô¾Kh m%udoj isÿfjk ksid .a,hsfiñla
o¾Ylh jeä m%fNaohlska jqjo" reêrhg
läkñka iSks ksoyia ùula isÿ fkdjkafkah'
óg wu;rj ;ka;=" Lksc" úgñka" fm%daàka
wd§ kka jeoEreï fmdaIK mod¾:hka
ish,a,u;a tu wdydrfha wka;¾.; fõ' r;=
n;la m%sh lrkafka kï" tjka m%fNao 27 lau
jeäÈhqKq l< ù m%fNao w;r ;sfí' Èhjeähd
frda.h r;= n;a wkqNj lrkakka w;ro ;sfí'
ta ksid ksYaÑ; úoHd;aul idlaIs mokulska
f;drj" fnda fkdfjk frda. jHdma;ùug
fya;=jla jkq we;ehs is;d jeä ÈhqKq l<
iy,a m%fNao wkqNj fkdlsÍug ñksiqka
Èß.ekaùu wdpdr O¾uhkag wkql+, fkdfõ'
ukaoh;a" fnda fkdfjk frda. je<£u Wfoid
;j;a idOl fndfyduhla fya;=fjk neúks'
j¾;udk bf,lafg%dksl hq.fha ñksiqkag
mqreÿù we;s w,i Ôjk rgdj;a" läkï wdydr
rgdj ;=, jecfUk ;sßÕ= msá mokï wdydr
yd .eUqre f;f,a neÈ wdydr;a" kj ù m%fNao
úfõpkh lrkakjqka úiska ys;du;du u.yer
f.dia ;snqk;a" fnda fkdfjk frda. u;=ùu
flfrys tajd jeä odhl;ajhla fkd.kafkaoehs
úuiSu jà'
uE;l§ tla;rd fm!oa.,sl rEmjdyskS
kd,sldjla meje;ajQ jevigykl§" ù j¾.
iïnkaOfhka tla;rd wúksYaÑ; m%ldYhka
lSmhla ck.; lrkakg fhÿks'
1. l¿ySká kue;s merKs ù j¾.h j¾;udk
jeäÈhqKq l< ù j,g jvd fo.=Khla
fm%daàka iys; nj' ^merKs j¾.fha ku
i|yka jqjo" kQ;k j¾.fha ku m%ldY
jqfha ke;'&
16
2. idïm%odhsl ù j¾. wlalrhlg nqi,a 70 la
muK w.hla olajd wiajekak ,nd fok
nj' ^fuh .Kkh l< idudkH cd;sl
wiajekako" tfia ke;akï l=vd md;a;shl
wiajekak f.k" md;a;sfha lafIa;%M,h
wlalrhlg mßj¾;kh lrñka ,nd.;a
Wml,ams; wiajekaklao hhs lSfõo ke;'&
3. tla;rd fldaúâ-19 frda.sfhla idïm%odhsl
iy,a Ndú;fhka ms<sfh< l< zTiq le|Z
mdkfhka miq iqjm;a jQ nj' ^wfkla
iqjm;ajQ frda.Ska yd ñh.sh frda.Ska yg
tfia jQfha fuu m%;sldrh l< ksido"
fkdl< ksido hhs lSfõo ke;'&
4. idïm%odhsl iyf,ka msiQ n;a wkqNj
lrkakka ;=< jeä iajNdúl m%;sYla;shla
mj;akd nj' ^foay m%;sYla;sh fya;=fjka
frda. ,laIK fkdfmkajd" tfy;a jhsrih
orñka frda.h m;=rejd yßk jdylhska"
fï wkqj idïm%odhsl iy,a muKla wkqNj
lrkakkao hkak meyeÈ,s flrefõo
ke;' wmf.a úoHd wjfndaOh wkqj kï"
fujeks úp,H;djhla hï Ôù .ykhl
;sîu .ek tl jpkhlska lshkjdkï th
ffcj úúO;ajhhs'&
bÈßm;a lrk mqoa.,hska úYajdijka;j
lreKq f.kyermdkafka kï wik krUk
idudkH ck;dj fufia ieluqiqj m%Yak
k.kafka ke;'
ù wNsckkhg iqúfYaI jQ iSud udhsï
;sfí' me<Eáfha ldhsl úoHd;aul l%shdoduhka
fl;rï ld¾hlaIuj yd fõ.j;aj isÿjqj;a"
ffcj ksIamdokh f,i wiajekak ìyslsÍug
fkdyelsfjk ;rug fuu iSud udhsï
n,mdhs' ñksidf.a foay j¾Okhg wjYHfjk
ish¨ fmdaIH mod¾:hka wka;¾.; l<
úYañ; iy,a weghla ksmojkakg lsisÿ
wNscklfhla iu;a fkdfõ' fuh jkdyS
ish¨ frda. kik T!IOhla f,dalfha ìysù
ke;sjdla jeks ixisoaêhls' ù wNsckkfha
taldhk wruqK ù ;sfnkafka ck;djg ;u
m%Odk wdydrfha iqrlaIs;;djh w;alr §uhs'
Tjqkaf.a fmdaIKfha fm%daàk fldgi iemhSfï
j.lSu we;af;a iy,a wNscklhska Ndrfha
fkdj" mY= iïm;a ixj¾Ok yd ëjr
lghq;= .ek n,dlshd .kakd Woúh i;=jh'
lDIsl¾ufha isák rks, fnda. jeä ÈhqKq
lrkakkag;a bka fldgilg lr .eish yelsh'
fï ksid w;jYH weuhsfkda wï, ish,af,ka
imsß iy,l ìysùula kï wvudk iys;
ixisoaêhls'
fuu wdfõksl wk¾:hka fkdi,ld
hïlsis msßila idïm%odhsl ù m%fNao j.dlsÍug
keUqrejkafka kï" thg ndOdlsÍugo wmg
whs;shla ke;' tfia jqjfyd;a wksjd¾hfhkau
wm bÈßfha we;af;a iy,a ysÕ" úfoaYhkaf.ka
b;sßh f.kajd.ekSug isÿfjk wkd.;hls'
l,lg by;§ fuu idïm%ohsl ù m%fNao
wmf.a l=Uqrej, j.d l< iufha ñ,apdâ iy
iqÿyd,a kñka ye¢kajQ úfoaYsl iy,a udÈ,s
folla furg ck;dfjka jeä msßilg lkakg
isÿ jQ nj" me/kakkag wu;l úh fkdyelsh'
i;shlg tl mqoa.,fhl=g iy,a fiare folla
muKhs hkqfjka tl, iSud udhsïo fï rg
17
fmardfo‚h iriúfhka 1968 jif¾§ lDIsl¾uh
ms,sn| uQ,sl Wmdêh ,enQ Okmd, uy;d" ;u
o¾Ykm;s Wmdêh iy,a wNsckkh fjkqfjka
,enqfõ cmdkfha id.d úYaj úoHd,fhks' bka
wk;=rej weußldfõ W;=re vefldagd m%dka; úYaj
úoHd,fhka m%fõKs úoHdj yd Ydl wNsckkh
ms<sn|j wdpd¾h Wmdêh ,nd .kakd fyf;u" 1988
yd 1989 hk jir fol i|ydu tu úYaj úoHd,fhka
msfok úYsIaG;ajh i|yd jQ Ydia;%{ m%Odkho
Èkdf.k ;sfí' 1982 jif¾§ iy,a wNsckkh
fjkqfjka ckdêm;s iïudkho ,nk Tyq
lDIsl¾u lafIa;%hg fok ,o odhl;ajh fjkqfjka
f,dal wdydr yd lDIsl¾u ixúOdkfhka fokq ,nk
firia molalugo ysñlï lshhs' Y%S ,xldj yd ol=Kq
fldßhdj taldnoaOj msysgqjdf.k we;s zY%S,xfldardZ
u.ska lDIs úoHd{hd fjkqfjka msfok 2018 iïudkho
,enqfka wdpd¾h Okmd,g h' 2017 jif¾§ fmardfo‚h
úYaj úoHd,fha jc% chka;sh fjkqfjka ms¥ iïudkhgo
ysñlï lshk Okmd, uy;d oekg furg isák m%ùK
fukau fcHIaG;u iy,a wNsckk úoHd{hd fõ'
yd, fjkqfjka ;snqKs' tl, ;snQ
l+mka iys; zyd,afmd;Z ;udf.a
Wmamekak iy;slhg;a jvd jákd
,shú,a,la nj fuu kQ;k úfõplhskag
wu;lùu wjdikdjls'
flfia fj;;a idïm%odhsl
ù m%fNao j¾Kkd lrñka tajd Tijd
;nkakka úiska wkd.; Y%S ,xldfõ
m%Odk wdydrfha iqrlaIs;;djho
Ndr.; hq;=fõ' tu iqrlaIs;;djh
hkq i,a,sldr wd;aud¾:ldó iqmsß
me,eka;shla ikyk iqrlaIs;;djhla
fkdúh hq;=h' ish¨ ck;djg oeßh
yels ñ,lg iy,a imhk" rgjeishka
ish¨fokd fmdaIKh l< yels ;rfï
ù ksIamdokhla fuu idïm%odhsl ù
j¾. Ndú;dlrñka Tjqka l< hq;=fõ'
tfiau tu wkd.;h ÿmam;=kag lEu
i|yd nd, yd ,dN iy,a úfoaYhkaf.ka
wdkhkh fkdflfrk iqrlaIs;
hq.hlao úh hq;=h'
isxy, mßj¾;kh (
ik;a tï' nKavdr
cd;sl lDIsl¾u f;dr;=re yd ikaksfõok
uOHia:dkh" .kafkdarej
wdpd¾h tï' mS' Okmd,
18
Y%S ,xldfõ lDIsl¾u fCIa;%fha rdcH
wxYh fukau mqoa.,sl wxYho iyfhda.fhka
foaYSh lDIsl¾u lafIa;%fha Wkak;sh i|yd
orK m%h;akh buy;ah'
w;S;fha isgu lDIsl¾u
fomd¾;fïka;=fõ m¾fhaIK ks,Odßka úiska
fidhd .;a úúO ;dCIKsl lDIs fhojqï
j¾;udkfha§ o b;d id¾:l whqßka fhdod
.ksñka mj;S' j¾;udkfha foaYSh lDIs
fhojqï ioyd mj;sk b,a¨u Èfkka Èk
by< hk w;r úYd, jYfhka wdkhksl øjH
j,ska Bg úi÷ï ,nd §ug fm<ö isà' tjeks
mßirhl m%Yia: whqßka fhda.H lDIs fhojqï
foaYShj m¾fhaIK uÕska ksmojñka lDIsl¾u
fomd¾;fïka;=j f.dú ck;djg tod
fuod;=r fiajh l< whqßka u;=od o fiajh
lsÍug ikakoao fjñka mj;s' tys§ kj fNda.
m%fNaohka y÷kd.ekSu m%uqL jk w;r"
frdamK øjH f,i m%Odk jYfhka îc Ndú;d
fõ' tu îc o fkduqyqï m%fNao mdßY=oaOlrKh"
fouqyqï wNsckkkh fyda úlD;s wNsckkh
hk ;dCIKsl l%ufõo j,ska ksmojQjd úh
yelsh'
Wla; wdldrfhka úúO lDIs ;dCIKsl
l%u yuqfõ jeä wiajkq iys; foaYSh mßirhg
wkqj¾;s; .=Kd;aul fnda. m%fNaohka
ksmoùug kj ;dCIKsl l%uhla f,i úlD;s îc
wNsckkh Ndú;d lrhs' fï i|yd .eud lsrK
úlsrK hka;%hla Ndú;d l< w;r" wm rfÜ
fuh 1980 oYlfha .kafkdarej WoHdk fnda.
m¾fhaIK yd ixj¾Ok wdh;kfha t<j¿
wxYfha m¾fhaIK ks,Odßka úiska isÿlr
we;;a Bg wod, úlsrK hka;%h wl%sh ùfuka
miq tu m¾fhaIK lghq;= ;rula ÿrg ukao.dó
jqjo kej;;a tu wxYh mK.ekaùug
lDIsl¾u fomd¾;fïka;=j iu;aj we;'
18 19
wNsckk lghq;= i|yd Ndú;h
wNsckk lghq;= j,§ kj m%fNao
we;s lsÍu i|yd .eudlsrK Ndú;fha § Ôù
Ydl ksheÈ f,i îc" l=vd me<" m;% fldgia"
w, j¾." mrd." lskl (callus) l,,
(embriyos) wd§ Ydl m%pdrl wjhj Ndú;d
lrhs' fuys§ Ydl ffi, ;=< jQ m%fõKs foay
j,g (DNA) NIau ieleiafï fjkia ùula .eud
lsrK uÕska isÿfõ' ̂fï i|yd iqÿiq .eud lsrK
;Sj%;djh fidhd.; hq;=fõ& tys§ n,mEug
,lajQ cdk fldgiska md,kh jk ,laIKh
fyda ,laIK j, fjkialï j¾Okfha§
±lsh yelsfõ' kuq;a fuu ;dlaIKfha §
b,lal .; f,i fnda. ,laIK fjkia
lsÍug fkdyelsh' wjia:d .Kkdjlska
wyUq f,i we;sjk fjkila isÿlr .;
yelsfõ' tfiau fnda. fCIa;%fha j.d fldg
isÿjQ fjkfia ys;lr nj fyda wys;lr nj
;SrKh l< hq;=fõ' ys;lr ,laIK iys; fNda.
f;aÍfuka kj m%fNao f,i y÷kd.ekSu isÿfõ'
.eud ;dlaIKh uÕska" ksmojk
m%fNao lD;Suj cdk fjkia lsÍfuka
ksmojk ,o fnda. .Khg (Genatically
Modify - GM) wh;a fkdfõ' tfiau ridhksl
úlD;s uÕska ksmojk fnda. m%fNao .Khgo
fuu fnda. wh;a fkdfõ'
.eud ;dlaIKh lDIsl¾u
fomd¾;fïka;=jg w¿;a w;aoelSula fkdjk
w;r m¾fhaIK lafIa;%h i|yd w;S;fha
isgu Ndú;d lr we;' t;rï ckm%sh fkdjqko
kj m%fNao ksIamdokh i|yd óg fmr fuu
;dlaIKh lDIsl¾u fomd¾;fïka;=j úiska
fhdodf.k we;' j¾;udkfha fuu hka;%h
Ndú;fha cd;sl fiajhla isÿlsÍug lDIsl¾u
fomd¾;fïka;=j n,dfmdfrd;a;= fõ'
lDIsl¾u fomd¾;fïka;=fõ m¾fhaIK
wdh;k j,g wu;rj ;,jdlef,a f;a
m¾fhaIK wdh;kh" je,s.;a; lDIs ;dCIK
mSGh iy Èjhsfka wfkl=;a m¾fhAIK
wdh;k fï jk úg .eud lsrK Ndú;d
lr kj lDIs ;dCIKsl ksmehqï foaYSh
lDIsl¾udka;hg odhdo lsÍug lDIsl¾u
fomd¾;fïka;=j iuÕ w;aje,a ne| lghq;=
wrUd we;' tys§ kj m%fNao we;s lsÍu uÕska
f;a l¾udka;h ÈhqKq lsÍu" kj úis;=re u,a
j¾. we;slsÍfuka úis;=re u,a j.dj" m%Odk
m<sfndaO y÷kd.ksñka tu i;=kaf.a .yKh
j¾Okh md,kh" l=l=¿ md,kfha§ we;sjk
frda. i|yd kj tkak;a ksmoùu jeks
m¾fhaIK fï jk úg;a wdrïN lr we;'
Y%S ,xldfõ m%Odk fmf,a frday,a
fukau .eudlsrK ;dlaIKh Ndú;d lrk
fm!oa.,sl wdh;k f,i Hensen Lanka
yd Sri Lanka Gama Centre hk wdh;khka
ie<lsh yelsh'
² wdydr øjH l,a;nd .ekSug;a"
ÔjdkqyrKhg;a .eud lsrK jdKsc
uÜgñka Ndú;d lrhs'
19
20
² úúO wdydrhkays wdid;añl;djhla we;s
lrk øjHhka wl%Sh lsÍu i|yd o .eud lsrK
Ndú;d lrhs' Wod' - lsßj, β Lacto globulin,
ì;a;rj, we,aìhqñka iy l=ksiaikaf.a
fg%dfmdïhsiska jeks wdid;añl;d
we;slrk øjH wl%Sh lsÍu'
² mdxY= m¾fhaIKj,§ mfia isák
Actinomycetes, wmDIaGjxYsl Ôùka úkdY
lsÍu i|yd 10 K Gy, o nelaàßhd úkdY
lsÍu i|yd 20 K Gy o hk ;Sj%;djhkaf.ka
.eud lsrK Ndú;d lrhs'
úlsrKYS,S øjH j,ska idudkHfhka
α, β, γ ^we,a*d" îgd iy .eud& hk lsrK
j¾. ;=ku ksl=;a jk w;r tajdfha .eí.;a
Yla;shg wkqj úúO m%;sY; j,ska fuu lsrK
ksl=;a fõ' ;jo oekg Ndú;d lrk lsrK jk
x lsrK iy kshqfg%dak jeks w;s m%n, lsrK
iuÕ ii|k l< tajdfha m%n,;djh my;
mßÈ fõ'
20
kuq;a Co-60 iuia:dkslh .eud
lsrK ksl=;a lsÍu i|yd jQ b;d m%n, uQ,
øjHhls' tkï ÈYdjla iy wdfrdamk Yla;shla
fkdue;s .eud lsrK fojeks jkafka
kshqfg%dak lsrK j,g muKs'
fujeks ;dCIKsl l%ufõohka
m¾fhaIK fCIa;%h i|yd .%yKh lsÍfï§
cd;sl jYfhka yd wka;¾ cd;sl jYfhka
mrudKq n,Yla;Ska ms<sn|j j. jQ wdh;kh
jk wka;¾ cd;sl mrudKq n,Yla;S
ksfhdacs; wdh;kh (IAEA), YS% ,xld mrudKq
n,Yla;S uKav,h (SL.AEB), Y%S ,xld
mrudKq n,Yla;s kshduk iNdj (SL.AERC)
hk wdh;khkays wëCIKh hgf;a tajdfhys
ksS;s fr.=,dis j,g wkqj isÿfõ'
ixj¾Okh fjñka mj;sk rgla
kjHlrKh ;=,ska lDIsl¾udka;fha ÈhqKqj
i|yd kj ;dCIKh Ndú;d lsÍug orK
m%h;akfha§ lDIs m¾fhaIlhskag kj fidhd
.ekSï i|yd .eud lsrK Ndú;d lsÍug
lDIsl¾u fomd¾;fïka;=j wjia:dj Wod lr
we;'
f.dúlï iÕrdjg f;dr;=re tla lrkafka"
wd¾' tï' fÊ' iS' î' fiakdkdhlm¾fhaIK iyldr
WoHdk fnda. m¾fhaIK yd ixj¾Ok wdh;kh"
.kafkdarej
ÔjdkqyrKh l< wdydr
21
úYd, yd mq¿,a mrdihla ;=< jHdma;j
mj;sk ;dlaIK l%ufõo rdYshla fuu
ffcj ;dlaIK hg;g .efka' fuu úúO
l%ufõohka uÕska Ôúfhl=f.a fldgila
Ôúfhl= fyda Ôj moaO;shla ñksid úiska
isÿlrk ksIamdokhla fyda tys hï
fjkialula isÿlsÍu i|yd fhdod .ekSu
ffcj ;dlaIKh f,i w¾: oelafõ'
fuu ;dlaIK l%ufõohka úúO
whqßka fhdod .efka' tajd ffi, úoHd;aul"
ffcj ridhk øjH ksIamdokh" cdk úoHd;aul
m¾fhaIK" mgl úoHd;aul m¾fhaIK hk
úIhka Tiafia nyq,j Ndú;d fõ'
fuh kùk ;dlaIKhla f,i
ye|skajqj o w;S;fha isg ñksid úúO ksIamdok
i|yd ffcj ;dlaIKh Ndú;d l< njg idOl
we;' wdydr fnda. wdY%s; ksIamdok i|yd
fuu ;dlaIKh Ndú;h f,dj uq,au id¾:l
ksIamdokhla f,i ye|skaúh yelsh' WodyrK
f,i fuifmdfÜkshdkq YsIaGdpdrfha isg
jd¾;djk jhska yd ìh¾ ksIamdokh i|yka
l< yelsh'
úisjk Y;j¾Ifha isg kùk
úoHdfõ ÈhqKqj iuÕ laIqø Ôùka fhdod
isÿlrk l¾udka; f,dj mqrd jHdma; úh'
fï wkqj ;sß.= msá wdY%s; ksIamdok nyq, úh'
úisjk ishjifha ueo ld,fha§ m%;sÔjl T!IO
ksIamdokh isÿjQ w;r fmksiS,shï fidhd
.ekSu yd ksIamdokh ffcj ;dlaIK Ndú;fha
ffjoH úoHdj i|yd id¾:l jQ fidhd .ekSula
úh' bkamiq ffcj ;dlaIKh ffjoH úoHdfõ
úúO ksIamdok i|yd fhdod .ekSu m%p,s;
úh' tu ld,fha§u mgl frdamK ;dlaIKh
b;d id¾:l ffcj ;dlaIK l%ufõohla njg
m;ajQ w;r tu.ska th úúO j.djka i|yd iy
Ôùka i|yd Ndú;h m%p,s; úh'
22
iïnkaO ffcj ;dlaIKh Ndú;h ;j ÿrg;a
jeäÈhqKq lrk ,§' fuu ;dlaIKh uÕska
idïm%odhsl m¾fhaIK l%ufõo jvd myiqfjka"
flál,lska yd l%uj;aj isÿlr .ekSug myiq
jQ w;r ta i|yd úúO WmlrK ksIamdokho
isÿ úh'
lDIsl¾udka;fha§ ffcj ;dlaIKh
úúO fnda. jeäÈhqKq lsÍu i|yd b;d
id¾:lj fhdod .ekSu wo olajd isÿ flf¾'
cdk úoHd;aul f;dr;=re ´kEu Ôúfhl=
iïnkaO o;a; .nvdjla f,i ie,flk neúka
úoHd;aul m¾fhaIK i|yd tu cdk
úoHd;aul o;a; Ndú;h b;d iqÿiq l%ufõohla
nj y÷kd.kakd ,§'
ta wkqj Ôùkaf.a wNsckkhg wod<
ish¿ f;dr;=re" frda. úksYaph" úúO mdßißl
idOl i|yd f.dv .eiSï" Tfrd;a;=§ï"
Ôj iïNjh yd ika;;sfha § isÿj we;s
fjk;a úúO fjkialï fidhd .ekSu
cdk ;dlaIKh wdY%fhka id¾:lj isÿúh'
tfukau ta i|yd Ndú;ho jvd m%p,s; id¾:l
l%ufõohla nj ms<s .e‚k'
wNsckkfha§ cdk fjkia lsÍfuka
fnda. fyda Ôú ksIamdokh (Genetically
modified organisms) isÿ lsÍu f,dj mqrd
wdkafoda,khg ,lajQ úIhhla úh' tfy;a cdk
fjkia lsÍï uÕska úúO fnda. ksIamdokh
úúO rgj, isÿúh' WodyrK f,i weußldfõ
ksIamdokh lrk ,o ;lald,s" nvbß.= yd
fidahd m%fNao iy bkaÈhdfõ ksIamdÈ; lmq
m%fNao oelaúh yelsh'
lDIsl¾udka;fha§ úúO fnda. i|yd
wNsckk l%ufõohla id¾:lj isÿ lsÍug;a
.=Kd;aul" kSfrda.S me< jeä m%udKhla
ksIamdokhg;a ffjoH yd mY= ffjoH wxYfha
ksIamdok i|yd;a mgl frdamK ;dlaIKh wo
olajd id¾:l l%ufõohla f,i Ndú;d fõ'
úisjk ishjfia w. Nd.fha§ ridhk
úoHdfõ ÈhqKqj;a iuÕ ffcj ;dlaIKfha
Ndú;djka ;j ÿrg;a iQlaIu yd ishqï m¾fhaIK
l%ufõo fj; fhduq jQ w;r cdk úoHd;aul
m¾fhaIK jvd;aj mq¿,aj isÿúh' kùk
;dlaIKhka Ndú;fha bÈßfhkau isá
wefußldj" cmdkh yd hqfrdamSh rgj,a yd
bkaÈhdj cdk ;dlaIKh fnda. wNsckkhg"
i;a;aj úoHd;aul m¾fhaIK yd úúO ksIamdok
i|yd fhdod.;a w;r cdk ;dlaIKh yd
23
wdydr fnda. i|yd cdk fjkia
lsÍfï ksIamdok isÿlsÍu ms<sn| úúO .eg¿
we;sùu u; iuyr rgj,a tnÿ ksIamdok
isÿlsÍu fyda ,nd.ekSu m%;slafIam lrk ,§'
tfy;a ffjoH úoHdj i|yd cdk ;dlaIKh
fndfyda ÿrg Ndú;d jk w;r bkaishq,ska wd§
ksIamdok cdk fjkia lsÍï uÕska isÿlrk
ksIamdokfõ' cdk fjkia lsÍu uÕska fnda.
ksIamdokh i|yd w;súfYaI l%ufõo Ndú;h
wjYH ùu yd y÷kajd §u i|yd úfYaI mdßißl"
fi!LH wd§ ks¾foaY ,nd .ekSu isÿlsÍug
jeä ld,hla jeh lsÍug isÿùu jeks fya;= u;
tn÷ fnda. wNsckkh wvq úh' flfia fj;;a
cdk fjkialï isÿl< fnda. ms<sn| u;jdo
yd úoHd;aul fyda úoHd;aul fkdjk woyia
m%p,s; ùu nyq,j olakg ,efí'
fï wkqj ffcj ;dlaIKh hkq mq¿,a
úIh mrdihla ;=< me;sreKq ;dlaIKhla jk
nj meyeÈ,sh' fuu ;dlaIKh úoHdfõ ÈhqKqj
iuÕ úúO lafIa;% j, ch.%yK fndfyduhla
,Õdlr .ekSug WmldÍ úh'
lDIsl¾uh" ffjoH úoHdj" i;a;aj
úoHdj" mßir úoHdj jeks úIhhka wdY%s;j
ffcj ;dlaIKh Ndú;h yd jeäÈhqKq lsÍfï
m¾fhaIK ;jÿrg;a isÿflfrñka mj;S'
f.dúlï iÕrdjg f;dr;=re tla lf<a"
tia' tï' mS' tia' l=udßiyldr lDIsl¾u wOHCI ^m¾fhaIK&
t<j¿ m¾fhaIK wxYh"
WoHdk fnda. m¾fhaIK yd ixj¾Ok wdh;kh"
.kafkdrej
lDIs úYajfldaIh"
lDIsl¾udka;h bf.kSu yd
ld,Sk lDIs ixjdo i|yd
msúfikak ' ' '
www.goviya.lk fjí wvúhg
lDIsl¾u fomd¾;fïka;=j ms<sn| f;dr;=re"
kj;u lDIs ksmehqï" lDIs ;dCIKh"
m%ldYk iy kj;u jevigyka ms<sn|
oek.ekSug msúfikak' ' '
www.doa.gov.lk lDIsl¾u fomd¾;fïka;=fõ
ks, fjí wvúhg
23
24
fldïfmdaiaÜ lsÍu hkq ldnksl øjH
md,kh l< ;;a;aj hgf;a ñksidf.a ueÈy;a
ùfuka laIqø Ôùka uÕska w¾O Ô¾Khg
,lalr Ydl j¾Okh i|yd wjYH fmdaIl
fyj;a fldïfmdaiaÜ njg m;a lsÍuhs' fuys§
laIqø Ôù l%shdldÍ;ajhg ys;lr ;;a;aj ,nd
Èh hq;= w;r ksmojk jdhq msgj hd fkd§
/lf.k LksclrKh l< hq;=h' tneúka
iajNdúlj fldïfmdaiaÜ fkdiEfok w;r ta
i|yd ñksidf.a ueÈy;aùu w;HdjYHh'
f.dv l%uh" j, l%uh" ner,a l%uh"
fldagq rduq l%uh fiau fndldIs fldïfmdaiaÜ
hkq fldïfmdaiaÜ lsÍfï ;j;a l%uhlafõ'
kuq;a th wfkl=;a l%u j,g jvd fnfyúka
fjkia fõ' fï i|yd úfYaI WmlrK yd øjH
lsysmhla wjYH jk w;r fndldIs fldïfmdaiaÜ
i|yd ldnksl øjH fldïfmdaiaÜ njg
mßj¾:kh lsÍug wjYH jkafka Èk 10 la
muKla jk w;r fmdaIl jákdlu fldïfmdaiaÜ
lsÍfï ´kEu l%uhlg jvd by< w.hla .kS'
fndldIs hkq cmka jpkhla jk w;r
tys w¾:h —meiqKq ldnksl øjH˜ hkakhs'
cmdkfha Tlskdj ys ßhqlshqia úYaj úoHd,fha
uydpd¾hjrfhl= jk áhqfrda ys.d uy;d
úiska 1980 § fuu l%uh ixj¾Okh lr
y÷kajdfok ,§'
25
idod.kakd wdldrh
² cmdkfha fj<|fmdf<a§ fndldIs ndialÜ
ñ,§ .ekSfï yelshdjla mdßfNda.slhdg
we;'
² kuq;a wfma rfܧ wmg lrduhla iys;
fyd¢ka jeish yels ma,diaála nÿkla fï
i|yd Ndú;d l< yelsh' Bg wu;rj
uq¿;ekaf.hs wmøjH meiSug ,lalrk øjH
n÷kg ouk ;=re tl;= lsÍug ;j;a mshk
iys; ma,diaála n≈÷kla fhdod.; yelsh'
² l%shdldß laIqø Ôù ñY%Khla fï i|yd
Tng wjYH jk w;r fï ñY%kh fndldIs
ksjqâv ^Bokashi Bran& f,i y÷kajhs'
l%shdldÍ laIqø Ôù ñY%Kh ilia lsÍu
² fuu ñY%Khg c,h fh§fï§ laf,daÍka
iys; c,h Ndú;d fkdl< hq;=h' thg
c,h fh§fï§ fnda,hla f,i ñßlk úg
ñY%Kh f;;a úh hq;= kuq;a f;;a Èhrhla
thska bj;g fkdke.sh hq;=h' c,h fyda
iy,a ksjqvq tl;= lsÍfuka f;;ukh
ilikak' f;; ksjqvq ñY%Kh jd;h rys;
n÷klg oukak'
² w÷re li, u,a,la ;=<g fuu n÷k oud
wju i;s 02 la j;a th WKqiqï ia:dkhl
;nkak' ;jÿrg;a ;eîfuka ydkshla
isÿjkafka ke;' i;s 02 lg miq ksjqâv
u; iqÿ meye;s ;Ügqjla ie§ ;Sîfuka th
id¾:lj ksIamdokh ù we;s nj;a l¨ fyda
w÷re mdg ;Ügqjla kï jd;h we;=¿ ù
fyda f;;uk .eg¿jla nj ks.ukh l<
yelsh'
fndldIs ksIamdokh i|yd ksIamdÈ; fndldIs ndialÜ
fndldIs l%ufha§ úfYaIs; nd,aÈhl
l%shdldß laIqø Ôùka uÕska uq¿;ekaf.hs
bj;,k wdydr ^f,,s" fmd;=" udxY fldgia"
ud¿ fldgia" lsß" ì;a;r" ì;a;r lgq" weglgq
wdÈh& meiSug ,la lr b;d úYsIaG ldnksl
fmdfydrla njg m;a lsÍu isÿ lrkq ,nhs'
fuh idïm%odhsl fldïfmdaiaÜ
ksIamdokh lsÍfï§ fuka fkdj Tlaiscka
wjYH fkdjk ks¾jdhQ l%shdj,shla jk
neúka yels;rï Tlaiscka j,ska øjH yqol,d
l< hq;=h' nd,aÈh újD; l< hq;af;a øjH tl;=
lsÍug ñi øjH mÍlaId lsÍu i|yd fkdfõ'
26
² fuu idod.;a fndldIs laIø Ôù ñY%Kh
fyd¢ka úh<Sfuka jir lsysmhla jqjo
.nvd lr ;nd .; yelsh'
fndldIs n÷k msrùu wdrïN lsÍu
² oeka n÷k msrùu wdrïN lrkak mq¿jka'
uq,skau wms idod .;a laIqø Ôù ñY%Kfhka
l=vd m%udKhla ^ye¢ lsysmhla& n÷fka
m;=,g oukak' bka miq wÕ,a 1 ½ muK
wdydr weiqreï ;Ügqjla tl;= lrkak'
kej; ta u;g laIø Ôù ñY%Kh ye¢
lsysmhla tl;= lrkak'
² jd;h bj;a lsÍu i|yd msÕdkla jeks
hulska ñY%Kh my,g ;o lSÍu isÿ
lrkak'
² tfiau mshk ks;ru jid ;eîug u;l
;nd .ekSu jeo.;a' jd;h we;=¿ jqjfyd;a
ks¾jdhq meiSug ndOd úh yelsh'
² nd,aÈh iïmQ¾Kfhkau msreKq miq i;s
1-2 la fyda Bg jeä ld,hla uqød ;nd
ndOdjlska f;drj meiSug bv yßkak'
lrduh u.ska w;sßla; Èhr Èk 2-3 lg
jrla bj;a lr .ekSu isÿ lrkak' fuh
fndldIs Èhr fmdfydr f,io fndldIs
f;a f,io yeÈkafõ' fuu hqIh wêl f,i
wdï,sl jk w;r jk w;r th j.djg
fhdokafka kï 1(100 olajd c,h fhdod
;kql l< hq;=h'
idod.;a laIqø Ôù ñY%Kh Ndú;d lsÍujd;h bj;a lsÍu i|yd ñY%Kh ;o lsÍu
27
² n÷k iïmQ¾Kfhkau msreKq miq th ;j
ÿrg;a meiSu i|yd i;s 2l ld,hla ;nkak'
i;s 2 g miq n÷fka øjH j.djg fmdfydrla
f,i iDcqj Ndú;d l< yels w;r th mia
iu. fyd¢ka ñY% lsÍu fyda j.dj wi,
j, oeóu isÿ l< hq;=h' Bg wu;rj n÷fka
we;s øjH wfkl=;a fldïfmdaiaÜ ksIamdok
ie§fïÈ tl;= lsÍfuka fldïfmdaiaÜ iE§u
fõ.j;a lSÍug yelsh'
f.dúlï iÕrdjg f;dr;=re tla lf<a"
tka' ví' ù' Wodß YIsl,d
iyldr lDIsl¾u wOHlaI ^lDIs ixj¾Ok&
Y%S ,xld lDIsl¾u úoHd,h"
wÕ=Kfld<me,eiai
fndldIs f;a n÷k ;=<ska ,nd .ekSu
27
28
lrú, (Momordica charantia) j.dfõ
m%Odk .egΩ¿jla jk úúO ffjria frda.
jHdma; lrk iqÿ ueiaid jeks frda. jdylhska
md,kh lsÍu i|yd fï jk úg f.dùka
úYd, jYfhka lDñkdYl Ndú;d lrhs'
tfia jqjo iuyr wjia:d j,§ ffjria frda.
ksismßÈ md,kh fkdjk nj jd¾;d fõ'
fujeks frda." j.dfõ uq,a wjia:dfõ§ u
je<÷kfyd;a fndfyda wiajkq ydks ùu yd
j.d úkdYh isÿfõ' tneúka lrú, j.dfõ
uq, isgu ffjria frda. yd frda. jdylhska
md,kh i|yd lDñkdYl Ndú;h wju lsÍug
yels;dla ÿrg ridhksl fkdjk l%u Ndú;h
hk isoaOdka;h mokï lrf.k lrú, je,a
;ks ±,a wdjrK ;=< j.d lsÍu y÷kajd§ we;'
lafIa;%fha isgqjd i;s 3 - 4 la jk
;=re fyda j.dj mkao,ug <Õdjk ;=re fuu
wdjrK ;=< j.dj mj;ajd .ksñka miqj th
bj;a lr je,a mkao,ug yqre l< yelsh'
ta i|yd jeo.;ajk kSfrda.S" fyd|
Èßhla iys; me< ,nd.ekSu jeks Wml%u o
iuÕ iqÿiq taldnoaaO m,sfndaO md,k l%u o
fhdod.ekSfuka b;d id¾:l j.djla isÿl<
yelsh'
j.dlrk wdldrhwjYH øjH
^tla j,l isgqjd we;s lrú, je,a 2 la i|yd&
² fofl<jr újD;" óg¾ 2 Wi" óg¾ 0'8
m<, ±,a wdjrKΩ 01
² óg¾ 2'2 la Wi iqugj ilid.;a úIalïNh
ñ,sóg¾ 15 - 20 muK fldagq 04 ne.ska
29
² óg¾ 2'5 la muK È. fldyq ,Kq 2 la yd
l+[a[ 2 la
² ±,a wdjrK .eg .eiSug frÈ má
lene,a,la
fuys§"
² iqugj ilid.;a fldagq 04 j, jfÜg
iup;=ri%dldrj me;a;l È. fikaáóg¾
40 jk fia isgqjd .ekSu ^rEm igyk 1&'
² ,Kq len,s 02 l .eg .eiQ" l+[a[ 02 l
îc fyda me< j,g ;rula wdikakfhka
^lrú, je, by,g we§ug wdOdr
jkfia& .eish hq;=hs' lafIa;%fha lrú, n÷ka
me< isgqjkafka kï" by; ish,a,u me<
isgqùug fmr isÿl< hq;=hs ^rEm igyk 1&'
² miqj îc me< u;=ùu;a iuÕu fyda me<
isgqùu;a iuÕu" fuh óg¾ 02 la Wi" óg¾
0'8 la m<, ±,a wdjrK uÕska wdjrKh lr"
jfÜg mia oud hglr rEm igyk 2 yd 3
mßÈ óg¾ 02 la Wiska frÈ má lene,a,la
wdOdrfhka fldagq y;r tlalr ;Èka .eg
.eish hq;=hs'
² oeka me< iïmQ¾Kfhka wdrlaIs;h' Èk
21 hk ;=re lsisfia;au ±,a wdjrK újD;
fkdl< hq;=hs'
² fuu ld, iSudfõ lsisu lDñkdYlhla
fh§u wjYH fkdjk w;r" lrú, j.djg
wjYH mkao,u ilid .ekSu isÿ l< yels
w;r th Èk 21 la .;ùug fmr iïmQ¾K
l< hq;=hs ^rEmigyk 5&'40 cm
2 m
40 cm
fldagq
lrú, me<
l+[a[
l+[a[
iys;
fldyq ,Kqj
rEm igyk 1
rEm igyk 2
rEm igyk 3
30
² m%udKj;a mßÈ c, iïmdokh lsÍu
w;HdjYHh'
² me< isgqjd Èk 21 - 30 la jk úg ±,a
wdjrK bj;a l< hq;= w;r Bg m%:u tu
lafIa;%h ;=< ;sfnk ish¿u j,a me<Eá
bj;a l< hq;=hs'
² ±, iuÕu jfÜg .id ;snQ fldagq 04 o
bj;a lrkak ^rEm igyk 7&'
² lrú, je, újD; lr m,uqj lrú, je,
by,g j¾Okh ùug wdOdr jQ fldyq ,Kqj
;Èka ueiaig .eg.eiSu isÿlr" fojkqj md
je,a yd Èh ßls,s lmd m%Odk je, ueiaig
hdug bv ie,eiaúh hq;=hs'
² fuu wjia:dfõ§ ffjria wdidê; je,la
fõ kï" th lafIa;%fhka bj;alr úkdY
l< hq;=hs'
² ;jo tla lrú, je,l" md je,a yd Èh
ßls,s lmd bj;a lsÍfuka miqj wfkla
je,g hdug fmr l;=r inka ñY% j;=frka
fiaÈh hq;=hs ^rEm igyk '''''''&'
² lrú, je,a ueiaig .eg .eiSfuka yd Èh
ßls,s iy fmdf<dj uÜgfï isg wä 2 - 3
la olajd m;% o bj;a lsÍfuka wk;=rej
ks¾foaYs; m<uq u;=msg fmdfydr ñY%Kh
fh§u l< hq;=hs'
² Èkm;d m<sfndaO .ykh mÍlaId l<hq;=
w;r m<sfndaO md,kh i|yd isÿlrk
taldnoaO m<sfndaO md,k ls%hdud¾.
wkq.ukh l< hq;=hs'
oe,a wdjrK fh¥ lrú, j.djla
rEm igyk 5 wdjrK bj;a lsÍug fmr ueiai ilid.; hq;=hs
rEm igyk 6 ±,a wdjrKbj;a l< hq;= wjia:dj^i;s 3-4 .;jk úg&
rEm igyk 4
31
oe,a wdjrK bj;a lr Èh ßls,s iy my< m;%
lmd bj;a lr lrú, je, ueiaig fhduq lsÍu
^fuys§ Ydl hqI je,lska je,lg iïfm%aIKh
ùu je<elaúh hq;=hs&
² fuf,i ksjerÈj ;ks ±,a wdjrKΩ ;=<
j.d lsÍu (Individual net bag system)
u.ska ksfrda.Sj fyd¢ka j¾Okh jQ lrú,
je,a ueiaig heùu isÿ l< yelsh'
² fuuÕska lrú, j.dfõ u,a msmSu wdrïN
jk f;la ^isgqjd i;s 3 - 4 la olajd&
lsisu lDñkdYlhla fkdfhdod j.dj
mj;ajd.; yels w;r" taldnoaO m<sfndaO
md,k uQ,O¾u wkq.ukfhka ffjria
frda. wju lrú, j.djla iy .=Kd;aul
wiajekakla o ,nd.; yelsh'
f.dúlï iÕrdjg f;dr;=re tla lf<a"
k§rd iurisxy
jevigyka iyldr ^lDIsl¾u&
ÔjkS udrisxy
m%Odk úoHd{
tia' tia' je,s.uf.a
m%Odk úoHd{
lSg úoHd wxYh" WoHdk fnda. m¾fhaIK yd
ixj¾Ok wdh;kh" .kafkdarej
rEm igyk 7
rEm igyk 9
rEm igyk 8
32
w¾;dm,a wdlkaO i<nhd
Phthorimaea operculellahk úoHd;aul
kdufhka y÷kajk f,msfvdmafgrd
f.da;%hg wh;a i<nfhls' >¾u
l<dmSh rgj, m<sfndaOlfhla f,i
jHdma; ù we;'
Solanaceae fyj;a Night shade
l=,hg wh;a ;lald,s" jïngq" w¾;dm,a"
.ia ;lald,s" j,a ÿxfld, yd T!Iëh
me<Eáhla f,i i,lk l¨ leïfíßh
Ydl" fuu i<nhd i|yd Odrl Ydl
f,i i<lhs' ;jo w¾;dm,a wiajkq
fk,Sfuka miq lafIa;%fha b;sßjk
wdlkaO j,ska yg .kakd Ydl" w¾;dm,a
j.djla f,i fkdue;s jqjo Odrlhla
f,i l%shd lr Ôjk pl%h iïmQ¾K lrhs'
.%dyS w¾;dm,a m%fNao j,g jeä ydkshla
isÿ lrhs' úfYaIfhka îc w¾;dm,a
f,i ;nd .kakd w¾;dm,aj,g jeämqr
ydkslr ;snqKfyd;a m%frdaykh fkdù
wdlkaO mi ;=<§u l=Kqù hhs' ke;skï
ÿ¾j, l|ka iys; me< olakg ,efí'
ydksfha iajNdjh
m;% (
w¾;dm,a m;% há me;af;a
ì;a;r oeuq úg yg .kakd lSghka
^larvae& úiska m;% há wmsp¾uh wdydrhg
wdlkaO (
iqyqUq,ka úiska w¾;dm,a wdlkaO j, weia
^w¾;dm,a fudá yg .kak ia:dk& wi, ì;a;r oeuQ úg
yg.kakd lSghka ^larvae& u;= msg isg wNHka;rhg
we;s ixÑ; øjH wdydrhg .ksñka wl%uj;a Wux idohs'
w¾;dm,a j.dfõÈ fukau .nvd lr we;s úgo fuu
;;a;ajh we;sfõ' fyd¢ka ksÍlaIKh l<fyd;a lSghka
iys; wdlkaOj, weia wi, l¿$ ÿUqre meye u,
wmøjH olakg ,efí' ^rEmigyk 4& widê; îc
w¾;dm,a úh<ss$ uDÿ l=Kqùï j, g ,lafõ'
32
rEm igyk 1 rEm igyk 2
f.k m;%sld odrh wdikakfha WuÕla f,i wdrïNù
ͧ meye úksúo fmfkk me,a,ula ^rEmigyk 1&
wdldrhg ydksh olakg ,efí' m;% kdrá yd llaIfhys
o Wux ;ekSï ^rEmigyk 2& olakg ,efí' m;%j,g
muKla ydkslr we;súg wiajekakg yd wdlkaO j,
.=Kd;auhg t;rï n,mEula we;s fkdfõ'
33
Ôjk pl%h Ôjk pl%fha wjia:d y;rls' ^rEmigyk 5&
tkï" iqyqUq,d" ì;a;r" lSghd yd ms,jd wjia:d fõ' mßir
WIaK;ajh wkqj Ôjk pl%h Èk 17 - 150 la olajd
ld,hla .kS' j¾Ihlg Ôjk pl% wjia:d lsysmhla
iïmQ¾K lrhs' ,xldfõ idudkHfhka udihl muK
ld,hla ;=< Ôjk pl%h iïmQ¾K lrhs' fyd| WKqiqï
ld,.=Khla we;s úg flá ld,hlska Ôjk pl%h
iïmq¾K lrhs'
i<nfhla neúka rd;%s ld,hg ì;a;r
±óu isÿ lrhs' wdf,dalhg ixfõ§ fõ'
ì;a;r
´j,dldr uDÿ iqog yqre ly
meye;s ì;a;r ;ks ;ksj fyda fmdl=re
wdldrhg w¾;dm,a m;%sld j, há
wmsp¾ufha ;ekam;a lrhs' w¾;dm,a
wdlkaO j, ì;a;r ;ekam;a lrk úg
weia ^fudá u;=jk ia:dk& wi, ì;a;r
oeóug jvd;a m%sh lrhs' Ôú; ld,h ;=<
ì;a;r 60 - 200 w;r m%udKhla oeñh
yel'
lSghd
;o ÿUqre ysila iys; ÿUqre$l%Sï
mdg ,d fld< mdg o<Uqfjls' m;%j,g
yd wdlkaO j,g ydks lrhs' wÕ,a 0'5 la
muK È.eá jk w;r" i;s 02 la muK
wdydr ,nd.kS' m;% j,g ydks l< úg
úksúo fmfkk Wux we;s lrhs' wdlkaO
j,g ydks lrk úg wl%uj;a Wux
we;sfõ'
ms,jd
ly ÿUqre meye;s fõ' úh<s
m;%" fld< frdvq" ldnksl øjH iys;
mia" fyda .nvd.; îc w¾;dm,a u;
Ôjk pl%h iïmq¾K lrhs' wÕ,a
0'5 la muK È.eáh'
iqyqUq,d
ì;a;r
lSghd
ms,jd
Èk 7
Èk 3-6Èk 5-16
33
iqyqUq,d
ߧ$w¿ meye isyska mgq isrerla iys;hs' w¿
ÿUqre mshdm;aj, b;d l=vd l¿ meye me,a,ï olakg
,efí' YÍrh wÕ,a 0'4 la muK È.eáh' ksYdpr
rEm igyk 3 rEm igyk 4
rEm igyk 5
34
md,kh ² ksfrda.s îc muKla Ndú;d lsÍu'
² w¾;dm,a mfia wÕ,a 02la muK .eUqßka
isgqùu'
² iqyqUq,kag w¾;dm,a wdlkaO j,g ,Õd
ùug fkdyels mßÈ j.djg fyd¢ka u;= msg
mia fh§u ^mfia f;;ukh we;súg&'
² l,a hdfï§ u;= msgg ksrdjrhKh ù we;s
w¾;dm,a wdlkaO f;; miaj,ska fyd¢ka
jid oeóu'
² ydksh we;súg ks¾foaYs; lDñ kdYl fh§u
² w¾;dm,a md;a;s j, .eUqre me¨ï we;sùu
je<elaùu i|yd c, iïmdokh'
² rd;%s ld,fha§ iqyqUq,ka il%Sh jk neúka
wiajkq fk¿ miq rd;%shg lafIa;%fha
w¾;dm,a fkd;eîu'
² w¾;dm,a .nvd lsÍug fmr" .nvd
fyd¢ka msßisÿ lr ÔjdkqyrKh lsÍu
w¾;dm,a .nvdj, ì;a;s" jy,h" isú,su
ÔjdkqyrKh lsßu'
² weia wi, u, wmøjH iys;" wdidÈ;
w¾;dm,a lafIa;%fha§u tl;=lr úkdY
lsÍu' ^rEmigyk 6&
² lDñ úl¾Ilhla f,i w¾;dm,a lafIa;%h
jgd me.sß udkd j.d lsÍu'
² j.djla f,i fkdue;s yqol<d w¾;dm,a
Ydl úkdY lsÍu'
² iqyqUq,a i<nhka lafIa;%fha ksÍlaIKh l<
úg lafIa;%h wjg Odrl Ydl úkdY lsÍu
fyda j,a me<Eá j,g o wdlkaO i<nhd
md,kh lsÍug ks¾foaYs; lDñkdYl
fh§u'
² w¾;dm,a weisÍu i|yd mer‚ f.daks yd
weiqreï Ndú;d lrkafka kï tajd fyd¢ka
ÔjdkqyrKh lsßu'
² j.dj wjidkfha wdidê; wdlkaO yd l|
fldgia úkdY lr oeóu'
f.dúlï iÕrdjg f;dr;=re tla lf<a"
ã' tï' tia' tia' Èidkdhl
iyldr lDIsl¾u wOHCI ^ixj¾Ok&
ksfhdacH lDIsl¾u wOHlaI ^îc& ld¾hd,h"
i|;ekak mdr" kqjrt<sh
34
rEm igyk 6
35
mdrïmßl ±kqfuka iy lgjyfrka meñKs
mdrïmßl f.dú;eka l%u ms<sn|j f.dúlï
iÕrdjg tla lrkafka"
ffjoHdpd¾h ã' tï' ySkanKavd
wxl 46" l+r.ïuk"
lkaoWvmx.=j" fudKrd.,
tod .ul fyda m%foaYhl kdhl;ajh orK flfkla
ysáhd' thdg lsõfõ úodfk lsh,d' úodfkaf.a
isß;la ;uhs tu m%foaYfha ldg fyda ÿIalr;djhla
we;sjQ úg Tjqkag msysg ùu' úodfkf.a uQ,sl;ajfhka
.eñfhd lrk fohla ;uhs l,ah,a n,d f.dú;eka
lsÍu' m<uqfjka ish¿ fokd tla /ia lr, l=Uqrl kï
we,fõ,s iqoaO mú;% fldg j,a .sks ;shkjd' kshx ld,h
wjidkh;a iuÕ bfrka j¾Idj wdjdu iSiEu" kshr
ne£u lrkjd' m<uq ySh yd,d Èk 9 -12 j;=r ne| ;nkjd'
ish¿u j,a l=Kq ù úkdY ù hkjd' B<Õg jQfha fojk
ySh yEuhs' bka miq Èk 7 la muK j;=r ne| ;shkjd'
ish¿u j,a l=Kq ù úkdY ù hkjd' ish¿ fokd iduqyslj
tl;= ù jemsÍfï lghq;= b;d fyd|ska lrkjd' ke;sneß
wysxil flfkl=g kï thdf.ka fkdld fkdî mjd
thdg l=Uqr jmqrd fokjd' tu wjqreoafoa thdg Ôj;a
fjkak wjYH wdydr i,id fokjd'
B<Õg jQfha biakï uqr ne£u" ta lshkafka Èk
3 ka j;=r ne| uv fidaod heùuhs' kej; Èk 5 f;la
j;=r n¢kjd' lDñ ydks j<lajd,Sug l=Uqf¾ m%Odk
wef,a fyda biau;af;a ó .ila ysgjkjd' tu ldrKdj
lrkafka uq,a fia§fuka yd m;% fia§fuka l=Uqrg .,d
tk c,fhka lDñ ydks j,lajd .ekSuhs' ;jo fyd|g
br mdhk fõ,djl ,shoafoa j;=r mqrj,d ;shkjd' ,d
f.dhï me<j,g ydks lrk lDñ i;=ka j;=r r;aùfuka
úkdY fjkjd' lDñ ydks je<elaùug
jlalfâ l+[a[hla ysgj,d mqia je,a"
l,je,a ;,d tajd l+[af[a n¢kjd'
jlalfvka tk j;=frka tajd fia§
,shoafoa tu j;=r /fokjd' jlalv
lvd j;=r bj;a lrkak fyd| kE'
ta ld,fha o¿la lsß ,shoafoa j;=rg
oukjd' wÕ,a 2 la muK ,shoafoa
j;=r ne| o¿la lsß fhÈh hq;=h'
ueiaikaf.ka jk ydksh md,khg
lmamqj,a,sh yd uvq u,a ,shoafoa ;ekska
;ek ;nkjd' tajdfha ;o .kaOhg
ueiaika bj;a fjkjd'
f.dhï u,a msfmk ld,hg ó
ueiaika frdka .ekSfuka ù wegh
iïmQ¾Kfhka msÍ hkjd' oekg;a
.=KO¾u okakd jeäysá wh Wfoa
ld,fha ueiaikag lDñkdYl
fkd.ykafka" ó ueiaika Wfoa ld,fha
frdka .kak ksidh' tod ñksid
.yfld," we, fod, mßirh /lald'
wo tajdg wdorh fkdlrk iudchla
ìysjQ ksid mßirh yd fidndoyu
wmg yria ù ;sfhkjd'
35
36
iqÔj fmardfoKsh lDIs úoHdmSGfha WmdêOdßfhls' wjqreÿ 4 la lÜg
ld, Wmdêh iïmQ¾K lr, .ug .sfh'''
iqÔjf.a ;d;a;f. .u weô,smsáfha' weô,smsáfha lsõjg
weô,smsáfha b|ka ;j mehla ú;r we;=<g hkak;a ´fka' iqÔjf.a lsß
w;a;d fyd| f.dúhd' Wka±g ;shkjd fyaka tfyu;a' tajdfha ke;s
fohla kE'
Wmdêfhka miafia iqÔj lsß w;a;f. .ug hkafka ldf,lska' tfy .shdu
lsß w;a;f. ie<ls,s;a fyd|hsfk' b;ska ál ojila kj;skak ys;df.k
weô,smsáfha .sh iqÔj lsß w;a;;a tlal fyakg .shd'
lsß w;a;f.a fyak ±lmq iqÔjg thd bf.k.;a;= f.dvla ;dCIKsl
foaj,a u;la fjkak .;a;d' fyafka ke;s fohla kE' flfi,a m÷rla
.;a;du me< 50 la ú;r ;shkjd' flfi,a leka f.dvhs' leka ;shk
flfi,a .y <Õg hkak me< fma<s fol ;=kla myq lrkak ´ks' b;ska
iqÔj ys;=jd lsß w;a;f. fyak ire lrkak iqÔj bf.k.;a;= tajd
álla lsh, fokak'
tfyu ys;, m÷re md,kh lf<d;a .kak mq¿jka m%;s,dN .ek lsß
w;a;g lsh, ÿkakd' fmdfydr jfÜ od, m÷r md,kh lf<d;a fï jf.a
fo.=Khla úYd, lekla .kakd yeá lsh, ÿkafka'
ta ál wyf.k ysgmq lsß w;a;f.a W;a;f¾ ;uhs W;a;f¾'
zzfld,af,d" fï fyak jfÜgu ;shkafk w,s .yk lef,a'
W!frda" b;a;Efjda msß,d' i;shg fo;=ka ierhla W!frda fïlg .y,
;uhs hkafk' jfÜ ;shk me<hla folla levqj lsh, ug lsis mdvqjla
kE' leka ;shk .ia ;shkafka ueofkZZ
zzwksl fld,af,d fï jhil uu tmehs Th leka lf¾ ;shdf.k mdrg
wrka hkak' f,dl= leka ;snqfKd;a lf¾ wrka hkak;a i,a,s fokak fjhs'
36 37
b;ska f,dl= leka tllg jvd fï fllá fol l=kla
.kak tl ug ,dnhsZZ
ta jpk ál wykfldg ;uhs iqÔjg u;la jqfka lDIs
jHdma;sh ms<sn|j uQ,sl isoaOdka; lreKq wu;l
lr, ;uka Wmfoia fokak biair jQ nj' fudlo lsß
w;a;f.a wruqK wiajekak jeälr .ekSu fkfjhsfk'
Wmfoia fokak l,ska wruqK" wjYH;dj" leue;a;
jf.a foaj,a f;areï .ekSu jeo.;a fjkjd' fïjd
flfklaf.ka flfklag .fuka .ug fjkia jk foaj,a'
ta ksid fmdÿfõ fok WmfoaYh yefudagu yßhkafka
keye' ta jf.au wd.ñl" ixialD;sl miqìu"
m%foaYfha há;, myiqlï jf.a foaj,a ms<sn|j;a
wjOdkh fhduq lsÍu jeo.;a fjkjd' Tjqka i;=
yelshdjg" oCI;djhg" ±kg Ndú;d lrk
l%ufõohkag" iudc jákdlï j,g ;ekla §u jHdma;s
lghq;= j,§ b;d jeo.;a'
;j;a fohla" wfma j.d lrejka i;= mdrïmßl ±kqu
yd l=i,;d .ek;a ys;kak ´k lsh,d iqÔjg u;la
Wfka fï W;a;fr;a tlaluhs'
f.dúlï iÕrdjg tla lf<a"
tÉ' fÊ' fla' lS¾;sr;ak
iyldr lDIsl¾u wOHCI ^lDIs m%ldYk&
lDIsl¾u m%ldYk tallh".kafkdarej
38
jej <. .xfudah winv isák
l=Uqre woaor jk w; isák
rc oykla fõ jjq,ka isák
irelrjhs j;=msá fï ú ,isk
w.kd lols ,S nvq iok
u,a fld< f.ä yeu ;ek
Èj T!IOhla fõ ú, isk
/lsh hq;= fõ Èú mro juk
mig khsá%cka ,en foñk
È,Srl uq, we; ú,isk
rks,hla ke;;a yeu f,isk
mi ire lrjhs yeu f,isk
wyrg uqiq lrk fmd,af;,a j,g
úl,amhls ó f;, yeu úg
fldf,iagfrda,a wvqfõ yeu úg
mjka i,hs yoj;;a yeu úg
mdpk f,vg Èj Tiqjla f,isk
lmd ;ïnd mdkh lrkq f,isk
fmd;af;a idrh fh¥ ú,isk
oreKq jKhla iqj fõ ú.isk
wlaud f,vg wdid;añl f,vg
iqj ,en foa fï u, yeu úg
weÕ ;=< jKhla jk ms<sld j,g
wegfha idrh Tiqjls yeu úg
W.=f¾ wdndO ,dÿre frda.h g
Wr. úI wd§ úI j, g
ksjdrKh lrñka yeu f,i g
Èúu.g Tiq iohs yeu f,i g
fu;rï T!IO .=Kd ;S
fl;a j;= ire lr we;S
me;sreKq fijk we;S
ó .i wmg;a /lsh yelS
f.dúlï iÕrdj rij;a lf<a"
ã' tï' ví' ta' fla' Èidkdhl;dCIK iyhl ^lDIs jHdma;s&
ksfhdacH lDIsl¾u wOHCI ^îc& ld¾hd,h" me,afjfyr
38 39
wei, udih .ek lshfjk úg fmryer udih hhs u;laù fndfyda Y%S ,dxlslhskaf.a
is;a myka yeÕSulska msìoS .sh;a" cQ,s jYfhka
ye¢kafj;a§ u;lhg tkafka t;rï m%shckl
oE fkdfõ' l¿cQ,sh jeks wñysß w;aoelSï
w;rg cQ,s y; jeks fhÿïo tl;=jQ l<
uefjk Ñ;%h úÑ;% ke;' cQ,s y;hs lshd
flfkl=g lshjqkfyd;a t;ko we;af;a wiqN
ksñ;a;lauh' óg jir 22 lg fmr" tkï
1998 cQ,s y;afjks wÕyrejdod iji 5'15 g
muK nx.a,dfoaYfha uyd ud¾.hl isÿjQ
ßh wk;=rla ksudjQfha n;alk ,dxlslhskag
muKla fkdj il, f,da jeishkagu n,mdk
;j;a l¿cQ,shl fijke,s b;sß lrñks' tod
úfhdajQfha f,dj iqm;, Y%S ,dxlsl ù wNsckk
úoHd{fhls' Tyq wdpd¾h O¾ujxY
fiakdërhs' wo Bfha jQ isÿùï fuka ;u
is;a;=, ;ekam;aù we;s Tyqf.a weiqr yd
ne÷kq iqkaor u;lhka wjÈ lrk ióm;hska"
jir 22 lg miqj;a" fofk;g Wkk l÷¿
mg,hka weismsh .iñka úh<d yeÍug fjr
orkafka Tyqf.a weiqr ta ;rugu f,ka.;=
ksid úh yelsh'
fiakd fkdfyd;a ã' tia' hk flá
kñka foia úfoia foflysu weiqre lrkakka
w;r miqlf,l ye¢kajqk Tyq lvqfj, rkd,§
WmÈkafka 1944 ckjdß 18 fjksod orejka
mia fofkl=f.ka hq;a mjq,l nvmsiaid
f,ihs' yxje,a, ueÈ úÿyf,ka mdie,a
wOHdmkh ,nd tjlg ,xld úYaj úoHd,fhka
lDIsl¾u Wmdêh Tyq wjika lrkafka 1967
40
§h' m¾fhaIK ks,Odßfhl= f,i lDIsl¾u
fomd¾;fïka;=jg ne£ n;,f.dv ù
m¾fhaIK wdh;kfha fiajhg tlaùfuka
miq 1974 § weußldfõ le,sf*dakshd úYaj
úoHd,fhka m%fõks úoHdj ms,sn| úoHdm;s
Wmdêh;a" 1976 § tu úYaj úoHd,fhkau wod<
úIh i|yd wdpd¾h Wmdêh;a Tyq ,ndf.k we;'
fcHIaG ù wNsckk úoHd{ wdpd¾h fylag¾
ùrr;akf.ka miq n;,f.dv ù wNsckk
jev igyfka kdhl;ajh .;a Tyqf.a úialï
oE;ska ìysjQ ù j¾." foaYShj we;slf<a jpkfha
mßiudma;sfhkau iy,a úma,jhls' n;,f.dv
ixfla;j;a lrk î'Ô' wxlh hgf;a Tyqf.a
kdhl;ajfhka ks¾foaY lrk ,o î'Ô' 34-8
iy î'Ô' 90-2 Y%S ,xldfõ muKla fkdj
wdishdfõ iy wm%sldfõ§ o ms<s.ekSug ,laùu
fuu iy,a úma,jh lÈug ikd: lrhs' fï
w;ßka fmruqK .kafka î'Ô' 90-2 udÈ,shhs'
Ökh" bkaÈhdj" ñhkaudrh" fkamd,h jeks
wdishdkq rgj,a y;rlao" khsÔßhdj"
gekaidkshdj" flkahdj we;=¿ wm%sldkq rgj,a
wglao jYfhka rgj,a 12 la ;u foaYSh kï
fhdodf.k fuu m%fNaoh cd;sl uÜgfuka
ks¾foaYlr ;sfí' f,dj mqrd mj;sk úIudldr
mdxY= moaO;Skag;a" mq¿,a mdßfNdacl
reÑl;ajhg;a .e,fmk —tl f.dhula" tla
n;la˜ ksufjkafka kï th ksmehQ úialï
oEf;ys .=Kd.=K ,sùug fujeks ,smshla
m%udKj;a fkdjkakgo mq¿jk'
ta ;=<ska Tyq ikd: lr isáfha Y%S
,dxlsl ù m%fNaohkays we;s w;s uy;a cdk
mrdihhs' m%fõKs úoHdfjka wdpd¾h Wmdêh
,nd we;s fuu úoaj;dKka isÿ lf<a tu
udÈ,s uqyqï lrñka ;ek ;ek úisÍ ;snqKq
n,j;a cdk tl udÈ,shla fj;g flakaø
.;lsÍfï fufyjrh' th isÿl< yelafla ukd
ixhuhla" bjiSula" úIhdkqnoaO oekSula
iy ÿrolakd kqjKla we;af;l=g mu‚'
ta ish,af,ka imsß fiakdërhdkka ;=<
fkdfmfkk n,hla f,i u,lska u,lg
mrd. f.khk weÕs,s ;=vqj,ska jykh jQ
w;a.=Kho hyñka ;sfnkakg we;' fï ish,a,
wNsnjñka f,djgu fmfkkakg ukqiailuo
Tyq ;=<ska msgdr .eÆ nj ieuf.a ms<s.ekSuhs'
Ydl wNsckkfha fhfokafkl=g ;u ch.%yK
laI‚lj N=la;s ú¢kakg wjia:dj ,efnkafka
ke;' wNsckkfhka WmÈk orejka ;j;a
mrïmrd lSmhla Tiafia bÈßhg f.khñka
iqÿiq orejka l%udkql+,j f;aÍu;a" ys;lr
,laIK ia:dhS jk;=re ksy~j bjid isàu;a
w;HjYHfõ' we;eïúg fï i|yd jir y;
wg" fyda Bg;a jeäfhka .;úh yelsh' Tyqf.a
yÈis úfhdafjka lïmd jQ fuu úoaj;dKkaf.a
ld¾hd,hg wkqnoaO ms,smSk cd;sl f,alïjßh
mjid ;snqfka" ihqr u;=msg fuka ksi," tfy;a
id.rhg;a jvd .eUqre fuu l=vd ñksid ;rï
ksy~ ch.%dylhl= ;u Ôú;ld,h ;=< oel
fkdue;s njhs'
Tyqf.a m%Odk;ajfhka tod ìysjQ ù
m%fNao wjreÿ 20 la jeks flá ld,hla ;=, Y%S
,dxlsl ù ksIamdokh y;r .=Khlska Tijd
;eîug iu;ajQfha foaYmd,k fõÈldfõ
tod y~;eÆ iy,ska rg iajhxfmdaIKh
lsÍfï wkaorh h:d¾;hla njg m;alrñks'
41
1966 jif¾§ fuá%la fgdka ñ,shk 0'8 la jQ
foaYSh ù ksIamdokh 1985 jkúg 3'2 jQfha
fï wdldrhgh' tod Tyq l, lS oE yuqfõ
ìysjQ udÈ,s mßirh ch.;a;o" oYl lSmhla
wejEfuka fjkia jQ mßirhg tu m%fNao
mrÈkjd úh yelsh' tfiakï kQ;k úoaj;a
ld¾hNdrh úh hq;af;a fo.=K f;.=K
jYfhka f;,a fnfy;a ks¾foaY lrñka"
ridhksl fmdfydr j.=rejñka tod ìysl<
m%fNao yryd úi÷ï fiùu fkdj" yels
mu‚ka wog .e,fmk kj m%fNao ìyslsÍuhs'
tfia ìysfjk orejka f;,a fnfy;a iy
fmdfydr b,a,d fu;rï ioafog fkdy~kq
we;sjd muKla fkdj" wvq úhoulska ji úi
ke;s iy,lao cd;shg odhdo lrkq we;' fnda
fkdfjk frda. by<hdfï wjodkula .ek
úúO ud;Dld Tiafia iudc l;sldj;la Èh;a
fjñka mj;S' mmqjg wefok yqiau;a" fndk
j;=r ùÿrej;a" .=,slr .s,skd n;amsv;a úijQ
lf,l frda.j<lajd .ekSfï Wmfoia m;%sld
fnodyeÍfuka m,la fkdfõ'
úIu mßir ;;a;ajhka i|yd
Tfrd;a;=fok ù j¾. ksmoùfï wjYH;djh
flfrys Y%S ,xldjg l,ska cd;Hka;rh jeä
wjOdkhla fhduqlr ;sìK' tjlg n;,f.dv
ù m¾fhaIKdh;kfha wêm;s OQrh fydnjñka
mßmd,k lghq;= j,g;a iEfyk ld,hla
ñvx.= lrñka isá wdpd¾h fiakdër fj;
cd;Hka;r úoaj;a m%cdj yd tlafjk f,i
wdrdOkd flrefka 1985 jif¾§h' 1982
§ úoHd;aul ld¾hidOkh fjkqfjka jQ
ckdêm;s iïudkh;a" 1983 § f,dal wdydr yd
lDIsl¾u ixúOdkh úiska msßkeuQ molalul=;a
,nd isá Tyq tu wdrdOkh ms<sf.k lDIsl¾u
fomd¾;fïka;=fjka bj;aù ms,smSkfha
f,dia ndksfhdaiays msysá cd;Hka;r ù
m¾fhaIKdh;kfha wNsckk úoHd{fhl=
f,i m;aùu Ndr.ekSug fhÿks' t;k§ Tyqf.a
wdrïNh iksgqyka jkafkao .eg¿ iys;
mßir moaO;Ska fjkqfjka jQ ù m%fNao
ìyslsÍug uq,msÍula f,ihs' ,jK wêl"
wï, fmdiaf*ag iys; iy ye,a mdxY= moaO;Ska
fjkqfjka Tfrd;a;=fok ù udÈ,s fidhñka
.ï okjq mSrd.sh Tyq" wê ;dlaI‚l oekquo
Wmfhda.S lr.ksñka wod< cdk y÷kd.;a;d
muKla fkdj tajd jeä wiajekakla fok
m%fNaohka fj; udrelr hjd w¨;a ù j¾. mjd
ksmoùh' ms,smSk rch uÕska zye.fkdhsZ iy
zîfld,aZ jYfhka ks¾foaY lrkq ,enqfõ
w¾nqo mig Tfrd;a;=fok fujeks ù j¾.
folls'
Tyq t;kska k;r fkdjqks' w¾nqo
mßirhkag wNsfhda. lsÍu úfkdaodxYhla jQ
f,iska mshlre iskyjlska uqj iridf.k
b;d ieye,a¨fjka isák wdpd¾h fiakdër
YS;dêl fmfoia j,g .e,fmk ù udÈ,so
ìyslr ;sfí' Tyqf.a W;aidyfha m%;sm,hla
f,i zf.dydka.aZ iy ziqufv,aZ jYfhka
tu rch ks¾foaY lrkq ,enqfõ YS;dêl
foaY.=Khg .e,fmk ù udÈ,s folls'
tal mqoa., wdodhï uÜgu my, hkúg
lEumf;ys we;s msIaG ix>glh l%ul%ufhka
jeäù" udxY" t<j¨ jeks fldgia wvqù hknj
42
f,dj mqrd fmdaIKfõ§yq ms<s.ks;s' fuh
Y%S ,xldj jeks ;=kafjks f,dalfha rgj,g
nyq,j wod< fõ' ;u ffoksl le,ß
wjYH;djh iy,ska muKla imqrd.ekSug fjr
ork ck fldgia ksrka;rfhkau hlv" iskala
jeks wxY=ud;% uQ,øjH W!K;djfhka fmf,hs'
we;eï idïm%odhsl ù j¾.hka ;=< idudkH
iyf,a wka;¾.; m%udKhg jvd fo.=Khlska
muK jeä hlv iy iskala m%udKhka ;sfnkd
nj wdpd¾h fiakdër wkdjrKh lrf.k
;sfí' Tyqf.a tu fidhd.ekSï j,g ms,smSkfha§
,enqfKa by< m%;spdrhls' hlv iy iskala
jeämqr wka;¾.; jeä wiajkq ù udÈ,s
ìyslsÍfuys,d Tyq werUQ wka;¾
iyfhda.s;d jevigyka ry jegqKq ol=Kq
fldßhdj" bkaÈhdj" Bðma;=j" nx.a,dfoaYh
iy ;dhs,ka;h fojrla fkdis;d Tyq yd
l|jqre ne|.;af;a tu oekqñka ;u rg jeishkq;a
fmdaIKh lsÍughs'
fuu ,shqïlre lDIsl¾u
fomd¾;fïka;=fõ fiajhg ne÷fka fiakdër
úh;dKka rg yerod hdug wdikakj ;snQ
wjêhlh' ù m¾fhaIK j,g wkqnoaO fkdjQ
ksid Tyqf.a kslauhdug fmr uqk.eiqfkao
ke;' mYapdoa Wmdê mdGud,djla Wfoid
jir fol yudrl ld,hlg cd;Hka;r ù
m¾fhaIKdh;kfha hdno jefÜ msysá f,dia
ndksfhdaia úYaj úoHd,hg we;=,aù ál
Èklska ñ;=rl= úiska fiakdër ue;s÷ka
úiQ ksjyk fj; ud le|jdf.k hk ,§'
cd;Hka;r ù m¾fhaIKdh;kh úiska
Tyqfj; imhd§ ;snQ iqúi,a ueÿrls th'
uq,a jrg Tyq ÿgqfõ;a tÈkh' werô ixjdoh
úkdä lSmhla ;=< mßj¾;kh jqfha jir
.Kkdjlska uqK.eiqKq l,K ñ;=rka
fofofkl=f.a wd.sh f;dr;=re úuiSulgh'
lshkfoa yßhgu fláfhka lshd" mqoa.,
wjOdkh laIKhlska ;udfj; k;=lr.ekSfï
yelshdj Tyq ;=<ska uekúka úoHudk úh' Tyq
wújdylh' tod ksjfia isáfha jev lghq;=
i|yd ffokslj hfkk *af,dard kïjQ
jeäuy¨ ldka;djhs' Bg wu;rj mDIaÀu;aj
jevqKq n<¨ka y;a wg fofkla ñÿf,a
Tnfudn úfõl iqjfha isákjd ÿáñ' wid
we;s úl%uhkag wkqj oejeka; úoHd{
rEmhla isf;a ujdf.k tys.sh ud bÈßfha
fodvu¨jQ mqxÑ ir, ñksia is;=ju wog;a ud
yg mqÿuhlaufõ'
tu úYaj úoHd,fha tl, mYapdoa Wmdê
i|yd f.dia isá Y%S ,dxlslhska lSm fokdf.ka
fndfyda wh ;u ore mjq,ao tys f.kajdf.k
;sìK' b|ysg fï ,dxlslhska tl ksjilg
/iafjkafka orefjl=f.a WmkaÈk ieureula
jeks wjia:djl§h' tÈkg fiakdër úh;dkkag
o f.!rjfhka werhqï flfrk w;r Tyqo
wksjd¾fhkau tys meñfKa' tl wjia:djl
? fndaù ;snqko Tyq meñK we;af;a
ld¾hd,fha isghs' rdcldß fj,djg m<¢k
ye÷kqï m;o lñi idlal=fõ t,af,ñka
;sìK' idoh w;r ;=r§ ta foi u| fj,djla
n,d isá Tyq wysxilj fyd/yska jgmsg n,d
zfïl ;du;a t,a,f.kZ hhs ;udgu uquqkd
.ksñka th .,jdf.k l,siï idlal=fõ Tnd
.kakjdo ÿáñ' w÷r jefgk;=re Tyq
43
ld¾hd,fhka kslau fkdtk nj;a" l,d;=rlska
fyda l,ska hkafka kï" tÈkg Y%S ,xld l%slÜ
msf,a fyda Tyq wdid lrk ms,smSk ndialÜfnda,a
lKavdhfï ;rÕhla rEmjdysksfhka keröu
i|yd nj;a t;=udf.a f,alïjßh f,i lghq;=
l, fk<S f¾hia uy;añh ,shQ ,smshl i|yka
fõ'
wdpd¾h fiakdër we;=¿ úoaj;a
msßila nx.a,dfoaYhg f.dia isáfha
cd;Hka;r ù jevuq¿jla fjkqfjks' lghq;=
yudr lr nia ßfhka wdmiq tñka isá msßi
wk;=rlg uqyqKÿkafka niaßh ;j;a jdykhla
miqlr hdfï§ bÈßfhka wd g%la r:hla yd
uqyqKg uqyqK .eàfukah' tys isá bka§h
úoHd{hska lSmfofklao wk;=ßka ;=jd,
,enQ w;r" fiakdër ue;s÷kaf.a wjika yqiau
fmdo jd ;,h yd laI‚lj uqiq jQ nj Bg
hdno wiqfka .uka.;a tysisá wfkla tlu
,dxlslhd jQ wdpd¾h Okmd, uy;d i|yka
lrhs' r:fha ßhÿreg ffojh úiska ;j
;;amrhla jeämqr ,nd ÿkakdkï iyf,a
jxYl:dj ógjvd irejg ,shfjkakg ;snq‚'
—ù m¾fhaIK lafIa;%h ;=< Tyqf.a
kslauhdfuka we;sjQ ysvei b;d È.= ld,hla
mj;skq we;' fiakd fjkqfjka wkqm%dma;slhska
fkdue;' iqúfYaIS ñksfila" ÿmam;df.a
fmdaIKh fjkqfjka lemjqk id¾:l
úoHd{fhla wmg wysñù ;sfí'˜ È.= fiajd
ld,hlska miq ta jkúg kslauf.dia isá
wdh;kfha wOHlaI ckrd,a wdpd¾h la,jqia
,ïfma c¾uksfha isg tu m‚úvh tajd
;snqfka mjqf,a idudðlhska fj;h'
—Y%S ,dxlsl yß; úma,jfha mshd f,i
Tyq ye¢kaùug wms ue,s fkdfjuq' lDIs
;dlaIK ÈhqKqj fjkqfjka msfok *ql=hs
cd;Hka;r fldYsysldÍ iy,a ;Hd.h Tyq fj;
msßkukafka tu úYsIag fiajh fjkqfjks'˜
cmdkfha isg tu mokfï wdKavqldr
hqlsfhda l=Ígd okajd isá w;r Bg udi y;rl
wjEfuka wod< ;Hd. uqo, cmdkfha mej;s
W;aijhl§ cd;Hka;r ù m¾fhaIKdh;kfha
wNsckk wxY m%OdkS wdpd¾h l=Ia fj;
msßkuk ,§' tu uqo, fhdod.ksñka
cd;Hka;r ù m¾fhaIKdh;kh úiska f,dj
fyd|u ù m¾fhaIlhskag msfok fiakdër
wkqiaurK iïudkh ìyslr ;sfí'
úoHdfõ fofjd, fj; mshk.k
we;euqka zn,hZ i|yd tys we;=,afõ'
we;euqka tysf.dia ;udg zch yd fi!Nd.HhZ
b,a,d isá;s' ;j;a wh zuqo,aZ
n,dfmdfrd;a;=fjka hÈ;s' b;d l=vd msßila
fofjd,g we;=,ajkafka zoekquZ fidhdf.kh'
fuh we,anÜ whskaiaghska f.a m%ldYhls'
iyf,a rka i,l=Kla fia f,dj nen¨kq wdpd¾h
fiakdër ue;s÷ka wh;a jkafka ñka l=uk
fldgigoehs ks.ukh lsÍu Tng Ndrh'
f.dúlï iÕrdjg tla lf<a"
ik;a tï' nKavdr
cd;sl lDIsl¾u f;dr;=re yd ikaksfõok
uOHia:dkh" .kafkdrej
44
lDIsl¾u fomd¾;fïka;=j ishla jila imqrd we;;a f.dúlfï w;S;h flÈkl isÿjqksoehs fkdoksuq' f.dúlï iÕrdjg;a jir 107 l b;sydihla ;sfí'
ld,h iuÕ fjkiaùu fidndoyuhs' hq.fha wjYH;djhg .e,fmk mßÈ fjkiaùï isÿúh hq;=uh'
ta wkqj f.dúlfï ienE Wreulaldrhka jk nd, ;reK jeäysá" f.dú;efka kshef,k yd f.dúlu .ek Wkkaÿ jk Tfí woyia fhdackd fpdaokd ish,a,gu
f.dúlï iÕrdj újD; fõÈldjla lr.ksuq' ' '
yefudagu oek.kak f.dú;ek yd f.dúlu ms<sn|
Tfí fyda Tfí m<df;a f;dr;=re wmg lshkak" ,shkak'
Tn yuqù l;d lrkakg;a wm leu;shs' ' '
wfma ,smskh ( ixialdrl" f.dúlï iÕrdj" lDIsl¾u m%ldYk tallh" ;e'fm' 24" .kafkdrej" fmardfoKsh'
ÿrl:k wxl ( 081 2 388 507 $ 071 824 2109
úoHq;a ;emE, ( [email protected]