İsmail Hakkı Bursevî

Kelimeler Arasındaki Farklar

–Kitabu’l-Furûq–

Çeviren Prof. Dr. Ömer Aydın

PROF. DR. ÖMER AYDIN, 1968 yılında Samsun’un Terme ilçesinde doğdu. 1978 yılında İlkokulu, 1985’te Terme İmam-Hatip Lisesi’ni bi-tirdi. 1984 yılında dînî ilimlerden icâzetnâme aldı. 1990 yılında Erzu-rum Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nden mezun oldu. 1991 yı-lında aynı Fakülte’nin Kelâm Anabilim Dalı’nda Araştırma Görevlisi oldu. 1992’de Yüksek Lisans’ını, 1996 yılında Sadru’ş-Şerîa es-Sânî’ye Göre İnsan Hürriyeti ve Fiilleri isimli çalışmasıyla Doktorasını tamam-ladı. 1993 yılında Mısır’a giderek bir süre Arapça dil kursuna devam etti ve Kahire Üniversitesi’nde araştırmalarda bulundu. 1997 yılında İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Kelâm Anabilim Dalı Yardımcı Doçentliği’ne atandı. 2002 yılında Doçent, 2008 yılında Profesör oldu. Halen İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Kelâm Anabilim Dalı’nda öğretim üyeliği görevini sürdürmektedir. Yayınlanmış kitapları ve ma-kaleleri bulunmaktadır.

Te’lif Kitâbları:1) Kur’ân Işığında Kader ve Özgürlük, Beyan Yay., İstanbul 1998.2) Türk Kelâm Bilginleri, İnsan Yay., İstanbul 2004.3) Kur’ân-ı Kerîm’de İmân-Amel İlişkisi, İşaret Yay., İstanbul 2008.4) Kur’ân-ı Kerîm’de İmân-Ahlâk İlişkisi, İşaret Yay., İstanbul 2008.5) İslâm İnanç Esasları, 3. Baskı, İşaret Yay., İstanbul 2016.

Çeviri Kitâblar:1) İlk Dönem İslâm Mezhepleri (el-Eş‘arî’nin Makâlâtu’l-İslâmiyyîn isimli

eserinin çevirisi), Kabalcı Yay., İstanbul 2005.2) İslâm Dîni (Mevlana Muhammed Ali’den), İşaret Yay., İstanbul

2007.3) Kur’ân Sözlüğü (John Penrice’den), İşaret Yay., İstanbul 2010.4) Kelimeler Arasındaki Farklar (İsmail Hakkı Bursevî’den), İşaret Yay.,

İstanbul 2011.5) Kur’ân’da Edebî Tasvîr (Seyyid Kutub’dan), İşaret Yay., İstanbul 2011.6) Kur’ân’da Kıyâmet Sahneleri (Seyyid Kutub’dan), İşaret Yay., İstan-

bul 2011.7) Amme Cüzü Tefsiri (M. Abduh’dan), İşaret Yay., İstanbul 2011.8) Kur’ân’da Müşkil Âyetler (Mahmûd Ebi’l-Hasen en-Nîsâbûrî’den),

İşaret Yay., İstanbul 20149) Beyânî Tefsîr Yöntemi ve Örnekleri, (Dr. Âişe Abdurrahman), İşaret

Yay., İstanbul 2015.10) Ehl-i Sünnet Akâidi (Kitâbu Usûli’d-Dîn), (Abdulkâhir el-Bağdâdî’den),

İşaret Yay., İstanbul 2016.

5

İçindekiler

Mukaddime ...................................................................................................37

Birinci Bölüm: Resm [Hat/Yazı] .........................................................41

İkinci Bölüm: Müfred Kelimeler ........................................................59Faslı ...................................................................................................59 [Elif] ا

60...................................................................................[ÂHAR/ÂHİR] آ61............................................................................................... [ÂDEM] آدم61................................................................................................. [ÂZER] آزر62....................................................................................................... [ÂL] آل

62.............................................................................................. [ÂMÎN] آא 64............................................................................................ [ÂNİFEN] آ64.................................................................................................... [ÂNE] آن64....................................................................................................... [ÂH] آها 65.......................................................................................... [EBEDEN] أ

65.......................................................................................... [EBLAĞU] أ א 66.............................................................................. [EBÛ TÂLÎB] أ

67.................................................................................................. [İSM] ا 67................................................................................................. [ECLİ] أ

68..................................................................... [ECMA‘U/ECMU‘U] اא א 68..................................................................................... [İCM‘AN] إ

אد 68...................................................................................... [EHÂDÎS] أאد 69............................................................................................. [ÂHÂD] آ

70.............................................................................................. [AHAD] أ

İŞARET YAYINLARI: 132 Kur’an Kitaplığı

Eserin Adı ve Yazarı KELİMELER ARASINDAKİ FARKLAR

–Kitabu’l-Furûq– İsmail Hakkı Bursevî

Çeviren Prof. Dr. Ömer AYDIN

1. Baskı: İstanbul, 20112. Baskı: İstanbul, 2016

© İşaret Yayınları

Yayın Yönetmeni Dr. İsmet Uçma

Mizanpaj DBY Ajans

Kapak Tasarımı Yunus Karaarslan

Baskı-Cilt Umut Kağıtçılık San. Tic. Ltd. Şti.

Tel: 0212 637 37 43 Sertifika no: 22826

ISBN: 978-975-350-232-0

Sertifika no: 15826

Mizanpaj programı: InDesign Karakter: Utopia Std / Traditional Naskh

Font/Satır arası Metin: 10,5/14,2 pt. Dipnotlar: 9/12 pt.

İŞARET YAYINLARI Hobyar Mah. Ankara Cad. Ünal Han No: 21/1

34110 Cağaloğlu / İstanbul Tel: +90 212 519 17 28 - 528 30 63 Faks: +90 212 528 30 59 isaret@isaretyayinlari.com.tr • www.isaretyayinlari.com.tr

6 7

א وا 88............................................................. [ELLETÎ, ELLETEYÂ] أي 89........................................................................................... [ELLEZÎ] أ 90.................................................................................................. [ÛLÛ] أو

ء 90............................................................................................... [ÛLÂİ] أوאت 91...............................................................................[UMMEHÂT] اאم 91............................................................................................... [İMÂM] إאم 92............................................................................................... [ENÂM] أ

אء ا 92....................................................................... [İN ŞÂE’L-LÂH] إن ل 93........................................................................................... [EVVELU] أوات א و 93................................................... [EVVELEN VE Bİ’Z-ZÂT] أو

94........................................................................ [EVLÂ LEHUM] أو

95.................................................................................................. [EHL] أאم 95............................................................................................. [EYYÂM] أאن 96........................................................................................... [EYYÂNE] أ

96................................................................................................. [EYYU] أي

97............................................................................................... [EYİSE] أא 97........................................................................................... [EYDAN] أ ا 97............................................................................ [EYMU’L-LÂHİ] أا א د 98.................................................[ÎYH DA‘NÂ ‘AN HÂZÂ] إ

Faslı ..................................................................................................98 [Bâ] بأي אدي ا [BÂDÎ’R-RE’Y] .........................................................................98

א [BÂBİL] ...............................................................................................98אت [BÂTE] ................................................................................................99

[BAH] ...................................................................................................99

[BAHT] .............................................................................................99

[BUHTU NASSAR] ...............................................................100ل ا ا [BER‘ATU’L-İSTİHLÂL] .............................................100

[BIRTÎL].........................................................................................100

71........................................................................................... [EHAQQ] أج 71....................................................................................... [AHVECE] أ

72.......................................................................................... [AHFEŞ] أא ذا 72............................................................... [EDBERE ZÂHİBEN] أد

72.............................................................................................. [EDNÂ] أد73................................................................................................... [İZEN] إذا75............................................................................................ [ERÂQA] أراق

כ 75....................................................................... [E-RE’EYTEKUM] أرأء 77........................................................................ [ARZU SEV’İN] أرض א 77................................................... [URMİYYÂ, URMİYÂ, İRMİYÂ] أر

رة 77..........................................................................................[ESVİRE] أאر 78............................................................................................. [EŞÂRE] أ

78...............................................................................................[ASLÂ] أאذ 78............................................................................................ [USTÂZ] أح 80.................................................................................... [ISTILÂH] إאئכ אل ا 80.......................................... [ETÂLE’L-LÂHU BEQÂEKE] أ أن 80....................................... [EZHERU MİN EN YAHFÂ] أ80....................................................................................................[UFF] أف

ى 81......................................................................................... [EFENDİ] أب א ب 81..................................... [EL-AQRABU FE’L-AQRABU] أ 83................................................................................................... [EKL] أכ

כ 83........................................................................................... [İKSÎR] أ

84................................................................................................... [İLLÂ] إ 84..................................................................................................... [ELÂ] أ 84.................................................................................... [ELBETTETE] أ

85............................................................................. [ALLÂHUMME] أ

86......................................................................................... [‘ELYESA] أ

أכ 86...................................................................... [ALLAHU EKBER] أ

8 9

[Bİ-RUMMETİHİM] ..................................................................101

אن [BURHÂN] ....................................................................................101

[BERÎD] ............................................................................................102אرت [BİŞÂRET, BUŞÂRET, BEŞÂRET] ...........................................102

ة [BASRA] ..........................................................................................103

[BİD‘UN] .........................................................................................103 א 104....................................................................................... [BİTÂLE] اة א [Bİ’L-AHARE].............................................................................104

כ [BA‘LEBEKKE] .............................................................................105اد [BAĞDÂD] .....................................................................................105 [BEL] ...................................................................................................106

[BİME] ................................................................................................107אء [BİNÂEN] ..........................................................................................107

[BİNT] ..............................................................................................108א [Bİ VECHİN MÂ] ......................................................................109

[BEHÎM] ..........................................................................................109

[BEYDE] .............................................................................................109

[BEYNE] ............................................................................................110א [BEYNÂ] ............................................................................................112

Faslı .................................................................................................113 [Tâ] تة אر [TÂRRETEN] ...................................................................................113ا [TEEBBETA ŞERRAN] ............................................................113

א 114................................................................................... [TEBÂŞÎR] ا

אر [TÂRÎH] ..........................................................................................114

אرك ا [TEBÂREKE’L-LÂH] ...............................................................114

אئ [TESÂ’UB] ......................................................................................115כאر [TEZKÂR] ......................................................................................115اك [TURİBET YEDÂKE] ............................................................116

כ [TERCİM KELÂMEHÛ] .....................................................116

א [TESÂMUH] ................................................................................117אل [TE‘ÂLE] ..........................................................................................117ا א [TE‘ÂLEV] ......................................................................................117

ا א [TE‘ÂLELLÂHU] ......................................................................117 ه ا [TEĞAMMEDA’L-LÂHU Bİ RAHMETİHÎ] ...........118

כ [TEKKE] ............................................................................................118כ [TİLKE] ............................................................................................119

[TEMSÎL] .......................................................................................119אل 119...................................................................................... [TİMSÂL] اאم [TEMÂM] ........................................................................................120

[TENBÎH] .........................................................................................120 ر [TEVRÂT] .......................................................................................120

[TEVADDU’] .................................................................................121Faslı .................................................................................................121 [Sâ] ث

[SUMME/SEMME]..........................................................................121 [SELÂSETUN] .................................................................................123

א [SEMÂNİYE] .................................................................................124

Faslı ..............................................................................................125 [Cîm] ج א 125............................................................................. [CÂHİLİYYE] ا

ا [CİDDEN] ........................................................................................125

ري [CUDERÎ] .....................................................................................126 ب و [CEZEBE VE CEBEZE] ......................................................126

[CE‘ÂLE] .........................................................................................126ى وا و אدى ا [CUMÂDA’L-ÛL VE’L-UHRÂ] ....................127 א [CEM‘AT] ...................................................................................127 [CUM‘A] .........................................................................................127

[CEMMU ĞAFÎR] ....................................................................128

10 11

اب [CEVÂB] ........................................................................................128ازا [CEVÂZEN] ...................................................................................129

ا [CUVÂLİQU] ................................................................................129

[CEHL] ............................................................................................129

[CEHENNEM] ..............................................................................129Faslı .................................................................................................130 [Hâ] ح

א [HÂCÎ] ...........................................................................................130

[HABR/HİBR] .................................................................................130

[HATF] ............................................................................................131 131......................................................................... [ZÛ’L-HİCCE] ذو اאز [HİCÂZ] .........................................................................................132ث [HADESE] .....................................................................................132

[HASS] .............................................................................................133

[HASB] ..........................................................................................133ت [HADRAMEVT] ...................................................................135

כא [HİKÂYE] ......................................................................................136אل ا כא [HİKÂYETU’L-HÂL] ..........................................................136 א אل ا ا כא [HİKÂYETU’L-HÂLİ’L-MÂZİYE]........................136

[HALÂ] .............................................................................................136ج [HALLÂC] .....................................................................................137 ا [HALVÂNÎ] ..................................................................................137

א [HAMÂSE] ...................................................................................138اء [HUMEYRÂ] ...............................................................................139

ائ [HAVÂİC]......................................................................................139 [HAVSALA].................................................................................140ح ا [HAYYE ALE’L-FELÂH] ...............................................140

[HAYSU] .........................................................................................140ان [HAYEVÂN] ..................................................................................141

ئ [HÎNEİZİN] ...................................................................................141Faslı .................................................................................................141 [Hâ] خ

[HABT] ............................................................................................142אد ط ا [HARTU’L-QATÂD] .............................................................142

[HUSÛSİYET] .........................................................................142 [HADİR] .........................................................................................142

اء [HADRÂ’] .....................................................................................143 [HATA’] ............................................................................................144א א [HATÂYÂ] ......................................................................................144א [HİLÂFEN] ....................................................................................144

[HALET] .........................................................................................146

[HALEF/HALF] ............................................................................147

[HALÎFE] .......................................................................................148

[HAYR] ..............................................................................................149Faslı .................................................................................................150 [Dâl] د

150......................................................................................... [DAHÎL] د

150............................................................................................ [DERRU] در150................................................................................................. [DÂR] دارر 151.................................................................................... [DUSTÛR] دא 152........................................................................................... [DUNYÂ] د155............................................................................................ [DÛNE] دون

155................................................................................................. [DÎN] دאر 156.........................................................................................[DEYYÂR] دان 157......................................................................................... [DÎVÂN] د

Faslı .................................................................................................157 [Zâl] ذ157................................................................................................ [ZÂT] ذاتة 159................................................................. [ZÂTE MERRETİN] ذات כ 159........................................................................................ [ZÂLİKE] ذا

12 13

160..................................................................................................... [ZÛ] ذو162............................................................................................. [ZEVQ] ذوق

Faslı ..................................................................................................162 [Râ] ر162............................................................................................. [RÂHA] راحא 163.................................................................................... [RUBBEMÂ] رل و ا 164................................................................[REBΑU’L-EVVEL] رאن 164.............................................................................. [RAMADÂN] ر

166......................................................................................... [RECEB] ر

166............................................................................................ [RAHL] ر ا 167..................................................................................... [RÂHİLE] ا

כ ا 168........................................................... [RAHİMEKE’L-LÂH] رل 168......................................................................................... [RESÛL] ر

169......................................................................................... [RAĞME] ر א 170.................................................................................. [REFÂHİYE] ر

אت ر ا 170................................................... [REFΑU’D-DERECÂT] ر170......................................................................................... [RİKÂB] رכאب 170................................................................................... [REKÂKET] رכאכ

171............................................................................................. [REMZ] ر رام 171.......................... [REMYETUN MİN GAYRİ RÂMİN] رس 171................................................................ [RÛHU’L-QUDS] روح اא 172.................................................................................... [REYSEMÂ] ر

172................................................................................................. [RÎH] رFaslı ................................................................................................173 [Zây] ز

173............................................................................................... [ZÂDE] زادح 173................................................................................. [ZAHZAHA] ز

174............................................................................. [ZAMAHŞER] زم 174..................................................................................... [ZEMZEM] ز175............................................................................................. [ZEVC] زوج

175......................................................................................... [ZE‘AME] ز

176....................................................................................... [ZEHEDE] زFaslı ...............................................................................................176 [Sîn] س

אئ [SÂ’İR] ..............................................................................................176

[SEBÎL] ............................................................................................176

א [SÂHİL] .........................................................................................177

א [S‘AT] .............................................................................................177אن [SUBHÂNE].................................................................................178ل

[SİHRUN HELÂLUN] .........................................................179ي [SUHRİYYUN/SİHRİYYUN] ...................................................180ا [SERMEDEN] ..............................................................................180 رأى [SURRE MEN REÂ] ............................................................181כ [SA‘DEYK] ..................................................................................181

[SELEF] ..........................................................................................182אء [SEMÂ’] ...........................................................................................182ه ا [SEMİ‘A’L-LÂHU Lİ-MEN HAMİDEH] ..............182

[SEVSEN] .....................................................................................184ء [SÛ’/SEV’] .......................................................................................184

185.......................................................................................... [SÛQA] ا

א [SİYÂSET] .....................................................................................185

אن [SİYYÂNE] ......................................................................................186

[SÎBEVEYH] .................................................................................186

Faslı ...............................................................................................187 [Şın] شאذ [ŞÂZ] .................................................................................................187م 187............................................................................................. [ŞE’M] ا

[ŞERR] ................................................................................................188

[ŞİTRANC] ..................................................................................189

Faslı .............................................................................................190 [Sâd] ص

14 15

אء אح [SABÂH MESÂ’] ...................................................................190ق ح [SABÛH, ĞABÛK] ..............................................................190

[SABÎ] ..............................................................................................190אح [SAHÂH] ......................................................................................191

ة [SALÂT] ..........................................................................................192

א [SIN‘AT] ......................................................................................193Faslı ............................................................................................193 [Dâd] ض

כ [DIHK] .........................................................................................193

[ZIDD] ..............................................................................................194زب [DARBETUN LÂZİB] .........................................................194ع [DIFDA‘] .......................................................................................194

Faslı ..................................................................................................195 [Tı] ط

א [T‘AT] .............................................................................................195ت א 196................................................................................... [TÂĞÛT] ا

אل و [TÂLE, QALLE] ........................................................................197ا [TARÂ]...............................................................................................197د [TARADE] ........................................................................................197اء [TUĞRÂ] ........................................................................................198

[TÛBÂ] ...........................................................................................198ل [TAVL]..............................................................................................198 [TÛLÂ] ...........................................................................................198

Faslı ..................................................................................................198 [Zı] ظء و [ZILL VE FEY’] ........................................................................198م [ZALLÂM] ......................................................................................200 ا [ZAHRU’L-QALB] ................................................................201א [ZIHRİYYÂ] ...................................................................................202

ا [ZAHRÂNÎHİM] ......................................................................202

Faslı ...............................................................................................203 [Ayn‘] ع

אدي [‘ÂDÎ]...............................................................................................203

א [‘ÂLİM] .............................................................................................203

אدان [‘ÂBBÂDÂN] .................................................................................204 אد [‘ÂBÂDİLE]....................................................................................204

ا

ي و [‘İBRÎ VE ‘İBRÂNÎ] ..........................................................205

[‘UCER BUCER] .....................................................................205ر [‘UZUR, ‘UZR] ................................................................................205אء ب [‘ARABUN ‘ARBÂU] .............................................................206אت [‘ARAFÂT] ....................................................................................206

[‘ARAFE] ..........................................................................................206

از [‘AZÂZÎL] .....................................................................................207 אئ [‘AZZE MİN QÂİLİN]..........................................................207

و [‘AZZE VE CELLE] ...................................................................208

[‘ASÂ] ...............................................................................................208

ة ة [‘AŞERE-İ MÜBEŞŞERE] ...................................................209 א، [‘AFÂ] .........................................................................................209

[‘AQL] ...............................................................................................209 [‘ALÂ]................................................................................................211

[‘ALLÂME] ....................................................................................211כ [‘ALEYKE] ......................................................................................212ى م ا [‘UMÛMU’L-BELVÂ] ........................................................212

[‘İNDE] .............................................................................................212ان [‘UNFUVÂN] ...............................................................................213ض ض، [‘AVD] .................................................................................213

[‘AYYE] ...............................................................................................213Faslı.............................................................................................214 [Ğayn] غ

א א [ĞÂLİBEN] ......................................................................................214

אب ا א א [ĞÂYETU MÂ Fİ’L-BÂB].............................................214

16 17

[ĞURBET] .......................................................................................215

ا [ĞAZZÂLÎ] ....................................................................................215

[ĞISLÎN] .......................................................................................216

[ĞAYR] ..............................................................................................216Faslı .................................................................................................218 [Fâ] ف

ة אئ [FÂİDE]............................................................................................218ى א [FE-Bİ’L-HARÂ] .......................................................................218א [FE-BİHÂ] ........................................................................................219ى [FETVÂ] ..........................................................................................219 ا כ [FEZLEKETU’L-QADİYYE].............................................220

אب ا א [FE-SUHQAN] .....................................................220ا א [FE-S‘İDEN] .............................................................................220

[FASL] .............................................................................................221

[FADLAN] ......................................................................................222

[FUDÛLÎ] ....................................................................................222

[FEM] ..................................................................................................223س [FİHRİS] ........................................................................................224 א [FÎHİ MÂ FÎH] .........................................................................225

Faslı ...............................................................................................225 [Qâf] ق

ة א [Q‘İDE] ........................................................................................225 א 226....................................................................................... [QÂFİYE] ا

ن א [QÂNÛN] .......................................................................................226

[QAD] .................................................................................................226א א [QARNEN FE-QARNEN] ......................................................228

[QARÎB] ..........................................................................................228 [QARÎNE] ........................................................................................229

[QOSTANTİNİYYE] ...............................................................229 [QAT/QATTU] .................................................................................230

ة [QA‘DE] ...........................................................................................231

[QALÎL] ............................................................................................231ح س [QAVSU QUZEH] ..................................................................231ل [QAVL] ..............................................................................................232م [QAVM] .............................................................................................232اط

[QÎRÂT] ..........................................................................................234אل و [QÎL VE QÂL] ...........................................................................234

Faslı................................................................................................235 [Kâf] ك כאن א 235..................................................... [KÂİNEN MEN KÂNE] כאئ

ن 237........................................................................................ [KEENNE] כ

237...................................................................................... [KEEYYİN] כ כא ا 237................................................ [KÂBİREN AN KÂBİRİN] כא 237................................................................................... [KÂFFETEN] כא

כ 239..................................................................................... [KEBKEB] כא ا

240.......................................................................... [KESÎRAN MÂ] כا 240............................................................................................... [KEZÂ] כ

و م ا 240................................... [KERREMELLAHU VECHEHÛ] כ 241............................................................................................... [KÜLL] כא 242.................................................................................... [KÜLLEMÂ] כ 243................................................................................................ [KİLÂ] כ

م 244......................................................................................... [KELÂM] כ 244........................................................................................ [KELİME] כ

245............................................................................................ [KELİM] כ

ل ا א 245........................................... [KEMÂ TEMME’L-HAVLU] כ

א 246......................................................................... [KEMÂ MERRE] כ

כ א 246.............. [KEMÂ YUFHEMU MİN KUTUBİHİM] כ

وכ 246................................................................... [KEYTE KEYTE] כאء כ 247...................................................................................... [KÎMYÂ] ا

18 19

Faslı ..............................................................................................248 [Lâm] ل

ا إ إ [LÂİLÂHE İLLALLÂH] ......................................................248

[LÂBUDDE] ....................................................................................249م [LÂ CEREME] ..............................................................................249א

[LÂ SİYYEMÂ] ...........................................................................250 א [LÂ MEHÂLETE] .....................................................................251

כ ا وأ [LÂ VE ESLEKEHELLAHU] .......................................252

[LEBBÂ] ............................................................................................252غ [LEDEĞA] ........................................................................................253ي [LE-‘AMRÎ] ...................................................................................253

[LE‘ALLE] .........................................................................................254

[LAQAB] ..........................................................................................255

ا ا 255........................... [VE LİLLÂHİ’L-MESELU’L-A‘LÂ] و

כ א א ا כ [Lİ-KEYLÂ TE’SEV ‘ALÂ MÂ FÂTEKUM] .... 255

آل [LEM ÂLU] ....................................................................................256א [Lİ-MÂ] ..............................................................................................257א [LEMMÂ] ..........................................................................................257 [LİMMÎ] ...........................................................................................258

أ [LEVLÂ ENTUM] .....................................................................258

[LEYSE] ............................................................................................258Faslı ..............................................................................................259 [Mîm] م

א [MÂ] .....................................................................................................259اه א [MÂ QADDEMET YEDÂHU].........................................259 א [MÂHİYYET] .................................................................................260

م [MUTEQAVVİM] .........................................................................260

[MESELEN] .....................................................................................261 [MİSLEN Bİ MİSLİN] ............................................................261אز 262...................................................................................... [MECÂZ] ا

262................................................................................... [MUHİBB] ا

آة [MİR’ÂT] ...........................................................................................263

א [MERHABEN] ..............................................................................264

[MUSTEQARR] ............................................................................264

رة [MEŞVERET] ...............................................................................265ش [MUŞEVVEŞ] ..............................................................................265

[MISR] .............................................................................................266وب כ وق [MASDÛQ, MEKZÛB] ................................................267א [MUTLAQAN] ..............................................................................267א [MA‘AN].............................................................................................268ب ي כ [MA‘DÎ KERİBE] .................................................................269

[MA‘ŞER] .......................................................................................269כאن [MEKÂN] .......................................................................................269 [MELE’] .............................................................................................270 ئכ [MELÂİKE] ..................................................................................270

[MİN] .................................................................................................271כ أ [MİN ECLİKE] ........................................................................272

[MENCENÎQ] .............................................................................272

כ و כ [MUNKER VE NEKÎR] ........................................................272

[MEH MEH] ..................................................................................272א [MEHMÂ] .......................................................................................272

[MUHEYMİN] .............................................................................273

Faslı ..............................................................................................273 [Nûn] ن

[NAHVU] .........................................................................................273

[NESQ] .............................................................................................274

[NE‘AM] ............................................................................................274

[NEFER] ............................................................................................275 [NEFSÎ NEFSÎ] .....................................................................275

20 21

כ [NUKTE] ..........................................................................................276

[NEYYİF] .........................................................................................276Faslı ................................................................................................276 [Vâv] و

ه 276................................................................................. [VAHDEHÛ] و277............................................................................................. [’VERÂ] وراء

278..................................................................................... [VİZÂRET] وزارةد 278....................................................................................... [VUCÛD] و

278............................................................................................... [VA‘D] و

279................................................................................. [VEHLETEN] و

ن כ 279............................................................................. [VEYKEENNE] و

279.............................................................................................. [VEYL] و281................................................................................................. [VEY] وي

ـ [Hâ] Faslı .................................................................................................282אء [HÂE] .................................................................................................282אت [HÂTİ] ..............................................................................................283ا [HÂZÂ] ..............................................................................................283אون [HÂVUN] ........................................................................................283

[HEB] ................................................................................................284

ا [HELUMME CERREN] ...........................................................284ئא [HENÎEN] ........................................................................................285

[HUVE] ..............................................................................................286 [HEYÛLÂ] .....................................................................................286

Faslı .................................................................................................287 [Yâ] يا آ א ا א أ [YÂ EYYUHELLEZÎNE ÂMENÛ] .............................287אه

א א [YÂ SÂHİBÂHU].....................................................................288س [YE’S]................................................................................................288א א [YÂ HASRETENÂ] ..................................................................289א א و [YÂ VEYLETENÂ] ......................................................................289

ب ـ ـ [YESRİB] ........................................................................................290 ا [YEDEN Bİ YEDİN] ...................................................................291

ـכ [YEKU] ..............................................................................................291 א [YÂ LEYTENÎ] .............................................................................292 [YENBEĞÎ].....................................................................................293

[YÛSUF] .......................................................................................293כ [YÛŞİKU] ......................................................................................293د [YEHÛD] .........................................................................................294

Üçüncü Bölüm: Bazı Faydalı Bilgiler .............................................295

ة אئ KELİMESİ .....................................................................295 [FÂİDE] اNAHİV VE SARF İLMİ ........................................................................295KELÂM ÇEŞİTLERİ .............................................................................296LAFZIN DOĞRUYA VE YALANA DELÂLETİ ...............................297CÜMLENİN FÂİL OLMASI ...............................................................298KELİMELERİN BAŞINA BİTİŞEN LÂM .........................................298ZARF .......................................................................................................298

.. VE [MA‘A] İLE KULLANILIŞI [VÂV] و NİN[İCTEMA‘A] إ 299ÇOĞULUN EN AZI ..............................................................................299

ا ز SÖZÜ .........................................................300 [ÜÇ ZAMAN] اأ SÖZÜ ....................................................................301 [MUBTEDÂ] اHADİSTEKİ KELİMESİ .............................301 [DAHA SEVGİLİ] أ“SEN BENİM İÇİN, MÛSÂ İÇİN HÂRÛN YERİNDESİN”

HADİSİ ...................................................................................................303MUZÂFIN, MUZÂFUN İLEYH’E ETKİSİ .......................................303“ÂLİMLER HARİÇ BÜTÜN İNSANLAR ÖLÜDÜR” HADİSİ ....304אك أ [BER EBÂKE], ا

[MUDİ’L-HABLE] VE SÖZLERİ.......................................................304 [HİF Fİ’L-AMEL] ا

22 23

DAN SONRAKİ KELİMENİN AMELİ .................................305[FÂ] ف

TADMÎN .................................................................................................305

BENZERİN BENZERE, ZIDDIN ZIDDA HAMLİ .........................307

TARİF ......................................................................................................308

ل KELİMESİ...........................................................309 [İSTEDELLE] إ

FÂİL, MEF‘ÛL VB.’NE SIFAT DENİLMESİ ....................................309

SAYILARA ة [TÂ] BİTİŞMESİ .............................................................309

İSİMLERİN KISIMLARI .....................................................................310

LAKABA İSİM DENİLMESİ ..............................................................311

EMİR VE NEHİY ..................................................................................311

ÇİFT UZUVLARIN MÜENNES OLMASI .......................................311

אء ا 312.............................................................. [AÇIKLAYICI FÂ] ا

MÜZEKKER HÂ’SI BİTİŞEN MUZ‘AFIN MECZÛM OLMASI .....313

NEFY MAKÂMINDA OLAN EDATIN BAŞTA

GELMESİNİN İMKÂNSIZLIĞI .........................................................313

HUTBEDE SÜNNET OLAN ÜÇ ŞEY ..............................................313א [QİFÂ] KELİMESİ ............................................................................314

ŞÂN ZAMİRİ .........................................................................................314

İNKÂR MA‘NÂSINDA KULLANILAN أو [EV] ...............................315

MASDARLARIN MÜENNES OLMASI ...........................................315

TAHSÎS VE İHTİSÂS LAFIZLARI .....................................................315

“BALIK YEME VE SÜT İÇME” SÖZÜ .............................................316

MA‘RİFET VE İLİM .............................................................................316316.................................................................................. [İZÂ] إذا VE [İZ] إذ

MEVSÛL .................................................................................................317

SARF [REDDETME] و [VÂV]I ............................................................318

NÂBİĞA’NIN SÖZÜNDEKİ א [MAQÂLETEN] KELİMESİ .....319

ÖMER B. ABDULAZİZ’İN “SÎN’LERİ BELİRGİNLEŞTİR”

SÖZÜ.......................................................................................................319

HURÛF-I MUQATTA‘A .......................................................................320ا א أد א إذا أد CÜMLESİ ........................................321 כ

MUTEADDÎ ..........................................................................................321ا م أ İFADESİ .............................................................................322 وا

İSİMLERİN VE HARFLERİN HATTI’NIN MÜENNES

OLMASI ..................................................................................................322

MASDAR VE MASDARLA HÂSIL OLAN DURUM .....................323

UMÛMÎNİN HUSÛSÎ ÜZERİNE ATFEDİLMESİ .........................324

UZVA NİSBET EDİLEN HER FİİLİN MÜTEADDÎ OLMASI .....325ب [DARABE] KELİMESİ ................................................................325

אب ,[EL-FASL] ا כ VB. KELİMELERİN [EL-KİTÂB] ا

SONRASINA MUZÂF OLMASI ........................................................325

ELİF-LÂM BİTİŞEN KELİMEDEN ÇOĞUL MA‘NÂSININ

KALKMASI ............................................................................................327

CÜMLENİN MA‘RİFE VE NEKRE OLMAMASI ...........................327

SEKİZİNCİ SAYIDA و [VÂV] BİTİŞMESİ ........................................328

TESNİYE ZAMİRİNİN AÇIKLANMASI ..........................................329אف VE [İNDÂFE] إ FİİLLERİ ...........................330 [İNFESEDE] إ

MÜENNES İSME MÜENNESLİK ALÂMETİNİN

BİTİŞMEMESİ ......................................................................................331

FUKAHÂ’NIN “İSNÂ AŞERİYYE” İFADESİ ...................................333

MASDARLARIN ل [MEF‘ÛL] KALIBINDA GELMEMESİ .... 334

HARF-İ CERRLERİN BİRBİRİ YERİNE KULLANILMASI ..........335 אن VE [BİR] وا KELİMELERİNİN İRÂBLARI ..................337 [İKİ] إ

BAŞINDA VASL ا [ELİF]İ BULUNAN İSİMLERE ل [LÂM-I

TA‘RÎF] BİTİŞMESİ ..............................................................................338

24 25

[ANANETU TEMÎM], اء [TELTELETU

BEHRÂ], ر כ כ ,[KEŞKEŞETU REBΑA] כ כ כ

[KESKESETU BEKR], א [ĞAMĞAMETU

KUZ‘A],

א [TAMTAMÂNİYYETU HİMYER]

TABİRLERİ.............................................................................................339

İKİ EŞİT VASFIN ARASINA و [VÂV] BİTİŞMESİ ..........................341

ZAMİRİN MUZÂFA RÂCİ OLMASI ................................................342ن

[FİR‘AVN] VE [QAYSER] KELİMELERİNİN

GAYR-I MUNSARİF OLMASI ...........................................................343

MUZMAR, MAHZÛF, METRÛK VE MUKADDER ......................343

BİR KELİMENİN HEM LÂZIM HEM MÜTEADDÎ OLMASI ...344

HAZF VE ÎSÂL ......................................................................................344

İZMÂR ....................................................................................................345

ÖZEL BİR FİİL TAKDÎR EDİLMESİ ................................................346

İSİM CÜMLESİ VE FİİL CÜMLESİ .................................................346IN SÖZÜN BAŞINDA BULUNMAMASI ...........................347[VÂV] و

MUTEADDÎ HARFLERİ ب [BÂ] İLE ء [HEMZE]

ARASINDAKİ FARK ............................................................................347

MASDAR VE TEFSİR أن [EN]İ ...........................................................348

Dördüncü Bölüm: Kelimeler Arasındaki Farklar ....................349

ا [MUQADDİMETU’L-‘İLM] İLE אب כ ا [MUQADDİMETU’L-KİTÂB] ARASINDAKİ FARK ..........................349

İLE [LUBS] ا ARASINDAKİ FARK .......................350 [LEBS] ا

אئ İLE [FEDÂİL] ا ا ARASINDAKİ FARK ....350 [FEVÂDİL] اכ כאء İLE [BUKÂ] ا ARASINDAKİ FARK.....................350 [’BUKÂ] ا

ا İLE [VÂSITA] ا ARASINDAKİ FARK ..................350 [ÂLET] ا

İLE [HAYY] ا ARASINDAKİ FARK ..................351 [QABÎLE] ا

اط ,[TARÎQ] ا VE [SIRÂT] ا [SEBÎL] ا

ARASINDAKİ FARK ............................................................................351

[‘İNDE] İLE ى [LEDÂ] ARASINDAKİ FARK..........................351وة İLE [TİLÂVET] ا ائ

ARASINDAKİ FARK ..........352 [QIRÂET] ا

İLE [ALÂMET‘] ا א ARASINDAKİ FARK ........352 [HÂSSE] ا

İLE [HADD] ا א ARASINDAKİ FARK ................352 [HÂSSE] اאدي İLE [MEBÂDÎ] ا [MUQADDİME] ا

ARASINDAKİ FARK ............................................................................354

ة İLE [MUBHEM] ا כ ARASINDAKİ FARK .........354 [NEKRE] ا ا ة İLE [İSM-İ CİNS] إ כ ARASINDAKİ FARK ......354 [NEKRE] ا

İLE [MUZMAR] ا ARASINDAKİ FARK .......354 [MUBHEM] ا

İLE [VASF] ا ARASINDAKİ FARK ...................354 [SIFAT] ار ر İLE [MASDAR] ا א א -EL-HÂSİLU Bİ’L] ا

MASDAR] ARASINDAKİ FARK ........................................................355אق

אق İLE [SİYÂQ] ا ARASINDAKİ FARK .................355 [SİBÂQ] ا

אر כ İLE [İKSÂR] ا כ ARASINDAKİ FARK ...............355 [TEKSÎR] ا

ال İLE [DELÎL] ا ARASINDAKİ FARK ........................355 [DÂL] ا

İLE [ĞAMM] ا ARASINDAKİ FARK ....................355 [HEMM] ا و اب İLE [EVLÂ] ا ARASINDAKİ FARK ................356 [SAVÂB] ا

م İLE [VAQF] ا ARASINDAKİ FARK ...................356 [CEZM] ا

א אرف İLE [ÂLİM] ا ARASINDAKİ FARK ......................356 [ÂRİF] ا

,[CİNS] ا ا VE [İSMU’L-CİNS] ا ا

[‘ALEMU’L-CİNS] ARASINDAKİ FARK .........................................357 İLE [VAST] ا ARASINDAKİ FARK ..................357 [VASAT] اات İLE [ZÂT] ا ARASINDAKİ FARK .....................358 [ŞAHS] اء İLE [’CÜZ] ا ARASINDAKİ FARK ........................358 [BA‘Z] ا

א ة İLE [ZÂBITA] ا א ARASINDAKİ FARK ..........358 [Q‘İDE] اאب אب İLE [BÂB] ا כ ARASINDAKİ FARK ......................359 [KİTÂB] ا

26 27

כ ض İLE [RUKN] ا ARASINDAKİ FARK ...................359 [FARZ] اאء ال İLE [DU‘Â] ا ARASINDAKİ FARK ......................359 [SUÂL] اق İLE [FARQ] ا ARASINDAKİ FARK .................360 [TEFRÎQ] ااق

ق İLE [İFTİRÂQ] ا .... ARASINDAKİ FARK [TEFERRUQ] ا 360

İLE [SIFAT] ا ARASINDAKİ FARK .......................360 [NA‘T] ا

م İLE [İLM‘] ا ARASINDAKİ FARK ................361 [MA‘LÛM] ا

İLE [HUCCET] ا ARASINDAKİ FARK .........361 [BEYYİNE] ا

[MİNU’T-TEB‘ÎZ] İLE

[MİNU’T-TEYBÎN]

ARASINDAKİ FARK ............................................................................361

[MİN] İLE [‘AN] ARASINDAKİ FARK ...................................361ون ن İLE [ZEYDÛN] ز [YEF‘ALÛN] ARASINDAKİ FARK ....361م אء İLE [ADEM‘] ا ARASINDAKİ FARK .....................362 [FENÂ] ا

İLE [TAHSÎS] ا ARASINDAKİ FARK ...362 [TAVDÎH] ا ا ا [CİNSİNİ NEFYEDEN LÂ] İLE ا

[LEYSE’YE BENZEYEN LÂ] ARASINDAKİ FARK ....................... 362

İLE [Fİ’L] ا ARASINDAKİ FARK ........................362 [AMEL‘] ار İLE [SABÛR] ا

ARASINDAKİ FARK .............362 [HALÎM] ا

م ,[MA‘NÂ] ا VE [MEFHÛM] ا [MUSEMMÂ] ا

ARASINDAKİ FARK ............................................................................363כ כ İLE [MÜLK] ا ARASINDAKİ FARK ...................363 [MİLK] اאن İLE [BEYÂN] ا ARASINDAKİ FARK ...................363 [NUTQ] ا

ل İLE [NUTQ] ا ARASINDAKİ FARK .....................364 [QAVL] اى وى İLE [MESVÂ] ا ARASINDAKİ FARK .............364 [ME’VÂ] ا

İLE [MASÎR] ا ARASINDAKİ FARK............364 [‘MERCİ] ا אء İLE [TEMENNÎ] ا ARASINDAKİ FARK ......364 [İŞTİHÂ] ا

İLE [QİNN] ا ARASINDAKİ FARK .....................364 [RAQÎQ] ا

İLE [TAĞYÎR] ا ARASINDAKİ FARK ..........364 [TAHVÎL] ا

زل ,[EBED] ا VE [EZEL] ا [SERMED] ا

ARASINDAKİ FARK ............................................................................365

ض ,[CEVHER] ا אل VE [ARAZ] ا [HÂL] ا

ARASINDAKİ FARK ............................................................................365

و İLE [MAHRÛSE] ا [MAHMİYYE] ا

ARASINDAKİ FARK ............................................................................365ض م ا [ĞARAZ LÂM’I] İLE

א م ا [‘ÂQIBET LÂM’I]

ARASINDAKİ FARK ............................................................................365

İLE [TAHRÎF] ا ARASINDAKİ FARK ....366 [TASHÎF] ا

א İLE [HÂLİS] ا א ARASINDAKİ FARK .................366 [SÂFÎ] ا

İLE [AZÎM] ا כ ARASINDAKİ FARK ....................366 [KEBÎR] ا

ا د İLE [VÂHİD] ا ARASINDAKİ FARK ..........366 [MUFRED] ا

ا İLE [CEHL-İ BASÎT] ا כ ا CEHL-İ] ا

MUREKKEB] ARASINDAKİ FARK ..................................................366ف İLE [HAZF] ا ARASINDAKİ FARK ...................366 [SELB] ا

א İLE [MUŞÂBEHET] ا אכ [MUŞÂKELE] ا

ARASINDAKİ FARK ............................................................................367

ا İLE [İSMU’T-TAFDÎL] ا ا -EF‘ALU’T] ا

TAFDÎL] ARASINDAKİ FARK ...........................................................367

ان İLE [HAYY] ا ARASINDAKİ FARK ...........367 [HAYEVÂN] ا

رة İLE [QILLET] ا ARASINDAKİ FARK ..............367 [NEDRET] ا

כ İLE [ZUKR] ا כ ARASINDAKİ FARK ........................367 [ZİKR] ا

İLE [ALÂQA‘] ا ARASINDAKİ FARK.............367 [İLÂQA‘] ا

כ İLE [KÜLL] ا כ ARASINDAKİ FARK ......................367 [KÜLLÎ] ا

ب İLE [NETÎCE] ا ARASINDAKİ FARK .....368 [MATLÛB] ا א [Bİ’L-CÜMLE] İLE ا [Fİ’L-CÜMLE]

ARASINDAKİ FARK ............................................................................368ف ف İLE [İHTİLÂF] ا ARASINDAKİ FARK ......368 [HİLÂF] ا

28 29

İLE [ZIDDEYN] ا ARASINDAKİ [NAQÎZEYN] ا

FARK .......................................................................................................368ال İLE [İNZÂL] ا ARASINDAKİ FARK ..............369 [TENZÎL] اאرة İLE [EMÂRE] ا ARASINDAKİ FARK .........369 [ALÂMET] ا

و אن İLE [TE’VÎL] ا ARASINDAKİ FARK.................369 [BEYÂN] اאم م İLE [İLHÂM] ا ARASINDAKİ FARK...............369 [İ‘LÂM] اאل İLE [İCMÂL] ا ARASINDAKİ FARK ..........369 [TAFSÎL] ا

İLE [TAHRÎR] ا ARASINDAKİ FARK ..........369 [TAQRÎR] اאل İLE [HÂL] ا ARASINDAKİ FARK ...................370 [TEMYÎZ] ا

ي İLE [TAQDÎRÎ] ا ... ARASINDAKİ FARK [MAHALLÎ] ا 370

دة א ا İLE [MUFRED İMMÂ] ا כ א ا MUREKKEB] ا

İMMÂ] ARASINDAKİ FARK .............................................................370אذ אدر ,[ŞÂZ] ا VE [NÂDİR] ا ARASINDAKİ [DA‘ÎF] ا

FARK .......................................................................................................370אر אر İLE [İQTİSÂR] ا .... ARASINDAKİ FARK [İHTİSÂR] ا 370

ا ل ا [ISTILAHÎ FİİLİN MEDLÛLU]

İLE ا ل ا [HAKİKÎ FİİLİN MEDLÛLU]

ARASINDAKİ FARK ............................................................................371م כ İLE [KELÂM] ا ARASINDAKİ FARK ............371 [CUMLE] ا İLE [LAFIZ] ا כ ARASINDAKİ FARK ................371 [KELİME] ا İLE [ZÛ] ذو א ARASINDAKİ FARK .........................371 [SÂHİB] ا ل İLE [AZAMET] ا ARASINDAKİ FARK..........371 [CELÂL] ا

İLE [AHAD] ا ا ARASINDAKİ FARK ................371 [VÂHİD] اوه כ ك İLE [MEKRÛH] ا כ ARASINDAKİ FARK .....372 [MEŞKÛK] ا ا ا כ İLE [TENZÎHÎ KERÂHET] ا

ا ا כ ا[TAHRÎMÎ KERÂHET] ARASINDAKİ FARK .................................372 [TE’EMMEL] İLE [FE-TE’EMMEL] ARASINDAKİ

FARK .......................................................................................................372 İLE [EY] أي [YA‘NÎ] ARASINDAKİ FARK .................................372

אء ر İLE [ZİYÂ] ا ARASINDAKİ FARK ..........................373 [NÛR] ا

ال İLE [İBDÂL] ا ARASINDAKİ FARK ..................373 [QALB] ارادة İLE [İRÂDE] ا ئ ARASINDAKİ FARK ..............373 [MEŞÎET] اאم ام İLE [İFHÂM] ا ARASINDAKİ FARK .............373 [İLZÂM] اאر אء İLE [İHBÂR] ا ARASINDAKİ FARK .................373 [’İNŞÂ] ا

وا אر İLE [İSFARRE-İHMARRE] ا אر وا -İSFÂRRE] ا

İHMÂRRE] ARASINDAKİ FARK ......................................................374

[MA‘A] İLE و [VÂV] ARASINDAKİ FARK ...................................374

İLE [QIYMET] ا ARASINDAKİ FARK .............374 [SEMEN] ا

ؤ א İLE [RU’YET] ا ؤ ARASINDAKİ FARK .................374 [RU’YÂ] اد س İLE [QU‘ÛD] ا ARASINDAKİ FARK ...........375 [CULÛS] ا

İLE [ARABΑ] ا ا ARASINDAKİ FARK .............375 [A‘RÂBÎ] اث İLE [FERS] ا ARASINDAKİ FARK ..............375 [SERCÎN] اאدة ف İLE [ÂDET] ا ARASINDAKİ FARK........................376 [ÖRF] ا

İLE [EBLEH] ا ARASINDAKİ FARK ............376 [AHMAQ] اכ ا [HALEFELLÂHU ALEYKE] İLE כ ا أ[AHLEFELLÂHU ALEYKE] ARASINDAKİ FARK .............................376ARASINDAKİ FARK ..........................................377 [EV] أو İLE [EM] أم

İLE [HASS] ا ARASINDAKİ FARK ..................377 [HADD] ا

אم İLE [NE‘AM] ا ARASINDAKİ FARK .................377 [EN‘ÂM] ا

İLE [HAŞV] ا ARASINDAKİ FARK ..............377 [TATVÎL] اאب İLE [ITNÂB] ا ARASINDAKİ FARK ...........378 [TATVÎL] اאم אم İLE [MAQÂM] ا ARASINDAKİ FARK .........378 [MUQÂM] اאء אء İLE [İ‘TÂ] ا ARASINDAKİ FARK ..........................378 [’ÎTÂ] ا

,[YAQÎN] ا כ ,[ZANN] ا VE [ŞEKK] ا [VEHM] ا

ARASINDAKİ FARK ............................................................................379

İLE [DÎN] ا ARASINDAKİ FARK ......................379 [MİLLET] ا

30 31

כא ,[KÂFİR] ا א ,[MÜNÂFIQ] ا ك ,[MURTED] ا ا

[MÜŞRİK], א כ ي ,[KİTABÎ] ا VE [DEHRÎ] ا ا[ZINDÎQ] ARASINDAKİ FARK .........................................................380

ق İLE [HAQQ] ا ARASINDAKİ FARK....................380 [SIDQ] ا إ İLE [MÛMÂ İLEYH] ا אر إ MUŞÂRUN] ا

İLEYH] ARASINDAKİ FARK .............................................................380

ا İLE [TEVÂLUD] ا ARASINDAKİ FARK ..380 [TEVELLUD] ال ض İLE [BEDEL] ا ARASINDAKİ FARK ..................381 [İVAZ‘] ال אب İLE [ÂL] ا ARASINDAKİ FARK ....................381 [ASHÂB] ا אب İLE [EHL] ا ARASINDAKİ FARK ...............381 [ASHÂB] اف אر İLE [HAZF] ا ARASINDAKİ FARK ............382 [İDMÂR] ا ة İLE [HILLE] ا ARASINDAKİ FARK ..........382 [UHUVVET] ا

رج İLE [DEMC] ا ARASINDAKİ FARK ...................382 [DERC] ا

ة İLE [AYŞ‘] ا ARASINDAKİ FARK .....................382 [HAYÂT] اאت ورات İLE [MA‘LÛMÂT] ا [MAQDÛRÂT] ا

ARASINDAKİ FARK ............................................................................382אء ا [FIQHU’L-QAZÂ] İLE אء ا

[İLMU’L-QAZÂ]

ARASINDAKİ FARK ............................................................................383م ار İLE [UMÛM] ا כ ARASINDAKİ FARK...........383 [TEKRÂR] ا

İLE [HAMD] ا כ ARASINDAKİ FARK ..................383 [ŞÜKR] ا

כ İLE [RAYB] ا ARASINDAKİ FARK ......................384 [ŞEKK] ارادة אء İLE [İRÂDE] ا ARASINDAKİ FARK .............384 [İŞTİHÂ] ا

İLE [TEFVÎD] ا ARASINDAKİ FARK .......384 [TESLÎM] ا

ا [HUSNU’L-VECH] İLE אء [BAHÂ] ا

ARASINDAKİ FARK ............................................................................384ع İLE [‘NEZ] ا ARASINDAKİ FARK ........................384 [NEŞT] ا

כ אب İLE [KESB] ا כ ARASINDAKİ FARK .........384 [İKTİSÂB] ا İLE [TERTÎL] ا ARASINDAKİ FARK .........385 [TAHQÎQ] ات אت İLE [BUYÛT] ا ARASINDAKİ FARK .............385 [EBYÂT] ا

אل ل İLE [İŞTİMÂL] ا ARASINDAKİ FARK .....385 [ŞUMÛL] ا

ء İLE [FİTNE] ا ARASINDAKİ FARK .......................385 [BELÂ] ارع ى İLE [‘VERA] ا ARASINDAKİ FARK .................385 [TAQVÂ] ا

اف İLE [TEBZÎR] ا ARASINDAKİ FARK .............385 [İSRÂF] ا

אء اء İLE [DU‘Â] ا ARASINDAKİ FARK .......................386 [’NİDÂ] ا

م İLE [HARİYYET] ا כ ARASINDAKİ FARK ........386 [KEREM] اאه İLE [CÂH] ا ARASINDAKİ FARK ........................386 [VECH] اان כ ,[KÜFRÂN] ا כ ر VE [KÜFÜR] ا כ [KEFÛR] ا

ARASINDAKİ FARK ............................................................................386

,[‘TAB] ا VE [HATM] ا ARASINDAKİ [NAQŞ] ا

FARK .......................................................................................................386

İLE [AQL] ا ARASINDAKİ FARK ..........................387 [LUBB] ا

א İLE [SIN‘AT] ا א ARASINDAKİ FARK .......387 [SAN‘AT] ا

م م İLE [ZEM] ا ARASINDAKİ FARK ..........................387 [LEVM] اאء אء İLE [’ĞITÂ] ا ARASINDAKİ FARK ......................387 [’ĞIŞÂ] ااد İLE [FUÂD] ا ARASINDAKİ FARK .....................388 [QALB] اض אب İLE [FARZ] ا ARASINDAKİ FARK..................388 [ÎCÂB] ا

İLE [ZIDD] ا ARASINDAKİ FARK..........................388 [NİDD] ا

İLE [LEFH] ا ARASINDAKİ FARK .......................388 [NEFH] ا

İLE [ZU‘F] ا ARASINDAKİ FARK ....................388 [ZA‘F] ا

אء İLE [UMR‘] ا ARASINDAKİ FARK ......................389 [’BEQÂ] ا

,[MİSL] ا ,[NİDD] ا אوي ,[ŞİBH] ا VE [MUSÂVÎ] ا

כ ARASINDAKİ FARK ....................................................389 [ŞEKL] ا

İLE [DARR] ا ARASINDAKİ FARK ......................389 [DURR] ا

,[HASEN] ا VE [HASENE] ا [HUSNÂ] ا

ARASINDAKİ FARK ............................................................................389

כ İLE [VEKÎL] ا כ ARASINDAKİ FARK ..................390 [KEFÎL] ا

İLE [VESÎLE] ا ARASINDAKİ FARK ...........390 [VASÎLE] ا

32 33

ن İLE [BEDEN] ا ARASINDAKİ FARK ...............390 [CESED] ا

א אق İLE [HIYÂNET] ا ARASINDAKİ FARK ...........390 [NİFÂQ] ا

İLE [SAFH] ا ARASINDAKİ FARK........................390 [AFV‘] ا

İLE [DALÂLET] ا ا ARASINDAKİ FARK ...390 [ĞAVÂYET] ا

ض İLE [SEQAM] ا ARASINDAKİ FARK ...........391 [MARAZ] اאم İLE [ÂMM‘] ا ARASINDAKİ FARK ........................391 [SENE] ا

אن İLE [ZELLE] ا ARASINDAKİ FARK .................391 [İSYÂN‘] ا

اد İLE [MEDD] ا ARASINDAKİ FARK ................392 [İMDÂD] اאر

İLE [İSTIBÂR] ا ARASINDAKİ FARK .............392 [SABR] ال ل İLE [ZÜLL] ا ARASINDAKİ FARK ............................392 [ZİLL] اאب وا א אع İLE [MUSÂHABET VE İSTIHÂB] ا ا[İCTİM‘] ARASINDAKİ FARK ........................................................392 İLE [ZILL] ا ARASINDAKİ FARK ............................392 [’FEY] ا

ل İLE [FADL] ا ARASINDAKİ FARK ..............393 [FUDÛL] اى ة İLE [HEVÂ] ا ARASINDAKİ FARK ..............393 [ŞEHVET] ا

İLE [TA‘BÎR] ا و ARASINDAKİ FARK ................393 [TE’VÎL] اع İLE [‘HUŞÛ] ا ا ARASINDAKİ FARK .......393 [DAR‘AT] اد م ,[CÛD] ا כ אء ,[KEREM] ا אر VE [SEHÂ] ا [ÎSÂR] ا

ARASINDAKİ FARK ............................................................................394

اء İLE [ECR] ا ARASINDAKİ FARK ........................394 [CEZÂ] اאء אع İLE [’İBÂ] ا ARASINDAKİ FARK ...................394 [‘İMTİNÂ] ا

אة İLE [AYŞ‘] ا ARASINDAKİ FARK ......................394 [HAYÂT] ا

İLE [MESS] ا ARASINDAKİ FARK ....................395 [LEMS] ا

İLE [SEDD] ا ARASINDAKİ FARK .......................395 [SUDD] ا

אرכ اك ,[MUŞÂREKET] ا אرك VE [İŞTİRÂK] ا ا

[TEŞÂRUK] ARASINDAKİ FARK .....................................................395ح وس İLE [SEBÛH] ا ARASINDAKİ FARK ......395 [QUDDÛS] ا

د İLE [REDD] ا ARASINDAKİ FARK .........................396 [‘REC] ا

د س İLE [QU‘ÛD] ا ARASINDAKİ FARK ..........396 [‘CULÛS] ا

İLE [SANEM] ا ARASINDAKİ FARK ..............396 [VESEN] ا

İLE [ÂHIR] ا ARASINDAKİ FARK ......................396 [ÂHAR] ا

ا ض İLE [VÂCİB] ا ARASINDAKİ FARK ................396 [FARZ] اد و אء İLE [EVLÂD] ا ARASINDAKİ FARK ................396 [’EBNÂ] ا

رش İLE [DİYET] ا ARASINDAKİ FARK ........................397 [ERŞ] ا

İLE [HALQ] ا ARASINDAKİ FARK .....................397 [CA‘L] ار İLE [UMÛR] ا

وا ARASINDAKİ FARK ............397 [EVÂMİR] ا

א İLE [FÂSİD] ا א ARASINDAKİ FARK ..................397 [BÂTIL] ا

İLE [TEFSÎR] ا و ARASINDAKİ FARK ..............397 [TE’VÎL] ا

İLE [‘CEM] ا ARASINDAKİ FARK ....................397 [HAŞR] ا

,[ABES‘] ا VE [SEFEH] ا ARASINDAKİ [LA‘B] ا

FARK .......................................................................................................398אص כ İLE [İHTİSÂS] ا ... ARASINDAKİ FARK [TEMLÎK] ا 398

اص א ,[HAVÂS] ا ا אت VE [MEZÂYÂ] ا כ [KEYFİYYÂT] ا

ARASINDAKİ FARK ............................................................................398ان אن İLE [ĞUFRÂN] ا ARASINDAKİ FARK .......398 [İHSÂN] ا

İLE [MİSL] ا ARASINDAKİ FARK ......................399 [NAHV] اات אت ا [ZÂTÎ SIFATLAR] İLE אت ا [FİİLÎ

SIFATLAR] ARASINDAKİ FARK .......................................................399

א אم İLE [İSTİQÂMET] ا ARASINDAKİ [İ‘TİSÂM] ا

FARK .......................................................................................................399

İLE [HALQ] ا ARASINDAKİ FARK .....................400 [CA‘L] ا

م İLE [QASD] ا ARASINDAKİ FARK ......................400 [AZM‘] ا

ا אم İLE [FİRÂSET] ا ARASINDAKİ FARK ..........400 [İLHÂM] ا

İLE [TEVAQQUF] ا ARASINDAKİ FARK ....400 [TEENNÎ] ا

İLE [AYB‘] ا ARASINDAKİ FARK ......................400 [NAQS] ار אر İLE [ĞAFÛR] ا ARASINDAKİ FARK .............400 [ĞAFFÂR] ا

34 35

İLE [ĞAYZ] ا ARASINDAKİ FARK ................401 [ĞADAB] اب כ İLE [ENTE LÂ TEKZİBU] أ ب أ כ [LÂ

TEKZİBU ENTE] ARASINDAKİ FARK ............................................401 אئ İLE [TÂİFE] ا

ARASINDAKİ FARK ...................401 [FIRQA] ا İLE [TERECCÎ] ا ARASINDAKİ FARK ....401 [TEMENNÎ] ا

ARASINDAKİ FARK ...............................402 [ENNE] أن İLE [İNNE] إن

ة İLE [NASR] ا ARASINDAKİ FARK ...............402 [NUSRET] ا כ ,[HİKMET] ا

VE [İLİM] ا [MA‘RİFET] ا

ARASINDAKİ FARK ............................................................................402ة ,[MU‘CİZE] ا ا כ אدة VE [KERÂMET] ا אرق ا

[HÂRİKULÂDE] ARASINDAKİ FARK .............................................403אم İLE [İLHÂM] ا ARASINDAKİ FARK ................403 [VAHY] ا

א وا א وا כ وا

א ردات ا ,RAHMÂNÎ] ا

MELEKÎ, NEFSÂNÎ VE ŞEYTÂNÎ VARİDÂT]

ARASINDAKİ FARK ............................................................................403ع İLE [‘MER] ا و ARASINDAKİ FARK .................403 [RAVDA] ا

[ZİLF] ا ,[HALF] ا א م VE [HÂFİR] ا ا

[QADEM] ARASINDAKİ FARK ........................................................403

İLE [ZEBH] ا ARASINDAKİ FARK .....................404 [NAHR] ا

אء İLE [ADD‘] ا ARASINDAKİ FARK......................404 [’İHSÂ] ا

ا

او ا İLE [VÂV-I İ‘TİRÂZİYYE] ا א او ا VÂV-I] ا

HÂLİYE] ARASINDAKİ FARK ...........................................................404وب ع İLE [EVB] ا ARASINDAKİ FARK ...................404 [‘RUCÛ] اض ض İLE [ARAZ‘] ا ARASINDAKİ FARK ...................404 [ARZ‘] اאد İLE [İNŞÂD] ا وا ARASINDAKİ FARK ...........405 [RİVÂYET] اال ول İLE [ZÂLE YEZÂLU] زال [ZÂLE YEZÛLU] زال

ARASINDAKİ FARK ............................................................................405אر İLE [KÂNE] כאن [SÂRE] ARASINDAKİ FARK ..........................405ر İLE [CUMHÛR] ا א ARASINDAKİ FARK .......405 [AMME‘] ا

اء İLE [TAHZÎR] ا ARASINDAKİ FARK ..............405 [’İĞRÂ] ا

ن İLE [ÂN] ا ARASINDAKİ FARK .............................405 [ÂNİF] اائ İLE [MURÂÎ] ا א ARASINDAKİ FARK ......406 [MUNÂFIQ] ا

אس אر İLE [İNBİCÂS] ا ... ARASINDAKİ FARK [İNFİCÂR] ا 406و ,[ĞAZV] ا VE [SERİYYE] ا [BA‘AS] ا

ARASINDAKİ FARK ............................................................................406

اد ,[QALB] ا ر ,[FUÂD] ا VE [SADR] ا [LUBB] ا

ARASINDAKİ FARK ............................................................................406אد ر İLE [İRŞÂD] ا ARASINDAKİ FARK ............406 [TEVFÎQ] ا ا

[FİTNETU’L-QABR] İLE اب ا [‘AZÂBU’L-

QABR] ARASINDAKİ FARK ..............................................................407

[METÂ] İLE א ARASINDAKİ FARK ................407 [KULLEMÂ] כ İLE [İSMET‘] ا ARASINDAKİ FARK ................407 [HIFZ] اאرة ارة İLE [BEŞÂRET] ا ARASINDAKİ FARK .....407 [NİZÂRET] ا

אت İLE [VAQT] ا ARASINDAKİ FARK ...............408 [MÎQÂT] ا İLE [MİLLET] ا ARASINDAKİ FARK ................408 [NİHLE] ا İLE [SADAQA] ا ARASINDAKİ FARK ......408 [HEDİYYE] اאم אت İLE [NEMMÂM] ا ARASINDAKİ FARK ......408 [QATTÂT] اارة İLE [MUDÂRE] ا ا ARASINDAKİ [MUDÂHANE] ا

FARK .......................................................................................................408אن אط İLE [HÂN] ا ARASINDAKİ FARK ......................409 [RİBÂT] اب اف İLE [İNQILÂB] ا

ع وا RUCÛ‘ VE] ا

İNSİRÂF] ARASINDAKİ FARK .........................................................409אر אء İLE [ÎSÂR] ا ARASINDAKİ FARK .....................409 [’SEHÂ] اאد ر ة İLE [İRŞÂD] ا ARASINDAKİ FARK .............409 [DA‘VET] ا İLE [VELÂYET] ا ARASINDAKİ FARK ......409 [VİLÂYET] اאدم אدم İLE [MUTEHÂDİM] ا ARASINDAKİ [HÂDİM] ا

FARK .......................................................................................................409

İLE [İLM] ا ARASINDAKİ FARK .............................409 [AQL] ا

36 37

Mukaddime

BİSMİLLÂHİ’R-RAHMÂNİ’R-RAHÎM

Kalem parmakların boyadığı en güzel desen, hünerli ellerin işleyip diktiği en göz alıcı kenar oyası, lisanın her saat dokuduğu en gösterişli örtü, Allâh’a yönelik hamd ü senalardır. Bülbül dilli-lerin şakıyarak terennüm ettikleri en güzel nakarat, halini güver-cin gibi mahzun bir eda ile arz edenlerin ah u enin ile seslendir-dikleri en ulu seci, cennet kuşlarının nağmeye döktüğü en tatlı musiki ise, güven timsali yüce Peygamber ile vadesi dolup eceli gelene kadar onun güzelliğinden ışık almış, nasip denizinden kana kana içmiş bulunan âl u ashabına salavattır.

Sonrasında nasihat ve hicret ehli kurbanlık İsmail (a.s)’in adaşı bu hakir bendeniz –Allâh kendisini günün önü, sonu ve or-tasının fitnelerinden korusun– der ki: Ömrümün baharında bu işe giriştiğim ilk zamanlar, mahsullerinin salkımlarından topla-mak ve sofralarının leziz yiyeceklerinden tatmak için bazı âlim ve ariflerin sohbetlerine ara sıra katılıyordum. Günü kurtarmaya yeter sıradan bir kıyafet ile bilcümle kemâlâta sahip olmanın öte-sinde dünyaya dair ne çocukluğumda bir arzum ne de gençli-ğimde bir tutkum vardı.

אت İLE [ŞATH] ا א ARASINDAKİ FARK ..........410 [TÂMMÂT] ا

İLE [‘REF] ا ARASINDAKİ FARK ...........................410 [‘DEF] ال İLE [HİLÂL] ا ARASINDAKİ FARK ................410 [QAMER] ا אر İLE [TEVBE] ا ARASINDAKİ FARK ........410 [İSTİĞFÂR] اאر İLE [İHBÂR] ا ARASINDAKİ FARK .........410 [TAHDÎS] اאت ود İLE [UQÛBÂT] ا ARASINDAKİ FARK ...411 [HUDÛD] اאح İLE [ÎZÂH] ا ARASINDAKİ FARK ..............411 [TAQRÎR] ا א İLE [HÂMİL] ا א ARASINDAKİ FARK .........411 [HÂMİLE] ااء

ب İLE [İFTİRÂ] ا כ ARASINDAKİ FARK .................411 [KİZB] ا

İLE [MEDENÎ] ا

ARASINDAKİ FARK .......411 [MEDÎNÎ] ا [BELÂ] İLE [NE‘AM] ARASINDAKİ FARK ..........................411

ات İLE [ZÂT] ا ARASINDAKİ FARK .....................412 [ŞAHS] اכ İLE [SİLK] ا ARASINDAKİ FARK ......................412 [SİMT] ا İLE [TASRÎF] ا ARASINDAKİ FARK .......412 [TAHVÎL] ا

כ İLE [KESR] ا ARASINDAKİ FARK .......................412 [‘QAT] اכאن İLE [MEKÂN] ا ARASINDAKİ FARK ................412 [HAYZ] ااق

ق İLE [İFTİRÂQ] ا .... ARASINDAKİ FARK [TEFERRUQ] ا 413

İLE [FAQÎR] ا כ ARASINDAKİ FARK ............413 [MİSKÎN] ا

اوة אء İLE [ADÂVET] ا ARASINDAKİ FARK ...........413 [BA‘ZÂ] ا אر İLE [MUSÂRA‘AT] ا .... ARASINDAKİ FARK [ACELE] ا 413 אن İLE [HALÎFE] ا ARASINDAKİ FARK ........413 [SULTÂN] ا אس ,[SİNE] ا م VE [NU‘ÂS] ا ARASINDAKİ FARK ..414 [NEVM] ا

İLE [SEHV] ا ARASINDAKİ FARK .....................414 [HATA] ا

İsmail Hakkı Bursevî

38

Kelimeler Arasındaki Farklar

39

ŞİİR

Üstün geldi akranına o, misk gibi galebe çaldı,Parladı kalbi, berraklığı sanki petekteki baldı.Sadece bir damladır onun ilminin yanında deniz,Kâl’i böyleyse hâli nicedir, gayri hesap ediniz.

Adı geçen zât, şeyh, imâm, allâme, mürşid, engin bir kav-rayışa ve birçok tasnife sahip, bilinmesi için tarife hacet olma-yan, devrin Sa‘d’ı [Sa’duddîn-i Taftâzânî], zamanın Seyyid’i [Sey-yid Şerif Cürcânî], İbn Affân’ın [Osman b. Affân (r.a)] adaşı Şeyh [Atpazârî Osman Fazlı, ö. 17 Zilhicce 1102/11 Eylül 1691]’dir. Yüce Allâh, kendisini mükemmel bir örnek ve umumi bir rahmet kı-larak, bizlere varlığının gölgesinden yararlanma fırsatı verip cö-mert ve asil elleriyle hepimizi yükseltsin.

İş son etaba yaklaşınca kaderin cilveleri beni bir oraya bir buraya savurdu, fitne ve fesat okları bedenime saplandı. Bir de baktım ki bu bizden öncekilerin de uyguladığı bir âdet olup, ne-fislerini kötü huylardan tezkiye etmek, kalplerini dâhili ve harici bulanıklıklarından arındırmak, böylelikle mutlaktan vazgeçip kendini mekâna hapsetme, kavuşma ve ayrılık gibi kayıtlarla sı-nırlandırma yanlışına düşmemek için sonradan gelenler istisna-sız onu tevarüs etmiş. Nihayet onlar her iki elin hükmünden yüz çevirip, her iki sonun semeresine yönlerini dönmüşler.

Dolayısıyla kalkmışken oturdum, kendimi göstermişken geri çektim. İki su kaynağının ötesinde bir yere yerleştim. İki kez sıkıntılara göğüs gerdim. İyilik ve takvada yarışan, doğru-luk ve hidayet yoluna tâbi dostlarla gönül verdiğim cemaatten ayrılmış olma dışında gözlerimin yaşarması için hiçbir neden yoktu. Rum diyarının bela ve musibetlerinden Allâh’a sığına-rak unutulmuş bilgileri tekrar etmeye başladım. El yordamıyla, eskimiş, edipler arasında unutulmaya yüz tutmuş bir anekdot, birçok benzeri arasından devşirilmiş bir meyve; hasılı göz nuru

sanat ürünlerinden hangi birini bulsam yüreğim heyecandan pır pır ediyordu. Söz gelimi “Sebe’nin Elleri” bunlardan biridir. Tadını alanın zevk düzeyi yükselir. Bakıp da tadını alamayan ise zevkten nasipsizdir.

Sözlerime son vermeden önce, mutlak hükümran ve her şeyi bilen yüce yaratan dilerse, tamamladıktan sonra eserimi hizmete layık, ulu ve âkil o hazrete; efendilerin en vera ve va-karlı olanı, görüşü isabetli, hakikatler üzerindeki sır perdesi kendisine açık, 40 yaşın verdiği olgunluğun tezahürüyle doğru olan ve kendisine ilham edilen o zâta ithaf etme yönündeki ni-yazımı arz ederim.

41

Birinci Bölüm

Resm [Hat/Yazı]

Bu konu gerçekten çok önemlidir. Bu yüzden İbnu’l-Hâcib, hat/yazı ilmi’ni sarf ilmi’nin bir parçası kabul etmiştir. Bu hu-susta değerli risâleler yazılmış ve bu ilmi bilmemek ayıp ve ku-sur sayılmıştır.

Öncelikle şunları bilmek gerekir: Allâh Teâlâ’nın öğretme-siyle kalem ile yazan ilk kişi İdris (a.s)’dır. Arab yazısının aslı Kûfî hatt’ıdır. Bundan dolayı noktalama işaretlerinin ve Arablara ait olmayan unsurların sonradan ortaya çıktığı söylenmiştir. Şöyle ki: Bunları yapanlar, meşhur Nesih hattını icad eden ve ortaya çıkaran kişilerdir. Mutektedir Billah ve Kâhir Billah’ın veziri İbn Mukle gibi. O, Kûfî hattını Arabça tarzına nakleden ilk kişidir. Ondan sonra İbnu’l-Bevvâb gelmiş, bu hattı daha da Arabça-laştırmış, İbn Mukle’nin tarzını ıslah etmiş, ona zarafet ve gü-zellik katmıştır. Daha sonra ise Yaqût el-Musta‘sımî gelmiştir. Zamanla bugünkü yazılan şekline ulaşıncaya kadar gelişmeye devam etmiştir.

Arab hattının bir takım kuralları ve usûlleri vardır. Bu ku-rallara uyulduğu zaman güzel bir şekil ve hoş bir süs olur. Fakat âlimler şöyle demiştir: “İki hatta kural aranmaz: Bunlar, Osman Mushafı’nın hattı ve arûz hattı’dır.” Birincisi, qırâat [okuyuş] ve

İsmail Hakkı Bursevî

42

Kelimeler Arasındaki Farklar

43

kitâbet [yazma] bakımından sahâbe-i kirâma boyun eğerek, be-reket umarak ve onlara uyarak benimsenmiş bir yoldur. Bu yüz-den sûre başlarındaki ق [qâf] ve ن [nûn] harfleri müsemmâ [isim-lendirilen] şeklinde yazılır. Hâlbuki kural gereği bunların אف [qâf] ve ن [nûn] şeklinde isim olarak yazılmaları gerekir. İkincisinde ise, lafzın isbât ettiği şeyler isbât edilir; lafzın düşürdüğü şeyler de düşürülür. Nitekim arûz ölçüsünü kullananlar, besmele’yi,

א ر şeklinde ifâde [Bismil lâhir rahmâ nir rahîm] رederler. Burada vezin bölmeleri, ا [elif]ler olmadan anlaşılama-yacağı için ا [elif]ler açık olarak yazılmıştır.

Bu açıklamadan sonra şunu söyleyebiliriz: Hat, bir laf-zın müsemmâsı olan hecâî [alfabetik] harflerinin resmiyle tas-vir edilmesidir. Yoksa onların isimlerinin, harflerinin resmiyle tasvir edilmesi değildir. Harflerin isimleri, onların hecelendiği, yani kendisiyle harflerin sayıldığı lafızlardır. [Ca‘fer] keli-mesi gibi. Bundaki ilk harfin ismi [cîm], müsemmâsı [isim-leneni] ج [cîm]dir.

Bir şeyin kendisindeki bir hakikat olarak varlıkta dört mer-tebesi vardır:

a) Zihindeki misâli

b) Zihindeki misâline delâlet eden lafız

c) Zihinsel ve haricî varlığına delâlet eden lafzî varlığı

d) Lafıza delâlet eden yazı.

İlk ikisi milletlerin değişmesiyle değişmezken, son ikisi de-ğişiklik arz ederler; Arab lugati ve diğerleri, Arab hattı ve diğer-leri gibi. Bu yüzden bir dilin yazı şeklinin kuralları, diğer dilin yazı şekli için kural olmayacağı söylenmiştir. Meselâ; Türkçe veya Farsça lafızların yazı şekilleri, Arabça ile kıyâs edilmez. Hatta aynı Arabça lafız, iki farklı kullanıma göre değişiklik arz eder. Meselâ Arabça lafızlardan; ت [‘izzet], ر [rif‘at], [haqîqat] vb. kelimeler, ت دار [iki dünyanın değeri], א iki âlemin] ر

yüksekliği], [iki doğuşun hakîkati] ifâdelerinde ت [açık tâ] ile yazılır. Fakat ار ة ا [‘izzetu’d-dâreyn/iki dünyanın değeri] dediğimiz zaman farklıdır. Lafız bakımından, yani izâfet ve ma‘nâ açısından her iki ifâde de aynı olduğu halde, burada ة [kapalı tâ] ile yazılır. Benzer ifâdeleri bunlarla kıyaslayabilirsin.

İbn Durusteveyh, ة و kelimesinin Kur’ân dışında [salât] ا[vâv] ile yazılamayacağını söylemiştir.

Ben derim ki: Onlar, bu kelimenin, lafzen و [vâv]dan dönüş-müş ا [elif] ile ve kitabet [yazı] olarak و [vâv] ile olduğunu söylese-ler de; muzâf veya tesniye olduğu zaman כ [salâtuke/senin namazın] ve אن [salâtâni/iki namaz] şeklinde ا [elif] ile yazı-lır. Aynı şekilde כ א [hayâtuke/senin hayatın], אن א [hayâtâni/iki hayat] ve כ אن ,[zekâtuke/senin zekâtın] زכא zekâtâni/iki] زכאzekât] kelimeleri de ا [elif] ile yazılır. Hatta Durretu’l-Ğavvâs’ta el-Harîrî, bunu, izâfet ve tesniyenin müfredin iki fer‘i [dalı] ol-duğuna delil getirmiştir. Bazen asılda câiz olmayan bir şey fer‘de câiz olabilir.

Ancak daha önce geçtiği gibi, onlar bunu teberrüken ve es-kiye uyarak yapmışlardır. Eğer bu mutlak olarak zorunlu bir emir olsaydı, Allâh Teâlâ’nın, ك כ -Senin namazın mı sana em] أrediyor?] (11:87) âyetinde, izafet halindeki כ [e-salâtuke] أifâdesi و [vâv] ile yazılmazdı. Müfred, izâfet ve tesniye durum-larında Mushaf haricinde ا [elif]in yazılması, geçmişe tabi olma dışında hep aynıdır. Nitekim az önce belirtildiği üzere, bunların Mushaf’ta و [vâv] ile yazılması da hep aynıdır.

el-Keşşâf yazarının, “ة -e dö[elif] ا ı[vâv] و ,kelimesi [hayât] اnüştüren kimsenin lugatine göre و [vâv] ile yazılır; ة [salât] اve ة כ -kelimeleri de böyledir” sözü yanıltıcı olmama [zekât] اlıdır. Çünkü bu, sadece Mushaf’ın hattına göre doğrudur. Ni-tekim Sa‘-duddin et-Taftazânî Şerhu’t-Tasrîf’te buna, “Zamanı-mızda kendileri parmakla gösterilen ilim ve irfan ehli çoğu kimse

İsmail Hakkı Bursevî

44

Kelimeler Arasındaki Farklar

45

her hangi bir delil ve burhanları olmadığı halde bir konuda inat ediyorlar; ancak imtihan anında kişiye iki küçük âh ikram edi-lir” diye cevap vermiştir.

Bu girişten sonra akla ve nakle dayanarak şöyle deriz: Kolay-lık sağlamak amacıyla ve bu şekilde kullanılması yaygın olduğu için, Besmele’nin başındaki ا [elif], lafızdan ve yazıdan hazfedilir ve ona bedel olsun ve delâlet etsin diye ب [bâ] harfi uzatılır. el-Harîrî şöyle demiştir:

Sûre başlarında ve kitapların başında, her yeni başlanan işin

başlangıcında çok sık kullanıldığı için Besmele’deki ا [elif] haz-

fedilir. Bir işe başlarken çekilen Besmele’nin ma‘nâsı, Ebde’u

bi’smillâhi [Allâh’ın adıyla başlıyorum] demektir. Besmele buna

doğrudan delâlet ettiği için, أ fiili açıkça [ebde’u/başlıyorum] أ

yazılmaz; eğer açıkça yazılırsa o zaman ا[elif]in de açıkça ya-

zılması gerekir. כ ر א أ ve (96:1) [Rabb’inin adıyla oku] إכ ر א [Rabb’inin adıyla tesbih et] (56:74) âyetlerinde

olduğu gibi. Eğer bi’smi [adıyla] kelimesi ا [er-Rahmân]

ve אر -gibi esmâu’l-husnâ [Allâh’ın güzel isim [el-Qahhâr] ا

leri]dan başka bir isme izafe edilirse, ا [elif]in açıkça yazılması

gereklidir. Bu durumda, א ا [Rahmân’ın adıyla] ve א אر -denilir. Bunun sebebi olarak, bu iki is [Qahhâr’ın adıyla] ا

min ve benzerlerinin konuşmaya ve işe başlarken az kullanıl-

ması gösterilir.

kelimesi, iki özel isim, iki künye veya iki lakab [İbn/oğul] اarasında sıfat olarak bulunduğu zaman, ا [ibn] kelimesinin ا [elif]i hazfedilir. Böylelikle, sıfat ile mevsûf [nitelenen] arasındaki ba-ğın kuvvetinden dolayı, onun tek isimmiş gibi kendisinden ön-ceki isimle birleşmesi ve kendisinden önceki isimin bir parçası gibi olması sağlanmış olur. Bundan dolayı kendisinden önceki is-min tenvîni kaldırılır ve אن [Muhammedu’bnu Osmân/Osman oğlu Muhammed] denilir. Nitekim, כ [Ba‘lebekke] vb. mürekkeb [bileşik] isimlerde de tenvîn hazfedilir. Eğer mevsûf

tenvînli okunursa, kelimenin ortasında tenvîn varmış zannını uyandırır. Nitekim hat/yazı olarak hazfedilen, lafız olarak da hazfedilir. Bu yüzden tenvîn’in “lafızda olması” ile, ا [elif]in “ya-zıda olması”nın birbirinin gereği olduğu söylenmiştir. Her ikin-sin hazfedilmesi de böyledir. Ancak bunun dışında beş yerde ا [elif]in bulunması zorunludur:

1) İbn kelimesi zamire muzâf olduğu zaman; כ ا ز ا [Bu senin oğlun Zeyd’dir] ifâdesinde olduğu gibi.

2) Babasından başkasına muzâf olduğu zaman; א ا ا ا ا -Mu‘tadıd Billâh, Mu‘temed Alellâh’ın kar] ا

deşinin oğludur] ifâdesinde olduğu gibi. ن ن [falan oğlu falan] ifâdesi, bu kuralın dışındadır; çünkü burada gerçek ba-baya nisbet vardır. Zîrâ burada ن [falan] kelimesiyle babadan kinâye yapılmıştır. Nitekim bunu bu şekilde açıklamışlardır. Fa-kat, א א ا ا ifâdesi böyle değildir. Yine [âlim oğlu âlim] ا

-ifâdesi, babadan başkasına nisbet ol [Meryem oğlu Îsâ] ا duğu için ا [elif] getirilir.

Allâme ez-Zamahşerî, “Künyenin umm [anne] kelimesiyle kullanılması nâdirdir, nâdir olan da yok gibidir; dolayısıyla ilim oluşturmaz” demiştir.

3) Büyük babaya nisbet edildiği zaman; א ى ا ا ا ا[Muhtedî Billâh’ın oğlu Ebu’l-Hasan] sözünde olduğu gibi.

4) Sıfat durumundan haber durumuna geçtiği zaman; א ا إن כى [Kuşkusuz Ka‘b, Lu’ey’in oğludur] ifâdesinde olduğu gibi.

5) Sıfat durumundan istifhâm [soru] durumuna geçtiği za-man; ة .ifâdesinde olduğu gibi [?Temîm, İbn Murre mi] ا Çünkü, haber ve istifhâmda bulunan ibn kelimesi, ilk isimden ayrılmış hükmündedir. Bu durumda söz, ى א ا -Kuşku] إن כsuz Ka‘b, Lü’ey’in oğludur] ve ة Temîm, İbn Murre] ا mi?] şeklinde olur. Burada ا [elif], başlangıç halinde olduğu gibi açıkça yazılır.

İsmail Hakkı Bursevî

46

Kelimeler Arasındaki Farklar

47

kelimesine lâm-ı ta‘rif [elif-lâm] bitiştiği [er-Rahmân] اzaman kendisindeki ا [elif] hazfedilir. Fakat, ة ا و א ا אن ر א [Ey dünyâ ve âhiretin merhamet edicisi!] ifâdesinde olduğu gibi. Lâm-ı ta‘rif’siz olursa ا [elif] yazılır. א [sâlih], כ א [mâlik] ve א [hâlid] kelimeleri sıfat olarak geldiği zaman ا [elif] ile yazılır; ز

א [Zeyd sâlihdir/iyidir], ار כ ا א ا [Bu, evin sahibidir] ve ا א ا [mü’min cennette ebedî kalıcıdır] ifâdelerinde olduğu

gibi. Ama bunlar özel isim oldukları zaman ا [elif] hazfedilir.

ا -vb. ‘ucme [ya [İshaq] إ ,[İsmâ‘îl] إ ,[İbrâhîm] إbancı] isimler çok sık kullanıldıkları için ا [elif]siz yazılır. Bu yüz-den bazıları, [Osmân], [Süleymân] ve [Mu‘âviye] gibi isimlerdeki ا [elif]i kaldırmıştır. א [Câbir] ve [Hâmid] gibi kelimeler az kullanıldıkları için onlardaki ا [elif] kaldırılmaz. אم [Sâm] ve אم [Hâm] gibi üç harften fazla olmayan kelimelerde de ا [elif] kaldırılmaz. Aynı şekilde, karışıklığa sebep olacak yer-lerde de ا [elif] kaldırılmaz; müfred olarak bulunduğunda ث [selâs/üç] sayısı gibi. Nitekim, א ق ا [üç deve sattım] sö-zünde ث [selâs/üç], [sülüs/üçte bir] kelimesiyle karışma-ması için ا [elif] ile yazılmıştır. Eğer muzâf olursa ve sıfat yapı-lırsa, karıştırma durumu ortadan kalktığı için ا [elif]siz yazılır; ق [Üç deve sağdım] ve ق ا א ا [Üç deveyi ne yaptın?] ifâdelerinde olduğu gibi.

el-Harîrî de böyle demiştir.

Aynı şekilde, [selasetun/üç] ve ن [selasûne/otuz] keli-meleri de ا [elif]siz yazılır. Çünkü bunların sonuna bitişen alâmet karışıklığı gidermektedir.

א [mes’ele] vb. kelimeler, harekesine karşılık olan harf ile yazılırsa da, bazıları kelimeyi hafifletmek için ء [hemze] ile ya-zarlar. Ancak bu durumda, ء [hemze]den önceki harfin sâkin olması şarttır. Eğer harekeli olursa, kolay ve hafif olarak yazı-lır; bu yüzden [mu’eccel/ertelenmiş] ve ل و [mu’evvel/tevil

edilmiş] gibi kelimeler و [vâv] ile, ئ [fi’etun/tâife] gibi kelime-lerde ء [hemze] ى [yâ] üstüne yazılır. ا [et-tevâtu’/basmak] اgibi ء [hemze] sonda bulunduğu zaman da ء [hemze] altına و[vâv] yazılır. ء [hab’un/gizli], وطء [vat’un/çukur], دفء [dif’un/sıcak-lık], ء [bur’un/iyileşme] ve ء [but’un/yavaşlık] gibi kelimeler ya ء [hemze] altına و [vâv] ile yahut da sadece ء [hemze] ile yazı-lır. Hâlbuki pek çok kitapta buna dikkat edilmemiştir.

İbnu’l-Hâcib, ء kelimesi hakkında iki imlâ [el-cüz’/parça] اolduğunu söylemiştir: Biri, ز [zây] harfinin zammesiyle [ء -el/اcüzü’]; diğeri, sükûnuyladır [ء el-cüz’]. Zammeli yapıldığında/اء] -ile; nasb ha [vâv] و müfred ise, ref ve cer halinde sadece [اlinde و [vâv] veya ا [elif] ile yazılır. Eğer kendisine bir kelime bi-tişir de ortada kalırsa, ref ve nasb halinde و [vâv] ile, cer halinde genellikle ى [yâ] ile, bazen و [vâv] ile yazılır; ؤك ا [Bu senin parçandır]; ءك ءك ;[Senin parçanı gördüm] رأ رت [Se-nin parçana uğradım] gibi. Eğer ز [zây] sâkin olursa [el-cüz’], tek başına olduğu zaman ء [hemze] hariç bütün şekillerde ya-zılır. Ancak nasb halinde tenvînden bedel ا [elif] yazılır. Şayet arada kalırsa iki durum söz konusudur: Birincisi, ء [hemze] şek-linde yazılır; bu, eski dilcilerin görüşüdür. İkincisi, hiç yazılmaz; bu da, sonraki dilcilerin görüşüdür. Eğer yazılacaksa, harekeye göre zamme halinde و [vâv] ile, nasb halinde ا [elif] ile ve cer ha-linde ى [yâ] ile yazılır.

Bunu, İmâm ez-Zerkeşî nakletmiştir.

Kalemle yazılan ve söz oluşturulan şeylerin aslı olan hurûf-ı mu‘cemenin uzatılabileceği [medd] ve kısaltılabileceği [qasr] söy-lenmiştir. אء [bâ’] ve راء [râ’] vb. gibi, uzatıldıkları zaman ء [hemze] ile, kısaltıldıkları zaman ا [elif] ile yazılırlar. ز [zây] bunun dışın-dadır; çünkü o, ا [elif]ten sonra ى [yâ] ile yazılır.

Aynı şekilde, ى [el-vebâ] ا ve [ez-zinâ] ا ,[eş-şirâ] اkelimeleri kısaltıldıkları zaman ى [yâ] ile, uzatıldıkları zaman ء

İsmail Hakkı Bursevî

48

Kelimeler Arasındaki Farklar

49

[hemze] ile yazılır; اء אء ,[’eş-şirâ] ا אء ve [’ez-zinâ] ا [’el-vebâ] اgibi. Benzerlerini de bunlara kıyas et.

ile yazılır. Çünkü bu [elif] ا kelimesi genellikle [izen/izâ] إذاkelimede vaqf [durak] daha çok ا [elif] ile yapılır. Bu kelimeyi ن [nûn] ile إذن [izen] şeklinde yazanlar da vardır. Çünkü bu ن [nûn];

[min] ve [‘an] kelimelerindeki ن [nûn] gibi kelimenin ken-disindendir. Zarf için olan إذا [izâ/zaman] kelimesinden ayırmak için, nûn ile إذن [izen] şeklinde yazmak daha iyidir.

Çoğul [cem‘] alameti olan و [vâv], kelimenin son tarafında olduğu zaman kendisinden sonra ا [elif] yazılır. Fakat, وك [nasarûke/sana yardım ettiler] ifâdesinde böyle değildir. Çünkü burada çoğul alâmeti olan و [vâv]a zamir bitiştiği için kelime-nin sonunda değildir. [darabûhum/onlar, onları dövdü-ler] gibi. Buradaki [onlar], tek’id olduğu zaman ا [elif] yazılır; çünkü te’kîd edilen kendisinden öncekinin bir parçası [cüz’ü] de-ğildir. Ancak, אء אر ا [şârebû’l-mâe/suyu içtiler] ifâdesinde ol-duğu gibi, sonraki ifâdenin nesne [mef’ûl] olması durumunda genellikle ا [elif]siz yazılır. Çünkü çoğul eki olan و [vâv]ın sonraki isme bitişme ihtimali düşüktür.

Bazıları şöyle demiştir:

Çoğul birinci şahıs kipi [nefs-i mütekellim ma‘a’l-gayr] و [vâv]lı olursa, çoğul [cem‘] alameti olan و [vâv]da olduğu gibi, bunda da و [vâv]dan sonra ا [elif] yazılır; ا [nercû/umarız] gibi. Bu-nun bir örneği de Allâh Teâlâ’nın şu sözüdür: ا دون ا أ[De ki: “Allâh’tan başka şeylere mi duâ edelim?”] (6:71)

Bana kalırsa, burada ا [elif] yazılması, ma‘nâ bakımından çoğula [cem‘e] benzemesinden dolayıdır. Ancak kipte, çoğulda olduğu gibi ا [elif] yazmak zorunlu bir durum değildir. Bunu an-lamak gerekir.

אئ [qâ’il/söyleyen] ve אئ [sâil/saldıran] gibi kelimeler ء [hemze] ile yazılır, ى [yâ] ile yazılmaz. Fakat כא [kâyil/ölçen] ve

א [mâyi‘/akan] gibi kelimeler, و [vâv] ve ى [yâ]dan dönüşmüş -ile te [hemze] ء ile yazılıp [yâ] ى ,den ayrılmaları için-[hemze] ء

laffuz edilirler. Böyle açıklanmıştır.

Anlatıldığına göre, Ebû Ali el-Fârisî ilim ve edebiyatta meş-

hur kişilerden birinin ziyaretine gitmişti. O sırada אئ [qâil] ke-

limesinin ى [yâ] ile א [qâyil] şeklinde yazıldığı bir kâğıt parçası

görünce, “Bu, kimin yazısıdır?” diye sordu. O şahıs da, “Benim

yazım” deyince, Ebû Ali kızgın bir şekilde arkadaşına yönelerek,

“Böylesi birini ziyarette bulunmakla adımlarımızı boşa harcamı-

şız” dedi ve derhal çıkıp gitti.

Anadolu âlimlerinden İbnu’l-Kemâl’e nisbet edildiğine göre

o şöyle demiştir:

Müfredinin orta harfi ى [yâ] olan bütün çoğullar ء [hemze]

siz okunur; א [me‘âyiş/hayatlar] ve ا [fevâyid/faydalar]

vb. gibi. Orta harfi ى [yâ] olmadığı zaman ء [hemze] ile oku-

nur; אئ [nezâir/benzerler] ve אئ [fedâil/faziletler] vb. gibi.

İsm-i fâil ise, orta harfi ى [yâ] olsun veya olmasın, mutlaka ء [hemze] ile okunur.

İşte bu kâideden hareketle biz; daha önce geçen אئ [qâil]

kelimesinde olduğu gibi, א [bâyi’] benzeri kelimelerin ى [yâ]

ile yazılıp ء [hemze] ile okunduğunun bilinmekte olduğu kana-

atindeyiz.

İmâm es-Suyûtî şöyle demiştir:

-harfleri, sadece bitişik olduk [yâ] ى ve [nûn] ن ,[qâf] ق ,[fâ] ف

ları zaman karışıklığı gidermek için noktalanır; ayrı olduk-

ları zaman noktalanmaz. Çünkü bitişik olduğu zaman karı-

şıklık meydana gelir. Ayrı oldukları zaman onlara benzeyen

harf olmadığı için karışıklık meydana gelmez. Alfabedeki di-

ğer harfler bitişik de olsa, ayrı da olsa noktalanır. Bu hususu

bilmek gerekir.

İsmail Hakkı Bursevî

50

Kelimeler Arasındaki Farklar

51

א kelimesine [kull/her, hep] כ [mâ] bitiştiği zaman, eğer onunla “her zaman” ma‘nâsı kastediliyorsa bitişik olarak yazılır. Allâh Teâlâ’nın şu sözünde olduğu gibi: א ب أ אرا وا א أو כ-Onlar her ne zaman savaş ateşini yaksalar, Allâh onu sön] ا

dürür] (5:64). Eğer “her zaman” ma‘nâsı kastedilmiyorsa ayrı olarak yazılır; ك א [Senin yanındaki her şey güzeldir] כ ifâdesindeki gibi. Bu ifâde, ك ى senin yanındaki her] כ اşey güzeldir] anlamındadır. Kendilerine א [mâ] bitişmesi duru-munda, ان [inne/muhakkak], أ [eyne/nerede] ve أى [eyyu/hangi] kelimelerinin hükmü de böyledir. Ancak א [haysumâ/nerede olursa] kelimesinin bitişik yazılması tercih edilir. Çünkü ondan sonra gelen א [mâ] isim yerine geçemez. א א [talemâ/uzun za-mandır] ve א qallemâ [nâdiren] kelimeleri de bitişik yazılır. Çünkü א [mâ] bitişmeden kendilerinden sonra fiil gelmeme hu-susunda א -ya benzemelerinin delâletiyle bun[rubbemâ/bazen] رlardaki א [mâ] sıladır. 1

Her ne kadar أ [nerede] gibi א [mâ] ile birlikte kullanımı az olsa da, [metâ/ne zaman]ya harf olan א [mâ]yı bitiştir-mezler; çünkü isim olan א [mâ], [metâ]dan sonra gelmez;

כ أرכ [Sen ne zaman binersen ben de o zaman binerim] ifâdesindeki gibi.

א ayrı değil bitişik olarak yazılır. Çünkü ,[keymâ/amacıyla] כona bitişen א [mâ] sözün ma‘nâsını değiştirmez; fakat [lâ/ha-yır] bitişirse sözün ma‘nâsını değiştirir.

Fiili nasb eden أن [en]i [lâ]ya bitiştirirler; ئ [liellâ/olma-ması için] gibi. Tahfîf için olan أن [en]i bitiştirmezler; أن م [Kalkmayacağını bildim] ifâdesinde olduğu gibi. Böylece her iki أن [en] birbirinden ayırt edilmiş olur. Birincisi daha çok kulla-nıldığı için tersini yapmazlar.

1 Sıla: Bulunduğu cümleyi sonraki cümleye bağlayan bağlantı edatı. (Çeviren)

Şart ma‘nâsında olan إن [in]i, [lâ] ve א [mâ] ile bitiştirirler; א ve [yapmayacaksanız] إ א .gibi [korkmayacaksınız] إ

אئ [üçyüz] ve אئ [altıyüz] bitişik yazılırlar. Bunun sebebi şudur: אئ [üçyüz] kelimesindeki ا [elif]in hazfedilmesi, buna be-del olarak bitişik yazılmasıdır. אئ [altıyüz] kelimesinin ise, aslı olan אئ א ifâdesindeki س [sîn]in, ت [tâ]ya dönüştürülmesi ve idğamdan bedel bitiştirilmesidir.

İmâm [er-Râzî], Tefsîr’inde şöyle demiştir:

Lafız bakımından, insanların kullanımlarındaki sıklık ve ma‘rife

olmaları bakımından eşit oldukları halde, ا [Allâh] lafzını çift ى ,ile [lâm] ل .ile yazmışlardır [lâm] ل lafzını ise tek [ellezî] ا

Bunlar arasında birkaç yönden fark vardır:

-ismi mu‘reb olup isimlerin i‘râbı gibi munsarif [Allâh] ا (1

tir; bu yüzden onu aslı üzere yazmışlardır. ى sözü [ellezî] ا

nâkıs [eksik] olduğu için mebnîdir; ancak bir sıla cümlesi ile

bir ma‘nâ ifâde eder. Bu durumda o kelimenin bir cüz’ü gibi

olur. Kelimenin bir cüz’ünün mebnî olduğu ise bilinir. Bun-

dan dolayı bu kelimede bir ل [lâm]ı eksik yazmışlardır. Onla-

rın ان -ile yazdıkları görül [lâm] ل kelimesini çift [ellezâni] ا

mektedir. Çünkü tesniye onu harfe benzemekten çıkarmıştır.

Zîrâ harfler tesniye olmaz.

.ile yazılsaydı, ilâh sözüyle karışırdı [lâm] ل lafzı tek [Allâh] ا (2

Bu karışıklık ى .sözünde mevcut değildir [ellezî] ا

lafzını kalın okumak [tefhîm] vâcibdir. Yazıda da [Allâh] ا (3

böyledir. Hâlbuki ل [lâm]lardan birinin kaldırılması kalın oku-

maya [tefhîm] engeldir.

İmâm er-Râzî’nin sözü sona erdi.

Tesniye halindeki ا [ellezeyni] kelimesi, çoğul [cem‘] ile ayırt edilebilmesi için çift ل [lâm] ile yazılır. Zîrâ çoğulu [cem‘i],

אن .ile yazılır [lâm] ل şeklinde tek [ellezîne] ا -keli [elletâni] اmesi de ا [ellezeyni] gibi çift ل [lâm] ile yazılır.