Upload
toros20
View
221
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
1/195
ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS
Diseos efcientes de intervencin pedaggica
Patricia ro!a "es#s $e!%s&'e(
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
2/195
Diseo de portada) Ise!a Tre*o
+ Centro de Investigacin Ed'cativa ,
Capacitacin Instit'ciona! S-C-
./00 M12ico D--
ciecicapacitacion34ot5ai!-co5 666-ciecicapacitacion-co5
Escocia .780/9 Par&'e San Andr1s
Co,oac%n D-- /:/:/
Te!s- ;
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
3/195
Derec4os e2c!'sivos reservados para todos !os paBses-
Pro4iida s' reprod'ccin tota! o parcia! para 'so privado
o co!ectivo en c'a!&'ier 5edio i5preso o e!ectrnico de ac'erdo a
!as !e,es-
IMPRESO EN MEICO
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
4/195
INDICE
PRESENTACIFN--
-7
HOJE I)
I5p!icaciones de! diseo de sit'aciones did%cticas por co5petencias
KPor &'1 se *'stifca e! enLo&'e por co5petencias----------------------------------0:
Ha p!aneacin de sit'aciones did%cticas por co5petencias07
Hos nive!es operativos en e! diseo de sit'aciones did%cticas--.0
HOJE II
Estrategias did%cticas para e! desarro!!o de co5petencias para !a vida
Aprendi(a*e asado en pro!e5as.@
E! 51todo decasos-9.
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
5/195
E!pro,ecto-97
E! aprendi(a*ecooperativo-:7
HOJE III
Estrategias did%cticas para 5ovi!i(ar conoci5ientos
PortaLo!io deevidencias--?:
Mapa5enta!?>
Mapa
concept'a!-->/
$ideo ocorto5etra*e->9
Progra5a de radioesco!ar->>
Deate->7
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
6/195
Carte!-@9
HOJE :
Otras a!ternativas 5etodo!gicas via!es para e! desarro!!o de
co5petencias
T1cnicas !#dicas para !a Lor5acin de e&'ipos@@
"'ego , desarro!!o de co5petencias en !a esc'e!a-0/0
CONCHJSIONES
IHIOGRAIA
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
7/195
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
8/195
PRESENTACIFN
Ha aportacin especBfca a !a ed'cacin &'e se pretende 4acer con este
!iro es de corte 5etodo!gico centrada %sica5ente en !as a!ternativas
did%cticas para traa*ar de ac'erdo a! enLo&'e por co5petencias- Hos
a'tores de !a ora 4e5os recorrido e! paBs rea!i(ando actividades de
capacitacin a docentes de pr%ctica5ente todos !os nive!es , 5oda!idades
ed'cativas en ese peregrinar 4e5os captado 'na preoc'pacin co5#n en
!os 5aestros de todas !as !atit'des) c5o aterri(ar a nive! de a'!a !os
post'!ados de !as teorBas &'e dan s'stento a !as reLor5as &'e se est%n
i5p!e5entando en !a ed'cacin act'a!-
Ha gran 5a,orBa de !os 5aestros Lrente a gr'po saen de !as ondades de!
traa*o en e&'ipos tienen c!aro &'e para !ograr aprendi(a*es signifcativos
se dee partir de !o &'e e! a!'5no ,a conoce 5'c4os conocen con re!ativa
proL'ndidad !os post'!ados de! constr'ctivis5o socia! saen &'e e!
5aestro dee ser 'n 5ediador efciente &'e rinda apo,o ,
aco5paa5iento a !os a!'5nos para &'e transiten de 'na (ona de
desarro!!o rea! a 'na (ona de desarro!!o pr2i5o en fn se conoce 5'c4o
de teorBa , e2iste e! convenci5iento de &'e !as circ'nstancias de! 5'ndo
en !a act'a!idad i5p!ican 'na transLor5acin a Londo de !os siste5as
ed'cativos-
Sin e5argo 4a, !ag'nas 5etodo!gicas 5', evidentes &'e deen ser
res'e!tas ,a por&'e de !o contrario se corre e! riesgo de &'e e5piece a
privar 'na sensacin de Lracaso pre5at'ro de !as reLor5as ed'cativas-
Ante e!!o nos 4e5os dado a !a tarea de disear este 5an'a! pr%ctico co5o
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
9/195
apo,o a! traa*o cotidiano de! 5aestro inc!',endo ade5%s de !as
ree2iones , !a inLor5acin &'e considera5os necesaria 'na descripcin
p'nt'a! de !as principa!es estrategias did%cticas &'e se s'gieren traa*ar en
e! enLo&'e por co5petencias desde !as 5%s co5p!e*as , estr'ct'radas
co5o son) e! pro,ecto e! 51todo de caso e! aprendi(a*e asado en
pro!e5as , e! aprendi(a*e cooperativo 4asta a&'e!!as 5%s senci!!as pero
5', reco5enda!es para e! traa*o cotidiano en e! a'!a co5o e! 'so de!
portaLo!ios de evidencias !a e!aoracin de organi(adores gr%fcos
carte!es e2posiciones etc-
Hos rec'rsos &'e a&'B se oLrecen 4an sido p'estos en pr%ctica en varios
conte2tos , s' i5pacto 4a sido eva!'ado , enri&'ecido con aportaciones de
proLesores &'e 4an proado !a eLectividad de dic4as estrategias did%cticas-
E! !iro consta de c'atro !o&'es en cada 'no se desarro!!a 'n aspecto
re!evante , diLerenciado de !as 5etodo!ogBas vinc'!adas a! desarro!!o de !as
co5petencias-
En e! !o&'e 0 se da 'na panor%5ica genera! de! !as co5petencias , s'
*'stifcacin en e! conte2to act'a! se oLrecen ade5%s !as defniciones 5%s
diL'ndidas , aceptadas de !a co5petencia , s's co5ponentes , se oLrecen
a! docente s'gerencias 5', precisas para disear sit'aciones de
aprendi(a*e en donde se considere e! 'so de !as principa!es estrategias
did%cticas para e! desarro!!o de !as co5petencias en e! a'!a-
E! !o&'e . est% integrado por !a descripcin deta!!ada , !a e2p!icacin paso
a paso de a&'e!!as estrategias did%cticas co5p!e*as &'e i5p!ican traa*o de
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
10/195
e&'ipo 5%s estr'ct'rado , tratan de !ograr propsitos &'e aarcan
contenidos de 5%s de 'na asignat'ra , re&'ieren de !a 5ovi!i(acin de
5#!tip!es rec'rsos por parte de !os ed'candos en s'5a a trav1s de estas
estrategias did%cticas se pro5'eve e! desarro!!o de co5petencias para !a
vida-
En e! !o&'e 9 se inc!',e e! desarro!!o de a!ternativas de traa*o via!es
para traa*ar 5ediante e! enLo&'e de !as co5petencias pero son 5enos
estr'ct'radas , Lacti!es de ap!icar en periodos de tie5po 5%s cortos este
tipo de estrategias de aprendi(a*e 5ovi!i(an conoci5ientos , son
reco5enda!es para e! traa*o diario- Co5o 'na aportacin adiciona! en
este apartado se inc!',en ta5i1n a!g'nas 4erra5ientas de ca!ifcacin
con indicadores &'e son propios de cada 'na de !as a!ternativas
5etodo!gicas en'nciadas , &'e con !igeras 5odifcaciones p'eden ser
#ti!es a !os docentes por&'e pr%ctica5ente son gen1ricas de cada
estrategia-
E! !o&'e : rinda a !os docentes a!g'nas s'gerencias de t1cnicas !#dicas ,
estrategias co5p!e5entarias &'e en !a e2periencia docente 4an
de5ostrado s's ondades , a! ig'a! &'e !as anteriores son reco5enda!es
por e! inter1s &'e s'scitan en !os a!'5nos , e! a!to i5pacto &'e tienen en
e! !ogro de aprendi(a*e en !os a!'5nos-
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
11/195
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
12/195
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
13/195
!o&'e
0
I5p!icaciones de! diseo de sit'aciones
did%cticas por co5petencias
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
14/195
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
15/195
KPor &'1 se *'stifca e! enLo&'e por co5petencias
Ha din%5ica de !a vida act'a! r%pida , ca5iante 4a 4ec4o necesario &'e
!os siste5as ed'cativos de! 5'ndo rep!antearan !a Lor5a en &'e se estaa
!!evando a cao e! proceso Lor5ativo de !as n'evas generaciones de
5anera &'e no se sig'iera con !a tradicin encic!opedista de tras5itir o
constr'ir conoci5ientos dado &'e estos por sB 5is5os no c'5p!en con !a
fna!idad de 4acer &'e !os ed'candos res'e!van !os retos &'e !es depara !a
vida cotidiana- e5os sido testigos a partir de esa necesidad de !a p'esta
en pr%ctica de reLor5as ed'cativas en pr%ctica5ente todos !os nive!es ,
5oda!idades ed'cativas c',a caracterBstica principa! es !a adopcin de!
enLo&'e por co5petencias-
KPor &'1 'na ed'cacin por co5petencias Ha resp'esta a esta preg'nta
p'ede encontrarse en 5#!tip!es L'entes casi todos !os progra5as
ed'cativos inician e2p!icando esa necesidad , en genera! coinciden en
sea!ar !a cantidad i5presionante de inLor5acin &'e se genera cada dBa ,
&'e circ'!a a trav1s de !os 5edios digita!es !o &'e i5posii!ita a c'a!&'ier
persona a do5inar!a !o &'e crea !a necesidad entonces de Lor5ar
individ'os &'e sean capaces no de asi5i!ar conoci5ientos sino de
5ovi!i(ar!os en !a reso!'cin de pro!e5as especBfcos &'e se presentan en
sit'aciones concretas a! 5is5o tie5po &'e ponen en *'ego 4ai!idades
destre(as , actit'des &'e no se p'eden desvinc'!ar de !a accin dado &'e
Lor5an parte de 'n 5is5o con*'nto de acciones si5'!t%neas-
Pero 'n 5ovi5iento de !a ed'cacin en c'a!&'ier sentido no est% !ire de
riesgos otras reLor5as &'e se 4an operado con anterioridad 4an caBdo en
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
16/195
si5p!es si5'!aciones deido a &'e no se 4an p!anteado de 5anera
integra! 4an 4ec4o 1nLasis so!a5ente en aspectos 5etodo!gicos sin
proL'ndi(ar en !as creencias , actit'des de &'ienes tienen !a tarea de
poner!as en pr%ctica , e! res'!tado 4a sido &'e se ca5ia e! disc'rso , se
adoptan a!g'nas pa!aras , Lrases de ac'erdo a !a teorBa &'e est% de 5oda
, se sig'e ca,endo en !os 5is5os vicios de sie5pre !o &'e no a,'da en
nada a! !ogro de ca5ios estr'ct'ra!es &'e generen avances en e! tan
ansiado !ogro de !a ca!idad ed'cativa-
Jna visin integradora a! te5a de !as co5petencias
$arios son !os a'tores &'e se 4an especia!i(ado en e! te5a citado ,
5#!tip!es ta5i1n son !as L'entes de cons'!ta a !as &'e se p'ede rec'rrir
para dar 'na idea certera de !o &'e son !as co5petencias c'%!es son s's
co5ponentes c5o se desarro!!an , otras tantas apreciaciones a!
respecto- En !o persona! 5e 4a de*ado 'na grata i5presin e! e*ercicio de
an%!isis , sBntesis &'e 4acen Qava!a , Arna'd ;.//@= a! reto5ar !as
defniciones de co5petencia &'e 4acen a!g'nos de !os a'tores 5%s
reconocidos , organi(aciones con a'toridad sore e! te5a , ana!i(ar !os
p'ntos co5'nes , !os co5p!e5entarios de cada 'na de !as defniciones-
Entre !as citas &'e 4acen !os a'tores 5encionados !!a5an especia!5ente !a
atencin !as sig'ientes)
En e! pro,ecto DeSeCo ;Defnicin , Se!eccin de Co5petencias= rea!i(ado
por !a OCDE se defne co5petencia co5o !a 4ai!idad de c'5p!ir con 12ito
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
17/195
!as e2igencias co5p!e*as 5ediante !a 5ovi!i(acin de !os prerre&'isitos
psicosocia!es- De 5odo &'e se enLati(an !os res'!tados &'e e! individ'o
consig'e a trav1s de !a accin se!eccin o Lor5a de co5portarse seg#n !as
e2igencias- ;OCDE .//.=
Ha defnicin anterior se centra especBfca5ente en defnir a !as
co5petencias co5o 'na 4ai!idad para c'5p!ir con 12ito e2igencias
co5p!e*as , sin dar deta!!es 5etodo!gicos o conte2t'a!es se pasa a !os
rec'rsos por 5edio de !os c'a!es se pone de 5anifesto 'na co5petencia
entre !os c'a!es 5enciona co5porta5ientos 5otivaciones va!ores
4ai!idades , conoci5ientos-
Por s' parte Monereo ;.//
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
18/195
4'5ano , a'n&'e no !o 5enciona e2p!Bcita5ente se p'ede ded'cir &'e !os
co5ponentes concept'a!es procedi5enta!es , actit'dina!es est%n
presentes en !as estrategias de !as &'e e! individ'o ec4a 5ano para
encontrar , operar !a so!'cin &'e se 'sca-
Perreno'd ;.//0= a5p!Ba , proL'ndi(a !as defniciones anteriores- Para 1!
co5petencia es !a aptit'd para enLrentar efca(5ente 'na La5i!ia de
sit'aciones an%!ogas 5ovi!i(ando a conciencia , de 5anera a !a ve( r%pida
pertinente , creativa 5#!tip!es rec'rsos cognitivos) saeres capacidades
5icro co5petencias inLor5aciones va!ores actit'des es&'e5as de
percepcin de eva!'acin , de ra(ona5iento-
Para este a'tor e! 1nLasis se centra en !a 5ovi!i(acin de rec'rsos con !os
&'e c'enta e! individ'o !os c'a!es co5ina de 5odo pertinente en
sit'aciones diversas &'e re&'ieren de s' intervencin-
A partir de! an%!isis rea!i(ado de 1sta , otras defniciones Qava!a , Arna'd
;.//@= !ogran 'na interesante defnicin de co5petencia &'e se en'nciarBa
de !a sig'iente 5anera) Es !a capacidad o 4ai!idad de eLect'ar tareas o
4acer Lrente a sit'aciones diversas de Lor5a efca( en 'n conte2to
deter5inado- U para e!!o es necesario 5ovi!i(ar actit'des 4ai!idades ,
conoci5ientos a! 5is5o tie5po , de 5anera interre!acionada-V
Tras!adando !o anterior a! %5ito ed'cativo &'edan c!aros a!g'nos
aspectos &'e !!a5an especia!5ente !a atencin , &'e son s'5a5ente
i5portantes para e! an%!isis vea5os)
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
19/195
a= Has co5petencias son acciones efcaces Lrente a sit'aciones ,
pro!e5as de distinto tipo &'e o!igan a 'ti!i(ar !os rec'rsos de &'e
se dispone-
= Para dar resp'esta !os pro!e5as &'e p!antean dic4as sit'aciones es
necesario estar disp'estos a reso!ver!os con 'na intencin defnida
es decir con 'nas actit'des deter5inadas-
c= Jna ve( 5ostrados !a disposicin , e! sentido para !a reso!'cin de
!os pro!e5as p!anteados con 'nas actit'des deter5inadas es
necesario do5inar !os procedi5ientos 4ai!idades , destre(as &'e
i5p!ica !a accin &'e se dee !!evar a cao-
d= Para &'e dic4as 4ai!idades !!eg'en a 'en fn deen rea!i(arse
sore 'nos o*etos de conoci5iento es decir 'nos 4ec4os 'nos
conceptos , 'nos siste5as concept'a!es -
e= Todo e!!o dee rea!i(arse de Lor5a interre!acionada) !a accin
i5p!ica 'na integracin de actit'des procedi5ientos ,
conoci5ientos-
Ha esencia de !os e!e5entos en'nciados anterior5ente est%n
conte5p!ados , enri&'ecidos en !a defnicin &'e 4ace ro!a ;./0/= a!
afr5ar &'e Lrente a 'na necesidad es !a capacidad de! individ'o para
5ovi!i(ar s's rec'rsos ;concept'a!es procedi5enta!es , actit'dina!es= en
'na so!a e24iicin &'e !a res'e!va en t1r5inos de 'n criterio de ca!idad o
e2igencia , se 5anifesta a trav1s de indicadores eva!'a!esV
De !a defnicin anterior destacar1 dos aspectos especia!5ente re!evantes
para !os fnes de este !iro) pri5ero &'e 'na co5petencia se pone en *'ego
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
20/195
c'ando e! individ'o tiene 'na necesidad &'e !o o!iga a 5ovi!i(ar s's
rec'rsos de 5anera &'e si no se parte de este co5ponente no se re&'iere
evidenciar !as co5petencias- E! seg'ndo aspecto a considerar de !a
defnicin anterior es &'e !a citada 5ovi!i(acin de rec'rsos concept'a!es
procedi5enta!es o actit'dina!es se da en 'na so!a e24iicin es decir no
se trata de ec4ar 5ano de conoci5ientos 4ai!idades o actit'des de
5anera ais!ada para reso!ver e! pro!e5a generado por !a necesidad de!
individ'o sino &'e en 'na 5is5a accin est%n presentes !os tres tipos de
contenidos-
A partir de! conoci5iento de !os co5ponentes de! enLo&'e por
co5petencias se deen adoptar 5etodo!ogBas acordes a esta Lor5a de
traa*o e! propsito de este !iro es precisa5ente rindar a !os docentes
4erra5ientas pr%cticas &'e per5itan diversifcar !as opciones de traa*o de
ac'erdo a! s'stento terico de !os p!anes , progra5as de est'dio vigentes
en !a ed'cacin act'a!-
HA PHANEACIFN DE SITJACIONES DIDCTICAS POR COMPETENCIAS
E! e!e5ento c!ave para e! desarro!!o de co5petencias es !a necesidad sin
este co5ponente si5p!e5ente no 4a, 5ovi!i(acin de conoci5ientos
4ai!idades ni 5aniLestacin de actit'des- Has necesidades ed'cativas
dentro de !a esca!a de A- Mas!o6 pertenecen a! tercero , c'arto nive! !o
c'a! signifca &'e no son necesidades %sicas &'e de no ser satisLec4as
ponen en pe!igro !a vida de !as personas- Se trata p'es de necesidades
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
21/195
socia!es) de re!acin pertenencia !ogro aceptacin participacin etc- Por
!o &'e e! diseo de sit'aciones did%cticas desde e! enLo&'e por
co5petencias por parte de! docente dee conte5p!ar este 4ec4o ,
enLocarse a !a generacin de necesidades en !os a!'5nos para &'e estos a
s' ve( 5ovi!icen s's rec'rsos para reso!ver!a-
KC5o se crea 'na necesidad ed'cativa
Antes &'e nada dee5os to5ar en c'enta &'e c'ando se parte de 'na
necesidad se detona e! inter1s por&'e 'no de s's eLectos es cierto
dese&'i!irio &'e 'sca resta!ecerse , e! inter1s por s' parte es 'n
detonante de !a 5otivacin pa!ara &'e signifca 5ovi5iento p'es viene
de! !atin 5ot'sV &'e signifca 5ovido o de 5otio &'e signifca
5ovi5iento- Ha 5otivacin p'ede defnirse co5o e! sea!a5iento o 1nLasis
&'e se desc're en 'na persona 4acia 'n deter5inado 5edio de satisLacer
'na necesidad creando o a'5entando con e!!o e! i5p'!so necesario para
&'e ponga en ora ese 5edio o esa accin o ien para &'e de*e de
4acer!o-
Dada !a nat'ra!e(a socia! de! ser 4'5ano asta con p!antear 'n reto 'n
nive! de !ogro 'na actividad &'e se dee rea!i(ar de ac'erdo a ciertos
criterios de e2igencia acorde a! inter1s o a !a necesidad de !as personas , a
partir de a4B se 5ovi!i(an !os rec'rsos con &'e !a persona c'enta , con e!!o
se va avan(ando en e! desarro!!o de ciertas co5petencias-
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
22/195
Jna de !as L'nciones pri5ordia!es de! docente es precisa5ente e! diseo
de sit'aciones did%cticas , para e!!o dee to5ar en c'enta a!g'nas
consideraciones &'e son esencia!es co5o !as sig'ientes)
0- Has sit'aciones did%ctica dee estar diseadas para aonar ,
pro5over a 'n perf! de egreso previa5ente defnido para
evidenciar 'na o varias co5petencias apegadas a 'n p!an de
est'dios ,Wo progra5a
.- Se dee verifcar &'e genere necesidades en e! est'diante , en e!
gr'po
9- Dee pensarse co5o actividad en vivo , en 'na so!a e24iicin
:- P!anteada preLerente5ente en e&'ipo o en pares
- Hos indicadores se orientan a! proceso , a! prod'cto
@- Especifca Lor5as c'a!itativas de eva!'acin
7- Especifca 'na 4erra5ienta de ca!ifcacin
0/- Se defne 'n criterio de !ogro para dec!arar !a co5petencia !ograda
o en proceso
Hos nive!es operativos en e! diseo de sit'aciones did%cticas
aciendo 'na c!asifcacin de !os nive!es de operatividad &'e !as
sit'aciones did%cticas !!a5adas ta5i1n diseos c'a!itativos o
si5p!e5ente actividades p'eden presentar tene5os)
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
23/195
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
24/195
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
25/195
'na so!a e24iicin , con criterios de e2igencia previa5ente defnidos ta!
co5o !o 5arca e! concepto operativo de !a co5petencia citado !Bneas
arria-
Representativas de este nive! son !os diseos o Lor5as c'a!itativas ta!es
co5o
- PortaLo!io
- Mapa 5enta!
- Mapa concept'a!
- $ideo o corto5etra*e
- Progra5a radioLnico
- Peridico esco!ar o noticiero
- Deate
- Carte!
Sit'acin did%ctica de nive! operativo 9
Estas actividades p'eden representan por s' estr'ct'ra , 5etodo!ogBa !as
i5p!icaciones de! enLo&'e por co5petencias especia!5ente de !as
co5petencias para !a vida !a p!aneacin , diseo de sit'aciones did%cticas
de este nive! re&'ieren de 'n do5inio concept'a! procedi5enta! ,
actit'dina! evidencia!e por parte de !os docentes re&'ieren ta5i1n de
!a participacin co!aorativa de !os a!'5nos , en s' oport'nidad de !os
padres de La5i!ia nos reLeri5os a !os pro,ectos transversa!es a !a
c'rrBc'!a &'e co5pro5eten en s's Lases de diseo desarro!!o , cierre a
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
26/195
5%s de 'n docente , 5%s de 'na asignat'ra-
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
27/195
E*e5p!o de este tipo de sit'aciones es e! pro,ecto 5is5o &'e por s's
caracterBsticas s' 5etodo!ogBa , s' estr'ct'ra did%ctica tiene !a posii!idad
de acercar a! est'diante a sit'aciones !o 5%s cercanas a !a vida rea! a!
conte2to cotidiano &'e tarde o te5prano tendr% &'e enLrentar en s' vida
ad'!ta- C'ando se disea 'n pro,ecto co5o sit'acin did%ctica se p'ede
garanti(ar en cierta 5edida &'e toda circ'nstancia difc'!tad arrera
inconveniente 5a! entendido actit'des de !os integrantes !i5itaciones de
rec'rsos van a res'!tar 'na e2periencia de aprendi(a*e !o 5%s cercano a
!as sit'aciones de !a vida rea! de a4B s' va!or ed'cativo- Ha te5%tica !os
conceptos , !a inLor5acin re&'erida para s' desarro!!o son so!a5ente 'na
parte de! 5is5o 'na tercera parte !a concept'a! !as otras dos terceras
partes se distri',en e&'itativa5ente entre !os procedi5ientos , !as
actit'des !as tres conLor5an !a co5petencia-
Hos pro,ectos vinc'!an !a teorBa con !a pr%ctica , se asan en e! aprendi(a*e
a partir de !a accin e! pensa5iento de varios tericos de !a ed'cacin
con',en en esta afr5acin De6e, "- ;0@7?= !iera! &'e deLendBa e!
principio de De5ocracia es HiertadV 0 estr'ct'r para s' esc'e!a 'n
5odo de actividad por parte de! nio &'e reprod'ce 'n tipo de traa*o
rea!i(ado en !a vida socia! o para!e!o a 1!V . Piaget "- ;07>@= esta!ece &'e
es a trav1s de !a e2periencia directa , !a accin de! nio sore !os o*etos
concretos en 'n inicio , sore !os conceptos astractos , Lor5a!es en
etapas posteriores !o va constr',endo e! conoci5iento 4aci1ndo!o
0 Xirt4 A-G- ;077?= "o4n De6e, as ed'cator- Xi!e,- N-U-
. I ide5-
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
28/195
evo!'cionar- H!ega a !a 5is5a es&'ina de convergencia H- $igotsY, ;07@9= 9
a! afr5ar &'e e! aprendi(a*e co5o todos !os procesos psico!gicos
s'periores est%n 5ediados socia!5ente 4istrica5ente deter5inados ,
s'rgen de !a actividad pr%ctica , co!aorativa- E! pro,ecto transverso
rec'pera fe!5ente estas pre5isas
9 $igotsY, H- ;07@9= Pensa5iento , Heng'a*e- Paids- arce!ona-
Dentro de !as sit'aciones de aprendi(a*e de nive! operativo 9 entrarBan
5etodo!ogBas co5o !as sig'ientes)
8 Aprendi(a*e asado en pro!e5as ;AP=
8 M1todo de casos
8 E! pro,ecto
8 E! aprendi(a*e cooperativo
En !os !o&'es . , 9 de este !iro se desarro!!an con deta!!e !as estrategias
did%cticas en'nciadas 5i5as &'e son reco5enda!es para e! diseo de
sit'aciones did%cticas de nive! operativos . , 9- Considera5os &'e !as
sit'aciones de nive! operativo 0 son 5%s conocidas , practicadas por !os
docentes por !o &'e e! 1nLasis &'isi5os poner!o es !as dos #!ti5as-
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
29/195
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
30/195
!o&'e
.
Estrategias did%cticas para e! desarro!!o
de co5petencias para !a vida
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
31/195
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
32/195
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
33/195
0- Diseo de! pro!e5a-8 Consiste en p!antear 'na sit'acin
pro!e5%tica para ser res'e!ta por !os a!'5nos de 5anera
cooperativa- E! pro!e5a dee ser en !a 5edida de !o posi!e
to5ado de! 5is5o conte2to en donde se desenv'e!ven !os
ed'candos de 5anera &'e !e enc'entren sentido , signifcado a !o
&'e est%n 4aciendo s' co5p!e*idad dee ser congr'ente con !a
edad de !os a!'5nos-
.- Hect'ra , an%!isis de! pro!e5a p!anteado-8 Con este paso se 'sca
&'e !os a!'5nos entiendan e! en'nciado , !o &'e se !es de5anda- Es
necesario &'e todos !os 5ie5ros de! e&'ipo co5prendan e!
pro!e5a en este escenario e! pape! de! proLesor pasa a ser e! de
5ediador , !e corresponde estar atento a !as disc'siones de !os
gr'pos , si a!g#n te5a concreto re&'iere atencin especia!
disc'tir!o con todos !os gr'pos en co5#n-
9- Rea!i(ar 'na !!'via de ideas-8 En este p'nto se 'sca Lo5entar a!
5%2i5o e! pensa5iento e2i!e , son aceptadas todas !as ideas se
reco5ienda ap!icar !a t1cnica ta! , co5o !o propone s' creador
Osorn-
E! procedi5iento genera!5ente consta de c'atro Lases)
a= E! gr'po de traa*o aporta ideas sin considerar si son o no via!es
'enas pertinentes etc1tera- E! Laci!itador incita a !os participantes
a dar ideas anotando todas !as aportaciones- No est% per5itida
ning'na Lor5a de crBtica- Esta Lase p'ede d'rar a!rededor de ./
5in'tos-
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
34/195
= E! gr'po se divide en e&'ipos &'e c!asifcan , organi(an !as ideas-
c= Hos e&'ipos eva!#an !a organi(acin , c!asifcacin de !as ideas
aportando s'gerencias para !a 5e*ora-
d= En 'na sesin p!enaria se consideran !as ideas creativas , s's
posii!idades de i5p!e5entacin para !a reso!'cin de! pro!e5a
p!anteado-
:- En!istar !o conocido , !o desconocido de! pro!e5a-8 En este p'nto
!os a!'5nos 4ar%n 'n inventario de !o &'e conocen , p'eden 'ti!i(ar
para reso!ver !a sit'acin pro!e5%tica , de a&'e!!o &'e desconocen
, &'e se convierte por !o tanto en 5otivo de indagacin con !o &'e
se propicia !a 5ovi!i(acin de rec'rsos concept'a!es a! 'scar
inLor5acin &'e per5ita avan(ar en !a consec'cin de !os fnes
p!anteados-
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
35/195
!!egar a !a so!'cin de! pro!e5a sino e! proceso 5is5o en e! &'e
!os a!'5nos interact#an , ponen en *'ego !o &'e conocen !o &'e
saen 4acer , !as actit'des &'e adoptan todo por s'p'esto a*o !a
t'torBa oservacin , seg'i5iento de! docente en s' pape! de
5ediador o t'tor de s's a!'5nos-
>- Co5'nicacin de res'!tados-8 Este es otro 5o5ento i5portante
&'e consiste en &'e !os 5ie5ros de! e&'ipo o 'n representante de!
5is5o da a conocer e! procedi5iento &'e !!evaron a cao para
reso!ver e! pro!e5a !as difc'!tades &'e t'vieron !as aportaciones
de s's co5paeros , !os res'!tados &'e ot'vieron- Esta Lase no
dee o5itirse por ning#n 5otivo por&'e representa !a 5ovi!i(acin
de !as 4ai!idades necesarias para !a co5'nicacin !as c'a!es son de
gran re!evancia en e! conte2to socia! en e! &'e se desenv'e!ven !os
ed'candos-
@- Eva!'acin-8 Desde e! enLo&'e por co5petencias es conveniente
ec4ar 5ano de a!g'na de !as tres 4erra5ientas de ca!ifcacin
reco5enda!es) !a !ista de verifcacin !a esca!a esti5ativa o !a
r#rica- Hos indicadores &'e se inc!',an en !as 5is5as deen
aarcar !o concept'a! !o procedi5enta! , !o actit'dina!- A
contin'acin se 4ace 'n !istado de indicadores &'e p'eden 'ti!i(arse
para eva!'ar tanto e! prod'cto otenido co5o e! proceso &'e se
!!ev a cao-
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
36/195
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
37/195
5ovi!i(ando rec'rsos , co5o consec'encia desarro!!ar co5petencias en !os
a!'5nos-
Jna de !as fna!idades &'e c'5p!e e! 51todo de casos es !a de apro2i5ar a!
individ'o a !as condiciones de !a vida rea! para preparar!o desarro!!ando
ta!entos !atentes de visin a'toridad co5'nicacin , !idera(go &'e !os
capacite para re!acionarse con !os de5%s a! desarro!!ar !as co5petencias
para !a vida &'e 4o, dBa son !a fna!idad de !a ed'cacin , est% e2p!Bcita en
!os p!anes de est'dio de !a ed'cacin %sica , de! nive! 5edio s'perior-
De esta 5anera a trav1s de! an%!isis de 'n caso , !as acciones &'e se
derivan para s' reso!'cin se contri',e a! desarro!!o de co5petencia en !a
5edida en &'e vinc'!a a! participante con 4ec4os rea!es , !e per5iten
desarro!!ar s' propio an%!isis , adoptar 'na so!'cin &'e considere
adec'ada-
Co5ponentes %sicos para e!aorar 'n caso)
8 Jna 4istoria c!ara co4erente , organi(ada &'e invo!'cre inte!ect'a!
, aLectiva5ente a! est'diante , !o cond'(ca necesaria5ente a to5ar
decisiones-
8 Jna introd'ccin &'e enganc4e a! !ector con !a sit'acin o
persona!es de! caso-
8 Jna seccin reve &'e e2ponga e! conte2to en &'e se 'ica e! caso ,
per5ita s' vBnc'!o con e! contenido discip!inario , c'rric'!ar con !os
conceptos o ideas centra!es por traa*ar-
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
38/195
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
39/195
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
40/195
deida5ente redactado de ac'erdo a !os co5ponentes en!istados
!Bneas atr%s-
9- E! docente 5ediador-8 'ien dee 'scar &'e !os a!'5nos
desarro!!en s's co5petencias a trav1s de !a #s&'eda de
inLor5acin e interca5io de p'ntos de vista- A!go &'e no dee
pasar desaperciido es &'e e! 5aestro es 'n ser 4'5ano &'e tiene
s's propia 4istoria de vida , se desenv'e!ve en 'n entorno socia!
deter5inado por !o &'e a! ig'a! &'e e! resto de !a sociedad es
aLectado por e! entorno econ5ico socia! c'!t'ra!- Por !o &'e no se
dee partir de !a idea de &'e es e! &'e sae 5%s , 5e*or todo !o
re!acionado con 'n caso deter5inado sino e! &'e c'5p!e 'na
L'ncin de 5ediacin &'e entre otras cosas dee conte5p!ar e!
proporcionar !os e!e5entos &'e sirvan de e*e artic'!ador de !a
disc'sin 5antener e! orden de! procedi5iento de reso!'cin de !os
casos tratar de orientar !a disc'sin tratando de &'e 4a,a ree2in
, an%!isis 5%s o 5enos proL'ndo a fn de evitar posiciones
si5p!istas 5otivar !a participacin , esti5'!ar p!antea5iento de
tesis novedosas 5oderar en !as disc'siones &'e se presenten a fn
de &'e 4a,a 'n 'so adec'ado de! tie5po 5antener e! inter1s de !os
participantes en e! te5a proc'rando crear 'n a5iente din%5ico ,
agrada!e-
:- Has co5petencias a desarro!!ar-8 No se dee o!vidar &'e !a fna!idad
de !a disc'sin de 'na sit'acin deter5inada p!anteada de 5anera
narrativa co5o 'n caso tiene co5o fna!idad ser !a ap'esta L'erte
de! docente para &'e !os a!'5nos desarro!!en !as co5petencias &'e
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
41/195
5arca e! p!an , !os progra5as de! nive! ed'cativo en &'e se traa*e
de a4B &'e se p'eda , dea ec4ar 5ano de conoci5ientos de !as
distintas asignat'ras de 4ai!idades ad&'iridas , por s'p'esto de
actit'des , va!ores &'e se ponen en *'ego d'rante !as disc'siones ,
!a necesaria ree2in &'e s',ace d'rante todo e! proceso-
Procedi5iento para e! traa*o de! 51todo de caso en c!ase
Ha sesin en !a &'e e! caso va a ser e! e*e detonador para !a 5ovi!i(acin de
rec'rsos &'e per5itan desarro!!ar co5petencias en !os a!'5nos dee
p!antearse en t1r5inos de inicio desarro!!o , cierre 'na s'gerencia a!
respecto es !a sig'iente)
a= Inicio
En este pri5er 5o5ento se Lor5an !os e&'ipos de 5anera a!eatoria
, se !es da a conocer e! caso &'e deen reso!ver de preLerencia en
'na o 5%s 4o*as i5presas seg#n !a e2tensin de !a redaccin a!
5is5o tie5po se !es dan !os criterios de e2igencia &'e se deen
c'5p!ir , se esta!ecen con e2actit'd e! tie5po &'e tienen para !as
disc'siones !a conc!'sin fna! , !a 4ora en &'e inicia !a sesin
p!enaria para dar a conocer !os res'!tados &'e cada e&'ipo ot'vo-
= Desarro!!o
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
42/195
Es e! 5o5ento en &'e !os a!'5nos ana!i(an e! caso interca5ian
p'ntos de vista 'scan inLor5acin , e!aoran conc!'siones- E!
pape! de! 5aestro por s' parte d'rante esta Lase va a consistir en
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
43/195
acercarse a !os e&'ipos para Lor5'!ar preg'ntas va!idas e
inte!igentes &'e g'Ben , proL'ndicen !as ree2iones &'e va,an
4aciendo !os e&'ipos e2p!icar d'das &'e tengan !os a!'5nos , si e!
caso !o a5erita e2presar s's propias opiniones o re!atar s's
e2periencias-
c= Cierre
Consiste %sica5ente en !a co5'nicacin de res'!tados por parte de
!os e&'ipos dando a conocer a! gr'po !a Lor5a en &'e se dio !a
disc'sin a! interior , !as conc!'siones &'e ot'vieron resa!tando s'
4'o o no consenso entre !os integrantes de! e&'ipo-
Co5o se p'ede ver e! 51todo de caso es 'na a!ternativa via!e para
desarro!!ar co5petencias para !a vida en !os a!'5nos especBfca5ente en
!o reLerente a! 5ane*o de sit'aciones ,a &'e es 'n 51todo activo ,
participativo e intenta esti5'!ar en e! est'diante entre otras cosas !a
4ai!idad para encontrar signifcados , re!aciones !a capacidad para
Lor5arse , e5itir *'icios , e! ta!ento para inLor5ar a otros s' posicin-
Ha eva!'acin en e! 51todo de casos
Este proceso no p'ede La!tar , va enLocado %sica5ente en dos aspectos)
!a eva!'acin de! caso en sB en s' Lor5a s' redaccin , s' contenido , por
otra parte !a eva!'acin de !a p'esta en pr%ctica de! caso a! interior de !os
e&'ipos , de! gr'po- A contin'acin se inc!',en dos s'gerencias para
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
44/195
eva!'ar a5as sit'aciones)
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
45/195
Hista de verifcacin para eva!'ar !a e!aoracin de 'n caso
INDICADORES
SI
NO
KM'estra c!aridad , 'ide( en !a narrativa 5ediante !a c'a! se
e2pone e! caso
KP!antea e! o*etivo &'e se persig'e de 5anera precisa
KConsidera e! inter1s de !os a!'5nos , es por !o tanto 5otivante
para e!!os
KPresenta inLor5acin s'fciente para s'scitar e! an%!isis , !a
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
46/195
disc'sin
KConsidera sit'aciones rea!es o via!es de &'e s'cedan en !a
vida rea!
KOcasiona po!15ica por !as sit'aciones &'e p!antea
KTiene 'na e2tensin acorde a! caso &'e p!antea
Hista de verifcacin para eva!'ar !a p'esta en pr%ctica de 'n caso a!
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
47/195
interior de !os e&'ipos de traa*o-
INDICADORES
SI
NO
KParticipan activa5ente todos !os integrantes de! e&'ipo en e!
an%!isis inicia! de! caso dado
KE2presan p'ntos de vista ien L'nda5entados &'e a,'dan a
reso!ver !a sit'acin p!anteada
KDefenden s's p'ntos de vista , opiniones con arg'5entos
v%!idos
KE2presan s's ideas con c!aridad , 'ide( a! interior de !os
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
48/195
e&'ipos
KCo!aoran de 5anera activa en !a #s&'eda de so!'ciones
KCons'!tan L'entes de inLor5acin &'e a,'den a c!arifcar e!
caso ana!i(ado
KCo5'nican ante e! gr'po e! procedi5iento seg'ido , !os
res'!tados otenidos con c!aridad
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
49/195
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
50/195
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
51/195
se dedican 5etdica5ente a !a e*ec'cin de 'n traa*o g!oa!i(ado ,
escogido !ire5ente por e!!os 5is5os- ;Qaa!a) .//@=
De este 5odo tienen !a posii!idad de e!aorar 'n pro,ecto en co5#n , de
e*ec'tar!o sinti1ndose protagonistas en todo e! proceso , esti5'!ando !a
iniciativa responsa!e de cada 'no en e! seno de! gr'po-
ases de 'n pro,ecto)
Has Lases &'e co5prende 'n pro,ecto seg#n e! p!antea5iento de
Zi!patricY citado por Qaa!a son c'atro)
0- Intencin) En esta pri5era Lase !os c4icos , c4icas coordinados ,
dirigidos por e! 5aestro deaten sore !os diLerentes pro,ectos
prop'estos escogen e! o*eto o 5onta*e &'e &'ieren rea!i(ar , !a
5anera de organi(arse ;gr'po8c!ase gr'pos red'cidos
individ'a!5ente=- Precisan , c!arifcan !as caracterBsticas genera!es
de !o &'e &'ieren 4acer asB co5o !os o*etivos &'e pretenden
a!can(ar-
.- Preparacin) Ha seg'nda Lase consiste en disear e! o*eto o
5onta*e- Es e! 5o5ento de defnir con !a 5%2i5a precisin e!
pro,ecto &'e se &'iere rea!i(ar- Para co5p!e5entar esta Lase se
re&'erir% !a p!anifcacin , progra5acin de !os diLerentes 5edios
&'e se 'ti!i(ar%n !os 5ateria!es , !as inLor5aciones indispensa!es
para !a rea!i(acin , !os pasos , e! tie5po previstos-
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
52/195
9- E*ec'cin) Jna ve( diseado e! pro,ecto !os 5edios , e! proceso a
seg'ir se iniciar% e! traa*o seg#n e! p!an esta!ecido- Has t1cnicas ,
estrategias de !as diLerentes %reas de aprendi(a*e ;escriir contar
5edir di'*ar 5ontar etc-= se 'ti!i(ar%n en L'ncin de !as
necesidades de e!aoracin de! pro,ecto-
:- Eva!'acin) Jna ve( acaado e! o*eto o 5onta*e ser% e! 5o5ento
de co5proar !a efcacia , !a va!ide( de! prod'cto rea!i(ado- A!
5is5o tie5po se ana!i(ar% e! proceso seg'ido , !a participacin de
!os c4icos , c4icas-
KPor &'1 e! 51todo de pro,ectos es 'na opcin via!e en !a ed'cacin
act'a!
Has ra(ones &'e se esgri5en para traa*ar a partir de! 51todo de pro,ectos
son !as sig'ientes)
8 Posii!ita !a actividad co!ectiva con 'n propsito rea! , dentro de 'n
a5iente nat'ra!- Por !o tanto e! pro,ecto dee inc!'ir actividades en
co5#n en e&'ipo , e! traa*o en co5'nidad- Pretende Lo5entar e! espBrit'
de iniciativa a! 5is5o tie5po &'e !a co!aoracin en 'n pro,ecto co!ectivo-
8 $inc'!a !as actividades esco!ares a !a vida rea! intentando &'e se pare(can
a! 5%2i5o- Se da i5portancia a !os i5p'!sos de !as acciones de !as
intenciones propsitos o fna!idades de !a accin En e! pro,ecto interviene
todo tipo de actividades 5an'a!es inte!ect'a!es est1ticas socia!es etc-
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
53/195
8 Convierte a! traa*o esco!ar en a!go a't1ntica5ente ed'cativo ,a &'e !o
e!aoran !os propios a!'5nos- Potencia !a capacidad de iniciativa de!
a!'5no , e! respeto a !a persona!idad de !os c4icos , c4icas- Per5ite !a
adec'acin de! traa*o a !os nive!es de desarro!!o individ'a!-
8 avorece !a concepcin de !a rea!idad co5o 4ec4o pro!e5%tico &'e 4a,
&'e reso!ver , responde a! principio de integracin , de tota!idad !o c'a!
da !'gar a !a ensean(a g!oa!i(ada es decir no e2isten asignat'ras
ais!adas sino &'e !os pro,ectos inc!',en todos !os aspectos de!
aprendi(a*e) !ect'ra escrit'ra c%!c'!o e2presin p!%stica etc- ;Qaa!a
.//@=
Otra visin de! traa*o por pro,ectos
Jna e2periencia interesante , c!ara5ente p!anteada es !a &'e rea!i(a
Ant'nes ;.//>= en e !iro tit'!ado) Jn 51todo para !a ensean(a %sica) e!
pro,ecto en e! c'a! se dan aportaciones 5', precisas sore !os aspectos
concept'a!es , procedi5enta!es &'e se re&'ieren para e! traa*o con esta
opcin 5etodo!gica a contin'acin se oLrece 'n e2tracto de esta L'ente
e! c'a! para &'e sea 5%s atractivo a! !ector se desarro!!a en Lor5a de
preg'ntas &'e son 5', Lrec'entes entre !os docentes , &'e en !a L'ente
i!iogr%fca citada se enc'entra 'na resp'esta te2t'a!-
$ea5os)
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
54/195
K'1 es 'n pro,ecto
Jn pro,ecto es 'na investigacin desarro!!ada con proL'ndidad sore 'n
te5a o tpico &'e se considera interesante- Esa investigacin p'ede ser
desarro!!ada por 'n pe&'eo gr'po de a!'5nos otras veces por !a c!ase
entera , en a!g'nas circ'nstancias e2cepciona!es por 'n #nico a!'5no
por 5%s de 'na c!ase o por 'n gr'po constit'ido por a!'5nos de diLerentes
c!ases-
Ha esencia , !a c!ave de! 12ito de 'n pro,ecto reside en 'n esL'er(o de
investigacin de!ierada5ente dirigido a encontrar resp'estas
convincentes para preg'ntas sore 'n te5a e!aoradas por !os a!'5nos
proLesores proLesores , a!'5nos *'ntos , event'a!5ente L'ncionarios de
!a esc'e!a padres , personas de !a co5'nidad e!egidas co5o
representantes-
K'1 re!acin e2iste entre e! pro,ecto , !as asignat'ras o !os contenidos
discip!inares
En a!g'nas pocas esc'e!as de! 5'ndo !os pro,ectos s'stit',en !as
asignat'ras convenciona!es de 'n c'rso c'ando est%n presentes de 5odo
interdiscip!inario en e! te5a e!egido- Por e*e5p!o) 'n pro,ecto &'e
presente co5o e*e te5%tico [!a Tierra[ [!as p!antas[ [!as estaciones de!
ao[ ' otros te5as 5%s genera!es aarca nat'ra!5ente !a GeograLBa , !a
istoria seg'ra5ente !as Ciencias ;en e! an%!isis de !os e!e5entos
constit',entes de! p!aneta co5o e! s'e!o e! aire e! ag'a , !a isLera=
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
55/195
pero ta5i1n Heng'a naciona!- s' sBntesis en 'na Heng'a e2tran*era !a
Mate5%tica ;en e! est'dio de !a esLera , en c%!c'!os , otras operaciones
derivadas de !as Lor5as geo51tricas presentes en !a fg'ra de! p!aneta= ,
en 5'c4as otras %reas de est'dio-
Por otra parte !a Lor5a 5%s convenciona! de e5p!ear 'n pro,ecto co5o
5edio de est'dio es considerar!o co5o 'n co5p!e5ento de !os e!e5entos
siste5%ticos de 'na o de a!g'nas 5aterias- No dee ser presentado a !os
a!'5nos co5o 'n evento e2cepciona! desarro!!ado en 'na ' otra ocasin
sino co5o 'n co5ponente &'e integra 'na !Bnea de est'dio , &'e est%
c!ara5ente defnido co5o parte de! pro,ecto pedaggico de !a esc'e!a-
E5p!eados para e2p!orar conceptos , contenidos !os pro,ectos se prestan
ta5i1n a progra5as de servicios co5'nitarios ca5paas de so!idaridad
deLensa de 5etas eco!gicas via*es de !a esc'e!a e2periencias de
!aoratorio , 'na infnidad de otras actividades e2trac'rric'!ares-
KC'%! es e! pape! de! proLesor en e! traa*o por pro,ectos
Hos proLesores deen poner a disposicin de !os a!'5nos !os !iros
LotograLBas diapositivas revistas , otros 5ateria!es re!acionados con e!
te5a est'diado- Esta L'ncin !os pro5'eve co5o verdaderos agentes
div'!gadores de !eng'a*es 5#!tip!es p'esto &'e 5'estran a !os a!'5nos
&'e !as preg'ntas , !os saeres &'e contienen s's resp'estas p'eden ser
e2presadas a trav1s de te2tos gr%fcos pint'ras 5apas di'*os 5#sicas
5ovi5ientos corpora!es , otros- Otro ro! i5portante &'e representa e!
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
56/195
proLesor es e! de [interrogador[ recogiendo d'das propiciando
in&'iet'des proponiendo pro!e5as , s'giriendo desaLBos- En e!
c'5p!i5iento de esta 5isin e! proLesor dee de5ostrar s' arg'cia en
ind'cir a! a!'5no a e!aorar s's propias preg'ntas co5o 'n investigador
!as 4arBa 5ientras investiga s' te5a -
Constit',e 'na ins'stit'i!e L'ncin de! proLesor ;traa*ando o no con
pro,ectos= ser 'n decodifcador de sB5o!os es decir 'n proLesiona! &'e
interpreta te2tos ana!i(a gr%fcos e2p!ora 5apas ana!i(a LotograLBas
inventa i!'straciones , por fn e2p!icita a! a!'5no !os 5ensa*es oc'!tos de
!os diLerentes sB5o!os presentes en !os 5#!tip!es !eng'a*es- En 'n
pro,ecto esa L'ncin ad&'iere prerrogativas a#n 5%s vivas , din%5icas
&'e en c!ases convenciona!es-
KC'%! es e! ro! de !os a!'5nos en e! traa*o por pro,ectos
Hos a!'5nos tienen 'n pape! 5', especBfco , protagnico d'rante !a
rea!i(acin de 'n pro,ecto a!g'nas actividades re!evantes &'e !es
corresponde 4acer son !as sig'ientes)
8 Investigar a!g'nos de !os aspectos especBfcos contenidos en e!
pro,ecto ;&'e 4a,an sido designados por e! proLesor , co5paeros=
en !iros revistas diarios , sore todo rea!i(ando entrevistas-
8 Escriir di'*ar !eer anotar datos , perciir !os distintos !eng'a*es
posi!es ;te2tos di'*os pint'ras diagra5as gr%fcos
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
57/195
dra5ati(aciones 5i5o etc-= para !a e2presin de s's
desc'ri5ientos-
8 E2p!orar con c!aridad , do5inio integra! s's diLerentes 4ai!idades
operatorias ;ver descriir ana!i(ar sinteti(ar co5parar ded'cir
c!asifcar criticar etc-=-
8 Perciir &'e todo pro,ecto presenta etapas c!ara5ente defnidas
reconocer esas etapas perciir en &'1 p'nto se enc'entra en cada
etapa , co5prender e! o*etivo especBfco de s' tarea en e!
5o5ento en &'e !a e*ec'ta , ta5i1n e! o*etivo fna! de! pro,ecto-
KC5o se 4ace !a e!eccin de !os te5as en 'n pro,ecto KHo 4ace e!
5aestro Ho 4acen !os a!'5nos KA5os participan
Ha i5p!e5entacin de !os pro,ectos dee per5itir a !os a!'5nos
concentrar s' energBa en !a #s&'eda de te5as re!evantes pero es esencia!
&'e 1stos est1n inc!'idos en !os pro,ectos pedaggicos disp'estos por !os
proLesores para a!can(ar !os o*etivos ed'cativos prop'estos- Estos te5as
conceptos conoci5ientos , 4ai!idades p'eden ser [4i!vanados[ de 'n
5odo gen1rico por e! e&'ipo docente co5o 'na actividad &'e precede a !a
i5p!e5entacin de !os pro,ectos- Ho idea! es 'n t1r5ino 5edio entre !os
te5as &'e !os a!'5nos proponen , s' posii!idad de insercin ,
conte2t'a!i(acin en !os contenidos necesarios , adec'ados a !a edad de
a&'1!!os esta!ecidos por !os proLesores-
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
58/195
Jn e!e5ento i5portante en e! traa*o con pro,ectos es proponer tit'!as
esti5'!antes intrigantes , s'gestivos- M'c4os pro,ectos &'e p'di5os
aco5paar tenBan !os sig'ientes no5res) [H!orar --- Kpor &'1[ [E!
5ecanis5o de! a5or[ [KC5o L'nciona[ [Todo sore e! ca5a!en ,
otros ani5a!es raros[ entre otros-
KC'%!es son !as etapas de 'n pro,ecto
Ce!so Ant'nes ;.//>= propone tres etapas !as c'a!es est%n citadas a
contin'acin)
Pri5era etapa) apert'ra de! pro,ecto
En esta etapa proLesores a!'5nos , event'a!5ente otras personas de !a
co5'nidad esco!ar especia!5ente invitadas rea!i(an !a se!eccin de
preg'ntas , !a defnicin de! e*e te5%tico &'e ser% investigado- Para esta
Lase es posi!e e! 'so de diLerentes criterios de !os c'a!es e! 5%s
i5portante es proponer 'n te5a Bnti5a5ente re!acionado con !a
e2periencia diaria de !os a!'5nos- Ta5i1n es interesante &'e a!g'nos de
!os a!'5nos est1n La5i!iari(ados con e! te5a , deseen saer 5%s sore 1!
Lor5'!ando preg'ntas &'e sean #ti!es para 'na se!eccin fna! de
c'estiones sore e! te5a-
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
59/195
E! seg'ndo criterio es &'e e! e*e te5%tico dee conte5p!ar !a posii!idad de
integrar 'na gran variedad de 5aterias inc!'idas !as discip!inas artBsticas
Ed'cacin Bsica , c'ando sea posi!e 'na !eng'a e2tran*era-
E! tercer criterio i5p!ica &'e e! te5a dee ser s'fciente5ente a5p!io para
conte5p!ar d'das , &'e e2i*a por !o 5enos 'na se5ana de actividades
con !a posii!idad de e2tenderse inc!'so a 'n 5es entero o a 'n i5estre-
Con !a e!eccin de! te5a , de !as preg'ntas seg#n !os criterios
presentados !os proLesores invo!'crados deen tra(ar 'n 5apa
concept'aL9 acerca de !as !Bneas genera!es de! pro,ecto en todas s's
etapas , pasos asB co5o e! te5a centra! , !os s'te5as o te5as
sec'ndarios de ese pro,ecto- Es aso!'ta5ente esencia! e inc!'so
i5prescindi!e en esa pri5era etapa &'e !os proLesores verif&'en &'e
toda !a inLor5acin re'nida para !a investigacin est1 sie5pre re!acionada
con !os saeres , con !as e2periencias de !os a!'5nos- E! verdadero
aprendi(a*e sie5pre oc'rre a trav1s de !a incorporacin de n'evos
conoci5ientos &'e interaccionan con !os &'e e! a!'5no ,a posee-
Seg'nda etapa) e! traa*o pr%ctico
Ha Lase dos representa !a verdadera [a!5a[ de! pro,ecto- Consiste en !a
investigacin directa 5ediante e! 'so de te2tos !a rea!i(acin de visitas ,
entrevistas e! envBo de cartas , todo !o &'e per5ita a !os a!'5nos e!aorar
s's conc!'siones- Para e!!o considerar%n s's oservaciones , eva!'ar%n !os
procedi5ientos con !os &'e act#an e*ercitar%n s's 4ai!idades ,
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
60/195
constr'ir%n 5ode!os &'e !es per5itan disc'tir e2p!icar dra5ati(ar ,
e2poner s's n'evos conoci5ientos-
Tercera etapa) !a c'!5inacin 8 presentacin
Es!a etapa en !a &'e se prepara !a presentacin de !os res'!tados de !as
investigaciones- Contiene ensa,os s'rgidos a partir de !as c4ar!as
e2posicin de o*etos representaciones dra5%ticas coros pane!es
graaciones en a'dio o en video ' otros rec'rsos de! !eng'a*e con !os &'e
se presentar%n !os conoci5ientos e!aorados- Conc!'ida !a presentacin e!
proLesor co5'nica e! res'!tado de !a eva!'acin considerando sie5pre
co5o par%5etro e! progreso a!can(ado por !os a!'5nos , !a apro2i5acin
!ograda en re!acin con !os o*etivos inicia!5ente prop'estos o si 1stos
L'eron a!can(ados o s'perados-
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
61/195
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
62/195
EH APRENDIQA"E COOPERATI$O COMO E"E TRANS$ERSAH
DE HA METODOHOG\A EN HA EDJCACIFN POR
COMPETENCIAS
Co5o nos p'di5os dar c'enta !as tres a!ternativas 5etodo!gicas
e2p!icadas anterior5ente tienen co5o e!e5ento co5#n e! traa*o en
e&'ipo !o c'a! no es Lort'ito ni parte de 'na cas'a!idad sino &'e to5an
co5o ase e! constr'ctivis5o socia! co5o e! s'stento terico de! enLo&'e
&'e est% presente en !os progra5as de !as asignat'ras de pr%ctica5ente
todos !os nive!es ed'cativos-
Jno de !os post'!ados %sicos de esta teorBa es &'e so!o en 'n conte2to
socia! se !ogra aprendi(a*e signifcativo- Es decir contrario a !o &'e est%
i5p!Bcito en !a teorBa de Piaget no es e! siste5a cognitivo !o &'e estr'ct'ra
signifcados sino !a interaccin socia!- E! interca5io socia! genera
representaciones interpsico!gicas &'e event'a!5ente se 4an de
transLor5ar en representaciones intrapsico!gicas siendo estas #!ti5as !as
estr'ct'ras de !as &'e 4a!aa Piaget-
E! constr'ctivis5o socia! no niega nada de !as s'posiciones de!
constr'ctivis5o psico!gico sin e5argo considera &'e est% inco5p!eto-
Ho &'e pasa en !a 5ente de! individ'o es L'nda5enta!5ente 'n ree*o de
!o &'e paso en !a interaccin socia!- E! origen de todo conoci5iento no es
entonces !a 5ente 4'5ana sino 'na sociedad dentro de 'na c'!t'ra
dentro de 'na 1poca 4istrica- E! !eng'a*e es !a 4erra5ienta c'!t'ra! de
aprendi(a*e por e2ce!encia- E! individ'o constr',e s' conoci5iento por &'e
es capa( de !eer escriir , preg'ntar a otros , preg'ntarse a si 5is5o
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
63/195
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
64/195
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
65/195
todos en con*'nto- Ha re!acin de 'n verdadero e&'ipo es 'na re!acin
co5p!eta &'e i5p!ica ac'erdos 5etas , responsai!idades-
Hos 5ie5ros de 'n e&'ipo dee tener verdaderos 5otivos para traa*ar
*'ntos , !as principa!es 5otivaciones en e! traa*o son si5i!ares a !as
5otivaciones individ'a!es) e! deseo de seg'ridad e! de 'na oport'nidad ,
e! ver reconocidos !os 51ritos propios- Ha diLerencia entre e! p!ano
individ'a! , e! cooperativo estria en &'e en este #!ti5o conte2to !as
5otivaciones se v'e!ven eLectivas c'ando se 5antienen en perLecto
e&'i!irio psico!gico con !a co5prensin de &'e e! 'en L'nciona5iento
de! e&'ipo garanti(a !os deseos o 5otivaciones persona!es de cada
5ie5ro-
Tene5os &'e entender!o) !a din%5ica de! 5'ndo act'a! re&'iere de !a
con*'ncin de esL'er(os p'es son !os e&'ipos !os &'e est%n transLor5ando
a !as organi(aciones todas !as decisiones i5portantes se to5an de esa
5anera c'ando !os e&'ipos act#an de Lor5a artic'!ada se transLor5an en
'n 5icrocos5os &'e aprende a trav1s de !a organi(acin-
Hos e&'ipos en e! traa*o esco!ar
Ha e2periencia nos 4a enseado &'e !os e&'ipos de traa*o no deen ser
5a,ores de cinco personas ni 5enores de c'atro entre c'atro , cinco
integrantes es e! n#5ero idea! para &'e e! 5aestro p'eda percatarse de !as
participaciones individ'a!es &'e se dan en 'n traa*o cooperativo- e5os
aprendido ta5i1n &'e !as reg!as de !a c!ase deen ser perLecta5ente
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
66/195
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
67/195
provec4oso &'e per5ita enri&'ecer e! traa*o de todos- E! e&'ipo idea! es
a&'1! &'e sea e! 5%s adec'ado para a!can(ar !os o*etivos de !a 5anera
5%s efciente dentro de! entorno en &'e se enc'entre-
Es cada dBa 5%s Lrec'ente &'e dentro de !as organi(aciones &'e aprenden
se constit',an e&'ipos de traa*o para rea!i(ar 'na deter5inada tarea-
Estos e&'ipos deen con*'gar !as diLerentes 4ai!idades de s's 5ie5ros ,
cada 'no dee tener 'n !Bder idea! &'e estar% personifcado por &'ien sea
capa( de !!evar a !os otros a !a consec'cin de !os propsitos p!anteados de
ante5ano- En !a 5etodo!ogBa de traa*o &'e esta5os co5partiendo !os
e&'ipos d'ran !o &'e tarde e! pro!e5a en reso!verse o !a tarea en
e*ec'tarse-
Es i5portante disting'ir &'e no todo !o &'e se ca!ifca co5o traa*o en
e&'ipo !o es en rea!idad- De 4ec4o no se p'ede 4a!ar de traa*o en
e&'ipo c'ando 5'c4as personas traa*an en !o 5is5o , co5piten entre sB
evitan !as responsai!idades &'e deen as'5ir pas%ndose !os as'ntos de
'no a otro o c'ando se L'er(a 'na 4o5ogeneidad en !os individ'os para
acatar ciega5ente !as disposiciones de 'n La!so !Bder- a, cosas &'e nadie
p'ede 4acer por !as personas es decir &'e e!!as deen 4acer so!as por
e*e5p!o) pensar to5ar decisiones c'5p!ir con ciertas responsai!idad
concentrarse etc1tera-
Traa*o en e&'ipo p'es no es sino e! traa*o individ'a! &'e se con*'ga con
otros en aras de 'n fn co5#n- Es 'na actit'd de servicio 4acia 'n espBrit'
co!ectivo en e! &'e todos !os 5ie5ros deciden por s' propia vo!'ntad
por&'e est%n convencidos de e!!o , s'ordinan parte de s's intereses
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
68/195
partic'!ares a 'n o*etivo 5a,or) !a 5eta co5partida- Es decir e! traa*o
en e&'ipo se convierte en 'n fn en sB 5is5o por&'e !os 5ie5ros est%n
convencidos de &'e es !a 5e*or 5anera de conseg'ir e! fn de! pro,ecto- Si
'na persona es capa( de !ograr grandes cosas 'n e&'ipo p'ede 4acer todo
!o &'e se proponga- E! traa*o en e&'ipo es de gran 'ti!idad deido a &'e
Lo5enta !a co!aoracin entre !os 5ie5ros de 'n gr'po , propicia a !a ve(
!a interre!acin creativa con !as aportaciones de !as individ'a!idades &'e se
co5p!e5entan en e! traa*o-
Traa*o en e&'ipo , aprendi(a*e cooperativo
erreiro ;.//@= 4a 4ec4o va!iosas aportaciones a !a ed'cacin en A51rica
Hatina a trav1s de s's est'dios sore e! aprendi(a*e cooperativo a!g'nas
ideas i5portantes &'e !o 4an 4ec4o fg'rar en !a escena ed'cativa de !as
pr%cticas cotidianas de !as esc'e!as , &'e !os docentes deerBan to5ar en
c'enta son !as &'e est%n p'!icadas es !a revista Magister en e! sitio 6e
de !a Red Hatinoa5ericana Ta!ento A-C- ;666-redta!ento-co5=
A contin'acin va5os a estr'ct'rar !as ideas de este a'tor por 5edio de
preg'ntas generadoras c',as resp'estas se enc'entran en !a L'ente citada-
K'1 es e! aprendi(a*e cooperativo
Es 'na Lor5a de organi(ar e! proceso de ensean(a en e! sa!n de c!ase &'e
conte5p!a co5o aspecto esencia! e! traa*o de !os a!'5nos en pe&'eos
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
69/195
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
70/195
gr'pos- E! aprendi(a*e cooperativo es 5'c4o 5%s &'e aprendi(a*e gr'pa!-
E! 5odo de organi(ar , traa*ar con e! gr'po de! sa!n en s' tota!idad co5o
con !os e&'ipos &'e se Lor5an en e! 5is5o es !o &'e disting'e a esta
a!ternativa did%ctica de! si5p!e aprendi(a*e gr'pa!-
K'1 diLerencia 4a, entre gr'po , e&'ipo
En !a !iterat'ra pedaggica e2isten tres posiciones con re!acin a !os
t1r5inos gr'pos , e&'ipos)
0- Para 5'c4os a'tores gr'po , e&'ipo es e! 5is5o concepto , por
tanto e5p!ean indistinta5ente 'na &'e otra pa!ara-
.- Para otros si5p!e5ente e! gr'po es c'antitativa5ente 5a,or &'e e!
e&'ipo- Jn gr'po por e*e5p!o e! de! sa!n de c!ase p'ede tener
varios e&'ipos-
9- U para 'n considera!e n#5ero de a'tores e! gr'po est% Lor5ado
por 'n n#5ero considera!e de 5ie5ros 5ientras &'e e! e&'ipo es
'n pe&'eo gr'po &'e ade5%s viven , sienten 'n con*'nto de
rasgos co5o son 'na identidad propia e! senti5iento de
pertenecBa e! !idera(go co5partido !a responsai!idad individ'a! en
L'ncin de !a responsai!idad de! e&'ipo- U todo esto dado !a
interdependencia socia! positiva en &'e da o dee dar a! interior de
estos pe&'eos gr'pos-
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
71/195
KC'%! es !a diLerencia entre !o e&'ipos Lor5a!es , !os inLor5a!es
E! 5aestro traa*a en e! sa!n con 'n gr'po de ed'candos , s' !aor
proLesiona! co5o 5ediador se rea!i(a con todo e! gr'po , con !os e&'ipos
&'e se constit',a en e! 5is5o- A veces esos e&'ipos son inLor5a!es en
otras oport'nidades Lor5a!es Pero sie5pre en dependencia de !as
L'nciones &'e se c'5p!i5entan , !as estrategias did%cticas &'e se e5p!ean
para e! !ogro de !os o*etivos ed'cativos p!anteados-
Hos e&'ipos inLor5a!es ta5i1n !!a5ados 4eterog1neos se caracteri(an
por s' corta e2istencia- Se organi(an para e! c'5p!i5iento de 'na tarea
p'nt'a! &'e e2ige poco tie5po s' rea!i(acin-
Hos !!a5ados e&'ipos inLor5a!es p'eden ser de dos o 5%s 5ie5ros no
pa't%ndose e! n#5ero 5%2i5o de co5ponentes a'n&'e sie5pre deen
ser co5o e&'ipos &'e son pe&'eos gr'posV-
C'ando nos inicia5os en !a ap!icacin de! aprendi(a*e cooperativo o ien
en c'a!&'ier 5o5ento &'e sea necesario por !a L'ncin a c'5p!i5entarse
, !a estrategia &'e se e5p!ea pode5os si5p!e5ente orientar !a Lor5acin
de e&'ipos de dos pare*as o inas con e! co5paero 5%s pr2i5o e! de !a
derec4a o e! sentado a !a i(&'ierda- Este es 'n e*e5p!o de gr'po inLor5a!-
Hos gr'pos inLor5a!es p'eden co5o p!antea5os antes ser de 5%s
5ie5ros , s's co5ponentes se!eccionarse o no de 5odo a!eatorio ien
de 5odo tradiciona! de en'5erarse de! 'no a! tanto ien e5p!eando
c'a!&'ier otro procedi5iento de agr'pacin a! a(ar-
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
72/195
E! otro tipo de pe&'eo gr'po es e! e&'ipo ase- Ta5i1n conocidos co5o
e&'ipos 4o5og1neos- Hos gr'pos ases se constit',en para &'e vivencien
'na e2periencia de aprendi(a*e &'e !es va aportar de 5odo intencionado
ade5%s de conoci5ientos e! desarro!!o de 4ai!idades , e! aprendi(a*e de
actit'des , va!ores &'e de otro 5odo no se propicia en e! sa!n de c!ase-
Hos e&'ipos ase por !o anterior se caracteri(an por tener 'na d'racin a!
5enos de 'na se5ana , c'ando 5%s tres o c'atro- A'n&'e esto est% en
dependencia por s'p'esto de 'n con*'nto de varia!es co5o son e! nive!
e! tie5po , !a Lrec'encia de !a 5ateria en e! 4orario esco!ar etc- Pero !o
&'e 4a, &'e c'5p!ir es &'e no sea de 'na vida tan corta &'e no per5ita e!
desarro!!o de !as 4ai!idades socia!es &'e se 'scan desarro!!ar ni tan !argo
&'e no a'spicien e! contin'o desp!ieg'e de !as potencia!idades de !os
ed'candos-
Hos e&'ipos ases deen ser Lor5ados sie5pre a!eatoria5ente para e!
c'5p!i5iento de 'na tarea &'e pondr% en *'ego e! esL'er(o individ'a! , de!
gr'po en s' tota!idad- U &'e e2igir% &'e cada 'no de s's integrantes
contri',a con s' parte a !a rea!i(acin de !a actividad-
K'1 s'gerencias dee to5ar en c'enta e! 5aestro para Lor5ar e&'ipos
de aprendi(a*e cooperativo &'e rea!5ente L'ncionen
E! n#5ero de co5ponentes de 'n 'en e&'ipo ase es a n'estra opinin
tres a'n&'e para a!g'nas actividades p'diera ser c'atro -A&'B !as
s'gerencias c!aves son)
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
73/195
a= C'%nto 5%s pe&'eo e! e&'ipo 5e*or ,
= Mientras 5enos tie5po disponi!e tenga5os 5%s pe&'eo dee
ser e! e&'ipo
A4ora ien sie5pre &'e dado !os o*etivos de! c'rso se re&'iera &'e !os
a!'5nos conLronten ideas disc'tan sore 'n tpico deter5inado
entonces se *'stifca 'n n#5ero 5a,or de co5ponentes de! e&'ipo por
e*e5p!o < ?-
K'1 r'tinas o entrena5ientos son necesarios para &'e !os e&'ipos se
integren rea!5ente a! traa*o , aprendan 'nos a!'5nos de otros
En !a Lor5acin de e&'ipos %sicos 4a, acciones &'e deen rea!i(arse
sie5pre , &'e en 'n principio e2igen por s'p'esto 5%s tie5po insistencia
, 5onitoreo constante de n'estra parte para &'e se c'5p!an-
Poco a poco !os ed'cando van incorporando esas acciones co5o parte de
'na r'tina de traa*o en e&'ipo , !a interiori(an no tan so!o por repeticin
d'rante e! c'rso sino ta5i1n por convenci5iento de &'e de ese 5odo se
traa*a 5e*or , se otienen 'enos res'!tados &'e se ven reco5pensados
de 'na , otra Lor5a-
Ha r'tina en !a Lor5acin de e&'ipos ase &'e interiori(adas se ap!ican
ade5%s en !a Lor5acin de !os e&'ipos inLor5a!es con ciertas variaciones
co5prende !as sig'ientes acciones)
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
74/195
0- Se!eccin a!eatoria de !os 5ie5ros de! e&'ipo , disposicin Lrente a
Lrente- En cBrc'!o de si!!as o sentados en 5esa 'nos Lrente a otros-
Jicarse a cierta distancia !o 5%s posi!e de !os restantes e&'ipos-
.- Constr'ccin de !a identidad de! e&'ipo)
8 Jn 5in'to para conocerse 5e*or !os 5ie5ros de! e&'ipo &'i1nes
so5os &'1 nos g'sta 4acer
8 #s&'eda de! no5re de! e&'ipo) 'n t1r5ino reve sonoro
agrada!e , signifcativo
8 Se!eccin de 'n !e5a de ac'erdo a! no5re de! e&'ipo
8 Diseo de 'n !ogo o se!eccin de 'na 5ascota o ien sB5o!o
gr%fco de! e&'ipo to5ando en consideracin e! !e5a , e! no5re
de! e&'ipo-
8 ConLeccin de! gaLete e! 5%s !!a5ativo posi!e de cada 'no de !os
5ie5ros de! e&'ipo
8 Ponerse de ac'erdo para 4acer 'na reve presentacin de! e&'ipo
de 'n 5in'to ante e! gr'po de !a c!ase e5p!eando rec'rsos &'e
!!a5en !a atencin co5o 'n poe5a 'na cancin 'na dan(a en !a
&'e todos participen-
9- Distri'cin de !a responsai!idad)
8 Destacar !as se5e*an(as entre !os co5ponentes de! e&'ipo
8 $a!orar !a diversidad , co5p!e5entariedad posi!e entre todos
8 Distri'irse en !as L'nciones organi(ativas a c'5p!i5entar) por
consenso gr'pa! de &'i1n es e! coordinador , &'i1n e! re!ator ,
&'i1n e! verifcador-
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
75/195
8 Tener ien c!aro &'e 4acen &'i1n co5o parte de! c'5p!i5iento de
s's L'nciones-
8 Esta!ecer !as nor5as de! traa*o en e&'ipo-
Apro2i5ada5ente c'atro cosas &'e deen tenerse ien presentes , &'e
*'nto a !as L'nciones a c'5p!i5entar por cada 'no ser% !a ase de !a a'to
eva!'acin , de !a eva!'acin &'e e! e&'ipo 4ace de s' L'nciona5iento-
KC'%! es e! pape! de! 5aestro d'rante e! traa*o de !os e&'ipos
D'rante e! traa*o en e&'ipo ien de !os inLor5a!es o 4eterog1neos o de
!os e&'ipos ases o 4o5og1neos e! 5aestro co5o 5ediador dee
5onitorear !a actividad de !os a!'5nos para seg#n !o &'e oserva dar !a
a,'da necesaria s'fciente , oport'na-
Si e! traa*o en e&'ipo se desenv'e!ve adec'ada5ente seg#n !o orientado
e! 5aestro85ediador no interr'5pe si5p!e5ente se 5'eve con discrecin
, en si!encio tratando de no 5o!estar-
A veces se p'ede *'stifcar dado !o co5#n oservado en todo o en varios
e&'ipos 'na reve intervencin 5', reve &'e precisa o corrige 'na
orientacin-
Ta5i1n se *'stifca &'e 'n reve tie5po antes de! periodo dado para !a
actividad e! 5aestro85ediador rec'erde por e*e5p!o &'e so!o restan tres
5in'tos para ter5inar-
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
76/195
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
77/195
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
78/195
E! prod'cto depende de varios Lactores entre e!!os e! o !os o*etivos
ed'cativos p!anteados !a estrategia did%ctica e5p!eada !os rec'rsos ,
5ateria!es con &'e se c'enta e! tie5po disponi!e e! nive! , e2periencia
de !os ed'candos , otros- Pero sie5pre dee 4aer 'na evidencia &'e se
5'estre , sore e! c'a! se ree2ione-
Proa!e5ente 'na evidencia 5', genera!i(ada es !a conLeccin entre
todos , no 'no de e!!os de 'n carte! en 'na 4o*a grande de rotaLo!io &'e
res'5a e! proceso , e! res'!tado o ien vis'a!ice 5ediante 'n 5apa '
organi(ador de ideas !o &'e se rea!i( o co5prendi a! respecto-
E! carte! dee conLeccionarse con p!'5ones de varios co!ores , c'idarse
&'e c'5p!a !os e!e5entos %sicos de !a co5'nicacin de ideas) TBt'!o
contenido vis'a! preciso dado por i5%genes , te2to 5ensa*e centra!
e&'ipo8a'tor , Lec4a E! traa*o en pe&'eos gr'pos cooperativo es 'n
5edio para crear 'n estado de %ni5o &'e cond'(ca a! aprendi(a*e
signifcativo , para desarro!!ar e! nive! de co5petitividad de !os integrantes
de! gr'po 5ediante !a cooperacin-
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
79/195
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
80/195
!o&'e
9
Estrategias did%cticas para 5ovi!i(ar
conceptos procedi5ientos , actit'des
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
81/195
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
82/195
0- E! portaLo!io de evidencias
K'1 es
E! portaLo!io de evidencias se defne co5o 'n
instr'5ento para eva!'ar e! proceso evo!'tivo de
'na o varias co5petencias previa5ente defnidas en 'n perBodo de
preLerencia a&'1!!as &'e son gen1ricas por e*e5p!o !as de! perf! de egreso
o !as co5petencias discip!inares no es 'n c#5'!o de traa*os esco!ares ni
'n arc4ivo de e*ercicios ac'5'!ados d'rante 'n periodo sin 5a,or
precisin c'rric'!ar-
KPara &'1 se 'ti!i(a
Para !!evar 'n registro siste5%tico de !as evidencias previa5ente defnidas
d'rante 'n se5estre 'n i5estre o 'n cic!o esco!ar &'e den c'enta de
c5o va evo!'cionando c'a!itativa , c'antitativa5ente 'na o varias
co5petencias-
De ta! s'erte &'e si se 4a diseado para eva!'ar !a co5petencia de 'ti!i(ar
e! !eng'a*e escrito con 'ide( , c!aridad en diLerentes conte2tos ,
sit'aciones ;rasgo 0 de! Perf! de egreso de Ed'cacin %sica= entonces
desde !a p!aneacin se defne &'e 1sa es !a co5petencia &'e se va a
evidenciar en 'n tra,ecto evo!'tivo- Ade5%s dee disearse desde 'n
inicio !a 4erra5ienta con !a &'e se va a ca!ifcar e! portaLo!ios , !os
indicadores &'e se van a considerar para eva!'ar!o-
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
83/195
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
84/195
KC5o se constr',e
Defnir !a co5petencia o co5petencias a eva!'ar a trav1s de! portaLo!ios
de evidencias preLerente5ente de! Perf! de Egreso o de !as discip!inares
%sicas- E*e5p!o) 0- Jti!i(a e! !eng'a*e escrito con 'ide( , c!aridad en
diLerentes conte2tos , sit'aciones
Defnir e! procedi5iento para desarro!!ar !a estrategia en t1r5inos de
inicio desarro!!o , cierre-
a- Inicio -8 Se inicia con preg'ntas detonadoras sore e! 'so de!
!eng'a*e ora! , escrito , !as inconveniencias de no poder e2presarse
por escrito se Lor5an inas , se invita a e!aorar s's portaLo!ios
decor%ndo!os , poni1ndo!es s's no5res de 5anera creativa se dan
instr'cciones sore !o &'e dee aparecer cada se5ana o cada
&'incena co5o evidencia , se entregan !os indicadores de
eva!'acin de! portaLo!io a !os a!'5nos
- Desarro!!o-8 Has inas decoran s's carpetas , deciden donde
van a resg'ardar s' portaLo!io a! paso de !as se5anas van
resg'ardando !as evidencias previa5ente defnidas en !os
indicadores
c- Cierre-8 Has inas presentan s's portaLo!ios a! fna! de! 5es
se5estre o ao !ectivo apeg%ndose a !os indicadores de eva!'acin
previa5ente defnidos- Por #!ti5o se ap!ica !a 4erra5ienta de
ca!ifcacin ; !ista de verifcacin esca!a esti5ativa o r#rica=-
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
85/195
KC5o se eva!#a
Defnir , disear Indicadores de eva!'acin-
a- De proceso-8 Hos indicadores de proceso corresponden a !os criterios de
e2igencia &'e se !es pide a !as inas 5'estren a !o !argo de! proceso de
conLor5acin de s's portaLo!ios genera!5ente de tipo procedi5enta! ,
- De prod'cto-8 !os indicadores de prod'cto se referen a !os criterios de
e2igencia &'e se esta!ecen previa5ente con respecto a! prod'cto &'e !os
est'diantes van a e!aorar o a desarro!!ar , posterior5ente a presentar ,
deLenderV Lrente a! gr'po
Se espera &'e redacten indicadores dirigidos 4acia aspectos tanto
concept'a!es co5o procedi5enta!es , actit'dina!es-
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
86/195
erra5ienta de eva!'acin
Indicadores
Nive! de !ogro > en nive! M', ien , . en nive! E2ce!ente
R
M
E
Co!aora con s' par para co5p!etar e! portaLo!io
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
87/195
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
88/195
Aparece en e! 5es de septie5re e! escrito de s'
a'toiograLBa-
E!aora resea de s' %ro! genea!gico Presenta e! ensa,o
sore e! icentenario de !a Independencia
Investiga , escrie 'na co!eccin de 0< reLranes pop'!ares
re!acionados con contenidos de 4istoria
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
89/195
COMPETENCIA HOGRADA O EN PROCESO
Ha eva!'acin dee !!evar a !a rea!i5entacin co5entarios , decisiones
4acia !a 5e*ora-
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
90/195
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
91/195
.- E! 5apa 5enta!
K'1 es
E! 5apa 5enta! es 'na Lor5a gr%fca de e2presar !os
pensa5ientos en L'ncin de !os conoci5ientos &'e
4an sido a!5acenados en e! cerero s' e!aoracin considera %sica5ente
!os sig'ientes aspectos)
a= E! as'nto o concepto &'e es 5otivo de n'estra atencin o inter1s se
e2presa en 'na i5agen centra!-
= Hos principa!es te5as de! as'nto o concepto irradian !a i5agen
centra! de Lor5a ra5ifcada-
c= Has ra5as tienen 'na i5agen ,Wo pa!ara c!ave i5presa sore !a
!Bnea asociada-
d= Hos p'ntos 5enos i5portantes ta5i1n se representan co5o ra5as
ad4eridas a !as ra5as de nive! s'perior-
e= Has ra5as Lor5an 'na estr'ct'ra conectada
KPara &'1 se 'ti!i(a
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
92/195
Jn 5apa 5enta! es #ti! para rec'perar !os aprendi(a*es !ogrados por !os
e&'ipos de traa*o , para evidenciar 4ai!idades , actit'des d'rante s'
e!aoracin aarcando con e!!o !os tres ca5pos de 'na co5petencia ,a
&'e en s' diseo participan dos o 5%s personas &'e deen ec4ar 5ano de
!o &'e 4an constr'ido en 'n proceso previo , a! 4acer!o 'ti!i(an
deter5inados criterios &'e son L%ci!5ente evidencia!es a! rea!i(ar e!
traa*o-
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
93/195
KC5o se constr',e
0- E! pri5er paso para !a constr'ccin de 'n 5apa 5enta! es defnir !a
co5petencia a eva!'ar a trav1s de este instr'5ento 5is5o &'e por s'
versati!idad es ap!ica!e a 'na gran variedad de sit'aciones-
E*e5p!o) Se!ecciona ana!i(a eva!#a , co5parte inLor5acin proveniente
de diversas L'entes , aprovec4a !os rec'rsos tecno!gicos a s' a!cance para
proL'ndi(ar , a5p!iar s's aprendi(a*es de 5anera per5anente
Defne Procedi5iento para desarro!!ar!o en t1r5inos de inicio desarro!!o ,
cierre
a- Inicio -8 Se pide a !os a!'5nos &'e en inas o e&'ipos investig'en &'1 es 'n
5apa 5enta! c5o se e!aora tipos de 5apas 5enta!es &'e e2isten , se
entregan !os indicadores de eva!'acin de 'n 5apa 5enta!-
- Desarro!!o-8 Has inas o e&'ipos van e!aorando es&'e5as de diagra5acin
5enta! senci!!os sore !os tpicos &'e se van aordando en !as sesiones a
5anera de conc!'siones otenidas con !os aprendi(a*es &'e van
constr',endo-
c- Cierre-8 Has inas o e&'ipos disean , presentan a! fna! de 'n proceso
co5p!eto 'n 5apa 5enta! apeg%ndose a !os indicadores de eva!'acin &'e
se !es dieron a conocer a! inicio , se ap!ica !a 4erra5ienta de ca!ifcacin
&'e se considere 5%s pertinente para eva!'ar!o &'e co5o ,a se 4a dic4o
p'ede ser !ista de verifcacin esca!a esti5ativa o r#rica-
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
94/195
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
95/195
KC5o se eva!#a
RJRICA
INDICADORES
NI$EH 0 ;ronce=
NI$EH . ;P!ata=
NI$EH 9 ;Oro=
Entrega e! 5apa
5enta! en e!
tie5po
esta!ecido
Entregan e!
5apa 5enta!
desp'1s de !a
Lec4a acordada
o no !o entrega
Ha entrega es poco
tie5po desp'1s de
!o acordado
E! 5apa 5enta!
se entrega en e!
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
96/195
tie5po
esta!ecido o
antes
Apego a !os
indicadores de
prod'cto dados a
conocer con
anticipacin
E! 5apa 5enta!
carece de dos o
5%s e!e5entos
&'e dee
contener de
5anera
o!igatoria
E! 5apa 5enta!
entregado no
contiene 'no de
!os indicadores
so!icitados
E! 5apa 5enta!
se apega
estricta5ente a
!os indicadores de
prod'cto dados a
conocer
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
97/195
previa5ente
E2p!icacin ,
deLensa ante e!
gr'po de!
contenido de!
5apa 5enta!
Ha e2p!icacin
dada a! gr'po es
conL'sa , no
corresponde a!
contenido de!
5apa 5enta!
a,
correspondencia
entre !os
e2presado , e!
contenido en e!
5apa 5enta! pero
no 4a, c!aridad en
e! contenido
co5p!eto
Ho e2p!icado es
congr'ente con
!o representado
en e! 5apa
5enta! , 4a,
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
98/195
c!aridad , 'ide(
en !a e2presin
Ha eva!'acin dee !!evar a !a rea!i5entacin co5entarios , decisiones
4acia !a 5e*ora-
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
99/195
9- Mapa concept'a!
K'1 es
Este instr'5ento de eva!'acin es 'n 5edio &'e
per5ite vis'a!i(ar ideas o conceptos grafcados de
ac'erdo a 'na re!acin *er%r&'ica &'e e2iste entre e!!os entre s's
caracterBsticas 5%s i5portantes se enc'entran !as sig'ientes)
a= Per5iten apreciar e! con*'nto de inLor5acin &'e contiene 'n te2to , !as
re!aciones entre s's co5ponentes-
= Son considerados co5o organi(adores de contenido para diversas
actividades acad15icas , de !a vida pr%ctica-
c= Deter5ina !a *erar&'Ba de ideas
d= Esta!ece !as re!aciones entre e!!as-
e= E2presa es&'e5%tica5ente !os conceptos anteriores 'scando
re!aciones-
KPara &'1 se 'ti!i(a
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
100/195
Jn 5apa concept'a! se 'ti!i(a %sica5ente para es&'e5ati(ar !a c!aridad
de !as constr'cciones concept'a!es &'e van 4aciendo !os a!'5nos p'esto
&'e per5ite c!arifcar !a Lor5a en &'e se esta!ecen !as re!aciones entre !os
contenidos concept'a!es &'e se van constr',endo !o c'a! por !a nat'ra!e(a
5is5a de este instr'5ento 4ace 1nLasis en e! aspecto concept'a! sin
e5argo es posi!e evidenciar a trav1s de s' e!aoracin en inas o en
e&'ipos aspectos procedi5enta!es , actit'dina!es-
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
101/195
KC5o se constr',e
En pri5er !'gar se defne !a co5petencia a eva!'ar to5ada
preLerente5ente de !os rasgos de! perf! de egreso de! nive!
correspondiente-
Defne Procedi5iento para desarro!!ar!o en t1r5inos de Inicio -8 Se pide a
!os a!'5nos &'e en inas o e&'ipos investig'en &'1 es 'n 5apa
concept'a! c5o se e!aora para &'1 sirve , se 4acen e*ercicios senci!!os
representando !as ideas principa!es de a!g'nos te2tos o te5as con !os &'e
se est1 traa*ando !'ego se entregan !os indicadores de eva!'acin de!
5apa concept'a! a !os a!'5nos-
Desarro!!o-8 Has inas o e&'ipos van 4aciendo e!aoraciones parcia!es o
5apas 5enta!es senci!!os sore !as conc!'siones de !as te5%ticas &'e se
van tratando en !as c!ases con !a participacin de todos eso va a per5itir
ade5%s de e*ercitar ir recopi!ando prod'ctos parcia!es &'e servir%n !'ego
de ins'5os para e! 5apa concept'a! &'e se desarro!!ar% a! fna! de!
se5estre o cic!o esco!ar-
Cierre-8 Has inas o e&'ipos presentan s's 5apas 5enta!es a! fna! de!
se5estre o ao !ectivo apeg%ndose a !os indicadores de eva!'acin
previa5ente defnidos , se ap!ica !a 4erra5ienta de ca!ifcacin ; !ista de
verifcacin esca!a esti5ativa o r#rica=-
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
102/195
KC5o se eva!#a
Indicadores
Nive! de !ogro para dec!arar !a co5petencia !ograda) ? de >
SI
NO
Co!aora con s's co5paeros para e! diseo , e!aoracin de!
5apa concept'a!-
Aporta ideas sore !a disposicin , *erar&'i(acin de conceptos asB
co5o en !a defnicin de! tipo de en!ace &'e re!aciona !os conceptos
'ti!i(ados
M'estra satisLaccin a! traa*ar con s' co5paero o s' e&'ipo-
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
103/195
En e! 5apa concept'a! se identifcan !os conceptos c!ave de!
contenido &'e se est% representando-
E! concepto principa! est% co!ocado en !a parte s'perior , a partir de
1ste se derivan !os conceptos sec'ndarios *erar&'i(ados seg#n s'
nive! de genera!i(acin
Todos !os conceptos est%n escritos con 5a,#sc'!as
Hos conceptos est%n conectados con pa!aras de en!ace escritas
con !etra 5in#sc'!a en 5edio de dos !Bneas &'e indican !a direccin
de !a proposicin
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
104/195
Ha eva!'acin dee !!evar a !a rea!i5entacin co5entarios , decisiones
4acia !a 5e*ora-
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
105/195
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
106/195
Defne Procedi5iento para desarro!!ar!o en t1r5inos de
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
107/195
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
108/195
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
109/195
KC5o se eva!#a
ESCAHA ESTIMATI$A PARA HA E$AHJACIFN DE JN $IDEO DIDACTICO 5arcar con'na
Hogra e! propsito de! g'in con efcacia
M'estra re!evancia c'rric'!ar de !os o*etivos &'e
persig'e-
Evidencia doc'5entacin , L'entes de
ECEHENTE
AHTA
CORRECTA
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
110/195
A"A
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
111/195
ASPECTOS T]CNICOS EST]TICOS U EPRESI$OS
M'estra I5%genes !ogradas
Evidencia !os te2tos gr%fcos , ani5aciones
Aco5paa con anda sonora ;voces 5#sica---=
M'estra ca!idad proL'ndidad en !os contenidos
E! g'in 5'estra estr'ct'ra , rit5o ;g'in c!aro
sec'enciacin---=
S' p!antea5iento a'diovis'a! 5'estra interaccin
entre e!e5entos
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
112/195
ECEHENTE
AHTA
CORRECTA
A"A
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
113/195
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
114/195
ASPECTOS PEDAGFGICOS
Genera de 5otivacin res'!ta atractivo e interesante
De5'estra adec'acin a! 's'ario ;contenidos
actividades=
Contiene p!antea5iento did%ctico ;organi(adores
res'5en---=
ECEHENTE
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
115/195
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
116/195
$AHORACIFN GHOAH
ECEHENTE
AHTA
CORRECTA
A"A
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
117/195
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
118/195
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
119/195
Por e*e5p!o) - Mane*a !as tecno!ogBas de !a inLor5acin , !a co5'nicacin
para otener inLor5acin , e2presar ideas
Defne Procedi5iento para desarro!!ar!o en t1r5inos de
a- Inicio -8 Se pide a !os a!'5nos &'e se organicen en inas o e&'ipos , &'e
e!aoren g'iones senci!!os &'e !es van a servir co5o ins'5os para !a
e!aoracin de 'n progra5a de radio &'e aar&'e !os aprendi(a*es
constr'idos a !o !argo de 'n se5estre o cic!o esco!ar en este pri5er
5o5ento se dan a conocer !os indicadores de eva!'acin a !os &'e va a
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
120/195
ser so5etido e! progra5a de radio &'e van a presentar co5o prod'cto
fna!-
- Desarro!!o-8 Has inas o e&'ipos van 4aciendo pr'eas senci!!as de
a!g'nos te5as &'e se van tratando en e! gr'po !o &'e !es va a per5itir
ade5%s de e*ercitar ir recopi!ando prod'ctos parcia!es &'e servir%n !'ego
de ins'5os para e! progra5a de radio &'e se tras5itir% a! fna! de!
se5estre o cic!o esco!ar-
c- Cierre-8 Has inas o e&'ipos presentan s's progra5as de radio a! fna! de!
se5estre o ao !ectivo apeg%ndose a !os indicadores de eva!'acin
previa5ente defnidos , se ap!ica !a 4erra5ienta de ca!ifcacin ; !ista de
verifcacin esca!a esti5ativa o r#rica=-
KC5o se eva!#a
Indicadores
R 88 M 8E
reg'!ar ien M', ien E2ce!ente
Nive! de !ogro > en nive! M , . en nive! E
R
M
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
121/195
E
Co!aora con s's co5paeros para e! diseo de !os g'iones
, en !a rea!i(acin de! progra5a de radio esco!ar
Aporta ideas sore e! contenido , participa activa5ente en e!
proceso de rea!i(acin
Da 5'estras de satisLaccin en e! proceso de rea!i(acin de!
progra5a de radio-
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
122/195
E! sonido tiene 'ena ca!idad t1cnica es c!aro
co5prensi!e , 'ti!i(a otros aspectos sonoros ade5%s de !as
voces-
Hos contenidos se presentan de Lor5a organi(ada ien
estr'ct'rada , c!ara
E! g'in es c!aro , est% ien estr'ct'rado-
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
123/195
Ha estr'ct'ra , !a sec'encia de! progra5a res'!tan
adec'ados a !a po!acin est'dianti! a !a &'e se dirige) a s'
capacidad perceptiva co5prensin conoci5ientos
previos-
8/10/2019 ESTRATEGIAS DIDCTICAS POR COMPETENCIAS.doc
124/195
?- Peridico , noticiero esco!ar
K'1 es
Es 'n instr'5ento &'e per5ite activar diversos
rec'rsos en !os a!'5nos a! organi(ar s' e!aoracin dando c'enta de !os
aconteci5ientos re!evantes &'e se dan en !a co5'nidad esco!ar de Lor5a
ta! &'e se despierte e! inter1s en !a po!acin &'e es destinataria de este
5edio de co5'nicacin &'e a! 5is5o tie5po potencia , diversifca !as
posii!idades de e2presin de ideas por 5edio de! !eng'a*e escrito-
KPara &'1 se 'ti!i(a
Para posii!itar !a e2presin escrita poner en *'ego !as 4ai!idades
organi(ativas , evidenciar actit'des a! traa*ar en e&'ipo diseando ,
e!aorando 'n 5edio de co5'nicacin 4ec4o por , para !os a!'5no