ER WAS EENS

M.E.G

. de JongInterieur architectuurEindexam

en 2007

7 1. Voorwoord

11 2. Inleiding

15 3. Oorsprong

19 4. Zoektocht

23 5. Grenzen en regels

27 6. Paradijselijke tuinen

33 7. Kunstmatige tuinen

37 8. Natuur slaat terug

43 9. Conclusie

27 10.Bibliografie

1. Voorwoord

Al eeuwen lang worden menig architect en kunstenaar geïnspireerd door de natuur. Mijn scriptie gaat over de Natuur met betrekking op Architectuur.

Architectuur is voor mij een ruim begrip. Het bestaat voor mij uit 3 schakels: exterieur, interieur en de omgeving. Als er één ontbreekt is het geheel niet compleet. De drie schakels moeten elkaar versterken. Als deze niet in evenwicht zijn kan er geen eenheid worden gevormd. Eenheid door: “de drie schakels, interieur exterieur en de omgeving, samen te laten smelten tot één geheel.”.

Natuur is er altijd geweest. Vanaf het ontstaan van de mensheid, is de mens afhankelijk van de natuur. Niet alleen om te overleven maar ook om rustig te kunnen ontspannen. Te ontsnappen aan het stadsleven. Toch vraag ik me af, waarom de mens zo aangetrokken wordt tot de natuur. Hoe is het allemaal begonnen?

2. Inleiding

Om antwoord te krijgen op deze vraag, ga ik terug naar de kern in het verleden om te komen tot een antwoord in het heden. In het eerste hoofdstuk “De oorsprong” gaat het over het ontstaan van de natuur en mensheid. Het tweede hoofdstuk “Zoektocht” gaat over de uitweg van de mens naar een plekje waar zij tot rust kan komen en de drukte van de stad kan ontlopen. Het derde hoofdstuk “Grenzen en regels” gaat over afbakenen van ruimte en het maken van grenzen tussen architectuur en natuur. Het vierde hoofdstuk “Paradijselijke tuinen” gaat over harmonie en natuur als medicijn. Het vijfde hoofdstuk “Kunstmatige tuinen” gaat over de verandering van harmonie naar disharmonie tussen architectuur en natuur. Het laatste hoofdstuk “De natuur slaat terug” gaat over de kracht van de natuur.Ten slotte mijn conclusie over de verhouding tussen architectuur en natuur gevolgddoordebibliografie.

Het Nederlandstalige woord “natuur” is afgeleid van het Latijnse woord Natura, dat een verbuiging is van natus wat “geboren” oftewel “tot leven gekomen” betekent. Natura is op zijn beurt weer afgeleid van het Griekse physis, wat voor “groei” staat. In het Nederlands woordenboek wordt “natuur” verklaard als: “niet door de mens gewijzigde omgeving of omstandigheden.”

Mag je er dan vanuit gaan, dat alles wat door mensen handen is aangeraakt niet onder natuur valt? Want onder welke noemer valt datgene, wat de mens als natuur ziet en wat als zodanig door hemzelf is ingericht of aangelegd? Valt dat dan onder architectuur? In het Nederlands woordenboek wordt “architectuur” verklaard als: “bouwkunst.” Dit alleen en niets meer of minder. Is architectuur dan alles wat door mensen handen is gemaakt? Wat is de verhouding tussen architectuur en natuur?

3. Oorsprong

het benodigde om het lichaam te voeden en te beschermen. Zonder enig behoefte aan omhulsel van muren of daken. De architectuur was nog niet nodig. “De mens was één met de natuur.”

De wereld was volmaakt. Die perfectie, na het ontstaan van de wereld, kan je omschrijven als het verloren paradijs. Pas na de zondeval, werd het bedekken van het lichaam een noodzaak. Kleding verborg de schaamte van de mens. Architectuur verbergt de kwetsbaarheid van de mens. Architectuur biedt een schuilplaats, een plek waar men veilig is voor alle krachten der natuur.

Volgens oude geschreven verhalen stond de mens aanvankelijk dichtbij de natuur, hij was één met god en de natuur.In de Bijbel staat geschreven: “Omdat hij (Abraham) verlangde naar de stad met funderingen, waarvan de architect en bouwer God was...” (Hebreews 11:10) In de Koran staat geschreven: “Allah heeft alles een maat toegewezen...”(Surat at Talaq,3) En Plato die dichterbij het hedendaagse ervaring- en gedachtegoed staat schreef: “En op het moment kregen al deze tot stand gekomen zaken hun vorm van hij die ordent, door gedachten van getallen...” (Timaeus)Het is geen toeval dat religie enfilosofiede Schepper afschilderdenalseen architect. God, allah, of hij die ordent (Plato), worden de vormgevers van de wereld genoemd, uitvinders van de natuur. In het joods-christelijk geloof begint alles bij het hof van Eden, het paradijs waar de natuur gezien wordt als de goedgezinde leverancier van al het

Jan Brueghel en Peter Paul RubensHet aardse paradijs met de zondeval van Adam & Eva, ca. 1617

Jeroen Bosch De tuin der lustenca 1475

Meester van Paulus en BarnabasDe zondeval, ca. 1530 - 1560

4. Zoektocht

en de hectische stad met het razende verkeer en de snelle communicatie even kan vergeten.

Adriaan Geuze, landschapsarchitect te Rotterdam richtte in 1987 samen met collega Paul van Beek het bureau West 8 Landscape Architects op. Adriaan Geuze creëerde de Erasmian Garden; dit is een hypermodern sober retraite-oord. Een stedelijke oase, een tuin die de illusie van het Hof van Eden wekt. Een verborgen schuilplaats.

In de loop der eeuwen heeft de mens de natuur zien veranderen van paradijs tot agrarische landschappen, gecultiveerde bossen, dorpen en steden waaruit de natuur min of meer verbannen is. De mens keert zich af van de natuur. Een gebouwde omgeving waar de mens zich langzaam niet meer thuis begint te voelen. De mens is zoekend geworden naar een plekje waar hij kan genieten en tot rust kan komen. De reclame van goedkope vakantiereizen vliegen je om de oren. Je kan overal naar toe vliegen om de drukte van het hedendaagse leven los te laten. De stadsmens heeft behoefte aan een plek waar zij rust kan vinden.

‘Breeze of AIR’ (Architecture International Rotterdam), probeert in hetalgemeen duidelijk te maken dat de stadsmens in deze tijd behoefte heeft aan kleinschaligheid en lokale identiteit. Zij worden uitgedaagd om in beeld te brengen wat de Rotterdamse stadstuin van de eenentwintigste eeuw zou kunnen zijn. Een plek creëren waar de stedeling kan onthaasten

Adriaan Geuze 1987

Project: Erasmian Garden Rotterdam

Adriaan Geuze: “Er bestaat aanvankelijk veel behoefte aan leegte. Leegte is, net als stilte, een kwaliteit aan het worden. Leegte is van iedereen, het is openbaar, het is niet geclaimd. Dat schept lucht en bevrijding, dat hebben mensen nodig. Maar al werkend merk je dat iedereen ruimte claimt; er zijn zoveel mensen bezig de stad in te richten en toe te delen aan bepaalde functies. Elke meter, zowel onder de grond als boven de grond, is geclaimd, en al die functies liggen in allerlei soorten kaarten vast, en voor allesgeldencodesenregels...Ikvind‘leegte’niethetjuistewoord,maarruimte. Ik denk dat de behoefte naar ruimte is toegenomen. Behoefte naar ruimte is in de loop der jaren ontstaan doordat de leefruimte in de steden afnam. De natuur biedt deze ruimte maar is schaars in de randstad en niet in overvloed zoals bij het paradijs van Adam en Eva. Erasmian Garden probeert de mens ruimte te bieden zonder, deze een ticket naar de Bahamas te laten kopen. De mens is een zoektocht gestart naar de verhouding tussen architectuur en natuur.

5. Grenzen en regels

Wat is echter de achterliggende gedachte, de diepere overeenkomst tussen omheining en tuin? Dat brengt ons weer rechtstreeks terug bij die gewenste ideale ruimte: de begrensde plaats is tegelijkertijd ook een afgebakende plaats en daardoor een geheime plaats. Deze plaats is toegankelijk voor speciale, uitverkoren mensen. Wie deze plaats niet waardig blijkt te zijn, wordt verdreven. De omheining wekt begeerte op. Men zou kunnen zeggen dat de tuin, naar analogie van de omheining, Paradijs werd genoemd.

Zo citeert architect Robert Kromhof in het artikel de ontaarde mens; “Niet het verwijderen van grenzen geeft vrijheid aan de mens, maar juist het stellen van grenzen. De grenzeloze ruimte krijgt pas dan betekenis voor de mens, als er grenzen gesteld worden.”

Ikvindheterglastigomhetwoord“paradijs”tedefiniëren.Hetparadijsis een illusie van de mens. Een droombeeld dat door de eeuwen heen verandert van vorm en idealen. De mens is gewend geraakt aan grenzen en regels. Zo bakent men zijn of haar territorium af. Waarom die begrenzing, die beperking?

Die begrenzing wordt al beschreven toen alles ontstond. De woorden “Tuin en Paradijs” slaan hier namelijk op terug. Het woord paradijs kan worden afgeleidvanhetOud-PerzischewoordPairi-dea’za,watzoveelbetekentals‘omheindpark’of ‘lusthofvandekoning’.HetOud-BabylonischewoordparadeisosisnietandersdaneenanderewoordvariantvanPairi-dea’za.Letterlijkkanhetwordenvertaaldmet‘omheining’,‘ommuring’ofgewoon‘afgebakendgebied’.

Naar mijn idee zijn grenzen er alleen om de mens zekerheid te geven. Maar wat als grenzen veranderen in regels? Zal de mens dat als “onvrij” ervaren? Begrenzing vindt ik een beperking in vormgeving. Robert Kromhof: “Een geslaagd gebouw is losgekomen van de natuur, van zijn omgeving en kan op elke plek neergezet worden. Het gebouw is een universeel product geworden...” Dat kan alleen als je de grens tussen binnen en buiten, omgeving en vormgeving zo duidelijk trekt, dat er geen interactie tussen beide groepen ontstaat. Die interactie vind ik juist heel belangrijk en interessant. Geen zichtbare lijnen trekken tussen binnen en buiten. Een ontwerp moet op geen enkele wijze verdwijnen in de natuur, maar moet op zichzelf een kenmerk van het landschap worden. Door grenzen te stellen en te maken, zal dit onmogelijk zijn. De architect verbetert de natuur. Als je de architectuur goed uitvoert word de plek mooier dan hij al was.

6. Pardijselijke tuinen

De architectuur is een toevoeging aan de omgeving en de omgeving een toevoeging aan de architectuur. In dit geval zijn de natuur en de architectuur in balans en vormen zij een eenheid.

Een hedendaagse tuinontwerper, die op dezelfde wijze een relatie probeert aan te gaan met de architectuur en natuur, is Dominique Perrault. In juli 1989 kreeg de architect Dominique Perrault de opdracht een ontwerp te maken voor de nieuwbouw van de bibliotheek van Parijs.

De verhouding tussen architectuur en natuur kan harmonieus zijn of disharmonieus. Bij harmonie is de verhouding in evenwicht. Bij disharmonie overheerst architectuur of natuur. Als je terug in de geschiedenis kijkt is er één duidelijk voorbeeld waar architectuur en natuur in verhouding zijn gebracht namelijk het paleis van Versailles in Frankrijk. De tuinen van Versailles gelden als het meesterwerk van André Le Nôtre, die hij tussen 1661 en 1668 realiseerde. Elk element gehoorzaamt aan een strenge ruimtelijke ordening. Ordening en symmetrie bepalen de aanleg van de lanen, kanalen en tuinperken. Alles was in verhouding en evenwicht. Er ontbrak echter alleen nog een bevredigende verbinding tussen het kasteel en tuin bij het binnenhof. Le Nôtre voegde daar een vierhoekig bassin aan toe met daar omheen terrassen, die hij beplantte met rijen in model gesnoeide bomen. Dit moest de asymmetrie van de architectuur en de ongelijkmatige contouren van de kasteelfaçade verbergen. De verhouding architectuur en natuur zijn hier in evenwicht.

André le Nôtre 1661- 1668

Tuinen van Versailles

Mensen zijn steeds meer in steden gaan wonen. De boeren leefden meer met de natuur dan stadsmensen. Stadsmensen zijn al blij met een paar vierkante meter als tuin en met “vier plantjes” als begroeiing. De overvloed aan gebouwen die geen enkele relatie aan gaan met de natuur en omgeving rondom. Geen harmonieuze verhouding tussen architectuur en natuur, zoals bij Versailles, maar disharmonie. Langzaam wordt de wereld overspoeld door architectuur. Er is geen evenwicht meer tussen natuur en architectuur, architectuur overheerst en bouwt als ware over de natuur heen. Enkele doen herstelpogingen om weer een harmonieuze verhoudingtekrijgen.Zo’nherstelpogingwerdgedaaninChicago.

Het ontwerp bestond uit vier glazen torens, op elke hoek één. De torens moeten in hun vorm opengeslagen boeken nabootsen. De torens zijn genoemd naar het deel van de collectie dat daarin is opgeslagen: Tour des temps (Toren van de tijd), Tour des lois (Toren van de wetten), Tour des nombres (Toren van de getallen), Tour des lettres (Toren van de letters)Transparantie is voor de Franse architect Dominique Perrault een voorwaarde om zijn huidige doel te bereiken: de integratie van het gebouw met de omgeving. Hij gebruikt de natuur als architectonisch materiaal en omgekeerd roept zijn architectuur natuur op. In het hart van de Nationale Bibliotheek in Parijs, liet hij een binnentuin aanleggen, die beschermd wordt door de vier glazen torens. Het is een stedelijke oase. Een tuin die niet toegankelijk is voor publiek, maar als een heilige plek waarin symbolisch kalmte wordt bewaard. In sommige opzichten de tuin van Eden.

Dominique Perrault 1989 - 1995

The Sunken GardenFrench National Library, Parijs

aan de omgeving. Natuur functioneert hier als een geneesmiddel, door middel van de natuur wordt overdosis van architectuur weer teruggebracht. De vraag is alleen of architectuur en natuur hiermee in evenwicht kunnen worden gebracht. Herkend de architectuur het medicijn natuur of negeert zij de herstelpogingen en blijft de architectuur overheersen.

Change is the one immutable circumstance found in landscape. But the changes all speak or sing in unison of cosmic law, itself a nobler form of change. These cosmic laws are the physical laws of all man-built structures as wel as the laws of the landscape. Man takes a positive hand in creation whenever he puts a building upon the earth beneath the sun. If he has a birthright at all it must consist in this: that he, too, is no less a feature of the landscape than the rocks, trees, bears, or bees than nature to which he owes his being. Continuously nature shows him the science of her remarkable economy of structure in mineral an vegetable constructions to go with the unspoiled character everywhere apparent in her forms.Frank lioyd Wright, The future of architecture

“Architectuur van de toekomst” een documentaire die de AVRO uitzondover Burgemeester Daley van Chicago. Daley heeft zich een missie gesteld, zijn stadmoet de ‘groenste stad’ van Amerika worden en hij wilde ditdoormiddel van “Green roofs” doen, ofwel groene daken. Daley nam het initiatief voor een groen dak project in de stad Chicago door te beginnen bij het dak van het Stadshuis van Chicago. In Europa was dit proces, van groene daken, al lang in gang. Hij zag een ultieme kans voor de vele platte daken van de hoge grote gebouwen van Chicago. Groene daken biedt ecologische voordelen. Groene daken gaan twee keer zo lang mee. De begroeiing beschermt het dak tegen extreme dag- en nachttemperatuur, schommelingen in temperatuur die barsten zouden kunnen veroorzaken. De begroeiing absorbeert de warmte, hierdoor straalt het dak geen warmte naar de stad uit. Groene daken kunnen helpen om de onnatuurlijke temperatuurverhoging te verzachten. Hoewel de top van de daken normaal niet toegankelijk is voor publiek, is het visueel toegankelijk vanaf de omliggende grotere gebouwen in het gebied. Het geeft een beter beeld

ASLA Green Roof Constributor 2002Green roofCity Hall ,Chicago

7. Kunstmatige tuinen

Ken Smith 2003 - 2005

Rooftop Garden Museum of modern Art, New York

Een citaat van Ken Smith: “Architectuur is een vak van “scrubbing things up” mooier maken, aankleden, vergissen en verbergen. Alles wat de mensenmakenisperdefinitiekunstmatig,zelfsalgebruikenzenatuur.”Waar ligt de grens tussen natuur en kunstmatig. De tuin van de toekomst kan overal staan. Als de mens het maar als tuin ervaart. De overdosis architectuur probeert dat de natuur zich zal aanpassen aan zijn materie. Natuurlijke begroeiing lijkt niet meer nodig om het als tuin te laten functioneren. Ken Smith is niet de enige die dit standpunt inneemt.

De overdosis van architectuur zorgde voor een splitsing. De een probeert te herstellen en schept een natuurlijk stukje natuur, de ander legt zich erbij neer en zoekt het in plastic natuur. Er ontstonden kunstmatige tuinen. Kunstmatige tuinen houden een plantloze tuin in. Soms is het om in perfectie te verhullen, net als bij het stadhuis in Chicago, door de top van het dak visueel aantrekkelijker te maken. Hiervan is ook sprake in New York.Bovenop het Museum of Modern Art in New York bevindt zich de merkwaardige tuin van Ken Smith. Zonder onderhoud of irrigatie en waar geen planten groeien. De tuin bestaat uit plastic rotsen, kunstmatig palmhout, helder verpletterd glas en gerecycled rubber.

Martha Schwartz is een landschap architect, zij heeft veel projecten gedaan naar new design expression in landschap. Eén van haar werk heet City of tomorrow en bevindt zich in het plaatsje Malmö in Zweden. City of tomorrow is een wilgenboom die staat te wuiven in de wind. De wuivende wilg verwijst naar de traditionele romantische landschappen. Deze wilg heeft geen water, zonlicht of gras nodig en is niet afhankelijk van de juiste temperatuur. Hij kan overal ter wereld “groeien” omdat hij van kunststof is.

Ken Smith en Martha Smith roepen bij de bezoekers de vraag op naar het belang van het natuurlijke tegen het kunstmatige in de tuin van de toekomst. Volgens mij is een tuin een stukje natuur die de zintuigen van de mensprikkelt.Eenkunstmatigetuinkannietdezintuig‘geur’nabootsen.Zolang de kunstmatige tuin dit zintuig niet prikkelt, zal de materie van architectuur de natuur niet kunnen vervangen. De verhouding tussen architectuur en natuur is compleet weggevaagd.

Martha Schwartz 2001

City of Tomorrow Exhibition Malmö, Sweden

8. Natuur slaat terug

Hoe lang laat de natuur het toe om zich te laten imiteren door de architectuur. Verondersteld wordt dat architectuur permanent of onroerend is; net zo permanent als de natuur op aarde is. Als een groot gebouw een werk zou zijn van de geest die gelijk is aan de natuur, dan zou dat gebouw eeuwig moeten staan. De verhouding tussen architectuur en natuur is totaal uit evenwicht gebracht. Tot op heden leek het alsof de natuur niet meer permanent zou zijn. Maar in werkelijkheid zal de mens zich steeds vaker moeten aanpassen aan de natuur. Het waterpeil blijft stijgen en er vinden temperatuurveranderingen plaats. Het klimaat verandert en de mens kan dit niet voorkomen. De kracht van de natuur is oneindig. Daarentegen is Architectuur niet immuun voor tijd en is dus vergankelijk. De natuur is een andere wereld, die de mens zo nu en dan, met zijn krachten overvalt.

Bijvoorbeeld zoals bij de Aardbeving in Kob in 1995 of de tsunami 2004.

Tsunami Thailand 2004

Aardbeving Kobe 1995

De aardbeving in Kobé is een natuurfenomeen in de architectuur geworden. Vele van Tadao Ando bekende werken waren in de stad Kobe gebouwd. Na de verwoesting van aardbeving richtte de architect een organisatie op, Green Netwerk, om bloesembomen te planten in de verwoestte stad en zijn omstreken. Zijn doel was om met deze bomen een nieuwe energie en een nieuwe geest te planten in de mensen.

Ik vind het een mooi gebaar van Tadao Ando om nadat de natuur zijn ‘donkerekant’hadlatenzien,demensookweerdeschoonheidvandenatuur te laten zien. Je zou kunnen zeggen dat de natuur de architectuur verwoestte doormiddel van een tornado, omdat zij zo haar eigen schoonheid weer kon laten terugkomen.

TadaoAndo’sreaction1995

Kobé, Japan

Tadoa Ando liet door het planten van de Bloesem de schoonheid van de natuur zien. Architect James Wines probeert juist op een abstracte manier de kracht van de natuur weer te geven. Dit is heel duidelijk te zien bij Forest Showroom in Virginia. Forest Showroom wekt bij mij de gedachte op, dat de natuur in de strijd is met de architectuur. De bomen komen dwars door de bakstenen muur heen. De bomen zijn krachtiger dan de harde baksteen. De natuur slaat nu terug en laat zien dat zij onoverwinnelijk is en niet vervangbaar is door de natuur-imitatie van de mens. De architectuur zou nooit de natuur kunnen vervangen.

James Wines, SITE 1980

Forest ShowroomRichmond, Virginia

9. Conclusie

Ik kan concluderen dat de relatie tussen architectuur en natuur samen een interessante ontwikkeling hebben doorgemaakt. In het begin was de mens één met de natuur zoals in de tuin van Eden. Toen architectuur eenmaal noodzakelijk werd en de architectuur opkwam schoot deze te ver door en begon de zoektocht naar de juiste verhouding tussen architectuur en natuur. Na een tijd van harmonie tussen architectuur en natuur, zoals bij Versailles, ontstond er een overdosis aan architectuur in de steden. De harmonieuze verhouding tussen architectuur en natuur vervaagde. Door het te strak trekken van grenzen tussen deze twee verstoort men de harmonie.De overdosis van architectuur zorgde voor een splitsing. De één probeert te herstellen en schept een natuurlijk stukje natuur. Uit wanhoop tracht men natuur als medicijn te gebruiken door deze toe te voegen aan de overdosis architectuur, zoals in Chicago bij Green Roof.De ander legt zich erbij neer en zoekt het in plastic-natuur. Het gevolg was disharmonie. Er was op dat moment geen verhouding tussen architectuur en natuur. Men probeerde de natuur uit te bannen door haar kunstmatig

te maken, zoals de imitatie-tuin van Ken Smith.Architectuur overheerst en de natuur wordt compleet weggevaagd.Even lijkt de mens de natuur onder de duim te hebben. Maar de mens juichte te vroeg. De natuur wordt wakker en vecht terug. Zij laat zich van haar lelijke kant zien met haar vernietigende kracht.

De mens wordt langzaam weer terug op haar plaats gezet. De natuur heeft ons weer laten realiseren dat zij meer macht heeft dan alle mensen en niet te vervangen is door haar te imiteren. De verhouding tussen architectuur en natuur is nog niet in evenwicht. Steden worden nog steeds groter en wolkenkrabbers schieten uit de grond. Wat de toekomst ons zal brengen weet men niet. Zal de mens inzien dat de natuur een essentieel onderdeel is van zijn bestaan en daardoor evenwichtig door moet worden gevoerd in de architectuur. Of zal de natuur nu doorslaan, en de architectuur overheersen

10.Bibliografie

1997 Ir.R.Kromhof,Deontaardearchitectuurvechtentegendenatuur,vakbladFilosofienr.3

1989 Paolo Cangioli, Versailles, Alphen aan de Rijn 2000 Ehrenfried Kluckert, Europese tuinkunst van de oudheid tot heden, Keulen2006 Philip Jodidio, Architecture: Nature , München - Berlijn - London - New York

BoekenKrantenartikel

Tijdschrift

200618November KarelBeckman.‘StedeninVsvergroenen’,FinancieelHandelsblad,pag.1

ER WAS EENS

ER WAS EENS

1995 Tadao Ando, Kobe, www.washingtonpost.com1995 Max Bruinsma, Het onzichtbare product, www.xs4all.nl1997 Best, Best products, www.wikipedia.org, 19972001 WillySpaan,Erasmiaansetuinenin‘greenport’Rotterdam,www.classic.archined.nl20012001 Witte de With Center for Contemportary Art, Breeze of AIR / Hortus Conclusus, www.absolutearts.com2001 Martha Schwartz, City of tommorrow, www.marthaschwartz.com2002 David Yocca, Chicago City Hall Green Roof Chicago Illinois , www.asla.org2003 Site, Forest Showroom, www.siteenvirodesign.com2004 Brian Handwerk Landscaped Roofs Have Chicago Mayor Seeing Green, www.news.Nationalgeographic.com2005 Maja Landeweer, Het gebouw als onderdeel van de omgeving, www.delta.tudelft.nl2005 Treehugger,MoMA’sFakeGarden,designedbyKenSmith,www.treehugger.com

ArtikelenenInternetsite’s

ER WAS EENS