ENFEKSİYON HASTALIKLARINDA LABORATUVAR TANI

Prof. Dr. Neşe SaltoğluCerrahpaşa Tıp Fakültesi

Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD

Enfeksiyon Hastalıklarında Tanı

Anamnez Fizik Muayene bulguları Laboratuvar incelemeleri

Non-spesifik tetkiklerSpesifik inceleme yöntemler

Kültür Seroloji Moleküler yöntemler

Mikrobiyoloji dışı incelemeler Tam kan sayımı Nötrofili, toksik granulasyon

bakteriyel enfeksiyon bulgusu (İnfektif endokardit, sepsis gibi)

Lökopeni (relatif lenfositoz) ör: tifo

Lenfositoz Viral enfeksiyonlar

Monositoz Tüberküloz

Eozinofili Parazitler

Toksik granulasyon

Lenfositozla seyreden enfeksiyonlar

İnfeksiyoz mononukleoz,

Sitomegalovirus infeksiyonu,

Viral hepatitler (A-E), kızamık, su çiçeği, kabakulak, adenovirus

infeksiyonları ve diğer virüs infeksiyonları,

boğmaca, bruselloz, tüberküloz, sifiliz , toksoplazmoz

Atipik lenfositler-İnfeksiyoz Mononukleoz

Lenfopeni gözlenen enfeksiyonlar

Ciddi pnömokok veya Klebsiella pnömonisi gibi ağır seyirli bakteri infeksiyonları;

ciddi endotoksemi; miliyer tüberküloz; lenfositik koriomenenjit, Kolarado kene ateşi, deng gibi bazı virus

infeksiyonları; histoplazmoz,; kalaazar

Monositoz gözlenen enfeksiyonlar

Tüberküloz, diğer granulamatöz infeksiyonlar,sifiliz, subakut bakteriyel endokarditsitomegalovirus varicella zoster virus infeksiyonları

Eozinofili gözlenen enfeksiyonlar

toksik şok sendromu(%50),

bronkopulmoner aspergilloz

Kızılın geç devresi, bazı kronik

infeksiyonlarda akut bakteri

infeksiyonlarının iyileşme devrinde;

Parazitler Trişinoz, kist hidatik, viseral larva migrans, askariyaz, toksokariyaz, strongyloidaz

Anemi gözlenen enfeksiyonlar

Kanama veya yıkım sonucu akut anemi : Clostridium perfringens sepsisi,

malaria, babesiyoz, bartonelloz, Mycoplasma pneumoniae pnömonisi, infeksiyöz mononukleoz sifiliz

eritrosit öncü hücrelerinin tutulması sonucunda anemi

Parvovirus B19 infeksiyonu

Kronik infeksiyonlarda kronik hastalık anemisi belirlenir.

retiküloendotelyal sistemde demir depoları normal veya artmış,

plazma demiri azalmış total demir bağlama kapasitesi azalmış

Trombositopeni beklenen enfeksiyonlar

Azalmış yapım/artmış yıkım Sepsis/DİK, sıtma, tifüs, toksik şok sendromu, CMV, HIV, EBV, rubella

Hemorajik hummalar (Kırım Kongo hastalığı ,

İnfeksiyon dışı durumlar Vit B12 veya folat eksikliği, maligniteler

İlaçlar:sitotoksikler, östrojen, tiazid diüretikleri

TrombositozAkut infeksiyonların iyileşme dönemi, tüberküloz, bazı kronik infeksiyonlar, özellikle yavaş iyileşen pnömoniler

Dissemine intravasküler koagülasyon Ciddi infeksiyonların seyrinde özellikle gram negatif bakterilerin etken olduğu

sepsisler meningokoksemi, kayalık dağlar lekeli ateşi Asplenik hastalarda DİK daha sık gelişir

Trombositopeni, artmış fibrin yıkım ürünleri, azalmış fibrinojen ve azalmış protrombin zamanı saptanır; kanama ve trombozlar gelişebilir

Mikrobiyoloji dışı incelemeler

Lökosit varlığı, diğer hücre özelliklerin araştırılması İdrar analizi (Lökosit, eritrosit, bilurubin, ürobilinojen gibi)

Gaita incelemesi (Hücre tipi, kan, parazitler)

Diğer steril vücut sıvıları (K. iliği materyali, BOS, asit, plevral mayi gibi)

Boğaz ve balgam yaymalarında hücre tipleri (PNL, lenfosit)

Karaciğer ve böbrek fonksiyonlarını araştırılması ALT, AST, BUN, Kreatinin, CPK, bilurubin, ALP

Akut faz reaktanları

Artış gösterenler ESR, CRP, Fibrinojen, haptoglobulin, C3, serum amyloid A, prokalsitonin

Azalanlar Albumin, prealbumin, transferrin

CRP CRP, iltihabi reaksiyonlar sırasında kanda düzeyi artan

ve karaciğerde üretilen akut faz reaktanı bir protein

36-50 saatte maksimuma ulaşır, 20-200 ng/ml değerlerine ulaşmaktadır.

invazif bakteriyel infeksiyonlarda 15-40 kat

artabilmektedir; viral infeksiyonlarda genel olarak 3-5 kat artar,

grip, CMV gibi viral infeksiyonlarda da 10 kattan fazla artış olabilmektedir.

Prokalsitonin (PCT), kalsitoninin bir propeptididir.

Normal olarak tiroid bezinin C hücrelerinde üretilir ve sağlıklı kişilerde düzeyi çok düşüktür.

Özellikle yoğun bakım birimlerinde sepsis

tanısında ve prognoz tayininde yardımcı 50 mg/L prokalsitonin olası veya kesin sepsis

tanısında %98.5 duyarlılık ve %75 özgüllük

Prokalsitonin CRP den daha çabuk yükselir (3 saat içerisinde)Normal:0.01 ng/ml Viral infeksiyonlarda veya inflamatuar

hastalıklarda 0.5-1 ng/ml Sistemik bakteri infeksiyonlarında 20-200

ng/ml ye yükselir

Prokalsitonin CRP den daha pahalı

İnfeksiyon dışı durumlarda da artabilirYanıklar, ciddi travma, büyük cerrahi işlemler, uzamış dolaşım yetmezliği …Ancak Sepsisdeki kadar yüksek değerlere

ulaşmaz

Mikrobiyolojik araştırmalar

Mikroskopik inceleme Gram boyama Giemsa Karanlık alan EZN , Kinyoun, (Tüberküloz), Modifiye EZN (Nocardia), HE, Trikrom boyama(Amip)

Floresan antikor incelemeler Auramin rhodamin DFA, IFAT (Legionella v.b) Elektron mikroskopi (Viruslar ör: Rotavirus)

Mikrobiyolojik araştırmalar: Kan örneğiincelemesi

Wright-Giemsa Plasmodium türleri Trypanosoma Babesia Borrelia

Akridin orange Bartonella

Hemotoksilen eosin Mikroflarya

EZN ya da AuramineRodamin- M. tuberculosis

Karanlık alan Leptospira

Schuffner

Babesia microti

K. İliği incelemesi

BrusellaSalmonella LeishmaniaM. tuberculosis

M. tuberculosis (ARB )

M. tuberculosis

Leishmania, www.kanbilim.com/images/dhlatlas/Slide14.JPG

BOS incelemesi

Kültür ve Gram boyama Tüm bakteriler için

Kültür , ARB veya Auramin rhodamin Tüberküloz

Çini mürekkebi Kriptokok

Giemsa Treponema Toksoplazma gondii

Tüberküloz ARB

Kriptokok çini mürekkebi BOS örneği

Balgam yayması

Dışkının Gram boyaması -C.difficile

Dışkıda parazit yumurtaları

Amip trofozoitTrichuris trichura

Enterobius vermicularisAscaris lumbricoides

Diğer steril sıvılar

Gram Giemsa ARB Modifiye ARB

Nocardia

Nocardia, www.medscape.com/.../art-ajcp1162.02.fig6

Nocardia

Mikrobiyolojik tetkikler: Kültür

Besiyeri Genel besiyerleri (Ör: streptokok) Zenginleştirilmiş, spesifik besiyerleri (Ör:

Brusella) Katı-sıvı besiyerleri Aerobik, anaerobik,mikroaerofilik,

Ör: pnömokok %5-10 CO2 li ortam

S. pneumoniae

textbookofbacteriology.net

Streptococcus textbookofbacteriology.net

İdentifikasyon Morfoloji, biotipleme, serotipleme ,faj tipleme,

kromatografi Duyarlılık araştırılması Disk difüzyon, mikrodilüsyon, MİK: (agar

dilüsyon,mikrodilüsyon, E-test)

Hücre kültürü Virus, Klamidya, Riketsiya

Enfeksiyon hastalıklarında serolojik testler-antikor aranması Bakteriler Lam ve Tüp agg testi,

Brusella türleri (lam agg:Rose Bengal, Tüp aggl: Wright testi), Salmonella: Grubel Widal testi

NötralizasyonStreptococcus pyogenes (ASO, anti-DNAz)

EIA yöntemi

Tularemi, Brusella, Helicobacter pylori, Legionella türleri, Bartonelloz, Borrelia burgdorferi,Chlamydia türleri, Mycoplasma pneumoniae,

Weil Felix testi Riketsiya

Paul Bunnel, monospot test İ. mononükleoz

IFA (indirekt floresan antikor) Legionella, Riketsiya, Coxiella, Bartonella

IHA (İndirekt hemaglütinasyon) Leptospira, Kist hidatik

Immunoblot Bordetella

Treponema pallidum için serolojik tanı testleri

Nonspesifik testlerRPR, VDRL

Spesifik testler IFA, FTA-ABS IgM ve IgGMikrohemaglütinasyonT. pallidum için mikrohemaglütinasyon

Parazitler için serolojik tanı testleri Entomoeba histolyticum EIA, Echinococcus granulosa EIA,

Immunoblot T. solium EIA T. gondii EIA, FA

Mantarlar için serolojik tanı testleri İmmundifüzyon

Aspergillus, C. albicans, Coccidioides immitis, Histoplasma capsulatum

AglütinasyonSporothrix schenkii

Antijen aranması

BOS ta antijenGrup A, B streptokok, E. coli, H. influenza

İdrarda Ag: LegionellaPnömokok

BOS, serumda Kriptokok

ELISA

Antijen aranması HBs Ag HBe Ag Chlamydia Legionella H. pylori

Antikor aranması Hepatit A IgM, IgG AntiHBcIgM, IgG AntiHBe AntiHDV, Anti-HEV Ant-HIV TORCH Kızamıkçık,

Kabakulak, Varisella Leishmania Leptospira

Fluoresans Mikroskopisi

Antijen aramak: P. carinii, Chlamydia,

Legionella, Cryptosporidium, RSV, Influenza A/B, PIV, Adenovirus, CMV

Antikor aramak: Toxoplasma Rubella Hidatik kist Legionella C.pneumoniae

Floresan mikroskopi

CMV inklüzyon cismiCytomegalovirus(CMV) pnömonisi

Radyolojik ve Histopatolojik incelemeler

Moleküler teknikler

Hibridizasyon Polimeraz zincir reaksiyonu(PCR) Ligaz zincir reaksiyonu(LCR) Dallanmış(branched) DNA TAA/TMA Q-replikaz

Moleküler yöntemlerin (PCR, LCR gibi) kullanılabileceği enfeksiyonlar Mycobacterium tuberculosis Chlamydia trachomatis Neisseria gonorrheae Toxoplasma gondii S. pyogenes Bordetella pertussis Borrelia burgdorferi Bartonella türleri Whiple hastalığı (T. Whipphelii) Babesia microti Ehrlichia türleri

Moleküler teknikler Saptama: DNA/RNA

Mycobacterium, Borrelia, Rickettsia, ...Tropheryma whippelli,

Toxoplasma, P.carinii HAV, HBV, HCV, HEV, HSV, CMV, HHV-6, HIV,

HPV, Rotavirus, Caliciviruses, Parvovirus B19, Hantavirus

Epidemiyolojik tiplendirme(RFLP, AP-PCR, PFGE, DNA sequencing): salgın analizinde

Direnç genlerini araştırmak: MRSA(mecA), Mycobacterium, HIV

Mycobacterium

Mycobacterium

Adenovirus alt grupları