11/6/2015

1

http://www.empirica.ba/

eMPIRICA VISOKA ŠKOLA RAČUNARSTVA I POSLOVNIH KOMUNIKACIJA

Brčko, Brčko Distrikt BiH

Studijski program: Inženjerska informatika/Poslovna

informatika Ak.god. 2015./2016.

Uvod u računarstvo i informatiku Ulazno-izlazni uređaji

Sadržaj

Ulazne jedinice

• Funkcija ulaznih uređaja

• Osnovne ulazne jedinice

• Dodatna oprema

• Priključci za periferne uređaje

Izlazne jedinice

• Funkcija izlaznih uređaja

• Monitori

• Štampači

• Video projektor

• Uređaji za pohranjivanje podataka

11/6/2015

2

Ulazno-izlazni uređaji

Ulazno-izlazni uređaji

Ulazne jedinice

U ovu grupu jedinica - uređaja ubrajaju se:

Tastatura

Miš

Jedinice za govorni ulaz - mikrofon

Jedinice za optički ulaz-skener

Video kamere

Digitalni foto-aparati

.....

Zajednička osobina svih ulaznih jedinica je da pretvaraju

informacije određene vrste u podatke koji dalje mogu biti

obrađeni u digitalnom sistemu računara. Nasuprot tome,

izlazne jedinice pretvaraju podatke u informacije koje korisnik

računara može razumjeti. U ovom slučaju, digitalni sistem

računara predstavlja sistem za obradu podataka.

11/6/2015

3

Tastatura (engl. Keyboard) je najstariji i najčešći ulazni uređaj

i koristi se za unos teksta, brojeva i naredbi.

Osnovne ulazne jedinice

Tastatura

Oblici tastature su različiti, zavisno od proizvođača. Na

standardnoj tastaturi tipke su grupisane u četiri dijela:

a) alfabetski dio tastature

b) numerički dio tastature

c) funkcionalni tasteri

d) kontrolni ili komandni tasteri

Miš je ulazni uređaj i koristi se za izbor objekata na ekranu.

Postoje dvije vrste miševa: optički i mehanički (sa kuglicom).

Osnovne ulazne jedinice

Miš

Mehanički miš sa donje strane ima kuglicu koja se rotira pri

pomjeranju miša. Dva senzora registruju rotaciju kuglice i

kodiraju to u električni signal koji se prenosi do računara.

Kod optičkog miša sa donje strane postoji laser koji

evidentira pomjeranje miša u odnosu na podlogu i to

pomjeranje miša kodira u električne signale koji se prenose

do računara.

11/6/2015

4

Dodatna oprema Mikrofon je ulazni uređaj i koristi se za snimanje-pretvaranje

zvuka (glasa) u digitalni oblik.

Mikrofon

Mikrofoni se često koriste u kompjuterskim konferencijama,

telefonskim centralama podržanim kompjuterima, kao i u

nastavi na daljinu.

Skener je ulazni uređaj. On prenosi sliku sa papira u digitalni

oblik.

Slika se u računaru dobija u obliku rastera, a posebnim

programima može da se obrađuje ili pretvara u znakovne ili

numeričke podatke i kasnije štampa. Kvalitet skeniranja se

izražava u DPI ( dot per inch) - broju skeniranih tačaka po

kvadratnom inču. Povezuje se na USB ili paralelni port.

Dodatna oprema

Skener

11/6/2015

5

Ekran osjetljivi na dodir jeste posebna vrsta uređaja koja

reaguje na pritisak ili dodir, i koji pored prikazivanja

informacija na ekranu može detektovati poziciju tačke dodira.

Digitalne kamere su ulazni uređaji kojima se video zapis

može prenijeti u memoriju računara i prikazati na monitoru.

Mogu biti ugrađene u kućište računara, što je najčešće slučaj

sa prenosnim računarima ili povezane preko USB-a!

Dodatna oprema

ELO 15" Touch Screen Monitor

Priključci za periferne uređaje

Serijski

port

Serijski prenos znači

prenošenje jednog bita

podataka u jednom

trenutku.

Paralelni

port

Paralelni prenos znači

da se podaci prenose

kroz 8 odvojenih linija,

što znači po jedan bajt

istovremeno.

USB port

Podaci se razmjenjuju

serijski relativno velikom

brzinom. (Full Speed 12

Mbit/s USB1.1, HiSpeed

480 Mbit/s USB 2.0 .

11/6/2015

6

Izlazne jedinice

Monitor (VDU-Visual Display Unit) je izlazni uređaj koji

prikazuje računarske signale kao sliku koju korisnik vidi. On je

važan dio PC računara. Korisnik preko njega komunicira sa

računarom jer monitor daje na uvid korisniku šta računar radi.

Na osnovu tehnologije kojom su

napravljeni monitori mogu biti:

• Katodni monitori (CRT),

• Monitori sa tečnim kristalom

(LCD),

• Gas-plazma monitori i

• LED monitori.

CRT monitor

Karakteristike CRT monitora

Veličina ekrana obično se odnosi na veličinu stakla na

kraju katodne cijevi mjerenu dijagonalno između uglova.

Rezolucija slike predstavlja broj piksela na ekranu, sastoji

se od horizontalnih redova i vertikalnih kolona piksela.

Frekvencija osvježavanja predstavlja broj slika koje

monitor može iscrtati u sekundi, predstavlja se u Hz, npr.

frekvencija od 75Hz znači da monitor na nekoj određenoj

rezoluciji sliku iscrta 75 puta u sekundi.

Broj boja ili dubina boje - odnosi se na broj bitova kojima

se definiše nijansa svake od osnovnih boja svake pojedine

tačka na ekranu. Što je veća dubina boja, monitor može da

prikaže više boja i nijansi.

11/6/2015

7

LCD monitor (Liquid Crystal Display) je ravni, tanki monitor

čiji je ekran sastavljen od određenog broja piksela koji su

poredani ispred nekog svjetlosnog izvora.

LCD monitori rade na principu promjene polarizacije svjetlosti

pomoću tečnih kristala koji su pod određenim naponom.

Troše veoma malo električne energije i zauzimaju malo

prostora, što je idealno za prenosive uređaje sa ekranima.

Monitori

LCD monitor

Karakteristike LCD monitora Širina i visina slike - Standardne proporcije širine i visine

slike na monitorima su 4:3, ali neki novi monitori imaju širi

format: 16:9 ili 16:10 i dizajnirani su za gledanje filmova ili

HDTV-a u širokom formatu, i nazivaju se widescreen,

Osvjetljenje i kontrast - Osvjetljenje je veličina jačine

svjetla koju monitor može proizvesti, izražava se u

kandelima po metru kvadratnom - cd/m², i obično imaju

vrijednost 300 cd/m² ili više.

Brzina odaziva je brzina kojom piksel može mijenjati boje,

mjereno u milisekundama.

Rezolucija najbolje prikazuju sliku na jednoj rezoluciji koja

zavisi od veličine ekrana.

Ugao gledanja - LCD monitori ne daju isti kvalitet slike ako

se u njih gleda iz različitih uglova.

11/6/2015

8

Gas-plazma monitor (GPD - Gas Plasma Display) se sastoji

od tri staklene ploče između kojih se nalazi plazma. Kada se

kroz tačku na monitoru propusti električna struja, plazma

emituje energiju u vidu narandžaste svjetlosti, baš kao što i

fluorescentne cijevi emituju u bijelu svjetlost.

LED (Light Emitting Diode) monitor se sastoji od velikog broja

veoma malih LED dioda poredanih u obliku mreže na ekranu

(svaka dioda je jedan piksel). U zavisnosti od primljenog

signala, svaka dioda zasvetli odgovarajućim intenzitetom

svjetla, čime se formira slika na ekranu.

Monitori

Štampači

Štampač može na papiru da proizvede trajni prikaz

informacija koje se pojavljuju na ekranu u obliku koji čovjek

može da razumije (tekst i slika).

Na osnovu tehnologije štampe

štampači se dijele na:

• matrične štampače,

• laserske štampače i

• štampače sa mlaznicama (ink-

jet).

Matrični štampač

11/6/2015

9

Karakteristike matričnih štampača o Matrični štampači otisak stvaraju fizičkim pritiskom glave

štampača indigo trake, tj. ribbon-a po papiru (slično pisaćoj

mašini).

o Glava štampača se sastoji od udarnih iglica (pinova), kojih

može biti 9, 18 ili 24 i složene su tako da pomjeranjem

glave nalijevo i nadesno mogu da obrazuju željeni oblik

karaktera ili slike.

o Konačan rezultat može biti tekst, slika ili njihova

kombinacija.

o Brzina štampanja ovih štampača se označava u broju

znakova u sekundi.

o Prilikom kretanja glava štampača štampa u oba smjera.

o Prosječan matrični štampač može da štampa materijal sa

rezolucijom oko 100 tačaka po kvadratnom inču (100 dpi).

Laserski štampači Laserski štampači mogu odštampati i do 30 strana visoko

kvalitetnog tekstualnog ili grafičkog sadržaja za jedan minut.

Rezolucija ovih štampača je 600,

1200 i više dpi. Zbog brzine,

otpornosti i trajnosti našli su

veliku primjenu u svakodnevnim

poslovima.

Na osnovu ulaznog signala, laserski zrak osvjetljavanjem

mijenja raspored naelektrisanja na rotirajućem valjku i na

njemu pravi ''sliku'' željenog oblika. Potom se na ta mesta

zalijepi toner (kod monohromatskih laserskih štampača to je

crni prah) iz rezervoara koji se prilikom okretanja valjka

prenosi na papir. Nakon toga se papir zagrijava kako bi se

ostvarila postojanost otiska.

Laserski štampač

11/6/2015

10

Inc Jet štampač

Broj mlaznica određuje kvalitet štampe. Tipičan štampač ima

48 mlaznica. Boja se nalazi u kertridžima i to obično u dva

kertriža, u jednom je crna a u drugom su ostale tri osnovne

boje plava, crvena i žuta.

Inc Jet štampač

Štampači sa mlaznicama (Inc Jet) imaju cjevčice kroz koje se

pod pritiskom izbacuju zagrijane kapljice mastila različitih

boja. Boju nanose direktno na papir gde se ona hladi i

stvrdnjava.

Ploter

Ploteri sa perima štampaju pomjeranjem olovke preko

površine papira. Ovo znači da su, za razliku od rasterskih

štampača, ograničeni na iscrtavanje linija.

Rasterski su fotoploteri, elektrostatički i termalni ploteri.

Fotoploter je elektro-mehaničko-optička mašina koja stvara

latentnu sliku (uglavnom monohromatsku tj. crno-bijelu) na

mediju, koristeći kompjuterski kontrolisani izvor svjetlosti.

Ploter

Ploteri su specijalni uređaji za crtanje crteža.

Prema načinu rada ploteri mogu

da se podijele na:

• vektorske i

• rasterske.

11/6/2015

11

Video projektor

Svi video projektori rade po principu korištenja vrlo jakog

svjetla kojim projektuju sliku i mnogi moderni projektori

pružaju mogućnost ispravljanja eventualnih zamućenja,

zakrivljenja i sličnih nepravilnosti slike kroz manualna

podešavanja.

Video projektor

Video projektor je uređaj koji prenosi sliku putem svjetlosnog

snopa na neku površinu ( obično platno ili goli zid ).

Uređaji za pohranjivanje podataka

Eksterni Hard Disk

Uređaji za pohranjivanje podataka su bilo koji uređaji koji

mogu pohraniti podatake u digitalnom obliku privremeno ili

stalno.

Osnovne karakteristike medija i

uređaja za pohranu podataka:

• kapacitet

• vrijeme pristupa

• brzina prijenosa podataka

11/6/2015

12

Vrste medija

Danas se uglavnom upotrebljavaju

tri vrste medija za pohranu velikih

količina podataka:

• magnetski,

• optički,

• poluprovodnički (engl.flash)

mediji.

Velika količina podataka koja se obrađuje u računarima

zahtijeva prikladne medije za njihovu pohranu.

Magnetska traka

Magnetska traka je medij za pohranjivanje informacije, zvuka

ili pokretnih slika koja se sastoji od magnetskog medija

presvučeno preko tanke plastične vrpce.

Magnetski mediji

Hard disk

Magnetski mediji za pohranu i čitanje podataka koriste

svojstva elektromagnetskog polja.

Tvrdi disk (ili hard disk) je uređaj koji piše i čita podatke. Svaki

računar danas ima barem jedan tvrdi disk, na njemu se drže

svi podaci neophodni za pokretanje računara, kao npr.

operativni sistem, te on ustvari omogućava računaru da

zapamti podatke i poslije gašenja istog.

11/6/2015

13

Hard disk

• Osnovne prednosti hard diska su:

– pohranjivanje velike količine podataka (preko 300 GB)

– velika brzina pristupa podacima (manje od 8 ms)

– velika brzina prijenosa podataka (do 133 MB u sekundi)

– pouzdaniji rad (rijetko se kvare)

• Broj RPM (Revolutions -round per minute - broj obrtaja u

minuti) govori kolikom brzinom se vrte ploče u hard

disku. 7200 naravno znači brže vrtenje i brži hard disk.

Takođe 7200 znači da je disk bučniji, da troši više

energije i obično se više grije.

Magnetski mediji

11/6/2015

14

Optički mediji Optički diskovi su takođe memorije s elektromehaničkim

pristupom informacija, a razlika u odnosu na magnetske je u

optičkom principu čitanja i pisanja.

CD

Rasprostranjene su tri vrste

optičkih medija:

• CD (engl. compact disk)

mediji,

• DVD (engl. digital versatile

disk) mediji,

• Blu-ray (engl. Blu-ray disc,

BD) mediji.

Načelo djelovanja ovih medija temelji se na fizikalnim

svojstvima svjetlosti. Za čitanje podataka sa optičkih medija

koristi se svojstvo refleksije laserske zrake od površine

optičkog diska.

Poluprovodnički mediji

USB stik

Poluprovodnički (engl. flash) mediji, su mediji koji ne gube

sadržaj prekidom napajanja, a mogu se podijeliti u dvije

grupe: memorijske kartice i memorijski stikovi.

Memorijski stikovi (engl. USB key, USB stick) se izrađuju kao

samostalni uređaji i služe za praktičnu pohranu podataka koje

treba nositi sa sobom. Velikog su kapaciteta, malih dimenzija,

vrlo praktični i mogu se direktno priključiti na USB sabirnicu.

11/6/2015

15

Solid state diskovi

SSD ima brže vrijeme pristupa od hard diska, jer se podacima

na SSD može pristupati nasumično i za isto vrijeme bez

obzira na lokaciju na kojoj se nalaze podaci. SSD također

omogućuje veću fizičku otpornost na vibracije, udare i

ekstremne temperaturne promjene.

Solid state disk

SSD vs HDD

11/6/2015

16

SSD vs HDD

Pitanja