EMAKUME ETA GIZONEN BERDINTASUNA: PARTE-HARTZEAREKIN LANDUTAKO

DIAGNOSTIKOA

Durangon, 2008ko otsailean

AURKIBIDEA 1. Sarrera ................................................................................................................................. 3 2. Helburuak............................................................................................................................. 5 3. Informazio bilketa ................................................................................................................. 6 4. Egitasmoaren oinarri metodologikoak.................................................................................. 7 5. Egitura eta funtzionamendua ............................................................................................... 8 6. Generoaren azterketa sozio-demografikoa.......................................................................... 9 7. Elkarrizketak....................................................................................................................... 14 8. Lantaldeak.......................................................................................................................... 19 9. Ondorio orokorrak .............................................................................................................. 23 10. Proposamenak: aurrera begirako lan-ildoak.................................................................... 26 11. Diagnostikoa aurkeztea.................................................................................................... 27 12. Balorazioa ........................................................................................................................ 28

-3-

1. Sarrera 4/2005 Legeak hasierako adierazpenean jasotzen duen modura, emakumearen aurkako bereizkeria era guztiak ezabatzeari buruzko Konbentzioak (NBEren Biltzar Nagusiak 1979ko abenduan onetsi zuen, eta Espainiar Estatuak 1948ko otsailean berretsi) emakumeen eta gizonen berdintasun-printzipioa aldarrikatu zuen. Konbentzio horren 2. artikuluan, ondoko konpromisoa hartu zuten NBEko kideek: “printzipio hori legeen bidez edo beste bitarteko egoki batzuek erabiliz benetan betearazten dela bermatzea”.

Beste alde batetik, 1999ko maiatzaren 1ean Amsterdamgo Ituna indarrean jarri zenetik, emakumeen eta gizonen berdintasuna Europar Batasunaren funtsezko printzipio bilakatu da. Europar Batasunaren Ituneko 3.2. artikuluarekin bat, Batasuneko eta kide diren estatuetako politika eta ekintza guztietan integratu behar da emakumeen eta gizonen arteko ezberdintasunak ezabatu eta horien berdintasuna sustatzeko helburua.

Euskadiko Autonomia Estatutuaren 9.1. artikuluak, Espainiako Konstituzioan xedatutakoari aipamen bat eginez, berdintasunerako eskubidea eta sexuaren ziozko bereizkeriarik eza aldarrikatzen da. Horrez gainera, Estatutuaren 9.2.d artikuluan zera adierazten da: herri-aginteek pertsonen eta taldeen berdintasunerako baldintzak sustatzeko eta hori lortzeko oztopoak ezabatzeko betebeharra dute, berdintasun hori benetan eta modu eraginkorrean gauza dadin.

Era berean, Eusko Legebiltzarrak, otsailaren 5eko 2/1998 Legea onartuta (Emakumearen Euskal Erakundea sortarazteari buruzkoa da lege hori), lege horren zioen adierazpenean jasotzen den bezala, lehen mailako gaitzat jo zen emakumeekin bereizkeriaz jokatzeko era guztiak benetan ezabatzea eta emakumeek gure Erkidegoko alor guztietan esku hartzeari bultza egiteko beharrezkoak izan daitezkeen neurriak hartzea; halaber, bere gain hartu zuen arlo horretan ekintza bateratuari indar egiteko lana ere.

2/1998 Legea garatze aldera, Eusko Jaurlaritzak Euskal Autonomia Erkidegoko emakumeentzako ekintza positiboko lau plan onetsi ditu. Plan horietan euskal herri-administrazioen esku-hartzearen oinarrizko gida-lerroak jasotzen dira, emakumeen eta gizonen berdintasuna bizitzako eremu guztietan bultzatzeari dagokionez.

Apustua, une honetan, zera da, berdintasunerako eskubide hori lege-testuetan formalki aitortua ez ezik, praktikan benetan aplikatua izatea bermatzea, eta hori da, hain zuzen ere, Eusko Legebiltzarraren otsailaren 18ko 4/2005 Legearen xedea. Lege honek mekanismo eta neurri zehatz batzuk planteatzen ditu, euskal herri-administrazioek eragin handiagoko politikak eta jarduketak abiarazi ditzaten lortzeko, halako moldez non emakumeen eta gizonen arteko desberdintasunaren fenomenoa -egiturazkoa eta unibertsala- gizartetik desagerraraz dadin.

Testuinguru honetan, Bediako udalak emakume eta gizonezkoen berdintasunaren esparruan zenbait ekintza antolatu ditu orain arte: aisialdia eta osasunarekin erlazionatutako emakumeentzako ikastaroak eta hitzaldiak, martxoaren 8ko eta azaroaren 25eko oroitzapenezko ekitaldiak eta 0-3 bitarteko umeentzako Haur Eskola baten sorrera besteak beste.

Momentu honetan, udalak pauso bat gehiago eman nahi izan du alor honetan eta Berdintasun Politiketan aurrera egin nahi izan du. Horretarako, Bizkaiko Foru Aldundiko PAREKATUZ Sarearen 3. esparruaren kide egin da Bediako udala. Honez gain, Udalak indarrean dagoen legedia betetzeko konpromisoa hartu nahi izan du.

Honela, orain arte egindako lana sistematizatzeko eta instituzionalizatzeko asmoarekin, Bediako Udalak, Berdintasun-politiketan nola dagoen jakiteko eta udalerriko emakume eta

-4-

gizonen egoera zein den jakiteko diagnostikoa egin nahi izan du. Diagnostiko hau Bediako Emakume eta Gizonezkoen I Berdintasun Plana sortzeko lehenengo urratsa izango da.

Datozen orriotan diagnostikoa osatzeko egindako lanak eta prozesuak emandako emaitzak eta balorazioa jasotzen dira.

-5-

2. Helburuak

Helburu orokorrak: Bediako Udala Berdintasun-politiketan nola dagoen jakitea eta Udalerriko emakume eta gizonak bereizten dituen izaera eta jarrerak ezagutzea, Udaleko esparru guztietan.

Diagnostikoaren helburu zehatzak:

• Udaleko sail guztiak egungo berdintasun-politiketan nola dauden aztertu eta baloratzea, sail bakoitzeko esku-hartze arloak eta beharrezkoak diren baliabideak identifikatuz, eta sail bakoitzaren jardunaren barne-ikuspegia erakutsiz.

• Udal-arloetako langileak (emakumezko zein gizonezkoak) eta Udalerriko herritarrak eta gizarte-eragileak diagnostiko hau egiten inplikatzea. Horretarako, parte hartzeko bideak, egiturak eta erremintak eratuko dira, eta horiek gerora egingo den I. Berdintasun Planerako oinarritzat erabili ahal izango dira.

• Udaleko emakumeen eta gizonen jarrera eta izaera sakon eta genero-ikuspegitik ezagutzea, adin guztietakoenak eta udal-arlo bakoitzean identifikatutako esku- hartzeko eremu guztietakoenak, harreman paritarioa errazten edo eragozten duten aldagaiak identifikatzeko.

• Momentu honetan Udalak Berdintasuna sustatzeko dituen neurriak ebaluatzea. • Diagnostikoaren emaitzak Udalean bertan nahiz herrian zabaltzen laguntzea.

-6-

3. Informazio-bilketa

Berdintasun-politiketan Udala nola dagoen jakiteko eta Udalerriko emakume eta gizonen egoera zein den jakiteko, bi xede-talde izan ditugu kontuan:

• BEDIAko Udala bera: kargu politikoak, langileak... • Herritarrak eta eragile sozialak.

Diagnostikoa osatzeko informazio kuantitatiboa zein kualitatiboa erabili dugu. Izan ere, datu kuantitatiboak oso tresna baliagarria dira abiapuntuko egoeraz jabetzeko, baina horiez gainera, informazio kualitatiboa erabiliz gero, egoeraz edo errealitateaz jabetzeaz gainera, errealitatea ulertzeko gai izango gara. Horregatik behar dugu, informazio kuantitatiboaz gain, informazio kualitatiboa ere. Informazio kuantitatiboa biltzeko, bigarren mailako informazio-iturriak erabili ditugu zeharkako informazio-bilketa eginez, Bediako emakume eta gizonen errealitate soziala osatzen duten eremu diferenteak kontuan hartuz: demografia, enplegua, hezkuntza, kultura, gizarte-bazterketa, zerbitzu sozio-komunitarioak, ekipamendu publikoak, mugikortasuna, parte-hartzea, etab. Datu hauek guztiak biltzeko hainbat informazio-iturritara jo dugu: Bediako Udala, Estatistikako Institutu Nazionala, Eustat, Emakunde, etab. Informazio kualitatiboa biltzeko berriz, teknika desberdinak erabili ditugu: batetik, sakoneko elkarrizketak, eta bestetik, eztabaida-taldeak edo aurrerantzean lantaldeak deituko ditugunak. Sakoneko elkarrizketak egin dizkiegu Bediako Udaleko langileei eta genero-berdintasun gaian aditua den herritar bati.

LANTALDEAK PARTE-HARTZAILEAK

1. Lantaldea 5 parte-hartzaile: herritarrak

2. Lantaldea 5 parte-hartzaile: herritarrak

Lantaldeek honako esparru hauek aztertu dituzte:

1. Esparrua Hezkuntza eta kultura

2. Esparrua Lana, gizarteratzea eta osasuna

3. Esparrua Hirigintza, garraioa eta ingurumena

-7-

4. Egitasmoaren oinarri metodologikoak

Prozesua metodologikoki diseinatzeko IAP (Investigación Acción Participativa) izenaz ezagutzen dugun metodologiaren oinarriak hartuko ditugu kontuan. Xedea da talde- hausnarketa eta talde-harremana bideratzeko prozesuak zabaltzea eta prozesu horien bidez, harremanak aldatzeaz gainera, posizionamenduak, egitasmoak eta estrategiak eraikitzea. IAP metodologiak prozesuan parte hartzen dutenei gizarte-sareak berreraikitzeko aukera ematen die, alegia, hausnarketaren bidez gizarte-sare horiek eraldatzeko aukera. IAP metodologiak gizarte-zientzietan tradizionalki erabili diren metodo eta teknikak erabiltzen ditu, baina berezitasun bat du: dinamizazioarekin eta parte-hartzearekin lotutako teknika berezien erabilera. Jarraian, Elhuyar Aholkularitzak prozesu hau garatzeko erabili dituen oinarriak edo printzipioak jaso ditugu: Parte-hartzea: parte-hartzea ez dugu informazioa eman eta iritzia eskatzera mugatu, guretzat benetako parte-hartzea gauzak ezagutu, elkarrekin landu, aztertu eta denon artean zerbait sortzean gertatzen baita. Uneko errealitatea aldatzeko baldintza subjektiboak eta objektiboak sortu behar dira; horretarako bidea lan-prozesua bera izan da. Nola ulertzen dugu, beraz, prozesu honetan parte-hartzea? Generoaren inguruko gaien inguruan hausnarketa egitea izan da prozesu honen xedea, emakumeen beharrak, zailtasunak eta nahiak eraikuntza kolektiboaren bidez definitzea. Prozesu honetan proposatu den parte-hartzeak, gainera, etorkizunean efektu biderkatzailea izatea ere badu helburu. Planaren diseinua dinamika parte-hartzaile batean oinarritzen bada, aukera gehiago izango ditugu Planaren garapena eraginkorra izateko, eragile guztien eta Udalaren arteko elkarlana lortzeko. Malgutasuna: pertsonekin lan egitea oinarria izan denez, prozesuak iraun duen bitartean parte-hartzaileek beharrezko jo dituzten aldaketak/moldaketak proposatzeko aukera izan dute. Hezkuntza-prozesua: partaidetza-prozesu hau eraldaketa-prozesu bat da, hau da, eraldaketa-prozesu guztien moduan hezkuntza-prozesua izan da. Emaitzez gain, prozesuak berak protagonismo berezia izan du eta parte hartu dugun guztiok (norbanako, talde eta erakundeek) ikasi dugu prozesutik, batak bestearengandik jaso eta elikatu dugu ezagutza, elkarrekin. Subjektibitatea: prozesuaren ardatza pertsonak izan dira eta, horregatik, pertsona arteko harremanek ere pisu nabarmena izan dute. Hala nola: taldeetako kideak elkar ezagutzeko denbora hartu da, batzar dinamikoak eta alaiak egin dira (ondo pasatzea helburu dutenak), kideen arteko giroa landu da, etab. Eraldaketa-prozesua arrakastatsua izateko, gure ustez, beharrezkoa da jarrerak aldatzea eta norbanako bakoitzaren alderdi “pertsonala” ukitzea, hots, subjektibitatea lantzea. Hizkuntzen erabilera: EAEn euskara eta gaztelania hizkuntza ofizialak dira eta euskara Erkidegoko berezko hizkuntza da. Bediako Udala EAEko administrazio publikoa den heinean eta euskararen aldeko politika martxan duela aintzat hartuta, bere egitasmoetan euskararen erabilera zaintzea du helburu. Beraz, egitasmoak euskararen erabilera eta presentzia bermatu ditu ahozko nahiz idatzizko jardunean. Emakumeen eta gizonen berdintasuna: egitasmoak genero ikuspegia bermatu du bai prozesuaren egitura edo talde eta elkarrizketetan parte hartuko duten emakumezko- eta gizonezko-kopuruari dagokionean, hizkuntzaren erabileran, etab. Ikuspegi aldetik emakumezko zein gizonezkoen interesak, nahiak, ikuspegiak, arazoak, proposamenak, irtenbideak... aintzat hartu dira.

-8-

5. Egitura eta funtzionamendua

Egitasmoa Elhuyar Aholkularitzak zuzendu du, bai teknikoki, bai metodologiaren ikuspegitik, Bediako Udaleko ordezkarien ardurapean. Horretarako, Bediako Udalaren eta Elhuyar Aholkularitzaren arteko elkarlanerako gunea sortu da, Talde Eragilea deitu duguna. Egitura hau egitasmoa martxan jarri bezain pronto sortu da eta egitasmoak iraun duen bitartean martxan izan da, egitasmoaren ardura eta koordinazioa bereak izan baitira.

TALDE ERAGILEA PARTAIDEAK: Bediako Udaleko ordezkariak

Elhuyar Aholkularitzako teknikariak

FUNTZIOAK Beharrezkoa izan denean, prozesua teknikoki eta metodologikoki egokitu

eta bideratu Egitasmoa bideratzeko beharrezko informazioa jaso eta trukatu Komunikazio Planaren diseinua egin eta garapena bermatu Egitasmoaren ekintzak koordinatu eta bideratu Egitasmoari segimendua egin, sor daitezkeen arazoen aurrean irtenbideak

bilatu eta neurri zuzentzaileak jarri

FUNTZIONAMENDUA Hilean behin izan dira bilerak Bilerak bi ordukoak izan dira

Diagnostikoa osatzeko, aldiz, lehen aipatu bezala 5 elkarrizketa egin eta 2 lantalde osatu ditugu.

LANTALDEAK PARTAIDEAK: Elhuyar Aholkularitza Bediako herritarrak

FUNTZIOAK Bediako emakume eta gizonen errealitatearen inguruan

diagnostikoa osatzea

FUNTZIONAMENDUA Lantalde bakoitzak bilera bana egin du Bilerak ordu eta erdikoak izan dira

-9-

6. Generoaren azterketa sozio-demografikoa

Populazioa

Populazioaren ezaugarri sozio-demografikoak:

- 2006ko erroldaren arabera Bediako populazioa 984 biztanlekoa da, % 50,9 emakumeak dira eta % 49,1 gizonak.

- Adin-tarte batzuetan gizonen presentzia handiagoa da emakumeena baino, esate baterako 30-34 adin tartean, 40-44, 45-49 adin-tarteetan...

- Emakumeen presentzia handiagoa da, batez ere 5-9, 65-69 adin-tarteetan eta 80 urtetik gorako adin-tarteetan.

Etorkinak Bedian:

- 2006ko erroldaren arabera Bedian dagoen etorkinen kopurua 33koa da. Hauetatik % 54,5 emakumeak dira eta % 45,5 gizonak.

- Etorkinen jatorriari erreparatuz, ez dago sexuaren araberako desberdintasun handirik. Izan ere, etorkin gehienak (bai gizonak bai emakumeak) Europako beste herrialdeetatik datoz (gizonen % 53 eta emakumeen % 56).

- Gizon etorkinen % 40 Amerikatik dator eta baita emakume etorkinen % 39 ere. Horrek esan nahi du beste kontinenteetako etorkinak oso gutxi direla (Afrika, Asia eta Ozeania).

Europa Afrika Amerika Asia Ozeania Guztira

Kopurua 8 1 6 0 0 15

% 53 7 40 0 0 100

Kopurua 10 1 7 0 0 18

% 56 6 39 0 0 100

Gizonak

Emakumeak

Herrialdea

2006ko errolda, IEN

-60 -40 -20 0 20 40 60

0-4 05-09 10-14 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65-69 70-74 75-79 80-8485etik

Adi

na

PopulazioaEmakumeak Gizonak

2006ko errolda, IEN

-10-

Aktibitatea

Bediako populazioak aktibitatearekin duen harremana:

- 2001eko datuen arabera, Bediako populazio landuna horrela banatzen da sexuaren arabera: gizonen % 51,3k lan egiten du eta emakumeen % 26,5k besterik ez.

- Langabeen portzentajeari erreparatuz, sexuen arteko desberdintasunak ere badaude, baina ez hain nabariak: gizonen % 3,6 langabezian dago eta emakumeen % 4,2.

- Populazio ez-aktiboaren kasuan ere sexuaren araberako desberdintasunak oso nabariak dira: gizonen % 45,1 ez da aktiboaaktiboa eta emakumeen % 69,3. Honek esan nahi du 10 emakumeetatik ia 7k ez duela aktibitatearekin harremanik.

Biztanleria ez-aktiboa:

- Populazio ez-aktiboaren portzentajeak hain altuak izanda, batez ere emakumeen kasuan, komenigarria da aztertzea populazio ez-aktibo hori nola banatzen den, beti ere, sexuaren arabera.

- Biztanleria ez-aktiboaren portzentaje txiki bat ikasten dabil, gizonen %11,6 eta emakumeen %10,1.

- Etxeko lanen ardura hartzen duen populazioarengan desberdintasun handiak daude sexuaren arabera. Era honetan, emakume ez-aktiboen % 48,1 arduratzen da etxeko lanez eta bakarrik gizon ez-aktiboen % 9,5.

- Jubilatu eta pentsiodunen artean ere sexuen arteko desberdintasun garrantzitsua ikus daiteke. Izan ere, gizon ez-aktiboen % 70,9 jubilatua edo pentsioduna da eta bakarrik emakumeen % 36,2.

11,6% 9,5%

70,9%

7,9%

48,1%

36,2%

5,7%10,1%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

Ikasten Etxeko lanak Jubilatuak,pentsiodunak

Gainerako ez-aktiboak

Gizonak Emakumeak

Eustat 2001

51,3%

3,6%

45,1%

4,2%

69,3%

26,5%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

Landunak Langabeak Ez-aktiboak

Gizonak

Emakumeak

Eustat 2001

-11-

Ikasketak

Ikasketa-maila:

- 2001eko datuen arabera, gizon gehienek bigarren graduko ikasketak egin dituzte (% 47,9) eta maila hau bera lortu dute emakumeen % 39,9k.

- Bigarren graduko ikasketak egin dituzten gizonen portzentajea emakumeena baino handiagoa bada, kontrakoa gertatzen da hirugarren graduko ikasketak egin dituztenekin. Izan ere, emakumeen %12,2k amaitu ditu hirugarren graduko ikasketak eta gizonen % 9,9k besterik ez.

- Ikasketarik gabeko edo analfabetoen artean emakumeen portzentajeak gizonenak baino altuagoak dira.

Ikasketa-mota:

- Ikasketa motari dagokionez ere sexuen arteko desberdintasunak antzematen dira. - Gizon gehienek prestakuntza teknikoa eta industriekin lotutako ikasketak egiten

dituzte (gizonen % 59,3k). Ikasketa mota hau egiten duten emakumeen portzentajea askoz txikiagoa da (emakumeen % 16,8).

- Emakume gehienek gizarte-gaiekin lotutako ikasketak burutzen dituzte, honela gizarte-zientziak aukeratu dituzten emakumeak % 31 dira. Gizonen % 5,2k bakarrik aukeratu ditu gizarte-zientziak.

- Argi ikusten da emakumeek nahiago dituztela gizarte-gaiekin, arte eta humanitatearekin, irakaskuntzarekin lotutako ikasketak eta gizonek berriz prestakuntza tekniko eta ingeniaritzekin lotutako ikasketak.

0,2%

16,0%

20,8%

47,9%

9,9%

18,8%

20,6%

38,9%

12,2%

9,4%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%

Analfabetoak

Ikasketarik gabekoak

Lehenengo gradua

Bigarren gradua

Hirugarren gradua EmakumeaGizona

2001eko errolda, EIN

-12-

Udala Udal-antolaketa

- Bediako zinegotzien artean, oro har, berdintasuna dagoela esan dezakegu. Hala

ere, egia da alkate eta alkate-orde lanetan aritzen direnak gizonak direla. - Alderdiei erreparatuz, bai EAJ/PNVn bai ANVn emakume eta gizonen arteko oreka

dagoela ikus dezakegu. Udaleko langileak

- Bediako udalean 5 langile ari dira lanean, 3 gizon eta bi emakume. Kopuru aldetik

berdintasuna dagoela esan dezakegu. Baina egia da, goi-mailako lanpostuetan gizonak daudela (A eta B mailak). Adierazgarria da ere, Udalean dauden bi emakumeak administrariak izatea eta gizonak berriz, idazkari, aguazil, eta brigadako peoia.

1,5%

5,2%

5,2%

4,4%

3,7%

7,4%

59,3%

1,5%

2,2%

1,5%

3,7%

4,4%

6,2%

31,0%

7,1%

1,8%

2,7%

16,8%

5,3%

1,8%

10,6%

15,0%

0,0%

1,8%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70%

Zuzenbidea

Irakasle-ikasketak, haur-hezkuntza

Gizarte zientziak

Artea eta humanitateak

Informatika

Ingeniaritzak

Prestakuntza teknikoa eta industriak

Zientziak

Arkitektura edo eraikuntza

Nekazaritza, abeltzantza, arrantza; Albaitaritza

Osasuna, Gizarte Zerbitzuak

Bestelako ZerbitzuakEmakumeak

Gizonak

2001eko errolda, EIN

FUNTZIOA SEXUA ALDERDI

POLITIKOA Alkatea Gizona EAJ/PNV Alkate ordea Gizona EAJ/PNV Zinegotzia Gizona EAJ/PNV Zinegotzia Emakumea EAJ/PNV Zinegotzia Emakumea EAJ/PNV Zinegotzia Emakumea ANV Zinegotzia Gizona ANV

Udal antolaketa

SAILA SEXUA MAILA Idazkaria Gizona A Alguazila Gizona B Administraria Emakumea D Administraria Emakumea D Brigadako peoia Gizona E

Udaleko langileak

-13-

Elkarteak

- Elkarteei dagokionez esan dezakegu Bediako elkarte gehienetan emakume kopurua gizonena baino handiagoa dela.

- Soilik Bediako dultzainero-taldean gizon kopurua emakumeena baino handiagoa da. - Oro har, badirudi emakumeek elkarteetako kide izateko joera handiagoa dutela.

Elkartea Emakumeak Gizonak Guztira Jubilatuen elkartea 80 64 144 Tiritu gazte elkartea 11 8 19 Bediako umeen abesbatza

22 13 35

Bediako dultzainero taldea

2 5 7

Trikitilariak 5 1 6

-14-

7. Elkarrizketak

Bediako emakume eta gizonen arteko berdintasunari buruzko diagnostikoa egiteko bost elkarrizketa egin dizkiegu Bediako udaleko langileei (aguazila, mantenuko peoia, idazkaria eta administrari bat) eta Bediako herritar bati (genero-berdintasunean aditua). Elkarrizketatutako pertsonei genero-berdintasunaren gaiaren inguruan hausnartzeko eskatu diegu eta elkarrizketen bidez Bediako egoerari buruzko iritzia eskatu diegu. Jarraian, elkarrizketatuek emandako erantzunak dituzue: GENERO-BERDINTASUNARI BURUZKO HAUSNARKETA Elkarrizketatu batzuek diote genero-berdintasunaren inguruan inoiz ez dutela hausnarketarik egin. Beste batzuek, ordea, beren lanbidea dela-eta, edo, ikusitako egoeren ondorioz, genero-berdintasunari buruzko zalantzak izan dituztela diote. PLANAREN BEHARRA ETA LEHENTASUNA Elkarrizketatutako guztiek diote plana egitea ondo iruditzen zaiela, batzuentzat komenigarria da baina beste batzuentzako beharrezkoa. Bediako Udalak ez du berdintasun-teknikaririk eta orain arte ez da gai honen inguruan lan handirik egin. Hori dela eta, diagnostiko bat abiapuntutzat hartzea interesgarria izan daitekeela uste dute. Oro har, elkarrizketatuek zailtasunak dituzte Bedian genero-berdintasunaren inguruan dauden gabeziak antzemateko. Elkarrizketatuek aipatu dute: diagnostikoak dokumentu bat sortzeko besterik ez badu balio, ez dela beharrezkoa; emaitzak eta aldaketak sortzen ez baditu, halako lana egitea alferrikakoa izan daitekeela. Aurretiko lanik ez da egin genero-berdintasunaren inguruan, hori dela eta, plana prozesu parte-hartzaile baten bidez egitea komenigarria dela esaten du elkarrizketatuetako batek, plana aurrera ateratzeko, herritarren inplikazioa ezinbestekoa baita. Jendeak Udala berdintasun-plana egiten ari dela jakin behar du eta iritzia emateko aukera eskaini behar zaie herritarrei. Bedian berdintasunaren gaia lantzeko ekintza zehatzak egin izan dira baina ez koordinatutako lanik; tailerren bat antolatu da, hizkuntzaren erabilera ez-sexitari buruzko hitzaldiren bat... ekintza gutxi izan dira eta oso zehatzak. ORAIN ARTEKO BIDEA Azken urteetan berdintasunaren egoera aldatu al da? Elkarrizketatutako gehienek diote azken belaunaldietan egoera zertxobait aldatu dela, hobera egin duela. Geroz eta emakume gehiago sartzen dira lan-mundura nahiz eta enpresetan arazoak izaten dituzten, haurdun geratzen direnean esate baterako. Legeak labur geratzen dira. Hesi objektiboak eta subjektiboak daude lan-munduan berdintasuna lortzeko orduan. Lan-munduan emakumeekiko diskriminazio handiak egoten dira. Oraindik ere, mendekotasun-egoeratan dauden pertsonen zainketan, adibidez, oztopo handiak daude. Geroz eta gizon gehiago arduratzen dira seme-alaben zaintzaz, baina adineko pertsona edo gaixoen kasuetan beti emakumeak izaten dira lan horiek beren gain hartzen dituztenak. Elkarrizketatu batek aipatu du berak bere familiarengan, adibidez, ez duela aurrerapausorik ikusi. Lehen aitak etxean laguntzen zuen eta orain berak emaztearen gain uzten ditu etxeko ardura guztiak.

-15-

Badirudi Bediako Udalean ez dela inolako diskriminaziorik egiten, behintzat, bertako langileek ez dute inolako diskriminazio edo bereizkeriarik pairatu. Aurrerapausoen zergatia Orain arte eman diren aurrerapausoak, ia guztien iritziz, esfortzu kontziente baten ondorio izan dira, emakumeek egindako esfortzu kontziente baten ondorio. Emakumeak borroka handia egin du mugimendu feministari esker. Hala ere, mugimendu feministak egindako lana, batzuetan, arin zabaldu da gizartean eta beste batzuetan mantsoago. Gaur egun, jendeak genero-berdintasunaren aldeko mezu asko jasotzen ditu, baina baita mezu kezkagarriak ere. Gizonak ez dira gehiegi inplikatu aurrerapauso horiek lortzeko esfortzuan. Elkarrizketatutako bakar batek uste du esfortzua ez dela kontzientea izan: “genero-berdintasunarena gizartean zabaltzen hasi den kontua da azkenean barneratzen zaituena. Jendea azkenean inplikatu egiten da, baina arrazoi desberdinengatik: batzuk nahi dutelako eta besteak “besteek esango dutenarengatik”.

Lortutako berdintasun-mailan atzera egiterik ba al dago? Elkarrizketatutako batzuek diote oraindik ere atzera egiteko arriskua badagoela,

“Esate baterako, abortuaren gaian. Alderdi kontserbadoreek, Elizak, lorpen batzuk atzera bota nahi dituzte”.

“Lan gutxi badago edo krisi ekonomikoren bat pairatzen badugu kaltetuak izango diren lehendabizikoak emakumeak izango dira. Arriskurik handienak enpresetan egon daitezke”.

Aurrerapausoak egon badira ere, emakumea lan-munduan sartzeak ere atzerapausoak ekarri dituela aipatu du elkarrizketatutako batek. Berak dioenez, etxean emakumearen irudia galtzen ari da eta, aldi berean, orain, emakumeek lehenago gizonek zituzten arazoak ere badituzte. Azkenik, elkarrizketatutako beste pertsona baten iritziz lortutako berdintasun-mailan ez dago atzera egiterik jende gazteak jasotzen duen hezkuntzarengatik eta gaur egungo gazteek duten pentsamoldearengatik. GAURKO EGOERA Aukera-berdintasunera iristeko falta zaiguna

Denon elkarlana beharrezkoa dela aipatzen du elkarrizketatuetako batek: “Gu baino helduagoa den jendeak ere berdintasuna onartzea da falta zaiguna. Adin bateko jendeak ez du berdintasunaren beharrik ikusten, beste hezkuntza mota bat jaso du eta normala iruditzen zaie orain arte bezala jarraitzea. Arazo handiena adineko pertsonengan ikusten dut”.

“Onartu beharra dugu emakumeak eta gizonak desberdinak garela. Emakumea, haurrak izanda, lan-munduan sartzen ari da eta hori enpresentzako arazoa izaten da batzuetan. Enpresek zerbitzu bereziak eskaini beharko lituzkete, haurtzaindegia... udaletan berdin. Alderdi hori osatu egin beharko litzateke”.

“Aukera-berdintasunera iristeko bakoitzaren egoera lekukotu egin behar da. Bakoitzak etxean zer duen ikusi behar du, egoera bakoitza aztertu behar da. Emakume batzuek ikasketak utzi dituztela entzuten da batzuetan... agian ikasketak utzi ondoren hobe bizi dira... Balorazioa familia bakoitzaren baitan egin behar da”.

Pentsamoldea aldatu egin behar da. Gizon zein emakumeen pentsamoldea aldatzen denean ez dugu gai honi buruz gehiago hitz egingo”.

-16-

“Beste elkarrizketatu batek aukera-berdintasunera iristeko hainbat kontu falta zaizkigula aipatu du:”

× Kontziliazioari buruzko legedia oraindik ere hobetu daiteke. × Mendekotasuna duten pertsonen zainketa-lanak emakumeek egiten

dituzte, horri irtenbidea eman behar zaio. × Diru publikoa eta zerbitzuak behar dira; eguneko, gaueko zentroak,

zahar-etxe, haurtzaindegiak,... Mendekotasunaren legea aurrerapen interesgarria izan da baina bitarteko asko falta dira. Mendekotasuna duten pertsonen zainketa-lana emakumeek egiten dute kasu gehienetan, eta ez dute horretarako laguntza handirik jasotzen”.

Berdintasunik ezaren adibideak Elkarrizketatuek uste dute Bediako Udalean ez dagoela genero-desberdintasunik. Udaletik kanpoko beste zenbait adibide aipatu dituzte:

× “Inork egin nahi ez dituen lanak emakumeek egiten dituzte. Bedian ere antzeko zer edo zer gertatuko da”.

× “90eko hamarkadan gizonek ez zuten begi onez ikusten emakumeak idazkaritza-lanetan ibiltzea baina, gaur egun, idazkaritza postuetan dauden gehienak emakumeak dira”.

× “Herriko gizon helduengandik entzuten ditut berdintasun-eza adierazten dituzten esaldiak “Zertan zabiltza hemen? Bazkaria berotzen egon beharko zinateke”. Partidan ari garenean emazteren batek senarra deitzen badu, senarrak ez dio kasurik egiten. Halako jarrerak ikusten dira. Baina, hala ere, herri honetan emakumeak gizonak baino hobe bizi direla ikusten dut”.

× Lana eta familiaren arteko kontziliazioan desberdintasunak daude gizon eta emakumeen artean; lan-munduan ere diskriminazioak egiten dira, esate baterako, emakume bat haurdun geratzen denean kaleratua izatea... genero-indarkeriaren aurrean emakumea ere mugatua dago seme-alabak baditu edo beren menpeko pertsonak baditu.

Non gabiltza berdintasunetik urrunen? Badirudi elkarrizketatuen artean hizkuntzaren erabilera ez-sexistari ez diotela garrantzi handirik ematen. Gizonek emakumeekiko dituzten jarrerak dira kezkagarrienak. Adineko emakumek dituzten jarrerak ere ez oso egokiak. Oztopo handienak oztopo subjektiboak dira, bakoitzak bere baitan dituenak.

× “Txiste errazak egiten dira, batzuetan, inkontzienteki, diskriminatu dezaketen hitzak erabiltzen ditugu”.

× “Emakumeak gizonak bezala paseatzen ikusten ditut, nire lagunak nire modukoak dira, emakumeek esaten digutena betetzen dugu”.

× “Hizkuntzaren erabilerak ez du garrantzi handirik niretzat. Gizonek egiten dituzten komentario matxistek kezkatzen naute gehien bat. Baita adineko emakumeen jarrerak ez dute ondo ikusten gizon batek arropa eskegitzea, leihoak garbitzea...”.

× “Estereotipo asko dituzten pertsonak daude eta horrek berdintasun eza sortzen du”.

-17-

Oztopoak Elkarrizketatuek genero-berdintasuna lortzeko oztopoen artean honako hauek aipatu dituzte:

“Pentsamoldea” “Adin batetik aurrera mutilek barruan duten matxismoa kanporatzen dute”. “Lehengo eta oraingo gizonak dira oztopo handiena. Gizona kementsuago

sentitzeko emakumea menperatu nahi du”. “Gaur egun gizonezkoei ere haurrak zaintzeko eszedentziak ematen dizkiete. Baina

nik haurra zaintzeko eszedentzia hartzen badut, nire emazteak egiten duenaren erdia ere ezin dut egin. Ezin diot haurrari titia eman”.

“Mendekotasuna duten pertsonen zainketa-lanen banaketa (emakumeak zaintzaile). Gai honek ondorio larriak ditu bai lan-munduan, bai genero-indarkerian..”.

“Bediako Udala oso txikia da eta ez du indar handirik ekintza asko bultzatzeko” “Berdintasun-plana zerotik hasiko den lana izango da”. “Genero-berdintasuna bermatzeko zerbitzu gutxi ditu Bediak”.

Ingurukoen jarrerak Elkarrizketatuek diote Udalean berdintasuna bermatua dagoela eta beraien inguruneetan ere errespetua eta berdintasuna nagusitzen dela. Jarrera normalak dituzte ingurukoek. Elkarrizketatu batek aipatu du beste herri batzuetan emakumeei tratu txarrak ematen dizkieten gizonak ezagutzen dituela, baina ez Bedian. Lanean berdintasuna txertatzen saiatzen al dira? Elkarrizketatuek ez dute horren beharrik ikusten Bediako Udalean berdintasuna dagoelako. AURRERA BEGIRA: EKINTZA ZEHATZAK Hasierako lanak zeintzuk izan beharko lirateke?

“Emakumearen lanari gizonaren lanari ematen zaion garrantzi bera eman beharko litzaioke. Eskoletan egoera hobetu egin da, lehen neskek alde batetik ikasten zuten eta mutilek beste alde batetik, hori behintzat, neurri handi batean aldatu egin da. Familien antolaketan ezin gaitezke sartu bakoitzak bere bizimodua nahi duen moduan antolatzen duelako”.

“Gauza guztietan eragin beharko litzateke, gauza batek bestea dakarrelako”. “Bedian zerbitzu gehiago ipini beharko lirateke. Komertzioetatik hasita, eguneko

edo gaueko zentroak, egoitzak, haurtzaindegiak... Emakumeek beren gain hartzen dituzten zamak arinduko dituzten zerbitzuak”.

Bedian genero-berdintasuna txertatzeko oinarrizko gauzak lantzen hasi beharko ginateke, herriak dituen gabeziak zeintzuk diren ikusi eta abiapuntu hori hartuz, beharrezko baliabideak ezarriz. Berdintasun-planak honako gaiak landu beharko lituzke:

Mendekotasuna duten pertsonen zainketa Gazteak, beren jarrerak Hezkuntza

-18-

Hiriko eta landako eremua. Zer interesatu ahal zaie landa-eremuan aritzen diren emakumeei? Zer nolako gabeziak dituzte?

Indarkeria Lan-mundua

Genero-berdintasunaren inguruko irizpideak idazteko beharra: Elkarrizketatuek diote plan errealista bat egitea komeni dela, ebaluaziorako adierazleak izango dituena, urteetan zehar egondako bilakaera aztertu ahal izateko. Espazioak eta baliabideak aprobetxatu behar dira, mankomunitatea, esate baterako. Inguruko herrietako berdintasun-planekin uztartu beharko litzateke Bediakoa eta herri guztiak norabide berean aurrerapausoak egiten joan. Herriko elkarteekin, Agenda 21ekin eta horrelako erakundeekin elkarlanean aritzea behar beharrezkoa da. Zer egin Udaleko eta udalerriko langileen bizitza pribatua eta lana uztartzeko Elkarrizketatu gehienei ez zaie bururatzen langileen bizitza pribatua eta lana uztartzeko ideiarik. Elkarrizketatuetako batek aipatu du zerbitzu gehiago behar direla eta emakume eta gizonen arteko erantzunkidetasuna. Gizonek gehiago uztartu behar dute lana eta familia. Zer egin dezakete Bediako Udaleko langileek genero-berdintasunaren aldeko pausoak egiteko? Elkarrizketatu batzuek ez dakite zer egin dezaketen, beste batzuek diote egiten dutena egiten jarraituko dutela eta gaiaren inguruko foroak sortzen badira parte hartzeko prest egongo direla. Jendearenganako errespetua zaindu behar dela aipatu dute. PLANA, BARRUTIK KANPORA Herri bakoitzak bere beharrak aztertu behar ditu, baina, ondo legoke genero-berdintasuna lantzen ari diren udalen arteko koordinazioa egotea, baliabideak eta esfortzuak aurrezteko.

-19-

8. Lantaldeak Otsailaren 14an egin genituen batzarrak lantaldeekin. Bost laguneko bi lantalde osatu genituen, 10 lagun guztira. Elhuyar Aholkularitzatik bi bideratzailek jardun genuen. Lantaldeetan hamar parte-hartzaileetatik bakarra izan zen gizonezkoa. Herriko elkarte, erakunde edo alderdi politikoei dagokienez lantaldeen batzarretara etorri ziren: trikitilariak, EAJ eta Udala. Parte hartu zuten gainerako kideek beren burua ordezkatzen zuten. GENERO-BERDINTASUNAREN AZTERKETA ARLOKA HEZKUNTZA ETA KULTURA

Bedian antolatzen diren kultura-ekintzak irekiak dira, gizon zein emakumeei

zuzenduak. Bagabiltzaren ikastaroetan, hala ere, gizon eta emakumeen parte-hartzea desberdina izaten da. Emakumeek parte hartzen dute: Yoga, Tai-ji, dantza... Gizonek: zura lantzekoan, informatika eta argazki digitaleko tailerretan.

Elkarteetan emakume zein gizonek parte hartzen dute, hala ere, egia da elkarte gehienetan emakumeen parte-hartzea gizonena baino handiagoa dela. Elkarteetako zuzendaritzetan emakume zein gizonak aritzen dira. Lantaldeko kideek ez dute uste Bediako elkarteetan diskriminaziorik egiten denik. Aitzitik, Taldekideek uste dute herriko emakumeek ez dutela elkarteetako zuzendari izan nahi erosotasunarengatik.

Gaur egun, Bedian etxeko lanak partekatu egiten direla uste dute. Hala ere, egoera

desberdinak topatu daitezkeela aipatzen dute, belaunaldi berriek etxeko lanak belaunaldi zaharragoek baino gehiago partekatzen dituzte. Baina belaunaldi gazteengan ere desberdintasun-egoerak topatu daitezkeela uste dute.

Ikasketei dagokionez desberdintasunak daude emakume eta gizonen artean. Mutilek

nahiago izaten dute lanbide heziketako ikasketak egitea eta neskek berriz unibertsitateko ikasketak. Hala ere, ikastetxearen gertutasuna kontuan hartzekoa da. Bediatik Zulaibar Arratiako Lanbide Ikastegia nahiko gertu dagoenez Bediako ikasle askok bertan eskainitako ikasketak egiten dituzte:

Eskolaz kanpoko ekintzetan neska zein mutil gazteek hartzen dute parte. Ez da

genero-bereizketarik ikusten.

Hezkuntza eta kulturan egon daitezkeen genero-desberdintasunak pentsamolde edo kulturarekin lotura izan dezaketela uste dute taldeko kideek, hori dela, eman beharreko lehendabiziko pausoa sentsibilizazioa lantzea izango litzateke. Hala ere, badirudi kultur ekintzak antolatzen direnean ez dela inongo diskriminaziorik egiten.

-20-

HEZKUNTZA ETA KULTURA

Bereizketa argia ikusten da zenbait kontutan: o kirol batzuetan mutilek parte hartzen dute, bestetan, aldiz, emakumeek. o kirol-jarduerek berekin dakartzaten ekintza sozialak (partida ondorengo

ospakizun, bazkari, afari...) duela gutxira arte, ia-ia gizonezkoen kontua ei ziren.

o herrian antolatzen diren hitzaldietan eta kultura-ekitaldietan emakumeek hartzen dute parte askoz gehiago, alde handiarekin

Genero-berdintasuna era bideratuan lantzen baino ez gara hasi. Hemendik aurrera

etor litezkeen aurrerapausoak askoz gehiago eta handiagoak izan litezkeela uste dute. Pentsatzeko modua aldatzen doa, bide horretatik ikusten dute etor litekeela aldaketa.

Genero-berdintasuna etxetik lantzen hastea ezinbestekoa da.

Gai honetan jendea inplikatzea, parte hartzera bultzatzea ezinbestekoa da.

-21-

LANA, GIZARTERATZEA ETA OSASUNA

Lan-munduan diskriminazio handiak ematen direla aipatu dute: emakumeek gizonek baino lanpostu txarragoak dituzte, soldata txikiagoak... Enpresa publikoetan desberdintasunak ez dira hain nabariak, kontratazioak egiteko orduan ere berdintasuna bermaturik dago oposaketen bidez egiten direlako kontratazioak. Bediako populazioa nahiko adinduna da eta hori dela eta etxekoandre ugari dago, etxetik kanpo lanik egiten ez duena. Emakume hauek ezin dute independentzia ekonomikorik izan. Oraindik ere “emakumeen” eta “gizonen” lanak bereiztu daitezke. Gizonek esparru batzuetan ez dute lanik egiten eta emakumeek beste batzuetan. Lantaldeetan aipatu da zaintza lanetan aritzen direnak batez ere emakumeak izaten direla. Norberaren seme-alabak zaintzeko orduan gizonak ere inplikatu egiten dira, baina besteen seme-alabak, adineko pertsonak, gaixoak zaintzen dituena emakumea da. Badirudi lan-munduan astiro-astiro egoera hobetuz doala baina oraindik ere egoera ez da oso ona.

Osasuna: Gaixoak eta adinekoak zaintzen dituztenak emakumeak izaten dira. Geroz eta etorkin gehiago ikusten dira zaintzaile lanetan baina guztiak emakumeak. Adinekoek etxean jasotzen dituzten laguntzak (gizarte-laguntzailea) asko arintzen du lana, ia beti emakumeen lana. Kideek aipatu dute herriak behar dituen osasun eta gizarte-zerbitzuak mankomunitatearen bidez eskaintzen direla: osasun-zentroa, eguneko zentroa... Seme-alabak gaixo jartzen direnean amaren ardura aitarena baino handiagoa izaten da. Taldekideek diote senarekin edo genetikarekin lotura izan dezakeela horrek, emakumeak baitira seme-alabez erditzen direnak. Adin batetik behera, adinekoak zaintzen dituzten gizonak ere ikusten dira. Betiere, askoz gutxiago dira emakumeak baino. Umeak zaintzen dituzten gizonen kopurua askoz handiago da zaharrak zaintzen dituztenena baino. Pediatrarenean gero eta gizon gehiago ikusten da.

Bedian ez da genero-indarkeriaren inguruko kasurik entzun. Taldekideek aipatzen dute kasuak egon daitezkeela baina herri-mailan ez dutela horien berri izan. Bedia herri nahiko lasaia dela aipatu dute.

Orain arte hartutako bidea egokia da, bidean aurrera egin behar da.

-22-

HIRIGINTZA, GARRAIOA ETA INGURUMENA

Hirigintzarekin loturik kale izendegiaren kontua aipatu dute taldekideek. Bedian ez dago emakume izenik duen kalerik. Parte-hartzaileek esan dute zaila dela herrian famatua izan den emakume baten izena topatzea baina egokia izango litzatekeela Bedian emakumeren baten ohorean izendatutako kaleren bat egotea.

Herrian, leku ireki zein itxietan espazioaren erabilera desberdina izaten da emakume

eta gizonen aldetik. Ordutegiak ere eragina izaten du espazioaren erabileran. Esate baterako, goizetan eta afaltzeko orduan tabernan gizonak egoten dira beti, frontoia eta futbol zelaian ere mutilak edo gizonak egoten dira gehienetan. Guztioi bideratutako ekitaldietarako ez bada (ekitaldi publikoak eta umeek jolas egin dezaten) frontoia gizonek baino ez dute erabiltzen. Haiek kirola egiteko erabiltzen dute. Elizan ere espazioaren banaketa nabaria da. Alde batean gizonak esertzen dira eta beste aldean emakumeak. Urte batzuetatik hona egoera zertxobait aldatu da baina oraindik espazioaren banaketa hori nabaria da. Parkean, plazan... emakumeak gehiago egoten dira gizonak baino. Emakumeak ia beti umeekin ibiltzen dira haietan.

Inguru arriskutsuak: Herria oso banandurik dago. Errepideak herria erdibitzen du eta gainera ez dago argitasun handirik. Trenaren eta herriaren arteko lotura oso-oso txarra eta arriskutsua da. Tren-geltokia urruti dago, isolatuta, toki bakartian eta argi gutxi dago harako bidean.

Garraioari dagokionez, herria oso ondo komunikaturik dago. Autobus ugari pasatzen

da Bediatik eta Bilbora joateko autobusak 15 minuturo pasatzen dira. Trena ere herrira iristen da eta garraioak ez du inongo oztoporik sortzen. Autorik erabiltzen ez duten gehienak emakumeak dira. Horrek nolabaiteko mendekotasuna dakarkie emakumeei. Hala ere, Bediako garraio publikoaren egoera pribilegiatua ei da. Bilbora joateko autobusak ditugu ordu laurdenetik ordu laurdenera, eta autoa ez izatea ez da horren gogorra egiten.

Hau guztiau hobetzeko proiektuak gauzatu beharko lirateke: tren-geltokia herrira

hurreratu, N-240 arintzearen ondorioz garraio publikoan galerarik ez izan...

-23-

9. Ondorio orokorrak UDALA Udal-hauteskundeetan hautagaien artean gizonak baino emakume gehiago ageri ziren.

Aukeratuen artean, ordea, gizonak dira gehiago. Alderdien lehen-postuetan gizonak nagusitzen dira.

Udaleko lanpostuetan emakumeak administrari eta gizonak idazkari, aguazil eta brigadako peoi dira. Udalean “emakumeen” esparruak eta “gizonen” esparruak desberdindu daitezke. Oposaketetatik ei dator bereizketa lanpostu batzuetara emakumeak baino ez, eta beste batzuetara gizonak baino ez baitira aurkezten.

Hein berean, langileen kategoriek gizonezkoen gainjartzea adierazten dute (A, B eta E maila dituztenak gizonak dira eta D maila dutenak emakumeak).

Udaleko langileek uste dute diagnostikoa egitea interesgarria dela orain arte gai hau ez delako landu. Hala ere, beharrezkoa ikusten dute diagnostikotik haragoko garapenera bidea, diagnostikoa paper hutsean gera ez dadin.

Udalean gizon gehiago dago emakumeak baino kargu politikoetan. Arlo horretan ez da ahalegin kontzienterik egin, bakoitzaren trebetasunak kontuan hartuta aukeratu zuten ordezkari politiko bakoitzaren lan-esparrua.

HEZKUNTZA ETA KULTURA Ikasketak Ikasketa-mailari dagokionez genero-desberdintasunak ez dira oso nabariak.

Unibertsitate ikasketak, edo 3. gradua egitera iristen direnen artean emakume gehiago dago eta gizonek joera handiagoa dute 2. graduko ikasketak egiteko.

Ikasketa-motari dagokionez mutilek ikasketa teknikoen aukeraketa egiten dute alde handiz. Emakumeak berriz, nagusi dira beste ikasketa mota guztietan; batez ere, gizarte-zientzietan, bestelako zerbitzuetan, osasuna eta gizarte zerbitzuetan.

Hala ere, ikastetxearen gertutasuna ere kontuan hartzekoa da. Bediatik Zulaibar Arratiako Lanbide Ikastegia nahiko gertu dagoenez, Bediako ikasle askok bertan eskainitako ikasketak egiten dituzte.

Kultura Bedian antolatzen diren kultura-ekintzak irekiak dira, gizon zein emakumeei zuzenduak.

Bagabiltzaren ikastaroetan, hala ere, gizon eta emakumeen parte-hartzea desberdina izaten da. Emakumeek parte hartzen dute: Yoga, Tai-ji, dantza... Gizonek: zura lantzekoan, informatika eta argazki digitaleko tailerrean.

Herrian kultur ekitaldiak antolatzen direnean emakumeek erantzuten diete. Herriko elkarteetan gizon baino emakume gehiago dago. Zuzendaritzetan, ordea, gizon

gehiago egoten dira. Hori, emakumeen iritziz, haien erosotasunaren isla da.

-24-

Etxeko lanak partekatu egiten dira kasu askotan, belaunaldi gazteetan maizago. Badira, hala ere, emakumeek baino egiten ez dituzten lanak: arropa eskegitzea edo eskailera garbitzea.

Emakumeen kirolak eta gizonen kirolak bereizten dira. Kirol-jarduerek berekin dakartzaten ekintza sozialetan gero eta maizago hartzen dute

parte emakumeek. Hezkuntza eta kulturan egon daitezkeen genero-desberdintasunak pentsamolde edo

kulturarekin lotura izan dezaketela uste dute taldekideek, hori dela eta, eman beharreko lehendabiziko pausoa sentsibilizazioa lantzea izango litzateke.

Genero-berdintasuna etxetik lantzen hastea ezinbestekoa da.

LANA, GIZARTERATZEA ETA OSASUNA Lana Gizonen % 51,3k lan egiten du eta emakumeen % 26,5ek. Gizonen % 45,1 ez da aktiboa eta emakumeen % 69,3 ere ez. Aktiboak ez diren emakumeen erdiak etxeko lanez arduratzen dira. Gizonen artean,

ordea, % 9,5. Jubilatu eta pentsiodunen artean nabarmena da generoen arteko aldea. Ez-aktiboen

artean 10 gizonetik 7k pentsioa jasotzen dute. Eta 10 emakumetik kopuru hori ez da erdia baino gehiagora heltzen.

Lan-munduan diskriminazio handiak ematen direla aipatu dute taldekidek: emakumeek gizonek baino lanpostu txarragoak dituzte, soldata txikiagoak... Enpresa publikoetan desberdintasunak ez dira hain nabariak, kontratazioak egiteko orduan ere berdintasuna bermaturik dago oposaketen bidez egiten direlako.

Gizartean ere esparruak bereizten dira “emakumeentzako” lanak eta “gizonentzako” lanak daude.

Lan-munduan egoera hobetuz doa baina oraindik ere egoera ez da oso ona. Osasuna

Umeak zaintzen geroz eta gizon gehiago ikusten dira, pediatrarenean ere bai. Gaixoak era adineko pertsonen ardura emakumeek hartzen dute bere gain, bai

etorkinek bai bertakoek. Jende gaztearengan, ordea, ardura-banaketa handiagoa da. Etxekoak ez diren haurrak emakumeek baino ez dituzte zaintzen. Bedian ez da genero-indarkeriaren inguruko kasurik entzun. Taldekideek aipatzen dute

kasuak egon daitezkeela baina herri-mailan ez dutela horien berri izan. Bedia nahiko herri lasaia dela aipatu dute.

-25-

HIRIGINTZA, GARRAIOA ETA INGURUMENA Hirigintza

Kale izendegia: Bedian ez dago emakumeen izenik duen kalerik. Zaila omen da herrian famatua izan den emakume baten izena topatzea, baina egokia litzateke Bedian emakumeren baten ohorean izendatutako kaleren bat egotea.

Zonalde arriskutsuak: herria oso banandurik dago. Errepideak herria erdibitzen du eta gainera ez dago argitasun handirik. Trenaren eta herriaren arteko lotura oso-oso txarra eta arriskutsua da. Tren-geltokia urruti dago, isolatua, toki bakartian eta argi gutxi dago harako bidean.

Espazioen erabilera: o Tabernan, goizean eta afaltzeko orduan gizonak egoten dira o Kirola egiteko gizonek baino ez dute erabiltzen. o Futbol-zelaia: gizonek erabiltzen dute. o Parkea eta plaza: emakumeek erabiltzen dituzte, umeekin gehienetan. o Eliza: espazio-banaketa nabaria da elizan. Alde batean gizonak esertzen

dira eta bestean emakumeak (urteekin banaketa hau desagertuz doa). Garraioa

Herria oso ondo komunikaturik dago. Honek gidabaimenik ez duen herritarrarengan eragin positiboa du. Gidabaimena izaten ez duten gehienak emakumeak dira.

ONDORIO OROKORRAK

Generoari buruzko hausnarketarik ez da inoiz egin herri-mailan. Hori dela eta, zailtasunak daude genero-berdintasunaren gaineko gabeziak antzemateko.

Orain arte ekintza isolatuak eta loturarik gabe egin izan dira genero-ikuspegia lantzeko.

Oztoporik handienak oztopo subjektiboak dira, nork bere baitan dituenak; kulturarekin eta tradizioarekin etorri zaizkigunak.

-26-

10. Proposamenak: aurrera begirako lan-ildoak

Espazioak eta baliabideak aprobetxatu behar dira. Espazio horietako bat Mankomunitatearen bidez udalen arteko koordinazioa bilatzea

da. Oinarrizko gauzak lantzetik hasi behar da:

o mendekotasuna duten pertsonen zainketa o gazteen jarrerak o hezkuntza o hiriko eta landako eremua o indarkeria o lan-mundua

Herri txikia izatearen abantailak baliatzea, honek dakarren ezagutza eta harremana bultzatu.

Herritar gehiagoren inplikazioa bilatu eta lortu hurrengo urratsak emateko.

-27-

11. Diagnostikoa aurkeztea Martxoaren 7an orain arte egindako lan guztia laburbilduko duen aurkezpena egingo dugu. Diagnostikoa aurkeztuko diegu Bediako herritarrei, haiei begira prestatu dugun ekitaldi publiko baten bidez. Bertan herritarrek diagnostikoaren emaitzak ezagutzeaz gain galderak egiteko eta zalantzak argitzeko tartea izango dute.

-28-

12. Balorazioa

Lantaldeen balorazioa Lan-taldeetan baloratutakoak hurrengoak izan dira: asistentzia, parte-hartzea, egindako lana, giroa, lekua eta bileraren iraupena. Laburbilduz hauek izan dira emaitzak: Asistentzia: ez dute ez ondo ez gaizki baloratu. Hala ere, asistentzia da okerren baloratu den alderdia. Parte-hartzea: ondo edo oso ondo Egindako lana: ondo Giroa: oso ondo Lekua: ondo Bileraren iraupena: ondo

-29-

Talde eragilearen balorazioa Orain arteko prozesua: egindako lana Orain arteko bidean, epeetan izan dugun marjinak malgu jokatzea ahalbidetu digu. Prozesuaren erdibidean erantzunik ez izatearen sentsazioa izan dugu, baina egoera galbidean jarri aurretik erantzunak heldu zaizkigu. Herritarren erantzuna Nahiz eta deialdia ez zen modu egokienean egin, herritarrek ondo erantzun zuten. 10 herritar etorri ziren eta modu aktiboan hartu zuten parte. Koordinazioa Abiatu eta geldialdia sumatu genuen. Geldialdiak kezka sorrarazi zigun, baina honek ez du emaitza baldintzatu azken erantzuna ona izan delako. Beste alde batetik, talde eragilearen funtzionamendua ona izan da. Udalekoen lana: langileena eta politikariena Udaleko langileen erantzuna orokorrean ona izan da. Hasierako planteamenduari langile batek ezetz esan eta elkarrizketen bidea moldatu beharra eragin zuen. Honek ere ez du emaitza baldintzatu eta jasotako erantzunarekin pozik gaude. Ez genuen politikarien aldetik erantzunik espero eta lantaldeen batzarretan izandako erantzuna oso ona izan da. Elhuyar Aholkularitzaren lana Agian, Udaleko ordezkarien eta Elhuyar Aholkularitzaren arteko zubia ez dugu erarik egokienean eraikitzen asmatu, nahiz eta azkenean erantzuna eta elkarlana ona izan den. Malgutasunez jokatu dugu: oso jende desberdinaren artean eragin dugu, kontzeptu teknikoak alde batera utziz eta lanketa herritarren neurrira eta beharretara moldatuz. Emaitza Jende gehiagok parte hartu izan balu ikuspegi zabalagoa izango genuen. Hala ere, ekarpenen kopurua eta maila diagnostikoa osatzeko egokiak izan dira.