Upload
others
View
2
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Ekonomiczne wyzwania
integracji Polski ze strefą euro
Część I. Wzmocnienie instytucjonalne strefy euro
Rozdział 1. Integracja fiskalna
Rozdział 2. Integracja gospodarcza
Rozdział 3. Integracja finansowa
Część II. Wzmocnienie potencjału polskiej gospodarki
Rozdział 1. Konwergencja realna
Rozdział 2. Konkurencyjność strukturalna
Rozdział 3. Odmienność struktur i instytucji
Rozdział 4. Mechanizmy prewencji oraz dostosowań do wstrząsów
Ważne: opracowanie omawia wyłącznie ekonomiczne wyzwania związane z integracją Polski ze strefą euro
i nie stanowi całościowej analizy skutków przyjęcia wspólnej waluty, m.in. nie zajmuje się politycznymi skutkami
pozostawania poza strefą euro.
2
Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro
Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro
3
Cel powstania opracowania
Po kryzysie
Doświadczenia krajów strefy euro wskazują, że przyjęcie
euro:
■ nie zawsze oznacza szybsze tempo wzrostu
gospodarczego,
■ może prowadzić do narastania nierównowag
makroekonomicznych, wzrostu amplitudy wahań
cyklicznych oraz spadku stabilności makroekonomicznej.
Główny wniosek:
przyjęcie euro stanowi „aż” i „tylko” szansę
przyspieszenia wzrostu gospodarczego i zamożności
społeczeństwa.
Przed kryzysem
Symulacje modelowe wskazują, że wprowadzenie
euro prowadzi do wzrostu PKB ze względu na:
■ spadek st. proc.,
■ redukcję ryzyka kursowego,
■ eliminację kosztów transakcyjnych,
■ wzrost stabilności makroekonomicznej.
Główny wniosek:
przyjęcie euro przyspieszy wzrost
gospodarczy i zamożność społeczeństwa.
Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro
■ Szanse realizacji scenariusza przyspieszenia wzrostu gospodarczego po przyjęciu
euro są zwiększane przez:
1. wzmocnienie instytucjonalne strefy euro (część I raportu),
2. wzmocnienie potencjału polskiej gospodarki (część II raportu).
■ Decyzja o przystąpieniu do strefy euro powinna:
1. uwzględniać (przeszłe oraz planowane) zmiany instytucjonalne w strefie euro,
2. być poprzedzona programem reform, prowadzących do poprawy fundamentów polskiej
gospodarki oraz dostosowania ich do uwarunkowań związanych z charakterystyką
strukturalną innych krajów strefy euro.
4
Główny wniosek opracowania
Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro
5
Część I. Wzmocnienie instytucjonalne strefy euro
Ekonomiczne wyzwania związane z przyjęciem euro:
Integracja fiskalna
Integracja gospodarcza
Integracja finansowa
Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro
■ Po kryzysie wprowadzono szereg nowych procedur i regulacji,
których celem było ograniczenie ryzyka wystąpienia kryzysów
oraz ich potencjalnych kosztów, jak również poprawa polityki fiskalnej
i gospodarczej.
■ Kierunek zmian jest właściwy, ale nie likwidują one istotnych luk
w strukturze instytucjonalnej strefy euro (wspólny budżet, harmonizacja).
Najbardziej zaawansowane zmiany dotyczą integracji finansowej.
■ Słabości instytucjonalne strefy euro zwiększają konieczność
wzmocnienia fundamentów polskiej gospodarki przed przyjęciem
wspólnej waluty.
Część I. Podsumowanie
Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro 6
7
Część II. Wzmocnienie potencjału polskiej gospodarki Wyzwanie 1: Konwergencja realna
Ekonomiczne wyzwania związane z przyjęciem euro:
Konwergencja realna Konkurencyjność strukturalna
Odmienność struktur i instytucji Mechanizmy prewencji oraz
dostosowań do wstrząsów
Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro
8
Ponieważ realna konwergencja jest związana z konwergencją cen,
czyli aprecjacją kursu realnego…
62
63
67
70
71
71
77
80
82
88
91
100
104
110
116
117
118
120
50
60
70
80
90
100
110
120
130
LV PL EE PT EL SK SI CY MT ES IT FR FI BE DE IE NL AT
PKB per capita (PPS, EA=100, 2013 r.)
56
65
66
72
73
78
79
83
83
88
98
101
106
106
108
109
109
119
120
50
60
70
80
90
100
110
120
130
PL LV SK EE MT SI PT EL CY ES IT DE IE NL AT FR BE LU FI
Poziom cen (EA=100, 2013 r.)
Źródło: Eurostat.
Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro
9
…zaś naturalna stopa procentowa w Polsce jest powyżej poziomu
dla strefy euro, poziom stóp EBC może być zbyt niski…
Trójkąt niemożliwości dla gospodarki
konwergującej w unii monetarnej:
■ konwergencja cen (aprecjacja kursu realnego),
■ konwergencja realna (wyższa stopa naturalna),
■ unia monetarna (wspólna polityka stóp proc.
oraz sztywny kurs walutowy).
Poziom stóp procentowych ustalany
przez EBC prawdopodobnie będzie zbyt niski
w stosunku do stopy gwarantującej
równowagę polskiej gospodarki.
Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro
10
80
140
200
260
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Nominalne ceny nieruchomości (1999=100)
Niemcy Irlandia Hiszpania
Przypadek Hiszpanii i Irlandii:
■ główne ryzyko związane ze zbyt niskim
poziomem stóp procentowych to boom
kredytowy i narastanie bańki na rynku
nieruchomości,
■ spadek stóp procentowych
oraz wzrost dostępu do finansowania
jako ważny czynnik powstania baniek
na rynku nieruchomości (inny czynnik
to promowanie własności względem
rynku wynajmu),
■ w obydwu przypadkach dostosowania
po pęknięciu bańki były bardzo bolesne.
…co może prowadzić do narastania nierównowag makroekonomicznych,
zwłaszcza w postaci bańki na rynku nieruchomości.
Źródło: Eurostat.
Boom
Krach
Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro
Poziom stóp procentowych ustalany przez EBC prawdopodobnie będzie
zbyt niski w stosunku do stopy gwarantującej równowagę polskiej
gospodarki. Rodzi to ryzyko narastania nierównowag makroekonomicznych
w postaci bańki na rynku nieruchomości, a także nadmiernej aprecjacji kursu
realnego i deficytu na rachunku obrotów bieżących.
Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro 11
Konwergencja realna: wyzwanie
12
Część II. Wzmocnienie potencjału polskiej gospodarki Wyzwanie 2: Konkurencyjność strukturalna
Ekonomiczne wyzwania związane z przyjęciem euro:
Konwergencja realna Konkurencyjność strukturalna
Odmienność struktur i instytucji Mechanizmy prewencji oraz
dostosowań do wstrząsów
Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro
13
Mimo znaczącego wzrostu udziału Polski w handlu światowym
w ostatnich dwóch dekadach…
Źródło: Eurostat.
Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro
50
70
90
110
130
150
170
190
1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013
Udział eksportu towarów i usług w handlu światowym (1995=100)
Germany France United Kingdom Italy Spain PolandNiemcy Francja Wielka Brytania Włochy Hiszpania Polska
14
…innowacyjność polskiej gospodarki pozostaje na relatywnie
niskim poziomie.
Źródło: Komisja Europejska.
0,0
0,1
0,2
0,3
0,4
0,5
0,6
0,7
0,8
BG LV RO PL LT MT SK HU EL PT ES CZ IT CY EE SI EU FR AT IE UK BE NL LU FI DE DK SE
skromni innowatorzy umiarkowani innowatorzy naśladowcy innowacji liderzy innowacji
Wskaźnik innowacyjności Komisji Europejskiej
(Innovation Union Scoreboard)
Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro
Podstawową szansą wynikającą z przystąpienia do strefy euro
jest perspektywa przyspieszenia tempa konwergencji realnej,
w tym wzrostu relatywnych wynagrodzeń – czyli spadek konkurencyjności
kosztowo-cenowej. Aby skorzystać z szansy szybszego wzrostu
gospodarczego i uniknąć narastania nierównowagi zewnętrznej,
należy zadbać o wysoką konkurencyjność strukturalną.
Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro 15
Konkurencyjność strukturalna: wyzwanie
16
Część II. Wzmocnienie potencjału polskiej gospodarki Wyzwanie 3: Odmienność struktur i instytucji
Ekonomiczne wyzwania związane z przyjęciem euro:
Konwergencja realna Konkurencyjność strukturalna
Odmienność struktur i instytucji Mechanizmy prewencji oraz
dostosowań do wstrząsów
Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro
17
Asymetria struktur i instytucji stanowi wyzwanie po przyjęciu
euro. W raporcie wymieniono dwa najważniejsze źródła asymetrii:
Przed kryzysem:
szoki asymetryczne
postrzegane jako główne
źródło dywergencji cykli
koniunkturalnych
Po kryzysie:
asymetryczna reakcja
na wspólne szoki
jest równie ważnym źródłem
dywergencji cykli
koniunkturalnych
Pytanie:
na ile polska gospodarka
będzie asymetrycznie
reagowała na wspólne szoki
po przyjęciu euro?
Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro
18
1. Wysoka elastyczność rynku pracy prawdopodobnie będzie zwiększała
reakcję zatrudnienia oraz aktywności gospodarczej na wspólne szoki.
Źródło: Eurostat.
Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro
8,6 10,7 11,1
12,1
15,6 16,4 17,3
18,6 18,7 20,1
21,9 22,6 23,8 23,8
27,1 28,1
29,4 31,4
32,9
35,5
37,8
0
5
10
15
20
25
30
35
40
EE LV LT LU AT MT BE DE SK IE FR FI EA SL CY IT NE PT ES EL PL
Udział samozatrudnienia i pracowników na umowach czasowych w zatrudnieniu ogółem (%, 2013 r.)
19
2. Niski stopień rozwoju prywatnego rynku wynajmu, prowadzący
do nadmiernej reakcji cen nieruchomości, aktywności budownictwie,
PKB i inflacji na zmiany warunków finansowania.
Źródło: Eurostat.
Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro
38,6
32,1
26,1 24,6
22,2
19,5 18,5 18,2
15,4 13,3 12,7
11,5 10,9 10,5
7,8 7,8
5,5 4,0
3,0 2,4 1,4
0
5
10
15
20
25
30
35
40
DE NL AT LU EA FR BE GR IE IT ES CY PT FI LV SK SL PL EE MT LT
Udział gospodarstw domowych mieszkających w lokalach wynajętych na rynku prywatnym (%, 2012 r.)
W świetle wysokiego dualizmu rynku pracy oraz niskiego stopnia
rozwoju prywatnego rynku wynajmu mieszkań w porównaniu z krajami
strefy euro można oczekiwać podwyższonej reakcji zatrudnienia, aktywności
w budownictwie oraz PKB na wstrząsy wspólne, co zwiększa
prawdopodobieństwo dywergencji cykli koniunkturalnych.
Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro 20
Odmienność struktur i instytucji: wyzwanie
21
Część II. Wzmocnienie potencjału polskiej gospodarki Wyzwanie 4: Mechanizmy prewencji oraz dostosowań do wstrząsów
Ekonomiczne wyzwania związane z przyjęciem euro:
Konwergencja realna Konkurencyjność strukturalna
Odmienność struktur i instytucji Mechanizmy prewencji oraz
dostosowań do wstrząsów
Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro
■ Polityka makroostrożnościowa bardziej efektywna jako
mechanizm prewencyjny (ograniczający ryzyko narastania
nierównowag finansowych) niż jako mechanizm dostosowawczy
(przyspieszający powrót gospodarki do równowagi).
■ Nie należy oczekiwać, że polityka makroostrożnościowa
jest w stanie zastąpić autonomiczną politykę pieniężną
po przyjęciu euro.
22
Mechanizmy prewencji: polityka makroostrożnościowa
Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro
23
Mechanizmy dostosowań: polityka fiskalna oraz mechanizmy
rynkowe
Dywergencja
cykli
Polityka
fiskalna
Mechanizmy
rynkowe
Powrót do
równowagi
Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro
24
Obecnie przestrzeń fiskalna niezbędna do prowadzenia polityki
antycyklicznej jest ograniczona.
Źródło: Ministerstwo Finansów.
Dług publiczny (% PKB)
0
10
20
30
40
50
60
70
2000 2003 2006 2009 2012
Państwowy dług publiczny
Poziom pożądany
Limit konstytucyjny
-8
-7
-6
-5
-4
-3
-2
-1
0
2000 2003 2006 2009 2012
Saldo strukturalne
Poziom pożądany (MTO)
Saldo strukturalne (% PKB)
Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro
25
Efektywność mechanizmów rynkowych zależy od drożności
kanałów intensywnego oraz ekstensywnego.
Kanały dostosowań poprzez mechanizmy rynkowe
■ Dostosowania intensywne:
kluczowe dla szoków tymczasowych
■ Dostosowania ekstensywne:
kluczowe dla szoków trwałych
• zmiany marż i zysków
• zmiany płac
• zmiany liczby przepracowanych godzin
Dostosowania intensywne
• zakup/sprzedaż aktywów, w tym nowe inwestycje
• zatrudnienie/zwolnienie pracowników
• otwarcie/zamknięcie firmy
Dostosowania ekstensywne
Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro
26
Sztywności rynku produktów ograniczają efektywność
mechanizmów rynkowych, zwłaszcza kanału ekstensywnego…
0,91
1,17
1,21
1,26
1,29
1,30
1,31
1,33
1,36
1,39
1,43
1,44
1,46
1,58
1,68
1,80
0,6 1,0 1,4 1,8
NL
AT
DE
IT
FI
PT
SK
EE
EU
BE
FRA
IE
ES
PL
GR
SI
PMR 2013
Źródło: OECD.
Liczba zawodów regulowanych
Źródło: Komisja Europejska.
45
113
130
133
149
152
153
153
185
218
231
240
264
304
374
0 100 200 300 400
EE
FI
BE
IE
NL
DE
GR
IT
ES
FR
AT
PT
SI
SK
PL
Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro
27
… natomiast wysoka elastyczność rynku pracy wspiera
mechanizmy rynkowe.
■ Rynkowe mechanizmy dostosowawcze dokonujące się poprzez zmiany na rynku
pracy w większości przypadków powinny działać efektywnie, ze względu na
następujące charakterystyki polskiego rynku pracy:
■ wysoka elastyczność płac,
■ duże możliwości w zakresie dostosowań poziomu zatrudnienia do wahań koniunktury
(m.in. ze względu na możliwość wykorzystania umów cywilnoprawnych oraz na czas określony).
Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro
Dylemat: wysokie sztywności rynku pracy w krajach EA sprawiają, że elastyczność rynku pracy
w Polsce jest pożądana jako mechanizm dostosowań, ale będzie powodować wzrost amplitudy
wahań cyklicznych ze względu na asymetrię transmisji wspólnych szoków makroekonomicznych.
1. Przestrzeń fiskalna niezbędna do prowadzenia antycyklicznej polityki
fiskalnej jest ograniczona.
2. Sztywności rynku produktów ograniczają efektywność rynkowych
mechanizmów dostosowań.
Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro 28
Mechanizmy dostosowań: wyzwania
■ Przyjęcie euro stanowi szansę przyspieszenia wzrostu gospodarczego
oraz zamożności społeczeństwa, ale również zwiększa ryzyko powstania
nierównowag makroekonomicznych.
■ Szanse realizacji scenariusza przyspieszenia wzrostu gospodarczego po przyjęciu
euro są zwiększane przez:
■ wzmocnienie instytucjonalne strefy euro,
■ wzmocnienie potencjału polskiej gospodarki.
■ Zmiany instytucjonalne, które wprowadzono w strefie euro po kryzysie, chociaż
zmierzają we właściwym kierunku, nie likwidują jej istotnych słabości. Wzmacnia to
potrzebę poprawy konkurencyjności strukturalnej przed przyjęciem euro.
■ Przyjęcie wspólnej waluty powinno być poprzedzone programem reform
wzmacniających potencjał polskiej gospodarki oraz dostosowujących jej
strukturę do uwarunkowań funkcjonowania wewnątrz strefy euro.
29
Wnioski
Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro