Upload
others
View
15
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
1
EKOLOJİ TEMELLİ SEÇMELİ DERS ALAN ÖĞRENCİLERİN
ÇEVRE SORUNLARINA DUYARLILIKLARININ PARADİGMASININ ANALİZİ
Gönül KONAKAY1, Arzu MORKOYUNLU YÜCE2 , Ayfer ÖZMEN3, Tekin YEKEN4
1 KocaeliÜniversitesi, Hereke Ömer İsmet Uzunyol Meslek Yüksek Okulu,Kocaeli
2 KocaeliÜniversitesi, Hereke Ömer İsmet Uzunyol Meslek Yüksek Okulu,Kocaeli
3KocaeliÜniversitesi, Hereke Ömer İsmet Uzunyol Meslek Yüksek Okulu,Kocaeli
4KocaeliÜniversitesi, Hereke Ömer İsmet Uzunyol Meslek Yüksek Okulu,Kocaeli
Sorumlu yazar e-posta: gkonakay@ Hotmail.com
Özet
Giriş: Günümüzde insanların bilinçsizce doğaya ve canlılara zarar vermeleri, kirlilik, değişen iklim koşulları, yok olan canlı türleri,
bozulan tarım ürünleri gibi bir çok çevre sorununun oluşmasına zemin oluşturmuştur. Çevrenin korunarak sürdürülebilirliğinin
sağlanması için çevre bilincinin geliştirilmesi ancak eğitimle gerçekleşecektir. Bu araştırma okulumuzda 3 yıldır verilmekte olan
ekoloji temelli seçmeli dersleri alan öğrenciler ile almayan öğrenciler arasında bir farklılık olup olmadığını tespit etmektedir. Çevre
bilinçlilik anketleri ile 1100 öğrenci ile yapılan bu çalışma, verilen eğitimlerin ne kadar katkı sağladığını ortaya çıkarması açısından
oldukça önemlidir. Çalışmanın ikincil bir katkısı da ekoloji temelli dersleri seçmeli ders olarak programlarına almayan üniversitelerin
bu eksikliklerini gidermeleri gerekliliğini araştırma kanıtı ile sunmaktır.
Gereçler ve Yöntemler: Bu araştırmanın amacı, ekoloji temelli seçmeli dersler olan kentleşme, toplumsal duyarlılık, estetik bilgisi,
sağlıklı yaşam, yenilenebilir enerji ve çevre koruma derslerini alan Kocaeli Üniversitesi Hereke Yerleşkesinde bulunan Meslek
Yüksek Okulu öğrencilerinin çevre sorunlarına duyarlılıklarının paradigmasındaki değişimi ölçmektir. Yapılan çevre bilinçlilik
anketleri SPSS 16,0 programında faktör analizi, t testi, Anova ve korelasyon ile değerlendirilmiştir.
Bulgular: 1100 anket geri dönüşümünden gelen 759 veriyle yapılan faktör analizi, t testi, Anova ve korelasyon sonuçlarına göre
öğrencilerin ekoloji temelli seçmeli ders alanlar ile almayan öğrencilerin bilinçlilik düzeylerinde anlamlı düzeyde farklılıklar tespit
edilmiştir.
Sonuç ve Tartışma :Çevre bilincine sahip eğiticiler tarafından verilen ve okulumuzda güz ve bahar dönemi olarak bir yıl boyunca
alınan ekolojik temelli seçmeli dersler öğrencilerde davranış değişikliği ve çevre bilinci yaratmaktadır. Öğrenciler derslerde güzel
proje örnekleri sergileyerek, bilimsel etkinliklerde de bulunmaktadırlar. Bu derslerin okutulmayan üniversitelerde de seçimlik ders
olarak programlarında yer almalarının sağlanması, ülkemiz ve dünyamızın ekolojik değerlerinin korunması açısından son derece
önemlidir.
Anahtar Kelimeler: Çevre Bilinçliliği, Ekoloji, Paradigma, Seçmeli Ders.
2
Giriş
Günümüzde insanların bilinçsizce doğaya ve canlılara zarar vermeleri, kirlilik, değişen iklim koşulları, yok
olan canlı türleri, bozulan tarım ürünleri gibi bir çok çevre sorununun oluşmasına zemin oluşturmuştur.
Çevrenin korunarak sürdürülebilirliğinin sağlanması için çevre bilincinin geliştirilmesi ancak eğitimle
gerçekleşecektir. Yükseköğretimde, çevre ile ilgili konularda, ulusal ölçekte standart bir eğitim altyapısından
ya da uygulamasından bahsetmek olanaklı değildir (Oğuz ve diğ., 2011; 34) Farklı öğrenim düzeylerindeki
öğrencilerin çevresel ilgi, tutum, duyarlılık ve farkındalık düzeylerinin incelendiği ülkemizde çevre
sorunlarının çokluğuna rağmen, bu konuda yapılan araştırmalar sınırlıdır (Şenyurt & diğerleri, 2011; 9). Farklı
öğrenim düzeylerindeki öğrencilerinin çevre tutumları ve duyarlılıkları ile ilgili yapılan literatür
incelemesinden bazı araştırmalara yer verilmiştir.
Moseley ve arkadaşları (2002) okul dışı çevre eğitiminin, ilköğretim öğretmenlerinin özyeterlilik algıları ile
öğrencilerinin öğrenme düzeylerine yönelik beklentileri 3 günlük bir doğa eğitimi kampında 6. sınıfa devam
eden 140 öğrenci ve 72 öğretmen ile araştırılmıştır. Öğretmenlerin çevre eğitimi bilgileri ve dolayısıyla
öğrencilerinin başarı düzeyleri ile ilgili beklentileri düşük bulunmuştur.
Şama (2003) araştırmasında, öğretmen adaylarının çevresel tutumlarını belirlemeyi amaçlamıştır. Öğrencilerin
tutumları ile onların cinsiyetleri, öğrenim gördükleri sınıf düzeyi bölümleri, en uzun süre yaşadıkları yerleşim
birimi, babalarının eğitim düzeyi – mesleği ile ailelerinin gelir düzeyi arasındaki ilişki geliştirilen ölçekle
ölçülerek değerlendirilmeye çalışılmıştır. Orta ve ortaya yakın bir gelir grubuna giren öğrencilerin, düşük
gelirlilerden daha olumlu tutum geliştirdikleri görülmektedir. Kız öğrencilerin, erkek öğrencilere göre tutum
puanları yüksek çıkmıştır.
Atasoy ve Ertürk (2008) ilköğretim 6. 7. ve 8. sınıf öğrencilerinin çevresel tutum ve bilgilerinin tespit
edilmesine yönelik 1118 öğrenciden oluşan Bursa kentinde yaptıkları araştırmada, öğrencilerin çevre bilgisi ve
çevre tutumu açısından yeterli düzeyde olmadıklarını belirlemişlerdir.
Güler (2009) araştırmasında 12 günlük ekoloji temelli çevre eğitimine katılan 24 öğretmenin doğaya ve çevre
eğitimine karşı görüşlerinde dikkate değer oranda olumlu değişimler meydana geldiğini gözlemiştir .
Sadık ve Çakan (2010) araştırmalarında biyoloji bölümünde okuyan 212 öğrencinin çevre bilgisi ve çevre
sorunlarına yönelik tutumlarını incelemişlerdir. Araştırma sonucunda bayan öğrencilerin çevresel davranış ve
tutumlarının erkek öğrencilere göre daha olumlu olduğunu göstermiştir. Öğrencilerin sınıf düzeyine göre
3
çevresel düşüncelerinde anlamlı farklılık olmazken, birinci sınıf öğrencilerinin çevresel davranışlarının daha
olumlu olduğu saptanmıştır. Anne- eğitim düzeyine göre Çevresel Düşünce alt ölçeğinde annesi okur-yazar
olanlarla annesi ilkokul ve yüksek öğretim mezunu olanlar arasında, annesi okur-yazar olanların lehine anlamlı
farklar olduğu belirlenmiştir. Babası ilkokul mezunu olan öğrencilerin çevresel davranışlarının daha olumlu
olduğu görülürken, çevre dersi almış olma-olmama bakımından elde edilen puanlar arasındaki farklar, Çevresel
Davranış alt ölçeğinde çevre dersi alan öğretmen adayları lehine anlamlı bulunmuştur.
Keleş, Uzun ve Varnacı Uzun (2010) , “Ihlara Vadisi (Aksaray) ve Çevresinde Doğa Eğitimi” projesinin çevre
bilinci, çevreye yönelik tutum, düşünce ve davranış üzerindeki etkililiğini ve kalıcılığını belirlemek amacıyla
doğa eğitimine katılan 25 öğretmen adayı ile yapılan çalışma sonucunda, doğa eğitimi programının bireylerin
çevre bilincine, tutumlarına ve davranışlarına önemli ölçüde etki ettiği ve kalıcılığını sağladığı tespit edilmiştir.
Gürbüz ve Çakmak (2012), biyoloji eğitimi bölümü öğrencilerinin çevreye yönelik tutumlarını incelemeye
yönelik araştırmaların da, öğrencilerin cinsiyet ve en uzun süre yaşadıkları yerleşim birimi açısından çevreye
yönelik tutum puanları arasında anlamlı farklılık bulunmamıştır. Sınıflara göre “çevresel düşünce” ortalama
puanları arasında 3. sınıflar lehinde anlamlı farklılık bulunmuştur. Çevre ile ilgili bir kuruluşa üye olmanın
"çevresel davranışlar" üzerinde etkisinin olduğu bulunmuştur.
Aydın , Şahin ve Korkmaz (2013) yaptıkları çalışmada Balıkesir Üniversitesi Necatibey Eğitim Fakültesi
İlköğretim Bölümü Fen Bilgisi Öğretmenliği, Sınıf Öğretmenliği ve Okul Öncesi Öğretmenliği Ana Bilim
Dallarının 1. ve 5. döneminde okuyan 161 öğretmen adayının çevreye yönelik tutumlarını incelenmiştir. Fen
bilgisi öğretmen adaylarının sınıf öğretmenliği ve okul öncesi öğretmen adaylarına göre daha iyi düzeyde
olduğu tespit edilmiştir.
Ezgi (2013) araştırmada, öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumlarını belirleyebilmek için
geçerli ve güvenilir bir tutum ölçeği geliştirilmiş ve 2009-2010 eğitim- öğretim yılı bahar döneminde Gazi
Eğitim Fakültesi İlköğretim Fen Bilgisi Öğretmenliği Anabilim Dalı'nda 4. sınıfa devam eden toplam 203
öğretmen adayı çalışma grubu olarak seçilmiştir. Araştırmanın diğer çalışma grubunu ise yine aynı yıl Gazi
Eğitim Fakültesi İlköğretim Fen Bilgisi Öğretmenliği Anabilim Dalı'nda 3. sınıfta öğrenim gören toplam 93
öğretmen adayı oluşturmuştur. Çalışmanın sonunda geçerliği ve güvenirliği sağlanan 45 maddelik Çevre
Sorunlarına Yönelik Tutum Ölçeği geliştirilerek hazırlanan ölçek fen bilgisi öğretmen adaylarına uygulanmış
ve öğretmen adaylarının tutumlarının ölçekte bulunan maddelere göre değişiklik gösterdiği ve tutumların orta
düzeyde olduğu tespit edilmiştir.
1.Analiz Ve Araştırmanın Bulguları
Bu araştırmanın amacı, ekoloji temelli seçmeli dersler olan kentleşme, toplumsal duyarlılık, estetik bilgisi,
sağlıklı yaşam, yenilenebilir enerji ve çevre koruma derslerini alan Kocaeli Üniversitesi Hereke Yerleşkesinde
4
bulunan Meslek Yüksek Okulu öğrencilerinin çevre sorunlarına duyarlılıklarının paradigmasındaki değişimi
ölçmektir. Yapılan çevre bilinçlilik anketleri SPSS 16,0 programında faktör analizi, t testi, Anova ve grupların
varyanslarının homojenliğinin sağlanmasında Welch ve Brown-Forsythe Testleri yapılmıştır.
2.Araştırmanın Modeli
Araştırmanın amaçlarını test etmek üzere aşağıdaki hipotezler oluşturulmuştur:
H1: Meslek Yüksekokulları önlisans öğrencilerinin çevresel tutum düzeyleri cinsiyet değişkenine göre
farklıdır.
H2: Meslek Yüksekokulları önlisans öğrencilerinin çevresel tutum düzeyleri okudukları bölümlere göre
farklıdır.
H3: Meslek Yüksekokulları önlisans öğrencilerinin çevresel tutum düzeyleri alandışı seçimlik derslerin
ekolojik temelli olup olmayışına göre farklıdır..
H4: Yüksekokulları önlisans öğrencilerinin çevresel tutum düzeyleri yaşadıkları yerleşim alanına göre
farklıdır..
3.Araştırmanın Yöntemi
İlk olarak katılımcıların demografik özellikleri (cinsiyetleri, yaşadıkları yerleşim alanları,anne ve babalarının
eğitim durumları, alandışı seçimlik derslerin ekolojik temelli olup olmayışı ve bölümleri) için ankete verilen
cevaplar betimleyici istatistikler (frekans ve yüzde) kullanılarak analiz edilmiştir.
Çevresel Tutum Ölçeğinin sorularına verilen cevapların ortalama değerlerinin hesaplanması için yine
betimleyici istatistikler (frekans, yüzde) kullanılarak analiz edilmiştir. Meslek yüksekokulları önlisans
öğrencilerinin Kadın-Erkek, Yerleşim alanının kentsel ve kırsal, alandışı seçimlik derslerin ekolojik temelli ve
ekolojik temelli olmaması ile Çevresel Tutumları arasında anlamlı bir fark olup olmadığını ölçmek amacıyla
bağımsız iki örneklem t (Independest Samples "t") testi yapılmıştır.
5
4.Araştırmanın Bulguları
Tablo-1: Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Bölümlerinin Dağılımı
BÖLÜMLER Frekans Yüzde
Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Programı Birinci Öğretim 88 11,6
Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Programı İkinci Öğretim 89 11,7
İşletme Programı Birinci Öğretim 87 11,5
İşletme Programı İkinci Öğretim 88 11,6
Dış ticaret Programı Birinci Öğretim 96 12,6
Dış ticaret Programı İkinci Öğretim 62 8,2
Özel Güvenlik Programı Birinci Öğretim 60 7,9
Özel Güvenlik Programı İkinci Öğretim 87 11,5
Çevre Temizlik Programı Birinci Öğretim 31 4,1
Lojistik Programı Birinci Öğretim 36 4,7
Fotografçılık ve Kameramanlık Programı Birinci Öğretim 35 4,6
Toplam 759 100
Tablo 1’e göre en Yüksek katılım % 12,6 ile Dış Ticaret Programı Birinci Öğretime aittir. En Düşük katılım
ise %4,1 ile Çevre Temizlik Programı Birinci Öğretim öğrencilerine aittir.
Tablo 2: Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Demografik Özellikleri Tablosu
CİNSİYET
Frekans Yüzde
YERLEŞİM
ALANI Frekans Yüzde
Kadın 386 50,9 kırsal bölge 95 12,5
Erkek 367 48,4 kentsel bölge 658 86,7
Toplam 759 100 Toplam 759 100
BABA EĞİTİM DURUMU
Frekans Yüzde
ANNE EĞİTİM
DURUMU Frekans Yüzde
ilköğretim 350 46,1 ilköğretim 464 61,1
ortaöğretim-lise 328 43,2 ortaöğretim-lise 217 28,6
ön lisans (2 yıllık) 31 4,1 ön lisans (2 yıllık) 6 0,8
lisans 27 3,6 lisans 12 1,6
yüksek lisans,doktora
6 0,8
yüksek
lisans,doktora 3 0,4
okur yazar değil 9 1,2 okur yazar değil 48 6,3
Toplam 759 100 Toplam 759 100
ALANDIŞI SEÇMELİ DERS
Frekans Yüzde
EKOLOJİ
TEMELLİ DERS
KATILIM İSTEĞİ Frekans Yüzde
ekolojik temelli ders 424 55,9 evet 455 59,9
ekolojik olmayan ders 326 43 hayır 304 40,1
Toplam 759 100 Toplam 759 100
6
Tablo 2’ye göre ankete katılanların % 50,9 ‘unu %48,4’ünü erkek öğrenciler oluşturmaktadır. Öğrencilerin
babalarının eğitim durumlarına bakıldığında en büyük yüzdeyi % 46,1 ile ilköğretim, %43,2 ile ortaöğretim-
lise, %4,1 ‘le ön lisans, %3,6 ile lisans, %0,8 ile yüksek lisans, doktora ve %1,2 okur yazar değildir. Annelerin
eğitim durumu babalara göre daha düşük kalmaktadır. %61,1 ilköğretim, %28,6 ortaöğretim-lise, %0,8 ön
lisans, %1,6 lisans, %0,4 yüksek lisans doktora ve %6,3 okur yazar olmayan grup bulunmaktadır. Ankete
katılan öğrencilerin %86,7’si kentsel bölgede, %12,5’i kırsal bölgede oturmaktadır. Öğrencilerin %55,9’u
ekolojik temelli ders alırken %43’ü almamaktadır. Bu derslere %59,9’u kendi istekleri ile katılmış %40,1’i ise
katılmak istememiştir.
Tablo -3: Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Çevresel Tutum Davranış Ölçeği
Çevresel Davranış Ölçeği Faktör Analizi
Faktör
Soruları ÇEVRERESEL İLGİ
Faktör 1
ÇEVRESEL
DUYARLILIK
Faktör 2
ÇEVRESEL BİLİNÇ
Faktör 3
çevdav4 ,792
çevdav5 ,739
çevdav2 ,720
çevdav6 ,697
çevdav3 ,641
çevdav1 ,563
çevdav9 ,804
çevdav8 ,715
çevdav11 ,596
çevdav7 ,524
çevdav10 ,516
çevdav12 ,842
çevdav13 ,782
Güvenilirlik (Cronbach’s
Alpha) 0,860
Faktör
Açıklayıcılığı
%24,047
%18,764
%15,478
Toplam Faktör Açıklayıcılığı : 58,238
Kaiser Meyer Olkin Ölçek Geçerliliği :0,865
Bartlett Küresellik Testi Ki kare : 3,441
sd : 78
p değeri : ,000
7
Tablo 3’e göre Çevresel Davranış Ölçeği soruları üç faktörde toplanmıştır. Faktör bir çevresel ilgi yüklerinin
Faktör iki çevresel duyarlılık ve faktör üç ise çevresel bilinç olarak isimlendirilmiştir. Toplam faktör
açıklayıcılığı %58,24, Kaiser Meyer Olkin Ölçek Geçerliliği 0,865 çıkmıştır. Güvenilirlik ise 0,860 ile
oldukça yüksek çıkmıştır.
Tablo -4: Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Çevresel Tutum Düşünce Ölçeği
Çevresel Düşünce Ölçeği Faktör Analizi
Faktör
Soruları ÇEVRESEL GÖRÜŞ
Faktör 1
ÇEVRESEL SORUNLAR
Faktör 2
çevdüş8 ,752
çevdüş7 ,711
çevdüş2 ,705
çevdüş11 ,702
çevdüş1 ,683
çevdüş4 ,669
çevdüş6 ,657
çevdüş10 ,639
çevdüş5 ,633
çevdüş3 ,568
çevdüş9 ,561
çevdüş14 ,893
çevdüş13 ,885
çevdüş12 ,798
Faktör Açıklayıcılığı
%34,770
%17,098
Güvenilirlik (Cronbach’s
Alpha) 0,781
Toplam Faktör Açıklayıcılığı : 51,868
Kaiser Meyer Olkin Ölçek Geçerliliği :0,865
Bartlett Küresellik Testi Ki kare : 4,102
sd : 91
p değeri : ,000
8
Tablo 4’de göre Çevresel Düşünce Ölçeği soruları iki faktörde toplanmıştır. Faktör bir çevresel görüş, Faktör
iki çevresel sorunlar olarak isimlendirilmiştir. Toplam faktör açıklayıcılığı %51,87’dir.Kaiser Meyer Olkin
Ölçek Geçerliliği 0,865 çıkmıştır. Güvenilirlik ise 0,781 ile yüksek çıkmıştır.
Tablo -5: Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Çevresel Tutum Ölçeği Soruları Ortalamaları
a-Çevresel davranış Alt Ölçeği Ort.
1.TV ve radyolarda çıkan çevre ile ilgili programları izliyorum. 3,19
2.Çevreyle ilgili gelişmeleri günlük gazetelerden takip ediyorum. 2,80
3.Çevreyle ilgili konuları işleyen belgeseller izliyorum. 2,89
4.ders kitapları dışında çevreyle ilgili kitaplar okuyorum. 2,31
5.Çevreyle ilgili popüler dergileri takip ediyorum. 2,00
6.Çevreyle ilgili bilimsel makaleleri takip ediyorum. 1,99
7.Çevreye zarar veren birini çekinmeden uyarırım. 3,86
8.Okulumuzda çevre temizliği ile ilgili bir faaliyet düzenlenirse
gönüllü katılmak isterim. 3,39
9.Arkadaşlarım beni çevreye duyarlı biri olarak bilir. 3,88
10.Yaşanabilir bir çevre için gerekirse uzun süre ücretsiz çalışabilirim. 2,88
11.Çevre konusundaki bilgilerimi arkadaşlarımla paylaşıyorum. 3,59
12.Bir ürün alırken atığının geri dönüşümlü olmasına dikkat ederim. 3,27
13.Daha pahalı da olsa çevreye zarar vermeyen ürünleri tercih ederim. 3,26
b-Çevresel Düşünce Alt Ölçeği Ort.
1.Nesli tükenmekte olan canlılar çok abartılıyor,
zaten doğada çok sayıda var,birkaçı tükense önemli değil. 1,58
2.Tarihi yerlere para harcamak yerine lüks yollar yapılırsa ülkemiz için daha faydalıdır. 1,84
3.Erozyon artık ülkemizde görülmemektedir. 2,21
4.Tarımda kullanılan böcek ilaçları çevreye faydalıdır. 1,88
5.Orman vasfını kaybetmiş arazilerin,Ülkeye gelir
getirmesi amacıyla satılmasında bir sakınca yoktur. 2,03
6.Milli parklarda ve ormanlardaTurizm amaçlı binaların yapımına devlet izin vermelidir. 2,00
7.Ev yapmak için en iyisi sulak alanlar kurutulmalı ve bölgelerde ev yapılmalıdır. 1,69
8.Çevre kendi kendini temizlediği için insanların atıkları problem olmaz. 1,50
9.Ozon tabakası özellikle Amerika üzerinde incelmiş,Türkiye için bir tehlike yoktur 1,67
10.Odadan çıkarken ışığı kapatmak fazla bir enerji tasarrufu sağlamaz. 1,61
11.Dünyada,insanların hiçbir zaman kirletemeyeceği kadar çok su vardır. 1,72
12.Doğal kaynakların hızla tüketilmesi geleceğimiz için önemli sorundur. 4,21
13.Türkiye’nin önemli sorunlarından biri çarpık kentleşmedir. 3,99
14.Yerkürenin giderek ısınması gelecekte facialara sebep olabilir. 4,16
Tablo 5’e göre Çevresel Davranış Alt Ölçeğinde öğrencilerimiz en çok “Arkadaşlarım beni çevreye duyarlı biri
olarak bilir “ ifadesi X .= 3,88 ile yer almaktadır. En az katıldıkları ifade ise” Çevreyle ilgili bilimsel
makaleleri takip ediyorum; X = 1,99 dur.
9
Çevresel Düşünce Alt Ölçeğinde öğrencilerimiz en çok “Doğal kaynakların hızla tüketilmesi geleceğimiz için
önemli sorundur “ ifadesi X .= 4,21 ile yer almaktadır. En az katıldıkları ifade ise” Çevre kendi kendini
temizlediği için insanların atıkları problem olmaz” ifadesi X = 1,50’dir.
Tablo - 6 :Meslek Yüksek Okulu Öğrencilerinin Bölümlere Göre Welch ve Brown-Forsythe Testleri
çevresel davranış çevresel düşünce
İlgi Duyarlılık Bilinç Görüş Sorun
Bölümler N Ort. Ort. Ort. Ort. Ort.
Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Programı Birinci Öğretim 88 2,21 3,48 1,85 4,01 4,01
Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Programı İkinci Öğretim 89 2,16 3,16 1,60 4,03 4,03
İşletme Programı Birinci Öğretim 87 2,57 3,65 1,80 3,57 3,57
İşletme Programı İkinci Öğretim 88 2,69 3,50 2,08 3,68 3,68
Dış ticaret Programı Birinci Öğretim 96 2,55 3,23 1,77 4,21 4,21
Dış ticaret Programı İkinci Öğretim 62 2,52 3,16 1,90 4,19 4,19
Özel Güvenlik Programı Birinci Öğretim 60 2,64 3,78 1,64 4,32 4,32
Özel Güvenlik Programı İkinci Öğretim 87 2,60 3,71 1,58 4,28 4,28
Çevre Temizlik Programı Birinci Öğretim 31 2,85 3,97 1,90 4,47 4,47
Lojistik Programı Birinci Öğretim 33 2,74 4,18 2,01 4,25 4,25
Fotografçılık ve Kameramanlık Programı Birinci Öğretim 35 2,79 3,86 1,74 4,61 4,61
Toplam 756 2,53 3,52 1,79 4,08 4,08
Welch F Değeri 6,253 11,518 6,684 4,011 5,222
Brown-Forsythe F Değeri 5,314 9,583 5,908 3,543 5,438
p değeri 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000
Yapılan Welch ve Brown-Forsythe testleri sonucunda eğitim grupları arasında istatistiksel olarak anlamlı
farklılıklar bulunmuştur. Bu farkın hangi bölümlerden kaynaklandığını tespit etmek için ise Tamhane T2
Testi sonuçları Tablo 6’ da gösterilmiştir. Çevresel davranış ölçeğinde çevresel ilginin yüksek çıktığı bölüm
X = 2,85 ile Çevre Temizlik Programı Birinci Öğretimdir. Çevresel davranış ölçeğinde çevresel ilginin düşük
çıktığı bölüm X = 2,16 ile Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Programı İkinci Öğretimdir. Çevresel davranış
ölçeğinde çevresel duyarlılığın yüksek çıktığı bölüm X = 4,18 ile Lojistik Programı Birinci Öğretim, düşük
çıktığı bölüm X = 3,16 ile Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Programı İkinci Öğretim, Dış ticaret Programı
İkinci Öğretim Programıdır. Çevresel davranış ölçeğinde çevresel bilincin yüksek çıktığı bölüm X = 2,08 ile
işletme Programı İkinci Öğretim, düşük çıktığı bölüm X = 1,58 ile Özel Güvenlik Programı İkinci Öğretim
Programıdır. Çevresel düşünce ölçeğinde çevresel görüşün ve çevresel sorunların yüksek çıktığı bölüm X =
4,61 ile Fotografçılık ve Kameramanlık Programı Birinci Öğretim, düşük çıktığı bölüm X = 3,57 ile İşletme
Programı Birinci Öğretim Programıdır.
10
Tablo -7: Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Cinsiyet Değişkeni Açısından Çevresel İlgi Faktörünün
Farklılaşması
Cinsiyet N Ort. s.s. t p
Çevresel İlgi Faktörü Kadın 386 2,4249 ,76123 -3,538 ,000
Erkek 364 2,6305 ,83006
Tablo 7’ye göre Çevresel İlgi soruları için Levene’s testi sonuçları; F=,795, P=,373, p=(0,000)<0,05 olduğu
için varyanslar eşittir. P=(0, 000) <0,05 olduğu için Çevresel İlgi soruları Cinsiyete göre farklılık gösterir.
Erkek öğrencilerin Çevresel İlgisi Kadın öğrencilere göre daha yüksektir. (Erkek X = 2,63;Kadın X = 2,42)
Tablo -8: Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Cinsiyet Değişkeni Açısından Çevresel Duyarlılık
Faktörünün Farklılaşması
Cinsiyet N Ort. s.s. t p
Çevresel Duyarlılık Faktörü Kadın 386 3,6192 ,86954 3,288 ,001
Erkek 364 3,4099 ,87267
Tablo 8’e göre Çevresel Duyarlılık soruları için Levene’s testi sonuçları; F=,050, P=,824, p=(0,001)<0,05
olduğu için varyanslar eşittir. P=(0, 001) <0,05 olduğu için Çevresel Duyarlılık soruları Cinsiyete göre farklılık
gösterir. Kadın öğrencilerin Çevresel Duyarlılığı erkek öğrencilere göre daha yüksektir. (Kadın X = 3,61;
Erkek X = 3,41)
Çevresel Bilinç Faktörü cinsiyete göre farklılık göstermemektedir. F=,485, P=,487, p=(,834)>0,05
olduğu için varyanslar eşit değildir.
Tablo -9: Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Cinsiyet Değişkeni Açısından Çevresel Görüş
Faktörünün Farklılaşması
Cinsiyet N Ort. s.s. t p
Çevresel Görüş Faktörü Kadın 383 1,6964 ,71702 -3,406 ,001
Erkek 364 1,8811 ,76495
Tablo 9’a göre Çevresel Görüş Faktörür soruları için Levene’s testi sonuçları; F=6,562, P=,011,
p=(0,001)<0,05 olduğu için varyanslar eşittir. P=(0, 001) <0,05 olduğu için Çevresel Görüş soruları Cinsiyete
göre farklılık gösterir. Erkek öğrencilerin Çevresel Görüşleri Kadın öğrencilere göre daha yüksektir. (Erkek
X = 1,88; Kadın X = 1,70)
Çevresel Sorunlar Faktörü cinsiyete göre farklılık göstermemektedir. F=6,795, P=,009, p=(,448)>0,05
olduğu için varyanslar eşit değildir.
Çevresel İlgi Faktörü Alandışı derse göre farklılık göstermemektedir. F=0,025, P=,874, p=(,867)>0,05
olduğu için varyanslar eşit değildir.
11
Tablo -10: Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Alandışı Ders Değişkeni Açısından Çevresel Duyarlılık
Faktörünün Farklılaşması
alandısıders N Ort. s.s. t p
Çevresel Duyarlılık Faktörü ekolojik
temelli ders 421 3,5881 ,86825 2,104 ,036
ekolojik
olmayan ders 326 3,4534 ,86745
Tablo 10’ a göre Çevresel Duyarlılık Faktörü soruları için Levene’s testi sonuçları; F=,036, P=,850,
p=(0,036)<0,05 olduğu için varyanslar eşittir. P=(0, 036) <0,05 olduğu için Çevresel Duyarlılık soruları
Alandışı derslerde ekolojik temelli ders olup olmayışına göre farklılık gösterir. Ekolojik temelli ders alan
öğrencilerin çevresel duyarlılıkları almayan öğrencilere göre daha yüksektir.(Ekolojik Temelli Ders X = 3,59;
Ekolojik Olmayan Ders X = 3,45)
Çevresel Bilinç Faktörü alandışı derse göre farklılık göstermemektedir. F=,383, P=,536, p=(,261)>0,05
olduğu için varyanslar eşit değildir.
Çevresel Görüş Faktörü alandışı derse göre farklılık göstermemektedir. F=,413, P=,521, p=(,340)>0,05
olduğu için varyanslar eşit değildir.
Çevresel Sorunlar Faktörü alandışı derse göre farklılık göstermemektedir. F=,683, P=,409,
p=(,059)>0,05 olduğu için varyanslar eşit değildir.
Tablo -11: Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Yerleşim Yeri Değişkeni Açısından Çevresel İlgi
Faktörünün Farklılaşması
yerleşimyeri N Ort. s.s. t p
Çevresel İlgi Faktörü kırsal bölge 95 2,7965 ,85958 3,565 ,001
kentsel bölge 655 2,4852 ,78561
Tablo 11’e göre Çevresel İlgi Faktörü soruları için Levene’s testi sonuçları; F=1,243, P=,265, p=(0,001)<0,05
olduğu için varyanslar eşittir. P=(0, 001) <0,05 olduğu için Çevresel İlgi soruları yerleşim yerinin kırsal ve
kentsel olup olmayışına göre farklılık gösterir. Kırsal bölgede yaşayan öğrencilerin çevresel ilgileri daha
yüksektir. (Kırsal X = 2,80; Kentsel X = 2,48)
Çevresel Duyarlılık Faktörü yerleşim yerine göre farklılık göstermemektedir. F=3,482, P=,062,
p=(,166)>0,05 olduğu için varyanslar eşit değildir.
Çevresel Bilinç Faktörü yerleşim yerine göre farklılık göstermemektedir. F=,652, P=,420, p=(,357)>0,05
olduğu için varyanslar eşit değildir.
12
Tablo -12: Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Yerleşim Yeri Değişkeni Açısından Çevresel Sorunlar
Faktörünün Farklılaşması
yerleşimyeri N Ort. s.s. t p
Çevresel Sorunlar Faktörü kırsal bölge 95 4,3474 ,80581 2,483 ,001
kentsel bölge 658 4,0289 1,21191
Tablo 12’ye göre Çevresel Sorunlar Faktörü soruları için Levene’s testi sonuçları; F=16,962, P=,000,
p=(0,001)<0,05 olduğu için varyanslar eşittir. P=(0, 001) <0,05 olduğu için Çevresel Sorunlar soruları
yerleşim yerinin kırsal ve kentsel olup olmayışına göre farklılık gösterir. Kırsal bölgede yaşayan öğrencilerin
çevresel sorunlara duyarlılığı Kentsel bölgede yaşayan öğrencilere göre daha yüksektir. (Kırsal X = 4,35;
Kentsel X = 4,03)
5.Sonuç Ve Tartışma
Çevre bilincine sahip eğiticiler tarafından verilen ve okulumuzda güz ve bahar dönemi olarak bir yıl boyunca
alınan ekolojik temelli seçmeli dersler öğrencilerde davranış değişikliği ve çevre bilinci yaratmaktadır.
Öğrenciler derslerde güzel proje örnekleri sergileyerek, bilimsel etkinliklerde de bulunmaktadırlar. Bu
derslerin okutulmayan üniversitelerde de seçimlik ders olarak programlarında yer almalarının sağlanması,
ülkemiz ve dünyamızın ekolojik değerlerinin korunması açısından son derece önemlidir. Araştırmadan elde
edilen sonuçlar özetle:
Çevre Temizlik Programında okuyan öğrencilerin çevresel ilgileri en yüksektir.( X = 2,85)
Lojistik Programında okuyan öğrencilerin çevresel duyarlılıkları en yüksektir. ( X = 4,18)
İşletme Programı İkinci Öğretimde okuyan öğrencilerin çevresel bilinçleri en yüksektir. ( X = 2,08)
Fotografçılık ve Kameramanlık Programı Birinci Öğretim okuyan öğrencilerin çevresel görüş ve
çevresel sorunları düşünmeleri en yüksek çıkmıştır. ( X = 4,61)
Kırsal bölgede yaşayan öğrencilerin çevresel sorunlara duyarlılığı Kentsel bölgede yaşayan öğrencilere
göre daha yüksektir. (Kırsal X = 4,35; Kentsel X = 4,03)
Çevresel İlgi soruları yerleşim yerinin kırsal ve kentsel olup olmayışına göre farklılık gösterir. Kırsal
bölgede yaşayan öğrencilerin çevresel ilgileri daha yüksektir. (Kırsal X = 2,80; Kentsel X = 2,48)
Çevresel Duyarlılık soruları Alandışı derslerde ekolojik temelli ders olup olmayışına göre farklılık
gösterir. Ekolojik temelli ders alan öğrencilerin çevresel duyarlılıkları almayan öğrencilere göre daha
yüksektir.(Ekolojik Temelli Ders X = 3,59; Ekolojik Olmayan Ders X = 3,45)
Çevresel Görüş soruları Cinsiyete göre farklılık gösterir. Erkek öğrencilerin Çevresel Görüşleri Kadın
öğrencilere göre daha yüksektir. (Erkek X = 1,88; Kadın X = 1,70)
Çevresel Duyarlılık soruları Cinsiyete göre farklılık gösterir. Kadın öğrencilerin Çevresel Duyarlılığı
erkek öğrencilere göre daha yüksektir. (Kadın X = 3,61; Erkek X = 3,41)
Çevresel İlgi soruları Cinsiyete göre farklılık gösterir. Erkek öğrencilerin Çevresel İlgisi Kadın
öğrencilere göre daha yüksektir. (Erkek X = 2,63;Kadın X = 2,42)
13
Üniversitelerde öncelikli olarak çevre ile ilgili derslerin seçimlik ders olarak konulması, öğrencilerin çevreye
yönelik sosyal sorumluluk çalışmalarına yönlendirilmeleri, üniversitelerde kulüpler kurulması, dernek gibi
oluşumlarının sağlanması daha bilinçli bir toplumun oluşturulmasını sağlayacaktır. Üniversitelerin çevre ve
çevre sorunlarına ilgi uyandırabilmek için kongre, sempozyum, forum gibi etkinliklerin ulusal ve uluslararası
olarak düzenlemesine yönelik çalışmalar arttırılmalıdır.
Kaynakça
Atasoy E., Ertürk H., (2008) “İlköğretim Öğrencilerinin Çevresel Tutum Ve Çevre Bilgisi Üzerine Bir Alan Araştırması “,
Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi Cilt-Sayı: 10-1, (105-122).
Aydın, S. Öz; Şahin, S., Korkmaz, T., (2013), “İlköğretim Fen Bilgisi, Sınıf Ve Okul Öncesi Öğretmen Adaylarının
Çevresel Tutum Düzeylerinin Belirlenmesi Ve Karşılaştırılması”, Balıkesir Üniversitesi, Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik
Fen Ve Matematik Eğitimi Dergisi (Efmed) Cilt 7, Sayı 2, Aralık, (248-267).
Güler, T., (2009) “Ekoloji Temelli Bir Çevre Eğitiminin Öğretmenlerin Çevre Eğitimine Karşı Görüşlerine Etkileri”, Eğitim Ve
Bilim , Sayı 34, Cilt 151.(30-43).
Gürbüz H., Çakmak M., (2012) “Biyoloji Eğitimi Bölümü Öğrencilerinin Çevreye Yönelik Tutumlarının İncelenmesi” , Dicle
Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 19,(162-173).
Güven, E.,(2013) ” Çevre Sorunlarına Yönelik Tutum Ölçeğinin Geliştirilmesi Ve Öğretmen Adaylarının Tutumlarının
Belirlenmesi”, Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi,33(2):(411-430).
Keleş Ö.,, Uzun N., Varnacı Uzun F. (2010) “Öğretmen Adaylarının Çevre Bilinci, Çevresel Tutum, Düşünce Ve Davranışlarının
Doğa Eğitimi Projesine Bağlı Değişimi Ve Kalıcılığının Değerlendirilmesi” Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Bahar-C.9 S.32
(384-401), Www.Esosder.Org.
Moseley, C., Reinke, K. Ve Bookout, V. (2002) “The Effect Of Teaching Outdoor Environmental Education On Preservice
Teachers’ Attitudes Toward Self-Efficacy And Outcome Expectancy”, The Journal Of Environmental Education, 34(1), (9-15).
Oğuz, D., Çakıcı, I. & Kavas, S. (2011), “Yükseköğretimde Öğrencilerin Çevre Bilinci”, Süleyman Demirel Üniversitesi Orman
Fakültesi Dergisi, 12, (34-39).
Sadık F., Çakan H., (2010) “ Biyoloji Bölümü Öğrencilerinin Çevre Bilgisi Ve Çevre Sorunlarına Yönelik Tutum Düzeyleri” ,
Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 19, Sayı 1, (351-365).
Şama E., (2003) “Öğretmen Adaylarının Çevre Sorunlarına Yönelik Tutumları”, G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi Cilt 23, Sayı
2 , (99-110).
Şenyurt, A., Temel, A. B. & Özkahraman, Ş., (2011) “Üniversite Öğrencilerinin Çevresel Konulara Duyarlılıklarının İncelenmesi”,
Süleyman Demirel Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2(1), (8-15).
14