8. Odrivi razvoj i ekoloka modernizacija Brundtland Report (Bruntlandska komisija) Generalna skuptina UN-a osnovala je svjetsku komisiju za okoli i razvoj 1983.g. kao odgovor na sve veu zabrinutost zbog degradacije okolia i ekonomske krize. Komisija, kojom je predsjedala tadanja predsjednica norveke vlade Gro Harlem Brundtland, tokom 4 godine je savjetovala, traila ekspertize od strunih tijela i odravala javne skupove u nekoliko zemalja. 1987.godine donijela je svoj konani izvjetaj, popularno nazvan Brundtland Report, koji je popularizirao pojam trajnog odrivog razvoja u cijelom svijetu. Agenda 21 Agenda 21 daje poslovni plan za provedbu trajnog odrivog razvoja koji je dogovoren 1992.godine na Samitu o Zemlji. Ovaj temeljni dokument obuhvata veliki broj ekolokih i razvojnih problema u 40 poglavlja, koja se kreu od: Mijenjanje modela potronje i Borba protiv deforestacije do Djeca i mlade u odrivom razvoju i Jaanje uloge farmera. Osnovna znaajka Agende 21 je da se ne ograniava na tradicionalnu agendu degradacije i ouvanja okolia, nego posveuje veliku pozornost politikim, ekonomskim i financijskim vidovima odrivog razvoja. Tako se 25 od 40 poglavlja bavi neekolokim pitanjima. Komisija za trajno odrivi razvoj (CSD) CSD je osnovana u decembru 1992.godine, sa zaduenjem za praenje i provedbu Agende 21, od aktivnosti raznih tijela vlada do provedbe Lokalne agende 21 na razini zajednica. Sastoji se od malog tajnitva i predstavnika 53 zemlje, ali nema ovlasti da proziva drave na polaganje rauna. CSD se pokazala vanim forumom za odravanje kljunih problema o odrivom razvoju u meunarodnoj agendi, meu kojima su poumljavanje, zatita pitke vode i energije, i potaknula je nekoliko vanih inicijativa kao to je program za donoenje pokazatelja odrivog razvoja. Na Samitu o Zemlji u New Yorku 1997.godine CSD je zaduena s novom petogodinjom agendom, koja se temeljila na primarnim ciljevima smanjenja siromatva i prevelike potronje i na broj provedbi Agende 21. Svjetski poslovni savjet za odrivi razvoj, osnovan 1995.godine je udruenje 125 meunarodnih kompanija iz 30 zemalja koji djeluje na vie od 20 industrijskih sektora, s opim ciljem razvijanja tjenje saradnje izmeu poslovnih krugova, vlade i svih drugih organizacija koje imaju veze s okoliem i odrivim razvojem i poticanja visokih normi u upravljanju okoliem u poslovnom svijetu. Najee koritena definicija odrivog razvoja, izvedena iz Brundtland Reporta, je ona koja kae da je odrivi razvoj onaj razvoj koji zadovoljava potrebe sadanjih narataja a da ne ugroava sposobnost buduih da zadovolje vlastite potrebe. Razvoj je proces preobrazbe koji, kombiniranjem ekonomskog rasta sa irim drutvenim i kulturnim promjenama, omoguava pojedincima da ostvare svoj puni potencijal. Dimenzija odrivosti sadri priznanje da se razvoj takoer mora drati fizikih granica koje nameu ekosistemi, tako da se ekoloki razlozi moraju ukorijeniti u svim sektorima i podrujima zatite. Odrivi razvoj ukljuuje proces promjene u kojem e kljune komponente drutva

upotreba resursa, investiranje, tehnologije, institucije, modeli potronje djelovati u veem skladu s ekosistemima. Kljuni elementi odrivog razvoja Odrivi razvoj je normativna ideja koja se koristi za propisivanje i ocjenu promjena u ivotnim uvjetima. Te promjene trebaju voditi 4 tenje iz Brundtland Reporta: 1.zadovoljavanje osnovnih ljudskih potreba i razumnih standarda blagostanja za sva iva bia (razvoj) 2.postizanje jednakih ivotnih standarda unutar i meu globalnim stanovnitvom (razvoj) 3.one se moraju provoditi s velikim oprezom prema njihovom sadanjem ili moguem prekidu bioloke raznolikosti i regenerativne sposobnosti prirode, i lokalno i globalno (odrivost) 4.koje treba postizati bez ugroavanja mogunosti buduih narataja da postignu sline ivotne standarde i sline ili bolje standarde jednakosti (odrivost). Slaba odrivost prihvata da odreeni bitni prirodni procesi koji su vani za ivot, kao to su ozon, tropske ume i koraljni grebeni, trebaju zatitu, ali doputa zamjenu izmeu drugih vrsta prirodnog kapitala. Snana odrivost iri definiciju vanih prirodnih resursa mnogo dalje kroz iru primjenu naela opreza. Ona pretpostavlja da koritenje bilo kojeg prirodnog resursa treba nadoknaditi procesima kao to su poumljavanje i recikliranje proizvoda, ili drutvenim poboljanjima kao to su unapreenje zajednice ili smanjivanje nejednakosti. Vrlo snana odrivost izjednaava se s radikalnim oblicima ekologizma kao to su bioregionalizam i dubinska ekologija. Kljuna naela odrivog razvoja su: jednakost, demokracija, naelo opreza, integracija zatite, planiranje. Odriva potronja Odriva potronja je upotreba robe i usluga koja odgovara osnovnim potrebama i donosi bolju kvalitetu ivota, uz istodobno smanjenje upotrebe prirodnih resursa, toksinih materijala i emisija iz otpadai zagaivaa tokom ivotnog ciklusa, tako da se ne ugroze potrebe buduih narataja. Prema izvjeu o ljudskom razvoju iz 1998.godine potronja mora biti: - zajednika osiguranje osnovnih potreba za sve - potkrepljujua gradnja ljudskih sposobnosti - drutveno odgovorna tako da potronja nekih ne ugrozi blagostanje drugih - odriva bez hipoteke na izbore buduih narataja. Ekoloka modernizacija Ekoloka modernizacija doputa da su ekoloki problemi strukturni rezultat kapitalistikog drutva, ali odbacuje zahtjev radikalnih zelenih za temeljitim restrukturiranjem trine ekonomije i liberalne demokratske drave. Politika poruka ekoloke modernizacije je da se kapitalizam moe uiniti ekoloki ugodnijim putem reforme postojeih ekonomskih, drutvenih i politikih institucija.

9. Meunarodna politika okolia Meunarodni ekoloki problemi predstavljaju veliku opasnost za postizanje odrivog razvoja. Znaajka meunarodnog ekolokog problema jest da on ne potuje nacionalne granice. Neki prekogranini problemi, kao to je zatita ugroenih prirodnih vrsta, prirodnih stanita i morskog ivota, postoje ve godinama. Drugi problemi, koji su nekada bili uglavnom regionalni ili lokalni po svojim uzrocima i posljedicama, kao to su krenje uma, irenje pustinja i nedostatak vode, danas imaju meunarodne dimenzije. Vaniji multilateralni sporazumi o zatiti okolia 1946. Meunarodna konvencija o regulaciji kitolova 1959. Sporazum o Antarktici 1972. Konvencija za zatitu svejtske kulturne i prirodne batine 1973. Konvencija o meunarodnoj trgovini ugroenim vrstama ivotinjskog i biljnog svijeta (CITES). Konvencija o spreavanju zagaenja mora od strane brodova (MARPOL) 1979. enevska konvencija o dalekosenom prekograninom oneienju zraka (LRTAP) 1982. Konvencija UN-a o pomorskom pravu 1985. Beka konvencija o zatiti ozonskog omotaa 1989. Bazelska konvencija o kontroli prekograninog kretanja opasnog otpada i njegovog odlaganja 1992. Okvirna konvencija UN-a o klimatskim promjenama. Konvencija UN-a o biolokoj raznolikosti 1994. Konvencija UN-a o borbi protiv irenja pustinja

Ekoloki rezimi : sporazumi o ozonu i klimatskim promjenamaRezimi su skupovi implicitnih i eksplicitnih nacela, normi, pravila i postupaka donosenja odluka u kojima se ocekivanja aktera podudaraju na odredenom podrucju medunarodnih odnosa (Krasner). Konvencija ili sporazum je najvaniji oblik multilateralnog pravnog instrumenta koji sadri obveze, pravila i propise. Okvirna konvencija dogovara se prije konacnog teksta i moze sadrzavati samo niz opcih nacela i ciljeva koji se odnose na problem. Protokol sadrzi obveze kao sto su posebne norme za smanjenje emisije. Zastita ozona Stratosferski ozonski omotac igra vaznu ulogu u zastiti zivota na zemlji tako sto upija stetne ultraljubicaste zrake. Antropogenima kemikalijama, osobito klorofluorugljikom (CFC) koji se koristi kao potisni plin u sprej bocama za hladjenje u rashladnim uredajima, sredstvima za otapanje, proizvodima koji sadrze pjenu i halonom, koji se nalazi u sredstvima za gasenje vatre. Ta sintetske kemikalije otjeu u atmosferu , zatim se penju u stratosferu gdje oslobadjaju klor i brom koji unistavaju ozon. Tanji ozonski omotac povecava rizik od oboljenja raka koze i ocne mrene, slabi imunitete kod ljudi i zivotinja i ostecuje ekosustave.

Promjena klime Najveci problem kod klimatskih promjena je ''ucinak staklenika'', prirodna pojava kod koje atmosferski plinovi odrzavaju temperaturu Zemlje dovoljno visokom da mogu odrzavati zivot kakav poznajemo. Ti plinovi koji ukljucuju, ugljikov dioksid (CO2), metan, dusikov oksid i kemijske veze ugljika i halogena , omogucuju suncevima zrakama da prolaze kroz njih, ali zatim upijaju odbijene zrake od zemljine povrsine i zadrzavaju toplinu u atmosferi. Postoji bojazan da je doslo do procesa globalnog zatopljenja za koji je odgovoran covjek, s brojnim potencijalni razornim posljedicama za planet koje cine promjenu klime najvaznijim suvremenim globalnim ekoloskim problemom. Klimatskim promjenama koordinira UN-ova Meduvladina organizacija za klimatske promjene (IPCC). Zastita okolisa Zastitom okolisa osigurava se cjelovito ocuvanje kakvoce okolisa, ocuvanje prirodnih zajednica, racionalno koristenje prirodnih izvora i energije na najpovoljniji nacin za okolis kao osnovni uvjet zdravog odrzivog razvoja. Pojam- obuhvaca izdvojene sadrzaje, sredsta i mehanizme ophodjenja s okolinom s ciljem njezina odrzanja u nasljedjenom ili neznatno promijenjenom stanju. Cilj- odrzavanje okoline u takvu stanju koje ne ugrozava covjekov opstanak na nekom prostoru i u vremenu Sta se postize zastitom okolisa ? Ocuvanje kvaliteta okolisa Ocuvanje prirodnih zajednica Racionalno koristenje prirodnih izvora i energije (na za okolis prijateljski nacin) Zdrav i odrzivi razvitak Svrha ocuvanja kvalitete okolisa ? Smanjenje rizika za zivot i zdravlje ljudi Osiguravanje i poboljsavanje kakvoce zivljenja Dobrobit sadasnjih i buducih generacija, ali i brojne druge prednosti kojih savremeno drustvo jos uvijek i nije svjesno Vrste zastite okolisa Medijalna zastita okolisa zemljiste zrak voda Kauzalna zastita okolisa sprecavanje opasnosti kao sto su unos opasnih tvari u okolis Vitalna zastita okolisa neposredna zastita zivotinja i biljaka Integrirana zastita okolisa cjelokupno podrucje zastite Mjere zastite okolisa Podjela pod utjecajem ideje odrzivog razvoja : tvrde (tehnicke) i meke (drustvene, organizacijske) Okolis je prirodno okruzenje; zrak, voda, tlo i more, klima, biljni i zivotinjski svijet u ukupnosti uzajamnog djelovanja i kulturna bastina kao dio okruzenja kojeg je stvorio covjek. Kakvoca okolisa je stanje okolisa izrazeno fizikalnim, kemijskim estetskim i drugim pokazateljima. Ekoloska stabilnost je sposobnost okolisa da prihvati promjene prouzrocene vanjskim uticajem i da zadrzi svoja prirodna svojstva. Bioloska raznolikost je sveukupnost zivih organizama, koja obuhvaca raznolikost unutar vrsta, meduvrstama i ekosustavima na odredjenom podrucju

Zahvat u okolisu je svako trajno ili privremeno djelovanje covjeka koje moze narusiti ekolosku stabilnost ili biolosku raznolikost ili na drugi nacin moze nepovoljno utjecati na okolis. Emisija je ispustanje ili istjecanje tvari u tekucem, plinovitom ili krutom stanju ili ispustanje energije i mikorbioloskog oneciscenja iz odredjenog izvora u okolis. Imisija je koncentracija tvari na odredenom mjestu i odredenom vremenu u okolisu. Oneciscenje okolisa je promjena stanja okolisa koja je posljedica stetnog djelovanja ili izostanka potrebnog djelovanja, ispustanja, unosenja ili odlaganja stetnih tvari, ispustanja energije i utjecaja drugih zahvata i pojava nepovoljnih po okolis. Oneciscivac je svaka pravna ili fizicka osoba cije djelovanje posredno ili neposredno uzrokuje oneciscivanje okolisa. Stetna tvar je tvar cija su svojstva opasna za ljudsko zdravlje i okolis s dokaznim akutnim i kronicnim toksicnim ucincima, vrlo nadrazujuca kancerogena, mutagena, nagrizujuca, zapaljiva i eksplozivna tvar ili tvar koja u odredjenoj kolicina ili koncentraciji ima takva svojstva. Rizik po okolis je vjerovatnost da ce neki zahvat posedno ili neposredno prouzrociti stetu okolisu, ugroziti zivot i zdravlje ljudi. Opasnost po okolis je prekomjerni rizik koji zbog visokog stupnja vjerovatnosti nastanka dogadjaja ili opsega moguce stete na okolis zahtjeva provodjenje odredjenih mjera. Steta u okolisu je ostecenje ili gubitak prirodne funkcije sastavnih dijelova okolisa ili unutarnjim poremecajem odnosa i prirodnog tijeka nastalog zbog ljudskog djelovanja. Ekoloska nesreca je izvanredni dogadjaj ili vrsta dogadjaja prouzrocena djelovanjem ili utjecajima koji nisu pod nadzorom i imaju za posljedicu ugrozavanje zivota ili zdravlja ljudi i u vecem obimu nanose stetu okolisu. Ugrozeni okolis je stanje nastalo oneciscivanjem vecih razmjera okolisa na odredjenom podrucju za koji se propisuju posebne mjere radi uspostavljanja prijasnjeg stanja ili novog stanja odredjenog dijela okolisa, oporavka prirodne zajednice ili obnove prirodnih izvora radi poboljsanja kakvoce zivljenja. Pracenje stanja okolisa (Monitoring) je sustavno mjerenje emisija, imisija, pracenje prirodnih i drugih pojava, pracenje kakvoce okolisa i promjena stanja u okolisu. Katastar oneciscivanja okolisa je skup podataka o izvorima, vrsti, kolicini, nacinu i mjestu unosenja, ispustanja ili odlaganja stetnih tvari u okolis.

Odrzivi razvojSa razvojem ljudske civilizacije na zemlji, i porastom populacije dolazi do povecanja negativnih utjecaja covjeka na okolis. Problemi kao posljedica covjekove nepaznje javljaju se jos u anticko doba: spominju se problemi erozije uzrokovani pretjeranom sjecom suma i zagadjenje vode teskim metalima koji su se eksploatirali u rudnicima. Dotadasnji problemi bili su lokalnog ili regionalnog tipa. Takvo stanje se zadrzalo sve do pojava industrijske revolucije. Pocetak dvadesetog stoljeca je prekretnica kada dolazi do globalizacije problema okolisa te intanzivnije degradacije covjekove okoline. Degradacijom okolisa smatra se propadanje lokalnih ekosustava ili cijele biosfere zbog antropogenih aktivnosti. Brundtlandksa komisija predlozila je opce prihvacenu definiciju odrzivog razvoja: '' odrzivi razvoj je razvoj koji zadovoljava potrebe sadasnjosti, bez da se ugrozavaju mogucnosti buducih generacija da zadovolje svoje potrebe''. Agenda 21 ukazuje na glavne probleme te istrazuje nacine kako pripremiti svijet za nadolazece probleme u 21.stoljecu.

UN komisija za odrzivi razvoj CSD utemeljena je na zahtjev Generalne Skupstine UN-a.

Put k odrzivom razvojuRaniji pristupi ovoj problematici su se sastojali od izbjegavanja problema, a mogu se svesti u tri kategorije : 1 uprljaj i bjezi , 2 razrijedi i rasprsi, 3 koncentriraj i zadrzi. Odrzivi razvoj je dakle put ili cilj koji se ostvaruje sustavom upravljanje okolisem (EMS Environmental Managemant Systems). Sustav upravljanja okolisem : 1. Industrijska ekologija, 2. Cistija proizvodnja, 3. Sprecavanje zagadjenja, 4. Minimalizacija otpada, 5. Recikliranje, 6. Kontrola oneciscenja, 7. Zbiranjvanje otpada. Industrijska ekologija faktori koji se trebaju optimalizirati su sirovine, energija i kapital. Glavni je cilj da tehnologija radi s prirodom a ne protiv nje. Cistija proizvodnja UNEPova definicija cistije proizvodnje : cistija proizvodnja je konceptualni i proceduralni pristup proizvodnji koji zahtijeva da sve faze zivotnog ciklusa proizvoda trebaju biti ciljem prevencije ili minimalizacije kretkorocnih i dugorocnih rizika po ljude i okolinu. Razlike izmedju cistije proizvodnje i koncepta ''end of pipe'', odnosno prociscavanja na kraju procesa Tehnologija ''end of pipe'' ukljucuje upotrebu raznih tehnologija i proizvoda (kemijskih) za prociscavanje cvrstog, tekuceg i plinovitog otpada. Ova tehnologija moze reducirati kolicinu otpada koji se odlaze, ali u sustini ona zagadjenje pretvara u drugi medij (zagadjenje zraka se pretvara u otpadnu vodu, ispustena voda se pretvara u cvrsti otpad ...) Sprecavanje zagadjenja Sprecavanje zagadjenja postize se reduciranjem sirovina i to tako da se : 1. Reduciraju kolicine polutana tj.potencijalno opasne tvari ili kontamina koji bi mogao doci u okolis i to recikliranjem, kemijskim tretmanom ili odlaganjem na primjereno mjesto. 2. Reduciraju potencionalne opasnosti (hazardi) za ljudsko zdravlje i okolis. To se postize modifikacijom opreme, procesima promjene, preformulacije ili redizajna produkta ili sirovine te se povecava kontrola ocuvanja i odrzavanja takvih materijala. Minimalizacija otpada Minimalizacija otpada odnosi se na reduciranje sto je moguce vise opasnog otpada koji nastaje, tretira se ili odlaze. Ukljucuje smanjenje sirovina i recikliranje, a koji pridonese smanjenju ukupnog volumena otpada ili smanjenju toksicnosti otpada. Recikliranje Gotovo uvijek u procesima proizvodnje nastaju otpadni produkti koje je potrebno sto vise reciklirati. Reciklirati se moze na dva nacina : a) tzv. ''closed loops'' recikliranje- to je zapravo produzeni proces proizvodnje, odnosno povrat otpada na pocetak procesa koji se postize tehnikama separacije(odvajanja) poput destilacije, filtracije i sl. b) tzv ''straight

recycling'' u kojem se otpad jednostavno koristi negdje drugdje ili na pocetku nekog novog proizvodnog procesa. Kontrola oneciscenja Kontrola oneciscenja bazira se na reduciranju volumena i toksicnosti otpada koji se ne moze reciklirati. Ova kontrola zahtijeva visok kapital i operative zahvate, a brojni su rizici vezani uz tretman kemikalijama. Zbrinjavanje otpada S otpadom se treba postupati racionalno to se odnosi na znanje sto ce se desiti s otpadom kada se jednom odlozi te je potrebno pazljivo odabrati lokaciju odlagalista kako bi se smanjili rizici za zdravlje ljudi i okolis. Okolisna pravda Pojam koji ukida znanstvene, privredne, politicke, drustvene i religiozne domete i tezi jednakoj distribuciji vrjednosta okolisa i okolisnog rizika na sve ljude. Ne ukljucuje samo problematiku jednake distribucije nego i brigu za smanjenje i sprecavanje okolisnog rizika. Taj drugi aspekt mogao bi se nazvati ekoloskom pravdom i drzi da su zemlja i okolis od presudne vaznosti. Eko feminizam drustveni pokret koji proucava medjusobnu povezanost izmedju ugnjetavanja zena i prirode. Globalizacija tendenciozno sirenje kapitalizma i slobodne trgovine na cijeli svijet. Svjetska ekonomija je iza sebe ostavila granice nacionalnih drzava i regulatornu vlast. Zbog toga je doslo do disbalansa u odnosima izmedju politickih i ekonomskih oblasti. Politika kaska za ekonomijom.

Bioloska raznolikostNajpouzdaniji indikator promjena u zivotnoj sredini kako na lokalnom regionalnom, tako i na globalnom planu je i bioloska raznolikost (engl. Biodiversity) i prirodni resursi. Bioloska raznolikos se odnosi na raznolikost medju zivim organizmima i ekoloskim kompleksima u kojime se oni javljaju. Diverzitet se moze definirati kao broj razlicitih tema i njihova relativna frekvencija. Ovaj termin obuhvata razlicite ekosisteme, vrste, gene i njihovu relativnu abundanciju. Bioloska raznolikost oznacava varijabilnost medju zivim organizmima iz svih izvora ukljucujuci, inter alia, kopnene, morske i druge vodene ekosisteme i ekoloske komplekse ciji su oni sastavni dio; ovo ukljucuje diverzitet unutar vrsta, izmedju vrsta i ekosistema. Geneticki, specijski i ekosistemski diverzitet. Geneticki diverzitet podrazumijeva ukupan broj i ukupnu raznovrsnost gena, odnosno genetickih informacija sadrzanih u svim pojedinacnim vrstama biljaka i zivotinja, gljiva i mikroorganizama na zemlji.

Specijski diverzitet predstavlja ukupan broj organskih vrsta na zemlji, od nastanka zivota na planeti do danas. Procjenjuje se da na zemlji postoji izmedju 5 i 80 miliona vrsta. Ekosistemski diverzitet predstavlja ukupnu raznovrsnost stanista i biocenoza na zemlji. Ekosistemi mogu biti akvaticni, savane, prerije, sume, pustinje, planinski vrhovi i drugi terestricni ekisistemi.

BIODIVERZITE BOSNE I HERCEGOVINEImajuci u vidu povrsinu zemlje te broj do sada opisanih vrsta biljaka, gljiva i zivotinja, BiH spada u red zemalja sa visokim biodiverzitetom u Evropi. Upravo na podrucju BiH se nalaze brojni centri endemicnih vrsta i zivotnih zajednica te centri reliktnosti.

Diverzitet floreBosna i Hercegovima ima veliki specijski diverzitet. Ona predstavlja jedno od najznacajnih refugijalnih regiona Evrope za vrijeme ledenog doba. Relativno veliki broj vrsta je endemican.

Diverzitet fauneDiverzitet faune odnosno cijelog zivotinjskog svijet BiH, ne samo da je fragmentalno ocjenjivan vec je istrazivanjem obuhvaceno relativno malo grupa. Koliko je poznavanje faune deficitarno vidi se i po tome sto se stalno otkrivaju nove vrste.

Faktori biodiverziteta i raznolikosti u BiHNa diverzitet kopnenih i vodenih organizama najveci uticaj imaju: heterogenost geoloske podloge, bogastvo hidroresursa, historijske promjene u geoloskoj proslosti, ocuvanost zivotne sredine, stupanj kvaliteta vode, stupanj razvoja i ocuvanosti biljnih zajednica itd. Od svih faktora diverziteta najznacajniji su: Klimatski faktori: mozaican raspored organskih vrsta u BiH, u znatnoj mjeri je uvjetovan kombinacijom niza klimatskih faktora: temperatura, svjetlost, vlaznst zraka, zracni pokret, padavine. Edafski faktori: Zemljiste predstavlja posebnu sredinu za koji je vezan zivot brojnih i veoma specificnih organizama. Osim biljaka koje su svojim korjenovnim sistemom neposredno vezane za pedoloski supstrat, najveci broj zivih bica na zemlji, stalno ili periodicno borave u zemljistu. Orografski faktori: Orografski gledano BiH je brdsko planinska zemlja sto je uvjetovalo razvoj faune pretezno planinskog karaktera. Faktori unutar vodenih ekosistema: Akvaticni ekosistemi cine dvije osnovene komponente abiocen (vodena sredina koju naseljava zivi svijeti), biocenoza-biocen.

Antropogeni faktori: Najveci uticaj u kontekstu unistenja i nestanka vrste imaju: potpuno unistavnja stanista, poljoprivredna, sumarstvo, vodoprivreda, urbanizacija, rudarstvo, zagadjivanje voda itd.

Prijetnje biodiverzitetu i prirodnim resursima na globalnom nivou i u BiH Osnovne prijetnje biodiverzitetu i prirodnim resursima u BiH na lokalnom i globalnom nivou su slijedeci: Razaranje i potpuno unistavanje njihovih stanista i fragmentacija prirodnih ekosistema, Intenzivna eksploatacija resursa, Zagadjenje vodenih ekosistema, Globalne promijene klime, Koristenje mineralnih djubriva, Saobracaj, Hemijske i otrovne materije, Invazivne (introdukovane) vrste, Poljoprivreda, Lov, Predatorstvo, Infektivna oboljenja, Prezimljavanje, Uznemiravanje, UV zracenje, Kisele kise. Znaaj biodiverziteta i prirodnih resursa u BiHBiodiverzitet i prirodni resursi imaju veliki znacaj u odrzavanju zdrave i stabilne zivotne sredine. Osnovni znacaj biodiverziteta i prirodnih resursa su slijedeci: Naucni znacaj biodiverziteta, prakticni znacaj biodiverziteta, ekonomski znacaj biodiverziteta, estetski znacaj biodiverziteta, eticki znacaj biodiverziteta.

EKOLOSKE ETIKETE Sta su ekoloske etikete?Ekoloske etiketa je pecat ili logo koji upucuje da proizvod sadrzi nekoliko okolisnih ili drustvenih standarda. Njemacka je prva zemlja koja je razvila eko etiketu plavi andjeo napravljenu 1977 godine. Ekoloske etikete govore o potrosacima o okolisnim atrubutima proizvoda ukljucujuci i standarde proizvodnje. Neke etikete uzimaju u obzir uticaj proizvoda na zivotni ciklus kao dio procjene potrebne za certifikaciju proizvoda.

Vrste eko etiketaSvaka etiketa sadrzi vlastiti kriterij koji proizvod mora posjedovati da bi bio certificiran. Medjunarodna organizacija za standardizaciju (ISO) je identoficirala i razvila standarde za tri tipa dobrovoljnih etiketa: TIP I (ISO 14 024) Dobrovoljni, na visestrukom kriteriju zasnovan, program trece strane koji dodjeljuje licence koje omogucavaju koristenje okolisnih etiketa i proizvoda.

-

TIP II (ISO 14 021) TIP III (ISO/TR 14 025) Dobrovoljni programi koji omogucavaju kvantitativne okolisne podatke proizvoda.

Kategorije eko etiketaISO grupiranje za vrste etiketa je veoma siroko i ne omogucava jasne informacije o karakteristikama etiketiranja. Postoji vise od stotinu eko etiketa samo za hranu i pice. Komparativne etikete Uzimaju u obzir odredjeni proizvod kao sto je npr frizider i pokazuju koliko je taj proizvod efikasan u poredjenju sa drugim slicnim proizvodima. Uobicajno A je najefikasniji nivo skale a G najneefikasniji. Proizvodne etikete Ocjenjuju nacin proizvodnje kao sto su razlicite organske etikete koje se koriste u sektoru proizvodnje hrane. Organske etikete upucuju na to kako je hrana proizvedena i one su zakonski osnovane . Vecina organskih etiketa iskljucuju gentski modificrane proizvode. Neke proizvodne etikete su odredjene po proizvodnim granama. End-of-life labels etikete Etikte o roku trajanja proizvoda . Koncentrira se na odredjeno izdanje etiketa kao sto je reciklirani sadrzaj ili mogucnost za obnavljanje ili recikliranje izvora. Etikete sa izvorom ili porijeklom proizvoda Su u vezi sa upravljanjem obnovljivim izvorom i samogucnoscu ulazenje u trag ili lancem staranja za proizvode. Kombinirane etikete Su opcenito zasnovane na procijeni zivotnog ciklusa i pokusavaju da evaluiraju cjelokupan uticaj proizvoda ili usluge na okolis.

POLITIKA OKOLISA U EUROPSKOJ UNIJIPosebno treba analizirati politiku okolisa EU jer ona s puno posebnosti moze posluziti kao model savremenih politika okolisa kao jedne od javnih politika koje se danas posebno preferiraju. Niti jedna drzava a ni zajednica drzava nije toliko doslijedna u provodjenju opredjeljenja svijetske organizacije zemalja UN u upravljanju okolisem kao sto je to EU Navest cemo neke posebnosti: 1. Sve rezolucije i stavovi UN se u vrlo kratko vremenu pretacu u nacionalne strategije, politike, programe, zakone i provode u zivotu.

2. Zakonima se utvrdjuje sve do pojedinosti, prati se njihova realizacija i analiziraju se ucinci u cilju poboljsanja. 3. Za razvoj svjesnosti o upravljanju okolisem ulazu se veliki napori, gdje edukacija i informiranje gradjana imaju posebno mjesto. 4. Menadzment okolisem postao je svakodnevnica i provodi se u vecini proizvodnih organizacija. 5. Drzavne institucije i organi vlasti svoj uspjeh vezu za uspjeh u upravljanju okolisem

Svaka clanica EU primarno je odgovorna za vlastitu politiku okolisa a da se istovremeno moraju uskladjivati sa politikom okolisa zajednicke drzave. Vijece Europe je formalno donijelo Deklaraciju o okolisu u Parizu, oktobra 1972 godine, poslije cega du donosene i provodjene konkretne mjere upravljanja okolisem. Ugovorom iz Amsterdama 1997 godine prihvaceni su principi odrzivog razvoja kao strategijsko opredjeljenje EU u upravljanju okolisem. Od tada je za EU odrzivi razvoj apsolutni politicki prioritet.

Institucije i politike okolisa EUIzvrsni organ EU za provodjenje politike okolisa je Europska komisija za upravljanje okolisem (EM). Komisija je podijeljena u 25 direkcija (DG). Njihova odgovornost je predlaganje novih zakona i propisa. Za kreiranje politike okolisa zaduzeno je posebno vijece, koje ima odg. da nakon savjetovanja sa Europski Parlamentom usvoji ili odbije prijedloge politke okolisa. Osim Europske komisije veoma vazne EU institucije ukljucene u upravljanje procesom politike okolisa su Europsko Vijece, Europski sud pravde, Europska agencija okolisa 1996 god. Europska komisija usvojila strategiju smanjena CO2 emisije u zraku. 1997 god.- Prema odrednicama ugovora u Amsterdamu drzave clanice Eu moraju planirati vlastite ciljeve gospodarskog rasta , razinu zaposlenosti i odrzivi razvoj. 1998 god.- Organizirana je konferencija o okolisu i zaposlenosti. Cilj je bio dokazati da odrzivi razvoj ima pozitivan ucinak na zaposlenost . 1999 god.- Usvojene su smjernice Europske komisije . 2000 god.- Osniva se mreza zasticenih podrucja u EU Natura 2000 . 2001 god.- U Lisabonu se strategija razvoja EU dopunjava u dijelu ukljucivanja ekoloske politike u usvojenu strategiju. 2004 god.- Odrzana je konferencija u Malahide gdje se pokazalo da postoji saglasnost izmedju nositelja interesa u poduzecima s mjerema koje trebaju prihvatiti da se zastiti bio raznolikost. 2004 god. U Budimpesti odrzana konferencija o okolini i zdravlju.

IZRADA ZAKONA U OBLASTI ZIVOTNE SREDINE U BiH

U godinama nakon 1995 najveci problem zastite zivotne sredine predstavljao je nedostatak zakonske osnove koja bi regulisala pitanja zastite i unaprijedjenja zivotne sredine u BiH. U takvim okolnostima najbolje rijesenje je bilo koristenje medjunarodne tehnicke pomoci u izradi zakona. Projekat Priprema zakonske regulative za zastitu zivotne sredine u BiH proveo je medjunarodni konzorcijum pod vodstom agencije za zastitu zivotne sr. Iz Austrije. Tada je pripremljen set zakona o zivotnoj sredini koji je sadrzavao pet zakona: Zakon o zastiti zivotne sredine, zakon o zastiti prirode, zakon o zastiti voda, zakon o otpadu, zakon o zastiti vazduha.

Eko inovacije put do ekoloke uinkovitosti Eko inovacije mogu unaprijediti gospodarski rast, odrati postojee i stvarati nove poslove, to pridonosi poveanju zaposlenosti. U daljem razvoju EU e davati prednosti: - ekoloki podobnim tehnologijama - boljem prilagoavanju cijene prema tritu - odrivoj upotrebi prirodnih bogatstava i poticanju recikliranja Trendovi i podruja prioriteta Prioriteti djelovanja EU su: klimatske promjene, spreavanje gubitka bio raznolikosti, ekoloki uinci na zdravlje i odriva upotreba prirodnih bogatstava i upravljanje otpadom. Klimatske promjene Cilj je stabilizirati atmosferske koncentracije staklenikih plinova na razini koja nee prouzroiti neprirodne varijacije klime na Zemlji. Obznanjene su znanstvene spoznaje da su neadekvatne ljudske aktivnosti uzronici porasta koncentracije staklenikih plinova koji djeluju na klimatske promjene. Bio-raznolikost Cilj je tititi i povratiti funkcioniranje prirodnih sustava, zaustaviti gubitak bio-raznolikosti i tititi tlo od erozije i zagaenosti. Zdravi i balansirani prirodni sustavi nezamjenjivi su za funkcioniranje ivota i drutva. Zagaenost, neodriva upotreba zemlje i mora rizici su za bio-raznolikost koju treba dovesti u prethodno prirodno stanje. Okoli i zdravlje Cilj je postii kvalitetu okolia gdje utjecaji zagaivaa, ukljuujui i razne vrste radijacije, ne izazivaju rizik po ljudsko zdravlje. S obzirom da je ratificiran sporazum i globalna konvencija UN-a o eliminiranju zagaenosti od organskih zagaivaa koji su izvori zdravstvene opasnosti, okoli i zdravlje prioritet su te EKO aktivnosti u EU. Odriva upotreba prirodnih bogatstava

Treba postii takvo koritenje prirodnih resursa da gospodarski rast i njegovo poboljanje te upravljanje otpadom ne budu izvor novih ugroavanja. Potrebna je strategija kojom se moe osigurati odriva upotreba resursa. Upravljanje otpadom Mjere EU i ireg svijeta usmjerene su na recikliranje i ponovnu upotrebu otpada. Generalno opredjeljenje EU su konkretne aktivnosti, prvenstveno obrazovne i informativne.

Sedam tematskih strategija (programi i njihova implementacija) Sedam tematskih strategija bit e razvijene po obinom pristupu neovisno od specifinog zadovoljenja zahtjeva u vezi s njihovim sadrajem: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Zatita od zagaenja Zatita i ouvanje morskog okolia Odriva upotreba pesticida Zagaenost zraka Urbani okoli Odriva upotreba i upravljanje resursima Recikliranje otpada

Pristup realizaciji sedam tematskih strategija zamiljen je kroz dvije faze: Faza 1 Prezentiranje i analiza problema i objanjavanje tema strategije tako da budu jasne i razumljive. Faza 2 Prezentiranje ciljeva i zadaa odgovarajui na probleme koji su identificirani, zajedno sa setom prijedloga koji e pridonijeti rjeavanju problema. Program Zeleni poslovi Ovaj program se zasniva na premisi da titei okoli teimo uinkovitijoj upotrebi prirodnih bogatstava, smanjujemo proizvodne trokove i postajemo izravno konkurentni na svjetskom tritu. Ostali programi odnose se na supstituciju energije, zatitu voda, zatitu obalnog pojasa i dr. Politika okolia i vanjska politika EU U provoenju strategije, posebna panja je vezana za 2 cilja: prvi se odnosi na promociju sinergije izmeu ekonomskog razvoja i kvalitete okolia u zemljama u razvoju, a drugi na osiguravanje postupaka za procjenu ekolokih uinaka u razvojnim programima koji su rezultat saradnje drugih drava sa EU. ta su nevladine organizacije za zatitu okolia?

Nevladine(dobrovoljne,javne) organizacije za zatitu okolia su sve vrste okupljanja ljudi kojima je osnovni program zatita prirode. Kada se poinju javljati prve organizacije za zatitu okolia? Kraj 19. Sto. i poetak 20. Sto. je period kada se, prvenstveno u Europi i Americi, pojavljuje niz dobrovoljnih, javnih organizacija za zatitu okolia i ouvanje prirode. Kakve su danas dobrovoljne javne organizacije za zatitu okolia? Dobrovoljne javne organizacije za zatitu okolia danas okupljaju vrlo respektabilan broj ljudi irom svijeta i, iako u veini sluajeva, nemaju snagu za mijenjanje osnovnih pogleda i djelovanja na prirodu kada im se suprotstave politika i profit, predstavljaju ipak znaajnu drutvenu savjest. Koja je danas najpoznatija svjetska organizacija za zatitu okolia i kako je nastala? Najpoznatija i prema dostupnim informacijama najvea svjetska nevladina organizacija za zatitu okolia i prirode, poznata je pod nazivom Greenpeace(Zeleni mir). U najpoznatije akcije spadaju borba protiv proba atomskog oruja, spreavanje ulova kitova i zatita ozonskog omotaa Zemlje. Koje su najpoznatije akcije organizacije Greenpeace u zadnjih 30 godina (19722002)? Najpoznatije akcije greenpeace-a u zadnjih 30 godina vezane su za ograniavanje atomskih proba, zatitu ugroenih vrsta i zatvaranje opasnih industrijskih zagaivaa. Koji su problemi velikih javnih dobrovoljnih organizacija za zatitu okolia? Rad velikih javnih organizacija temelji se na istinitosti, povjerenju javnosti, jedinstvenosti, demokratinosti i neprofitnosti. Rast organizacije poslije odreene razine dovodi ove principe pod znak pitanja i teti kompletnoj organizaciji. Koji je krajnji domet u razvoju organizacija za zatitu okolia? Vezujui novac i mo kao fundamentalna sredstva za rjeavanje problema modernog svijeta, krajnji i logian domet razvoja javnih, dobrovoljnih organizacija za zatitu okolia bilo je stvaranje odgovarajuih politikih institucija i stranaka.