„MOJE SPOTKANIE Z

EKOLOGIĄ- ENERGIA WOKÓŁ NAS”

Projekt dotyczący edukacji ekologicznej opartej na zrównoważonym rozwoju

w ramach programu KRĄG

Autor: Agnieszka Sitek - Nauczyciel wychowania przedszkolnego w Przedszkolu nr 2 w Płońsku

2

CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU

Edukacja ekologiczna to „świadomie zamierzona, celowa,

planowa, systematyczna i stopniowa działalność nauczyciela (rodziców, opiekunów) wobec dzieci przy ich pozytywnej motywacji i wielostronnej działalności. Już w przedszkolu można wprowadzać podstawowe elementy ochrony środowiska naturalnego, przez które będziemy w dziecku kształtować postawę ekologiczną. Postawa ta będzie charakteryzowała się ciekawością świata i współzależnością występującą w tym świecie, poczuciem więzi z przyrodą i ludźmi oraz uczeniem się odpowiedzialności za przyrodę i środowisko.

Projekt ten przeznaczony jest dla nauczycieli nauczania zintegrowanego i przedszkolnego, szczególnie o krótkim stażu zawodowym, dla studentów kierunków pedagogicznych o specjalności: edukacja zintegrowana i przedszkolna oraz dla dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym.

W programie nie ma podziału na grupy wiekowe. Należy umożliwić dzieciom, na różnych poziomach, poszerzanie i pogłębianie wiadomości zgodnie ze wzrastającymi możliwościami intelektualnymi i percepcyjnymi. Dobierać je w taki sposób, aby były ciekawe, pobudzały do myślenia, poszukiwania, a przede wszystkim do działania. Stanowi narzędzie do osiągnięcia nadrzędnego celu edukacji przedszkolnej – jakim jest wspomaganie rozwoju dziecka zgodnie z jego wrodzonym potencjałem i możliwościami rozwojowymi, w zgodzie ze środowiskiem społeczno – kulturowym i przyrodniczym.

3

CELE PROJEKTU

OGÓLNE:

Rozwijanie wiedzy uczniów na temat bezpiecznego użytkowania urządzeń elektrycznych.

Wzmacnianie świadomości dzieci dotyczącej obecności prądu w otoczeniu, oraz właściwego obcowania i współpracowania z nim.

Promowanie i kształtowanie postaw ostrożności, rozsądku, asertywności, oszczędności.

Poznanie różnorodnych urządzeń elektrycznych gospodarstwa domowego

Podnoszenie świadomości właściwego i bezpiecznego korzystania z urządzeń elektrycznych i obcowania z infrastrukturą energetyczną zdobycie wiedzy i umiejętności zapobiegania niebezpiecznym sytuacjom podczas korzystania z urządzeń elektrycznych.

OPERACYJNE:

Uczeń:

zna najbardziej popularne i stosowane urządzenia elektryczne

zna zasady bezpiecznego korzystania z urządzeń zasilanych energią elektryczną

wie o czekających niebezpieczeństwach podczas nieprawidłowej ich obsługi

poznaje historię i ewolucję urządzeń elektrycznych

utrwala swoją wiedzę o bezpieczeństwie użytkowania urządzeń elektrycznych sposób aktywny, poprzez udział w inscenizacji i grze dydaktycznej

przedstawia zagadnienia techniczne w sposób łatwy, przystępny i niekonwencjonalny

właściwie korzysta z urządzeń elektrycznych,

realnie ocenia sytuacje stwarzające zagrożenia występujące w związku z użytkowaniem urządzeń elektrycznych ,

przewiduje możliwe niebezpieczeństwa wynikające z lekceważenia przepisów obsługi urządzeń i sprzętu elektrycznego

4

PROCEDURA OSIĄGANIA CELÓW

W celu przeprowadzenia prawidłowej realizacji przedstawionego programu istotne jest stosowanie metod i technik aktywizujących przy jednoczesnym ograniczeniu metod podających. Metody i techniki aktywnego poznawania zachęcają dzieci do samodzielności w rozwiązywaniu problemów, nauczą systematyczności i współpracy w grupie, wzmacniają wiarę we własne siły, rozwijają wyobraźnię, myślenie i spostrzeganie u dzieci.

Propozycje metod:

obserwacje eksperyment gry dydaktyczne zabawy badawcze praktycznego działania elementy dramy

5

WIADOMOŚCI MERYTORYCZNE

Alternatywne źródła energii Zwykle pod pojęciem źródła energii rozumie się źródło energii pierwotnej (nieprzetworzonej) paliw, jądrowej, wód, wnętrza Ziemi oraz energii wiatrowej, promieniowania Słońca i reakcji chemicznych. Podstawowym źródłem energii dla Ziemi jest promieniowanie słoneczne.

Energia wiatru

CO TO JEST WIATR?

Do różnych obszarów Ziemi dociera różna ilość promieniowania słonecznego. Jak wiemy, okolice równika nagrzewają się o wiele bardziej niż strefy okołobiegunowe. Gdy lekkie, gorące powietrze z rejonu równika ucieka w górę, na jego miejsce napływają fale chłodnego powietrza znad biegunów. Tak powstaje wiatr - ruch powietrza, spowodowany różnicami temperatur i ciśnień, a także działaniem związanej z obrotowym ruchem Ziemi siły Coriolisa. Gdyby niezakrzywiająca tor wiatru siła Coriolisa, zwana też geostroficzną, powietrze przemieszczałoby się w linii prostej, wędrując od obszarów wysokiego ciśnienia ku terenom o ciśnieniu niskim.

RODZAJE WIATRÓW

Najniższe ciśnienie panuje nad równikiem. Powietrze, które odpływa znad tego „równikowego pasa ciszy” opada następnie na ziemię w okolicach zwrotników (szerokość geograficzna mniejsza niż 30 stopni), a stamtąd rozprzestrzenia się na północ i na południe w postaci stałych wiatrów zachodnich i zwanych też pasatami stałych wiatrów wschodnich. To jednak nie te, globalne

6

wiatry, lecz charakterystyczne dla danego obszaru wiatry lokalne mają największy wpływ na pogodę na danym terenie. Polskim wiatrem lokalnym jest występujący w Sudetach i Karpatach wiatr halny, który jest jednocześnie przykładem wiatru górskiego, powstającego ze względu na różnice w nagrzewaniu się stoków górskich i dolin. W dzień wyższe temperatury panują na górskich zboczach, podczas gdy nocą to doliny zatrzymują więcej ciepła.

Zwróć uwagę!

Energia wiatru może być uznawana za formę energii Słońca. Nie byłoby wiatru, gdyby taka sama ilość promieniowania słonecznego docierała do wszystkich punktów globu.

HISTORIA

Energia wiatru znajduje zastosowanie od bardzo dawnych czasów. Już 4000 lat temu starożytni Babilończycy pompowali wodę przy pomocy wiatraków, nawadniając pola i osuszając mokradła, o wiele wcześniej zaś wykorzystywano wiatr w żegludze. Od VI wieku Persowie mełli ziarno w młynach wiatrowych. W VIII wieku w Europie pojawiły się duże czteroskrzydłowe wiatraki, wykorzystywane przez Holendrów do wypompowywania wody z obszarów nisko położonych. Wraz z odkryciem elektryczności energia wiatru znalazła nowe zastosowanie: pod koniec XIX wieku podjęto pierwsze próby wykorzystania jej do produkcji prądu, zaś do roku 1960 na świecie działało już ponad milion siłowni wiatrowych.

Wiatr przemian

Zainteresowanie energią wiatru, tak jak i innymi odnawialnymi źródłami energii wzrosło w następstwie kryzysu energetycznego z 1973 roku. Od tego czasu na całym świecie zainstalowano ponad 50 000 turbin wiatrowych, a energetyka wiatrowa jest jedną z najdynamiczniej rozwijających się gałęzi przemysłu.

7

WARUNKI

Żeby móc wykorzystywać energię wiatru do produkcji prądu

niezbędne są odpowiednie warunki, to znaczy stałe występowanie wiatru o określonej prędkości. Elektrownie wiatrowe pracują zazwyczaj przy wietrze wiejącym z prędkością od 5 do 25 m/s, przy czym prędkość od 15 do 20 m/s uznawana jest za optymalną. Zbyt małe prędkości uniemożliwiają wytwarzanie energii elektrycznej o wystarczającej mocy, zbyt duże zaś – przekraczające 30 m/s – mogą doprowadzić do mechanicznych uszkodzeń wiatraka. Najodpowiedniejsze warunki dla energetyki wiatrowej istnieją zazwyczaj w okolicach nadmorskich – takich jak na przykład Dolna Saksonia, skupiająca ponad 40% niemieckich elektrowni wiatrowych - i na terenach podgórskich. W naszym kraju obszary szczególnie sprzyjające wykorzystywaniu energii wiatru to województwa pomorskie i zachodniopomorskie, gdzie obecnie, w miejscowości Tymień powstaje największa polska farma wiatrowa – zakład o mocy 50 MW, który będzie oddany do użytku w czerwcu 2006 roku. Jak ustalili meteorolodzy, w okolicach Tymienia przez około 300 dni w roku wieje silny wiatr.

Farmy wiatrowe

Farma wiatrowa to zespół położonych w niewielkiej odległości od

siebie wiatrowych urządzeń prądotwórczych, grupujący od ponad 10 do nawet 100 turbin wiatrowych.

8

ZALETY I WADY

Energia wiatru jest odnawialnym źródłem energii (OZE) -

niewyczerpywalnym i niezanieczyszczającym środowisko. Nie znaczy to jednak, że jest dla środowiska neutralna. Jak się okazuje, elektrownie wiatrowe mogą wywierać negatywny wpływ na otoczenie – na ludzi, na ptaki, na krajobraz. Problemem jest na przykład wytwarzany przez turbiny wiatrowe stały, monotonny hałas o niskim natężeniu, niekorzystnie oddziaływujący na psychikę człowieka. By zneutralizować jego wpływ, wokół masztów elektrowni wiatrowych wyznacza się strefę ochronną o szerokości 500 metrów. Inna kwestia to niebezpieczeństwo, stwarzane przez elektrownie wiatrowe dla ptaków. Mimo, że zdania naukowców w tej sprawie są podzielone i - jak utrzymują niektórzy – migrujące ptaki umieją omijać elektrownie, inni szacują, że farma wiatrowa o mocy 80 MW może zabić nawet 3500 ptaków w ciągu roku. Na koniec wspomnieć należy także o ujemnym wpływie wywieranym przez elektrownie wiatrowe na krajobraz: zajmują one duże powierzchnie i zlokalizowane są często w turystycznych rejonach nadmorskich i górskich.

Oddziaływanie na środowisko

Wiatr jest odnawialnym źródłem energii. Jego wykorzystanie do produkcji elektryczności nie powoduje zanieczyszczeń, nie przyczynia się do emisji gazów cieplarnianych, nie wiąże się też z eksploatacją zasobów, które prędzej czy później zostaną wyczerpane. A jednak to, tak - zdawałoby się - „ekologiczne” źródło energii powoduje pewne problemy i nie pozostaje bez negatywnego wpływu na środowisko.

WPŁYW NA KRAJOBRAZ

Elektrownie wiatrowe nie zanieczyszczają powietrza, gleby czy

wody, często się jednak mówi o powodowanym przez nie „wizualnym zanieczyszczeniu” środowiska. Problem ten jest tym poważniejszy, że odpowiednie do budowy farm wiatrowych obszary to nieraz turystyczne tereny nadmorskie bądź górskie, których walory krajobrazowe mogą trwale ucierpieć skutkiem

9

budowy elektrowni. Takie obawy wyraziły na przykład samorządy z wyspy Wolin i wojewódzki konserwator zabytków, który w 2002 roku sprzeciwił się budowie 58 turbin wiatrowych w Zatoce Szczecińskiej. Wybudowanie elektrowni „może negatywnie odbić się na rozwoju turystyki i sportów wodnych” – napisali wolińscy radni w uzasadnieniu swojej decyzji.

Nie wszyscy podzielają opinię o negatywnym wpływie turbin wiatrowych na krajobraz. W sondażu zrealizowanym w roku 2002 wśród mieszkańców Szwajcarii 87% ankietowanych opowiedziało się za rozwojem energetyki wiatrowej, zaś wyniki badań, przeprowadzonych w tym samym roku przez EWEA wskazują na podobne tendencje w całej Europie. Niektórzy ankietowani określali nawet turbiny wiatrowe jako „wspaniałe”, „majestatyczne” czy „eleganckie”.

EMISJA HAŁASU

Poza wizualnym zanieczyszczeniem środowiska, elektrownie

wiatrowe są także odpowiedzialne za zanieczyszczenie „akustyczne”, emitują bowiem hałas. Jak pokazują zebrane w tabelach dane, nie jest to dźwięk o zbyt dużym natężeniu, problemem jest raczej jego monotonia i długotrwałe oddziaływanie na psychikę człowieka. Ponieważ polskie prawo wymaga, by poziom hałasu w porze nocnej na obszarach zabudowy jednorodzinnej i terenach wypoczynkowo-rekreacyjnych poza miastem nie przekraczał 40 decybeli, elektrownie wiatrowe lokalizuje się w odległości minimum 500 m od zabudowy mieszkaniowej. Podobnie jak wywoływany przez turbiny wiatrowe

10

szum, negatywny wpływ na psychikę ludzką może mieć także odblask promieni słonecznych od obracającego się wirnika i cień jego szybko poruszających się łopat.

ZAGROŻENIE DLA PTAKÓW

Kolejnym problemem, związanym z budową elektrowni wiatrowych jest zagrożenie, jakie ich praca stwarza dla ptaków i – na przykład – nietoperzy, które lecąc mogą wejść w kolizję z turbiną. Kolizja taka jest tym prawdopodobniejsza, że celem zwiększenia efektywności pracy elektrowni turbiny wiatrowe lokalizuje się często w miejscach występowania prądów powietrznych, wykorzystywanych także przez migrujące ptaki. Mówiąc o niebezpieczeństwie, stwarzanym przez farmy wiatrowe dla ptaków, trzeba jednak pamiętać, że o wiele większe zagrożenie stanowi dla nich energetyka konwencjonalna. Każdego roku miliony ptaków giną, wchodząc w kolizję z konwencjonalnymi elektrowniami, platformami wiertniczymi czy napowietrznymi liniami energetycznymi. Rozlewnia oleju na Alasce spowodowała śmierć tysiąc razy większej liczby ptaków, niż praca kalifornijskich parków wiatrowych, a konwencjonalna elektrownia na Florydzie w ciągu jednej nocy uśmierciła 3000 migrujących ptaków. Ptakom i innym zwierzętom szkodzą także produkowane przez energetykę konwencjonalną zanieczyszczenia.

By zmniejszyć śmiertelność ptaków, spowodowaną kolizjami z turbinami wiatrowymi, stosuje się specjalne oznakowanie, zwiększające widoczność elektrowni, a nowe elektrownie lokalizuje się z dala od tras migracyjnych ptaków. Na etapie badań jest wykorzystanie sygnałów radiowych, których emisja mogłaby odstraszać ptaki z terenu elektrowni.

11

Energia wody

Na świecie istnieje około 1,4 mld km3

wody (E. Bajkiewicz-Grabowska, Z.

Mikulski, Hydrologia ogólna). Jest ona niezbędna do życia, które zresztą zaczęło się właśnie w niej. Człowiek potrzebuje jej na każdym kroku: w gospodarstwie domowym, w rolnictwie, w przemyśle, do celów sanitarnych, do transportu, do rekreacji. Nie zawsze pamiętamy jednak, że światowe zasoby wody to także wielki magazyn energii, z którego współcześnie pochodzi

około 20% globalnej energii elektrycznej (R. Szramka, A. W. Różycki, Perspektywy dla małych elektrowni wodnych).

Gdzie jest woda?

Istniejąca na kuli ziemskiej woda jest zmagazynowana w rozmaitych postaciach. Do 50% wody wchodzi w skład organizmów roślinnych i zwierzęcych, ponad 20% znajduje się pod ziemią, a nie mniej niż 20% przypada na wody gruntowe. Woda występująca na powierzchni ziemi i obecna w atmosferze to tylko 1% wszystkich światowych zasobów.

ELEKTROWNIE WODNE

Elektrownia wodna (hydroelektrownia) to zakład, w którym

energia wody zamieniana jest na energię elektryczną. W przypadku hydroelektrowni czerpiących energię ze spadku wody, odpowiednie warunki do budowy zakładu trzeba często stwarzać sztucznie, na przykład przez podniesienie górnego poziomu wody lub obniżanie poziomu dolnego, w naturze niewiele jest bowiem miejsc o wystarczająco dużym spadku wody. Elektrownie wodne dzieli się na małe (w skrócie MEW) i duże, o mocy powyżej 5 MW. Podział ten jest zresztą dość umowny: w Skandynawii i Szwajcarii za małe uchodzą elektrownie o mocy poniżej 2 MW, w Stanach Zjednoczonych granicą jest 15 MW.

12

Duże hydroelektrownie, mimo że wykorzystują odnawialne źródło energii, znacznie ingerują w środowisko i dlatego nie wszyscy określają je mianem ekologicznych. Istnieją różne rodzaje elektrowni wodnych. Elektrownie przepływowe bezpośrednio wykorzystują energię przepływającej w rzece wody. Elektorwnie zbiornikowe posiadają zbiornik, który wyrównuje natężenie przepływu wody. Natomiast elektrownie szczytowo - pompowe umożliwiają magazynowanie energii w okresie małego na nią zapotrzebowania.

ENERGIA OCEANÓW

Różne są formy zmagazynowanej w oceanach energii wody. Występuje ona jako pływy morskie, fale, prądy, różnica temperatur wód powierzchniowych i głębinowych. Dotychczas najczęściej wykorzystywana jest energia pływów, która może być wykorzystana wszędzie tam, gdzie amplituda pływów przekracza 5 m. Miejscem takim jest na przykład estuarium rzeki Rance, wpadającej do kanału La Manche, gdzie w 1966 roku uruchomiono pierwszą na świecie elektrownię pływową. Amplituda pływów waha się tam od 5 do 13,5 metrów.

Do produkcji energii wykorzystuje się energię pływów, fal i prądów oceanicznych

Energia fal jest trudna do wykorzystania ze względu na swe duże rozproszenie i uzależnienie od warunków atmosferycznych. Jej zasoby są jednak wiele tysięcy razy większe od potencjału energetycznego pływów, podobnie zresztą jak rezerwy prądów oceanicznych. Sam Prąd Zatokowy mógłby dostarczyć więcej energii, niż jest współcześnie zużywane przez całą ludność świata.

13

Zalety i wady hydroenergetyki

Energia wody to powszechnie wykorzystywane odnawialne źródło energii. Dostarcza światu prawie 20% energii elektrycznej. Hydroenergetyka nie przyczynia się do emisji gazów cieplarnianych, nie powoduje zanieczyszczeń, a jej produkcja nie pociąga za sobą wytwarzania odpadów. Co więcej, woda ma także pewne inne walory, których pozostałe odnawialne źródła energii są pozbawione. Trudno na przykład gromadzić zapasy energii słońca czy energii wiatru, w przypadku energii wody jest to oczywiście możliwe. Woda zgromadzona w zbiorniku stanowi bowiem naturalną rezerwę. Zastanówmy się teraz przez chwilę, jakie jeszcze zalety, lecz również jakie wady posiada to popularne odnawialne źródło energii.

Energia wody może być wykorzystywana na różne sposoby. Wspólną zaletą elektrowni wodnych jest to, że koszty ich użytkowania są niskie a wspólną wadą fakt, iż niewiele jest miejsc odpowiednich dla ich lokalizacji. Wykorzystaniu energii wód śródlądowych najbardziej sprzyjają tereny górskie, umiejscowienie elektrowni na równinie wymaga zaś budowy dużej zapory, co nie pozostaje bez wpływu na środowisko naturalne i życie mieszkańców danego obszaru. Większość ludzi zamieszkuje jednak tereny równinne i to właśnie tu powstaje większość elektrowni. Trudno jest znaleźć także wybrzeże morskie o falach wystarczająco silnych, by można było wykorzystać ich energię, najtrudniej zaś o dobrą lokalizację dla wykorzystania energii pływów morskich: odpowiednia różnica między przypływem a odpływem występuje tylko w 20 punktach globu! Przejdźmy teraz

14

do plusów i minusów poszczególnych sposobów wykorzystania energii wodnej.

DUŻE ELEKTROWNIE WODNE

By na terenie równinnym osiągnąć odpowiednie spiętrzenie wody, konieczna jest budowa dużej zapory, a co za tym idzie zalanie sporych obszarów. Pod wodą mogą znaleźć się tereny rolnicze, miejsca związane z historią i kulturą danego obszaru, niezbędne może się okazać przesiedlenie okolicznych mieszkańców. Skutki zalania dużych terenów odczuwa także środowisko naturalne, gdyż zwierzęta i ptaki tracą swe naturalne siedliska, a wysokie zapory, budynki elektrowni, kanały i rurociągi nie pozostają bez ujemnego wpływu na krajobraz. Do tych wszystkich minusów dochodzi jeszcze fakt, że zapory wodne „stoją na drodze” rybom, wędrującym w okresie godowym w górę rzeki. Praca elektrowni wpływa również na jakość wody, może powodować podwyższenie temperatury i obniżenie zawartości tlenu. Związane z funkcjonowaniem elektrowni wodnej pogorszenie się jakości wody negatywnie oddziałuje na rośliny wodne. Na koniec wspomnieć należy o kosztach budowy zapór, które są duże i zwracają się powoli: budowa zapory Hoover Dam, wzniesione na rzece Kolorado w latach 1933-35 kosztowała 165 mln dolarów.

Z kolei po stronie zalet dużych elektrowni wodnych trzeba wymienić rozmaite możliwości użytkowania zbiornika wodnego. Może on być wykorzystywany do:

15

ochrony przeciwpowodziowej, nawadniania upraw, sportów wodnych i rybołówstwa

MAŁE ELEKTROWNIE WODNE

Duże elektrownie wodne mają sporo słabych stron, korzystniejsza

jest więc mała energetyka wodna. Choć odpowiednie do budowy małej elektrowni wodnej (MEW) miejsca nie zawsze znajdują się w pobliżu miast, ta wada małej energetyki wodnej jest zarazem jej zaletą, pozwala bowiem zaspokajać potrzeby energetyczne mieszkańców odległych terenów, pozbawionych dostępu do konwencjonalnych źródeł energii. MEW mogą być szybko zaprojektowane i wybudowane w licznych miejscach na małych ciekach wodnych. Charakteryzuje je wysoka niezawodność, a dzięki zautomatyzowaniu mogą być sterowane zdalnie. Wśród innych plusów małych elektrowni wodnych wymienić należy ich energooszczędność – na własne potrzeby zużywają one średnio 0,5% wyprodukowanej energii, a także fakt, że mała energetyka wodna zwiększa tzw. małą retencję wodną, co ma duże znaczenie na suchych, stepowiejących obszarach.

ENERGIA PŁYWÓW

Podobnie jak energia wód śródlądowych, energia pływów morskich jest dostępna niezależnie od pogody. Co więcej, pływy są całkowicie przewidywalne, a służące do produkcji elektryczności turbiny są względnie niedrogie i nie wywierają znacznego wpływu na środowisko. Wpływ taki wywierają jednak – znów podobnie, jak w przypadku wód śródlądowych – duże zapory, budowane przy ujściach rzek. Inną wadą pływów morskich jest fakt, że mogą być one wykorzystywane tylko w nielicznych punktach globu, a ponadto dostarczają energii jedynie na około 10 godzin dziennie – gdy akurat następuje przypływ lub odpływ.

Ponadto elektrownie pływowe zaburzają równowagę ekosystemów – zarówno wodnych, jak i przybrzeżnych, które by istnieć potrzebują regularnych pływów i lekko zasolonej wody.

16

Tymczasem ingerencja zapory w środowisko sprawia, że na mieliźnie dominują wody słodkie, napływające z głębi lądu. Zapory powodują też zanikanie zwartych, urodzajnych bagien, będących nieodłączną częścią ekosystemów przy ujściach rzek. Mogą też odpowiadać za zmiany w składzie wody - podejrzewa się, że tak właśnie jest w przypadku zatoki Bay of Fundy u wybrzeży Kanady, gdzie zmieniony skład wody może stymulować rozwój Gonyalaux excavata - algi, powodującej paraliż u mięczaków żyjących w muszlach.

ENERGIA FAL

W odróżnieniu od pozostałych rodzajów energii wody,

wykorzystanie energii fal morskich nie oddziałuje negatywnie na środowisko, jednak w odróżnieniu od energii wód śródlądowych czy pływów morskich, energia fal nie jest stała. Siła fal zależy bowiem od pogody. Fale morskie dostarczają sporej ilości energii, a wykorzystujące ich energię turbiny nie powodują zbytniego hałasu. Za minus wykorzystywania tej formy energii wody uznać należy nieestetyczny wygląd turbin.

17

Energia Słońca

Energia promieniowania słonecznego jest

podstawowym źródłem energii na Ziemi. Promieniowanie słoneczne wykorzystywane jest bezpośrednio do produkcji energii elektrycznej oraz cieplnej. Trzeba jednak pamiętać, że jest ono również wykorzystywane w procesie fotosyntezy przez rośliny, które następnie tworzą rezerwy biomasy. Energia paliw kopalnych, stanowiących obecnie główny surowiec energetyczny jest także energią pochodzącą od Słońca. Przed milionami lat została ona uwięziona w biomasie, a następnie uległa przekształceniu w procesach biochemicznych i fizykochemicznych w węgiel, ropę naftową i gaz ziemny. Także energia wiatru i fal morskich powstaje dzięki promieniowaniu słonecznemu.

HISTORIA

Ludzie od zawsze wykorzystywali energię Słońca, na początku do suszenia produktów żywnościowych oraz do rozniecania ognia. Do tego ostatniego celu starożytnym Grekom służyła wypełniona wodą szklana kula, skupiająca promienie słoneczne. Z czasem energię Słońca rozpoczęto wykorzystywać do produkcji energii cieplnej. Już w roku 1897, w miejscowości Pasadena koło Los Angeles właśnie w ten sposób ogrzewano aż 30% domów. Najpóźniej zaczęto wykorzystywać energię słoneczną do produkcji energii elektrycznej. Choć efekt fotowoltaiczny, umożliwiający produkcję prądu bezpośrednio z promieniowania słonecznego został zaobserwowany już w XIX wieku, na szeroką skalę wykorzystano go dopiero w latach 50. ubiegłego stulecia, w amerykańskich satelitach i statkach kosmicznych.

TECHNOLOGIE I ZASTOSOWANIA

Kolektor słoneczny służy do zamieniania energii słonecznej na energię cieplną. Najczęściej stosowane są kolektory płaskie gazowe lub cieczowe oraz rurowe kolektory próżniowe, które

18

posiadają wyższą sprawność przetwarzania energii. Kolektor płaski składa się z przezroczystego pokrycia, absorbera pochłaniającego energię promieniowania słonecznego, wymiennika ciepła oraz izolacji. Promienie, przenikając przez taflę szklaną trafiają na pokryty specjalną warstwą absorber i zostają przetworzone w ciepło. Energia cieplna uzyskana przez kolektor jest transportowana za pośrednictwem czynnika roboczego i za pomocą pompy do zbiornika. Kolektory najczęściej montowane są na dachach, ale mogą również być instalowane na ścianach budynków lub na specjalnym stelażu obok budynku. Należy pamiętać, że kolektor powinien być skierowany na południe, aby jak najdłużej docierało do niego promieniowanie słoneczne.

Przekrój kolektora słonecznego

Kolektory wykorzystuje się do ogrzewania pomieszczeń, a także do podgrzewania wody w domach, gospodarstwach rolnych, obiektach sportowych i rekreacyjnych oraz zakładach przemysłowych, do ogrzewania wody w basenach. Rolnicy stosują je do suszenia produktów rolnych: zboża, nasion, owoców, ziół i grzybów. Ocenia się, że w Polsce kolektory słoneczne są w stanie pokryć około 60% rocznego zapotrzebowania domu jednorodzinnego na energię cieplną, jeżeli budynek zostanie odpowiednio zbudowany.

POTENCJAŁ I WYKORZYSTANIE

Potencjał energetyczny Słońca jest naprawdę olbrzymi: całoroczne światowe zapotrzebowanie na energię mogłoby zostać pokryte przez promieniowanie słoneczne, docierające do powierzchni Ziemi w ciągu zaledwie jednej godziny! Niestety, problemem

19

pozostaje akumulacja tych ogromnych zasobów. Wykorzystywanie energii Słońca wymaga sporo miejsca, wymaga także odpowiednich warunków helioenergetycznych, które nie zawsze i nie wszędzie występują. Im większe zachmurzenie, im większa szerokość geograficzna, im bliżej wielkich miast, tym mniejsza ilość promieni słonecznych, docierających do powierzchni globu. Na przykład w Polsce najmniej korzystne warunki helioenergetyczne panują w okolicach Warszawy i na Górnym Śląsku – czyli na terenach najbardziej zanieczyszczonych. Nasz kraj posiada zresztą raczej skromne możliwości wykorzystywania energii Słońca: trudno, na przykład, ogrzewać budynki przy pomocy kolektorów słonecznych, jeśli na półrocze jesienno-zimowe – a zatem na sezon grzewczy – przypada zaledwie 20% całkowitej rocznej sumy nasłonecznienia. Taki rozkład promieniowania słonecznego w ciągu roku pozwala za to na szerokie wykorzystywanie kolektorów słonecznych w rolnictwie, gdyż okres maksymalnego nasłonecznienia zbiega się z okresem suszenia pasz objętościowych. Dlatego Polska była jednym z pierwszych krajów w Europie, które zastosowały kolektory w rolnictwie.

Nowoczesne panele słoneczne

ZALETY I WADY

Stosowanie ogniw fotowoltaicznych oraz kolektorów jest bardzo korzystne dla środowiska. Wykorzystywanie energii Słońca nie powoduje emisji żadnych zanieczyszczeń. Do zalet stosowania

20

technologii wykorzystujących energię promieniowania słonecznego można również zaliczyć wszechstronność zastosowań oraz długotrwałe użytkowanie instalacji. Po stronie wad energii Słońca – obok faktu, że do jej wykorzystywania potrzebne jest dużo miejsca i niezbędne są odpowiednie warunki helioenergetyczne – wymienić należy wysoki koszt kolektorów słonecznych.

21

WSKAZÓWKI DLA RODZICÓW I NAUCZYCIELA

Naucz tego swoje dziecko!

Pamiętaj, że ciekawość i fantazja dzieci nie znają granic, dlatego trzeba przewidzieć wszystkie potencjalne zagrożenia w domu oraz w innych miejscach i przeciwdziałać im.

Badania dowodzą, że wpajanie od najmłodszych lat zasad bezpieczeństwa przy obchodzeniu się z prądem minimalizuje ryzyko wypadku.

Dlatego naucz swoje dziecko by:

1. Nie wkładało do gniazdek żadnych przedmiotów, np. śrubokrętów czy drutów.

2. W trakcie zabaw unikało zbliżania się do urządzeń i budynków, na których umieszczone są napisy: Nie dotykać! Urządzenie elektryczne! oraz charakterystyczne, ostrzegawcze tablice (wzory poniżej).

3. Unikało zabaw w pobliżu linii energetycznych, nie puszczało latawców blisko nich, nie wspinało się na słupy ani na drzewa rosnące w ich pobliżu, nie zarzucało na linie energetyczne żadnych przedmiotów.

4. Jeśli zauważy uszkodzone, zerwane, luźno zwisające przewody elektryczne, nie zbliżało się do nich! Czasem nawet przebywanie w pobliżu takiego miejsca grozi porażeniem, szczególnie podczas deszczowej pogody. Twoje dziecko powinno omijać takie miejsca z daleka i zaalarmować dorosłych.

22

5. Jeśli zauważy przypadkowo otwarte drzwi do transformatora albo innego budynku na którym są napisy i tablice ostrzegawcze, powinno powiedzieć o tym komuś dorosłemu.

6. Jeśli jego koledzy, przebywając w pobliżu urządzeń i budynków elektroenergetycznych, zachowują się nieroztropnie, nie powinno ich naśladować tylko zaalarmować dorosłych.

Jak unikać zagrożeń? „Zasady bezpiecznego użytkowania prądu”

Pamiętaj!!! Prąd i woda to niezgoda!!!

Nigdy nie używaj urządzeń elektrycznych mokrymi, wilgotnymi rękami ani stojąc na mokrej, wilgotnej podłodze, także w mokrym obuwiu, ani w pobliżu źródła wody- np. płynąca woda z kranu, prysznica.

Przebywając w wannie nigdy nie wolno korzystać ze sprzętów na prąd, suszarki, telefonu.

Wszelkie naprawy, także wymianę żarówek, można wykonywać tylko przy wyłączonym sprzęcie z sieci.

Nie wyjmować wtyczki z gniazdka przez pociągnięcie za sznur.

Należy bardzo uważać na bezpieczeństwo dzieci. Odstawiać sprzęty w bezpieczne miejsce, poza zasięgiem dziecka, zabezpieczać kontakty (w sprzedaży są specjalne zaślepki do kontaktów). Należy od maleńkości wdrażać zasadę, że sprzęty na prąd nie służą do zabawy.

Przestrzegać, aby odbiorniki, sznury, wtyczki, gniazdka, wyłączniki były w nienagannym stanie. Nie korzystać z poprzecieranych sznurów, uszkodzonych wtyczek.

Unikać w czasie prasowania rozmów telefonicznych oraz opuszczania pomieszczenia, w którym załączone jest żelazko. Żelazka nie odstawiać na desce do prasowania, stoliku, ale na specjalnej podstawce.

Po użyciu wyłączyć sprzęt z sieci, upewnić się. Wyłączając sprzęt warto opracować sobie własny, pomocny rytuał, gest, zakotwiczający zapamiętanie czynności, sprzyjający koncentracji uwagi. Jest to szczególnie ważne, kiedy wykonywaliśmy więcej czynności na raz.

23

Przykład: Wyłączając żelazko, można to jeszcze zwerbalizować-Wyłączam żelazko, żelazko wyłączone, dodając gest, np. pstryknięcie palcami.

Żaden abażur nie powinien dotykać żarówki, muszą być one dostosowane do mocy żarówki. Nie wolno osłaniać żarówek materiałem bibułą, papierem.

NA TERENIE OTWARTYM

Przebywając na terenie otwartym, m.in.: lasy, parki, pola, drogi, działki należy zachować ostrożność i uwagę. W czasie burzy, wichrów, przy upałach często dochodzi do uszkodzeń izolatorów, zerwania lub obniżenia się przewodów linii napowietrznych.

Jeżeli zauważysz zerwany lub zwisający przewód- jak najszybciej powiadom o tym Pogotowie Energetyczne tel. 991lub Policję 997. Omijaj je z daleka, nie dotykaj.

Nie dotykaj urządzeń elektrycznych, np. stacji transformatorowych, złącz kablowych, szafek rozdzielczych.

Nie wolno wchodzić na słupy i konstrukcje urządzeń elektroenergetycznych.

Przestrzegaj tych zasad i ucz ich innych.

Pamiętaj! Ostrożność to odwaga i mądrość! Może uratować Twoje i innych osób zdrowie i życie!!!

24

Kiedy prąd jest niebezpieczny?

Prąd elektryczny jest bezpieczny, tylko wtedy, kiedy obchodzimy się z nim z należytą ostrożnością. Przyzwyczailiśmy się do życia z nim na co dzień, zapominając jednakże, że oprócz dobrodziejstw, niesie też ze sobą zagrożenia. O tym, że nie da się do końca ujarzmić jego potęgi i nie można bagatelizować zagrożeń związanych z niewłaściwym obchodzeniem się z energią elektryczną, przekonujemy się wtedy, gdy jest już za późno.

Niestety, najczęstszymi przyczynami poparzeń i porażeń są ludzka lekkomyślność, nieostrożność i brak podstawowej znajomości zasad bezpiecznego użytkowania energii elektrycznej i urządzeń nią zasilanych.

Przepływ prądu przez ludzkie ciało powoduje bolesne skurcze mięśni, a w przypadku szczególnego mięśnia, jakim jest serce, prowadzi do fibrylacji, czyli migotania komór. To najczęstsza przyczyna zgonów przy porażeniach prądem. Włókna komór serca przestają się wtedy miarowo kurczyć, nieregularnie drgają, praca całego organu jest nieskoordynowana, krew nie przepływa normalnie, więc w organizmie ustaje krążenie. Od tego momentu wystarczy już tylko kilka sekund do zaniku czynności biologicznych - śmierci.

Wystąpienie fibrylacji nie zależy, jak się powszechnie sądzi, od napięcia, ale od natężenia prądu. Wystarczy już 0,5 miliampera, aby serce to odczuło, natomiast dawka 20 mA powoduje drętwotę, bóle i skurcze włókien mięśniowych, a w dalszej kolejności mięśni poprzecznie prążkowanych i wreszcie oddechowych. Ustaje oddech, porażony dusi się.

DLACZEGO NALEŻY OSZCZĘDZAĆ ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ?

W Polsce energia elektryczna wytwarzana jest przeważnie z

węgla. Wydobyciu węgla towarzyszy gromadzenie się odpadów stałych, które tworzą ogromne hałdy, a także wydzielanie dużej

25

ilości słonej wody, która często odprowadzana do rzek, zatruwa wodę.

Energię elektryczną z węgla uzyskuje się, spalając go w elektrowniach. Wytwarzaniu energii towarzyszy powstawanie kolejnych odpadów. Do atmosfery wydostają się pyły i trujące gazy. Spadają one na powierzchnie Ziemi w postaci kwaśnych deszczów. Kwaśne deszcze, padając na lasy, powodują ich obumieranie. Tak stało się, między innymi, z ogromnymi obszarami lasów w Sudetach.

Oszczędzając energię elektryczną w mieszkaniu, przyczyniamy się do zmniejszania zanieczyszczeń środowiska naturalnego.

I ty możesz oszczędzać energie elektryczną! Staraj się zużywać jak najmniej energii

elektrycznej!

26

27

„ Pstryk”

Sterczy w ścianie mały pstryk

Pożyteczny z niego smyk.

Dzięki niemu wszystko działa, nawet żaróweczka mała. Wieża HiFi i kosiarka, stara pralka i suszarka.

Jego to ogromna siła ludzką pracę ułatwiła. Jego moc wciąż sprawia że: radio gra i pociąg mknie. Sterczy w ścianie mały pstryk, Niebezpieczny z niego smyk. Jego moc tak silna bywa, może sparzyć jak pokrzywa. Wszelkie w sieci uszkodzenia, są przyczyną poparzenia, czasem nawet porażenia. Taką siłę ma tajemną Ten ukryty w ścianie smyk.

Sterczy w ścianie mały pstryk. Bardzo mądry z niego smyk. Gdy w przewodach sprawnych płynie Nie zagraża twej rodzinie.

28

Krzyknij Nie!

Gdy za kabel dziecko chwyta, Bo wyciągnąć z gniazdka chce. Tak nie robi się i kwita.

Więc dlatego Krzyknij Nie! Kiedy pralka ma przebicie,

Lekkim prądem „pieści cię”

To ci może skrócić życie , Więc dlatego Krzyknij Nie! Siedząc w wannie, za suszarkę mama chwyta, Mokre włosy suszyć chce. Tak nie robi się i kwita. Więc dlatego Krzyknij Nie!

Nie używaj zepsutego odbiornika!

Nie naprawiaj spalonego bezpiecznika!

Nie korzystaj z prądu blisko wody!

Nie szarp nigdy wtyczki za przewody!

Nie wspinaj się na słupy wysokiego napięcia!

Nie rób tego o czym nie masz pojęcia!

Nie naprawiaj sprzętu włączonego w sieci!

Nie baw się w Elektryka, kiedy nic nie świeci!

29

Scenki Świetlika Nauczyciel przydziela dzieciom teksty scenek, w których główna postać Świetlika ostrzega uczniów przed różnymi niebezpiecznymi sytuacjami, które mogą zdarzyć się z powodu wadliwych urządzeń lub niesprawnej instalacji. Zadaniem poszczególnych grup jest przedstawienie scenek w oparciu o tekst i własne pomysły obrazujących niewłaściwe, niebezpieczne obchodzenie się z urządzeniami elektrycznymi, a także ukazanie postępowania właściwego czyli bezpiecznego. W sali zgromadzone są rekwizyty, które uczniowie wykorzystują podczas prezentacji scenek ( np. żelazko, magnetofon, opiekacz). Scenka I Scenka II

Narrator: Narrator: Posłuchajcie rad Świetlika: Kasia nigdy nie narzeka,

Wieża gra- cichnie muzyka. A dziś w szkole dyskoteka. Taśma gdzieś się zaplątała. Trochę usta pomaluje

Ot, awaria taka mała. i sukienkę wyprasuje. Tomek wziął się do naprawy, Gdy żelazko z półki brała lecz nie zdaje sobie sprawy, wtyczkę wodą ochlapała.

że pracuje „pod napięciem” Już do gniazda wtyczkę wkłada. Świetlik: Tu świetlika druga rada:

Muszę przerwać to zajęcie. Świetlik: Stop kolego! Zabronione! Tym żelazkiem chcesz prasować? Twoje życie zagrożone! Drogo może cię kosztować!

Bardzo wielki robisz błąd Wtyczka mokra bez wątpienia,

w urządzeniu płynie prąd! , jest przyczyną zagrożenia. Jeśli wieżę chcesz naprawić, Tutaj zgódź się ze Świetlikiem

Musisz prądu ją pozbawić Woda prądu przewodnikiem! Kiedy wtyczka ma przebicie

Możesz nawet stracić życie. By uniknąć porażenia,

Usuń najpierw uszkodzenia!

30

Scenka III Scenka IV Narrator: Narrator:

Ania lubi zapiekanki, Tomek, Krzysiek dwaj koledzy, wczoraj jadła je u Hanki. Dzisiaj bez rodziców wiedzy, Wczoraj to się mogło zdarzyć, z nudów, czy braku zajęcia,

przewód musiał się „przysmażyć”. Wspinali się na słup wysokiego napięcia. Bo gdy dzisiaj mama Hanki Świetlik:

chciała zrobić zapiekanki, Tutaj żarty się skończyły; nagle coś tak zaiskrzyło Świetlik tu nie będzie miły.

korki w domu wysadziło. Nierozsądek i głupota Świetlik: tak narażać życie, zdrowie Dobrze, że tak się skończyło. Każde dziecko to wam powie!

Ale bardzo groźnie było! Rade jeszcze jedną mam, Rada moja się nie zmienia: Nie kombinuj z prądem sam. Chcesz uniknąć zagrożenia,

sprawdzaj sprawność urządzenia.

A tymczasem tata Hanki zrobi izolację nową, będą dzisiaj zapiekanki,

chociaż, nie wiem czy to zdrowo?

31

Piosenka

32

To ja, prąd. Zamknijcie na chwilę oczy i wyobraźcie sobie, że

mnie nie ma. Z powodu awarii nie działają wszystkie

urządzenia, nie ma światła, nie funkcjonują telefony

komórkowe. Co myślicie? Jak się czujecie? Taka wizja jest

zapewne trudna do przyjęcia. Postęp techniczny, także w

sferach związanych z energią elektryczną, gna w bardzo

szybkim tempie. Ludzie przyzwyczaili się, że włączają światło,

pralka pierze, oglądamy telewizję, video, podróżujemy w

Internecie, czajnik elektryczny w 3 minutki gotuje wodę.

Tysiące urządzeń małych i wielkich działa na prąd. Dzięki

energii elektrycznej jakość życia człowieka podniosła się

ogromnie. Jestem wokół Was. W domu, w szkole, w pracy. W

lesie, wśród pól, nad morzem. Może nawet trochę o mnie

zapominacie, koncentrując się na czynnościach, efektach,

urządzeniach. One istnieją. Czajnik, telefon możemy słyszeć,

dotknąć. Użytkujecie mnie w sposób automatyczny.

To prawda, że jestem po to, aby ludziom służyć. Ale

potrzebna jest obopólna współpraca. Cierpnie mi izolacja,

kiedy widzę, z jakim brakiem rozsądku i nieuwagą ludzie

korzystają z mojej dobroci, oferty, pomocy. Robią sto rzeczy

naraz, ignorują podstawowe zasady bezpieczeństwa. Coraz

więcej roztrzepania i ryzykanctwa, a mniej koncentracji,

przewidywania.

Wiem, że słowo „ostrożnie” nie jest dziś zbyt modne. Wielka

szkoda. To bardzo cenne hasło i marzę, aby ludzie je docenili.

Drodzy uczniowie! Ostrożność to rozsądek, ograniczone

zaufanie do siebie, swoich możliwości i innych, także do

urządzeń. Ostrożność to mądrość, dbanie o bezpieczeństwo,

słuchanie dobrych rad, przestrzeganie norm, zasad, reguł.

One nie zabierają wolności, one ją ustanawiają. Czym byłaby

rzeka, gdyby nie jej koryto i granice, dzięki nim istnieje.

Inaczej rozlałaby się i przeistoczyła w niszczącą powódź.

Ograniczenie staje się wskazówką, wytyczną, podstawą

istnienia. Nie dajcie się nabrać na brawurę, igranie z prądem,

pseudo- odwagę. Unikajcie sytuacji niebezpiecznych i

podejrzanych, w domu, jak i na dworze.

Odmawiajcie udziału w nich. Mówcie „nie”. „Nie idę tam, nie

biorę w tym udziału”, „Nie podoba mi się to”, „Widzę, że jest

tu niebezpiecznie”.

Przygotowałem dla Was kilka ważnych wskazówek.

Potraktujcie je jako list ode mnie i weźcie je sobie do serca i

List od prądu

33

„Opowieści urządzeń elektrycznych”

Występują: prąd, suszarka, żelazko, odkurzacz, pralka, lodówka

Prąd

Przybywam z elektrowni na imię nam EPO.

Jestem tu często, choć do was daleko. Skąd takie imię, może was zainteresuje - - zaraz się wyjaśni, gdy je rozszyfruję. Jestem Elektrycznym Prądem Oswojonym. Oswojonym, bo w plastikowych kablach zatopionym. Są jeszcze dzikie odmiany w naturze, znacie na pewno groźne letnie burze. Ja jestem, jak w klatce groźne zwierzę. Przyjrzyjcie się w ZOO lwu lub panterze. Przytula się, je z ręki swego pana lecz boleśnie ugryzie, gdy zdenerwowana! Podobnie ja mogę zareagować - - gdy próbuje się mnie z kabli odizolować! Posłuchajcie, co radzą elektryczne urządzenia, by nie doszło nigdy do porażenia! Bo przy sprzęcie elektrycznym rzadko się zdarza, że jest wadliwy i prądem poraża. Znacznie częstsze są przyczyny, że to się dzieje z ludzkiej winy!

Suszarka

Chciałabym, żeby wszyscy ludzie wiedzieli - - że nie używa się suszarki w czasie kąpieli! Mimo, że moja obudowa jest z plastiku, może dojść do porażenia nawet przy dotyku! Gdy ktoś ma ręce mokre lub wilgotne - - skutki dotyku mogą być okropne! Są znane od lat zasady i metody - - trzymać urządzenia elektryczne z dala od wody!

34

Żelazko

U mnie też może dojść do porażenia,

ale znacznie częściej do poparzenia! Najczęściej tak się właśnie zdarza, gdy ktoś jest nieostrożny i nie uważa! Prasując - zamyśli się lub rozmarzy i właśnie wtedy się poparzy! Bezpieczniej zatem, gdy dorośli prasują, a młodsi inne prace wykonują. Gdy przychodzi pora na sprzątanie, mogą się zabrać za odkurzanie.

Odkurzacz

Odkurzanie jest łatwe, każdy to potrafi -

- ale i tu czasami coś złego się przytrafi. Gdy ktoś szarpie za przewody lub w odkurzacz nabierze wody! Wyrwie gniazdo ze ściany, zwarcie zrobi - - zamiast posprzątać kłopotów narobi! Mimo, że nie trudno mną pracować – - należy także ostrożność zachować!

Pralka

U mnie sprawa jest mniej skomplikowana, jestem do kontaktu z wodą przygotowana. I jak każdy sprzęt metalowy - - wyposażono mnie w styk, tak zwany zerowy. Gdy się coś zepsuje i zrobi się zwarcie, czuwają bezpieczniki, jak żołnierze na warcie!

Lodówka

U mnie to nie działa, nic z tego - - podłączyli mnie do gniazda bez styku ochronnego. Przecież może się w każdej chwili zdarzyć, że mogę kogoś prądem porazić! Widzę już w gazetach nagłówki:

35

„Przyczyna tragedii z winy lodówki.” A przecież można uniknąć tego - - wystarczy przeczytać instrukcję sprzętu elektrycznego! Nic się złego temu nie stanie, kto poświęci chwilę czasu na czytanie! Bo my wszystkie elektryczne urządzenia mamy jedno zadanie do spełnienia. Zadanie to dla każdego, co innego znaczy:

Mamy pomagać ludziom w ich ciężkiej pracy!

Bo dawniej, gdy jeszcze lodówek nie było -

- w zimę śnieg i lód z jezior się gromadziło. Była to bardzo kłopotliwa i ciężka praca, a chłodu i tak nie starczało do końca lata. Trudno to sobie dzisiaj wyobrazić, ale o lodach w lato można było tylko pomarzyć.

Odkurzacz

Kiedyś, gdy jeszcze odkurzacza nie znano, miotłami z brzozy domy sprzątano. Dom owszem był zamieciony, ale przy tym strasznie zakurzony. Gdy się pojawiły elektryczne odkurzacze - - bardzo ułatwiły domowe prace.

Pralka

A gdy nie było jeszcze pralki - - używano do prania blaszanej tarki. Tarka była tylko narzędziem do prania, a pierwszą pralką elektryczną była „Frania”. Była to bardzo prosta pralka wirnikowa, zupełnie inna niż ja - bębnowa.

Prąd

Z tych opowiadań wynika niezbicie, że bardzo zmieniłem ludzkie życie. To co dawniej było nie do zrobienia - - można dziś wykonać w oku mgnienia!

36

Łatwiejsze i bezpieczniejsze będzie używanie, gdy każdy pozna moje działanie! Aby sprawdzić działanie w naturze, wytnij z papieru ludziki nieduże. Przygotuj wąski wazonik szklany - - potrzyj o koszulkę lub sweter wełniany. Gdy zbliżysz brzeg wazonika - - ładunek elektryczny podniesie ludzika. To proste i bezpieczne doświadczenie - - potwierdza moje istnienie! W sieci elektrycznej mam mocniejsze działanie! I tu surowo zabronione jest dotykanie! Bo to tak, jakby przez kratki wkładał rękę do lwiej klatki! Zabawa wyjaśniająca w prosty sposób funkcjonowanie systemu energetycznego i podsumowująca wiadomości. Po wybraniu jednego obrazka z rysunkiem urządzenia

elektrycznego uczniowie podchodzą do nauczyciela i „podłączają się” nitką wychodzącą z kłębka wełny. Po rozwinięciu nitek do wszystkich uczestników zabawy powstaje prawdziwa sieć energetyczna. Na początku znajduje się „elektrownia” (pomalowany kartonowy model), z której grubymi linkami „prąd” jest przesyłany do „zakładu energetycznego” (symbolizuje go kłębek). Stąd, cienkimi czerwonymi nitkami, prąd dociera poprzez pajęczynę przewodów do odbiorców (dzieci) i służy do zasilania wszystkich urządzeń (plansze i obrazki). W trakcie zabawy nauczyciel zadaje wesołe zagadki. Za dobrą odpowiedź uczeń otrzymuje punkt. Odpowiedź nieprawidłowa powoduje zwijanie nitki, czyli odłączenie prądu, a uczeń odpada z gry. Zwycięzcy otrzymują nagrody.

37

1.

To urządzenie takie gorące, jakby nagrzane sierpniowym słońcem,

służy wybornie do prasowania twojej bielizny oraz ubrania. (żelazko)

2. Któż to taki, powiedz kto?

Kto choć bardzo lubi kurz i choć dużo je, nie tyje i ma zawsze smukłą szyję?

(odkurzacz) 3. Od stacji do stacji po szynach pędzi,

towary i ludzi dowozi wszędzie, gdzie są zbudowane perony i tory,

gdzie mosty, tunele i semafory. (pociąg elektryczny)

4.

Ta maszyna pracowita niesłychanie,

samodzielnie wykonuje całe pranie. Trochę prądu, proszku odrobina,

a już pierze, płucze i wyżyma. (pralka automatyczna)

5

Ta maszyna wszystkich nęci w wesołym miasteczku,

na niej w głowie aż się kręci tacie oraz dziecku. (karuzela)

6. Elektryczna bańka szklana sprytnie tak skonstruowana,

że gdy do niej prąd doleci, bardzo jasnym światłem świeci. (żarówka)

38

7.

Kiedy nie ma do roboty nic lepszego, możesz zasiąść przed nim z bratem

lub z kolegą i obejrzeć, gdy ekranem swym zaświeci, jakiś program, oczywiście ten dla dzieci.

(telewizor)

8.

Ona wzwyż i w dół kursuje dla naszej wygody,

ale kiedy się popsuje, przydadzą się schody. (winda)

9. Mały klawisz tkwi w mej ścianie

Gdy go wcisnę dzień się stanie.

(wyłącznik światła)

10.

Co w skrzynce szybko wiruje

i zużytą energię pokazuje?

( licznik energii)

11. Kto w mig wszystko zreperuje

Gdy się w instalacji coś popsuje?

( monter-elektryk)

12.

Ani to wąż, ani sznurówka,

podłączona nim pralka i lodówka.

( kabel elektryczny)

13.

Gdzie włączysz wtyczkę z lodówki

Gdy kabel nie sięga bo przewód zbyt krótki?

( przedłużacz)

39

Plakat ENERGETYCZNY ŚWIAT W SPRAWNEJ ZAWSZE SIECI, NIECH PRZEZ WIELE LAT, BEZPIECZNIE NAM ŚWIECI! Nie podłączaj niesprawnych urządzeń do sieci! Nie dotykaj wystających przewodów!

Nie szarp wtyczki za przewody!

Nie wkładaj żadnych przedmiotów do gniazdka!

40

41

ZADANIE: 1 Jak zmieniły się źródła światła?

42

ZADANIE: 2 Pogrupuj urządzenia.

Postaraj się pogrupować tak urządzenia elektryczne ze względu na ich przeznaczenie. Wytnij obrazki i dopasuj do odpowiedniej ramki!

Urządzenia do przygotowywania

posiłków i przechowywania

żywności

Urządzenia do utrzymywania

czystości

Urządzenia służące do

nauki, relaksu i rozrywki

Inne urządzenia elektryczne

43

Wytnij!

44

ZADANIE: 3 Sklep elektryczny Właśnie wybudowałeś dom. Nadszedł, więc czas, aby go odpowiednio wyposażyć w urządzenia elektryczne, które usprawnią wiele domowych czynności i bez których często nie można się obejść. Zapraszamy Cię do odwiedzenia naszego sklepu elektrycznego. Możesz w nim nabyć różne urządzenia elektryczne, wcześniej jednak musisz je znaleźć na sklepowej półce. Zaznacz pętlą urządzenia elektryczne, które kupiłbyś do nowego domu. Pamiętaj, że te urządzenia potrzebują energii!!!

45

46

ZADANIE: 4 Elektrodom Chochliki domowe odmiany elektrycznej, znane ze swej złośliwej natury, ukryły większość sprzętu elektrycznego, który wykorzystuje się w domu. W wyniku szybkiej akcji odzyskaliśmy urządzenia, jednak nie pamiętamy gdzie jest ich miejsce. Pomóż nam - ustaw urządzenia w odpowiednich miejscach. Pamiętaj, aby sprawdzić wszystkie pomieszczenia.

47

48

Wytnij!

49

ZADANIE: 5 PUZZLE Transmisja Właśnie oglądałeś ciekawy program o wykorzystaniu energii elektrycznej w domu. Jednak zakłócenia transmisji sygnału telewizji cyfrowej pomieszały obraz. Spróbuj ułożyć ostatni obraz przekazu. 1.

50

2.

51

3.

52

1 .

53

2.

54

3.

55

ZADANIE: 6 Pokoloruj Elektroludki.

Elektroludek

56

Elektroludek

57

Elektroludek

58

ZADANIE: 7 Krzyżówka – fabryka żarówek

Rozwiąż krzyżówkę rozszyfrowując obrazki, a następnie odczytaj hasło ukryte w czerwonych kratkach.

59

ZADANIE: 8 KRZYŻÓWKA 1. Płynie w przewodach. 2. Często zrywane przez wichury. 3. Powoduje przepalenie bezpiecznika. 4. Ptaka na drzewie, elektryczne w ścianie. 5. Cenny wynalazek Edisona. 6. Przewód lub donosiciel potocznie. 7. Może być telefoniczny, listowny, w ścianie. 8. Mechaniczna, cieplna lub elektryczna. 9. Zabezpiecza instalację elektryczną.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

60

Rozwiązanie:

1 P R Ą D

2 P R Z E W O D Y

3 Z W A R C I E

4 G N I A Z D K O

5 Ż A R Ó W K A

6 K A B E L

7 K O N T A K T

8 E N E R G I A

9 B E Z P I E C Z N I K

61

ZADANIE: 9 Rysuj po śladach:

62

ZADANIE: 10 Dokończ rysunki i pokoloruj je.

63

ZADANIE: 11 Co do czego pasuje?

64

ZADANIE: 12 Znaki ostrzegawcze

Pokoloruj według wzoru i zapamiętaj!

65

ZADANIE: 13 Wykreślanka

Poczynając od pierwszej, skreśl co drugą kratkę. Z liter, w pozostałych kratkach, powstanie hasło.

D E G N N E T R O G

H I J A L E W L E E

F K Y T U R I Y L C

H Z M N W A

66

1.

2.

3.

4.

6.

5.

ZADANIE: 14 GRA DYDAKTYCZNA

ROZSĄDNY UŻYTKOWNIK

URZĄDZEŃ ELEKTRYCZNYCH GRA DLA DWÓCH OSÓB

POLECENIE: Do gry potrzebna jest kostka i dwa pionki.

Rozpoczynacie od pola START, a celem jest dotarcie do METY.

Zwycięża ten, kto pierwszy ten cel osiągnie. Po drodze, gdy

zatrzymacie się na oznaczonych polach czekają na Was nagrody

i ostrzeżenia. Powodzenia!

Zapoznałeś się dokładnie z instrukcją obsługi

radiomagnetofonu. Brawo! Masz dodatkowy rzut kostką

Sam próbujesz naprawić radio. Tak nie wolno postępować!

Wracasz na miejsce startu

Prasujesz żelazkiem i usłyszałeś telefon. Rozmawiasz z

kolegą, ale zapomniałeś wyłączyć żelazko! Tym razem nic

złego się nie stało, ale mógł wybuchnąć pożar! Nie rób tak

nigdy więcej! Tracisz dwie kolejki

Podłączyłeś lodówkę do gniazdka ze stykiem ochronnym.

Brawo! Stań cztery pola do przodu

Nigdy nie zdarza Ci się wkładać do lodówki ciepłej, gorącej

żywności. Brawo! Masz dodatkowy rzut kostką

Przygotowujesz mikserem koktajl owocowy, przed

włączeniem urządzenia sprawdzasz, czy pokrywa jest

odpowiednio zamocowana klamrami spinającymi. Brawo!

Stań cztery pola dalej

67

7.

8.

10.

11.

12.

13.

14.

9.

Ciągniesz za przewód zasilający odkurzacz. Nie rób tego

nigdy więcej! Tak nie wolno! Tracisz rzut kostką

Chcesz suszarką wysuszyć włosy. Przed jej włączeniem

pamiętasz, aby twoje ręce były suche. Brawo! Masz

dodatkowy rzut kostką

Przez nieuwagę rozlałeś wodę na podstawkę czajnika

bezprzewodowego. To bardzo niebezpieczne! Bądź bardziej

ostrożny! Tracisz kolejny rzut

Podczas zakupu nowej pralki, pomogłeś rodzicom w jej

wyborze. Zwróciłeś uwagę na zużycie energii elektrycznej.

Rodzice wybrali model „oszczędny”, to jest taki, który

zużywa mniej energii elektrycznej na jedno pranie. Brawo!

Skończyłeś już grę. Stań na mecie

Przepaliła się żarówka w lampie, próbujesz ją wykręcić.

Nie rób tak nigdy! Wymienić na nową może tylko dorosły i

to dopiero wtedy, gdy ostygnie! Cofasz się o siedem pól

Zauważyłeś w pokoju „wyrwane” ze ściany gniazdko i

powiadomiłeś o tym rodziców. Masz dodatkowy rzut

Chronisz telewizor i inne sprzęty przed uszkodzeniami

mechanicznymi. Włączasz TV tylko wtedy, kiedy oglądasz

wybrany program. Wyłączasz TV z sieci w czasie burzy.

Brawo! Zyskujesz trzy dodatkowe rzuty kostką

Kiedy wchodzisz do domu od razu włączasz komputer,

nawet jeśli wiesz, że przez kilka godzin nie będziesz z

niego korzystać. W ten sposób zużywasz o wiele więcej

energii elektrycznej! Cofasz się o siedem pól do tyłu

68

ZADANIA: 16

Tu postaw pionki

1

2 3

4

5 6

7

8

9

10

11

12

13

14

69

ZADANIE: 15 Urządzenia techniczne - zgadywanka

70

71

72

73

74

75

LITERATURA

1. Joanna Białobrzeska- „ JA, TY- MY”, podręcznik cz.2, klasa

III, wyd. Didasko, Warszawa 2002r. 2. Joanna Białobrzeska- „ JA, TY- MY”, podręcznik cz.3, klasa

III, wyd. Didasko, Warszawa 2003r.

3. Czesław Cyrański- „ Moje 6 lat”, cz.4, wyd. MAC, Kielce 1999r.

4. Regina Laskowska- „ Świat literek”, ćwiczenie cz.2, klasa I,

wyd. JUKA, Warszawa 2000r.

5. Jadwiga Stasica- „Przyroda. 160 pomysłów na nauczanie zintegrowane w klasach I-III”, wyd. Impuls, Kraków 2001r.

6. Danuta Cichy, Grażyna Odechowska- „Moje środowisko.

Środowisko społeczno- przyrodnicze. Klasa I”, wyd. Juka, Łódź 1997r.

7. Katarzyna Walkowska- „ Krzyżówki tematyczne dla dzieci”,

wyd. Impuls, Kraków 2004r

8. Joanna Stec- „ Zagadki dla najmłodszych”, wyd. MAC, Kielce 1996r.

Strony internetowe: www.eko.org.pl www.biolog.pl http://www.mojaenergia.pl/strony/1/i/1.php www.zielonaenergia.pl

76

SPIS TREŚCI

CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU ..................................................................... 2

CELE PROJEKTU ................................................................................................... 3

PROCEDURA OSIĄGANIA CELÓW ...................................................................... 4

WIADOMOŚCI MERYTORYCZNE ......................................................................... 5

Energia wiatru ............................................................................................................................. 5

Energia wody ............................................................................................................................. 11

Energia Słońca .......................................................................................................................... 17

WSKAZÓWKI DLA RODZICÓW I NAUCZYCIELA ............................................ 21

„ Pstryk” ...................................................................................................................................... 27

Krzyknij Nie! .......................................................................................................................... 28

Scenki Świetlika ....................................................................................................................... 29

Piosenka....................................................................................................................................... 31

List od prądu .............................................................................................................................. 32

„Opowieści urządzeń elektrycznych” ........................................................................ 33

Zagadki ......................................................................................................................................... 37

Plakat ............................................................................................................................................ 39

PROPOZYCJE ZADAŃ I ĆWICZEŃ DLA DZIECI ... BŁĄD! NIE ZDEFINIOWANO ZAKŁADKI.

ZADANIE: 1 Jak zmieniły się źródła światła? ............................................................. 41

ZADANIE: 2 Pogrupuj urządzenia. .................................................................................... 42

ZADANIE: 3 Sklep elektryczny .......................................................................................... 44

ZADANIE: 4 Elektrodom ....................................................................................................... 46

ZADANIE: 5 Puzzle .................................................................................................................. 49

ZADANIE: 6 Pokoloruj Elektroludki. ............................................................................... 55

ZADANIE: 7 Krzyżówka – fabryka żarówek ................................................................... 58

ZADANIE: 8 Krzyżówka ......................................................................................................... 59

77

ZADANIE: 9 Rysuj po śladach: ........................................................................................... 61

ZADANIE: 10 Dokończ rysunki i pokoloruj je. ............................................................ 62

ZADANIE: 11 Co do czego pasuje? ................................................................................... 63

ZADANIE: 12 Znaki ostrzegawcze ..................................................................................... 64

ZADANIE: 13 Wykreślanka ................................................................................................... 65

ZADANIE: 14 Gra dydaktyczna .......................................................................................... 66

ZADANIE: 15 Urządzenia techniczne - zgadywanka ................................................. 69

LITERATURA ......................................................................................................... 75

SPIS TREŚCI ......................................................................................................... 76

78

Dane autora:

Imię i nazwisko AGNIESZKA SITEK

Nazwa i adres placówki Przedszkole nr 2 w Płońsku,

ul. Zacisze 6, 09 – 100 Płońsk Telefon kontaktowy 0 – 664 011 817

Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych przez

Organizatora Konkursu - Regionalne Centrum Edukacji Ekologicznej w

Płocku w celach wynikających z regulaminu tego Konkursu, zgodnie z

ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 roku o ochronie danych osobowych (Dz. U. z

1997 r., nr 133, poz. 883 z późniejszymi zmianami).

……………………………………………….