EUR/KZT 344.34 USD/KZT 323.05 RUB/KZT 5.44 CNY/KZT 46.94

№28 (29009) 9 АҚПАН, БЕЙСЕНБІ 2017 ЖЫЛE-mail: info@egemen.kzwww.egemen.kz TWITTER.COM/EGEMENKZFACEBOOK.COM/.EGEMEN.KZ

1919 жылғы 17 желтоқсаннан

шыға бастады

ЖАЛПЫҰЛТТЫҚ РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ГАЗЕТ

ВАЛЮТАЛАРДЫҢ РЕСМИ (НАРЫҚТЫҚ) БАҒАМДАРЫ:

Талғат СҮЙІНБАЙ,«Егемен Қазақстан»

Алматы Универсиадасына əлемнің 57 елінен 2000-нан астам спортшы келген еді. Тікелей таратылған телехабарға əлемнің 80 елі, миллиондаған көрермен аудиториясы көз тікті. Барлығы 11 күнге созылған жарыста қыс қы спорттың 12 түрінен 85 медаль жиынтығы сарапқа салынды...

Ұлттық мақтанышымыз – «Ұлытау» саз тобының «Жұ-мыр қылыш» күйі тартылып, «Алматы Аренадағы» салтанат одан əрі жалғасты. Қазақстан Республикасының Əнұранын жас дарын Əсет Балғазин бас-тап, Абай атындағы опера жəне балет театрының хор капелласы аяқтады. Əнұран аяқ талысымен əлемнің əр бұрышынан Алма тыға жеңіс-терге жету үшін үмітпен

кел ген спортшылар шеруге шық ты.

Мұз сарайының үлкен дисплейінде жұлдызы жанған жүл дегерлердің бейнесі көр-сетілді. Универсиаданың ша-шаусыз өткен ойындары мен барлық іс-шараларына, мəдени демалысына жəрдем еткен 3000 волонтерге рахмет ай-тылды. Алғыс арқалағандар арасында Канададан келген 78 жастағы Майкл Генри Хиль мен Паралимпиялық ойындарға қа тысушы, І топтағы мүге дек Серік Еламанов та бар.

«Мың бояулы Алматы» қойылымынан кейін Қазақ стан Республикасының Пре мьер-Министрі Бақытжан Сағын-таевқа сөз берілді.

УНИВЕРСИАДА-2017

10-бет

ЭКОНОМИКА

КЕЛБЕТ

9-бет

ҚОҒАМ

ДІТТЕГЕНІМІЗ – ОЛИМПИАДА ЖҮЛДЕСІ

6-бет

ЕУРООДАҚТЫ ЕНДІ НЕ КҮТІП ТҰР?

8-бет

АҒАЙЫНДЫ ӘБІГЕРГЕ САЛАТЫН БАПТЫ ӨЗГЕРТСЕК

ЖЕЛДЕН ЕЛГЕ ПАЙДА КӨП

ЕЛГЕ ЕЛ ҚОСЫЛСА – ҚҰТ

«...АСЫҢ БАРДА ЕЛ ТАНЫ, БЕРІП ЖҮРІП!»

6-бет 8-бет 10-бет

Жақсыбай САМРАТ

Қайрат �БІЛДИНОВ

Жылқыбай ЖАҒЫПАРҰЛЫ

СӨЗДІҢ СЫНЫН БҰЗБАЙЫҚ

Білім және ғылым министрін қабылдады

Елбасы құттықтау жолдады

Кездесу барысында Мемлекет басшысына Білім жəне ғылым министр лігінің 2016 жылғы жұмысының қорытындылары жөнінде есеп берілді.

Нұрсұлтан Назарбаев білім жəне ғылым жүйесінің алдағы реформаларды, Қазақстан Президентінің «Қазақстанның Үшінші жаңғыруы: жаһандық

бəсекеге қабілеттілік» атты Жол-дауын іске асырудағы маңызды рөлін атап өтті.

– Біз ел ішінде де, шетелдік оқу орындары қабырғасында да кадрлар даярлау ісі бойынша ауқымды жұмыстар жүргіздік. Үш тілде білім беруге, цифрлық оқыту əдісіне көшіп жатырмыз. Білім жəне ғылым министрлігі

алдында бұл саланы одан əрі дамытуға байланысты зор мін-деттер тұр. Қажетті адам ресурс-тарынсыз Жолдауда алға қойыл-ған міндеттерді орындау, соның ішінде технологиялық жаңғы-руды жүзеге асыру, «Цифрлық Қазақ стан» мемлекеттік бағдар-ламасын іске асыру мүмкін емес, – деді Қазақстан Президенті.

Е.Сағадиев Мемлекет басшы-сына білім берудің жаңартылған мазмұндағы форматын енгізуге, бес күндік оқу аптасына көшуге, базалық оқулықтар əзірлеуге қа тысты министрлік жүргізіп жатқан реформалар туралы баян-дады.

С о ң ы н д а Н ұ р с ұ л т а н Назарбаев білім беру жүйесінде іске асырылып жатқан өзге ріс-тердің нəтижелерін атап өтіп, оларды ақпараттық тұрғыдан қол дау мəселелеріне, сондай-ақ қойылған міндеттердің іске асы-рылу қажеттігіне назар аударды.

Кездесу қорытындысы бой-ынша Елбасы бірқатар тапсыр-ма берді.

Сурет Президенттің баспас�з қызметінен алынды

Мемлекет басшысы Алма-ты дағы XXVIII Дүниежүзілік қысқы Универсиадада жо ғары нəтиже көрсеткен ұлт тық құ-раманың мүшелерін құт тық-тады.

«Сіздердің қайсар лық тары-ңыздың арқасында Қа зақстанның жал пыкомандалық екінші орын-ға қол жеткізуі – елдің биік беде-

лінің, бұқаралық спорттың да-мығандығының айқын көр сет-кіші.

Қазақстанның спорт мек-тебінің даңқын тағы бір мəрте асқақтатып, жоғары дайын дық-тарыңызды, жеңіске деген ұм-тылыс пен ерік-жігерлеріңізді көрсеттіңіздер.

2017 жылғы Универсиада

барлық қазақстандықтар үшін нағыз мерекеге айналды.

Спортшыларымыздың жеңісі қысқы спорт түрлерін одан əрі дамытуға серпін беріп, келер ұрпаққа үлгі болуға тиіс.

Универсиаданың ұйым дас-тыру комитетіне жарысты жо-ғары деңгейде өткізіп, жауап-кер шілік танытқаны үшін алғыс айтамын.

Барлық спортшыларға мық-ты денсаулық жəне жаңа белес-терді бағындыру жолында табыс тілеймін!», – делінген құттық-тауда.

ҮКІМЕТ НАЗАРЫНА

––––––––––––––––––––––––Атырау десе алдымен мұнай, содан соң балық еске түседі. Алайда, Жайық-Каспий бас-сей нін дегі су маржандары жыл санап азайып барады. Бра-коньерлердің заңсыз әрекеттері, экологиялық жағдаймен бірге табиғи фактор да бағалы балық қатарының сиреуіне себеп бо-лып отыр. Аймақтағы балық шаруашылығы және оның т�ңірегіндегі шешімін күткен мәселелер жайында не айтуға болады?––––––––––––––––––––––––Бақытгүл БАБАШ,«Егемен Қазақстан»

Жайық таязданып барады

Атырау аймағында халықаралық маңызға ие үш су қоймасы бар: Каспий теңізінің солтүстік бөлігі, Жайық жəне Қиғаш өзендері. Бұрын теңізге құятын өзендердің ішінде Жайықта ғана бекіре тұқымдас балықтардың уылдырық шашатын орындары көп болатын. Кейінгі кездері кеміді. Су қоймасының түбі лайланып, жағалау белдеуі өзгерді. Бұл өз кезегінде бағалы балық қорының 30 есеге дейін азаюына əкелді. Əсіресе, Жайық, Қиғаш өзендерінің тайыздап кетуі кесірінен балықтар еркін көбейе алмай қалды. Балық жүретін арықтарды тереңдету жұмыстары жайында өткен жылы облыстан Ауыл шаруашылығы министрлігіне бір

емес, екі рет хат жолданған еді. «Ол ел Үкіметінің отырысында қаралатын Атырау облысының проблемалы мəселелері тізіміне енгізілді. Бірақ министрлік елдегі экономикалық жағдайғ а байланысты балық шаруашылығы мелиорациясына бюджеттен қаражат қаралмағанын хабарлады», дейді облыстық ауыл шаруашылығы басқармасының басшысы Сырым Рысқалиев.

Қаражат қаралмады екен деп қарекетсіз отыруға тағы болмайды.

Жайықтың Яицкий, Қиғаштың Ганюшкин деп аталатын каналдарын тереңдету жұмыстарына құжаттама дайындау үшін облыс қазынасынан 65 млн 900 мың теңге бөлінген. Бір ғана Яицкий каналынан 12 таяз учаске анықталып отыр екен. Жалпы, Құрманғазы ауданына қарасты Қиғаш, Шарон өзендерінің гидрогеологиялық ахуалы сын көтермейді. Бұған соңғы жиырма жылдан астам уақыттан бері бірде-бір рет тереңдету жұмыстары жүргізілмегенін қосыңыз.

Лимиттің лаңы көпСоңғы бес жылда өңірдегі балық

аулау көлемі 14 мың тоннадан 12 мың тоннаға төмендеді. Белгіленген лимит мөлшері де 26 мың тоннадан 19 мың тоннаға дейін азайған. Құрманғазы ауданына барған сапарында балық шаруашылығы жайын талқылаған облыс əкімі Нұрлан Ноғаев бірқатар проблеманы ашып айтқан еді. Аудандағы табиғат пайдаланушыларға өткен жылы 5 790,1 тонна лимит бөлінген, соның 78 пайызы ғана игеріліпті. Балық аулау лимиті мен өңделген балық көлемі жыл санап азайып барады. Бұған осы саладағы қордаланған мəселелер себеп болып отырғанға ұқсайды. Мысалы, «Құралай» корпорациясының президенті Əбдібек Бисеновтің айтуынша, балық аулауға бөлінген лимит шарттары көңіл көншітпейді. Ол көршілес Ресей елі нің на ры ғына шыға алмай отыр-ған дарын, бұл жолда кедергілер көп екенін де жасырмады.

«Бүгінде ресейліктер біздің пайдалана алмаған мүмкін дік-терімізді іске асырып отыр. Өңделген балықтар Аты рау да Астраханьнан екі есе қым бат», деген кəсіпкер облыс орта лығынан арнайы дүкен ашқы-сы келеді. Шыны керек, Аты раудың балы ғын ресейлік биз нес иелері сатып алып, оны өңдеп, қайтадан өзі мізге сатып жүргендеріне біраз уақыт бол ды.

(Соңы 6-бетте)

Алайда бұл салаға жеткілікті назар аударылмай келеді

«Алматы Аренада» ХХVІІІ Дүниежүзілік қысқы Универсиада салтанатты түрде жабылды

Байлықтың көзі балықта

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Білім және ғылым министрі Ерлан Сағадиевті қабылдады, деп хабарлады Президенттің баспас�з қызметі.––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Нұрсұлтан Назарбаев XXVIII Дүниежүзілік қысқы Универ-сиа дада Қазақстанның ұлттық құрамасының зор жетістікке жетуіне орай құттықтау жолдады, деп хабарлады Президенттің баспас�з қызметі.––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––«Ұлы Дала сарыны» қойылымымен дауылпаздар бастаған салтанатқа Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі Бақытжан Сағынтаев, Халықаралық студенттер спорт федерациясының (FISU) Президенті Олег Матыцин, Алматы қаласының әкімі Бауыржан Байбек және келесі ХХІХ Дүниежүзілік қысқы Универсиаданы �ткізуші Красноярск қаласының мэрі Едхам Акбулатов және басқа да бірқатар мәртебелі меймандар қатысты.––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Алматым, сен аман бол! Армысың, Красноярск!

(Соңы 10-бетте)

Мәдіғали ҚАРСЫБЕКОВ:

2 9 ақпан 2017 жылжаңғырту 3.0

Аңсар МҰСАХАНОВ,Парламент Сенатының депутаты

Міне, тарихтың осындай аса бір күрделі кезеңінде Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстанның өзіндік даму жолын, нарықтық экономиканы таңдап, соны қалыптастырып, еліміздің алдына тың да жаңа міндеттер қоя білді. Соның нәти жесінде бүгінде Қазақстанның эко­но ми калық өрлеу мен саяси аренада жар қырап жанған жұлдызын көреміз де, соған сүйсінеміз.

«Еліміз өзінің 25 жылдық даму кезе­ңінен абыроймен өтті. Біз елімізді мақ­тан тұта мыз. Табыстарымыз бен жетіс­тіктері міз туралы Тәуелсіздігіміздің 25 жыл дық ме рейтойында атап өттік. Ола р ды бүкіл әлем біледі және жоға ры ба ға лайды», дей келіп, Елбасы «Қазақ­стан ның Үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсе кеге қабі леттілік» атты Қазақстан хал қы на арнаған биылғы Жолдауында өте орын ды атап көрсетті.

Қазақстанның Үшінші жаңғыруының біздің бүгініміз бен болашағымыз үшін зор маңызы бар. Ел тағдыры мен мемлекет тағдырының тағы бір ай­қын далар кезеңі бұл. Елбасының өз Жол дауында: «Әлем қарқынды түрде өз ге ріп келеді. Бұл – жаңа жаһандық бол мыс, оны біз қабылдауға тиіспіз. Бо ла шағын айқындап, сын­қатерлерді күтіп отырмастан, оған табанды түрде қар сы тұра алатын халық қана жеңіс­ке жетеді. Әлемде кезекті, Төртінші өнер кәсіптік революция басталды»,

деп кірпік қақпастан ізденіп, дамып бара жатқан бүгінгі өркениеттің шаңын қауып қалмасымыз үшін айтып отырған осы бір ауыз сөзінде Қазақстанның бола­шағына деген шынайы жанашырлық жатқандығын танимыз.

Мемлекет басшысы өз Жолдауында ел дамуына тың серпін беретін жаңа бағыт­бағдар ұсынып, Қазақстанның Үшінші жаңғыруы еліміздің экономика­лық дамуының инновациялық өзегі не айна лып, ол біздің бәсекеге қабілетті л­ігі міз ді арттыруға тиісті екендігін мін­дет теп отыр. «Біз цифрлық техноло гия ­лар ға негізделген болашағы зор бағыт ­тар ға айрықша мән беретін бола мыз. Ал білім беру, денсаулық сақтау, ха­лық ты әлеуметтік қорғау және баспа­на мен қам та масыз ету сияқты маңызды сала лар қашанда басты назарда қала бер мек», деген Елбасының Жолдауын тереңі нен зерделейтін болсақ, бұл стра ­те гия лық құжатта елдің жаңа кезең дегі әрі қарай ғы дамуының жаңа көз қарасы және әлемдегі технология лық дәстүрді түбе гей лі өзгерту экономикалық өсімнің жаңа моделі не өту талаптары жан­жақ­ты сараланады.

Қазақстанның Үшінші жаңғыру ке­зеңі нің негізгі міндеті – еліміздің жаңа жаһандық бәсекеге қабілеттілігін қам­тамасыз ету, экономиканы техноло­гия лық жағынан жедел жаңарту. Осы орайда, Елбасының Үкіметке қазір гі сын­қатерлерге жауап ретінде «Қа зақ­станның ұлттық технологиялық бас та­масы» деген атпен елді Үшінші жаңғыру бойынша Дамытудың 2025 жылға

дейінгі стратегиялық жоспарын жасауды тапсырып отыр. Алдағы уақытта Ел­басы ұсынған Бес институттық ре фор­маны жүзеге асыру жөніндегі Ұлт жос­парының маңызы айырықша екендігі дау тудырмайтын мәселенің бірі. Ұлт жоспары Үшінші жаңғырудың шешуші басымдықтарының бірі болып қала беретіндігі Жолдауда анық та ашық атап көрсетілген.

Биылғы Жолдауда Елбасы жаһан­ның жаңа жаңғыру ерекшелігін еске­ріп, Қазақстанның алдына бес басым­дық пен ерекшеленген негізгі де өзекті мәс е лелерді алға тартады. Бұл орай да, Жол дауда: «Аграрлық сектор эконо ми­к а ның жаңа драйверіне айналуы керек. Қазақстанның агроөнеркәсіп ке шені­нің болашағы зор. Көптеген пози ция­лар бойынша біз әлемде ірі аг рар лық экспорттық өнім өндіруші лер дің бірі бола аламыз. Бұл, әсіресе, эко ло гия­лық таза тағамдарға қатысты. «Made in Kazakhstan» бренді сондай өнім де р­дің эталоны болуға тиіс», деп атап көр­сетілуі ежелден ауыл шаруа шы лы ғы саласының даңқты жолын енді жа һан­дық жаңғыру үдерісіне қосу дың тың міндеттері айтылады. Әсіре се, Елбасы Қазақстанның астық өнім дерін өндіру бойынша Еуразияда «нан кәр зең кесі» болу керектігін айта отырып, халық­аралық нарықтарда бәсекеге қабі лет­тілікті ұстап тұру үшін шикізат өнді­рісі нен сапалы өңделген өнім шығаруға көшуге қажеттілікті алға тартуы арқылы бүгінгі агросекторды эконо миканың та­быс ты саласына айнал дырудың бірден­бір жолы екендігін нақтылайды.

Біз бұл міндеттерді жедел шешуге тиіспіз. Өйткені, Қазақстанның агросек­торын бүгінгі заманның талабына сай дамыту арқылы, біз ең әуелі өз еліміздің азық­түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ете аламыз. Сонымен бірге, жыл сайын әлемде ауыл шаруашылығы өнімдеріне, соның ішінде әлемнің дамыған елдері бойынша, әсіресе, экологиялық таза тағам түрлері бойынша сұраныстың өсе түсуі кезеңінде әлемдік рыноктан

өзі міздің алып отырған орнымызды одан әрі кеңейте беруіміз керек.

Халықаралық сарапшылардың пайым дауларынша, Қазақстан әлем­де ауыл шаруашылығын жаңа тех­нология бойынша дамытудың зор мүм ­кін діктері бар елдердің бірі болып табы­лады. Біз ең әуелі мал және өсімдік шаруа шылығын жүргізудің әлемдік тәжірибесін меңгеруге тиіспіз. Әсіресе, мал шаруашылығы өндірісінің көлемін арттырып, осы саланың тиімділігін жақсарту үшін Үкімет жемшөп өндірі­сін, соның ішінде құрамажем өндірісін алдағы уақытта 1,3 миллион тоннаға жет кізуді қолға алғалы отыр. Бұл еліміз­дегі құрамажем өндірістерінің қуатын қазіргі 48 пайыздан 80 пайызға дейін ұлғайтуға мүмкіндік береді. Тағы бір маңызды міндет, алдағы кезеңде 2 мил­лион гектардан астам егістікті әрта рап­тан дыру арқылы қазіргі уақытта әлем­дік рынокта зор сұранысқа ие болып отырған майлы дақылдардың түр­түрі нің алқаптары ұлғайтылатын болады.

Ауыл шаруашылығын әртараптан ды­рып, 2021 жылға қарай азық­түлік тауа ры экспортын 40 пайызға ұлғайту жө нін дегі Елбасының тапсырмасын орын дауға Қазақстанда толық жағ дай бар. Жол­дауда айтылған бұл міндетті ойда ғы дай жүзеге асыру үшін ең әуелі ныса н алы экспорттық сая сат қалыптас ты рыл мақ­шы. Соған орай, «Азық­түлік кор п о ра­циясы» акционер лік қоғамының баз а ­сында агоөнеркәсіп кешенінің экс порт ­тық ор талығын құру қолға алы нып, сол бо йын ша экс порт тық жүйе лер ді құру мен бірге, қазақ ста ндық өнім дер ді ө т кізу дің жол кар тасы жасала ды. М ұ ның өзі ауыл шаруашы лығы өнім дерін сырт қы сау даға шығару ға жаңа сер пін берері анық.

Елбасының биылғы Жолдауының тарихи ерекшелігі сол, бұл құжатта Қазақ стан дамуының ұзақ мерзімді мақсат тары нақтылы анықталып, жаһан­дық өркендеудің осы заманғы және бола ­шақ тағы алға тартар мінезі мен бол жам­ды міндеттері де айқын көрініс тауып отыр. Сөйтіп, биылғы Жолдау да ай тыл­ған жайларды терең зерде леп, осын дағы міндеттерді жүзеге асыра білсек қана Мем лекет басшы сы ның 2012 жылы халық қа ұсынған «Қазақ стан­2050» Стра те гия сының негізгі мақ саты – әлем­де гі аса дамыған 30 елдің қата рына енуі­міз д і қамтамасыз ете аларымыз анық.

Жолдау кәсіподақ бірлестігінде талқыланды

–––––––––––––––––––––––––––Е л б а с ы Н ұ р с ұ л т а н Назарбаевтың «Қазақстанның Үшінші жаңғыруы: жаһан дық бәсекеге қабілеттілік» атты кезек ті Жолдауының басым ба­ғыт тарын түсіндіру және наси­хаттау мақсатында Парламент Мәжілісінің депутаты Павел Казанцев Астана қаласы Кәсіп­одақтар орталығында болып, қалалық кәсіподақтар өкіл­дерімен кездесті.–––––––––––––––––––––––––––

Берік САДЫР,«Егемен Қазақстан»

Астана қаласы Кәсіподақтар орта лы ғының төрағасы Сәрсенбай Мыңбаев Мемлекет басшысының Жолдауында жаңа жағдайда сала­сала бойынша қандай ауқымды шара­лар атқарылуға тиіс екенін айқын дап бергенін айта отырып, бұл істе кәсіп­одақтар бірлестігінің де атқарар ісінің біраз екенін тілге тиек етіп, сөз кезегін Парламент депутатына ұсынып, көп­шіліктен пікір алмасуларын, көкей­де түйінделген сұрақтарға жауап алуларын айтып өтті.

Мәжіліс депутаты Павел Казанцев: «Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаевтың «Қазақстанның Үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабі­леттілік» атты Жолдауы аса маңыз­ды стр атегиялық сипатқа ие деп айта ала мыз. Әлемдік экономикадағы және мем лекет ішіндегі күрделі жағ дай кез ін де Елбасының осы Жол дауын жаһан дық сын­қатерлерге де ген өзін­дік жауап және «Қазақстан­2050» стра тегиясының мақсаты мен мін дет­терін жүзеге асыруға арналған жүйе­лі де нақты жоспар ретінде қарас­тыруға болады. Сондықтан да Қазақ­станның жаңғырудың жаңа кезеңі не көшуі Жолдаудың негізгі мақ саты болып отыр. Ал бұл істе өз дері ңіз­дей дүйім жұртты біріктіріп отыр ған үлкен ұжымға жүктелер жауап кер­шілік те ауқымды» дей келіп, Жол­дау дағы технологиялық револю ция­ға тоқталып, бұл орайда Қазақ стан­ның күн тәртібінде «жасыл эко номи­каны» дамыту, бәсекеге қабі лет тілікті арттыру міндеттері тұрға нын, осы ған орай «Цифрлық Қазақстан» бағдар­ламасын жүзеге асыру бағы тын дағы «Қазақстанның Ұлттық техно логиялық бастамалары» атты жаңа даму жоспары айрықша маңызға ие екенін айтып өтті.

Сондай­ақ кездесу барысында депу татқа кәсіподақ өкілдері тарапы­нан сұрақтар қойылып, кей мәселелер жөнінде өз ой­пікірлерін ортаға салды.

Жер қойнауын тиімді пайдалану қажет

–––––––––––––––––––––––––––Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев «Қазақстанның Үшін ші жаңғыруы: жаһандық бә се кеге қабілеттілік» атты Қазақ стан халқына Жолдауында «Жер қойнауы және жер қой­науын пай далану туралы» жаңа ко декс тің қабылдануын қамта­ма сыз етуді тапсырған бола­тын. Таяу да Астанада құжат жобасын тал қылау жөніндегі қоғамдық тың дау өтті. Шараға құзырлы ми нистр лік тердің, қоғамдық ұйым дард ың, жер қойнауын пайда лану шы лардың өкілдері қатысты. –––––––––––––––––––––––––––

Асхат РАЙҚҰЛ,«Егемен Қазақстан»

Қоғамдық тыңдау барысында Инвес тициялар және даму министр­лігі Жер қойнауын пайдалану депар­таментінің директоры Руслан Бай­мишев құжат жобасының қатты пайдалы қазбалар бөліміне қатысты, оның орынбасары Сәкен Шәкіров көмірсутекті шикізат бөліміне қатысты негізгі ережелер туралы айтып берді.

«Елбасының «100 нақты қадам» Ұлт жоспарының 74­75 қадамында көрсетілгендей, біз халықаралық кең таралған стандарттарға көшуіміз керек. Ол – барлық қорлар, қатты пайдалы қазбалар, көмірсутегі сынды байлықтың барлығын жаңа халықаралық стандартпен есептеу. Жаңа кодекс қолданысқа енсе, салаға бағытталатын инвестиция қатары артады деп ойлаймыз», дейді Геология және жер қойнауын пайдалану коми­тетінің төрағасы Базарбай Нұрабаев. Мамандар пікірінше, инвесторлар бұрын лицензия алу үшін екі­үш жылын сарп ететін. Ал, кодекске өзгеріс тер енсе, бұл құжат 2­3 күнде дайын бол ­мақ. Статистикалық мәліметтерге сүйенсек, дүние жүзінде жыл сайын бар ­лау жұмысына 11 млрд доллар бөліне ­ді. Оның 18 пайызы Канаданың, 12 па ­йызы Австралияның үлесінде, ал Қа зақ ­станға тек 1 пайызға жуығы ғана тиес ілі екен. Геологиялық барлау жұмыс тарын белсенді жүргізу оны игеруге ниетті инвесторларға бөгет болмауы керек.

Нұрсұлтан НАЗАРБАЕВ:Мемлекет құру жолында теңдессіз, мол тәжірибе жинап, жаңа кезеңге қадам басып отырмыз. Алдымызда қандай

қиындықтар кездессе де, оларды еңсере алатынымызға сенімдімін. Біздің басты күшіміз – бірлікте. Қазақстанды кейінгі ұрпақ үшін бұдан да өсіп-өркендеген елге айналдырамыз!

(Қазақстан халқына Жолдауынан)

Жаңа міндеттер жаңа жауапкершілік жүктейді

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Біз өз тәуелсіздігіміздің ширек ғасырында елдігіміз бен бірлігімізге, тіпті мемлекеттілігімізге сын болған та­лай күрделі де қиын кезеңдерді бастан өткердік. Қазақ елінің тәуелсіздігін алған өткен ғасырдың тоқсаныншы жылдарының соңғы он жылы біздің мемлекет болып қалыптасуымыздың ең бір ауыр да тағдыршешті кезеңі еді. Өйткені, кеңестік жүйеден бізге экономиканың ыңыршағы шығып, жұмыссыздық жайлап, әбден тұралап қалған өндірістер мен шаруашылықтар ғана қалғандығы әлі де есімізде. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

М е м л е к е т б а с ш ы с ы Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан халқына арнаған Жолдауында «Табысты өткен екі жаңғыру арқылы баға жет­пес тәжірибе жинақтадық. Біз енді алға батыл қадам басып, Үшінші жаңғыруды бастауға тиіспіз» деуіне нақты негіз бар. Себебі, біздер – қазақстандықтар, оның ішінде мәдениет пен өнер саласының өкілдері еліміз егемендік алған күннен бері, Елбасымыздың жыл сайынғы халыққа арнаған Жолдауын үзбей оқып, өмірде ұстанып келеміз.

Көшбасшымыздың сындарлы

сая сатының арқасында ертеңі­мізге де ген нық сеніммен ең­семізді биік ұс тап, дамыған елу елдің қатарына қо сылдық. Әлем алдындағы бүгінгі абыройы­мыз ел болып атқарған қыруар игі амалдарымыз бен еңбектері­міз дің, жұдырықтай жұмы лып жасаған жұмыстарымыз дың айқын нәтижесі деп білеміз.

«Нұрлы жол» экономикалық саясатының және «100 нақты қадам» Ұлт жоспарының нәтижесінде қай саланы алып қарасақ та, мақтан мен абырой көрініс беретін жемісіміз бен жеңістеріміз баршылық.

Қазақстан Республикасының Тұңғыш

Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың биылғы жылғы жасаған «Қазақстанның Үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік» Жолдауындағы алға қойылған өзекті мәсе лелер мен тақырыптар қызу тал­қыланып, халықтан лайықты қолдау табуда. Ширек ғасыр ішінде ел сенімін арқалап, оны адал ақтаған Мемлекет бас­шысына Қазақстан халқы тағы да үлкен сенім артып отыр! Жамбыл атындағы Қазақ мемлекеттік филармониясының қызметкерлері Жолдаудың келешекке келтірер көмегі мен пайдасын пайымдап, бір ауыздан қолдайды.

Осы жылы ТМД және Орталық Азия

елдерінің арасында бірінші болып біздің елімізде өткізілгелі отырған өте маңызды іс­шара ЭКСПО­2017 мега­жобасының біздің республикамыздың беделін әлем алдында тағы да биіктетері сөзсіз. Осы жолда бәріміз бірігіп, Елін сүйген Елбасы Жолдауының жүзеге асуы үшін және де көздеген мақсат­міндетімізге жету үшін тынбай еңбектенуге әзірміз!

Жеңіс СЕЙДОЛЛАҰЛЫ,Жамбыл атындағы Қазақ

мемлекеттік филармониясының директоры, Қазақстанның еңбек

сіңірген қайраткері

АЛМАТЫ

Ертеңгі күнге сенімімізді үстейді

Инфографиканы жасаған Амангелді ҚияС, «Егемен Қазақстан»

9 ақпан 2017 жыл 3Жаңғырту 3.0

Өмір ЕСҚАЛИ,«Егемен Қазақстан»

«Қазақстанның Үшінші жаң ғы­руы: жаһандық бәсекеге қаб і лет ­тілік» Жолдауының басты қағи дат ­тарын түсін діруге арналған келелі жүз десу М.Қозы баев атындағы Сол түс тік Қазақ стан мемлекеттік универ си те ті нің про фес сорлық­оқытушы лар құра мы мен және с т у д е н т т е р і м е н ө т т і . Х а л ы қ

қалаулылары білім жүйе сі нің ха лық ­аралық стандарт тарға сәйкестенді­рілуіне орай студент жастар алды­на сыни тұрғыдан ойлау, өз бетімен іздену, қарым­қабілетін шың дау, озық технологияларды игеру сияқ­ты заманауи талаптар қойылып отыр ғанын айта келіп, жоғары оқу орын дарының материалдық­техникалық базасын жетіл діру, б іл ім беру бағдарламаларына бақы лау мен талапты күшейту,

құқық тық­қаржылық сауаттылықты арттыру, үш тілді еркін меңгеру мәселелері бойынша өз­ойларын ортаға салды.

«Мемлекет басшысы зор көңіл аударып отырған басымдық тар­дың қай­қай сысы болсын елдің тұрақ тылығына, жаңа тех но логия­лық­инновациялардың енгізі луіне қызмет етеді. Адами капитал са­пас ын жақсарту – өте көкейкесті мәсе ле лер дің бірі. Сол себепті білім бе руді экон о микалық өсудің жаңа мо делі нің орталық буынына айнал­дыру мін деті қойылып отыр», деді жастар ға қарата айтқан сөзінде Абай Бөлекбайұлы.

Мәжіліс депутаттары Юрий Тимо ­щенко, Шафхат Өтемісов Жол дау­да қауіп сіз дік ах уалы қуатты және

әрекет ете ала тын мем лекеттің өлше­мі болып та бы латы нын, діни экстре­мизмді наси хат тау дың алдын алу, әсіре се, діни қарым­қаты нас сала­сын дағы радикалды көз қарас қа бай­ланысты кез келген әре кет тердің ал­дын алу, болдырмау қажеттігін атап көрсетті.

Облыстық мәслихатта ұйымдас­тырыл ған басқосуда еліміз үшін аса ма ңызды бағдарламалық құжат тың Қазақ стан ның жаһандық бәсеке­ге қабілет ті лі гін қамтамасыз етуге, респуб лика тұрғын дарының өмір сапасын төмен детпеуге, өркениетті отыз елдің қатарына қосылуға жан­жақты мүмкіндіктер ашатын бес басымдық жайлы кеңінен сараланды.

Солтүстік Қазақстан облысы

Жан-жақты түсіндірілді––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Парламент Мәжілісі депутат тарының Абай Тасболатов жетекшілік еткен ақпараттық-насихат тобы Қызылжар өңірінде жұртшылықпен кездесіп, тарихи маңызы зор құжат төңірегінде келелі пікір алмасты.––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

––––––––––––––––––––––––––––––––––––Мәжіліс депутаттары Жетісу мемлекеттік университетінің студенттері және оқыту-шы ларымен, сондай-ақ кездесуге арнайы шақырылған ауған соғысы ардагерлерімен кездесті. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Басымдықтар – әркез басты назарда

Нұрбол ӘЛДІБАЕВ,«Егемен Қазақстан»

Кездесуге «Нұр Отан» партиясы фракция­сының мүшелері Бақытжан Ертаев, Бейбіт Мамраев, Бақытбек Смағұл, Шакир Хахазов қатыс ты. Іс­шараға қатысушылар ішінде партия­ның облыстық филиалы төрағасының бірінші орынбасары Ғалиасқар Сарыбаев, облыс әкімдігі мен мемлекеттік атқарушы органдардың өкілдері де болды.

Жиында ауған соғысының ардагерлеріне сөз беріліп, халық қалаулыларының ұсыныс­пікірлері тыңдалды. Сондай­ақ, Мәжіліс де­путаттары кездесу барысында университеттің материалдық­техникалық жабдықталуымен толық танысып, Елбасы саясатының жергілікті жерде іске асып жатқанының куәсі болды. Б.Мамраев республика деңгейінде іске асыры­лып жатқан білім беру саласындағы өзгерістер туралы қысқаша ақпараттар беріп, еңбек ұжымы мүшелерімен өзара пікір алмасты.

Мәжіліс депутаттары Оқушылар сарайында, Жастар ресурстық орталығында болып, ондағы белсенді жастармен сұхбаттасты.

Мәжілісмендер барған келесі нысан мүмкін­дігі шектеулі жандарға арналған арнайы «Асар» спорт тық­оңалту орталығы болды. Аталған орта­лықтың негізгі мақсаты – омыртқасына зақым келген және қимыл­қозғалысы шектеулі мүгедек жандарды қайта қалпына келтіруге көмектесу.

Депутаттарға спорт нысанының «Бизнестің жол картасы­2020» мемлекеттік бағдарламасы аясында жеткілікті көлемде грант беріліп, салынғаны жайында хабардар етілді.

Мәжіліс депутаттары кездесулер барысын­да Елбасының «100 нақты қадам» Ұлт жоспа­ры, «Нұрлы жол», «Нұрлы жер» мемлекеттік бағдарламалары туралы, сонымен қатар, партияның «Қазақстан­2021: Бірлік. Тұрақтылық. Жасампаздық» сайлауалды бағдарламасы мен Елбасының 2017 жылы 31 қаңтардағы «Қазақ­станның Үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік» Жолдауын, Елбасының билік өкілеттіліктерін бөлу жайындағы Үндеуін жан­жақты талқылады.

Сондай­ақ, республика деңгейінде іске асы­рылып жатқан индустриялық­инно вация лық жобалар туралы қысқаша ақпараттар беріп, еңбек ұжымы мүшелерімен өзара пікір алмасты.

ТАЛДЫҚОРҒАН

Айнаш ЕСАЛИ,«Егемен Қазақстан»

Кездесуге қатысушылар еліміздің бұдан былайғы дамуы айқындалған шаралардың маңызды екенін бірауыздан айта келіп, Мемлекет басшысының ұсыныстарына бірауыздан қолдау білдірді. Т.Мұқашев кейбір өкілеттік тер дің Үкімет құзыретіне берілуі әлеуметтік­эконо­микалық міндеттерді тиімді іске асыруға қосымша серпін беретінін атап өтті. Мемлекет

басшысы алға қойған міндеттерді Үкіметтің толық көлемде іске асыруға қабілеттілігі, қазіргі заманның қатерлеріне жедел әрекет ететіні және маңызды мемлекеттік бағдарламалардың жүзеге асуына бақылауды қамтамасыз ететіні айтылды.

Пікірсайыс нәтижесінде Мемлекет басшысы­ның қазақстандықтардың әл­ауқатын жақсартуға бағытталған Жолдауы еліміз дамуының жаңа кезеңіне жол ашатыны атап көрсетілді.

АЛМАТЫ

Бақытгүл БАБАШ,«Егемен Қазақстан»

Әскери қызметшілермен әңгімелесу ба­рысында, депутаттар «Қазақстанның Үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік» Жолдауын талқылап, ондағы әлеумет тік қам­тамасыз ету бағытын түсіндірді. 2017 жыл ­дың 1 шілдесінен бастап зейнетақы 20 па­йызға көтерілетініне, 2018 жылдың 1 шіл­десінен бастап зейнетақы тағайындаудың жаңа

әдіс темесі енгізілетініне тоқталды. «Нұрлы жер» мемлекеттік бағдарламасын жүзеге асы­ру жөніндегі маңызы жоғары мәселе туралы да айтып өтті.

Өз кезегінде сөз алған әскери қызметшілер Президент Жолдауын қолдайтындықтарын, елде жүргізілетін реформаларды талқылауға атсалысатындықтарын айтып, оң нәтиже күтетіндіктерін жеткізді.

АТЫРАУ

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Парламент Сенатының депутаты Төлеубек Мұқашев «Қазақстан газ ассоциациясы» заңды тұлғалар бірлестігінің еңбек ұжымымен кездесті. Жүздесуде Мемлекет басшысы Н.Назарбаевтың билік тармақтары арасындағы өкілеттіктерді қайта бөлу жөніндегі Үндеуі мен «Қазақстанның Үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік» атты халыққа Жолдауы жан-жақты талқыланды.–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Парламент Мәжілісінің депутаттары Жамбыл Ахметбеков, Бақытгүл Хаменова, Геннадий Шиповских, Марат Бопазов Атырау облысына жұмыс сапары барысында «Батыс» өңірлік қол-бас шы лығының штабында әскери қызметшілермен және олардың отбасы мүшелерімен кездесті. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Бірауыздан қолдау білдірді

Өзгерістерден оң нәтиже күтеді

Біз, Ресей қазақтары атаме кен­нен жырақ жүрсек те, онда болып жатқан өзгерістерді сырттан қарап, қадағалап отырамыз. Өзге елде тұрып жатқаннан кейін бізге жырақ көрінеді, әйтпесе Ресей қашаннан Қазақстанның құдайы көршісі ғой. Сондықтан экономи­када, әлеуметтік салада екі елдің алыс­берісі жеткілікті. Қазақстан қазір қай саланың дамуы болсын бұрынғы Кеңес Одағына қараған елдерден көш ілгері. Жақында интернеттен Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан хал­қына жолдаған «Қазақстанның Үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік» атты Жолдауын оқып шықтым. Әрине, мені атамекенім – Қазақстан экономикасының дамуы жотаға емес, көкке атылған шың­дарға ұмтылғандай әсер береді, даму қар­қыны таңдандырады. Ең бастысы, елді алға сүйреудің, дамудың нақты, сенімді әрі өршіл жоспар­мақсаты өзгеге үлгі алуға, үйренуге меңзегендей екен.

Осыдан 25 жыл бұрын, Тәуелсіздігін енді алған кезде «Қазақстанға қиын болады, қашан зауыттар салады, өңдеу өнеркәсібін дамытады? Еуропаны айтпағанда, Кеңес Одағы құрамында бірге болған Ресей, Украина, Балтық бойлары елдерінің сол кездегі деңгейіне ол қай уақытта теңесер екен», деген ойды бәріміз де ойладық. Ал қазір Қазақстан ТМД елдерінің көбін шаң қап тырды, алпауыттарға қарай адымдап келе ді. Жолдауда бұл анық айтылады. Бүгін дү ние жүзінде дамудың ерекше қарқыны бай қалады. Дүние тез өзгеріп келеді. Жол­дауда Президент: «Еңбек өнімділігін айтар­лықтай арттыру керек. Бұл жердегі негізгі фактор Төртінші өнеркәсіптік революция эле мент терін жаппай енгізу болуға тиіс. Бұл – авто маттандыру, роботтандыру, жасанды интел лект, «ауқымды мәліметтер» алма­су, тағыс бас қа міндеттер» деп көрсетеді. Соған орай тек экономикада ғана емес, өмірдің бар лық саласында көптеген мақсат­міндеттер қояды.

Сырттағы ағайынның байқауынша, бұрын Қазақстанда өнімді экспорттаудан гөрі импорттың үлесі басым болатын. Сырт қа көбіне кен немесе астық секілді шикізатты шығарып отыратын. Қазір Қазақ станда өндірілген тауарды дүниенің төрт бұрышы біледі. Мысалы, ауыл шаруа­шылығын алсақ, Қазақстанның сапалы ұнын Жер шарының алыс нүктелеріндегі ел дер сұрап жатады. Бұл – шындық. Ал Жол дауда Елбасы: «Үкімет алдын­да қазірдің өзінд е 2025 жылға қарай шикізаттық емес экспортты 2 есе ұлғайту міндеті тұр» деп тапсырды. Демек, Қазақ­станда өңдеу кәсіпорны қарыштап дамуға беталды деген сөз.

Дүниенің дамыған көп елдерін­де өңдеу кәсіпорны, орта және шағын бизнес экономиканың көп жүгін арқалайды. Қазақстанның экон о миканы осы жолға бағыт­таға ны Елбасының бұрынғы Жолдауларынан да көрініс тапқан еді, бұл жолы нақтылаңқырап ай­тып ты. Жолдауда бизнес­ортаны дамыту ға екінші басымдық бере

отырып: «Біздің стратегиялық мақ саты­мыздың бірі – елдің ішкі жалпы өнімін­дегі шағын және орта бизнестің үлесі 2050 жылға қарай кем дегенде 50 пайыз болуын қамтамасыз ету», дейді. Кәсіпкерлікті дамы­ту дың тетіктерін де тәптіштей айтады.

Негізі Қазақстан Президенті бұрыннан кәсіпкерлікті дамытуға көп көңіл бөлгенін, тіпті кәсіпорындар еркін бел жазуы үшін тексеру орындарына мораторий жария­лағанын да білеміз. Бұл жолы да түсін генім, Президент экономикадағы, оның ішінде бизнестегі мемлекеттің рөлін азайтып, кәсіпкерлікті барынша жаппай дамытудың мүмкіндіктер жолына бағыттайды, дүние жүзіндегі дамыған елдердің озық стан­дарттары мен тәжірибелерін енгізуді міндеттейді. Бизнес бәсекенің ісі, ол тек бәсекелі ортада дамиды. Мемлекеттік монополия бизнесті тек тұсайтыны белгілі, сондықтан Нұрсұлтан Әбішұлы бизнеске, кәсіпкерлікке барынша еркіндік беріп отыр.

Тәуелсіздік алғанға дейін Қазақстан орталықтың шикізат қазанына айналғаны тарихтың ісі болып барады. Ал қазір Қазақстан экономикасының қарыштап дамығанын сол орталықтың мұрагер елі де көріп­біліп, мойындайды. Атамекеніміз, Қазақстанның, Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың халықаралық беделіне де сыртта отырып қуанамыз. Бұрынғы Кеңес Одағында ортақ қазанға қараған елдердің ешқай сысында осы күнге дейін ең ірі сам­мит, Азия ойындары, Универсиада өт кен емес. Мұның барлығы да алдымен Қазақ­стан ды дүние жүзіндегі беделді ұйым­дар мен ірі елдердің мойындауы десек, екінші ден экономиканың дамуына да байланысты.

Қазақстанның Үшінші жаңғыруын, жаһандық бәсекеге қабілетті болуын міндет­теген Жолдауда айтылған мақсаттардың барлығы да орындаларына, Қазақстанның болашақта дамыған отыз елдің қатарынан орын аларына сенемін. Өйткені, осыған дейін Қазақстанның дамуы өзін дүние жүзі алдында дәлелдеді.

Құрамыс НОҚАЕВ,кәсіпкер

Ресей Федерациясы,Магнитогор қаласы

Сырт көз – Сыншы

Атамекенді дамудың даңғылына бағыттаған құжат

Президент Жолдауы – әр жылдың ең басты сая­си құжаты. Өз жылнама­сын, сонау 1997 жылдан бас таған Жолдаулар ішкі қисыны тұрғысынан да, мәні мен мазмұны жағынан да бірімен­бір үндес әрі сабақтас.

Ең алғашқы «Қазақ­стан­2030» деген атаумен қа был­данған стра тегиялық бағ дар ла маның мер зімі нен бұрын орындалып, сүйікті Отанымыздың мейлінше дамыған 50 елдің құрамы на кіруіне байланыс­ты жаңа стра теги ялық бағдарлама қабылдау қажеттілігі туындаған еді. Осыған орай, «Қазақстан­2050» атты жаңа бағдарлама өмірге келді. Бағдарлама межесі – 2050 жылға қарай, дамыған 30 елдің қатарынан көріну. Айтуға оңай болғанмен, бұл деген аса ауқымды, өте күрделі міндет екендігі бесенеден белгілі. Міне, осы күрмеуі қиын, бірақ мейлінше өзекті, әрі көкей кесті міндетті шешу тетік­терін, Елбасы өзінің соңғы Жол дау­ларында айқындап беріп келеді.

«Қазақстанның Үшінші жаң­ғыруы: жаһандық бәсекеге қабі ­леттілік» атты биыл ғы Жолдауында

Елбасы әлемдік дағ дарыс­тан туын даған еліміздегі эконо микалық және қар­жы лық дағдарысқа қарсы бағыт талған, Отаны мыз­дың кемелді келешегін қам тамасыз ететін мін­дет терді айшықтап берді. Бұл міндеттердің түпкі мақсаты – 100 нақты қадам­

нан тұратын Ұлт жоспарын жүзеге асырып, асқақ мақсатымыз әлемдегі барынша дамыған 30 елдің ортасы­нан ойып тұрып орын алу. Мәңгілік Ел идеясының салтанат құруын қамтамасыз ету. Осынау айрықша мәні бар стратегиялық жоспарды жүзеге асыру үшін терең білімді әрі жоғары білікті кадрлардың қажет­тілігі айтпаса да түсінікті.

О с ы ғ а н б а й л а н ы с т ы м е н , ұстаздар қауымының өкілі ретінде 5 негізгі басымдықтан тұратын Жолдаудың «Адами капитал сапа­сын жақсарту» деп аталатын 4­ші басымдығына ерекше тоқтал ғым келіп тұр. Өйткені, инновация­лық экономика мен шикізаттық емес секторды құрудың негізгі тетігі – жоғары білікті кадр лар. Сондықтан да Елбасы білім беру

мен денсаулық сақтау салала­рын жетілдіруге арналған бұған дейінгі бағдарламалардың орын­далу керектігін еске сала отырып, ойын «білім беру жүйесінің рөлі өзгеруі тиіс» деп түйіндейді. Үш тілді оқуға кезең­кезеңімен көшу керектігін айта келіп, қазақ тілінің басымдығы сақталатынын, оның одан әрі өркендей дамуына зор көңіл бөлетінін атап өтеді.

Сөздің реті келгенде айта кетейік, үш тілде оқытуға көшу туралы мәселе қоғамда біршама пікірталас туғыз ғаны анық. Қолдаушылар да, сынаушылар да баршылық. Мәселеге сыни тұрғыда қарайтындарға айта­рымыз, сынның барынша әділетті болғаны дұрыс, сонда ғана оның тәрбиелік мәні болады. Атам қазақ «Сын түзелмей, мін түзелмейді» деп бекер айтпаған. Ал әділетсіз сын «жаптым жала, жақтым күйенің» кері болып шығады.

Сонымен, Жолдау жариялан ды. Алдымыздағы бағындырар биік­тер мен алынар асулар айшық тал­ды. Ендігі жердегі баршамыз дың міндетіміз – осынау асқақ мұрат­мақсаттарды жүзеге асыру үшін аян­бай еңбек ету.

Саттар ҚУАШБАЙ,Оңтүстік Қазақстан облыстық

мәслихатының депутаты, экономика ғылымдарының

докторы, профессор

Мақсатқа жету жолы –аянбай еңбек ету

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Барша қазақстандық асыға күтетін Елбасымыз Н.Ә.Назарбаевтың халыққа арнаған әрбір Жолдауы, саяси-экономикалық және әлеуметтік тұрғыда аса терең мәні мен мазмұны бар тарихи құжат. Өйткені, онда бағындырған белестер зерделеніп, алынар асулар сараланады.––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Ортақ ұстанымортаға салынды

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––Парламент Мәжілісінің депутаты Екатерина Никитинская, «Ақ жол» ҚДП Алматы қалалық филиалының төрағасы Дмитрий Васильев және төрағаның орынбасары Ерлан Ақжолов Алматы қаласындағы А.Сызғанов атындағы Ұлттық ғылыми-хирургия орталығында ақ халатты абзал жандармен кездесу өткізді.–––––––––––––––––––––––––––––––––––––Сапарбай ПАРМАНҚҰЛОВ,«Егемен Қазақстан»

Жиын барысында депутат аталған мекеме ұжымы­ның ал дында Мемлекет басшысының биылғы Жол­дауы на кеңінен тоқталып өтті. Ал Елбасы ның Үндеуі демо кра тия лық даму жолындағы тарихи шешім болға­нын ерекше атады.

«Қазір еліміздің барлық өңір ле рінде Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақ стан халқына арнаған Жолдауы мен демократиялық өзгерістерге қатысты Үндеуі қызу тал қы ла н ып жатыр. Елбасы Үндеуде конститу циялық заң дар ға өзг ері стер енгізіп, қазіргі мемлекеттік басқару жүйе сін жа ңар татын кездің келгенін айтып, мұндай қадам заман талабынан туындап отырғанын жеткізді. Шын ды ғында, ең алғаш Тәуелсіздік алған жылдарда бізге пре зи денттік басқару тетігі қажет болған еді. Оның нәти же сінің қандай болғанын біз көріп отырмыз. Ширек ғасыр ішінде біз әлемнің ең алпау­ыт мемлекеттерімен теңе се тін мемле кеттер қатарына кірдік. Бәсекеге қабілет ті Қазақ станға айналдық. Осы­нау табысқа толы 25 жылдан соң біз жаңаша қадам ба­сып, жаңа дәуірдің есігін аш қа лы отырмыз. Аталған бұл қадам Парламент пен Үкі мет ке үлкен жауап кер шілік, сенім жүктейді», – деді Е.Никитинская.

Жиын соңында А.Сызғанов атындағы Ұлттық ғылы­ми­хирургия орталығының директоры Болат Бай маханов клиниканың тыныс­тіршілігімен таныстырды.

АЛМАТЫ

4 9 ақпан 2017 жылСаяСат

Нұрбол ӘЛДІБАЕВ,«Егемен Қазақстан»

Н.Нығматулин атап өткендей, бұл екі құжат, шын мәнінде, Қазақстанымыздың алдағы даму жолының стратегиялық жос­пары. Ұсынылып отырған басқару рефор­масы Елбасының болашақты ойлайтын, дана саясатының тағы бір нақты көрсеткіші. Сонымен бірге, бұл – Президенттің демо­кратиялық ұстанымды күшейту жолындағы тарихи шешімі.

Ал Елбасының «Қазақстанның Үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік» Жолдауы – еліміздің тарихи белесін бастаған өте маңызды құжат. Мәжіліс Төрағасы: «Онда Елбасы Қазақстан дамуының жаңа бағыттарын белгілеп берді. Әсіресе, ұлттық экономиканы көтеруге ерекше көңіл бөлді. Бұл ең алдымен халықтың әлеуметтік жағдайын күшейтуге ықпал етеді», – деді.

Одан әрі палата Спикері Жолдаудың әрбір басымдықтарына, болашақ мақсаттарға тоқталды. Оны жүзеге асыруға белсене қатысу әрбір қазақстандықтың абыройлы міндеті екенін тілге тиек етті.

Айта кетейік, аталған ауылдық округте 16

мыңдай халық тұрады. 3 мың бала қамтылған 7­білім мекемесі жұмыс істейді. Ауылда былтырдың өзінде 23,4 млрд теңгенің ауыл шаруашылығы өнімдерін өндірген 129 шаруа қожалығы тіркелген. Солардың бірі – «Хильниченко и К» серіктестігі. Ол – 567 шағын шаруашылықтың басын қосып отырған ірі қожалық. Иелігіндегі 39 мың гектар жердің 37 мыңын ауыл шаруашылығы мақсатында пайдалана­ды. Қант қызылшасын өсіруге ерекше ден қойған шаруашылық биыл 333 гектар жерге аталған көкөніс түрін еккен.

Н.Нығматулин Жолдаудың аграрлық секторды қолдауға серпін беретін тұстарына ерекше назар аударды.

Ал ауыл халқымен жүздесуде Жол­даумен бірге, саяси жүйені реформалау мәселесіне де көңіл бөлген палата Спи­кері ең әуелі тиімді президенттік басқа­рудың арқасында 25 жыл ішінде жеткен толағай табыстарға тоқталды. Ол жүйе Қа зақстанды барлық қиындықтардан аман алып шығып, әлем таныған әйгілі мемлекет­ке айналдырды. Ал жаңа реформа осы даму жолымыздың заңды жалғасы бола отырып, елді басқарудың жаңа талаптарға төтеп бере

алатын, тиімді, тұрақты, заманауи жүйесін құруды қамтамасыз етпек.

Кездесу барысында ауыл халқын тол­ғандырған әлеуметтік мәселелер де назар­дан тыс қалмады. Тұрғындар жергілікті өзін өзі басқару, субсидия бөлу, ауыл жолда рын жөндеу, денсаулық сақтау, білім беру мә­се лелері бойынша өзекті сұрақтарды алға тартты.

Әлеуметтік тақырып Мәжіліс Төр аға­сының аудандық емхана өкілдерімен кез­десуінде де әңгіме өзегіне айналды. Тұр­ғындарға қолайлы болу үшін мұнда «Ке­зексіз емхана» бағдарламасы енгізілген. Ме кемеде адам денсаулығына қатысты сала­лардың барлығы дерлік тиісті деңгейде қыз­мет етеді. Ақ халаттылар Елбасы белгілеген маңызды міндеттер емхана жұмысының са­пасын арттыра түсуге ықпал жасайтынына сенім білдірді.

Өз кезегінде «Aluminium of Kazakhstan» жұмысшылары да Елбасының стратегиялық бастамаларын толықтай қолдайтындығын жеткізді. «Aluminium of Kazakhstan» ЖШС – алюминий профильдерін өндіретін толық циклды жоғары технологиялық зауыт. Зауыт құю цехынан, 1540 және 2400 қысқа тоннаға арналған екі престен тұрады. Зауыттың жал­пы ауданы шамамен 14 мың шаршы метрді құрайды. Технологиялық үдеріс бастапқы алюминийді өңдеу арқылы дайын өнімнің 280­нен астам түрін шығаруға мүмкіндік береді. Зауыт жылына 12 мың тоннаға дейін өнім шығарады.

Алматы облысына сапары туралы Н.Нығматулин: «Елбасымыз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың саяси реформаға арналған Үндеуі және биылғы тарихи Жолдауы Алматы облысында да үлкен қолдауға ие бол­ды. Осы кездесулер біздің Президентіміздің жаңа даму бағыттары халқымызға ерекше серпін беретінін дәлелдейді. Осы қолдау, осы сенім алдағы биік мақсаттарға жетудің басты кепілі екені сөзсіз», – деді.

Мәжіліс Спикері атап өткендей, Ел­ба сының барлық бастамалары қа зақ стан­дықтардың өмір сапасын жақсартуға, бас­қару тиімділігін арттыруға, ұзақ мерзімді эко но микалық тұрақтылықты қамтамасыз етуге бағытталғанын сайлаушылар жете түсі неді, сондықтан да бүкілхалықтық қол­дауға ие болуда.

Айта кетейік, Мәжіліс депутаттары Жол­даудың мақсат­міндеттерін халыққа жет кізу, түсіндіру, насихаттау мақсатында аймақ­тарды аралап, тек облыс орталықтарын ғана емес, әрбір ауылды, шалғайдағы елді ме кен­дерді де қамтуда.

Алматы облысы

Арнұр АСҚАР,«Егемен Қазақстан»

Кездесуде Гүлшара Әбді­қа лықова: «Соңғы жылдары Қазақстан мен Сербия ара­сындағы қарым­қатынастар саяси, экономикалық және мә­дени­гуманитарлық салаларда серпінді дамып келе жа тыр. Сербия Президентінің Қа­зақстанға сапары барысында нақты уағдаластықтарға қол жеткізілді. Қазақстан Пре­зи дентінің Сербияға сапары кезін де де бірқатар маңызды келі сімдерге қол қойылды. Біздің елімізге Сербияның Пре мьер­министрі де келіп, эко но микалық қатынастарға оң ықпал ететін шешімдер жасал­ды. Алдағы уақытта сіздердің ел деріңіздің Парламент төра ға­сының да сапарын күту деміз», – деді.

Мемлекеттік хатшы екі ­жақ ты үкіметаралық комис ­сия ның өткен жылы табыс ты

жұмыс істегеніне, екі ел ара­сын дағы әріптестік бай ла ныс­тың келешегі зор екеніне тоқ­та лып өтті. Оның айтуын ша, Қа зақстан мен Сербия ара сын­дағы қарым­қатынас қар қыны жыл санап артып келеді.

«Өткен жылдың статис­ти калық деректеріне сәйкес, өзара тауар айналымы шама­мен 25 миллион долларды құ ­ра ды. Одан бөлек, мәдени­гу­ма ни тарлық саладағы қаты нас­тар да дамып келеді. Былтыр Сер бия астанасында екі елдің Мем лекет басшыларының қаты суымен қазақтың ұлы ақы ны Жамбыл Жабаевтың ес керт кіші ашылды, сол үшін де ри зашылығымызды білді­реміз»,– деді Мемлекеттік хат­шы. Гүлшара Әбдіқалықова ай тып өткендей, осы тектес игі шаралар Қазақстанда да ат­қа рылуда.

Бүгінгі таңда Сербия мен Қа зақстан арасында құрылыс, фар мацевтика және ауыл ша руа­

шылығы салаларындағы бай­ланыс күшейіп келе жат қа­нын айта кету керек. Қазақ­станның көтерме және бөлшек сауда, құрылыс салаларында Сер бия капиталының қаты­суымен оннан астам бірлескен кә сіпорын жұмыс істейтіні осының айғағы.

Елшімен кездесуде Мем­л е к е т т і к х а т ш ы а л д а ғ ы ЭКСПО­2017 халықаралық көр ме сіне Сербия тарапы қаты ­суға ниет білдіргенін тілге тиек етті. Өз кезегінде Сербия елші­сі ел Тәуелсіздігінің 25 жыл­ды ғымен және Қазақстанның БҰҰ Қа уіпсіздік Кеңесінің тұ­рақты емес мүшесі болып сай­лануымен құттықтады.

«Біз алдағы ЭКСПО көр­месіне қатысамыз. Қазір оған әзірлік жұмыстары қарқынды жүріп жатыр, идеялық және техникалық тұжырымдамасы жақын арада бекітіледі», – деді Владимир Миркович.

Кездесу соңында Гүлшара Әбдіқалықова сербиялық дип­ломатқа Қазақстан мен Сербия арасында сан салалы әрі сенімді серіктестік орнатуға үлес қос­қаны үшін ризашылығын біл­діріп, мықты денсаулық, игілік пен табыс тіледі.

Кеңестің кезекті отырысы

––––––––––––––––––––Кеше Астанада Қа зақ стан Рес пуб ликасы Президен­тінің Әкім шілігі Басшы­сының орынбасары Талғат Донақовтың төр а ғалы ­ғымен Қазақ стан Рес пуб­лика сы Прези ден тінің жа­нын дағы Құ қықтық саясат жө ніндегі кеңес тің кезекті отырысы болып өтті.––––––––––––––––––––

Кеңес отырысында ха лыққа біліктi заң көмегiнің сапасын кө теру шаралары, сондай­ақ құ­қықтық сауаттандыру жұ мы сы­ның жай­күйі туралы мәселелер қаралды.

Аталған мәселелер бойынша Әділет министрлігінің ақпараты тыңдалды.

Өткізілген Құқықтық сая сат жөніндегі ке ңес оты ры сы ның ұсыным дары Қа зақ стан Рес пуб­ликасын дағы заңнаманы және құ қық қол дану қызметін әрі қа рай же тілдіруде ескерілетін болады.

«Егемен-ақпарат»

Фарида БЫҚАЙ, «Егемен Қазақстан»

Еркін экономикалық аймақ аума­ғындағы күйдірілген мұнай коксын өн діру зауытының қызметкерлерімен кездесу кезінде «Нұр Отан» партия­сы Төрағасының бірінші орынбасары Президенттің тапсырмасы бойынша Қазақстанда бастау алған Үшінші жаң­ғырудың негізгі бағыттарын белгіледі. Ол «Мемлекет басшысы тәуелсіздік жыл дарында бизнестің дамуы үшін бар­лық қажетті мүмкіндіктерді туғызды, енді жаңа экономикалық нақтылық жағ­дайларында оның технологиялық жаң­ғыруын іске асыру керек» екендігін баса айтты.

Мұхтар Құл­Мұхаммед Елбасының өзінің халыққа Жолдауында отандық эко номика өсуінің сапалы жаңа орын­дарын ашудағы кәсіпкерліктің ерек­ше рөлін атап көрсетіп, экономиканың

қай салаларына үміт артатындығын түсіндірді. «Павлодардағы сияқты дәл осындай еркін экономикалық аймақтар біздің экономикамызға ғаламдық бәсекеге қабілеттілікті қамтамасыз етуге арналған өндірістің неғұрлым заманауи деңгейіне өту үшін ең қолайлы база болып табыла­ды», – деп қорытындылады «Нұр Отан» партиясы Төрағасының бірінші орын­басары.

Кокс өндіру зауыты 2015 жылы ашылған болатын. Ол Павлодардың мұнай­химия кешенінің құрамына кіреді. Кәсіпорынға шамамен 23 миллиард теңге жұмсалды. Ол 300 адамды жұмыспен қамтамасыз етіп отыр. Зауыт алдыңғы қатарлы экологиялық стандарттарға сәйкес салынды. Өндіріс барысында пай­да болатын түтінді газдар құрылысшылар қажет ететін гипсті қоспаға арналған қалдықтар өндіре отырып, оны 95 па­йыздан артық тазалайды. Бұдан басқа, кәсіпорын жыл сайын аймаққа 95 мың

мегаватт электр энергиясын береді.Мұхтар Құл­Мұхаммед барған тағы

бір алдыңғы қатарлы компания – темір­бетон бұйымдары зауыты. Ол өткен ғасырдың 80­жылдарында салынған ескі цехтың базасында құрылған болатын. Өндіріс ұзақ уақыт жартылай жұмыс істеп тұрған күйде еді, алайда, 2013 жылы «Бизнестің жол картасы­2020» бағдарламасының арқасында зауыт толығымен жаңғыртылды, заманауи және бәсекеге қабілетті өнім – ғимараттар құрылысына арналған жиналмалы темір­бетон құрылымдары мен бұйымдарын шығару жолға қойылды. Оның өндірістік қуаты – жылына 80 мың шаршы метр тұрғын үй.

Алайда, жұмыс көлемін ұлғайту үшін мүмкіндік бар. Кәсіпорындағылар Қазақстандағы Үшінші жаңғыру шеңберінде экономиканың нақты секто­рына жаңа инвестициялар келіп, отандық өндірушілердің көбеюі үшін мүмкіндіктер ашылады деп есептейді. «Нұр Отан» пар­тиясы Төрағасының бірінші орынбасары таяуда ғана Нұрсұлтан Назарбаев жария еткен ел дамуының жаңа жоспарының қазақстандық зауыттарды көтеруге бағытталғанын түсіндірді. Бірақ, Мұхтар Құл­Мұхаммедтің атап өткеніндей, сұранысқа ие, оның ішінде экспортқа да

бағытталған өнім шығаратын өнді ріс­тердің ғана келешегі зор.

Үй құрылысы комбинатының арқасында Павлодардағы тұрғын үй құрылысы жаңа серпін алып, қалада ескі шағын аудандарды сүру жұмыстары бас­талды. Олар жұмысшылардың уақытша тұрағы ретінде сонау кеңес заманында салынған болатын. Өмір сүруге қолайсыз бұл үйлердің тозығы жеткеніне ондаған жылдар өтті. Қазір оларды бұзып, адам­дар жаңа стандартпен салынған ыңғайлы жаңа тұрғын үй кешендеріне көшуде. Аймақта таяу жылдарда ескі үйлердің мәселесін толық шешу жоспарланып отыр. «Бұл – Президент іске қосқан елі­міздегі ауқымды жаңғырудың тағы да бір жағымды мысалы», – деп атап өтті Мұх­тар Құл­Мұхаммед.

Сұлтанмахмұт Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университетінде өткен облыстың ғылыми зия лы қауымы­мен және жастарымен кездесуі кезінде «Нұр Отан» партиясы Төрағасының бірінші орынбасары «Жаңғыру 3.0»­дің бес негізгі бағыты туралы егжей­тегжейлі әңгімелеп берді. Мұхтар Құл­Мұхаммед сапалы білім Президенттің халыққа Жолдауындағы қойылған стратегиялық мақсаттарын тиімді жүзеге асырудың кепілі болып табылатынын еске салды.

Ол Қазақстан дамуының жаңа кезеңінің дәл осы отандық жоғары оқу орындарын жаңғыртудан бастау алатынына сенім білдірді.

Біздің республикамызда басталған ауқымды өзгерістерді жүзеге асыруда «Нұр Отан» партиясына да зор сенім ар­тылып отыр. Партиялықтармен кездесу барысында Мұхтар Құл­Мұхаммед Пав­лодар өңірінің экономикалық қана емес, әлеуметтік көрсеткіші жағынан да көш бастап келе жатқан аймақтардың қа­тарына енетінін атап өтті. Дәлірек айтсақ, облыс балаларды мектепке дейінгі біліммен қамту жағынан республикамыз бойынша бірінші орында тұр. Өңірде бұл мәселе 100 пайызға шешілген.

Сонымен бірге, «Нұр Отан» партия­сы Төрағасының бірінші орынбаса­ры таяуда Мемлекет басшысы өт кіз­ген Үкіметтің кеңейтілген отырысын­да барлық өңірлердің алдында Үшін­ші жаңғырудың тиімді болуы сол мәселелердің шешілуіне байланыс ты бірінші кезектегі міндеттердің тұтас топтамасының белгіленгенін жет кізді. Мұхтар Құл­Мұхаммед пар тияның облыстық филиалына Елбасы тап сыр­масының басым бағыттарының орында­луын қатаң бақылауға алуды және оның мәнісін әр павлодарлыққа жеткізуді тап­сырды.

ПАВЛОДАР

«Алатау» технопаркінің жұмысымен танысты

–––––––––––––––––––––––– ––––––––––––––––––––––––Премьер­Министр Бақытжан Сағынтаев Алматыдағы «Алатау» инновациялық технологиялар паркінде болып, ар­найы экономикалық аймақтың соңғы жетістіктерімен танысты. –––––––––––––––––––––––– ––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––––––– –––––––––––––––––––––Кеше еліміздің Мемлекеттік хатшысы Гүлшара Әбдіқа­лықова Сербияның Қазақстан Республикасындағы Тө­тенше және өкілетті елшісі Владимир Мирковичтің дипломатиялық миссиясының аяқталуына байланысты онымен кездесу өткізді. ––––––––––––––––––––––– ––––––––––––––––––––––

Алмас НҮСІП,«Егемен Қазақстан»

Алматы қаласының әкімі Бау­ыр жан Байбек мамандар атқарып жатқан шаруалармен таныстыру барысында, жаңа лықтардың аз емес екенін атап өтті. Мәселен, біраз уақыт шу болған «Оңай» кар­тасын енгізудің толықтай жүзеге асып болғанын, алдағы уақытта аталған төлем картасының қол­дану көкжиегін кеңейте түсуді көздеп отырғанын айтты. Қазірдің өзінде Шымбұлаққа баратындар «Оңай» картасын қолдана оты­рып, баяғыдай ұзын­сонар кезек­ке тұрудан құтылады. Сондай­ақ, төлем картасын қолданушыларға тарифті төмендету мәселесіне де тоқталды. «Бір реткі төлем мен карта арқылы төлемнің арасында айырмашылық болғаны жөн», – дейді қала әкімі.

Үкімет басшысының сапа­ры барысында КБТУ Теңіз ака­демиясына қарасты бұрғылау тренажерінің ерекшелігі таныс­тырылды. Мамандардың айтуын­ша, бұрын бұрғылауды үйрену үшін қазақстандықтар шет ел­дерге шығуға мәжбүр болатын. Шет ел, әрине, қымбатқа түседі. Қомақты қаржы шығындап

(1 млн 200 мың АҚШ доллары) ор натылған бұрғылау оқу­жат­тығу құрылғысы әлемнің кейбір қа ла ларында ғана бар көрінеді. Ақпан айының 14­нен бастап 13 студент арнайы курс тан өтеді. Ал ғашқы түлектер де солар бол­мақ. Өз елімізде әлдеқайда ар зан­ға түседі деген бұл құрал ар қы ­лы тәжірибеден өтудің бір ап та­лық курсы – 300 мың теңге. Бір артықшылығы, бұл жерден ал ған сертификат әлемнің кез кел ген елінде жарамды бол мақ. Сон дай­ақ, Алматының кө шелері не орнаты­лып жатқан жол қозғалысын бақы­лайтын ақылды камералар, қа ру сата тын дүкендерге орнаты латын қа уіп сіздік дабыл қағу тетіктерінің заманауи артық шы лықтары сөз болды.

Министрлер Кабинетінің Төр­ағасы «Алатау» технопаркінде ор­наласқан ақпараттық және элек­тронды аспап жасау, энергияның жаңа көздерін табу, табиғат ре­сурстарын тиімді пайдалану, мұнай­газ өнімдерін өңдеу тех­нологияларын жетілдіру сияқты салаларды дамытуға бағытталған басқа да нысандармен танысып, өз бағасын берді.

АЛМАТЫ

Бұл – ахуалды реттеуге қосылған нақты үлес

–––––––––––––––––––––––– ––––––––––––––––––––––––Астанадағы Сирия жөніндегі кездесу қорытындысы бойынша Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінің баспасөз қызметі түсініктеме берді. –––––––––––––––––––––––– ––––––––––––––––––––––––

Онда былай делінеді: «Ас­та нада Ресейдің, Түркия мен Иранның жоғары деңгейдегі сарап шылары бұрнағы күні Астана процесі аясында Сирия үкіметі мен әскери оппозициялық топтар арасындағы келіссөздердің бірлескен техникалық тобының алғашқы отырысын өткізді. Сонымен қатар, оған Біріккен Ұлттар Ұйымы мен Иордания де­легациясы қатысты.

Іскерлік және сындарлы жағ­дайда өткен бұл кездесу Сирия­дағы соғысты тоқтату режі мін орнықтыру мәселелерін тал­қылау үшін құрылған Аста на платформасының қажетті лігін көрсетті, оның Қазақстан Пре­зиденті Нұрсұлтан Назарбаевтың қолдауы мен беделінің арқасында құрылғаны белгілі. Елбасының бітімгершілік бастамалары мен шиеленіскен жағдайларды реттеу мен әлем елдерінің арасындағы текетіресті жұмсартуға қосқан сүбелі үлесі халықаралық аренада кеңінен танымал».

Қазақстанның Сыртқы істер министрлігі, сондай­ақ, БҰҰ Бас хатшысының Арнайы өкі­лі Стаффан де Мистураның

қол дауы мен және оның белсенді қатысуымен ұйымдастырылған Сириядағы ахуалды реттеу жөнін­дегі Астанадағы кездесу Же­нева процесін қолдауға бағыт­талғанын атап өткен. Осы орай­да, техникалық топтың шамамен үстіміздегі жылғы 15­16 ақпанға жоспарланып отырған келесі оты­рысы БҰҰ аясында Женева бейбіт келіссөздерінің кезекті раундын өткізуге қажетті жағдай жасауға мүмкіндік береді деп сенеміз, делінген түсініктемеде.

Түсініктеменің қоры тын­ды сында мүдделі тараптардың кездесуі үшін Қазақстанның алаң ұсынуы және Астананы бітім ­гершілік кіндігі ретінде көр­сету біздің еліміздің 2017­2018 жылдардағы БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің тұрақты емес мүшесі ретінде Сирия ахуалын реттеу процесіне қосқан нақты үле сі болып табылатыны атап көрсе­тілді. «Қазақстан өңірлік және жа­һандық қауіпсіздікпен байланыс­ты мәселелерді іс жүзінде шешу үшін барлық күш­жігерін жұмсап, дәйекті түрде қадам жасайтын болады», делінген түсініктеменің соңында.

Сербиялық дипломатпен кездесті

Жолдаудың басым бағыттары талқыланды–––––––––––––––––––––––– ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Мәжіліс Төрағасы Нұрлан Нығматулин Алматы облысына жұмыс сапары барысында Ескелді ауданының Қарабұлақ ауылындағы «Хильниченко и К» шаруашылығында бо­лып, аудандық медицина өкілдерімен және аудан халқымен кездесті. Басты тақырып Елбасының билік тармақтары арасында өкілеттіктерді қайта бөлу туралы Үндеуі мен жыл сайынғы дәстүрлі Жолдауы болды. –––––––––––––––––––––––– ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––«Нұр Отан» партиясы Төрағасының бірінші орынбасары Павлодар облысында болды. Мұхтар Құл­Мұхаммед облыс әкімі Болат Бақауовпен бірге еңбек ұжымдарымен кездесті. Сапардың негізгі мақсаты – Президенттің Қазақстан халқына Жолдауын түсіндіру.

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Үшінші жаңғыру үшін күш жұмсайтын боламыз

59 ақпан 2017 жылКонституциялық реформалар бағдарламасы

Мемлекет басшысы сыртқы саясатқа, ұлттық қауіпсіздік пен елдің қорғаныс қабілетіне күш-жігерін жұмылдыратын бола ды. Бұл ретте Үкімет пен Пар ламенттің рөлі айтар лықтай кү шейетінін түсіндік. Конститу-циялық жолмен еліміздің саяси жүйесіне өзгерістер енгізу – за-ман талабынан туындап, елі-міздің даму үдерісіне сәйкес келіп отыр. Енді мемлекеттік басқару жүйесі өзгеріп, Үкімет пен Парламенттің халықтың алдындағы жауапкершілігі арта түсетіні көңілімізге қонады. Бұл өзгерістің жалпы халық үшін тиімді болатындығына сенім-деміз. Ең бастысы, осы про цес-ке Президент тарапынан аза-маттық қоғам, халық, еліміз д ің

әртүрлі қоғам өкілдері жан-жақты қатысып, халықтың ара-сында кеңінен талқылауға мүм-кіндік беріліп отыр. Осының нәти жес інде бұл реформа оңтай лы жүзеге асырылады деп ойлай мын. Сарабдал саясат-кер, кемеңгер Көшбасшымыз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев әркез оңтайлы шешім қабылдап, әлеуметтік-экономи калық да-муымыздың даңғыл жо лын көрсетіп келеді. Елбасы ның әр жыл сайынғы халыққа жол-даулары, жаңа реформа лары, мызғымас Ұлт жоспары, үн-деулері елінің еңсесін көтеріп, ынтымағымыздың мыз ғы мас беріктігіне, жан-жақты дамуы-мызға мұрындық болып, халқын игіліктерге бастауда. Бұл жолғы

Үндеуі де нақ осындай ел-жұрттың қамын күйттеген ізгі ниеттен туғандығы анық. Мен мұны ел дамуындағы сая-си маңызды парасатты қадам, демократиялық процест ің ілгерілеуі деп бағалаймын. Саяси би ліктегі екі негізгі тармақ – Үкімет пен Парламенттің тепе-тең дігін қамтамасыз етеді. Соны-мен қатар, бұл Үкіметтің, Парла-менттің жұмысының кәсібилігін, олардың жауапкершілігін, елдің саяси-экономикалық дамуындағы жауапкершілігін арттыру арқылы тиімді жұмыс істеуін қамтамасыз етеді.

Елбасының бағдарламасы, әлемде болып жатқан жайттарға бай ланысты туындаған құры лым-дық өзгерістер – халықты бейім-деуге бағытталып отырғанын аңғару қиын емес. Билік тар-мақтары өкілеттіктерінің ауы-суы саяси тұрғыдан қолайлы. Жалпы, мемлекеттік басқару жүйесінің жақсаруына оң әсер ете тіні белгілі. Ал мұның ар-тында қалың бұқара, қарапайым халық тұр. Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаевтың жариялаған Үндеуі қай жағынан алып қарағанда да үл кен маңызға ие. Егемен еліміз дегі жаңа өзгерістер, жүзе ге асырылғалы отырған Консти туциялық реформа біздің

мем лекет пен қоғамның дамуын жаңа кезеңге шығарады деген ойдамын. Үндеуде Н.Назарбаев Президентт ің әлеумет т ік -экономикалық процестерді рет-теудегі біршама өкілеттіктерін, 40-қа тарта президенттік құзы-реттің Парламентке, Үкіметке ж ә н е б а с қ а д а а т қ а р у ш ы органдарға беретінін айтты. Бұл салаға Үкімет, министрліктер және әкімдіктер толықтай жауап беретін болады. Осыған байла-нысты тиісті Заңдарды өзгерту орын алатынын ұғындық. «Мен мұны жалғыз ғана мақсатпен – елді басқарудың неғұрлым тиім-ді, орнықты, заманауи жүйе сін құру үшін жасап отырмын», – деді Елбасымыз. Сайып келген-де, осынау реформалар бағдар-ламасы – Қазақстан қай бағытта жүреді деген сауалдың айқын жауабы, елдің жарқын болаша-ғының кепілі. Егемен еліміздегі жаңа өзгерістер мемлекетіміз бен халқымызды жақсылықтарға, жаңа игіліктерге бастайды деп үміттенеміз.

Қалаубек АНАШЕВ, аудандық қоғамдық

кеңестің төрағасы

Оңтүстік Қазақстан облысы, Түлкібас ауданы

Сенатор С. АҚЫЛБАЙ:

Жер туралы пікірсайыста Конституцияның 26-бабына сілтеме жасау қате

Сенаттың Конституциялық заңнама, сот жүйесі және құқық қорғау орган-дары комитетінің төрағасы Серік Ақылбай Қазақстан Республикасының Конституциясының 26-бабына түзетулер жобасы бойынша түсіндірме берді. Жобада баптың 1-тармағы «Әркім заңды түрде алған қандай да бол-сын мүлкін жеке меншігінде ұстай алады» деген мәтінде ұсынылып отыр.

С.Ақылбайдың түсіндіруі бойын-ша, «азаматтар» деген сөз «әркім» сөзімен алмастырылады. Бұл жерде «әрқайсысы» деп Қазақстанның аза-маттары, шетелдік азаматтар және азаматтығы жоқ адамдар деп түсінуге тиіспіз. Неге біз еліміздің резиденті емес адамның немесе азаматтығы жоқ адамның мүлкінің сақталуын қамтамасыз етпеуіміз керек? Мәселен, оның көлігі, киімі, компьютері бар. Мұның бәрі сол адамның мүлкі бо-лып табылады. Одан басқа, шетелдік азаматтар мұнда инвестиция әкеледі, ол да мүлік. Келген инвестиция қорғалуы керек, ол Конституциямен сақтандырылуы арқылы қамтамасыз етілуі керек», деп атап өтті депутат.

«Жер туралы мәселе – ол басқа мәртебеге ие, мүлде басқа ереже-мен реттеледі, – деді С.Ақылбай. – Біз бұл жерде Конституцияның 6-бабына жүгінуіміз керек, онда жер заңда көрсетілген жағдайларда ғана жекеменшікке бер ілет ін і жазылған. Яғни, мұнда Жер тура-лы және Азаматтық кодекстерге сілтеме жасалған, ал ол заңдарда

шетелдіктердің ауыл шаруашылығына арналған жерлерді сатып алуы туралы бірде-бір сөз жоқ».

С.Ақылбайдың айтуынша, 26-бап-тың 1-тармағына байланысты жер ту ра лы пікірталасқа негіз жоқ, өйт-кені, жер мәселесі бұл ережемен қарас тырылмайды. «Шетелдіктердің Қазақ станда ауыл шаруашылығына арнал ған жерлерге ие болуы мүмкін емес. Дұрыс түсіндірілгенде, ешқан-дай олқылық болмау керек. Бәрі де біздің заңдарымызға сәйкес жаса-лып отыр. Мемлекет басшысы ауыл шаруашылығы жерлерінің шетел дік-терге сатылмайтыны туралы бұрын да айтқан болатын. Жер, су, табиғи ресурс тар – мүлік емес. Олар ерекше мәр тебеге ие», деді Жоғарғы пала-таның салалық комитетінің басшысы.

Бизнесті қорғау тақырыбына бай-ланысты ол: «Біз шетел азаматының да, азаматтығы жоқ адамның да жеке мүлкінің қорғалуын қамтамасыз етуге тиіспіз. Мемлекет олар әкелген ин-вестиция мен заңды түрде алынған мүлкінің қорғалуына осылай кепілдік бере алады», деп атап өтті.

Ең бастысы – елдің қолдауы

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Сенат депутаты Икрам Адырбеков әлемдік экономикадағы жылдам өзгерістер жағдайында құбылмалы әлеуметтік-экономикалық ахуалдағы қазіргі мәселелерді жедел шешу үшін Үкіметтің әрекет ету мүмкіндігі мен қажетті дербестігі болуы керек, деп санайды. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Сенатордың пікірінше, Мем-лекет басшысының билік өкілет-тіктерін қайта бөлу және сая-си жүйенің өзгерістері жөнін-дегі Үндеуіндегі бастамалар де-мократиялық қоғам қалыптастыру жолындағы тарихи меже болып табылады.

И.Адырбеков сенаторлар Мұх-тар Алтынбаев және Ләззат Қиы-новпен бірге Алматы қала сындағы Алатау ауданы ның активімен және тұрғын дары мен кездесті. Жүздесу бары сында Мемлекет бас шысының

«Қазақстанның Үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсе кеге қабілеттілік» атты халыққа Жол дауы ның басым міндеттері талқы ланды.

Кездесуге қатысушылар Мем-лекет басшысының бастамалары-на қолдау білдірді. Сенаторлар, сонымен қатар, Алматы қала-сы ның тұрғындарымен әлеу-меттік қамсыздандыру және тұр-ғын үймен қамтамасыз ету, ба-ғаны қалыптастыру мен жер гілікті атқарушы органдардың жұмысы туралы мәселелерді талқылады.

* * *––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Сенаторлар Мұрат Бақтиярұлы мен Бекмырза Еламанов Қызылорда облысына жұмыс бабындағы сапарында Қызылорда қаласының активімен, мәслихат депутаттарымен және қала тұрғындарымен кездесті.––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Сенаторлар «Атамекен» Ұлт-тық Кәсіпкерлер пала тасы ның Қызылорда облыстық бө лім-шесінде аймақ кәсіпкерлерімен, қаладағы Жастар сарайында өңір жастарымен болған кездесулерде Елбасының Қазақстан халқына Жолдауы, билік тармақтарының өкілеттілігін қайта бөлу жө нін-дегі конституциялық рефор малар туралы жан-жақты түсіндіру тұр-ғысында кеңінен әңгіме өткізді.

Жолдаудан туындайтын мін-деттер аясында ауыл шаруа-шылығын дамыту, елімізді сапалы

азық-түлікпен қамтамасыз ету, оның ішінде күріш дақылын са-палы әрі тиімді өсіру жайы сөз болды. Сенаторлар, сондай-ақ, Парламенттің заң шығару қыз-меті, еліміздің құқықтық ірге та-сы мен қабылданған заңдар және оны іске асыру барысы туралы жиналғандарды хабардар етті.

Сенаторлар облыстың Сыр-дария ауданындағы Айдарлы, Іңкәрдария, Шиелі ауданындағы Бо-табай ауылы және Қармақшы ау да-нындағы Қуаңдария ауыл дары ның тұрғындарымен де кездесті.

* * *––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Сенат депутаттары Бақтыбай Шелпеков пен Михаил Бортник Ақтау қаласының активімен кездесті. Мәслихат депутаттары-мен, кәсіпорындар және қоғамдық бірлестіктердің басшылары-мен кездесуде сенаторлар Мемлекет басшысы Н.Назарбаевтың «Қазақстанның Үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік» халыққа Жолдауының негізгі мәселелерін жан-жақты әңгімеледі. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Сондай-ақ, билік тармақтары арасындағы өкілеттіктерді қайта бөлу мәселелері де талқыланды. Ақтау тұрғындары Мемлекет басшысының бастамаларына оң пікірлер айтып, кеңінен қолдау білдірді. Жүздесу барысында жергілікті кәсіпкерлер несиелерге қол жеткізу, салық салу жүйесінің

айқындығы, «Бизнестің жол карта-сы-2020» бағдарламасы бойынша кәсіпкерлікті қолдау мәселелерін көтерді.

Одан басқа, Астанада өтетін ЭКСПО-2017 халықаралық көрмесі аясында «жасыл экономиканы» да-мыту мәселелері бойынша мемлекет қолдауы қажет екені айтылды.

* * *––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Сенатор Серік Біләлов Солтүстік Қазақстан облысына жұмыс сапары барысында Жамбыл ауданының тұрғындарымен кездесті. Благовещенск ауылдық округінің мәдениет үйінде өткен кездесу барысында билік тармақтары арасындағы өкілеттіктерді қайта бөлуге қатысты реформалар мен Елбасының «Қазақстанның Үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік» Қазақстан халқына Жолдауының басым бағыттары талқыланды. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Сенатор жемшөп, жарма, бұр-шақ пен майлы дақылдар өнді ретін «Атамекен-агро» серіктестігінде де болып, көктемгі егіс науқанына дайындықпен таныс ты. Сондай-ақ, сенатор «Династия агро» серік-тестігінің май өңдеу зауытында болды.

С.Біләлов сапары барысында Есіл ауданындағы Тарангүл ауы-лы ның Мәдениет үйінде жергілікті тұр ғындармен кездесіп, Мемлекет бас шысының Жолдауынан туын -

дай тын міндеттерге орай елі міз ді жаң ғырту және саяси ре фор ма ларды жалғастыру туралы бас та масына орай жан-жақты әңгі ме өткізді. Депутат, сондай-ақ, асыл тұқымды мал өсірумен айналы сатын ауыл шаруашылығы кәсіп орны – «Азия-Тарангүл» серік тес тігінде де болды.

Сенатор Ж.Қизатов атындағы Есіл ауылшаруашылық кол лед жі-нің қызметкерлері мен сту дент-теріне Елбасы Жолдауының маз-мұнын таныстырды.

* * *––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Батыс Қазақстан облысында жұмыс сапарымен жүрген Парламент Сенатының депутаттары Рашит Ахметов пен Бірғаным Әйтімова Теректі ауданындағы «Ақас» агрофирмасының және Орал қаласындағы «Батыс Қазақстан электр желілерін тарату компаниясы» акционерлік қоғамының еңбек ұжымдарымен кездесті. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Сенаторлар өз сөздерінде Конституцияға енгізу көзделіп отырған негізгі өзгерістер мен толықтырулар жайында айта келіп, Елбасының «Қазақстанның Үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік» атты ха лық-қа Жолдауының негізгі ережелерін жиналғандарға жан-жақты тү сін-дірді.

Кәсіпорын қызметкерлері Конституцияға енгізу көзделіп

отырған өзгерістер мен толық-ты рулар бойынша заң жобасы мен Мемлекет басшысының Жол-дауынан туындайтын міндеттерді қол дайтындарын жеткізе отырып, оның маңыздылығы мен уа қы тында жария етілгенін атап өтті.

Сенаторлар содан кейін де аймақтағы еңбек ұжымдарымен және оқу орындарында білім алып жатқандармен кездесулерін жалғастырады.

* * *––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Парламент Сенатының депутаттары Қайрат Ищанов пен Сәрсенбай Еңсегенов Атырау облысының Махамбет ауданындағы Сарытоғай ауылының тұрғындарымен кездесті. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Жүздесуде билік тармақтары арасында өкілеттіктерді қай-та бөлу мәселелері жөнін дегі Елбасының Үндеуі мен «Қазақ-станның Үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік» Жолдауын халыққа түсіндіру тұрғысында жан-жақты әңгіме өрбіді. Сенатор Қ.Ищанов Мем-лекет басшысының Жолдауындағы ауыл шаруашылығын қарқынды дамыту, жерді тиімді пайдала-ну, субсидия бөлу, саланы әр-тараптандыруға қатысты алға қойған міндеттерге кеңі нен тоқталды. Сондай-ақ, конс ти-туциялық реформалар жөніндегі ұсы ныстарды сараптау мен оны заңнамалық тұрғыда қамтамасыз

ету қажеттігі туралы ойларын ортаға салды.

Сенаторлар Индер ауданындағы Көктоғай ауылында да болды. Депутат С.Еңсегенов: «Қазір за-ман өзгерді, қоғам жаңарды. Соған байланысты Қазақ елі де бұрынғы жүйемен қалмай, жаңа бағытқа бет бұруы керек. Елбасының халыққа арнаған Үндеуінде осы мәселеге баса мән берілді», – деді. Сенатор Конституцияға енгізілетін өзгерістер мемлекеттік билік тармақтары жұмыстарының нәтижелілігі мен тиімділігін, тепе-теңдігі мен жауапкершілігін арт-тыратынына сенім білдірді, деп хабарлады Парламент Сенатының баспасөз қызметі.

парламент сырт Көз – сыншы

Ортақ ой – бір мүдде––––––––––––––––––––––––––––––––––Астанада «ИДЕЛ» татар және татар-башқұрт мәдени орталығы қауымдастығы» қоғамдық бірлестігінің жиыны өтті. Оған Қазақстан халқы Ассамблеясының мүшелері, республикалық этномәдени бірлестіктердің белсенділері, ҚХА Ғылыми-сараптамалық кеңесі мен зиялы қауым өкілдері, жастар қатысты.––––––––––––––––––––––––––––––––––Ләйла ЕДІЛҚЫЗЫ,«Егемен Қазақстан»

Жиын барысында Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаевтың конституциялық реформасына бай-ланысты ұсыныстарды әзірлеу мәселелері, сондай-ақ, «Қазақстанның Үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік» атты Жолдауы талқыланды. Мәселен, отырысқа қатысушылар Жолдауда айтылған 5 басымдық қоғамдағы түйткілді де өзекті, күрделі мәселелердің шешімін табуға негіз бола алатынына тоқтала келе, оларда көтерілген әрбір мәселе кезең-кезеңімен жүзеге асырылса, мемлекеттің одан әрі дамуына, бәсекеге қабілетті болуына айтарлықтай ықпал ететінін жеткізді.

Сондай-ақ, басқосуға қатысушылар билік тармақтары арасында өкілеттіктерді қайта бөлу мемлекет құрылымын жаңа заманға сай жүйелеуге алғышарт болатынын атап өтті. Мәселен, Қазақстан халқы Ассамблеясы мүшелерінің ой-пайымынша, мұндай өзгерістер Үкімет пен Парламенттің рөлін күшейтіп қана қоймай, оларға үлкен жауапкершілік жүктемек. Осы орайда, билік тармақтары ара-сында өкілеттіктерді қайта бөлу арқылы олардың арасындағы теңгерімділікті дұрыс сақтай білген жөн. Демек, егер биліктің әр тармағы өзінің жұмысын нәтижелі түрде атқаратын болса, мемлекеттік билік ойдағыдай қызмет етпек. Мұндай жауапкершілікті алдағы уақытта Парламент депу-таттары айқын сезінетін болады.

Мен бүгін Қазақ-станның БҰҰ Қа-уіпсіздік Кеңесіндегі тұрақты емес мүше-лі гіндегі қызметі мен Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың жуыр-да жариялаған Қазақ-станның саяси жүйе-сіндегі өзгерістерге қатысты реформасы ту ралы өз пікірімді білдіргім келеді.

Президент Н.Назарбаевтың билік тармақтары арасында өкілеттіктерді қайта бөлу жө-нін дегі Үндеуінің маңызы өте жоғары. Менің ойымша, Пре-зидент Н.Назарбаев ұсын ған конституциялық реформалар, Қазақстандағы билік тар мақ-тарының арасында теңдік орна-ту, Парламент пен сот жүйесіне барынша көбірек өкілеттік беру – мақтауға тұрарлық қадам. Мұны Қазақстанның саяси және экономикалық дамуындағы жаңа кезең деп санаймын.

Президент өз сөзінде атап өткендей, Тәуелсіздіктің ал-ғаш қы жылдарында Қазақстан Рес публикасына президенттік вер тикалға негізделген күшті сая си жүйе қажет болды. Соның арқа сында, ел таңғаларлық жаңа рулардан өтіп, жоғары қарқынды экономикалық өсімге, жан басына шаққандағы жоғары табысқа, экономика, білім беру мен ғылым, спорт және басқа да салаларда көптеген игіліктерге қол жеткізіп, бұрынғы Кеңес

Одағы рес п у б л и -каларының ішін -дег і ең дамыған мем лекетке айна-лу мүм кіндігіне ие бол ды. Бұл кезең та -быс ты аяқталды, ен-ді Қазақстан билік т а р м а қ т а р ы н ы ң ара сындағы тепе-тең дікті, демок ра-

тия үрдістерін нығайтатын жа-ңа кезеңге аяқ басты. Біздер, мек сикалықтар, Қазақстанға Орталық Азияның одан әрі да-муына негіз болып табылатын табыс пен тұрақтылық тілейміз.

Пікір білдіргім келіп отырған екінші мәселе – Қазақстанның БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесіне тұрақты емес мүше ретінде қатысуы. Бұл орайда, тұңғыш рет Орталық Азияның мемлекеті БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесіне мүше болып отырғанына ерекше тоқталғым келеді. Орталық Азия соңғы жылдары дүниежүзілік тәртіп құрылымының өзгеруінде айрықша маңызды аймаққа ай-налып келе жатқанын көріп отырмыз.

Мексика мен Қазақстанның ұстанымдары, әсіресе, ядролық қарудан азат әлем үшін күресте өзара сәйкес келеді. Мексика әлемдегі ядросыз аймақ қалып-тас тырудағы ең алғашқы Тла-телолько келісіміне қол қою жөніндег і кел іссөздердің пио нері болып табылады, ал Қазақстан – Орталық Азиядағы алғашқы ядросыз аймақтың

қалыптасуына негіз болған Семей келісімінің локомотиві. Біз бұл істе біргеміз. Ядролық қару дан азат әлемге қол жеткізу үшін біз өзара тығыз әріптестік қаты настарымызды одан әрі жал ғастыруымыз керек деп ой лаймын. Бұл оңай емес. Дегенмен, біз осы орайдағы өз ұстанымдарымызға адал болып қаламыз.

Сонымен қатар, мен Қа зақ-станның қазіргі сәтте негізгі халықаралық қақтығыстарда дәнекер ел ретінде басты рөлді ойдағыдай атқарып жатқанын атап өткім келеді. Президент Н.Назарбаев Ресей мен Түркия арасындағы қақтығыстарды реттеуге сүбелі үлес қосты, бұл Таяу Шығыстағы бейбітшілікті қолдау үшін аса қажет еді. Сондай-ақ, таяуда ғана бей-тарап Астанада Сириядағы жағдайға байланысты атыс режімін тоқтатуды қадағалау

мәселелері бойынша Түркия, Ресей және Иран бастамашы болған бейбіт келіссөздер өтті.

Мен Орталық Азия үшін, ядролық қарудан азат әлем құруға, сонымен қатар, қарама-қайшылықтарды реттеуге, ізгілікті істер атқаруға, сын-дарлы бейбіт келісім арқылы қақтығыстарды жоюға ұмтылған барлық елдер үшін Қазақстанның дауысы айрықша маңызды деп санаймын. Қазіргідей қиын кезеңде Қазақстан ұлы держа-валар арасында тепе-теңдікті қамтамасыз ету және дамушы елдерге қолдау көрсету бойын-ша аса маңызды рөл атқарады.

Марта Елена Фредерика Барсена КОКЮ,

Мексиканың Қазақстандағы елшісі

қызметін қоса атқарушы (резиденциясы

Анкарада орналасқан)

Қазақстан бастамалары – әлем үшін маңызды

Елбасы Үндеуі – кемел келешегіміздің кепілі–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаев сәрсенбінің сәтті күнінде, яғни 25 қаңтар күні халыққа Үндеу жариялап, билік тармақтарындағы өзгерістерге тоқталып, қоғамды мазалап жүрген көптеген сұраққа жауап берді. «Конституция мен Заңдарға өзгерістер енгізу арқылы мемлекеттің басқару жүйесін де жаңғыртатын кез келді. Мен елдің мүддесі мен заманның талабын, ұрпақтың болашағын ойлай отырып осындай бай-лам жасадым», деген Елбасымыз билік тармақтары ара-сында өкілеттіктерді қайта бөлу мәселелеріне тоқтала келіп, ұсынылып отырған реформаның мәні билік өкілеттіктерін сарабдалдықпен қайта бөлуде, тұтастай саяси жүйені демок-ратияландыруда жатқанын нықтап айтты. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

6 9 ақпан 2017 жыл

Жылқыбай ЖАҒЫПАРҰЛЫ,«Егемен Қазақстан»

Қасиетіңнен айналайын, қазақ жерінің асты да, үсті де тұнып тұрған қазына. «Қазақ мұнайы», «қазақ алтыны», «қазақ астығы» сияқ ты белгілі брендтер мен қазақ даласының қойнауы тұнған «Мен­делеев кестесінің» қазба бай лық­тарын былай қойғанда, кең саха ­р аның тоқтаусыз соғатын желі де несібесі мол қазаққа құт болғалы тұр.

Техногендік дәуір перзенттерінің тіршілігі тікелей электр энергиясына тәуелді болса, болашақта жұмыр жерді мекендейтін жеті миллиардтан астам адамзаттың энергетикалық сұранысын жаңғырмалы қуат көздері қанағаттандырады екен. Ал дәстүрлі энергетикалық шикізатқа балама қуат көздерінің ішіндегі ең тиімдісі – жел энергиясы көрінеді.

Адамзат жаң ғырмалы қуат көзі ретінде жел энергиясына ерекше үлкен үміт артып отыр. Бүкіләлемдік жел энергетикасы ассоциациясының (БЖЭА) мәліметі бойынша, 2020 жылы жел электр стансалары өндіретін қуат көлемі жаһандық тұтыну деңгейінің 12 пайызын қамтамасыз етуі мүмкін. Бұл рет-те ауаға таралатын көмірқышқыл газының көлемі 1,5 миллиард тоннаға дейін азаяды. Ал 2030 жылға таман жаһандық-энергетикалық өндірісте жел энергиясының үлесі 20 пайызға жетпек. Бүгінде кейбір дамыған елдерде желден алынатын қуат елдегі бүкіл электр энергиясына деген сұраныстың бестен бір бөлігін қамтамасыз етеді. Мәселен, Испания және Дания мемлекеттерінде жел генераторлары барлық тұтынатын электр қуатының 20 пайыздан астамын, ал Германияда 10-15 пайызын қамтамасыз етеді. Қазір жекелеген нысандарды немесе елді мекендерді электр энергиясымен қамтамасыз ету үшін әлемде миллионға жуық жел энергетикасының қондырғылары орнатылған. Олардың басым көпшілігі ҚХР мен АҚШ-тың үлесіне тиетін көрінеді.

Қазақстанның жаңғырмалы энергия көздері бойынша әлеуеті аса зор. Оның ішінде жел энер-гия сы жөніндегі мүмкіндігі мол. Оған атақты Жоңғар қақпасының толас сыз соғатын жойқын желін, Ақ тө бедегі Ырғыз, Ақмоладағы Ерей ментау, Сілеті, Алматыдағы Шелек, Нұрлы, Жамбылдағы Қордай, Қарағанды дағы Ұлытау, Маң ғыс-таудағы Форт-Шевченко Қызыл-орда дағы Барсакелмес сияқты желді өңірлерді дәлел етсе болады. Бұл өңір-лердегі жел күшінің орташа жылдық жылдамдығы секундына 5,8-6,5 метрден төмендеп көрген емес.

«Болашақтың энергиясы» бағы-тындағы Қазақстанның қадамы нық екендігін айқындау мақсатында өткен жылдың соңында Ерейментауда еліміздегі ең бірінші жел электр стансасы (ЖЭС) іске қосылды. Жалпы аумағы 60 гектар алқапты алып жатқан ЖЭС-те Германияның «Fuhrlander Wind Technology» фирмасы шығарған әрқайсысының қуаты 2,5 МВт болатын 22 трубина орнатылған. Сонымен бірге, қуаты 63000 кВА трансформаторы орнатылды. Осымен бірге бір мезетте құрылыс алаңына Ерейментау қосалқы стансасынан 4 шақырымдық 10 кВт, КЕГОК жүйесінен негізгі стансаға дейін қуаты 220 кВт 8 шақырымдық тарату желісі тартылды. Еліміздегі «Бірінші жел электр стансасы» ЖШС бірінші кезекте 45 МВт электр қуатын беріп тұр. Келешекте оның әлеуеті 300 МВт-ға жеткізіледі. Ең бастысы, үстіміздегі жылы елордада өтетін ЭКСПО-2017 халықаралық мамандандырылған көрмесінің барлық нысандары Ерейментау ЖЭС өндіретін электр қуатымен жұмыс істейтін болады.

Жел энергетикасына сарапшы лар «Болашақтың энергиясы» сим волы ретінде де басымдық береді. Табиғат құді ретімен қалыптасатын жел энерге-тикасының әлеуеті шындығында да аса зор. Алайда, жердің үстімен соға тын жел қуатынан жерден 7-14 шақы рым биіктікте соғатын жел қуаты 10-15 есе күшті. Ал 10 шақы-рым биіктікте соға тын жел қуа тын пайдалану үшін қандай қондыр ғы-лар жасау керек? Соншама биіктік-те соғатын жел әлеуетін адам зат игілігіне жарататын электр энер гия-сына айналдыру үшін қандай техно-логия қажет? Міне, мамандар мен сарап шыларды толғандырған осы бір кешенді сұрақтардың жауабы алдағы уақытта Астанада өтетін ЭКСПО-2017 халықаралық мамандандырылған көрмесі шеңберіндегі технологиялық зерттеулерде шешім табуы әбден мүм кін. Қазақ даласындағы жел әлеуе тінің мүмкіндіктерін барынша пай далана білсек, елімізде өндірілетін жаңғыр малы электр қуатының еселеп артатындығы сөзсіз.

Желден елге пайда көп

Экономика

––––––––––––––––––––––––––––Еуропа одағының ендігі тағдыры Германиядағы сай л ау мен ЕО-АҚШ әріп тес тігіне қатысты Трамп тың саясатына бай ла ныс ты болайын деп тұр. ––––––––––––––––––––––––––––

Бауыржан МҰҚАНОВ,«Егемен Қазақстан»

Алдымен Меркель мүдделіЕуроодақтың негізгі драйвері Гер-

маниядағы Ангела Меркель үкіметі одақтың тұтастығын сақ тауға мүдделі. Біріншіден, одақ ел дері нің ортақ нарығы немістің экс порты үшін үлкен мүмкіндік. Өзге елдермен салыстырғанда Гер ма ния одақтас мемлекеттерге ең көп тауар сатып отырған ел. Біреу лер Германияның одаққа сон ша лықты жанының ашуын не міс тердің үстемдік құруы ретін де танығанымен, шын-дап кел генде, ЕО нарығы арқылы Гер мания өзінің экономикалық қуатын арт тыруды көздейді. Екін ші ден, Бри танияның одақтан шығуы Германия үшін тағы бір мүм кін-дікті ұсынып отыр. «Брек сит ті» өткізу ту-ралы референдум қоры тындысынан кейін Бри та ния дағы халықаралық қаржы ұйым-дары мен ірі компаниялар Лон доннан ке-туге ыңғайлана бастады. Британиядан кеткенімен, Еуро одақты тастамайтын ірі кәсіп керлердің ендігі жұмыс іс тей тін жері, әрине, Майндағы Франк фурт болмақ. Осылайша, сарапшылар, келер жылдан бас-тап Лондон қор биржасының сауда герлері енді Германияға көше тінін айтып жатыр. Еуроодақтың қаржы орта лығы болғалы тұр ған Гер мания бұл тұрғыда инвес тор-ларға елдеріндегі саяси тұрақ тылық пен экономикалық интеграцияны ұсынуы тиіс.

Дегенмен, Германияның со циал-демо-кратиялық партиясы елдің ішкі сая са тын да Брюссельге деген тәуелділікті азайтуды

көк сейді. Оған себеп – босқындар мә се -лесі. Еуроодақ елдері ішінен ең көп бос қын қабылдайтын Гер ма ния дағы әлеу меттік мәсе ле л ер дің ше шіміне, социал-демо -крат тар дың пікірінше, қазіргі билік пар -тия сының сыртқы саясаттағы ұс та нымы кінәлі. Соңғы жылдары кө бей іп кет кен лаңкестік әре кет тер ді өз ұпайлары үшін ұтым ды пай да лана білген социал-демо -крат тар 2017 жыл дың күзіне жос пар лан-ған сай лау да өздері нің сай лауал ды бағ дар -ламасы ретін де Гер ма ния ны бос қын дар дан тазар тып, ішкі эко но миканың өркен деуі не ба сым дық береміз деп уәде беріп отыр.

Еуроның әлсіреуіБританияның референдумы мен

«Брекситті» ел парламенті мақұлдағаннан

кейін фунт тың құны құлдырап кеткен. Сарап шылардың пікірінше, «Брекситтің» кесірінен Британия 100 млрд фунт стерлинг жоғалт пақ. Британияны жоғалтса, әри не, Еуроодақтың ресми валю тасы да әлсі-рейтіні белгілі. Қар жы гер лердің пікірінше, 2017 жылдың соңына дейін АҚШ дол лары мен еуроның құны теңе сіп қалуы тиіс. Онсыз да 2008 жылғы дағдарыстан әлі ес жиып болмаған ЕО-ның кей мем лекеттері үшін бұл үл кен қар жы дағдарысына ұла-суы ықти мал. Соның ішінде Берлин мен бұрыннан бері мүдде лері қайшы келетін Италия бірінші болып антиинтеграциялық шара лар бастап кетуі ғажап емес.

Еуроның құлдырауына, екін ші кезекте, доллардың өзін дік құ ны ның көтерілуі себеп бол мақ. Трамптың көші-қон

сая саты н ан кейін бірнеше айлық рекорд-тық деңгейге түсіп кеткен дол лар құны жыл ортасына қарай керісінше шарықтап өс пек. Олай дейтініміз, өткен жылғы желтоқсанда АҚШ Феде рал дық резерв жүйесінің (ФРЖ) кезекті отырысында 2017 жылы доллардың база лық үс те месінің бір жылда қатары нан үш рет көтерілетіні тура-лы сөз дің айты луы. Егер ФРЖ бас шы сы Джан нет Йеллен осындай қадам ға бара тын болса, қазіргі 0,75 п а йыз дық үстеме жыл со ңы на де йін 2 пайызға же тіп, дол лардың құны еуроны маңай лап қалуы ғажап емес. Ал дол лар дың көтерілуі Еуропа ел дерін де инфляцияға түрткі болмақ.

Трансатланттықсауда келісімі

Жалпы, АҚШ-тың жаңа прези денті Еуро одақтың тек қар жы секторына ғана емес, сыртқы саудасына да тиімсіз болып тұр. Келе салып Транстынық-мұхит т ық сауда әріптестігінен шығып кет кен Дональд Трамп енді ЕО мен АҚШ арасындағы Тран сатланттық сауда ұйымының да шарттарын қайта қара-мақ шы. Инвесторлардың демдерін ішіне тартып күтіп отырғаны да осы құжат. Егер Трамп бұл ұйымнан да бас тартып немесе сауда келі сі мі нің шарттарын өзінің «про тек ционистік» (ұлттық эконо-ми каны күйттеу) саясатына ыңғай лау-ды ұсынса, алдымен ЕО ел дері зардап шегеді. Өйткені, АҚШ-пен арадағыдай ірі сауда айналымын алмастыра алатын Еуроодақта басқа серіктес жоқ.

Жалпы, макроэкономика лық сарап-шылар 2016 жылды тұйық талу дәуірінің басы ретін де си паттайды. Британияның одақтан бас тартуы, Трамптың сыртқы сау д а ны азайтып, ұлттық өндірісті күйт-теуі осыған дәлел болмақ.

Темір ҚҰСАЙЫН,«Егемен Қазақстан»

Тәуелсіздіктің елең-алаң шағының өзінде Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев «алдымен – экономика, содан кейін саясат» қағидатын ұстанғаны мәлім. Бүгінгі күні барша қазақстандықтар Елба-сы ның осы ұстанымының дұрыстығы на айқын көз жеткізіп үлгергені кәміл.

Түптеп келгенде уақыт көшімен бірге дами түсетін экономика әлеуметтік-тұр-мыстық мәселелердің оң шешілуіне өз ықпалы мен септігін тигізбей қоймайды. Бұған республикамыздың батыс өңірінде қарышты әрі қарқынды түрде дамып келе жатқан Ақтөбе облысынан да көптеген мысалдар келтіруге болады.

Бұған өңірде өткен жылы әлеуметтік-тұрмыстық деңгейді дамыту тұрғысында атқарылған сан алуан істер айқын айғақ. Бұл арада біздің ең басты айтайын дегені-міз, өңір экономикасының жан-жақты дамуы жоғарыда айтылғандай, өңір

тұр ғын дарының өмір сапасы жақсара түсуіне ықпалын тигізе білгендігі. Осы орайда әлеуметтік-экономикалық даму тұр -ғы сын дағы барлық көрсеткіштер алдың ғы жылмен салыстырғанда әжеп тәуір жо ғары екені айтылған пікіріміздің бір куәсі.

Облыста аталған уақыт аралығында әлеуметтік-экономикалық өсімнің жоға-ры болуына қозғау салған басты фак-тор лар қандай? Оның шет жағасын айта кеткен жөн. Атап көрсеткенде, бірін ші ден, «Бейнеу-Шымкент» газ құбы ры құры-лысының аяқталуы өмір сапа сы н ың жаңа парақтарын ашқандай әсер беред і. Осы қатарда Байғанин мен Шал қар аудан -дарында іске қосылған компрес сор стан са-лары, газ тарату мен бөлу нысандары тұр.

Өмір сапасын жақсарту ісінде ұсақ-түйек болмайды. Бұл бағытта облыс-тың бірқатар аудандарында мал сою цехтарының іске қосылғаны жөніндегі мәселелерге де осындай өміршең көз-қарас тұрғысынан келуге әбден бола-ды. Ал Ақтөбе қаласы мен облыс

аудан дарын да кеңінен қанат жайған тұрғын үй құрылыстары ше? Қаржылай есепке шаққанда Ақтөбе аумағында тұр-ғын үй құрылыстарының ауқымы 164 мил лиард теңгеге табан тіреп отыр екен. Бүгін де мұнда «сақалды құрылыс» деген ұғым келмеске кетіп бара жатқандай көрі-не ді. Әңгі мемізді осылай сабақтауға түрткі болып отырған жайт – тұрғын үй құрылы-сына жедел қарқын туғызылып отырғаны.

Қазіргі күні жергілікті атқару орган-дары жетекшілерінің басты назары бұған дейін гі туғызылған қарқынды төмен-детпеу ге бағытталған. Көп нәрсенің шеші-мі бірінші кезекте қаражатқа бай ланысты еке ніне ешкім талас туғыза алмай ды. Мұн-дайда бюджеттің бүйірі бүтін болса біраз шаруаны икемге келтіру ге мүмкіндік мол.

Ақтөбе облысында бюджет көлемі-нің тұрақты сақталып келгені атап айту-ға тұрарлық мәселе. Бұған биылғы жылы өңір бюджеті тағы да он бес пайыз ға өскені толық дәлел. Бұл өз кезегінде әлеуметтік-тұрмыстық және білім беру

мен денсаулық сақтау нысандарының іркіліссіз бой көтеруіне алғышарт қала-мақ. Өзгесін айтпағанда, тек биылғы жылы облыста 21 орта мектептің құры лы-сын салу белгіленіпті. Мұның өзі өңір дегі бюджет мүмкіндігінің басты бір көрсет-кіші бола алады.

Биыл өңірде тұрғын үй құрылысы одан әрі қарқынды түрде жалғасын таба бермек. Бұл жөнінде аймақта 650 мың шаршы метр тұрғын үйді пайда лануға беру көздел ген. Сөз соңында респуб л иканың батыс өңірінде тұратын барлық тұр ғын дар Ақтө беге қоныстануға ұмтылыс пен ынта-ықы лас танытып жүр гені де атар таңдай, батар күндей шын дық. Оның басты сырын өңірде өмір сапасы жылдан-жылға жақ-сарып келе жатқанынан іздегеніміз жөн.

Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйі-ні, биылғы жылды облыс тұрғындары «Құтты мекен – Ақтөбе» деген девизбен өткізгелі отырғанын айтқымыз келеді.

Ақтөбе облысы

(Соңы. Басы 1-бетте)

Қазір аймақта балық аулап сату мен айналысатын 19 кә-сіп орын бар, алайда соның тек он па йызы ғана балық өні мін дайын д айды. Ауланған балық тың тоқсан пайызға жуығы Ресей ге, қалған бөлігі Украина, Гер ма-ния, Франция елдеріне жөнел-тіле ді. Бірақ экспортқа шыға ры -лып жатқан өнімдердің көп бөлі гі өңделмеген күйде кетіп жат қаны-на көз жұмып қарап отыр а беруге тағы болмайтынын ес керт кен аймақ басшысы Нұр лан Но ғаев: «Елбасы биылғы Жол дауын да ауылшаруашылық сала сы елі міз үшін стратегиялық ба сым бағыт-тар дың бірі екендігін айт ты. Біз Аты рау облысында эко но ми-ка ны әр та раптандыра отырып, экспорт қа терең өңдел ген өнімді шығаруға ден қоюымыз керек», деп атап өтті.

«Каспий таңы» өндірістік коо-пе ративінің басшысы Бақыт жан Теміров те біздің елдегі балық кәсіп шілігінің өрістеуін көрші ел мен байланыстыра баяндап, Ресей де лимит ерте бөлінетінін, өзен ге мұз түсе бастаған кезден-ақ олар іске кірісетінін айтады. Ал біз де қаулыны Үкімет ақпан айы ның соңында ғана шығарады. Ол кү ші не енді дегенше наурыз бола ды. Бұл – тым кеш. Тағы бір мәсе ле аулан ған балықты облыс ор та лы ғы на сараптамаға апаруға қа ты с ты. Сараптама нәтижесін алу үшін де он күннен астам уақыт керек. «350 шақырым жол жүріп, сарап тамаға апарамыз. Оның қоры тын дысын бізбен бірге шет елден келген тап сы рыс берушілер де күтеді. Ал біз олардың көлік-тері бос қаң тарылып тұрғаны үшін 500 доллар дан төлеуге мәж бүр боламыз. Аудан да жаңа

зертхана бар, бірақ онда са рап -тама жасалмайды», дейді коо -пе ратив басшысы. Ең қиыны, балық ты тасымалдауға тек күндіз ғана рұқсат етіледі. Шекара-шылар түн де жүруге рұқсат бер-мей, таңға дейін тоқтатып қой-ған мысалдар да бол ған. Әсіре-се, күн ыстық кез де балықт ар шіріп, пайдасыз болып қала-ды. Алыстағы ауданның балық -шыларын мазалаған бұл мәсе ле -лерді облыс әкімі Нұрлан Но ғаев жауапсыз қалдырмады. Ай мақ басшысының араласуы мен енді сараптама жұмысы аудан ор-та лы ғында жасалатын болып шешілді. Ал қалған проб ле малар-дың күрмеуін табуға әлі де уақыт керек.

«Барымташыға» бақылау бар ма?

Бағалы балық қорының азаюы-на браконьерлердің де «қаты сы» бар. Облыстық ор ман шаруа-шылығы және жануар лар дүниесі аумақтық инспекциясының өкілі Олег Тушкановтың айтуынша, балық қорғау саласының қызмет-кер лері өткен жылы 43 заң бұзу-шы лықты анықтаған. Осы дерек-тер бойынша он қылмыстық іс қозғал ды. Табиғат қорғау орган-дары мен бірге инспекторлар 10 180 келі балық және балық өнім-дерін тәркілеген, оның ішінде 158 келі бекіре тұқымдас балық бар.

Атыраулық балықшыларды толғандыратын тағы бір жайт – субсидияға қатысты. Мемлекет қолдауы тек балық өсірумен және тоған шаруашылығымен айналысатындарға ғана тиесілі. Ал қалғандарына субсидия алу әзірге арман болып тұр.

АТЫРАУ

Сараптама

Еуроодақты енді не күтіп тұр?

Байлықтың көзі балықта

Өңір Өмірі

Өмір сапасы туралы толғансақ

Алайда бұл салаға жеткілікті назар аударылмай келеді

9 ақпан 2017 жыл 7ресми

Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесі, Төраға И.И.Рогов, Кеңес мүшелері Н.В.Белоруков, А.Қ.Дауылбаев, В.А.Малиновский, А.М.Нұрмағамбетов, Ү.М.Стамқұлов, У.Шапак қатысқан құрамда, мыналардың:

өтініш субъектінің өкілі – Қарағанды облыстық сотының азаматтық және әкімшілік істер жөніндегі сот алқасының төрағасы Ж.К.Сейдалинаның,

актісінің конституциялығы тексеріліп отырған мемлекеттік органның – Қазақстан Республикасы үкіметінің өкілі – Қазақстан Республикасы Әділет министрінің орынбасары З.Х.Баймолдинаның,

Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының өкілі – Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының депу-таты, Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының Конституциялық заңнама, сот жүйесі және құқық қорғау орган-дары комитетінің хатшысы Л.Г.Полторабатьконың,

Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің өкілі – Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің депутаты А.Н.Жайылғанованың,

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының өкілі – Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының судьясы Е.Т.Максютаның,

Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасының өкілі – Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының орынбасары А.Н.Кравченконың,

Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитетінің өкілі – Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті Төрағасының орынбасары М.Ө.Қалқа баевтың,

Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігінің өкілдері – Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің орынбасары Е.З.Тұрғынбаевтың және Көші-қон полициясы департаментінің бастығы С.С.Сайыновтың,

Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінің өкілдері – Консулдық қызмет департаментінің Консулдық-құқықтық мәселелер басқармасының басшысы Қ.А.Канафеевтің және Консулдық қызмет департаментінің Консулдық-құқықтық мәселелер басқармасының атташесі А.Б.Ахтановтың,

Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің өкілі – Адам құқықтары жөніндегі ұлттық орталық басшысының міндетін атқарушы Р.А.Рахымовтың,

Республикалық адвокаттар алқасының өкілі – Республи ка-лық адвокаттар алқасы ның атқарушы директоры С.В.Сизинцев-тің қатысуымен,

өзінің ашық отырысында Қарағанды облысы Теміртау қалалық сотының Қазақстан Республикасы үкіметінің 2012 жылғы 28 наурыздағы №361 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасының шегінен тыс тұрақты тұрғылықты жер-ге кетуге арналған құжаттарды ресімдеу қағидаларының 7-тармағының 3) тармақшасын конституциялық емес деп тану туралы ұсынысын қарады.

Баяндамашы – Конституциялық Кеңестің мүшесі В.А.Малиновскийдің хабарлауын, отырысқа қатысушылардың сөйлеген сөздерін, сарапшы – заң ғылымдарының докторы, Еуразия ұлттық университеті заң факультетінің мемлекет және құқық теориясы мен тарихы, конституциялық құқық кафедрасының профессоры Ж.Д.Бұсырмановты тыңдап, сарап-шылар: заң ғылымдарының докторы, Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті заң факультетінің азаматтық-құқықтық пәндер кафедрасының профессоры Е.Б.Әбдірәсіловтің; заң ғылымдарының докторы, Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің мемлекет және құқық теориясы, конституциялық және әкімшілік құқық кафедрасының про-фессоры Д.М.Баймаханованың; заң ғылымдарының докторы, Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Мемлекеттік басқару академиясы Қолданбалы зерттеулер институтының директоры М.И.Жұмағұловтың; заң ғылымдарының докторы, «Университет КАЗГЮУ» Акционерлік қоғамының азаматтық, кәсіпкерлік және азаматтық процестік құқық кафедрасының про фессоры С.Қ.Идрышеваның; Халықаралық ынтымақтастық жө ніндегі Герман қорының (GIZ) «Орталық Азия елдеріндегі құ қықтық мемлекеттілікке көмектесу» Бағдарламасының ди-ректоры Й.Пудельканың; маман – заң ғылымдарының докто-ры, профессор, Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті Сорбонна-Қазақстан институтының халықаралық құқық кафедрасының меңгерушісі А.Ә.Сәбитованың қо-рытындыларымен танысып; Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің, Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық уни верситетінің, Д.А.Қонаев атындағы Еуразиялық заң ака-демиясының, «Университет КАЗГЮУ» Акционерлік қоғамының, академик Е.А.Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университетінің, «Қазақстан Республикасының Заң шығару институты» Мемлекеттік мекемесінің пікірлерін, сондай-ақ конституциялық іс жүргізудің өзге де материалдарын зерделеп, жекелеген шет елдердің заңнамасы мен практикасын талдап, Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесі

анықтады:Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесіне 2016

жылғы 16 қарашада Қарағанды облысы Теміртау қалалық сотының Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 28 наурыздағы №361 Қаулысымен бекітілген Қазақстан Рес-публикасының шегінен тыс тұрақты тұрғылықты жерге кетуге арналған құжаттарды ресімдеу қағидаларының 7-тармағының 3) тармақшасын конституциялық емес деп тану туралы ұсынысы келіп түсті.

Ұсыныстан белгілі болғанындай, талапкер Е.В.Баринованың Қазақстан Республикасының шегінен тыс тұрақты тұру үшін Ресей Федерациясына кетуіне рұқсат беру туралы В.А.Моисеенкоға талабы бойынша №2-3560 азаматтық іс Теміртау қалалық сотының іс жүргізуінде жатыр.

Е.В.Баринованың әкесі – В.А.Моисеенконың оған кетуі үшін жазбаша түрде рұқсат беруден бас тартуы сотқа жүгінуге негіз болған. Осыған байланысты, Е.В.Баринова соттан өзінің Қазақстан Республикасының шегінен тыс тұрақты тұру үшін Ресей Федерациясына кетуіне рұқсат беруді сұрайды.

Азаматтық істің материалдарын зерделеп және талапкердің түсіндіруін тыңдап, бірінші сатыдағы сот «Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 28 наурыздағы №361 Қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасының шегінен тыс тұрақты тұрғылықты жерге кетуге арналған құжаттарды ресімдеу қағидаларының 7-тармағының 3) тармақшасы Қазақстан Республикасы Конституциясының 21-бабының 2-тармағына және 39-бабының 1-тармағына қайшы келетіндіктен, Қазақстан Республикасының Конституциясында баянды етілген адамның және азаматтың құқықтарына нұқсан келеді» деп тапқан.

Осыған байланысты, сот Конституцияның 78-бабына сәйкес азаматтық іс бойын ша іс жүргізуді тоқтата тұрып, Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 28 наурыздағы №361 Қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасының шегінен тыс тұрақты тұрғылықты жерге кетуге арналған құжаттарды ресімдеу қағидаларының (бұдан әрі – Қағидалар) 7-тармағының 3) тармақшасын конституциялық емес деп тану туралы ұсыныспен Конституциялық Кеңеске жүгінген.

Қазақстан Республикасы Конституциясының нормаларын өтініш нысанасына қатысты талдап шығып, Конституциялық Кеңес мынаны негізге алды.

1. Қазақстан Республикасы өзін демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде орнықтырады, оның ең қымбат қазынасы – адам және адамның өмірі, құқықтары мен бостандықтары (Конституцияның 1-бабының 1-тармағы), бұл мемлекет үшін жалпы адамзат құндылықтарының басымдығы болатынын айғақтайды және мемлекет үшiн «адамға қамқорлық жасаудан асқан маңызды мiндет жоқ» екенiн бiлдiредi (Конституциялық Кеңестiң 2001 жылғы 21 желтоқсандағы №18/2, 2006 жылғы 13 шілдедегі №4, 2007 жылғы 28 мамырдағы №5, 2008 жылғы 27 ақпандағы №2 нормативтік қаулылары).

Негізгі Заңның 12-бабының 1 және 2-тармақтарына сәйкес «Қазақстан Республикасында Конституцияға сәйкес адам

құқықтары мен бостандықтары танылады және оларға кепілдік беріледі», «адам құқықтары мен бостандықтары әркімге тумы-сынан жазылған, олар абсолютті деп танылады, олардан ешкім айыра алмайды, заңдар мен өзге де нормативтік құқықтық актілердің мазмұны мен қолданылуы осыған қарай анықталады». Бұл нормалардың мазмұнынан келiп шығатыны, адам құқықтары мен бостандықтарына мемлекет Конституцияда және соған сәйкес келетiн нормативтiк құқықтық актiлерде белгiленген шектерде кепiлдiк бередi, және осы құқықтар мен бостандықтарды iске асырудың шарттары мен тәртiбiн белгiлейтiн заңдар мен өзге де нормативтiк құқықтық актiлердi әзiрлеп, қабылдау кезiнде олар негiз етiп алынады (Конституциялық Кеңестiң 1996 жылғы 28 қазандағы №6/2, 2007 жылғы 18 сәуiрдегi №4, 2008 жылғы 27 ақпандағы №2 нормативтік қаулылары).

Мемлекет пен адамның қарым-қатынасын регламенттейтін Конституцияның ережелері Республикада адамның және азаматтың мәртебесiн құқықтық реттеудiң барлық аспектiлерiн шешудiң алғышарты болып табылады. Негiзгi Заңда адамның, оның құқықтары мен бостандықтарының ең қымбат қазына деп танылуы, конституциялық түрде ұйымдасқан қоғамның негiзiн құрайтын және әркiмге өзiн-өзi қалай ұстауын заң шеңберiнде таңдауына заңды түрде танылған және мемлекет қорғайтын мүмкiндiк беретiн конституциялық құрылыстың түбегейлi принципi болып табылады.

Қазақстан Республикасы Конституциясының 21-бабының 2-тармағына сәйкес әрбір адамның Республикадан тыс жерлер-ге кетуіне құқығы бар. Бұл конституциялық құқық қандай да бір түрде және ешбір жағдайда да шектелмеуге тиіс құқықтар мен бостандықтардың толық тізбесіне (Конституцияның 39-бабының 3-тармағы) жатпайды.

Демек, Республикадан тыс жерлерге кету құқығы Конституцияның 39-бабының 1-тармағында белгіленген талаптарға сәйкес, яғни конституциялық құрылысты қорғау, қоғамдық тәртіпті, адамның құқықтары мен бостандықтарын, халықтың денсаулығы мен имандылығын сақтау мақсатына қажетті шамада ғана және тек заңмен шектелуі мүмкін.

Біріккен Ұлттар Ұйымы Бас Ассамблеясының 1948 жылғы 10 желтоқсандағы 217А (ІІІ) Резолюциясымен қабылданған Адам құқықтарының жалпыға бірдей декларациясының 13-бабының 2-тармағында әр адам кез келген елден, соның ішінде өзінің туған елінен, басқа елге қоныс аударуға және өз еліне қайтып оралуға құқылы деп бекітілген. Өзінің құқықтары мен бостандықтарын жүзеге асыруда әр адам тек басқа адамдардың құқықтары мен бостандықтарын тиісті түрде тану және құрметтеу мақсаты көзделген жағдайда ғана және демократиялық қоғамдағы моральдің, қоғамдық тәртіп пен игіліктің әділетті талаптарын қанағаттандыру мақсаты көзделген жағдайда ғана, заңмен белгіленген шектеуге ұшырауы тиіс (29-баптың 2-тармағы).

Біріккен Ұлттар Ұйымы Бас Ассамблеясының 1966 жылғы 16 желтоқсандағы 2200А (ХХІ) Резолюциясымен қабылданған, Қазақстан Республикасының 2005 жылғы 28 қарашадағы №91-ІІІ Заңымен ратификацияланған Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пактіде де әрбір адам өзiнiң туған елiн қоса алғанда, кез келген елдi тастап шығуға құқылы деп белгіленген. Жоғарыда айтылған құқықтар, заңда көзделген, мемлекеттік қауiпсіздiктi, немесе қоғам тәртібін, жұрттың денсаулығы мен имандылығын, немесе басқа адамдардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау үшiн және осы Пактiде танылған құқықтармен қабысатын басқа құқықтарды қорғау үшiн қажет шектеулерден тыс ешқандай шектеулердiң объектiсi бола алмайды (12-баптың 2 және 3-тармақтары).

Қазақстан Республикасының Конституциясында Қазақстан азаматының құқықтық мәртебесінің негіздері белгіленген, өзінің дәл осы азаматтығына орай ол құқықтарға ие болып, міндеттер атқарады (12-баптың 3-тармағы), бұл адам құқықтары туралы әмбебап халықаралық-құқықтық актілердің ережелеріне сай келеді. Қазақстан Республикасынан тыс жерлерге кететін азаматтың және Қазақстанда қалатын, кетушіге орындататын міндеттемелері бар азаматтың құқықтары Конституциямен тең қорғалады. Адамның және азаматтың өз құқықтары мен бостандықтарын жүзеге асыруы басқа адамдардың құқықтары мен бостандықтарын бұзбауға, конституциялық құры-лыс пен қоғамдық имандылыққа нұқсан келтірмеуге тиіс (12-баптың 5-тармағы). Әркім Қазақстан Республикасының Конституциясын және заңдарын сақтауға, басқа адамдардың құқықтарын, бостандықтарын, абыройы мен қадір-қасиетін құрметтеуге міндетті (34-баптың 1-тармағы). Әркімнің құқық субъектісі ретінде танылуына құқығы бар және өзінің құқықтары мен бостандықтарын заңға қайшы келмейтін барлық тәсілдермен қорғауға хақылы (13-баптың 1-тармағы), әркімнің ар-намысы мен абыройлы атының қорғалуына құқығы бар (18-баптың 1-тармағы). Балаларына қамқорлық жасау және оларды тәрбиелеу – ата-ананың етене құқығы әрі міндеті; кәмелетке толған еңбекке қабілетті балалар еңбекке жарам-сыз ата-анасына қамқорлық жасауға міндетті (27-баптың 2 және 3-тармақтары). Республика азаматтарының денсаулығын сақтауға құқығы бар (29-баптың 1-тармағы).

Конституциялық-құқықтық қатынастар субъектілерінің мүдделерін келістіріп, әркімнің Конституцияның 21-бабы 2-тармағында көзделген Республикадан тыс жерлерге (соның ішінде тұрақты тұру үшін басқа елге) кетуге құқығы іске асы-рылуына кепілдік бере отырып, мемлекет, сонымен бірге, кету шінің жеке және заңды тұлғалар алдындағы, Қазақстан Рес публикасы алдындағы міндеттерін тиянақты орындауын, соның ішінде кетуіне уақытша шектеулер енгізу арқылы да, қамтамасыз етуді мақсат тұтады.

Қазақстан Республикасы азаматтарының елден тыс жер-лерге, соның ішінде тұрақты тұру үшін өзге мемлекеттерге кетуінің шарттары мен тәртібі «Халықтың көші-қоны туралы» 2011 жылғы 22 шілдедегі №477-ІV Қазақстан Республикасының Заңында (бұдан әрі – Заң) белгіленген.

Атап айтқанда, Заңның 55-бабының 2-8-тармақтарында азаматтардың тұрақты тұрғылықты жерге кетуінің шарттары мен тәртібі, Заңның 56-бабында – Қазақстан Республикасының азама-тына елден тұрақты тұрғылықты жеріне кетуге рұқсат беруден бас тарту үшін негіздер бекітілген. Қазақстан Республикасынан тұрақты тұрғылықты жерге кету ішкі істер органдары кету-ге арналған құжаттарды ресімдегеннен кейін жүзеге асыры-лады (55-баптың 2-тармағы); ішкі істер органдары Қазақстан Республикасының шегінен тыс тұрақты тұрғылықты жерге кету туралы өтініш берген азаматтардың Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерге кетуінен бас тарту үшін негіздердің болмау-ына тексеру жүргізеді (55-баптың 4-тармағының бірінші бөлігі); Қазақстан Республикасының шегінен тыс тұрақты тұрғылықты жерге кетуге арналған құжаттарды ресімдеу туралы шешім барлық құжаттар ұсы ныл ған күннен бастап бір ай мерзімнен кешіктірілмей, Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын тәртіппен қабылданады (55-баптың 4-тармағының үшінші бөлігі).

Заңның 56-бабына сай Қазақстан Республикасының аза-матына елден тұрақты тұрғылықты жеріне кетуінен бас тар-ту үшін негіздердің тізбесіне мыналар енгізілген: өзіне сот жүктеген міндеттемелерді орындаудан жалтарған болса – осы мән-жайлар тоқтатылғанға дейін (4) тармақша); азаматтық сот ісін жүргізуде жауапкер болып табылса – сот үкімі заңды күшіне енгенге дейін (7) тармақша).

Бұл ретте Заңның 56-бабының үшінші бөлігінде мынадай қатаң талап бекітілген: «Қазақстан Республикасынан тұрақты тұр ғылықты жерге кету құқығын шектеудің барлық жағ дай-ла рында ішкі істер органдары Қазақстан Рес пуб ликасының азаматына хабарлама береді, онда шектеудің негіздемесі мен мерзімі және осы шешімге шағымданудың тәртібі көрсетіледі».

Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы 2011 жылғы 26 желтоқсандағы №518-ІV Қазақстан Республикасы Кодексінің (бұдан әрі – НОтК) 174-бабында, алимент төлеуге міндетті адам Қазақстаннан тыс жерлерге уақытша кеткен немесе тұрақты тұруға кеткен жағдайда, ол заң бойынша күтіп-бағуға қаражат беруге міндетті отбасы мүшелерімен

алимент төлеу туралы келісім жасасуға құқылы. Келісімге қол жеткізілмеген кезде мүдделі адам алименттің мөлшерін тұрақты ақша сомасында белгілеу туралы немесе алиментті біржолғы төлеу туралы не белгілі бір мүлікті алимент есебіне беру туралы немесе алиментті өзге де тәсілмен төлеу туралы талаппен сотқа жүгінуге құқылы. Алиментті төлегенін растайтын құжаттары болмаған жағдайда борышкерге Қазақстаннан тыс жерлерге тұрақты тұру үшін кетуге рұқсат берілмейді.

Қағидалардың 7-тармағының 3) тармақшасында, Қазақстаннан тұрақты тұрғы лықты жеріне кетуге ниеттеніп жүрген Қазақстан Республикасының азаматтарына, кететін адамдардан алименттер алуға заң бойынша құқығы бар Қазақстан Респуб ликасында тұратын адамдардың (ата-анала-ры, ортақ некеден кәмелет жасқа толмаған балалары бар болса, бұрынғы жұбайлар және басқалар) кетуге қарсы еместiгi туралы нотариалды куәландырылған өтiнiшін ұсыну міндеті жүктелген. Арызданушы қандай да болсын себеппен мұндай өтiнiштi ала алмаған жағдайда, мәселе сот тәртiбiмен шешiледi.

Қазақстан Республикасы Үкіметінің пікірінше, «...кететін адамдардан алименттер алуға заң бойынша құқығы бар Қазақстан Республикасында тұратын адамдардан нотариалды куәландырылған өтiнiш ұсыну туралы Қағидада белгіленген та-лап қолданыстағы заңнаманың, соның ішінде Конституцияның нормаларынан тікелей туындайды, және жоғары тұрған актілерде заңнамалық жолмен белгіленген алименттерді төлеу жөніндегі міндеттемені көздейді».

Конституциялық іс жүргізу барысында заңға тәуелді мы-надай нормативтік құқықтық актілер де талданды:

Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2015 жылғы 19 наурыздағы №254 бұйрығымен бекітіліп, Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2015 жылғы 12 ма-мырда №11030 тіркелген «Қазақстан Республикасының шегінен тыс тұрақты тұрғылықты жерге кетуге арналған құжаттарды ресімдеу» мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандарты (бұдан әрі – Стандарт);

Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2015 жылғы 30 мамырдағы №498 бұйрығымен бекітіліп, Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2015 жылғы 7 шілдеде №11568 тіркелген «Қазақстан Республикасынан тыс жерлерге тұрақты тұру үшін шығуға арналған құжаттарды ресімдеу» мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламенті (бұдан әрі – Регламент).

Конституциялық Кеңес, Негізгі Заңның 21-бабының 2-тармағында көзделген әркімнің Республикадан тыс жер-лерге кету құқығын шектеулерді заңдар қабылдау арқылы бекітіп, соңынан рәсімдік қатынастарды Үкіметтің қаулысымен және Ішкі істер министрінің бұйрығымен бекітудің заңдық механизмін Конституцияға сай деп есептейді.

Бұл жағдайда Қазақстан Республикасының Парламенті мен Үкіметі Конститу цияның 61-бабының 3-тармағына және Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің «Қазақстан Республикасы Конституциясының 54-бабын, 61-бабы 3-тарма-ғының 1) және 3) тармақшаларын, сондай-ақ мемлекеттiк басқаруды ұйымдастыру мәселелерi бойынша басқа да бiрқатар нормаларын ресми түсiндiру туралы» 2008 жылғы 15 қазандағы №8 Нормативтік қаулысында және «Қазақстан Республикасы Конституциясының 54-бабын, 61-бабы 3-тармағының 1) және 3) тармақшаларын, сондай-ақ мемлекеттік басқаруды ұйымдастыру мәселелері бойынша басқа да бірқатар нор-маларын ресми түсіндіру туралы» Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің 2008 жылғы 15 қазандағы №8 Нормативтік қаулысына түсіндірме беру туралы» 2013 жылғы 16 мамырдағы №2 Қосымша қаулысында бекітілген Конституциялық Кеңестің құқықтық ұстанымдарына сай іс-қимыл жасаған.

Конституциялық Кеңес адамның және азаматтың құқықтары мен бостандық тарына шектеулер енгізетін заңдар мен өзге де нормативтік құқықтық актілерге қойылатын талаптарға қатысты Конституцияның 39-бабының нормаларына ресми түсіндірме берген болатын.

Мәселен, Конституциялық Кеңестің 2000 жылғы 7 маусымдағы №4/2, 2005 жылғы 23 тамыздағы №6, 2009 жылғы 11 ақпандағы №1 нормативтік қаулыларында, мемле-кет Республика Конституциясының 39-бабының 1-тармағына сәйкес конституциялық құрылысты қорғау, қоғамдық тәртiптi сақтау қажет кезде, адамның және азаматтың ұжымдық та, жеке де құқықтары мен бостандықтарын заңнамалық жолмен шектеуге құқылы, деп белгіленген.

Конституцияда құқықтар мен бостандықтарды шектеудің «қажетті шамада ғана» деген шегі бекітілген (Конституцияның 39-бабының 1-тармағы). Бұл ретте шектеу заңды түрде негізделген мақсаттарға сай болуға тиіс; ол әділеттілік талапта-рына жауап беретін; конституциялық маңызды құндылықтарды қорғау мақсатына барабар, өлшемдес және демократиялық мемлекетте қажет болуға тиіс.

Осылайша, Конституциялық Кеңес, Қағидалардың 7-тармағының 3) тармақ шасында азаматтардың белгілі бір санаттарынан кетуге келісімін алу қажеттігі туралы нор-маны Үкіметтің белгілеуі, оны Конституцияның 12 және 34-баптарының мағынасына сай түсінген кезде, кетушінің Заңда және НОтК-те бекітілген мін деттемелері орындалуын қамтамасыз етуге қаратылған, демек Негізгі Заңға қайшы емес деп пайымдайды.

2. «Алматы облысы Қапшағай қалалық сотының өтiнiшi бойынша Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң 361-бабы бiрiншi және төртiншi бөлiктерiнiң конституциялылығын тексеру туралы» Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесiнiң 2008 жылғы 27 ақпандағы №2 Нормативтiк қаулысында «адамның және азаматтың конституциялық құқықтары мен бостандықтарын шектейтiн заң заңдық тұрғыдан дәлме-дәл және әкеп соқтыратын салдары болжа-улы болуға тиiс, яғни оның нормалары жеткiлiктi дәрежеде анық тұжырымдалып және заң ережелерiн өзiнше пайымдау мүмкiндiгiн жоққа шығара отырып, заңдылы мiнез-құлықты заңсыздығынан мейлiнше айқындықпен ажыратуға мүмкiндiк беретiн түсiнiктi өлшемдерге негiзделуге тиiс» деп атап көрсетілген.

«Құқықтық актілер туралы» 2016 жылғы 6 сәуірдегі №480-V Қазақстан Респуб ликасы Заңының 24-бабының 3-тармағына сай Нормативтiк құқықтық актiнiң мәтiнi әдеби тiл нормалары, заң терминологиясы және заң техникасы сақтала отырып жазы-лады, оның ережелерi барынша қысқа болуға, нақты мағынаны және әртүрлi түсiндiруге жатпайтын мағынаны қамтуға тиiс.

Сонымен бірге, Конституциялық Кеңестің пікірінше, Заңда, Қағидаларда, Стандартта және Регламентте өздерін түрлі мағынада түсінуге жол беретін және құқықтық екіұштылық туындататын нормалар бар.

Заңның 55-бабы Қазақстан Республикасы азаматтарының елден тыс жерлерге кетуінің шарттары мен тәртібін регламенттейді. Үкімет «Қазақстан Республикасының шегінен тыс тұрақты тұрғылықты жерге кетуге арналған құжаттарды ресімдеу туралы шешім» қабылдаудың тәртібін айқындайды. Сондықтан Заңмен Үкіметтің қарауына құжаттау және құжат айналымы мәселелері ғана жатқызылған. Үкіметтің қаулысы да тиісінше аталады – «Қазақстан Республикасының шегінен тыс тұрақты тұрғылықты жерге кетуге арналған құжаттарды ресімдеу қағидаларын бекіту туралы». Сонымен бірге, Қағидалардың 1-тармағында бұл құқықтық актімен реттеудің нысанасы кеңейтілген: «Осы Қазақстан Республикасының шегінен тыс тұрақты тұрғылықты жерге кетуге арналған құжаттарды ресімдеу қағидалары... Қазақстан Респуб ликасы азаматтарының Қазақстан Республикасынан тыс тұрақты тұрғылықты жерге кету тәртiбiн (Конституциялық Кеңес бөліп көрсетті) айқындайды». Алайда, тұрақты тұрғылықты жерге кетудің шарттары мен тәртiбi, Конституцияда талап етілгендей, Заңның 55-бабында бекітілген.

Заңның 56-бабының «Қазақстан Республикасынан

тұрақты тұрғылықты жерге кету құқығын шектеудің бар лық жағдайларында ішкі істер органдары Қазақстан Республикасының азаматына хабарлама береді, онда шектеудің негіз демесі мен мерзімі және осы шешімге шағымданудың тәртібі көрсетіледі» деген талабы Қағидаларда, Стандартта және Регламентте іске асырылмаған.

Қазақстанда тұратын Республика азаматтары және ел-ден тыс жерлерге уақытша кетіп, соңыра сол жерде тұрақты тұрғылықты тұруға ниет бiлдiрген және Қазақстан Респуб-ликасының шет елдегі мекемелеріне өтініш беретін Республика азаматтары (Қағидалардың 10-тармағы) табыс етуге міндетті құжаттардың тізімдеріндегі айырмашылықтарды айқындауда бастапқы негіздер анық көзқарас байқалмайды. Азаматтардың бұл аталған санаты үшін Қағидалардың 7-тармағында көзделген құжаттардың бәрін табыс ету міндетті емес. Осының құқықтық салдарынан тұрақты тұрғылықты жеріне кететін азаматтар тең болмайды және кетушілерге орындататын міндеттемелері бар адамдардың құқықтары әртүрлі дәрежеде қорғалады.

Конституциялық Кеңес, Республика Үкіметінің НОтК-тің нормаларына негіз делген Қағидалардың 7-тармағы 3) тармақшасының ережелері азаматтардың белгілі бір санаттары қорғалуын қамтамасыз етуге тиіс, деген ұстанымына қосылады. Дегенмен, өзінің жазылған редакциясында Қағидалар реттелетін қатынастардың мазмұнын заңды түрде айқындалғанынан заңды түрде айқындалмағанына дейін ауыстырады. Заңда (56-баптың 4) және 7) тармақшалары) Республикадан тыс жерлерге шығуына уақытша бас тартылатын субъектілер, оның құжаттық негіздері және осы құқықты шектеудің мерзімдері дәл көрсетілген. Қағидаларда болса (7-тармақтың 3) тармақшасы) субъектілердің – алимент алушылардың тізбесі ашық қалдырылған, ол жерде заңды түрде ресімделген алименттік міндеттемелерге ие субъектілер ғана емес, алимент алуға әлеуетті құқығы бар адамдар да көрсетілген.

«Нотариалды куәландырылған өтiнiш» ұсыну туралы талаптың рөлі мен маңызы кетуді ресімдеудің құжаттамалық жағына ғана тіреліп қоймайды. Бұл талап кетушіге алимент алушыларды өз бетінше іздеу, соның ішінде аталған адамдар-мен туыстық қатынас жасалмаған, немесе бұл адамдар оған бейтаныс болған жағдайда да іздеп-табу міндетін қосымша жүктейді. Бірақ осы міндетті орындауына қарай соңыра кету туралы өтінішін қанағаттандыру немесе одан бас тарту туралы шешім қабылданатын болады.

Конституциялық Кеңес, құжаттарға қойылатын техникалық талаптар конститу циялық құқықтың іске асырылуына кедергі келтіруге емес, қайта оның іске асырылуына көмектесуге тиіс деп есептейді. Оның үстіне, адамның конституциялық құқығы біреудің субъективті көзқарасына немесе пікіріне кіріптар бо-луына жол берілмейді.

Конституциялық Кеңес осы қаралып отырған нормативтік құқықтық актілерде Қазақстаннан кететін және елде қалатын, кететіндердің заңда көзделген көмегіне мұқтаж азаматтардың құқықтары мен міндеттерін келісудегі Негізгі Заңның әлеуетін пайдалану жеткіліксіз деп пайымдайды.

3. НОтК-тің 174-бабында Қазақстаннан тыс жерлер-ге кететін адам мен заң бойынша күтіп-бағуға осы кететін адам қаражат беруге міндетті отбасы мүшелері арасындағы алименттік дауды реттеудің тәртібі бекітілген. Келісімге қол жеткізілмеген кезде мүдделі адам алименттің мөлшерін белгілеу туралы талаппен сотқа жүгінуге құқылы. «Алиментті төлегенін растайтын құжаттары болмаған жағдайда борышкерге Қазақстаннан тыс жерлерге тұрақты тұру үшін кетуге рұқсат берілмейді» (174-баптың 3-тармағы).

Бұл жағдайда, алимент алуға құқылы ретінде, соған мүдделі адам да, алиментті төлеуші де сотқа жүгінуге бастамашы бола-ды. Борышкерге НОтК-те белгіленген өзінің міндеттемелерін орындағанға дейін, алдағы уақытта Республикадан тыс жер-лерге тұрғылықты тұру үшін кетуіне уақытша бас тартылады.

Конституциялық Кеңестің пікірінше, Заңда және НОтК-те Қазақстан Республика сы нан тыс жерлерге кететін және елде қалатын, кетушінің күтіп-бағуына мұқтаж адамдардың конституциялық құқықтарын қамтамасыз етудегі бостандық пен жауапкершіліктің теңестірілген ара-қатынасы бекітілген.

Шығатын адамдардан заң бойынша алименттер алуға құқығы бар Қазақстан Республикасында тұратын адамдардан олардың шығуына қарсылығы жоқ екенi туралы нотариал-ды куәландырылған өтiнiш ұсыну міндетінің кетуші адамға жүктелуі (Қағидалардың 7-тармағының 3) тармақшасы) алименттік міндеттемелер туралы азаматтық-құқықтық да-уды іс жүзінде Конституцияның 21-бабының 2-тармағында белгіленген құқықты адамның іске асыруына тыйым салу ту-ралы конституциялық-құқықтық салаға көшіреді.

Сонымен бірге, Қағидалардың 7-тармағының 3) тармақшасы «Өтiнiш беруші қандай да болсын себеппен мұндай өтiнiштердi ала алмаған жағдайда, мәселе сот тәртiбiмен шешiледi» деген бөлігінде, талаптың нысанасы және талапты қарау процесінің ерекшеліктері бөлігінде түрлі мағынада оқылуын туындататын едәуір құқықтық екіұштылықпен сипатталады.

Осы санаттағы істерді Жоғарғы Соттың зерделеуі көрсеткендей, Қазақстан Республикасының шегінен тыс тұрақты тұрғылықты жерге кетуге ниеттенген азамат-тар, шығуға қарсылығы жоқ екендігі туралы нотариалды куәландырылған өтініші талап етілетін адам Қазақстаннан тыс жерде тұратын жағдайда да сотқа жүгінуге мәжбүр. Яғни, құқықтық даудың өзі іс жүзінде жоқ мұндай жағдай кетуге конституциялық құқықты іске асыруға елеулі кедергі жасайды.

Конституциялық Кеңес, соттың алдын-ала тексеру механизмі – шығуға заңда көзделген кедергілер жоқтығы туралы фактінің сот шешімінде атап көрсетілуі – көші-қон полициясының оң шешім шығаруына негіз бола алады, де-ген Жоғарғы Соттың ұстанымына қосылады. Бұл ұйғарым Конституцияның 4-бабы 2-тармағының Конституцияның ең жоғары заңдық күші болатыны және Республиканың бүкіл аумағында ол тікелей қолданылатыны туралы нормасынан туындайды.

Конституциялық Кеңес, Қазақстан Республикасы Үкіметі өкілінің конституциялық іс жүргізу барысында айтылған, көші-қон мәселелерін нормативтік реттеудегі кемшіліктерді жою қажеттігі туралы мәлімдемесін назарға алды.

Баяндалғанның негізінде, Қазақстан Республикасы Конституциясының 72-бабы ның 2-тармағын, «Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі туралы» 1995 жылғы 29 желтоқсандағы №2737 Қазақстан Республикасы Конституциялық заңының 17-бабы 4-тармағының 1) тармақшасын, 31-33, 37, 40-баптарын және 41-бабы 1-тармағының 2) тармақшасын басшылыққа алып, Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесі

қаулы етеді:1. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы

28 наурыздағы №361 қаулысы мен бекітілген Қазақстан Республикасының шегінен тыс тұрақты тұрғылықты жер-ге кетуге арналған құжаттарды ресімдеу қағидаларының 7-тармағының 3) тармақшасы Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес деп танылсын.

2. Қазақстан Республикасының Үкіметіне:Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 28 наурыздағы

№361 қаулысы мен бекітілген Қазақстан Республикасының шегінен тыс тұрақты тұрғылықты жерге кетуге арналған құжаттарды ресімдеу қағидаларын Конституциялық Кеңестің осы нормативтік қаулыдағы құқықтық ұстанымдарына сәйкестендіру;

адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарын неғұрлым толық қамтамасыз ету мақсатында, халықтың көші-қоны саласындағы қоғамдық қатынас тарды реттейтін заңнамалық актілерге түзетулер енгізілуіне бастама жасау ту-ралы мәселені қарау ұсынылсын.

3. Қазақстан Республикасы Конституциясының 74-бабының 3-тармағына сәйкес нормативтік қаулы оны қабылдаған күннен бастап күшіне енеді, шағымдануға жатпайды, Республиканың бүкіл аумағында жалпыға бірдей міндетті және Қазақстан Республикасы Конституциясының 73-бабының 4-тармағында көзделген ретті ескере отырып, түпкілікті болып табылады.

4. Осы нормативтік қаулы республикалық ресми басылым-дарда қазақ және орыс тілдерінде жариялансын.

Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің Төрағасы

И.И.РОГОВ

«Қазақстан Республикасындағы кеден ісі туралы» Қазақстан Республикасының 2010 жылғы 30 маусымдағы Кодексінің 464-бабының 3-тармағына сәйкес бұйыра-мын:

1. «Кеден одағының кедендік шекарасы арқылы жеке тұлғалар өткізетін тауарлар-ды жеке пайдалануға арналған тауарларға

жатқызудың критерийлерін белгілеу туралы» Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2015 жылғы 31 наурыздағы №250 бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде №10120 болып тіркелген, «Әділет» ақпараттық-құқықтық жүйесінде 2015 жылғы 21 сәуірде жарияланған) мынадай өзгеріс енгізілсін:

Кеден одағының кедендік шекарасы арқылы жеке тұлғалар өткізетін тауарлар-ды жеке пайдалануға арналған тауарларға жатқызудың критерийлері осы бұйрыққа қосымшаға сәйкес редакцияда жазылсын.

2. Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Мемлекеттік кірістер комитеті (А.М. Теңгебаев) заңнамамен белгіленген тәртіпте:

1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әдiлет министрлiгiнде мемлекеттік тіркелуін және ресми жариялауын;

2) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің интернет-ресурсында орналастырылуын қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрық алғашқы ресми жария-ланған күнінен кейін он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының Қаржы министрі Б.СҰЛТАНОВ

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ КОНСТИТУЦИЯЛЫҚ КЕҢЕСІНІҢ НОРМАТИВТІК ҚАУЛЫСЫ

2016 жылғы 14 желтоқсан №1 Астана қаласы

Қарағанды облысы Теміртау қалалық сотының ұсынысы бойынша, Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 28 наурыздағы №361 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасының шегінен тыс тұрақты тұрғылықты жерге кетуге арналған құжаттарды

ресімдеу қағидаларының 7-тармағы 3) тармақшасының конституциялығын тексеру туралы

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫҚАРжЫ МИНИСТРЛІгІНІҢ БұйРЫғЫ

2017 жылғы 11 қаңтар №12 Астана қаласы

«Кеден одағының кедендік шекарасы арқылы жеке тұлғалар өткізетін тауарларды жеке пайдалануға арналған тауарларға

жатқызудың критерийлерін белгілеу туралы» Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2015 жылғы 31 наурыздағы

№250 бұйрығына өзгергізу туралы

Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2017 жылғы 11 қаңтардағы №12 бұйрығына қосымшаҚазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2015 жылғы 31 наурыздағы №250 бұйрығына қосымша

Кеден одағының кедендік шекарасы арқылы жеке тұлғалар өткізетін тауарларды жеке пайдалануға арналған тауарларға жатқызудың критерийлері

1. Кеден одағының кедендік аумағына алып жүретін және алып жүрмейтін багажда жеке тұлғалар әкелетін тауарлардың сипаттамасы мен санына, сондай-ақ тау-арларды өткізу жиілігіне байланысты, жеке пайдалануға арналған тауарларға жатады, егер:

1) олардың саны мынадай көрсеткіштерден аспаса:ЕАЭО СЭҚ ТН 4303 10 тауар позициясында

жіктелетін ан терісінен жасалған бұйымдар (оның ішінде бас киімдер) – бiр адамға бiр атаудағы, мөлшердегi және үлгiдегi 1 (бiр) зат;

ұялы телефон, смартфон – бір адамға 2(екі) бірлік;планшет – бір адамға 2 (екі) бірлік;портативті тасымалданатын компьютерлер және олардың

керек-жарақтары (ноут бук, нэтбук) – бір адамға 1 (бір) бірлік;

зергерлiк бұйымдар – бiр адамға 5 (бес) зат;велосипед – бiр адамға 1 (бір) дана;бала арбасы – бiр адамға 1 (бір) дана;2) Кеден одағының кедендік шекарасы арқылы жеке

тұлғаның өту және (немесе) оның тауарларды өткізу жиілігі айына 1 (бip) реттен аспаса.

2. Кеден одағының кедендік аумағына кез кел-ген тәсілмен әкелінетін жеке пайдалануға арналған көлік құралдары, егер олардың саны жылына 1 (бір) бірліктен асса кәсiпкерлiк қызмет мақсатына арналған деп қарастырылады.

3. Көрсеткiштер бұрын пайдалануда болған тауарларға (жеке пайдалануға арналған көлік құралдарын қоспағанда) қатысты қолданылмайды.

8 9 ақпан 2017 жылқоғам

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Рудный қаласына Өзбекстаннан біраз ағайын келіп қоныс тепті. Алдымен атажұртқа жастар легі келіп жетті. Рудный мен оның кенттеріне 1991 жылдан бері тек Өзбекстаннан көшіп келген қандастарымыздың саны өткен жылдың аяғында 14 мың елу адамға жетіпті. Олар негізінен кен алыбы Соколов-Сарыбай кен өндіру бірлестігінде жұмыс істейді. Алып экскаваторлар мен кен таситын машиналар-ды ұршықтай үйіріп жүрген, металл өңдеу зауытында, то-лып жатқан цехтарда кен ісінің бүге-шігесіне дейін білетін жас тарды кездестіргенде риза боласың, кеудеңді кәдімгідей мақтаныш кернейді. Атажұртқа келдік екен деп, «маған не бересіңдер?» немесе «алма піс, аузыма түс» деп отырған олар жоқ, шамасының келгенінше ел қатарлы еңбек етіп, баспана алуға, тұрмысын түзеуге тырысады. Жастар ата-жұртқа соқа бастары емес, отбасымен, ата-аналарымен келді. Бірақ көлденең тұрар кедергілерден шақшадай басы шарадай болып жүргендер жетерлік. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Жуырда бір үйлену тойына бардым. Жас жұбайлардың шаңырақ көтергеніне қуанған халық та көп жиналыпты. Той басталды. Асаба арқырап шықты ортаға. Барлығы өзінің рет-ретімен болып жатқан... Кенет асаба жас жұбайларды ортаға шығарып, бір-бірімен сүйістіріп қойды. Жастар ұялатын емес. Бірақ үлкендер жағы амал-сыз төмен қарады.––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Жуырда Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі 2016 жылы елімізге 33,7 мыңнан астам қазақ келгенін жариялады. Олардың 65,5%-ы Өзбекстаннан, 24,9%-ы Қытайдан, 3,2%-ы Түрікменстаннан , 2 ,7%-ы Моңғолиядан келіпті. Демек, бұлардың бәрі де қазақ тілінде сөйлейтіндер деген сөз. Бір жыл-да қазақ тілінде таза сөйлейтіндер көші сөйтіп 34 мыңдай адамға ұлғайып отыр. Салт-сананың баюына, дәстүріміздің жаңғыра түсуіне оның ықпалы да аз бол-мас. Өткен жылдағы қуанышты хабардың ең үлкенінің бірі осы емес пе?

Әрине, тілдің болашағына де-ген алаңдаушылық есті қазақтың бәрінің де басында бар. 95 пай-ыз қазақы топта қазақтардың өзге тілде шүлдірлеп отырғаны жаныңды ауыр тады. Және сол үрдіс жылдан жылға азаймай келе жатқаны да анық жайт. Қазақ тіліндегі мектеп саны көбейіп, ондағы ана тілінде оқитын бала саны арта түсіп отырса да үзілісте бала атаулы өзге тілде өңмеңдеп қоя беретін мектептер аз емес.

Сыныптан жаңа ғана өз тілінде сөйлеп шыққан балаға кейбір ата-ананың да өзге тілде шүлдірлеп, сұрақтың астына алып жатқанын жиі көреміз. Дегенмен, бұл істе де ілгерілеушілік бар. Кейбір білікті, ұлтына жаны ашитын директорлар бас қаратын мектептердегі жағдай көш ілгері. Олар ептілікпен талап етеді, жұмыс істейді, соның арқа-сында нәтиже де бар. Мұғалім дер директордың талабын орындау үшін ұмтылып, оқушыларының да тілінің дұрыс болуын талап етіп жатады.

Қала бөбектерінің ана тілін да-мытуға «Балапан» телеарнасы да шексіз үлес қосып отыр. Кей де балалар түгіл үлкендердің өзі си-рек қолданатын әдемі әдеби сөз-дерді бөбектер «Балапаннан» естіп алып, ауыздарынан тастамай айтып жүреді. Тіпті, солардың әсерімен ата-аналары да ана тіліне бұрыла бас тады. Бір орыс тілді досымыз «мазмұны» деген сөзге қатты та-ңыр қағаны есімізде. «Қазақта осын-дай да сөз бар екен-ау, мектептегі қызым «Балапаннан» үйреніп алыпты», деп ол ұзақ уақыт аузы-нан тастамай айтып жүрді.

«Балапан» арнасы жуан қа-рын «ақымақ» бай мен ақылды Алдар Көсенің мультфильмімен шектеліп қалмай, балалар қызыға көретін, оқиғалары қазіргі бала-ларды қызықтыратын шетелдік мультфильмдерді де шеберлікпен аударып жүр. Балаларымыз бен немерелеріміз «Тоботтарды», «құт-қа рушыларды» сол «Балапан нан» естіген тілінде айтып, ай ғай лап жүргені. «Қазақстан» ұлттық арна-сының да тілімізді дамытуға қосып жүрген үлесі айтарлықтай.

Президент өзінің соңғы Жол-дауын да жыл сайын елімізде 400 мың ға жуық бала туылғанын айт-ты. «Бұл 1999 жылғы деңгейден 2 есеге жуық жоғары», – деді Елбасы. Осынша баланың 80 пайыздан аста-мы бүгінгі үлесі 65 пайызға барып қалған қазақ халқына тиесілі екені белгілі. Осынша балақан аман өсіп, қазақ мектептеріне барса, тіліміздің бағы жыл сайын жана түсері сөзсіз.

Сөзімізді оралмандардан баста-дық қой, солармен аяқтайық. Жа-сы ра тыны жоқ, өз ішіміздегі кей-бір жас журналистер тілімізді бұ з ып, құлаққа түрпідей тиетін жа ңа сөздер қолданып жатады. Мы салы, «физическое насилие» деген сөзді «физикалық зорлық», «физическое ранение» дегенді «фи-зикалық жарақат» дейтін болып-ты. Бұл сөздердің баяғыдан қа-лыптасқан «зорлық-зомбылық», «де не жарақаты» деген аудармасы бар екенін білмейді, тіпті білгісі келіп ізденбейді, содан соң сөзбе-сөз, олақ аударма жасай сала-ды. Оны екіншісі қағып әкетеді. Осындай орашолақтықтар тілімізді жұтатып барады.

Ал алыстан келген ағайындар арасынан шыққан журналистер, керісінше, тілдің түзелуіне, сөз-дердің мағыналы, бейнелі сино-ним дерін қолдануға бейім. Олар басқа тілден сөзбе-сөз аудармайды, керісінше, қазақтың өз тілінің кең арнасынан нәр алып жататынын байқайсың. Бұл басқаларымызға да игі ықпалын тигізіп, жұтаңдыққа қарсы тұруымызға септігін тигі-зетіні сөзсіз. Қалай десек те, қазақы бауырлардың қаптағанына, елге ел қосылып, құт қонып жатқанына қуанышымыз шексіз.

Жақсыбай САМРАТ,

«Егемен Қазақстан»

Елге ел қосылса – құт

Ел газеті «Егемен Қазақ-стан ның» өткен жылдың 17 та мы зын да ғы санында журна-лист Раушан Нұғ ман бек о ваның «Қаһар ман ның зи раты қараусыз қал ды» деген мақаласы жа-рық көрген еді. Ол ма қа лада Халық Қаһарманы Қайрат Рыс-құлбековтің зира ты ның біраз жері үгітіліп, жағ дайы тө мендеп кет кендігі және ерекше кү тімге алу қажеттігі туралы ай ты лған-тын.

Мақала шыққан соң Семей қа ла сындағы Желтоқсан оқи-ға сына қатысушыларға Қазақ-стан ның түкпір-тү к пі рі нен көптеген адамдар хабарла сып, алаңдаушылық біл дірді. Біз 2016 жылдың 16 жел тоқ са ны күні Желтоқсан оқи ға сының 30 жылдығы және Қайрат Рысқұлбековтің 50 жас қа толуы-на байланысты, қала сыртын-да орналасқан қаһарманның зираты ның басына бардық. Тәуелсіздік үшін құрбан болған Қайраттың ру хына арнап, Құран-қатым ба ғыштадық. Сол жерге бір топ жел тоқсаншы, яғни бізбен бір ге ма ңайдағы халық та ке ліп, жиналып, оның аруағына тағ зым етті.

Шынында да, зираттың тозып бара жатқандығын, тас-та рының сын ғандығын, мүлде қа раусыз қал ғандығын өз

көзімізбен көр дік. Бірақ, қазір қыс уақыты болғандықтан, сықырлаған сары аяз бірден жөндеу жұмыстарын бас тап кетуге мүмкіндік бермеді. Сон дықтан да күн жылына ке-ле Халық Қаһарманы Қайрат Рыс құлбековтің зиратын то-лық тай жөн деп шықпақпыз.

Семей жері – ұлы Абай, Шәкәрім, Мұхтардың аяулы ал тын бесігі, қасиетті то пы-рақ. Күні кеше Алаш арыс та-ры Әлихан Бөкейханов, Ах мет Байтұрсынұлы, Жүсіпбек Ай-ма уытов, Мағжан Жұмабаевты да қиын-қыстау кезеңде бауы-ры на басып, пана лат қан. Олай бол са, қасиетті ел Қайраттай ұлын да далаға тас тамай ты-ны на сеніңіздер. Оның зи раты қа раусыз қалмайды. Мәсе лені дер кезінде көтерген ел газеті «Егемен Қазақстанға», редак-ция ұжы мына Қазақстандағы бар лық желтоқсаншылар аты-нан үл кен рахметімізді айтамыз. Әр дайым халық игілігіне қызмет ете беріңіздер.

Бақытжан ОРАҚБАЕВ,І дәрежелі прокуратура

озаты, прокуратура органдарының

зейнеткері

СЕМЕЙ

Хамит ЕСАМАН,«Егемен Қазақстан»

Одан әлеуметтік желі лер-ден бір сұмдықты тағы көр-д ік. Той үстінде бір жігіт бір келіншекті «домбыра» қылып, «күй» тартып отыр. Күй таспа-да өздігінен ой нап тұр, әрине. Ал әлгі жі гіт келіншекті «дом-быра» қы лып сабалап қоятын емес. Күй де анау-мынау емес,

Құрманғазының «Адай» күйі. Асаба бұл жерде елді күл ді р - ді, бірақ бүлдірді. Осын дай жағдайлар бүгінде кең етек жайып келеді. Тойға көп ел күліп барып, күрсініп қай-татын болды. Мұның бә-ріне кінәлі – тойдағы тәр тіп-сіздіктің алға шығуы. Үй ие-сі нен берілетін ескерту жоқ.

Тойды әлбетте біздер қа зы наға балаймыз. Қазақ

дұға-ті лекте де тойдан ай-ырмауын тіл ейді. Әлдебір кісі дүние сал ғанда, оған көңіл айта бар ғанда да біздер «Тойға ке лейік, арты той болсын» деп жатамыз. Ал той деген не нәрсе? Секіріп билеу ме, байлығын көрсету ме, әлде көпшіліктің көзінше тәртіпсіздік ұйымдастыру ма? Кей асабалардың мә де-ниетінің төмендігі бас қар-ған тойларынан-ақ кө рі ніп қалып жатады. Бір ақ жау-лықты әжені сөз беру үшін ортаға шақырған асаба әл гі кісіге қарап: «Апа, мені та-ныдыңыз ба?» дейді. Әлгі кей уана танымағанын айтады. Сон да әлгі асаба: «Неге та ны-май сыз апа, баяғыда ке лін боп түскенде мен сіздің бе ті ңіз ді ашып едім ғой», дейді. Бұл бірақ бер жағы...

Тойда қазір ойындардың тү р лері де көп. Тойды мә де-ниет ті жүргізу, ойын ойнату, халықтың көңілін көтеру аса-ба ның деңгейіне байланысты. Алайда, кей асабалардың дең-гейі нің әлгіндей әрі арсыз, әрі арзан ойындардан аса алмай жатқаны өкінішті. Біреу ой дан, біреу тойдан несібесін те ріп жейді. Бірақ қазақтың «Той – Тәңірдің қазынасы» де ген ұлы сөзі ұмытылмаса екен...

Жамбыл облысы

Нәзира ЖӘРІМБЕТОВА,«Егемен Қазақстан»

– Новои облысында біраз қазақ бармыз ғой. Онда да бар-лығымыз кен жұмысында ең-бек еттік. Атамекенге көштің ба сын жастар түзеген еді. Әлі со лай болып келе жатыр, менің де балаларым Қазақстанға ке-теміз деген соң, олардан қала алмадым. Екі қыз, бір ұлыммен тез жиналып, Рудныйға көшіп келдік. Бір жылдан кейін анам-ды алып келдім, бірақ оны тір-кете алмаймын, осынша бейнет шектіремін деп ойламаппын, – дейді Гүлнар Жақсылықова.

Гүлнардың анасы Айымгүл Дәу летбаева қария бізді көр-ген де алдымен көз жасына ерік берді.

– Сексенге таяп отырған жа сымда бала-шағама масыл болдым. Балаларым тастап отыр ған жоқ, қарттығыма, ау-ру ыма бәйек болып қарап жа-тыр ғой. Бірақ ай сайын сонау Ресейдің шекарасына барып, белгіленіп келу деген маған да, балаларыма да қиын болып тұр. Қарттық бір жағынан, ауру екінші жағынан жолға да жа-рамай бара жатырмын, – деді кейуана.

Әңгіме былай болған екен. Айымгүл қарияның жиен немересі Алена Ахметова (ол кезде Қалилаева) 2012 жы лы Өзбекстанның Новои об лы-сындағы Зеравшан қала сы-ның Мұрынтау кентінен Руд-ный қаласына көшіп келеді. Сол 2012 жылы 20 сәуір де ол отанасы деп танылып, об-л ыс тық көші-қон поли циясы бас қармасының №96 ше ші мі-мен оралман мәртебесін ала-ды. Аленаның анасы Гүлнар Ж а қ с ы л ы қ о в а н ы ң ұ л т ы қара қалпақ болғандықтан, Қазақстан Республикасының заң намасына сәйкес ол орал-ман мәртебесін алмайды, Алена ның отбасына мүшесі бо л ып жазылып, тіркеледі, он жыл мерзімге ықтиярхат ала ды. Айымгүл қария ол кез де Өзбекстандағы Дариға деген қызының қолында қа-лады. Көп ұзамай, бір жыл-дан кейін Дариға тұрмыс құ ра ды да, Айымгүл әжей

қызы Гүл нардың, немересі Аленаның қо лына келгенін қалайды, 2013 жылы мұндағы жиендері әжесін Рудныйға алып келеді. Ал ол кезде Алена Қазақстан Республикасының азаматтығын алған болатын. Ол ұлты қарақалпақ нағашы әжесін Қазақстанда тұрақты тұруға тіркете алмады. Өйткені, Қазақстан Республикасы Үкі метінің 2003 жылғы 26 қарашадағы қаулысымен бе-кіткен «Қазақстан Рес пуб-ли касындағы тұрақты тұ ру-ға рұқсаттар алуға үміт кер шетелдіктердің және аза-мат тығы жоқ адамдардың Қазақстан Республикасында бо лу кезеңіндегі өздерінің тө-лем жасау қабілеттігін растау ере жесі» бойынша Айымгүл Дәу летбаева қарияның жеке шотында 1320 еселенген ең төменгі айлық көрсеткіш бала-масына тең немесе одан да аса-тын қаржы болуы тиіс еді. Оны бүгінгі айлық көрсеткішпен есептегенде 2 миллион 995 мың 80 теңге шамасында бола-ды екен. Ал Айымгүл қарияның қо лында мұндай қаржы жоқ еді. Ол Рудныйға келгелі бала-лары оны Қазақстанның Ресей-мен, Өзбекстанмен ше ка ра-сының арасын жол қылудан босамай келеді. Қарт адамды шетелдік ретінде Ресеймен шекарадағы 250 шақырымдай болатын Қайрақ өткізу бекетіне Рудныйдан ай сайын апарып белгілету отбасына да, әжейдің өзіне де жеңіл болмай тұр.

– Қыстың көзі қырауда так-си жалдап апарамыз, анам кей-де жолда қысылып қалады, – дейді қызы Гүлнар. Әжейдің ба ла лары бұл мәселенің ше-ші мін табуы үшін өткен жы-лы 28 қарашада Облыстық ең бекті үйлестіру және әлеу-меттік бағдарламалар бас қар -масына өтініш жазады. Он да атал ған басқарманың 2012 жы-лы 20 сәуірдегі №96 ше шім і-мен Өзбекстаннан келген қан-да сы мыз Алена Ахметованы отана сы деп танып, оған орал-ман мәртебесі берілгенін, осы шешімге қосымша толық ты-рулар енгізіп, әжесі Айым гүл Дәулетбаеваның ұл ты қа р а -қалпақ екені еске рі ліп, орал -ман мәртебесі бер іл мес тен,

бірақ отбасы мүшесі етіп тануды, оған Қазақстан Республикасында тұрғылықты тұруға шет ел азаматының қо-ныс тану ықтияр хатын беруді сұраған болатын. Бірақ атал-мыш басқарма Өзбекстаннан келген ағайынның бұл өті-нішін қанағаттандыра алған жоқ. Олар да Қазақстан Рес-пуб ликасының заңына сүйенді. «Халықтың көші-қоны тура-лы» Заңының 25-бабына сәй-кес оралман мәртебесі ҚР аза маттығын алғаннан кейін тоқ татылады. Осы құжатқа сәй кес Облыстық ішкі істер де партаментінің көші-қон по лициясы басқармасының Алена Ахметоваға оралман мәр тебесін берген 2012 жылғы 20 сәуірдегі шешімі өз күшін тоқ татқан болатын. Енді ұлты қара қалпақ Айымгүл әжей Қазақстан азаматы болған өз немерелері отбасының мүшесі бола алмайды, ол шетелдік аза-мат ғана. Ал алыстан атажұрт деп жеткен ағайынның тала-бы басқаша. Олар «Консти-туциялық құқымыз бұзылды» дейді.

– Еліміз Ата заңының бетін ашқаннан-ақ 1-бабын-да: «Қазақстан Республикасы өзін демократиялық, зайыр-лы, құқықтық және әлеу мет-тік мемлекет ретінде орнық-ты рады, оның ең қымбат қа-зы насы – адам және адам ның өмірі, құқықтары мен бос-тан дықтары», ал 27-баптың 3-тармағында: «Кәмелетке тол-ған еңбекке қабілетті бал алар еңбекке жарамсыз ата-анасына қамқорлық жасауға міндетті» деген жазу көзге ұрып тұр. Менің балаларымның атасы, әкесі қазақ, біз анам екеуміздің ұлтымыз қарақалпақ. Енді ұлты өзге болған болған соң, респуб-лика заңына сәйкес келмейді деп анамызды Өзбекстанға қай тарып жібереміз бе? – дейді Гүлнар Жақсылықова. Осы мә селемен отбасы Рудный қалалық сотына да жүгініпті.

Б і рақ Рудный қалалық со-ты да алдымен Қазақстан Республикасы заңдарының сақталуын маңызды деп есеп-теп, Айымгүл Дәулетбаева қарияның балалары берген арызды қанағаттандырған жоқ. Еліміздегі заң шығарушы ор-ган Парламент депутаттары көші-қон туралы немесе сырт-тан келетін ағайындарға бай-ланысты басқа да заң күші бар құжаттарды дайындағанда ара-лас некеге құрылған отбасыла-ры жөнінде ескергені, мәселені нақтылағаны жөн еді. Аралас неке қазір ешкімге таңсық емес, өмірдің қай елде де жиі кездесетін көрінісіне айналған.

Қостанай облысына шет ел дегі қандастарымыз тек Өзбекстаннан ғана емес, өзге ел дерден де келіп жатыр. Көр-ші Ресейден келгендер аға - й ын ға отбасы мүшесі қай ұлт болса да, қашан келсе де олар-ға кедергі жоқ. Әңгіме 1999 жылы 26 ақпандағы «Беларусь Республикасының, Қазақстан Р ес публикасының, Қыр-ғыз Республикасының және Ресей Федерациясының ара-сын дағы азаматтық алудың оңай латылған тәртібі туралы келісімде» жатса керек. Мұн-дай келісім Өзбекстан мен Қазақстан мемлекеттері ара -сында жасалмаған. Ал ата-жұрт қа келген шетелдік қан-дас тармен жұмыс істейтін бас-қар малар олардың жағдайын түсін генімен, Қазақстан Рес-пуб ликасының заңдарын сақ-тау ды басты мақсат тұтады. Қыс қасы, былай тартса өгіз өле ді, олай тартса арба сынады.

Өзбекстаннан оралған аға-й ы нның атажұртта кездесіп отыр ған қиындығы бір бұл емес. Қазір кейінгі келген ағай ын дардың Қазақстанның аза маттығын алғанымен, өз-бек стан дық төлқұжаттары қал-та сын да жүр.

– Барлығымыздың да Өзбек-стан да туған-туыс та рымыз қал ды. Ол жақ қа баратын дай

жағдай туа қалса, онда өз -бекстандық төлқұжатын тап -сырмағандарды құқық бұз ға-ны үшін ұстап, жауапқа тар-тып, айыппұл салады. Өйт кені, бұрын азаматтық ал ған нан кейін өзбекстандық төл құжат-ты жергілікті көші-қон поли-циясы алып қалып, ел ші лікке өздері апарып тапсыра тын. Ал қазір осы міндетті көшіп кел гендердің өздеріне жүк теп қойған. Төлқұжатты бір үй ден жинап, бір адам апарып тап-сырса жарайды ғой, әр төл құ-жат иесі өзі апарып тапсыруы тиіс. Оның 150 долларға дейін төлейтін шығындары та ғы бар. Ал Өзбекстаннан кө шіп кел-ген дердің отбасын да ке мінде үш адам бар, оның бар лығы бір үйден елші лікке ба руға жағ-дайы кө тере бер мейді, – дейді Өзбек стан нан қоныс аударып кел ген ағайынның бірі Талғат Ахметов.

Қандастарымыз қазір қо-ныс танып жатқан Рудный қала-сы маңындағы ағайынның ара-сы нан зейнетақысы жөнінде де істің нақты шешімін білмей, ерсілі-қарсылы теңселгендерді көруге болады. «Екі көш бір өртпен тең» деп қазекем айт-пақ шы, көшіп-қону ешкімге оңай тірлік емес. Оның үстіне ше кара асып дегендей, бір ел-ден бір елге қоныс аударудың, қанша атамекен дегенмен ой-шұ қырын әлі білмеген жаңа қоныс тың қиындығы тағы бар. Барлығы да қаржыны та-лап етеді. Өзбекстаннан кел - г ен ағайынның барлығы дер-лік балалы-шағалы, үлкен от-басы болып келеді. Ретке кел-тіре алмаған құжаттар олар дың күнделікті күнкөрісін қиын-да тады. Сонымен, атамекен деп, қазағым деп құшағын аша келген ағайынның да кө-ңіл түкпірінде өгіз жегілген арбаның ми тесер шиқылы се-кілді тірлігі титықтап тұрған жай бар.

РУДНЫЙ

қазақстан Республикасы паРламентінің назаРына

Жазылған Жайдың Жауабы біР ауыз сөз

Ағайынды әбігерге салатын бапты өзгертсек

Қаһарман ұлдың қабірі қараусыз қалмайды

Тойға күліп барып, күрсініп қайтамыз

9 ақпан 2017 жыл 9келбет

Өткен ғасырдың 71-ші жылы Қазақстанның түкпір-түкпірінен елу ұл-қыз Қазақ университетінің журна-листика факультетінде бас қосқанымызда «Өткенді маған шежіре қылып толғады көне төбелер, Ақ Жайық – ару, асыл бір анам – туған жер», деп жырлай кел-ген Арынғазы досымыз ұшқыр ой, өткір мінезімен бірден көзге түсіп еді. Олай болатын жөні де бар екен, ол мектепті бітірген соң пионер жетекшісі, балықшы, мұнайшы болып еңбек етіпті. Өлеңдері мен Махамбет ауданының еңбек майталмандары жөніндегі очерктері аудандық, облыстық газеттер-де жарияланып үлгеріпті. Сол себепті де, бес жыл оқудан кейін облыстық «Коммунистік еңбек» газеті (қазіргі «Атырау») оны құшақ жая қарсы алады. Ол осында қатардағы тілшіліктен бастап, аудармашы, бөлім меңгерушісі болып, қоғамдық-саяси, партия тұрмысы, кеңес жұмыстары, мәдени өмір салаларын-да өткір мақалалар мен очерктер жазып, он бір жыл қызмет атқарады.

Арынғазы студент кезінде елге барып кіндік қаны тамған қасиетті мекеніне адалдық танытуды жиі айту-шы еді. Ол бұл арман-тілегіне жетті. Осының өзінен-ақ оның ауылым алтын бесік, жұртым ұлтымның діңі, іргесін суытпай отырған халқым менің арқа сүйерім, қанат қақсам қайта қонар тұғырым деген ақ-адал ниетін аңғаруға болды. Бұл оның өзгеге үлгі болар қадірлі қасиеті деп білеміз.

Ғасырлар тоғысындағы кезең ел өміріндегі қауырт оқиғаларға толы болғаны белгілі. Белсенді де жалын-ды Арынғазы Мырзағалиев сондай қызу ортадан та-былып, көптеген игі істердің бастамашысы болды. Тоқсаныншы жылдардың басында облыс орталығының атын өзгерту жөнінде мәселе көтеріліп, ол қаламгерлік қарымымен де, қайраткерлік қуатымен де осы істі аяғына дейін жеткізуге зор үлес қосты. Арынғазы Мырзағалиұлы 1987-1993 жылдары облыстық пар-тия комитетінде нұсқаушы, облыстық кеңестің аға референті болып қызмет істеді. 1993-1999 жылдары Атырау облыстық тіл басқармасы бастығының орын-басары, Атырау қалалық тіл басқармасының бастығы, қалалық мәслихаттың депутаты, бөлім меңгерушісі, облыстық ақпарат және келісім басқармасы бастығының орынбасары секілді жауапты қызметтер атқарды. Ономастикалық комиссияның төрағасы бо-лып жүргенде қаладағы бірқатар көшелердің атауына ұлттық рең беруге зор үлес қосты.

Елімізде ұлттық жұмысшы табын қалыптастыру ісі өріс алған тұста қазақ жастарын мұнайшы мамандығына тарту мәселесі өткір қойылды. Мұның өзі мұнай кәсіпшілігіндегі терминдерді қазақшалау, мұнайшыларды қазақ тілінде оқыту міндеттерін алға тартты. 1999-2002 жылдары «Ұлттық сарап-тау және сертификаттау» орталығының Атырау фи-лиалында, Каспий мұнай орталығында, «Қазақстан Каспийшельф» қоғамында қазақ тілінен сабақ берді, 2002 жылдан өмірінің соңына дейін Атырау мұнай өңдеу зауытында аудармашы болып еңбек етіп, мемлекеттік тілдің шынайы насихатшысы болды...

2002 жылы «Бұрғы бойлаған боз дала» кітабы, 2003 жы лы «Мұнай өңдеуде жиі қол да ны латын термин-дер мен сөз тір кестерінің орысша-қазақша сөз дігі», Ұлы Жеңістің 60 жылдығы қар саңында «Мұнайшы арулар еңбегі – ерлік ескерткіші» кі тап тары оның шығармашылық ең бегінің санқырлылығын таныт ты. Бір ғана «Өзегін үзген өз геге» деген кітабын парақтап отырғанда алдағы айтқанымызға көз жеткізуге болады. Мәселен, ол туған жерге, өскен елге деген ілтипатын өлең өрнегіне түсіргенде шабыттанып, шалқып кетеді. «Жайығым, алыс кетсем, арманымсың, Жағаңда бала күннің қалғаны шын. Жатайын тербетіліп, ақ төсіңде», депті бір өлеңінде. Өлеңнің соңғы жолы ойға қалдырды. Бір замандары киелі жерін басып жүрсе, қазір жер бесікте мәңгі тербетіліп жатыр. Арынғазы Жайықты жырлағанда арқаланып кетеді: «Исатай ме-нен Махамбет батыр егеулі найза қолға алып, Жорыққа шықты, ақ Жайық, сенен бата алып», дейді бір тұста. Бұл ақиқат сөз. Оның бойында да бір батырлықтың белгісі бар еді. Қызып кеткенде көзі оттай жанып, жалындай лапылдап, ойын дәлелдеп шығатын. Мына кітабында сол мінез менмұндалап тұр. Өзі кеткенмен сөзі қалды, бұған да тәубе!

Арынғазы Мырзағалиевтің арамыздан кеткеніне бес жылдан асып барады. Адал да ақжарқын досымыздың жарқын бейнесін еске ала отырып, Атырау облы-сы мен өзі туып-өскен, мектеп-интернатынан түлеп ұшқан Махамбет ауданының басшыларына Махамбет кентінің бір көшесіне белгілі қаламгер, қоғам қайраткері Арынғазы Мырзағалиұлының атын беру жөніндегі өтінішпен қайырылғымыз келеді.

Ержұман СМАЙЫЛ,Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері,

Қуаныш ЖИЕНБАЙ,Сүлеймен МӘМЕТ,

«Құрмет», «Парасат» ордендерінің иегерлері

Суретте: 4-курс студенттері Амангелді Мектепбаев, Арынғазы Мырзағалиев, Әлімжан Сатыбалдиев

есімі елдің есіндекөзқарас

адамдық айнасы

Жайыққа тартып туған ұл еді

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Ақын, белгілі журналист, аудармашы, қоғам қайраткері досымыз Арынғазы Мырзағалиұлын еске алғанда.––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Мұхаммед пайғамбар (оған Алланың салауаты мен сәле мі бол-сын) бір хадисінде: «Мұсыл ман ның ниеті жасаған ісінен қайыр лы» – де-ген екен. Балаға ат қоюдан да қазақ-тың таза ниеті анық көрінеді. Ислам діні нің қазақ даласына тарауына бай ланысты араб сөздері біздің тіл қол данысымызға кеңінен ене бас-тады. Бұрынғы Тәңірберген мен Қ ұдайбергенге Алдаберген (Алла берген), Аллажар деген атаулар қо-сылды. Алланың тоқсан тоғыз есімінің ішіндегі Рахман, Рақым секілді аттар бағзы замандардан күні бү гінге дейін жиі қойылып келеді. Жа ра тушының әдемі есімдері ара сынан Әзіз, Мәжит, Рәшит (Рашид) сияқты есімдер де сә-би лерге жиі қойылған.

Арабтар бізге Ислам ді нін ғана емес, өзінің тілін де әкел гені анық. Алайда, араб сөз де рін ауызекі тілде бұл жыт пай сол қалпында айтамын деу әу ре шілік секілді. Құран сөз-де рін ға на өзгертпей айтқан жөн. Ал бас қа кірме сөздер қазақ тілі нің естілу және жазылу заң ды лығына сүйенуі керек деп ой лаймын.

Кейінгі жылдары Ислам мә-де ниеті мен білімін қолдау қо-ры мен Қазақстан мұ сыл ман да ры діни басқармасы тарапынан са-рап т амадан өткен кітаптар көп -ші ліке ұсынылуда. Олардың та-ра лымы 10 мыңнан 25 мыңға дей ін жетеді. Көңілде тұрған бір түйткіл, осы кітаптардың маз мұны

дұрыс болғанымен, он дағы сөз қолданыстары сауатты редак-тор лардың қолынан өт пе гені жиі байқалады.

Мәселен, теология ғылы мы ның докторы Мұхитдин Исаұлының Құран және пай ғам бардың хадистері туралы ма қалаларын жиі оқимын. Оның біліміне де риза боламын. Бірақ, бұл кітапта кемшілік жоқ де-ген сөз емес. Автордың Астанадан 2011 жылы «Полиграф» баспасы-нан басылып шыққан «Мәңгі мұғ-жиза» атты кітабында «Құранның өзге де есімдері» деген тарау бар. Есім тек кісілерге беріледі емес пе? Автордың айтқысы келіп отырғаны ат немесе атау болуы керек. Жер-су есімдері деп те айтпаймыз ғой. Әдеби қолданыста жер-су аттары, кітап болса кітап аттары немесе кітап атаулары деп жазылмай ма?!

Осы кітаптағы мұғжиза де-ген сөзді де (қазақша мағынасы құдірет болуы керек) қарапайым қазақтың көбісі түсінбейді. Кітапта Жаратушының аты Аллаһ деп жазылған. Діни бас қарма Алла есімінің дұрыс жа зылуы туралы шығарған пәтуаға дейін жарық көріп кеткен кітап болған соң, оған кешіріммен қарадық. Келешекте түзесе бол ды.

Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының имамдар форумын-да қабылданған (Астана, 19 ақпан, 2015 ж.) «Мұсылманның тұлғалық

бей не сі» атты кітапшада: «Біреуді ке м сіту оған зиян беру дегені. Ал шариғатымыз біреуге зиян бе руден тыйған» (10-бет) деп жазылыпты. Зиян беріле ме екен? Зиян келтіреді десе бірсәрі.

Біз жеңіл-желпі шолып шыққанда байқаған бірнеше қате туралы ғана сөз қылдық. Шынында қазіргі шы-ғып жатқан діни кітаптардың көп-ші лігі оқуға өте ауыр, әсіресе, көп-шілікке тү сі ніксіз терминдерге, ара-бизмдерге толы. Көптеген сөй лем дер қатып қалған, аударма мәтіні се кілді.

Мұсылман дініне байланысты теледидар арқылы берілген ха-барларда имамдар мен молдала-рымыз, қажыларымыз діни атау-ларды ала-құла айтады, тіпті Алла деген ауызға келіп тұрған сөздің өзі кейінгі уақытта теледидарда да, мер зімді басылымдарда да екі түрлі айтылып, екі түрлі жазылып жүр. «Алланың өзі де рас, сөзі де рас» деген ұлы Абай сөзінен бас-тап қазақтың барлық зиялысы Алла сөзін төрт әріппен айтқанын және солай хатқа түсіргенін білеміз. Ал араб тіліндегі Аллаһ Құран оқылғанда солай айтыла берсін, қазақша сөз қолданыстарында Алла сөзі ауызға жеңіл емес пе деген ой келеді. Оның үстіне ұлтымыздың қазақ деген аты секілді Алла сөзін оңнан солға қарай оқысаң да, солдан оңға қарай оқысаң да, бір сөз болып шығады.

Салыстыру үшін айта кетей-ін, кәпір деген сөз араб тілінде «ка», «фа», «ра» деген үш әріптен құралған. Арабтар солай айтты екен деп, кәпірді кафара демейміз ғой. Түпнұсқасын ө з гер тпеу керек де-ген желеумен самауырды самовар, шәйнекті чайник, кереуетті кровать деп сөйлеген қазақты естідіңіз бе?!

Бір қуаныштысы, діни бас қар-ма Алла сөзі туралы арнайы пә-туа шығарып, кемшілік тү зе тіл ді. Алайда, шет елден білім алып кел-ген имамдардың бі разы бұл пәтуаға құлақ асып жат қан жоқ.

Алла қаласа деген сөзд і иншалла деп, құтты болсынды машалла деп айтып жүргеніміз аз-дай, сұбыханалланы сұбыханаллах дегенге де құлағымыз үйренді. Қазақтың атам заманнан қа лып-тасқан ауызашарын кей бір мол-далар ифтар деп араб тілін де түсіндіреді. Сондай-ақ, бау ырым, туысым дегеннің орнына аһи деген араб сөзін жиі қолданады. Қазақта ақиланып деген сөз бар. Мағынасы жақ сы емес. Ана тіліміздегі дайын сөзді өзгертіп айтқаннан не ұтамыз? Араб шаға іш тарту бір кездегі қазақ жастарының орыс тіліне құмар лы-ғын еске салады. Сол кезде қазақ сөзінің орнына орыс сөзін айтқандар білімді саналатын.

Сол сияқты ауызша сөй ле генде де, жазбаша түрде де се ну, нануды истиқад, ыждағат, ын таны иждиһад, шапағатты ша фағат, есеп-қисапты хиссаб, ақиқатты хақиқат, терең білімді, білімірлікті мағрифат деп жүргендер аз емес.

Ислам діні туралы ғылыми-танымдық кітаптармен қатар қалың оқырман санасына тез жететін өлең-сөзбен жазылған кітаптар да ауадай қажет деген пікірдемін. Дін дар дәуір әдебиетінің көптеген өкілд ері осы тақырыпқа қалам тер-беді. Осы уақытқа дейін қалың оқырманға белгілі болғаны бар және бел гісіз болып келген ақындардың ғазалдары мен назымдары, діни дас тандары, айтыстарының та ным-дық-тағылымдық жағымен қатар, имандылық туралы беретін ғиб раты мол деп есептеймін. Он дай жырлар қазіргі қазақ қа лам герлерінде де аз емес.

Ортаға салар ойымның түйі-ніне келсек, қазақ ешқашан араб бола алмайды. Мұсылман болсақ, қазақтың ата дәстүріне сай, ана тілімізге құрметпен қарайтын адам болуымыз керек. Ата-бабамыздың керегесі ағаш, ұраны Алаш болды. Дініміз Ислам болса да, ұлтымыз қазақ екенін ешуақытта жадымыз-дан шығармағанымыз абзал.

Ақылбек ШАЯХМЕТ,жазушы, Ахмет

Байтұрсынов атындағыҚостанай мемлекеттік

университетінің профессоры

Күз айы еді. Күн борасындау. «Бөген» елді мекенінен ав то бусқа отырдым. Бұл бая ғы, 1921 жылы, пролетариат көсемі В.И.Ленин Арал балық шы ларына хат жол-дап, аштыққа ұшы ра ған Поволжье халқына жо март қолдарыңды созыңдар деп өтініш еткенде айрықша үлес қосқан ауыл-ды.

Жаныма етженді кісі жай-ғас ты. Көптен таныспыз. Қайып Сүлейменов. Қазір Қызылордада тұрады, жасы сексенге таяп қалған. Өзі «Бөгеннен» 7-8 ша-қы рым аралықтағы 20-30 үйлі, те ңіз жағасындағы «Тәуір» қыс -тағында туып өскен. Әкесі Есенов Сүлейменнің кәсібі ба лық шы екен. Ильичтің хатына жа у а п ретінде 2,5 ай аулаған ба лығын тегін бергендердің бірі.

– Жалғыз біздің әкей ме? – де ді Қайып күліп, – Сағындық, Төлеген, Әбдікәрім және бас қа лары да күзгі абыржымен алы сып, жүріп, жанқиярлықпен еңбек еткен. Содан бері де зулап 95 жыл өте шығыпты-ау!

– Жас кезіңде ойнақ салған ата-мекенге тағзым еткелі келе жатқан боларсыз?

– Жоқ-ә... Қазір «Тәуірде» де,

онымен іргелес « Қызыл қай ыр да» да ел жоқ. Бұл жолы 63 жыл бұрынғы айыбымды өтеп, көңілім тыншып қайтып ба ра мын.

– Қалай дедіңіз! – деп оның әжімсіз ажарына таңдана қарап қа-лыппын. Айыбы несі?

Ол да маған тесіле қалды.– Әй, балалық-ай! . . Әлде

әсіре қызығу ма? «Тәуірде» ара-лас заттар дүкені болды. 1948 жылы ғой. Соғыстан кейін гі ха лық шаруашылығы қал пына кел меген қиындау кез. Аш құр сақ быз. Киім-кешек тапшы. Үлкен калошты ке-зек-кезек сүй ретеміз. Қалың қарда мектеп ке қарай жалаң аяқ жүгірдік те... Осындай күндердің бірінде дү-кен ге аяқ киім түсіпті. Қазіргі үй ішінде киетін жеңіл аяқ киім. Оны кию бізге арман. Онша қым бат та емес. Бірақ ақша жоқ. Бе сінші сы-ныптамын. «Кіші тү бектегі» жеті жыл дық мектеп ке жаяу қатынап оқи мын. Дүкенші Жұпан есімді ағай. Соғыстан қайтқан майдан гер. Әкесі Тәжімбет ишан мешіт ұстаған деседі. Өзімше жоспар құрдым. Іңір қараңғысы. Қарауылда туыстас інім Әділхан тұрды. Дүкеннің үп-үлкен терезесін оп-оңай аш тым. Сөйтіп, «тәпішкенің» 4-5 жұбын қойынға

тықтым. Те резе әйнегін қайта жау-ып, тайып тұрдық... Сыбағама екі жұ бы тиді. Есік алдына келген де бір тыл сым «Тоқта!» деп ж е кір ген-дей болды.

Ал үйге кірем. Қайдан ал дың дейді. Ақша жоғы аян. Не дей мін. Ал мектепке киіп ба рам. «Әдемі екен» дейді. «Ба ғасы қанша?» дейді. Не дей мін? Құрысын, басым қатты. Со дан қораның қуысына, шөп-ша лаңның арасына екі жұп аяқ киім ді тыға салдым.

Жеті жылдықтан соң Аралға ке-ліп, нағашымның үйіне жатып №13 мектепте оқуымды жал ғастырдым. Аттестатқа ие бол ғасын шоферлық курста оқып, Арал автобазасында 10 жыл жүк машинасын жүргіздім. 1967 жылы Қызылордаға көшіп №1 автобазада ұзақ жыл еңбек ет-тім. Зейнетке шықтым. Үйлі-ба-ранды, бала-шағалы болдым. Тыл ардагерімін.

Десе де, баяғы ұрлығым ойымнан кетпейді. Жүрегіме қара дақ бо лып жабысты да қалды. Қалай құ тылам? Сұрастырсам, Жұпан аға дүниеден озған. Қымбат жең гей сол қара шаңырақта отыр екен... «Бөгенге» жедел ке ліп, мешітке соғып аға рухы-на құ ран бағыштадым. Бір қызығы,

әлгі мешіт Тәжімбет ишанның атында екен де, Жұпан ағаның Әнуарбек есімді баласы сонда имам екен. Қымбат жеңгеме ба рып сәлем бердім. Осылай да осы лай деп «жыр-лап» аяқ киім нің құнын әлденеше өсім мен тө леп, «мені кешіріңіз», ба-та ңызды беріңіз, – дедім.

– Ой-й, айналайын-ай, – деді жең гей сөз төркінін түсініп, – пә-ленбай жылғы балалық ша лы сыңды ұмытпай, алдыма ке ліп тұрған саған рахмет. Кеш тім, кешірдім, жай қо-лың ды, деп ақ батасын берді.

* * *Қамыстыбас стансасына жет -

кесін Қайып мырза автобус тан түсіп қалды... Көзден таса бол ғанша терезеден қарап отыр дым. Баяғы етженді, ауыр де несі жеңілденіп, қанат байлап ұшып бара жатқандай елес те ді... «Иманды адам – ибалы адам» демекші, жол үстінде кейіп-кер дің өз аузынан есіткен хикаяны әл де кімдерге үлгі болса игі, деген ниетпен қағазға түсірдім.

Шәкірат ДӘРМАҒАМБЕТҰЛЫ,дербес зейнеткер

Қызылорда облысы,Арал ауданы

Cөздің сынын бұзбайық

63 жылдан кейін өтелген айып

өшпес даңқ

Өскемен қаласының тұрғыны, Еңбек Ері Қайролла Бақтыбаев аға мыз Украинаның Киев, Жито мир, Каменец-Подольский, Тер нополь, Львов қала-ла рын не міс басқыншыларынан азат ету ге қатысып, Румыния, Венгрия, Австрия жеріндегі ұрыстардың ал ғы шебінде болған. Майдангердің өңі рі н - де ұрыс даласындағы ерлігінің куә-сіндей Қызыл Жұлдыз ордені, «Ерлігі үшін» медалі жарқырайды.

Азаматтық борышын өтегеннен кейін де, Одессадағы металлур-гия зау ытына жұмысқа жіберіліп, тәжірибе жинақтап, тек 1950

жылы ғана елге оралады. Қайролла ағамыздың Өскемен қаласындағы аңызға лайық металлургия саласын-дағы ұзақ жыл ғы еңбек жолы осы-лай басталады. 1950 жылдан 1975 жылға дейін табан аудармай Өскемен қорғасын мырыш комбинатында еңбек етіп, Шығыстағы кешегі Одақ дәрежесінде Социалистік Еңбек Ері атағын алғаш алған атақты кен-ші. Жақында Өскемен қалалық жұ-мыс қа орналастыру және халықты әлеу меттік қорғау бөлімі қалалық ар дагерлер кеңесі және тұрғылықты шағын аудандағы өзін өзі басқару

комитетінің өкілдері 92 жасқа толған Еңбек Ерін арнайы құттықтап барып, сый-сияпат жасады.

Еңбек Ерінің жады мықты. Таңертеңнен бері телефон арқылы құттықтаған адамдар есімін қайталап айтып, өз ризашылығын білдіруді де ұмытпады. Ардагер ағамыз ел мен жердегі көзкөргендерінің аман-дығын сұрап, жастық кездегі за ман-дастарының ұрпағына асқан ықылас танытты.

Раиса ЗОТОВА,Өскемен қалалық ардагерлер кеңесі

жанындағы тұрақты комиссия төрайымы

Еңбек Ері елеусіз қалған жоқ

10 9 ақпан 2017 жылуниверсиада-2017

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––ХХVІІІ қысқы Универсиадада шорт-трекшілеріміз 1 күміс, 5 қола медальды жеңіп алды. Шыны керек, біз қыз-жігіттерден жоғары нәтиже, яғни алтын ме-даль күткен едік. Өкінішке қарай, алтынның ауылы алыс болды. Осының себебін білу үшін Қазақстан құрамасының бас бапкері Мәдіғали ҚАРСЫБЕКОВТІ сөзге тарттық. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Шөмішбай САРИЕВ, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, Алматыда аяқталған 28-шы қысқы Универсиада алау оты ән-ұраны мәтінінің авторы

Тәуелсіздік жеңісі ұлы мұра,Жастар ғой азық болар ғұмырына, Сүйінші, Қазақ елі, тағы жеңіс, Тағы да мінді жеңіс тұғырына.

Күн сайын бейбіт өмір төкті реңін, Спорттық әлеміміз көк тіредің, Бәрі де Елбасының арқасында, Кемеңгер көрегендік деп білемін.

Отанға осы керек, жастарға ертең, Жетеді Алатаудай асқарға ертең, Жеңіспен алтындарды жаудырған күн, Қазағым бүгінінен бастар ма екен!

Шоқтай маздап жанады далам оты, Жан-жақтан желбірейді жалау оты, Бұл да бір Тәуелсіз Ел жеңісі ғой, Алатау құшағында алау оты!

Универсиада алауы – өрісіміз, Осыған келістік пе, келісіңіз. Тәуелсіз Ұлы дала – Қазақ елі, Басталды сан ғасырлық Жеңісіміз!

Жеңіспен өз тарихын жазады ері, Ұлтжанды ұлағаты ғажап еді. Баянды боп жалғассын сан ғасырлар, Тұғырың құтты болсын Қазақ Елі!

Құшақтасып достардай көріспеген, Өнегелі, өрелі өр іспенен, Әрбір таңды, Қазағым, әрбір күнді, Қарсы алайық осылай Жеңіспенен!

«...Асың барда ел таны, беріп жүріп!»

Алатаудың етегіндегі ертегі қала Алматыда тұтанған XXVIII Дүние­жүзілік қысқы Универ сиада ның алауы соңғы рет лапыл қағып жа­лын атты да, дамыл тапты. Он бір күн бойы әлем назары оңтүстік астанамызға ауған еді. Намысты қолдан бермеген Қазақ елі әлемдік деңгейдегі бұл спорттық шараны дос сүйініп, дұшпан күйінетіндей­ақ деңгейде дүркіретіп өткізді. Бүгін біз, той өтіп, қонақ кеткен соң, өзіміз отырып шай ішкенде тап осылай деп сенімді түрде айта аламыз.

Бүкіләлемдік студенттер сайы-сына 60-қа жуық елден екі мыңнан астам спортшы келіп, спорттың 12 түрі бойынша 85 медаль жиынтығы үшін тартысқа түсті. Мұның сыр-тында, жарысқа арнайы шақырылған мәртебелі меймандар, маман-бап-керлер, спортшылардың шашбауын көтерген жанкүйерлер, осы дүбірлі доданы пайдаланып, Қазақстанды, оның ару Алматысын көріп қалайын деп келіп қалған саяхатшылар саны қаншама болды десеңізші?! Осыншама нөпір, сынап келген, қызыққа кенелгісі келген қалың жұрт Алматының айқара құшағына еніп, қазағымның қонақжай пейілін көріп, тоят тапты деп ойлай-мыз.

«Келгенше қонақ ұялады, келген соң үй иесі ұялады» деген рас. Қонақ күтуден алдына жан салмаған қазақы дарқандық төрткүл дүние алдында біздің мерейді тағы да көтеріп таста-ды. Универсиада тарихында тұңғыш рет Алматыда тұрғын үйлерінің төбесі көк тіреген «Атлеттер ауылы» салын-ды. Бұл жайлы да жылы үйлерде тұрған спортшылардың тұрмыстық жай-күйлерінің жоғары деңгейде болғанын көзбен көріп, құлақпен естідік те.

Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев өзінің кезекті Жолдауында 2020 жылға дейін Қазақстан халқының 30 пайызға жуығы бұқаралық спортқа тартылуы тиіс деген нақты тапсыр-ма берген еді. Осы Универсиада үшін деп салынған спорттық нысан-дар – «Халық Арена» мен «Алматы Арена» спорт сарайлары және басқа да ғимараттар Президент міндеттеген мүбәрак шаруаны іске асыру жолында мүлтіксіз қызмет ететініне бек сенуге болады. Неге десеңіз, бүгінгі күнде біздің халық саламатты өмір салтын қалап, дене шынықтырумен тұрақты түрде айналысуға қатты ден қоя бас-тады. Оның үстіне аталған спорттық ғимараттар бой көтерген Алатау ауда-нында тұрғындар саны бұрынғыдан бір жарым есеге артып, бүгінде 200 мың адамға жетті.

Міне, «Жақсыдан – шарапат» деген, елімізді әлемге тағы бір мәр те танытқан Универсиада сынды халықаралық деңгейдегі ауқымды спорттық шараның елге тигізер пайдасының бір парасы осындай. Алматыдан дүниенің түпкір-түп кіріндегі өз елдеріне аттанған өрен дердің жүрегінде тұтанған Қазақ-станға, ару Алматыға деген махаббат отының көпке дейін шұғыла шашып, шартарапқа тарарына сенгің келеді. Солардың көбінің араға уақыт салып, саяхатшы есебінде Алматыға ат шал-дырмасына кім кепіл?

Алматы-2017 қысқы Универсиа-дасының ашылу және жабылу салта-наттарына, жарысты ұйымдас тыру-дағы шаруаны ұршықша үйіре білген іскерлігімізге қарап отырып, шіркін-ай деп, Бейжіңге бұйырған 2022 жылғы Олимпиаданың бізде өтпейтіндігіне шын өкінгеніміз рас еді. Дегенмен, «Игіліктің ерте-кеші жоқ», төртжылдықтың басты додасы түбі бір Алматыны табары сөзсіз дегенге сенгіміз келеді.

Қазақтан сөз қалған ба?! «Атың барда жер таны желіп жүріп, асың бар-да ел таны беріп жүріп» дейді. Иә, біз қысқы Универсиаданы экономикалық мүмкіндіктер шөміштен қысқан кез-де өткіздік. Өйтпеске тағы болмады: әлем бізге «Әлің сенің қандайлық?» деген сыңайда сынай қарап отырғандай болатын. Елдің имиджі әлдекімдер алдында басын имес үшін осындай нартәуекелге бел буғанымыз да рас еді. Ойбайға аттан қосқандарға қарата ай-тар болсақ, бұл – елдікке сын боларлық ерен шаруа еді. Мұның шығыны да аз емес, бірақ берері оны он орап алары сөзсіз. Неге десеңіз, әлемдік спорт қауымдастығы үшін біздің ел сенімді әріптеске айналды, туристер үшін біздің жер таңғажайыбы таусыл-мас жұмақтай әсер қалдырды, қысқы спорт үшін Алматымыз таптырмас платформа-алаңқай ретінде танылды. Ал «Қоянды» жәрмеңкесіндегідей жұрт ойдан-қырдан ағылған жердің құт-берекесі қашанда мол болады!

Бүгінде «Мәңгілік Еліміз» дамыған 30 мемлекеттің қатарына қосылуды мұрат етіп отыр. Бұл санатқа ілігудегі көп жолдың бірі – танымалдылық болса керек. Олай болса, ауқымды жобаларда бақ сынап, алқалы жұрт-айдай әлемнің алдында дәл осындай ірі ісімізбен таныла бергеннен ұтпасақ, ұтылмасымыз анық.

Қайрат ӘБІЛДИНОВ,

«Егемен Қазақстан»

– Мәдіғали Әбдіғалиұлы, Универсиадада өнер көрсет­кен шәкірттеріңізге баға берсеңіз...

– Күткен нәтижеміз орын-дал маса да, барлығы ойдағыдай деп айтуға болады. Себебі, шорт-тректе миллиметрлер рөл ойнап кететінін ескерсек, шәкірттерімнің жеңіп алған ме далы көңілді көншітеді. Біздің негізгі жоспарымыз – Әлем кубогы кезеңдерінде тәуір нәтиже көрсетіп, әлем чем пионатына жолдаманы көбірек иемдену. Әрі қарай Олим пиададан олжалы оралу. Басты мақсатымыз осы.

– Жанкүйерлер сіздерден алтын күтіп еді...

– Өзім де шәкірттерімнен алтын күттім. Алайда, жағдай басқаша өрбіді. Мүмкін бол-ған 8 алтынның алтауын корея-лықтар, екеуін қы тай лықтар жеңіп алды. Олар мұнда кілең мықтыларын әкелді. Сөйтіп, мық тылығын тағы бір дәлелдеді.

– Осындай нәтижемен Олим пиадада жүлде алу оңай ға соқпайтын сияқты.

– Олимпиада тұғырынан көріну кез келген спортшының арманы емес пе?! Біз 2014 жылы Сочи Олимпиадасында үздік бестіктен көрінгеннен кейін, соңғы екі жылда Нидерланд

елінің конькишілерімен тығыз байланыс орнаттық. Яғни, олармен бірге жаттығу жа-сау мүмкіндігіне ие болдық. Алға шында голландықтар ешкіммен шеберлік бөліскісі келмейтіндіктерін бірден айт-ты. Алайда, спорт саласындағы басшыларымыз жақсы жұмыс істеп, көздеген мақсатымызға жетуге бар жағдайды жаса-ды. Содан кейін тәжірибе жи нақтала берді. Қазіргі дең-геймен Сочидегі деңгейді салыс тыруға келмейді. Сондай бір лескен жаттығулардың ар-қасында АҚШ-тың Солт-Лейк-Сити қаласында өткен Әлем кубогында Абзал Әжіғалиев 500 метр қысқа қашық тықта чемпион атанды. Коман-далық есепте де жақсы нәти же көрсетіп, үшінші орын алдық.

– Абзал Әжіғалиевтің же­ңісіне спорттан хабары бар жандардың барлығы қуанды десек артық айтқанымыз емес. Абзал туралы аз­кем ай тып берсеңіз.

– Кубок алдында Абзалға эстафетада сенім артқан едік. Ал 1000 және 1500 метрде Нұрберген Жұмағазиевтің, 500 метрде Денис Никишаның мүмкіндігі мол болды. Калгари қаласында өткен кубоктың алғашқы кезеңінде Никиша

финалға дейін жетіп, төртінші орыннан көрінді. Әжіғалиев болса, үздік сегіздікке кірді. Араға бір апта салып, Солт-Лейк-Ситиде 54 спортшының арасы-нан Абзалға тең келер ешкім болмады. Ол төрт кезеңде де (1/8 финал, 1/4 финал, 1/2 финал және финал) бірінші келді. Сенесіз бе, одан мұндай көрсеткішті ешкім күткен жоқ. Кішігірім сенса-ция болды! Оның мықтылығы сол – қарсыласының қателігін күтіп, орайы келгенде шабуылға шығады. Соның арқасында ол жеңіске жетті. Оның бұл тәсілі 5000 метрлік командалық эста-фетада көмегін тигізіп, қола медальға ие болдық.

– Сонда Әжіғалиевке 500 метр қолайлы болып тұр ғой?

– Иә, 500 метр оның қашық-тығы, ал 5000 метрді шыдамды жігіттер ғана жылдам жүгіріп өтеді. Бұл қасиет те оның бойы нан табылады.

– Әлем кубогы неше кезеңнен тұрады?

– Кубок алты кезеңге дейін жалғасады. Бесінші кезең артта қалды. Германияның Дрезден қаласында өткен сайыста командамыздың екінші құрамы өнер көрсетті. Бұйыртса, соң-ғы кезеңнің жалауы Минск (Беларусь) қаласында желбі-рейді. Ол жаққа негізгі құрам-дағы жігіттермен барамыз деп отырмыз.

– Бұл кубок сыны бізге не береді?

– Әлем кубогына бір коман-дадан 6 ер, 6 қыз баланың қатысуға мүмкіндігі бар. Ал әлем және Азия чемпионаттары, Азия мен Универсиада ойындарына 10 (5-5) спортшыға дейін қатыса алады. Әлем кубогы кезеңдерінде

коман далық есепте үздік ондыққа кірсек, наурыз айында Роттер-дамда (Голландия) өтетін әлем чемпионатында толық құрамда өнер көрсете аламыз.

– Негізгі құрамның ізін басатын жастарымыздың жағдайы қалай?

– Бүгінде ерлер құрама сы-ның жастары мақтауға тұрар-лық. Олар 2018 жылдан кейін негізгі құраманың мүше лері атанатыны сөзсіз. Себебі, қ азір дің өзінде жақсы нәтиже көрсетіп жүрген Жақ сыбаев, Қа жығали, Шамұханов, Ғали-ах метов, Сүлейменов сынды 18-20 жастағы сайдың та сын-дай іріктелген шәкірттерім бар.

– Ал қыздарымыздың жағдайы қалай?

– Қыздардың көрсеткен нәтижесі көңіл көншітпейді. Соған қарамастан, Универ-сиадада қыздар құрамасы ко-мандалық есепте үшінші орын алды. Бұл жаман көр сеткіш емес. Кұраманы күшей ту үшін Оңтүстік Кореядан Ким Енг А деген спортшыны шақырдық. Ол Азия чемпионаттарында қатысып жүрген талантты қыз. 3000 метрде Кореяның чем-пионы. Сондай-ақ, Крестова, Тихонова, Нагай секілді тәуір өнер көрсетіп жүрген спортшы-ларымыз бар. Бірақ, олардың ізін басатын жас тарды дайын-дауымыз керек.

– Әңгімеңізге рахмет.

Әңгімелескен Алмас МАНАП,

«Егемен Қазақстан»

АЛМАТЫ

Универсиада жеңісі – ұлттық жеңіс

Мәдіғали ҚАРСЫБЕКОВ:

Діттегеніміз – Олимпиада жүлдесі

Талғат СҮЙІНБАЙ,«Егемен Қазақстан»

Қысқы Универсиаданың дәстүрі бойынша жарыстың ең соңғы күні ең соңғы ойын әдеттегідей ең қызықты спорт тық ойын түріне – шайба лы хоккейге берілетіні бар десек, ол рәсім Алматыда да бұзылмады.

Қазақстан мен Ресей арасын дағы хоккейшілер өте тамаша ойын көрсетті. Әдетте, футболда 3-4 доп-тан жоғары гол салынған жағдайда «хоккейдің есе-біндей» болды деп көтер-мелеп жатар еді. Бүгінгі ойын, керісінше, «футболдың есе-біндей» болып үш кезеңде жалғыз шайба соғылып, ақырғы ойын 1:0 есебімен Ресей командасының пайда-сына шешілді.

Қазақстан хоккейшілері Универ сиаданың ең соң-ғ ы к ү м і с м е д а л ы м е н

ма ра патталып, Алматыдағы жас тық жігердің аламан жары сын аяқтады.

Универсиада ойындары жабылатын күні – ертеңгісін ш а ң ғ ы ш ы л а р ы м ы з 3 0 шақы рымдық классикалық стильдегі жарысқа шық-т ы . Ш а ң ғ ы ш ы С е р г е й Малы шев масс-старттың қоры тындысы бойынша Қазақстан қоржынына 35-ші медальды, яғни 17-ші қола жүлдені алып келді.

Барша қауымның көңі-лінің тоғайып отырған жайы бар. Қысқы спорт түрі нен өткен бәсекеде Қазақ стан спортшылары бұрын-соңды мұндай спорт-тық нәтижеге қол жеткізіп көрмепті. Ең соңғы өткен Испа нияның Гранада (2015 ж.) қаласындағы Универ-сиадада еліміздің спортшы студенттері 5 алтын, 2 күміс, 7 қола медаль алған еді.

Алматыда ол көрсеткіш

жалпы есеп бойынша 3 есе-ден асып жығылды. Барлығы 36 медальдың – 11-і алтын, 8-і күміс, 17-сі қола жүлде. Бұл өзі мерейді үстем еткен маусым болды!

Саны жағынан Алма-тыға ең көп келген Ресей-дің 219 спортшысы өз жан-күйерлерінің үмітін ақтады. ХХVІІІ Дүние жүзі лік қысқы Универсиада ендігі кезекте 2019 жылы Ресейдің Сібір аймағында – Красноярск қаласында өтеді.

Қазақ жерінде лайық-ты ойын өрнегін көрсет-кен Оңтүстік Корея мемле-кетінің спортшылары Қазақ-станмен иық түйістіре жү ріп, 11 алтын, 5 күміс, 5 қоламен үшінші орынға табан тіреді. Жапония, Қытай спортшы-лары 6 және 5 алтын медаль-мен төртінші және бесінші орынды бөлісті.

АЛМАТЫ

Мерейді үстем етті медаль саны

(Соңы. Басы 1-бетте)

– Мыңжылдық тарихы бар Алматы екі апта бойы әлемнің спорт сүйер қауымының көз тартар орталығына айнал-ды. Осы уақыт ішінде әлем Қазақстанды, Қазақстан әлем-ді жаңа қырынан таныды. Халықаралық қоғамдастық халқымыздың тамыры терең мәдениеті мен қанына біткен қонақжайлылығын, үздіксіз дамудың әлемдік бәсекелестік қайратын сезді . Алматы Универсиадасы әлем спорты-на өзіндік ізін қалдырды, – деді Үкімет басшысы. – Дүбірлі салтанаттың ашылу рәсімінде Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев

«Спорт – бейбітшілік пен татулықтың, ынтымақтастық пен тілектестіктің символы. Жер-жаһан көз тіккен бұл Уни-версиада нағыз жастық жігердің аламаны, жарқын жеңістердің бастауы, болашақ Олимпиада чемпион дарының мектебі», деген болатын. Расымен де халықпен халықты, мақсаты бір жастарды біріктірген Уни-версиада ең әуелі шуақты бас қосу болды, – деген Бақыт-жан Сағынтаев Қазақ елінің абыройын асқақтатып, әлем-нің әр бұрышынан келген спортшыларға, қонақтарға, барша қауымға алғысын қазақ, орыс, ағылшын тілдерінде жеткізді.

Екі аптаның ішінде FISU Президенті Олег Матыцин де қазақшаға төселіп қалыпты, сөзін «Қайырлы кеш, Алма-тыдан!» бастап, Универсиада тарихында ерекше із қалдырған Алматы Универ сиадасының барлық қатысушылары мен еріктілеріне, меймандарына, қала тұрғындарына зор алғыс айтты.

Алдағы 2019 жылғы қысқы Универсиада тұңғыш рет Ре-сейде, Красноярск қаласында өтеді. Универсиада жалауы түсіріліп, Алматы қаласының әкімі Бауыржан Байбек туды Красноярск қаласының бас-шысы Эдхам Акбулатовтың қолына тапсырды.

Осыдан соң «Орыс қысы-ның астанасы» саналатын Красноярск қаласының «Хай-ро» аталатын таймыр ұлт тық ансамблі өнер көрсетті.

Алматылықтар қайта қолға алған шоу үстінде Уни вер-сиаданың символы – Сұң -қар-балапан Алматыда жа-рыс күндері от шашқан Уни-версиада алауын өшірді.

Алматылықтармен бір-ге күллі әлемнің барша Уни-версиада жарыстарының жан-күйерлері спорттық салтанат-пен қоштасты.

Алматым, сен аман бол! Армысың, Красноярск!

АЛМАТЫ

Алматым, сен аман бол! Армысың, Красноярск!

9 ақпан 2017 жыл 11жарнама

Егер сіз «Егемен Қазақстан»

газетіне жарнама бергіңіз келсе,

мына телефондарға хабарласыңыз:

Астана 37-64-48, 37-60-49. Электронды пошта: advert@egemen.kz

Алматы 273-74-39, ф. 341-08-11. Электронды пошта: adv@egemen.kz

«Maker (Мэйкер)» ЖШС, БСН 151040011700, «Kazakhmys Maker (Казахмыс Мэйкер)» жауапкершілігі шектеулі серіктестік құрамынан оның бөліну жолымен қайта құрылатындығы туралы хабарлайды (орналасқан жері және мекенжайы: Қазақстан Республикасы, Қарағанды облысы, 100600, Жезқазған қ., Абай көшесі, 9-үй). Кредиторлардан шағымдар хабарлан-дыру жарияланған күннен бастап екі ай ішінде мына мекенжайда қабылданады: Қазақстан Республикасы, Қарағанды облысы, 100600, Жезқазған қ., Абай көшесі, 9-үй.

ТОО «Maker (Мэйкер)», БИН 151040011700, сообщает о реорганизации путем выде-ления из его состава товарищества с ограниченной ответственностью «Kazakhmys Maker (Казахмыс Мэйкер)» (местонахождения и адрес: Республика Казахстан, Карагандинская область, 100600, г. Жезказган, улица Абая, д. 9). Претензии от кредиторов принимаются в течение двух месяцев со дня публикации объявления по адресу: Республика Казахстан, Карагандинская область, 100600, г. Жезказган, улица Абая, д. 9.

ТОО «Maker (Мэйкер)» КОНСОЛИДИРОВАННЫЙ БУХГАЛТЕРСКИЙ БАЛАНС

по состоянию на 31 декабря 2016 года

ед.изм: тыс.тенге консолидированная

АКТИВ на конец периода

на начало периода

I КРАТКОСРОЧНЫЕ АКТИВЫ Денежные средства и их эквиваленты 946 629 83 200 валютный счет 14 615 0 расчетный счет 8 044 23 560 депозиты до 3-х месяцев 83 000 0 депозиты свыше 3-х месяцев 840 653 59 573 депозиты по ЛФ 317 0 аккредитивы 0 0 наличность на спец счетах банка 0 0 касса 0 67 Краткосрочные финансовые инвестиции 0 0 Краткосрочная дебиторская задолженность 3 751 877 2 977 019 покупатели и заказчики 297 021 82 478 КДЗ дочерних организаций 0 0 КДЗ РЗ дочерних организаций 718 249 138 718 КДЗ ассоциир-х и совм орг_ций 0 0 КДЗ РЗ ассоциир-х и совм орг_ций 2 453 472 616 400 резерв по КДЗ (81 164) (581) КДЗ ПСБ 0 0 авансы выданные 111 999 2 064 532 авансы выданные дочерним организациям 0 0 авансы выданные ассоциир и совм орг-ям 177 0 резерв по авансам выданным 0 0 расходы будущих периодов 82 097 69 388 прочая дебиторская задолженность 170 026 6 085 Запасы 2 237 344 1 884 972 материалы 1 869 224 1 651 163 готовая продукция, товары 317 674 180 414 незавершенное производство 50 446 53 395 Резервы по готовой продукции и ТМЦ (315 241) 0 Текущие налоговые активы 0 0 Краткосрочные активы,предназнач для продажи 0 0 ИТОГО КРАТКОСРОЧНЫХ АКТИВОВ 6 620 609 4 945 192 II ДОЛГОСРОЧНЫЕ АКТИВЫ 0 0 Долгосрочные финансовые инвестиции 0 0 Долгосрочная дебиторская задолженность 0 0 Инвестиции, учитываемые методом долевого участия 0 0 Резервы по инвестициям 0 0 Инвестиционная недвижимость 0 0 Основные средства 0 0 Первоначальная стоимость ОС 11 896 889 7 914 670 земля. 9 157 9 115 здания и сооружения. 3 413 740 3 282 491 здания и сооружения подземные 0 0 машины и оборудование. 6 909 775 3 799 923 другие виды ОС 1 564 217 823 141 Накопленный износ (5 601 932) (5 550 243)Остаточная стоимость ОС 6 294 957 2 364 427 земля 9 157 9 115 здания и сооружения 1 040 635 1 017 816 здания и сооружения подземные 0 0 машины и оборудование 4 195 911 1 018 355 другие виды ОС 1 049 253 319 141 Обесценение активов 0 0 здания и сооружения 0 0 машины и оборудование 0 0 другие виды ОС 0 0 Резервы по обесценению ОС (1 315) (3 000) здания и сооружения (31) (179) машины и оборудование (1 128) (2 244) другие виды ОС (156) (576)Биологические активы 0 0 Разведочные и оценочные активы 0 0 Первоначальная стоимость 0 0 Накопленный износ 0 0 Остаточная стоимость 0 0 Резервы по ГРР 0 0 Нематериальные активы 0 0 Первоначальная стоимость 179 179 Накопленный износ (135) (114) Остаточная стоимость 44 64 Отложенные налоговые активы 0 0 Прочие долгосрочные активы 641 762 644 471 Расходы будущих периодов 0 0 в том числе ГПР 0 0 Резерв по ДА РБП 0 0 Незавершенные капит. вложения 618 541 488 828 Резервы по НЗС 0 0 Оборудование к установке 23 221 155 643 ИТОГО ДОЛГОСРОЧНЫХ АКТИВОВ 6 935 447 3 005 962 БАЛАНС АКТИВ 13 556 057 7 951 154 ПАССИВ III КРАТКОСРОЧНЫЕ ОБЯЗАТЕЛЬСТВА Краткосрочные финансовые обязательства 972 353 0 Обязательства по налогам 564 377 140 977 Обязательства по др обязат и добровол платежам 136 716 93 889 Краткосрочная кредиторская задолженность 5 334 417 941 531 поставщики и подрядчики 1 448 021 233 095 ККЗ дочерним организациям 0 0 ККЗ РЗ дочерним организациям 29 512 1 900 ККЗ ассоциир-х и совм орг_ций 0 0 ККЗ РЗ ассоциир-х и совм орг_ций 18 627 90 406 ККЗ ПСБ 0 0 задолженность по зарплате 426 404 478 066 авансы полученные 20 620 8 957 авансы полученные от дочерних орг-ций 2 534 182 0 авансы полученные от ассоциир и совм орг-ций 717 858 101 000 прочая ККЗ 139 195 28 108 Краткосрочные оценочные обязательства 512 527 507 895 Доходы будущих периодов 39 680 37 230 Прочие краткосрочные обязательства 0 0 ИТОГО КРАТКОСРОЧНЫХ ОБЯЗАТЕЛЬСТВ

7 560 069 1 721 521

IV ДОЛГОСРОЧНЫЕ ОБЯЗАТЕЛЬСТВА 0 0 Долгосрочные финансовые обязательства 0 0 Долгосрочная кредиторская задолженность 0 0 Долгосрочные оценочные обязательства 0 0 Отложенные налоговые обязательства 0 0 Резервы по контрактной деятельности 1 204 1 042 Резерв по обязат и др добровол платежам 0 0 Резерв НДС сомнительные долги 0 0 Прочие долгосрочные обязательства 0 0 ИТОГО ДОЛГОСРОЧНЫХ ОБЯЗАТЕЛЬСТВ

1 204 1 042

V КАПИТАЛ 0 0 Выпущенный капитал 563 425 563 425 Эмиссионный доход 0 0 Выкупленные собственные долевые инструменты 0 0 Резервный капитал 0 0 Нераспредел доход (непокрытый убыток) отч года (233 808) (91 530)Нераспредел доход (непокрытый убыток) предыд лет 5 665 167 5 756 697 Доля меньшинства 0 0 ИТОГО КАПИТАЛ 5 994 784 6 228 592 БАЛАНС ПАССИВ 13 556 057 7 951 154 разница 0 0

Председатель Правления Алдыбергенов Т.С.Главный бухгалтер Ким Н.Л.

«Maker (Мэйкер)» ЖШС 2016 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша

ШОҒЫРЛАНДЫРЫЛҒАН БУХГАЛТЕРЛІК БАЛАНС

бірлік өлшемі: мың теңге шоғырландырылған

АКТИВ кезең соңында

кезең басында

I ҚЫСҚА МЕРЗІМДІ АКТИВТЕР Ақша қаражаты және олардың эквиваленттері 946 629 83 200 валюта шоты 14 615 0 есеп шоты 8 044 23 560 3 айға дейінгі депозиттер 83 000 0 3 айдан астам депозиттер 840 653 59 573 ЛФ бойынша депозиттер 317 0 аккредитивтер 0 0 банктің арнайы шоттарындағы қолма-қол ақша 0 0 касса 0 67 Қысқа мерзімді қаржы инвестициялары 0 0 Қысқа мерзімді дебиторлық берешек 3 751 877 2 977 019 сатып алушылар мен тапсырыс берушілер 297 021 82 478 еншілес ұйымдардың КДЗ 0 0 еншілес ұйымдардың КДЗ Р3 718 249 138 718 ассоциацияланған және бірлескен ұйымдардың КДЗ 0 0 ассоциацияланған және бірлескен ұйымдардың КДЗ РЗ 2 453 472 616 400 КДЗ бойынша резерв (81 164) (581) КДЗ ПСБ 0 0 берілген аванстар 111 999 2 064 532 еншілес ұйымдарға берілген аванстар 0 0 ассоциацияланған және бірлескен ұйымдарға берілген аванстар

177 0

берілген аванстар бойынша резерв 0 0 алдағы кезеңдердің шығыстары 82 097 69 388 басқа дебиторлық берешек 170 026 6 085 Запастар 2 237 344 1 884 972 Материалдар 1 869 224 1 651 163 дайын өнім, тауарлар 317 674 180 414 аяқталмаған өндіріс 50 446 53 395 Дайын өнімдер және ТМҚ бойынша резервтер (315 241) 0 Ағымдағы салық активтері 0 0 Сатуға арналған қысқа мерзімді активтер 0 0 ҚЫСҚА МЕРЗІМДІ АКТИВТЕРДІҢ ЖИЫНЫ 6 620 609 4 945 192 II ҰЗАҚ МЕРЗІМДІ АКТИВТЕР 0 0 Ұзақ мерзімді қаржы инвестициялары 0 0 Ұзақ мерзімді дебиторлық берешек 0 0 Үлестік қатысу әдісімен есепке алынатын инвестициялар 0 0 Инвестициялар бойынша резервтер 0 0 Инвестициялық жылжымайтын мүлік 0 0 Негізгі құралдар 0 0 НҚ-ның бастапқы құны 11 896 889 7 914 670 жер 9 157 9 115 ғимарат және имарат 3 413 740 3 282 491 ғимарат және жерасты имараты 0 0 машиналар және жабдық 6 909 775 3 799 923 НҚ-ның басқа түрлері 1 564 217 823 141 Жинақталған тозу (5 601 932) (5 550 243)НҚ-ның қалдық құны 6 294 957 2 364 427 жер 9 157 9 115 ғимарат және имарат 1 040 635 1 017 816 ғимарат және жерасты имараты 0 0 машиналар және жабдық 4 195 911 1 018 355 НҚ-ның басқа түрлері 1 049 253 319 141 Активтердің құнсыздануы 0 0 ғимарат және имарат 0 0 машиналар және жабдық 0 0 НҚ-ның басқа түрлері 0 0 НҚ-ның құнсыздану бойынша резервтері (1 315) (3 000) ғимарат және имарат (31) (179) машиналар және жабдық (1 128) (2 244) НҚ-ның басқа түрлері (156) (576)Биологиялық активтер 0 0 Барлау және бағалау активтері 0 0 Бастапқы құны 0 0 Жинақталған тозу 0 0 Қалдық құны 0 0 ГРР бойынша резервтер 0 0 Материалдық емес активтер 0 0 Бастапқы құны 179 179 Жинақталған тозу (135) (114) Қалдық құны 44 64 Кейінге қалдырылған салық активтері 0 0 Басқа ұзақ мерзімді активтер 641 762 644 471 Алдағы кезеңдердің шығыстары 0 0 оның ішінде ГПР 0 0 ДА РБП бойынша резерв 0 0 Аяқталмаған күрделі салым 618 541 488 828 НЗС бойынша резервтер 0 0 Орнатуға жабдық 23 221 155 643 ҰЗАҚ МЕРЗІМДІ АКТИВТЕР ЖИЫНЫ 6 935 447 3 005 962 АКТИВТЕР БАЛАНСЫ 13 556 057 7 951 154 ПАССИВ III ҚЫСҚА МЕРЗІМДІ МІНДЕТТЕМЕЛЕР Қысқа мерзімді қаржы міндеттемелері 972 353 0 Салық бойынша міндеттемелер 564 377 140 977 Басқа міндеттемелер және ерікті төлемдер бойынша міндеттемелер

136 716 93 889

Қысқа мерзімді кредиторлық берешек 5 334 417 941 531 өнім берушілер және мердігерлер 1 448 021 233 095 ККЗ еншілес ұйымдарға 0 0 ККЗ РЗ еншілес ұйымдарға 29 512 1 900 ККЗ ассоциацияланған және бірлескен ұйымдар 0 0 ККЗ РЗ ассоциацияланған және бірлескен ұйымдар 18 627 90 406 ККЗ ПСБ 0 0 жалақы бойынша берешек 426 404 478 066 алынған аванстар 20 620 8 957 еншілес ұйымдардан алынған аванстар 2 534 182 0 ассоциацияланған және бірлескен ұйымдардан алынған аванстар

717 858 101 000

басқа ККЗ 139 195 28 108 Қысқа мерзімді бағалау міндеттемелері 512 527 507 895 Алдағы кезеңдердің табыстары 39 680 37 230 Басқа қысқа мерзімді міндеттемелер 0 0 ҚЫСҚА МЕРЗІМДІ МІНДЕТТЕМЕЛЕР ЖИЫНЫ 7 560 069 1 721 521 IV ҰЗАҚ МЕРЗІМДІ МІНДЕТТЕМЕЛЕР 0 0 Ұзақ мерзімді қаржы міндеттемелері 0 0 Ұзақ мерзімді кредиторлық берешек 0 0 Ұзақ мерзімді бағалау міндеттемелері 0 0 Кейінге қалдырылған салық міндеттемелері 0 0 Келісімшарт қызметі бойынша резервтер 1 204 1 042 Міндеттемелер және басқа ерікті төлемдер бойынша резерв 0 0 Күмәнді қарыз НДС резерві 0 0 Басқа ұзақ мерзімді міндеттемелер 0 0 ҰЗАҚ МЕРЗІМДІ МІНДЕТТЕМЕЛЕР ЖИЫНЫ 1 204 1 042 V КАПИТАЛ 0 0 Шығарылған капитал 563 425 563 425 Эмиссиялық табыс 0 0 Сатып алынған меншікті үлестік құрал-саймандар 0 0 Резервтегі капитал 0 0 Есепті жылдағы бөлінбеген табыс (жабылмаған шығын) (233 808) (91 530)Алдыңғы жылдардың бөлінбеген табысы (жабылмаған шығыны)

5 665 167 5 756 697

Азшылық үлесі 0 0 КАПИТАЛ ЖИЫНЫ 5 994 784 6 228 592 ПАССИВ БАЛАНСЫ 13 556 057 7 951 154 айырмашылық 0 0

Басқарма Төрағасы Алдыбергенов Т.С.Бас бухгалтер Ким Н.Л.

Қазақстан Республикасы Ұлттық инженерлік ака де мия сының Төралқасы ҚР Ұлттық инженерлік акаде миясының корреспондент-мүшесі

Пердебек Қасымбекұлы ҚАСЫМБЕКОВТІҢдүниеден өтуіне байланысты марқұмның отбасы мен туған-туыстарына қайғыларына ортақтасып көңіл ай-тады.

Қала сәулетіне селқос қарамау керек

Темір ҚҰСАЙЫН,«Егемен Қазақстан»

Бүгінгі күні Ақтөбе аймағында құрылыс-монтаж жұмыстары кеңінен қанат жайып келеді. Биыл бұл салаға қосымша қарқын қосу белгіленген. Соның ішінде жыл аяғына дейін барлық қаржыландыру көздері есебінен жал-пы көлемі 650 мың шаршы метр тұрғын үйді пайдалануға беру жоспарланған. Оның бірінші кезегін Тұрғын үй құрылыс-жинақ банкі салым-шылары қаражаттары есебінен бой көтеретін несиелік тұрғын үйлер кешені құрайды. Сондай-ақ, биыл өңірде «Жұмыспен қамтудың жол картасы-2020» бағдарламасына сәйкес жал-дамалы тұрғын үйлер салу ісіне де баса көңіл бөлінген. Ал коммерциялық мақсаттағы тұрғын үй құрылыстары бұл бағыттағы үшінші кезекті құрайды.

Оның денін биылғы жылдың тамыз айы-на дейін аяқтау ұйғарылған. Бұдан өзге білім беру, денсаулық сақтау және мәдениет пен спорт салалары бойынша атқарылатын құрылыс жұмыстары да ауқымды. Мұның бәрі ең алды-мен сәулет үлгілеріне және алдын ала жа сал-ған құрылыс жобаларына сәйкес келу керек-тігі талас туғызбайды. Жоғарыда аталған құрылыс жұмыстарының басым бөлігі облыс орталығының үлесіне тиеді. Ақтөбе жыл сайын өсіп-өркендеп, ажары атқан таңдай ашылып келе жатқан шырайлы шаһар. Бүгінгі мақсат оның тұрғындарының санын табиғи және ішкі көші-қон есебінен өсіру болып отыр. Бұл әлеуметтік-демографиялық міндеттің іске асуына құрылыс жұмыстарының да тигізетін оң әсері бар.

Биылғы жылдың басы Ақтөбе қаласына өзінің тағы бір жақсылығын ала келді. Ақтөбе қаласының бас жоспары қайтадан жаңғыртылып, Үкімет қаулысымен бекітілуі алдыңғы пікірі-міздің айғағы. Ендеше, республиканың батыс өңіріндегі ірі де іргелі қалада тұрғызылатын сан алуан нысандар бас жоспар бастауынан тамыр тартып жатса игі. Бұл ретте республикамыздағы қала әкімдерінің қаулысымен құрылатын сәулет, қала құрылысы кеңестерінің тигізетін септігі мен көмегі де көп болмақ. Рас, «Сәулет, құрылыс және қала құрылысы туралы» заңда мұндай сипаттағы кеңестер құру қарастырылмаған. Әйтсе де, қала құрылысына қатысы бар түйінді мәселелерді өзара кеңесіп әрі ақылдаса отырып, тиісті органдарға ұсыныс әзірлеу аталған кеңес қызметінің басты парызы болып табылады. Әлбетте, кеңесіп пішкен тон келте болмайды емес пе?!

Әйтсе де, Ақтөбе қаласында қала құрылысы кеңесінің қызметі ешқандай сын көтермейді десек, шындықтан алшақ кете қоймаспыз. Соңғы уақытта оның жұмысына сылбырлық пен селқостық, енжарлық және бірсарындылық пен жаттандылық тән болып жүргені де ешкімге құпия емес. Ақтөбе қаласының әкімі Ілияс Испанов қала құрылысы кеңесінің құрамына бірінші кезекте кәнігі әрі кәсіби мамандарды, сәулетшілер мен жобалаушыларды тартуға көңіл бөлгенде сөз жоқ, мұндай құрамдағы кеңес мүшелері құрылыстың басты әрі негізгі тарапта-ры бойынша тұрғызылуына оң ықпалын тигізе алатынына ешқандай күмән да болмас еді.

Бүгінде не көп, әртүрлі бағыттағы құрылыс нысандарына тапсырыс берушілер көп. Біз мұны айтқанда оларды көпсініп отырғанымыз жоқ. Бұл әрине, игі нышан. Бұған қуануымыз және қолдауымыз керек. Әйтсе де, олардың жасаған жобалау-сметалық құжаттары мен сараптамаларының бәрі бірдей мінсіз болып келе бермейтіні өкінішті. Егер мұнда негізгі нысан мен қосалқы құрылыстарға қойылатын талаптар ескерілмесе, сөйтіп оған салғырт қараудың сал-дарынан бұл құжаттар бекітіліп кете берсе ертең оның соңы үлкен өкінішке ұрындырмасына кім кепіл? Қала құрылысы кеңесі мүшелері ұсыныс-пікірлерінің қажеттілігі мен өзектілігі де осында. Ақтөбе қаласында осындай сындарлы сәтте кеңес қызметінің қожырап, іс-қимылдың нашарлап кетуін немен түсіндіруге болады? Жауапсыздық па, салғырттық па? Әйтсе де, көңілге бір медеу тұтарлық жайт, мұны Ақтөбе қаласының әкімі Ілияс Испановтың өзі де мойын дап отыр. Ендеше, ол алдағы уақытта кеңес қызметіне жаңа серпін беруге ықпал жасайтынына сенгіміз келеді. Қала құрылысы кеңесі өз атауынан көрініп тұрғанындай, кеңесші орган. Сондықтан да біреулерге нұсқау беру, қисық кеткендерді тәртіпке шақыру құзырына кірмейді. Дегенмен, ортақ іс орайында олардан ойлы ұсыныс-пікірлер түсіп жатса, оны олжа емес деп айта алар ма екенбіз.

АҚТӨБЕ

айтайын дегенім...

12 9 ақпан 2017 жылдидар

Жалпыұлттық республикалық газет. 1919 жылғы 17 желтоқсаннан шыға бастады.

Меншік иесі:«Егемен Қазақстан» республикалық газеті» акционерлік қоғамыБасқарма төрағасыДархан ҚЫДЫРӘЛІБасқарма төрағасының орынбасарыАйбын ШАҒАЛАҚОВБас редакторАмантай ШӘРІП

Газет мына қалалардағы:Астана қ., Сілеті к-сі, 30, «Ernur» Медиа холдингі» ЖШС,Алматы қ., Гагарин к-сі, 93 А, «Дәуір» РПБК ЖШС,Қарағанды қ., Сәтбаев к-сі, 15, «Типография Арко» ЖШС,Қостанай қ., Мәуленов к-сі, 16, «Қостанай полиграфия» ЖШС,Қызылорда қ., Байтұрсынов к-сі, 49, «Энергопромсервис» ПФ» ЖШС,Ақтөбе қ., Рысқұлов к-сі, 190, «А-Полиграфия» ЖШС, Атырау қ., Ж.Молдағалиев к-сі, 29 А, «Атырау-Ақпарат» ЖШС,Шымкент қ., Т.Әлімқұлов к-сі, 22, «Ernur prіnt» ЖШС,Павлодар қ., Ленин к-сі, 143, «Дом печати» ЖШС,Тараз қ., Төле би д-лы, 22, «ЖБО «Сенім» ЖШС,Орал қ., Достық-Дружба даң., 215 А, «WESTA» ЖШС,Талдықорған қ., Алматы қаласы, Мұқанов к-сі, 223 В, «Алматы-Болашақ» АҚ,Өскемен қ., Абай д-лы, 20, «Печатное издательство-агентство Рекламный Дайджест» ЖШСбаспаханаларында басылып шықты.

Индекс 65392. Аптасына 5 рет шығады.«Егемен Қазақстан» республикалық газеті» АҚ компьютер орталығында теріліп, беттелді. Көлемі 6 баспа табақ. Нөмірдегі суреттердің сапасына редакция жауап береді. «Егемен Қазақстанда» жарияланған материалдарды сілтемесіз көшіріп басуға болмайды. Газетті есепке қою туралы №01-Г куәлікті 2007 жылғы 5 қаңтарда Қазақстан Республи касының Мәдениет және ақпарат министрлігі берген. «Егемен Қа зақ стан» республикалық газеті» АҚ ҚР СТ ИСО 9001-2009 Сапа менеджменті жүйесі. Талаптар» талаптарына сәйкес сертификатталған.

Таралымы 202 360 дана

Нөмірдің кезекші редакторыРауан ҚАЙДАР

Mекенжайымыз: 010008 АСТАНА, «Егемен Қазақстан» газеті көшесі, 5/13 050010 АЛМАТЫ, Абылай хан даңғылы, 58аАнықтама үшін:Астанада: АТС 37-65-27, факс 8 (7172) 37-19-87; Электронды пошта: info@egemen.kz Интернет-редакция: portal@egemen.kz Алматыда: 8 (727) 273-07-87, факс 8 (727) 273-07-87; Электронды пошта: almaty@egemen.kz жарнама-ақпарат бөлімі: Астанада – 8 (717 2) 37-60-49, 37-64-48, advert@egemen.kzАлматыда – 8 (727) 273-74-39, факс – 273-07-26, adv@egemen.kzА Материалдың жариялану ақысы төленген. Жарнама, хабарландырудың мазмұны мен мәтініне тапсырыс беруші жауапты.Газеттің жеткізілуіне қатысты сұрақтар үшін байланыстелефоны: 1499 («Қазпошта» АҚ)

Меншікті тілшілер:Астана – 8 (717-2) 37-54-21;Ақтау – 8 (701) 593-64-78;Ақтөбе – 8 (713-2) 56-01-75;Талдықорған – 8 (728-2) 27-05-70;Атырау – 8 (712-2) 31-74-13;Көкшетау – 8 (716-2) 25-76-91;Қарағанды – 8 (701) 3757434;Қостанай – 8 (714-2) 21-01-42;Қызылорда – 8 (701) 772-70-74;Орал – 8 (775) 336-47-57;Өскемен – 8 (777) 355-41-14;Павлодар – 8 (718-2) 54-31-56;Тараз – 8 (726-2) 43-37-33;Шымкент – 8 (701) 362-63-76;Петропавл – 8 (715-2) 50-72-50.

фотоэтюд Өнер

айтқан-ақ екен...

Жеріңнің аты – еліңнің хаты

е, солай де!

тағзым

Үш шал дайын ба?

Жыл басында әкімдер ат­қарған жұмыстары жөнінде халық алдында есеп беретіндігі қалыптасқан дәстүр. Алайда, басшылық жасап жүрген жігіттер тек мақтану жағына бар да, сын­ескертпе, ұсынысты тыңдағысы келмей, көзбояушылыққа са­лынады. Біреу­міреу сауал қоя қалса, қарамағындағыларды «дұрыс жұмыс істемедің» деп түтіп жеуге бар. Сондықтан ауыл дағы жағымпаздар басшы­сынан сөз естімеу үшін арнайы дайындық жасайды. Сондай жиналыстың алдында ауыл әкімі көмекшісінен:

– Үш шал дайын ба? – дейтін көрінеді. Анау да жылпос болса керек:

– Иә, басеке, дайын. Үш шалдың біреуі жауабы дайын сауалды қояды, екіншісі тілек айтады, үшіншісі бата береді, – деп лып ете қалды.

Әдемі заманЖаңақорған ауданында

ұзақ жылдар бойы мекемелер­де басшылық қызмет атқарған Тастемір Жүзбаев ағамыз сөзшең кісі еді. Бірде есік алдында ай­налада болып жатқан жағымды шаруаларға қарап отырып, көңілі марқайып:

– Шіркін­ай, жаңа мектеп­тер салынып жатыр, сәулетті балабақша ғимараты әне! Аудан­дағы ауруханамыз қандай кө­рікті! Жолдар тақтайдай тегіс, түнгі жарығы самаладай! Осын­дай кереметтерді, әдемі за ман­ды көріп отырып, тіпті, жа сың тоқсанға келсе де өлгің кел мейді, – деген екен.

Үрішке емес, күрішке...

Ақын Адырбек Сопыбековтің аудандық газеттің редакторы қызметіндегі кезі болса ке­рек. Бірде бастығының ка­бинетіне кіре берген хатшы қыз редактордың үстел суыр­масындағы заттарын әрі­бері ақтарып, бір нәрсе сін таба алмай аласұрып отыр ғандығын көреді.

– Ағай, үрішке іздеп жатырсыз ба? – дейді хатшысы көмектескісі келіп. Редактор үндеместен әлгі әрекетін жалғастыра берсе керек. Қыз сауалын тағы да қайталайды. Сонда Адекең:

– Үрішке емес, күрішке, – деп ті даусы тарғылдана шы­ғып.

ӘзірлегенНұрмахан ЕЛТАЙ

Қызылорда облысы

Суретті түсірген Ерлан ОМАРОВ

Танымал әншінің арзан көлігі

– Сіз қазақ әншілерінің ішінде атақты Гнесиндер атын дағы Ресей Музыка академиясын эстрадалық вокал мамандығы бойынша тәмамдаған жалғыз әншісіз. Талапкерлер топырлап тобымен келсе де, маңдайынан шертіп тұрып шын талантты ғана таңдап алатын талабы күшті Гнесиндер берген тә­ліммен әлі талай жерге шырқап баруыңыз керек еді. Кейінгі жыпырлаған «жұл дыздардың» арасынан көрін бейсіз ғой?..

– Ия, мықтыларды мың дап ұшырған Мәскеудегі Гне синдерге түсу үшін талапты болу аз, та­лантты болып түс кеннің өзінде де екінің бірінің бағының жана қоюы қиын. Өздерін «жұлдызбыз» деп жа рияламаса да, күллі Кеңес Ода­ғының музыка өнеріне бір адамдай еңбек сіңірген Иосиф Кобзон мен Гелена Великанова, Александр Градскийдің өзінен тәлім ал­дым. Шын өнердің қадір­қасиетін бағалайтын кәсіби мамандардың да, ән десе ішкен асын алды­на қоятын халықтың да менің әндеріме деген ықыласы жоғары болды. Гастрольдік сапарларға шыққанда концерттерді «Ауыл­

ға», «Ағаларым», «Ата дәс­түрі», «Досыма», «Сүйгенім ме­нің қалада» әнімен бастатып, бірнеше рет қайталатып айтқызып, кешті сонымен аяқ тататын. Ал, қазір өнердің құны арзандады. Биік өлшем өзгерді. Кезінде бізге қойылған талаптың бүгін бірі де жоқ. Елімізде өтетін әртүрлі ән байқауларына қатысып, одан топ жарып, ықыласқа бөленіп жатсақ, көрші республикалардың конкур­сына жолдама алып, жүлдемен оралсақ қана теледидардан кө­рінуге мүмкіндік берілетін еді. Қазір рахат, бірден телевизияға секіріп шығасың, жылт етіп бір көрініп алғаннан кейін махаббат туралы мағынасыз әнді жаздырып, тойдың қамына кірісе бастайсың. Мұрат – ән өнерін жарылқау емес, той көрігін қыздыру. Қонақтарды риза қылса, қожайынның кө­ңілінен шықса, жетеді. Бір­бірі мен жарысқан осы нөпірдің жары сынан өзіміз де, әніміз де көрінбей жатса, ол біздің кінәміз емес.

– Сонда сіз қазір қайда жүр­сіз?

– Мен қазір «Алматы әуен­дері» коммуналдық­қазы налық кә сіпорын дирек торының орын ­баса рымын. Ұжымның шы ғар­машылық­көркемдік мә се лелері бойынша жауаптымын. Құрамында эстрадалық­сим фониялық оркестр, Мұрат Сер кебаев жетекшілік жасайтын камералық оркестр, «Самұрық», «Сазген сазы» секілді өнер ұжым дары жұмыс істейді.

– Бірақ, кейінгі әндеріңіз жұрт сүйіп тыңдаған «Ауылға», «Аға ларым», «Ата дәстүрі» се­кіл ді танымал бола алмады ғой?

– Мүмкін, ол талғамның, өлшемнің өзгеруінен болар. Халықтың бүгінгі музыкалық

сұра нысын, негізінен, жастар қалыптастырып отыр. Әнді айта­тын да, жазатын да, концерттерге баратын да – солар. Үлкен буын да барады, әрине, бірақ олардың үлес салмағы тым аз. Ал, жастардың тал ғамындағы ән де, әнші де басқа қазір.

– Мерекелік думанды кеш­терге, музыкалық жобаларға шақырыласыз ба?

– Бұрынғыдай жиі шақырмаса да, ұсыныс­тілектер түсіп жа­тады. Құдай басқа салмасын, ән өнеріндегі қазіргі «бәсеке­лестердің» жанында жіп есе ал­майтын болдық. Жол бермейді. Осының бәрі телевизиядағы са я саттың салқыны ма дей­мін. Мысалы, Ресей телеар на­ларындағы жаңажылдық, я ки басқа бір мерекелік думан ды сауық кештерін алып қа ра ңызшы. Алла Пугачевасы мен София Ротаруы бастап, Лев Лещенко, Юрий Антонов, Алек сандр Буйновтары тізі ліп отырады. Қазақ ән өнері үшін дәл сондай еңбек сіңір ген Болат Әбдиахметов, Сем бек Жұ­мағалиев, Ақжол Мейір беков тер маңдайы жарқырап неге отырмай­ды сондай кештерде?

Кәсіби әнші болу қиын. Тойға ғана жарайтын жеңіл әндермен өнер жасай алмайсың. Жақсы ән тудыру үшін тер төгу керек. Мекеменің қызметкері сегіз сағат қалай жұмыс істесе, бір әннің тағдыры үшін әнші де дәл солай еңбектенуі керек. Өйткені, ән болашаққа қалады. Ол әннің та­рихында осы кезеңде өмір сүрген адамдардың көңіл­күйі, жан сезімі, аңсар­арманы сезіліп тұруы тиіс. Меніңше, ән осындай болса ғана, өнер ретінде міндетін орындайды. Иірімі де, қайырымы да бір­бірінен аумайтын он шақты ән жазғанша, сапасы да, салмағы да жоғары бір­ақ ән жаздырса, әттең, өнерді айт­пағанда, ән шінің өзі үшін де әлде­қайда пайдалырақ болар ма еді.

– Сіздің жаныңызға жақын композитор кім, бәлкім, зама­науи жақсы композиторға ке­зік сеңіз, бәрін өз орнына қою ға болар?

– Қазір Мақсат Жәутіковпен жұмыс істеп жүрмін. Өйткені, әр әншінің тыңдарманына айтқысы келетін ойы, сыры болады, өзінің өмірлік ұстанымымен, көзқа­расымен бөліскісі келеді, ал осыны әншінің даусына сай етіп, үйлесімді жазып бе ретін композитор си­рек. Кейінгі ком позиторлардың ішінен «МузАртпен» бірге шығар­ма шылығын өрістеткен Арман Бексұлтанның музыкалық тал­ғамы мен қарымы қызық тырады. Арманмен де байланыс орната бастадық, нәтижесі келешекте көріне жатар.

Әңгімелескен Айгүл АХАНБАЙҚЫЗЫ,

«Егемен Қазақстан»

АЛМАТЫ

Бахтияр ТАЙЛАҚБАЕВ:

«Өнердегі «бәсекелестерім» жол бермейді»

Хамит ЕСАМАН,«Егемен Қазақстан»

Мыңбұлақ!Қаламгер Шерхан Мұртаза

да өзінің «Ай мен Айша» де­ген кітабында бала күнінен көріп өскен Мыңбұлақтың қадір­қасиетін ерекше шабыт­пен суреттейді. Ал Мыңбұлақ туралы тарих не дейді?

Ел мен жердің шежіресі тарихтың тағылымына ұла­сады. Тарихқа зер салсақ, Мың­бұлақ туралы көне деректі ежелгі қытай жиһангер­сопысы Сюань­Цзяньның 630 жылдар шамасында жазған сапарнама­сынан кездестіруге болады. Ол Мыңбұлақ өңірінің жанға жайлы екендігін тамсана жазып, ол жерді жаз мезгілдерінде түркі хандары Түркібасыдан келіп мекендейтінін

баяндайды. Сондай­ақ, атақты тарихшы Лев Гумилевтің «Көне түр кілер» кітабында «Бұл жерге Ызбарлы хан (Естемес хан ның бесінші ұрпағы) 651 жылы атасының жазғы мекені Мыңбұлаққа арнайы қала салдырып, ордасын тікті» де­ген жолдар бар. Сонымен қатар Мыңбұлақ хақында араб жиһан гері Убейдуллаһ Ибн Абдуллах Ибн Хордатбектің де қолжазбаларында жазылған құнды деректер күні бүгінге дейін маңызды болып отыр. «Бұл Мыңбұлақ (Абарджадж) үлкен төбе, оның айналасынан мыңдаған бұлақтар ағып шығады», деп жаза­ды араб жиһангері. Ал 1246 жылы Арыс өзенінің бойындағы Ұлы Жібек жолының сүрлеуімен жүріп өткен римдік Плано Карпинидің де ежелде Мың бұлақ қаласының болғаны туралы жазғаны бар.

Көне тарихтың жазуынша, бұл

жерде үлкен қала болған делінеді. Ал қаланың қазіргі орны Жуалы ауданының Оң түстік Қазақстан облысының Түл кібас ауданымен шек тесер жеріндегі Шақпақ темір жол бекетіне оңтүстікке қарай бір шақырым жерде. Зерттеушілердің пайымынша, Арыс өзенінің басы осы төбенің батысы­нан басталатын бұлақтардан құралады делінеді. Жуалы ау­даны әкімдігінің мәдениет және тілдерді дамыту бөлімінің басшы­сы Мұса Шоңбаевтың айтуынша, бұл жердің кез келген жерінде бұлақ болған. Әлі күнге дейін тас бұлақтың суындай мөлдіреп шыққан бұлақтар көздің жауын алып, әсіресе жаз мезгілінде бе­луардан келетін шөп табиғаттың әсем көркін танытып тұрады.

Жамбыл облысы

Мыңбұлақ

Сүлеймен МӘМЕТ, «Егемен Қазақстан»

«Менің нәзік жанымды кім түсінер» деп кеткен Мұқағали Мақатаевтың болмысын терең таныған Фариза апамыз ақын өмірден өткенде «Жаралы жү­регімді жарға соғам, ор ныңды еш тұлғамен толтыра алмай» деп, артынан «Ол енді сұңқар жырдың қанатында, көк теңбіл Планетаны аралайды» деген екен. Шынында, Мұқағали қазір халықтық ақынға ай­налды. Әсіресе, өзі ғасырлар кө шінде жастардың заманда­сы боламын дегені бұлжымай келіп, қазір толқын­толқын ұрпақтың сыр ласына айналды.

Өткен сенбі күні елордадағы

Райымбек батыр атындағы №50 «Қазғарыш» мектеп­лицейінде ақынның туған күніне орай «Мен сені сағынғанда...» де­ген атпен әдемі кеш өтті. Кеш­ті білім ордасының басшысы Роза Болатаева ашып, ақынның өмір жолына, өлең өрнектеріне тоқталды. Бұдан кейін оқушылар Мұқағалидың өлеңдерін оқып, жиналғандарды күй күмбіріне бөлеп, би ырғағымен тербеді. Ұстаздар қауымы «Қош, ма­хаббат!» атты драмасындағы жастарға қажет тұрақтылық пен адалдықты баяндайтын сәттерді әдемі көріністермен алға тартты.

Жалпы, өркениетті елдер­де, оның ішінде көршіміз Ресей халқы А.Пушкиннен бастап, Н.Рубцовқа дейінгі атақты

ақын дарының туған күнін жыр әлеміне айналдырып, бүкіл ел көлемінде атап өтіп жататы­ны белгілі. Сондай үрдіс біздің Отанымызда да қалыптасса, өлең дүниесіндегі алыптары­мызды кейінгі ұр пақ танып, олардың рухани құн дылығынан нәр алып, ұлттың жақсыларын ардақ тұтуды үйренер еді. Сонымен, өлең мен қара сөзді ұштастырған Мұқа ғали туын­дыларын әр қырынан келіп түлетуге мектеп директорының орынбасарлары Н.Ысқақова мен А.Иманбаеваның, сол секіл ді кітап хана меңгерушісі А.Жақ­сылықованың, қазақ тілі пәнінің мұғалімі Г.Алдабер гено ваның көп еңбек сіңіргенін атап айтуға болады.

Өмір ЕСҚАЛИ,«Егемен Қазақстан»

Ресейдің эстрада жұл­дызы Тима тид ің

автокөлігі айып тұ ра ғында 11 жыл бойы «қа мау да» тұр ған дықтан, са тылымға шы ­

ға рылатын болды.

Бұл туралы әйгілі әншінің өзі Инста грамдағы парақ­ша сында жазып, сенімді өкілін Петропавл қаласына жіберуге уәде еткен. Ондағы мақсат – сатып құтылу, ал одан түскен қаржыны жетім балалар үйіне тапсыру.

Т а н ы м а л р э п е р д і ң төрт доңғалақты «темір тұлпары» теріскейге қалай

«адасып» келген деген сауалға газет оқырмандары бас қа тыр мас үшін жауап бере кетейік. Тимати Мәс­кеу де гастрольдік сапар­да жүр генде «Ауди ТТ» қым бат спорттық көлігін бі реулер үптеп кеткен. Қол дан­қолға өтіп, бір­неше мәрте сатылған авто­көлік ақыры Қызылжар

өңірінен бір­ақ шыққан. Нө мірі жоқ, ешқандай тір ­кеуге алынбаған авто көлікті қырағы көз тәртіп сақ­шылары байқап қалып, айып тұрағына қоюға мәжбүр болған. 11 жыл бойы иесі із деу салмағандықтан, қаң­тарулы күйде тұра берген.

Автотұрақ басшылы­ғының мәлімдеуінше, көлік қылмыстық істің заттай айғағы болғандықтан, сатуға

тыйым салынған. Әйт песе, саудаласушылардың қата­ры жыртылып айырылатын көрінеді. Ең жоғары баға 1 миллион теңге төңірегінде. Өйт кені, жыл дың төрт мез­гілі бойы қар дан, жауын­ша шын нан көз аш паған көліктің он е кіде бір нұс қа сы қалмаған сы ңайлы.

Солтүстік Қазақстан облысы

«Мен сені сағынғанда...»