Embed Size (px)
Citation preview
Dyskusje polemiki listy do Redakcji
Informacjao PublIkacjI
e-ISSn 2543-702Xp-ISSn 2451-3202 brylantowy model
otwartego dostępu
cytowanietomaSzewSkI paweł e 2016 uwagi do komentarza prof Michała Kokowskiego o badaniach życiorysu Jana Czochralskiego Studia Historiae Scientiarum 15 ss 395ndash404 doI 10446723921749sHs160186161 dostęp online httppaukrakowplsHsshs-15-2016-18pdf
otrzymano 21122015 zaakcePtowano 12102016 oPublIkowano onlIne 24112016
PolItykaarCHIwIzowanIa lIcencja
www
green sHerpa roMeo Colour
httppaukrakowplstudia-Historiae-scientiarum httpejournalseustudia-Historiae-scientiarum
Paweł E TomaszewskiInstytut Niskich Temperatur i Badań Strukturalnych PANPTomaszewskiintpanwrocpl
Uwagi do komentarza prof Michała Kokowskiego
o badaniach życiorysu Jana Czochralskiego
Streszczenie
Prezentowane uwagi są kolejnym (trzecim) etapem polemiki na temat faktoacutew z życia Jana Czochralskiego i roacuteżnic w sposo-bie ich przedstawiania przez amatora i profesjonalnego histo-ryka Źroacutedłem kontrowersji jest obszerna biografia pt Powroacutet Rzecz o Janie Czochralskim (2012) edycja w języku angielskim Jan Czochralski restored (2013)
Słowa kluczowe Jan Czochralski bull biografia bull amator vs profesjo-nalista
Paweł E TomaszewskiUwagi do komentarza prof Michała Kokowskiegohellip
396 PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
Remarks on prof Michał Kokowskirsquos comment about the studies into the life of
prof Jan Czochralski Abstract
This is a subsequent (third) part of the polemic on the facts from the life of Jan Czochralski and the difference in the pre-sentation of these facts by amateur and professional historians The main source of controversy is Jan Czochralskirsquos volumi-nous biography entitled Powroacutet Rzecz o Janie Czochralskim (2012) English edition Jan Czochralski restored (2013)
Keywords Jan Czochralski bull biography bull amateur vs professional hi-storian
1W ostatnich dwoacutech tomach Prac Komisji Historii Nauki PAU (2014XIII 2015XIV) ukazały się dwa polemiczne teksty w ktoacuterych prof Michał Kokowski odnioacutesł się do moich prac poświęconych Janowi Czochralskiemu1 Obawiam się że odpowiadając na pierwszy z nich nie zostałem dobrze zrozumiany Może to być też wynikiem oczywiste-go konfliktu między amatorem a profesjonalistą Nie chcąc przedłużać dyskusji pozwolę sobie przekazać kilka dodatkowych uwag
2Moja książka Powroacutet Rzecz o Janie Czochralskim 2 nie jest naukową pracą historyczną choć została rzetelnie przeze mnie przygotowana Z za-łożenia powstała jako książka popularna przeznaczona dla szerokiego kręgu czytelnikoacutew Dlatego też został opuszczony cały aparat analizy naukowej (cytaty odnośniki do konkretnych dokumentoacutew czy publi-kacji) Podkreślam ndash opuszczony ale nie pominięty przy opracowywa-niu książki Na konkretne stwierdzenia mam wszelkie woacutewczas dostępne uzasadnienia a ich analiza została wykonana w najlepszej wierze Nie ma tu konfabulacji Książka (ktoacuterej ponad tysiąc egzemplarzy znalazło
1 Kokowski 2014 2015 Tomaszewski 20152 Tomaszewski 2012
Dyskusje polemiki listy do Redakcji
397PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
odbiorcoacutew w wielu krajach) miała być po prostu bdquodo czytaniardquo a głoacutew-nym celem jej wydania było uświadomienie Polakom znaczenia Jana Czochralskiego i jego działalności na świecie Decyzję o opuszczeniu komentarzy podjąłem także z powodoacutew praktycznych Książka bdquonau-kowardquo miałaby dwukrotnie większą objętość Nie dostrzegałem woacutew-czas szansy na wydanie tak obszernej pracy
3Nie jestem zawodowym historykiem nie znam więc warsztatu histo-ryka Dlatego łatwiej mi było opuścić tzw aparat naukowy (choć tylko w ostatecznej wersji książki) Oczywiście można przygotować szcze-goacutełowe analizy poszczegoacutelnych stwierdzeń bo są do nich podstawy Tylko kto to przeczyta Nie stać mnie na pisanie bdquodo szufladyrdquo Prof Kokowski twierdzi że nie stosowałem aparatu krytycznego i widzi w tym bdquozasadniczy problemrdquo moich bdquodotychczasowych publikacjirdquo3 Nie wydaje mi się (mogę się mylić jako amator) że stosowanie aparatu krytycznego polega wyłącznie na podaniu odsyłaczy literaturowych Jako fizyk uważam że ważniejsza jest właściwa analiza ktoacuterą jednak prowadziłem Zdaję sobie sprawę że dla czytelnika może to być nie-zauważalne Zapewniam że nie ma więc bdquozasadniczego problemurdquo Pojawia się on tylko w ocenie profesjonalnego historyka ktoacutery trak-tuje pracę popularną (moją książkę) jako fachowe opracowanie histo-ryczne I w tym miejscu robi poważny błąd Zresztą stwierdzenie Pana Profesora o stosowaniu przeze mnie bdquonietypowej konwencji pisar-skiejrdquo4 jest dosyć zaskakujące Dlaczego bdquonietypowardquo Przypominam że moja książka nie jest pracą historyczną I nie wybrałem tej bdquokon-wencjirdquo ze złośliwości by bdquoutrudnić sprawdzenie głoszonych przeze mnie tezrdquo Każdy może skorzystać z bogatego archiwum lub sam takie stworzyć Cieszę się jednak że w swoim drugim polemicznym tekście prof Kokowski zauważył iż potrafię jednak bdquojawnie nawiązywać do źroacutedeł i podejmować ich krytykęrdquo5 Potrafię to robić bo inaczej nie powstałaby moja książka w ktoacuterej musiałem rzetelnie analizować do-stępne źroacutedła Na marginesie warto zauważyć że Pan Profesor sam
3 Kokowski 2015 s 2864 Kokowski 2015 s 286 szoacutesty akapit5 Kokowski 2015 s 286 akapit drugi
Paweł E TomaszewskiUwagi do komentarza prof Michała Kokowskiegohellip
398 PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
bdquowpadł w pułapkęrdquo nie odwołując się do źroacutedeł Otoacuteż w rozdziale 2 w akapicie bdquoAd 2rdquo napisał że bdquoCzochralski kilkakrotnie potwierdzał ten fakt6rdquo Ciekaw jestem gdzie prof Kokowski znalazł wypowie-dzi o studiach Czochralskiego Kwestia braku wyższego wykształcenia była mocno podkreślana przez Czochralskiego przy okazji jego zatrud-nienia na Politechnice Warszawskiej Polecam jeszcze raz przeczytanie odpowiedniego rozdziału mojej książki
4Problem źroacutedeł nie jest taki prosty jak się wydaje prof Kokowskiemu Moje archiwum zawiera około 3 mb dokumentoacutew relacji itp Poznałem prawie wszystkie osoby ktoacutere pisały o Janie Czochralskim przez minio-ne 30 lat8 Dla większości jedynym źroacutedłem były moje opracowania lub nieliczne notki w encyklopediach (część artykułoacutew podsyłano mi do sprawdzenia przed ich wydrukowaniem) Niektoacuterzy puszczali wodze fantazji ndash kiedyś nawet myślałem o napisaniu słownika błędoacutew po-pełnionych przez autoroacutew Trudno wszystko prostować I tak to do obiegu trafiają niedorzeczności Czy należy takie bdquopracerdquo cytować Toż to najczęściej są luźne dywagacje nierzetelnych dziennikarzy Moim zdaniem ndash nie wolno Historyk zawodowy może nie rozroacuteżniać tych kategorii bdquoźroacutedełrdquo i traktować je roacutewnoprawnie To jego sprawa Choć zdawałoby się że powinien najpierw ocenić wartość źroacutedeł i poddać je selekcji Zdaję sobie sprawę że najczęściej może tego nie potrafić lub po prostu nie będzie moacutegł tego zrobić z powodu braku dostępu do pełnego archiwum
5Trzy sprawy konkretne Wiem że red Bratkowski nie prowadził żadnych badań Jego stwierdzenia dotyczące okoliczności ewakuacji Czochral-skiego do Polski bazują wyłącznie na wiedzy wyniesionej z własnego domu10 I nie zmienią tego dywagacje internautoacutew czy innych bdquogryzipioacuterkoacutewrdquo
6 Kokowski 2015 s 284 Tomaszewski 2012 ss 28ndash29 84ndash858 Tomaszewski 2012 ndash spis publikacji o Czochralskim w rozdz Bibliografia (ss 281ndash
300) i wykaz źroacutedeł osobowych i instytucjonalnych na ss 303ndash308 Bratkowski 2004 201110 Tomaszewski 2012 ss 126ndash127
Dyskusje polemiki listy do Redakcji
399PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
6Dziękuję za ostatnią uwagę o badaniach dr Katrin Steffen Jesteśmy w stałym kontakcie od kilkunastu lat Wymieniamy się uzyskanymi dokumentami i informacjami Należy jednak zauważyć że zaintereso-wania pani Steffen są inne niż moje Ja staram się badać fakty z życia Czochralskiego poszukiwać ich natomiast dr Steffen interesuje się bardziej socjologią oddziaływaniem Czochralskiego na jego otoczenie czy na przemiany społeczne Trudno to nazwać bdquobadaniem źroacutedło-wym nad postaciąrdquo przynajmniej w moim rozumieniu tego zwrotu Nie zmienia to mojej pozytywnej oceny jej prac11
Inne osoby ktoacutere coś nowego (w sensie nowych faktoacutew) wniosły do naszej wiedzy o Janie Czochralskim to prof Juumlrgen Evers12 dr Paweł Prusak13 mgr Tomasz Hałas14 (ci dwaj ostatni wykorzystali cenne źroacute-dła rodzinne Czochralskich) oraz prof Mirosław Nader15 i mgr Mariusz Olczak16 ndash odkrywcy dokumentoacutew AK Nie można zapominać o pio-nierach badań ndash prof Kazimierzu Gierdziejewskim17 prof Joacutezefie Żmiji18 dyr Edwardzie Domańskim19 czy prof Jerzym Piaskowskim20 I to na ich pracach powinna się opierać rzeczowa analiza osoby i do-konań Jana Czochralskiego reszta to tylko prace odtwoacutercze Niestety żadna z wymienionych osoacuteb nie prowadzi dalszych badań Kto więc ma podjąć trud opracowania pełnej historycznej biografii Czochralskiego To pytanie nadal pozostaje aktualne
11 Steffen 2006a 2006b 2008 200912 Evers Kluumlfers Staudigl Stallhofer 2003 Evers von Moumlllendorff Marsch 2004
Evers Moumlckl 201513 Prusak 201314 Hałas 2005a2008a 2008b15 Nader 2011 201316 Olczak 2014ndash2015 Laszczka i in 2014 Annusewicz 201117 Gierdziejewski 195718 Żmija 1981 1987 1989 [Co do odmiany nazwiska bdquoŻmijardquo to przyjęta została
odmiana ktoacuterej zwolennikiem jest prof Jan Miodek ndash zob bdquoProf Jan Miodek o Czaji i Czai ndash XXVIIIrdquo (httpwwwraciborzcomplart14220html warto odsłuchać na-granie dźwiękowe jest bowiem obszerniejsze niż plik tekstowy) ndash dop redaktora na-czelnego]
19 Domański 1984 1986 199020 Piaskowski 1986 1992a 1992b 2001
Paweł E TomaszewskiUwagi do komentarza prof Michała Kokowskiegohellip
400 PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
7Do rozdziału 2 bdquoAd 4rdquo21 warto tylko dodać że animatorem powrotu Czochralskiego do Polski był prof Henryk Mierzejewski co potwier-dza w sposoacuteb wystarczający artykuł Adama Szczepanika (1936) Tekst ktoacutery zdobyłem 16 czerwca 2016 r potwierdza konieczność dalszego poszukiwania źroacutedeł Mogą one bowiem mieć istotne znaczenie dla naszych studioacutew
8W 3 rozdziale repliki prof Kokowski22 niejako sugeruje że jestem au-torem bdquofikcji literackiej w biografii Czochralskiegordquo Mam żal o taką ocenę Może ona być ostrzeżeniem skierowanym do innych bada-czy i popularyzatoroacutew Pan Profesor nie zna mojego archiwum nie zna powodoacutew takich a nie innych sformułowań zawartych w książce Zapewniam że nie ma tam fikcji literackiej Jedynie we wstępie do książki pofolgowałem wyobraźni opisując scenę odkrycia metody
9Dziękuję Profesorowi Kokowskiemu za miłe słowa zawarte w 4 części jego repliki23
Bibliografia
ANNUSEWICZ Jan2011 AAN pomaga zrehabilitować naukowca Archiwum Akt Nowych Publikacja
dostępna online httpwwwaangovploldindex_plphpaction=18 (dostęp 29092016)
BRATKOWSKI Stefan2004 Czochralski Kontrateksty 18 maja 2004 r Publikacja dostępna online
httpswebarchiveorgweb20040617045806httpnaszapoloniacomHome218czochralskihtm (dostęp 29092016)
2011 Czy znamy jakiś mit Czochralskiego Studio Opinii 13 marca 2011
21 Kokowski 2015 s 28522 Ibidem23 Kokowski 2015 s 286
Dyskusje polemiki listy do Redakcji
401PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
DOMAŃSKI Edward1984 Dokumenty Senackiej Komisji ds Historii i Tradycji Politechniki Warszawskiej
Warszawa 1984 maszynopis 45+58 stron (cz II ndash 1994) [stenogram z dyskusji i materiały źroacutedłowe] Zapis magnetofonowy dyskusji w dniu 26 III 1984 r dostępny jest w Narodowym Archiwum Cyfrowym w War-szawie sygn 33-T-7118 opis zapisu jest dostępny online httpsaudiovisnacgovplobraz461161 httpsaudiovisnacgovplob-raz461171 httpsaudiovisnacgovplobraz461181 (dostęp 30092016)
1986 Jan Czochralski (1885ndash1953) [W] Sylwetki profesoroacutew Politechniki War-szawskiej nr 40 Pracownia Historyczna BGPW Warszawa Politechnika Warszawska Publikacja dostępna online httpbcpwbgpwedupldlibradocmetadataid=82 (dostęp 30092016)
1990 Prof J Czochralski ndash dramat obywatela dwoacutech narodoacutew Sesja Popularno--Naukowa z okazji 105 rocznicy urodzin prof J Czochralskiego Kcynia 3 czerwca 1990 r [referat]
EVERS Juumlrgen KLUumlFERS Peter STAUDIGL Rudolf STALLHOFER Peter2003 Czochralskis schoumlpferischer Fehlgriff ein Meilenstein aud dem Weg in
die Gigabit-Aumlra Angewandte Chemie 115 (46) ss 5862-5877 Publikacja dostępna online httpwwwcupuni-muenchendeackluefersho-mepagepubl_pdfczochralski_deutschpdf (dostęp 30092016)
Wersja angielska Czochralskirsquos creative mistake a milestone on the way to the gigabit era Angewandte Chemie International Edition 42 (46) ss 5684ndash5698 DOI 101002anie200300578
EVERS Juumlrgen von MOumlLLENDORFF Ulrich MARSCH Ulrich2004 Wichard von Moellendorf (1881ndash1937) ndash Materialpruumlfer Metallforscher
Wirtschaftspolitiker Technikgeschichte 71 (2) ss 139ndash157
EVERS Juumlrgen MOumlCKL Leonhard 2015 Wichard von Moellendorff Mit logischer Schaumlrfe und systematischer
Unbeugsamkeit Chemie in Unserer Zeit 49 ss 2ndash13 DOI 101002ciuz201500655
GIERDZIEJEWSKI Kazimierz1957 Korespondencja z roacuteżnymi osobami znającymi Jana Czochralskiego
Archiwum prywatne Pawła E Tomaszewskiego
HAŁAS Tomasz 20052008a Jan Czochralski (1885ndash1953) ndash wielki uczony i patriota Praca magister-
ska Wydział Nauk Historycznych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
Paweł E TomaszewskiUwagi do komentarza prof Michała Kokowskiegohellip
402 PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
Opiekun prof Ryszard Kozłowski 149 stron Toruń 2005 Wydane drukiem Kcynia Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury im Klary Prillowej 2008 128 stron
2008b Jan Czochralski w rodzinnych przekazach Sesja Naukowa poświęcona życiu i osiągnięciom profesora Jana Czochralskiego (w 55 rocznicę śmierci) Kcynia 22 kwietnia 2008 r [referat]
KOKOWSKI Michał2014 Komentarz do artykułu dr Pawła Tomaszewskiego Prace Komisji
Historii Nauk PAU XIII ss 131ndash140 Publikacja dostępna online httppaukrakowplPKHN-PAUpkhn-pau-XIII-2014-8pdf (do-stęp 30092016)
2015 Uwagi do komentarza dr Pawła E Tomaszewskiego na temat badań życiorysu Jana Czochralskiego (replika) Prace Komisji Historii Nauki PAU XIV ss 283ndash288 Publikacja dostępna online httppaukrakowplPKHN-PAUpkhn-pau-XIV-2015-12pdf (dostęp 30092016)
LASZCZKA Anna BILSKA Weronika LORENC Michał STEFAŃSKI Aleksander ZIOŁA Daniel2014 bdquoPowroacutet chemikardquo Film dokumentalny Scenariusz i reżyseria Anna
Laszczka Zdjęcia Weronika Bilska Muzyka Michał Lorenc Montaż Aleksander Stefański Daniel Zioła Studio Mediabrigade
NADER Mirosław2011 Prof Jan Czochralski doktor honoris causa Politechniki Warszawskiej ndash posie-
dzenie Senatu Politechniki Warszawskiej 29 VI 2011 r [prezentacja]2013 Pajączkowska Anna Talik Ewa Nader Mirosław ndash Jan Czochralski
prekursor wspoacutełczesnej elektroniki Warszawa Muzeum Politechniki War-szawskiej ISBN 978-83-7814-180-8
OLCZAK Mariusz2014ndash2015 Profesor Jan Czochralski w dokumentach archiwalnych Biuletyn Roku
Czochralskiego 512014 1 2 32015
PRUSAK Paweł2013 Przywroacutecony pamięci Profesorowi Janowi Czochralskiemu w 60 rocznicę śmierci
Kcynia ndash Bydgoszcz Wydawnictwo Pejzaż ISBN 978-83-61641-61-2
PIASKOWSKI Jerzy1986 H[anna] i Jerzy Piaskowscy [W] Słownik polskich pionieroacutew techniki (red
B Orłowski) Katowice Wydawnictwo bdquoŚląskrdquo ss 48ndash49 1992a Osiągnięcia polskich metalurgoacutew w okresie międzywojennym [W] Inży-
nierowie polscy w XIX i XX wieku t I Warszawa Polskie Towarzystwo
Dyskusje polemiki listy do Redakcji
403PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
Historii Techniki ss 105ndash160 [o szkole metaloznawczej prof J Czo-chralskiego ss140ndash147]
1992b Dzieje metalurgii w Polsce w latach 1919-1951 [W] Historia Nauki Polskiej V Wrocław Ossolineum ISBN 83-04-03770-X
2001 Czochralski Jan (1885ndash1953) [W] Joacutezef Piłatowicz (red) Inżynierowie polscy w XIX i XX wieku 100 najwybitniejszych polskich twoacutercoacutew techniki tom VII ss 52ndash55 Warszawa Polskie Towarzystwo Historii Techniki (285 stron) ISBN 83-87992151
STEFFEN Katrin2006a Der Pionier der Halbleiterforschung Jan Czochralski (1885ndash1953) im
Spannungdfeld von Transnationaler Wissenskommunikation und polni-scher Wissenschaft [Pionier badań poacutełprzewodnikoacutew Jan Czochralski a problem komunikacji między nauką międzynarodową i polską] Zentrum fuumlr Houmlhere Studien (Centre for Advanced Studies) Lipsk Niemcy 15 maja 2006 r Niemiecki Instytut Historyczny Warszawa 21 czerwca 2006 r [referat]
2006b Transnationale Wissenskommunikation oder polnische Wissenschaft Naturwissenschaft und Technik in Warschau im ausgehenden 19 und 20 Jahrhundert [Międzynarodowa komunikacja naukowa czy nauka polska Nauki ścisłe i technika w Warszawie na koniec XIX w i na początku XX w] Uniwersytet we Freiburgu n Breisgau (Freiburg Bryzgowijski) Niemcy 18 lipca 2006 r [wykład]
2008 Wissenschaftler in Bewegung Der Materialforscher Jan Czochralski zwischen den Weltkriegen [Uczony w ruchu materiałoznawca Jan Czochralski pomiędzy wojnami światowymi] Journal of Modern European History 6 (2) ss 237ndash261 (2008) DOI 10171041611-8944_2008_2_237
STEFFEN Katrin KOHLRAUSCH Martin2009 The limits and merits of internationalism Experts the state and the
international community in Poland in the first half of the twentieth century EUI Working Paper RSCAS 200941 [European University Institute Florence Robert Schuman Centre For Advanced Studies] Publikacja dostępna online httpcadmuseuieubitstreamhan-dle181412235RSCAS202009_41pdfjsessionid=DB476953361A85D50AFA08E94A254B1Asequence=1 (dostęp 30092016) także European Review of History 16 (5) ss 715ndash737
SZCZEPANIK Adam1936 Profesor politechniki Jan Czochralski stał się ofiarą publicznego atako-
wania go przez drugiego profesora Depesza nr 26 15 czerwca 1936 r s 2
Paweł E TomaszewskiUwagi do komentarza prof Michała Kokowskiegohellip
404 PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
TOMASZEWSKI Paweł E2012 Powroacutet Rzecz o Janie Czochralskim Wrocław Oficyna Wydawnicza ATUT
ISBN 978-83-906218-6-9 978-83-7432-817-32013 Jan Czochralski Restored Wrocław Oficyna Wydawnicza ATUT ISBN
978-83-7432-945-3 2014 Jan Czochralski ndash historia człowieka niezwykłego Prace Komisji Historii
Nauki PAU XIII ss 57ndash72 Publikacja dostępna online httppaukra-kowplPKHN-PAUpkhn-pau-XIII-2014-4pdf (dostęp 30092016)
2015 Uwagi do komentarza prof Michała Kokowskiego o badaniach ży-ciorysu Jana Czochralskiego Prace Komisji Historii Nauki PAU XIV ss 275ndash281 Publikacja dostępna online httppaukrakowplPKHN-PAUpkhn-pau-XIV-2015-11pdf (dostęp 30092016)
ŻMIJA Joacutezef 1981 Technologia otrzymywania monokryształoacutew Radom WSI (Rozdział
o Czochralskim i jego metodzie ss 91ndash99)1987 Prof Jan Czochralski i jego wkład do nauki [W] Materiały z konferencji
naukowej bdquoJurata lsquo85rdquo Warszawa WAT ss 8ndash231989 Professor dr Jan Czochralski and his contribution to science Zeszyty
Naukowe Politechniki Łoacutedzkiej 238 Fizyka 10 ss 8ndash28
Paweł E TomaszewskiUwagi do komentarza prof Michała Kokowskiegohellip
396 PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
Remarks on prof Michał Kokowskirsquos comment about the studies into the life of
prof Jan Czochralski Abstract
This is a subsequent (third) part of the polemic on the facts from the life of Jan Czochralski and the difference in the pre-sentation of these facts by amateur and professional historians The main source of controversy is Jan Czochralskirsquos volumi-nous biography entitled Powroacutet Rzecz o Janie Czochralskim (2012) English edition Jan Czochralski restored (2013)
Keywords Jan Czochralski bull biography bull amateur vs professional hi-storian
1W ostatnich dwoacutech tomach Prac Komisji Historii Nauki PAU (2014XIII 2015XIV) ukazały się dwa polemiczne teksty w ktoacuterych prof Michał Kokowski odnioacutesł się do moich prac poświęconych Janowi Czochralskiemu1 Obawiam się że odpowiadając na pierwszy z nich nie zostałem dobrze zrozumiany Może to być też wynikiem oczywiste-go konfliktu między amatorem a profesjonalistą Nie chcąc przedłużać dyskusji pozwolę sobie przekazać kilka dodatkowych uwag
2Moja książka Powroacutet Rzecz o Janie Czochralskim 2 nie jest naukową pracą historyczną choć została rzetelnie przeze mnie przygotowana Z za-łożenia powstała jako książka popularna przeznaczona dla szerokiego kręgu czytelnikoacutew Dlatego też został opuszczony cały aparat analizy naukowej (cytaty odnośniki do konkretnych dokumentoacutew czy publi-kacji) Podkreślam ndash opuszczony ale nie pominięty przy opracowywa-niu książki Na konkretne stwierdzenia mam wszelkie woacutewczas dostępne uzasadnienia a ich analiza została wykonana w najlepszej wierze Nie ma tu konfabulacji Książka (ktoacuterej ponad tysiąc egzemplarzy znalazło
1 Kokowski 2014 2015 Tomaszewski 20152 Tomaszewski 2012
Dyskusje polemiki listy do Redakcji
397PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
odbiorcoacutew w wielu krajach) miała być po prostu bdquodo czytaniardquo a głoacutew-nym celem jej wydania było uświadomienie Polakom znaczenia Jana Czochralskiego i jego działalności na świecie Decyzję o opuszczeniu komentarzy podjąłem także z powodoacutew praktycznych Książka bdquonau-kowardquo miałaby dwukrotnie większą objętość Nie dostrzegałem woacutew-czas szansy na wydanie tak obszernej pracy
3Nie jestem zawodowym historykiem nie znam więc warsztatu histo-ryka Dlatego łatwiej mi było opuścić tzw aparat naukowy (choć tylko w ostatecznej wersji książki) Oczywiście można przygotować szcze-goacutełowe analizy poszczegoacutelnych stwierdzeń bo są do nich podstawy Tylko kto to przeczyta Nie stać mnie na pisanie bdquodo szufladyrdquo Prof Kokowski twierdzi że nie stosowałem aparatu krytycznego i widzi w tym bdquozasadniczy problemrdquo moich bdquodotychczasowych publikacjirdquo3 Nie wydaje mi się (mogę się mylić jako amator) że stosowanie aparatu krytycznego polega wyłącznie na podaniu odsyłaczy literaturowych Jako fizyk uważam że ważniejsza jest właściwa analiza ktoacuterą jednak prowadziłem Zdaję sobie sprawę że dla czytelnika może to być nie-zauważalne Zapewniam że nie ma więc bdquozasadniczego problemurdquo Pojawia się on tylko w ocenie profesjonalnego historyka ktoacutery trak-tuje pracę popularną (moją książkę) jako fachowe opracowanie histo-ryczne I w tym miejscu robi poważny błąd Zresztą stwierdzenie Pana Profesora o stosowaniu przeze mnie bdquonietypowej konwencji pisar-skiejrdquo4 jest dosyć zaskakujące Dlaczego bdquonietypowardquo Przypominam że moja książka nie jest pracą historyczną I nie wybrałem tej bdquokon-wencjirdquo ze złośliwości by bdquoutrudnić sprawdzenie głoszonych przeze mnie tezrdquo Każdy może skorzystać z bogatego archiwum lub sam takie stworzyć Cieszę się jednak że w swoim drugim polemicznym tekście prof Kokowski zauważył iż potrafię jednak bdquojawnie nawiązywać do źroacutedeł i podejmować ich krytykęrdquo5 Potrafię to robić bo inaczej nie powstałaby moja książka w ktoacuterej musiałem rzetelnie analizować do-stępne źroacutedła Na marginesie warto zauważyć że Pan Profesor sam
3 Kokowski 2015 s 2864 Kokowski 2015 s 286 szoacutesty akapit5 Kokowski 2015 s 286 akapit drugi
Paweł E TomaszewskiUwagi do komentarza prof Michała Kokowskiegohellip
398 PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
bdquowpadł w pułapkęrdquo nie odwołując się do źroacutedeł Otoacuteż w rozdziale 2 w akapicie bdquoAd 2rdquo napisał że bdquoCzochralski kilkakrotnie potwierdzał ten fakt6rdquo Ciekaw jestem gdzie prof Kokowski znalazł wypowie-dzi o studiach Czochralskiego Kwestia braku wyższego wykształcenia była mocno podkreślana przez Czochralskiego przy okazji jego zatrud-nienia na Politechnice Warszawskiej Polecam jeszcze raz przeczytanie odpowiedniego rozdziału mojej książki
4Problem źroacutedeł nie jest taki prosty jak się wydaje prof Kokowskiemu Moje archiwum zawiera około 3 mb dokumentoacutew relacji itp Poznałem prawie wszystkie osoby ktoacutere pisały o Janie Czochralskim przez minio-ne 30 lat8 Dla większości jedynym źroacutedłem były moje opracowania lub nieliczne notki w encyklopediach (część artykułoacutew podsyłano mi do sprawdzenia przed ich wydrukowaniem) Niektoacuterzy puszczali wodze fantazji ndash kiedyś nawet myślałem o napisaniu słownika błędoacutew po-pełnionych przez autoroacutew Trudno wszystko prostować I tak to do obiegu trafiają niedorzeczności Czy należy takie bdquopracerdquo cytować Toż to najczęściej są luźne dywagacje nierzetelnych dziennikarzy Moim zdaniem ndash nie wolno Historyk zawodowy może nie rozroacuteżniać tych kategorii bdquoźroacutedełrdquo i traktować je roacutewnoprawnie To jego sprawa Choć zdawałoby się że powinien najpierw ocenić wartość źroacutedeł i poddać je selekcji Zdaję sobie sprawę że najczęściej może tego nie potrafić lub po prostu nie będzie moacutegł tego zrobić z powodu braku dostępu do pełnego archiwum
5Trzy sprawy konkretne Wiem że red Bratkowski nie prowadził żadnych badań Jego stwierdzenia dotyczące okoliczności ewakuacji Czochral-skiego do Polski bazują wyłącznie na wiedzy wyniesionej z własnego domu10 I nie zmienią tego dywagacje internautoacutew czy innych bdquogryzipioacuterkoacutewrdquo
6 Kokowski 2015 s 284 Tomaszewski 2012 ss 28ndash29 84ndash858 Tomaszewski 2012 ndash spis publikacji o Czochralskim w rozdz Bibliografia (ss 281ndash
300) i wykaz źroacutedeł osobowych i instytucjonalnych na ss 303ndash308 Bratkowski 2004 201110 Tomaszewski 2012 ss 126ndash127
Dyskusje polemiki listy do Redakcji
399PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
6Dziękuję za ostatnią uwagę o badaniach dr Katrin Steffen Jesteśmy w stałym kontakcie od kilkunastu lat Wymieniamy się uzyskanymi dokumentami i informacjami Należy jednak zauważyć że zaintereso-wania pani Steffen są inne niż moje Ja staram się badać fakty z życia Czochralskiego poszukiwać ich natomiast dr Steffen interesuje się bardziej socjologią oddziaływaniem Czochralskiego na jego otoczenie czy na przemiany społeczne Trudno to nazwać bdquobadaniem źroacutedło-wym nad postaciąrdquo przynajmniej w moim rozumieniu tego zwrotu Nie zmienia to mojej pozytywnej oceny jej prac11
Inne osoby ktoacutere coś nowego (w sensie nowych faktoacutew) wniosły do naszej wiedzy o Janie Czochralskim to prof Juumlrgen Evers12 dr Paweł Prusak13 mgr Tomasz Hałas14 (ci dwaj ostatni wykorzystali cenne źroacute-dła rodzinne Czochralskich) oraz prof Mirosław Nader15 i mgr Mariusz Olczak16 ndash odkrywcy dokumentoacutew AK Nie można zapominać o pio-nierach badań ndash prof Kazimierzu Gierdziejewskim17 prof Joacutezefie Żmiji18 dyr Edwardzie Domańskim19 czy prof Jerzym Piaskowskim20 I to na ich pracach powinna się opierać rzeczowa analiza osoby i do-konań Jana Czochralskiego reszta to tylko prace odtwoacutercze Niestety żadna z wymienionych osoacuteb nie prowadzi dalszych badań Kto więc ma podjąć trud opracowania pełnej historycznej biografii Czochralskiego To pytanie nadal pozostaje aktualne
11 Steffen 2006a 2006b 2008 200912 Evers Kluumlfers Staudigl Stallhofer 2003 Evers von Moumlllendorff Marsch 2004
Evers Moumlckl 201513 Prusak 201314 Hałas 2005a2008a 2008b15 Nader 2011 201316 Olczak 2014ndash2015 Laszczka i in 2014 Annusewicz 201117 Gierdziejewski 195718 Żmija 1981 1987 1989 [Co do odmiany nazwiska bdquoŻmijardquo to przyjęta została
odmiana ktoacuterej zwolennikiem jest prof Jan Miodek ndash zob bdquoProf Jan Miodek o Czaji i Czai ndash XXVIIIrdquo (httpwwwraciborzcomplart14220html warto odsłuchać na-granie dźwiękowe jest bowiem obszerniejsze niż plik tekstowy) ndash dop redaktora na-czelnego]
19 Domański 1984 1986 199020 Piaskowski 1986 1992a 1992b 2001
Paweł E TomaszewskiUwagi do komentarza prof Michała Kokowskiegohellip
400 PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
7Do rozdziału 2 bdquoAd 4rdquo21 warto tylko dodać że animatorem powrotu Czochralskiego do Polski był prof Henryk Mierzejewski co potwier-dza w sposoacuteb wystarczający artykuł Adama Szczepanika (1936) Tekst ktoacutery zdobyłem 16 czerwca 2016 r potwierdza konieczność dalszego poszukiwania źroacutedeł Mogą one bowiem mieć istotne znaczenie dla naszych studioacutew
8W 3 rozdziale repliki prof Kokowski22 niejako sugeruje że jestem au-torem bdquofikcji literackiej w biografii Czochralskiegordquo Mam żal o taką ocenę Może ona być ostrzeżeniem skierowanym do innych bada-czy i popularyzatoroacutew Pan Profesor nie zna mojego archiwum nie zna powodoacutew takich a nie innych sformułowań zawartych w książce Zapewniam że nie ma tam fikcji literackiej Jedynie we wstępie do książki pofolgowałem wyobraźni opisując scenę odkrycia metody
9Dziękuję Profesorowi Kokowskiemu za miłe słowa zawarte w 4 części jego repliki23
Bibliografia
ANNUSEWICZ Jan2011 AAN pomaga zrehabilitować naukowca Archiwum Akt Nowych Publikacja
dostępna online httpwwwaangovploldindex_plphpaction=18 (dostęp 29092016)
BRATKOWSKI Stefan2004 Czochralski Kontrateksty 18 maja 2004 r Publikacja dostępna online
httpswebarchiveorgweb20040617045806httpnaszapoloniacomHome218czochralskihtm (dostęp 29092016)
2011 Czy znamy jakiś mit Czochralskiego Studio Opinii 13 marca 2011
21 Kokowski 2015 s 28522 Ibidem23 Kokowski 2015 s 286
Dyskusje polemiki listy do Redakcji
401PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
DOMAŃSKI Edward1984 Dokumenty Senackiej Komisji ds Historii i Tradycji Politechniki Warszawskiej
Warszawa 1984 maszynopis 45+58 stron (cz II ndash 1994) [stenogram z dyskusji i materiały źroacutedłowe] Zapis magnetofonowy dyskusji w dniu 26 III 1984 r dostępny jest w Narodowym Archiwum Cyfrowym w War-szawie sygn 33-T-7118 opis zapisu jest dostępny online httpsaudiovisnacgovplobraz461161 httpsaudiovisnacgovplob-raz461171 httpsaudiovisnacgovplobraz461181 (dostęp 30092016)
1986 Jan Czochralski (1885ndash1953) [W] Sylwetki profesoroacutew Politechniki War-szawskiej nr 40 Pracownia Historyczna BGPW Warszawa Politechnika Warszawska Publikacja dostępna online httpbcpwbgpwedupldlibradocmetadataid=82 (dostęp 30092016)
1990 Prof J Czochralski ndash dramat obywatela dwoacutech narodoacutew Sesja Popularno--Naukowa z okazji 105 rocznicy urodzin prof J Czochralskiego Kcynia 3 czerwca 1990 r [referat]
EVERS Juumlrgen KLUumlFERS Peter STAUDIGL Rudolf STALLHOFER Peter2003 Czochralskis schoumlpferischer Fehlgriff ein Meilenstein aud dem Weg in
die Gigabit-Aumlra Angewandte Chemie 115 (46) ss 5862-5877 Publikacja dostępna online httpwwwcupuni-muenchendeackluefersho-mepagepubl_pdfczochralski_deutschpdf (dostęp 30092016)
Wersja angielska Czochralskirsquos creative mistake a milestone on the way to the gigabit era Angewandte Chemie International Edition 42 (46) ss 5684ndash5698 DOI 101002anie200300578
EVERS Juumlrgen von MOumlLLENDORFF Ulrich MARSCH Ulrich2004 Wichard von Moellendorf (1881ndash1937) ndash Materialpruumlfer Metallforscher
Wirtschaftspolitiker Technikgeschichte 71 (2) ss 139ndash157
EVERS Juumlrgen MOumlCKL Leonhard 2015 Wichard von Moellendorff Mit logischer Schaumlrfe und systematischer
Unbeugsamkeit Chemie in Unserer Zeit 49 ss 2ndash13 DOI 101002ciuz201500655
GIERDZIEJEWSKI Kazimierz1957 Korespondencja z roacuteżnymi osobami znającymi Jana Czochralskiego
Archiwum prywatne Pawła E Tomaszewskiego
HAŁAS Tomasz 20052008a Jan Czochralski (1885ndash1953) ndash wielki uczony i patriota Praca magister-
ska Wydział Nauk Historycznych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
Paweł E TomaszewskiUwagi do komentarza prof Michała Kokowskiegohellip
402 PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
Opiekun prof Ryszard Kozłowski 149 stron Toruń 2005 Wydane drukiem Kcynia Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury im Klary Prillowej 2008 128 stron
2008b Jan Czochralski w rodzinnych przekazach Sesja Naukowa poświęcona życiu i osiągnięciom profesora Jana Czochralskiego (w 55 rocznicę śmierci) Kcynia 22 kwietnia 2008 r [referat]
KOKOWSKI Michał2014 Komentarz do artykułu dr Pawła Tomaszewskiego Prace Komisji
Historii Nauk PAU XIII ss 131ndash140 Publikacja dostępna online httppaukrakowplPKHN-PAUpkhn-pau-XIII-2014-8pdf (do-stęp 30092016)
2015 Uwagi do komentarza dr Pawła E Tomaszewskiego na temat badań życiorysu Jana Czochralskiego (replika) Prace Komisji Historii Nauki PAU XIV ss 283ndash288 Publikacja dostępna online httppaukrakowplPKHN-PAUpkhn-pau-XIV-2015-12pdf (dostęp 30092016)
LASZCZKA Anna BILSKA Weronika LORENC Michał STEFAŃSKI Aleksander ZIOŁA Daniel2014 bdquoPowroacutet chemikardquo Film dokumentalny Scenariusz i reżyseria Anna
Laszczka Zdjęcia Weronika Bilska Muzyka Michał Lorenc Montaż Aleksander Stefański Daniel Zioła Studio Mediabrigade
NADER Mirosław2011 Prof Jan Czochralski doktor honoris causa Politechniki Warszawskiej ndash posie-
dzenie Senatu Politechniki Warszawskiej 29 VI 2011 r [prezentacja]2013 Pajączkowska Anna Talik Ewa Nader Mirosław ndash Jan Czochralski
prekursor wspoacutełczesnej elektroniki Warszawa Muzeum Politechniki War-szawskiej ISBN 978-83-7814-180-8
OLCZAK Mariusz2014ndash2015 Profesor Jan Czochralski w dokumentach archiwalnych Biuletyn Roku
Czochralskiego 512014 1 2 32015
PRUSAK Paweł2013 Przywroacutecony pamięci Profesorowi Janowi Czochralskiemu w 60 rocznicę śmierci
Kcynia ndash Bydgoszcz Wydawnictwo Pejzaż ISBN 978-83-61641-61-2
PIASKOWSKI Jerzy1986 H[anna] i Jerzy Piaskowscy [W] Słownik polskich pionieroacutew techniki (red
B Orłowski) Katowice Wydawnictwo bdquoŚląskrdquo ss 48ndash49 1992a Osiągnięcia polskich metalurgoacutew w okresie międzywojennym [W] Inży-
nierowie polscy w XIX i XX wieku t I Warszawa Polskie Towarzystwo
Dyskusje polemiki listy do Redakcji
403PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
Historii Techniki ss 105ndash160 [o szkole metaloznawczej prof J Czo-chralskiego ss140ndash147]
1992b Dzieje metalurgii w Polsce w latach 1919-1951 [W] Historia Nauki Polskiej V Wrocław Ossolineum ISBN 83-04-03770-X
2001 Czochralski Jan (1885ndash1953) [W] Joacutezef Piłatowicz (red) Inżynierowie polscy w XIX i XX wieku 100 najwybitniejszych polskich twoacutercoacutew techniki tom VII ss 52ndash55 Warszawa Polskie Towarzystwo Historii Techniki (285 stron) ISBN 83-87992151
STEFFEN Katrin2006a Der Pionier der Halbleiterforschung Jan Czochralski (1885ndash1953) im
Spannungdfeld von Transnationaler Wissenskommunikation und polni-scher Wissenschaft [Pionier badań poacutełprzewodnikoacutew Jan Czochralski a problem komunikacji między nauką międzynarodową i polską] Zentrum fuumlr Houmlhere Studien (Centre for Advanced Studies) Lipsk Niemcy 15 maja 2006 r Niemiecki Instytut Historyczny Warszawa 21 czerwca 2006 r [referat]
2006b Transnationale Wissenskommunikation oder polnische Wissenschaft Naturwissenschaft und Technik in Warschau im ausgehenden 19 und 20 Jahrhundert [Międzynarodowa komunikacja naukowa czy nauka polska Nauki ścisłe i technika w Warszawie na koniec XIX w i na początku XX w] Uniwersytet we Freiburgu n Breisgau (Freiburg Bryzgowijski) Niemcy 18 lipca 2006 r [wykład]
2008 Wissenschaftler in Bewegung Der Materialforscher Jan Czochralski zwischen den Weltkriegen [Uczony w ruchu materiałoznawca Jan Czochralski pomiędzy wojnami światowymi] Journal of Modern European History 6 (2) ss 237ndash261 (2008) DOI 10171041611-8944_2008_2_237
STEFFEN Katrin KOHLRAUSCH Martin2009 The limits and merits of internationalism Experts the state and the
international community in Poland in the first half of the twentieth century EUI Working Paper RSCAS 200941 [European University Institute Florence Robert Schuman Centre For Advanced Studies] Publikacja dostępna online httpcadmuseuieubitstreamhan-dle181412235RSCAS202009_41pdfjsessionid=DB476953361A85D50AFA08E94A254B1Asequence=1 (dostęp 30092016) także European Review of History 16 (5) ss 715ndash737
SZCZEPANIK Adam1936 Profesor politechniki Jan Czochralski stał się ofiarą publicznego atako-
wania go przez drugiego profesora Depesza nr 26 15 czerwca 1936 r s 2
Paweł E TomaszewskiUwagi do komentarza prof Michała Kokowskiegohellip
404 PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
TOMASZEWSKI Paweł E2012 Powroacutet Rzecz o Janie Czochralskim Wrocław Oficyna Wydawnicza ATUT
ISBN 978-83-906218-6-9 978-83-7432-817-32013 Jan Czochralski Restored Wrocław Oficyna Wydawnicza ATUT ISBN
978-83-7432-945-3 2014 Jan Czochralski ndash historia człowieka niezwykłego Prace Komisji Historii
Nauki PAU XIII ss 57ndash72 Publikacja dostępna online httppaukra-kowplPKHN-PAUpkhn-pau-XIII-2014-4pdf (dostęp 30092016)
2015 Uwagi do komentarza prof Michała Kokowskiego o badaniach ży-ciorysu Jana Czochralskiego Prace Komisji Historii Nauki PAU XIV ss 275ndash281 Publikacja dostępna online httppaukrakowplPKHN-PAUpkhn-pau-XIV-2015-11pdf (dostęp 30092016)
ŻMIJA Joacutezef 1981 Technologia otrzymywania monokryształoacutew Radom WSI (Rozdział
o Czochralskim i jego metodzie ss 91ndash99)1987 Prof Jan Czochralski i jego wkład do nauki [W] Materiały z konferencji
naukowej bdquoJurata lsquo85rdquo Warszawa WAT ss 8ndash231989 Professor dr Jan Czochralski and his contribution to science Zeszyty
Naukowe Politechniki Łoacutedzkiej 238 Fizyka 10 ss 8ndash28
Dyskusje polemiki listy do Redakcji
397PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
odbiorcoacutew w wielu krajach) miała być po prostu bdquodo czytaniardquo a głoacutew-nym celem jej wydania było uświadomienie Polakom znaczenia Jana Czochralskiego i jego działalności na świecie Decyzję o opuszczeniu komentarzy podjąłem także z powodoacutew praktycznych Książka bdquonau-kowardquo miałaby dwukrotnie większą objętość Nie dostrzegałem woacutew-czas szansy na wydanie tak obszernej pracy
3Nie jestem zawodowym historykiem nie znam więc warsztatu histo-ryka Dlatego łatwiej mi było opuścić tzw aparat naukowy (choć tylko w ostatecznej wersji książki) Oczywiście można przygotować szcze-goacutełowe analizy poszczegoacutelnych stwierdzeń bo są do nich podstawy Tylko kto to przeczyta Nie stać mnie na pisanie bdquodo szufladyrdquo Prof Kokowski twierdzi że nie stosowałem aparatu krytycznego i widzi w tym bdquozasadniczy problemrdquo moich bdquodotychczasowych publikacjirdquo3 Nie wydaje mi się (mogę się mylić jako amator) że stosowanie aparatu krytycznego polega wyłącznie na podaniu odsyłaczy literaturowych Jako fizyk uważam że ważniejsza jest właściwa analiza ktoacuterą jednak prowadziłem Zdaję sobie sprawę że dla czytelnika może to być nie-zauważalne Zapewniam że nie ma więc bdquozasadniczego problemurdquo Pojawia się on tylko w ocenie profesjonalnego historyka ktoacutery trak-tuje pracę popularną (moją książkę) jako fachowe opracowanie histo-ryczne I w tym miejscu robi poważny błąd Zresztą stwierdzenie Pana Profesora o stosowaniu przeze mnie bdquonietypowej konwencji pisar-skiejrdquo4 jest dosyć zaskakujące Dlaczego bdquonietypowardquo Przypominam że moja książka nie jest pracą historyczną I nie wybrałem tej bdquokon-wencjirdquo ze złośliwości by bdquoutrudnić sprawdzenie głoszonych przeze mnie tezrdquo Każdy może skorzystać z bogatego archiwum lub sam takie stworzyć Cieszę się jednak że w swoim drugim polemicznym tekście prof Kokowski zauważył iż potrafię jednak bdquojawnie nawiązywać do źroacutedeł i podejmować ich krytykęrdquo5 Potrafię to robić bo inaczej nie powstałaby moja książka w ktoacuterej musiałem rzetelnie analizować do-stępne źroacutedła Na marginesie warto zauważyć że Pan Profesor sam
3 Kokowski 2015 s 2864 Kokowski 2015 s 286 szoacutesty akapit5 Kokowski 2015 s 286 akapit drugi
Paweł E TomaszewskiUwagi do komentarza prof Michała Kokowskiegohellip
398 PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
bdquowpadł w pułapkęrdquo nie odwołując się do źroacutedeł Otoacuteż w rozdziale 2 w akapicie bdquoAd 2rdquo napisał że bdquoCzochralski kilkakrotnie potwierdzał ten fakt6rdquo Ciekaw jestem gdzie prof Kokowski znalazł wypowie-dzi o studiach Czochralskiego Kwestia braku wyższego wykształcenia była mocno podkreślana przez Czochralskiego przy okazji jego zatrud-nienia na Politechnice Warszawskiej Polecam jeszcze raz przeczytanie odpowiedniego rozdziału mojej książki
4Problem źroacutedeł nie jest taki prosty jak się wydaje prof Kokowskiemu Moje archiwum zawiera około 3 mb dokumentoacutew relacji itp Poznałem prawie wszystkie osoby ktoacutere pisały o Janie Czochralskim przez minio-ne 30 lat8 Dla większości jedynym źroacutedłem były moje opracowania lub nieliczne notki w encyklopediach (część artykułoacutew podsyłano mi do sprawdzenia przed ich wydrukowaniem) Niektoacuterzy puszczali wodze fantazji ndash kiedyś nawet myślałem o napisaniu słownika błędoacutew po-pełnionych przez autoroacutew Trudno wszystko prostować I tak to do obiegu trafiają niedorzeczności Czy należy takie bdquopracerdquo cytować Toż to najczęściej są luźne dywagacje nierzetelnych dziennikarzy Moim zdaniem ndash nie wolno Historyk zawodowy może nie rozroacuteżniać tych kategorii bdquoźroacutedełrdquo i traktować je roacutewnoprawnie To jego sprawa Choć zdawałoby się że powinien najpierw ocenić wartość źroacutedeł i poddać je selekcji Zdaję sobie sprawę że najczęściej może tego nie potrafić lub po prostu nie będzie moacutegł tego zrobić z powodu braku dostępu do pełnego archiwum
5Trzy sprawy konkretne Wiem że red Bratkowski nie prowadził żadnych badań Jego stwierdzenia dotyczące okoliczności ewakuacji Czochral-skiego do Polski bazują wyłącznie na wiedzy wyniesionej z własnego domu10 I nie zmienią tego dywagacje internautoacutew czy innych bdquogryzipioacuterkoacutewrdquo
6 Kokowski 2015 s 284 Tomaszewski 2012 ss 28ndash29 84ndash858 Tomaszewski 2012 ndash spis publikacji o Czochralskim w rozdz Bibliografia (ss 281ndash
300) i wykaz źroacutedeł osobowych i instytucjonalnych na ss 303ndash308 Bratkowski 2004 201110 Tomaszewski 2012 ss 126ndash127
Dyskusje polemiki listy do Redakcji
399PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
6Dziękuję za ostatnią uwagę o badaniach dr Katrin Steffen Jesteśmy w stałym kontakcie od kilkunastu lat Wymieniamy się uzyskanymi dokumentami i informacjami Należy jednak zauważyć że zaintereso-wania pani Steffen są inne niż moje Ja staram się badać fakty z życia Czochralskiego poszukiwać ich natomiast dr Steffen interesuje się bardziej socjologią oddziaływaniem Czochralskiego na jego otoczenie czy na przemiany społeczne Trudno to nazwać bdquobadaniem źroacutedło-wym nad postaciąrdquo przynajmniej w moim rozumieniu tego zwrotu Nie zmienia to mojej pozytywnej oceny jej prac11
Inne osoby ktoacutere coś nowego (w sensie nowych faktoacutew) wniosły do naszej wiedzy o Janie Czochralskim to prof Juumlrgen Evers12 dr Paweł Prusak13 mgr Tomasz Hałas14 (ci dwaj ostatni wykorzystali cenne źroacute-dła rodzinne Czochralskich) oraz prof Mirosław Nader15 i mgr Mariusz Olczak16 ndash odkrywcy dokumentoacutew AK Nie można zapominać o pio-nierach badań ndash prof Kazimierzu Gierdziejewskim17 prof Joacutezefie Żmiji18 dyr Edwardzie Domańskim19 czy prof Jerzym Piaskowskim20 I to na ich pracach powinna się opierać rzeczowa analiza osoby i do-konań Jana Czochralskiego reszta to tylko prace odtwoacutercze Niestety żadna z wymienionych osoacuteb nie prowadzi dalszych badań Kto więc ma podjąć trud opracowania pełnej historycznej biografii Czochralskiego To pytanie nadal pozostaje aktualne
11 Steffen 2006a 2006b 2008 200912 Evers Kluumlfers Staudigl Stallhofer 2003 Evers von Moumlllendorff Marsch 2004
Evers Moumlckl 201513 Prusak 201314 Hałas 2005a2008a 2008b15 Nader 2011 201316 Olczak 2014ndash2015 Laszczka i in 2014 Annusewicz 201117 Gierdziejewski 195718 Żmija 1981 1987 1989 [Co do odmiany nazwiska bdquoŻmijardquo to przyjęta została
odmiana ktoacuterej zwolennikiem jest prof Jan Miodek ndash zob bdquoProf Jan Miodek o Czaji i Czai ndash XXVIIIrdquo (httpwwwraciborzcomplart14220html warto odsłuchać na-granie dźwiękowe jest bowiem obszerniejsze niż plik tekstowy) ndash dop redaktora na-czelnego]
19 Domański 1984 1986 199020 Piaskowski 1986 1992a 1992b 2001
Paweł E TomaszewskiUwagi do komentarza prof Michała Kokowskiegohellip
400 PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
7Do rozdziału 2 bdquoAd 4rdquo21 warto tylko dodać że animatorem powrotu Czochralskiego do Polski był prof Henryk Mierzejewski co potwier-dza w sposoacuteb wystarczający artykuł Adama Szczepanika (1936) Tekst ktoacutery zdobyłem 16 czerwca 2016 r potwierdza konieczność dalszego poszukiwania źroacutedeł Mogą one bowiem mieć istotne znaczenie dla naszych studioacutew
8W 3 rozdziale repliki prof Kokowski22 niejako sugeruje że jestem au-torem bdquofikcji literackiej w biografii Czochralskiegordquo Mam żal o taką ocenę Może ona być ostrzeżeniem skierowanym do innych bada-czy i popularyzatoroacutew Pan Profesor nie zna mojego archiwum nie zna powodoacutew takich a nie innych sformułowań zawartych w książce Zapewniam że nie ma tam fikcji literackiej Jedynie we wstępie do książki pofolgowałem wyobraźni opisując scenę odkrycia metody
9Dziękuję Profesorowi Kokowskiemu za miłe słowa zawarte w 4 części jego repliki23
Bibliografia
ANNUSEWICZ Jan2011 AAN pomaga zrehabilitować naukowca Archiwum Akt Nowych Publikacja
dostępna online httpwwwaangovploldindex_plphpaction=18 (dostęp 29092016)
BRATKOWSKI Stefan2004 Czochralski Kontrateksty 18 maja 2004 r Publikacja dostępna online
httpswebarchiveorgweb20040617045806httpnaszapoloniacomHome218czochralskihtm (dostęp 29092016)
2011 Czy znamy jakiś mit Czochralskiego Studio Opinii 13 marca 2011
21 Kokowski 2015 s 28522 Ibidem23 Kokowski 2015 s 286
Dyskusje polemiki listy do Redakcji
401PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
DOMAŃSKI Edward1984 Dokumenty Senackiej Komisji ds Historii i Tradycji Politechniki Warszawskiej
Warszawa 1984 maszynopis 45+58 stron (cz II ndash 1994) [stenogram z dyskusji i materiały źroacutedłowe] Zapis magnetofonowy dyskusji w dniu 26 III 1984 r dostępny jest w Narodowym Archiwum Cyfrowym w War-szawie sygn 33-T-7118 opis zapisu jest dostępny online httpsaudiovisnacgovplobraz461161 httpsaudiovisnacgovplob-raz461171 httpsaudiovisnacgovplobraz461181 (dostęp 30092016)
1986 Jan Czochralski (1885ndash1953) [W] Sylwetki profesoroacutew Politechniki War-szawskiej nr 40 Pracownia Historyczna BGPW Warszawa Politechnika Warszawska Publikacja dostępna online httpbcpwbgpwedupldlibradocmetadataid=82 (dostęp 30092016)
1990 Prof J Czochralski ndash dramat obywatela dwoacutech narodoacutew Sesja Popularno--Naukowa z okazji 105 rocznicy urodzin prof J Czochralskiego Kcynia 3 czerwca 1990 r [referat]
EVERS Juumlrgen KLUumlFERS Peter STAUDIGL Rudolf STALLHOFER Peter2003 Czochralskis schoumlpferischer Fehlgriff ein Meilenstein aud dem Weg in
die Gigabit-Aumlra Angewandte Chemie 115 (46) ss 5862-5877 Publikacja dostępna online httpwwwcupuni-muenchendeackluefersho-mepagepubl_pdfczochralski_deutschpdf (dostęp 30092016)
Wersja angielska Czochralskirsquos creative mistake a milestone on the way to the gigabit era Angewandte Chemie International Edition 42 (46) ss 5684ndash5698 DOI 101002anie200300578
EVERS Juumlrgen von MOumlLLENDORFF Ulrich MARSCH Ulrich2004 Wichard von Moellendorf (1881ndash1937) ndash Materialpruumlfer Metallforscher
Wirtschaftspolitiker Technikgeschichte 71 (2) ss 139ndash157
EVERS Juumlrgen MOumlCKL Leonhard 2015 Wichard von Moellendorff Mit logischer Schaumlrfe und systematischer
Unbeugsamkeit Chemie in Unserer Zeit 49 ss 2ndash13 DOI 101002ciuz201500655
GIERDZIEJEWSKI Kazimierz1957 Korespondencja z roacuteżnymi osobami znającymi Jana Czochralskiego
Archiwum prywatne Pawła E Tomaszewskiego
HAŁAS Tomasz 20052008a Jan Czochralski (1885ndash1953) ndash wielki uczony i patriota Praca magister-
ska Wydział Nauk Historycznych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
Paweł E TomaszewskiUwagi do komentarza prof Michała Kokowskiegohellip
402 PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
Opiekun prof Ryszard Kozłowski 149 stron Toruń 2005 Wydane drukiem Kcynia Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury im Klary Prillowej 2008 128 stron
2008b Jan Czochralski w rodzinnych przekazach Sesja Naukowa poświęcona życiu i osiągnięciom profesora Jana Czochralskiego (w 55 rocznicę śmierci) Kcynia 22 kwietnia 2008 r [referat]
KOKOWSKI Michał2014 Komentarz do artykułu dr Pawła Tomaszewskiego Prace Komisji
Historii Nauk PAU XIII ss 131ndash140 Publikacja dostępna online httppaukrakowplPKHN-PAUpkhn-pau-XIII-2014-8pdf (do-stęp 30092016)
2015 Uwagi do komentarza dr Pawła E Tomaszewskiego na temat badań życiorysu Jana Czochralskiego (replika) Prace Komisji Historii Nauki PAU XIV ss 283ndash288 Publikacja dostępna online httppaukrakowplPKHN-PAUpkhn-pau-XIV-2015-12pdf (dostęp 30092016)
LASZCZKA Anna BILSKA Weronika LORENC Michał STEFAŃSKI Aleksander ZIOŁA Daniel2014 bdquoPowroacutet chemikardquo Film dokumentalny Scenariusz i reżyseria Anna
Laszczka Zdjęcia Weronika Bilska Muzyka Michał Lorenc Montaż Aleksander Stefański Daniel Zioła Studio Mediabrigade
NADER Mirosław2011 Prof Jan Czochralski doktor honoris causa Politechniki Warszawskiej ndash posie-
dzenie Senatu Politechniki Warszawskiej 29 VI 2011 r [prezentacja]2013 Pajączkowska Anna Talik Ewa Nader Mirosław ndash Jan Czochralski
prekursor wspoacutełczesnej elektroniki Warszawa Muzeum Politechniki War-szawskiej ISBN 978-83-7814-180-8
OLCZAK Mariusz2014ndash2015 Profesor Jan Czochralski w dokumentach archiwalnych Biuletyn Roku
Czochralskiego 512014 1 2 32015
PRUSAK Paweł2013 Przywroacutecony pamięci Profesorowi Janowi Czochralskiemu w 60 rocznicę śmierci
Kcynia ndash Bydgoszcz Wydawnictwo Pejzaż ISBN 978-83-61641-61-2
PIASKOWSKI Jerzy1986 H[anna] i Jerzy Piaskowscy [W] Słownik polskich pionieroacutew techniki (red
B Orłowski) Katowice Wydawnictwo bdquoŚląskrdquo ss 48ndash49 1992a Osiągnięcia polskich metalurgoacutew w okresie międzywojennym [W] Inży-
nierowie polscy w XIX i XX wieku t I Warszawa Polskie Towarzystwo
Dyskusje polemiki listy do Redakcji
403PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
Historii Techniki ss 105ndash160 [o szkole metaloznawczej prof J Czo-chralskiego ss140ndash147]
1992b Dzieje metalurgii w Polsce w latach 1919-1951 [W] Historia Nauki Polskiej V Wrocław Ossolineum ISBN 83-04-03770-X
2001 Czochralski Jan (1885ndash1953) [W] Joacutezef Piłatowicz (red) Inżynierowie polscy w XIX i XX wieku 100 najwybitniejszych polskich twoacutercoacutew techniki tom VII ss 52ndash55 Warszawa Polskie Towarzystwo Historii Techniki (285 stron) ISBN 83-87992151
STEFFEN Katrin2006a Der Pionier der Halbleiterforschung Jan Czochralski (1885ndash1953) im
Spannungdfeld von Transnationaler Wissenskommunikation und polni-scher Wissenschaft [Pionier badań poacutełprzewodnikoacutew Jan Czochralski a problem komunikacji między nauką międzynarodową i polską] Zentrum fuumlr Houmlhere Studien (Centre for Advanced Studies) Lipsk Niemcy 15 maja 2006 r Niemiecki Instytut Historyczny Warszawa 21 czerwca 2006 r [referat]
2006b Transnationale Wissenskommunikation oder polnische Wissenschaft Naturwissenschaft und Technik in Warschau im ausgehenden 19 und 20 Jahrhundert [Międzynarodowa komunikacja naukowa czy nauka polska Nauki ścisłe i technika w Warszawie na koniec XIX w i na początku XX w] Uniwersytet we Freiburgu n Breisgau (Freiburg Bryzgowijski) Niemcy 18 lipca 2006 r [wykład]
2008 Wissenschaftler in Bewegung Der Materialforscher Jan Czochralski zwischen den Weltkriegen [Uczony w ruchu materiałoznawca Jan Czochralski pomiędzy wojnami światowymi] Journal of Modern European History 6 (2) ss 237ndash261 (2008) DOI 10171041611-8944_2008_2_237
STEFFEN Katrin KOHLRAUSCH Martin2009 The limits and merits of internationalism Experts the state and the
international community in Poland in the first half of the twentieth century EUI Working Paper RSCAS 200941 [European University Institute Florence Robert Schuman Centre For Advanced Studies] Publikacja dostępna online httpcadmuseuieubitstreamhan-dle181412235RSCAS202009_41pdfjsessionid=DB476953361A85D50AFA08E94A254B1Asequence=1 (dostęp 30092016) także European Review of History 16 (5) ss 715ndash737
SZCZEPANIK Adam1936 Profesor politechniki Jan Czochralski stał się ofiarą publicznego atako-
wania go przez drugiego profesora Depesza nr 26 15 czerwca 1936 r s 2
Paweł E TomaszewskiUwagi do komentarza prof Michała Kokowskiegohellip
404 PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
TOMASZEWSKI Paweł E2012 Powroacutet Rzecz o Janie Czochralskim Wrocław Oficyna Wydawnicza ATUT
ISBN 978-83-906218-6-9 978-83-7432-817-32013 Jan Czochralski Restored Wrocław Oficyna Wydawnicza ATUT ISBN
978-83-7432-945-3 2014 Jan Czochralski ndash historia człowieka niezwykłego Prace Komisji Historii
Nauki PAU XIII ss 57ndash72 Publikacja dostępna online httppaukra-kowplPKHN-PAUpkhn-pau-XIII-2014-4pdf (dostęp 30092016)
2015 Uwagi do komentarza prof Michała Kokowskiego o badaniach ży-ciorysu Jana Czochralskiego Prace Komisji Historii Nauki PAU XIV ss 275ndash281 Publikacja dostępna online httppaukrakowplPKHN-PAUpkhn-pau-XIV-2015-11pdf (dostęp 30092016)
ŻMIJA Joacutezef 1981 Technologia otrzymywania monokryształoacutew Radom WSI (Rozdział
o Czochralskim i jego metodzie ss 91ndash99)1987 Prof Jan Czochralski i jego wkład do nauki [W] Materiały z konferencji
naukowej bdquoJurata lsquo85rdquo Warszawa WAT ss 8ndash231989 Professor dr Jan Czochralski and his contribution to science Zeszyty
Naukowe Politechniki Łoacutedzkiej 238 Fizyka 10 ss 8ndash28
Paweł E TomaszewskiUwagi do komentarza prof Michała Kokowskiegohellip
398 PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
bdquowpadł w pułapkęrdquo nie odwołując się do źroacutedeł Otoacuteż w rozdziale 2 w akapicie bdquoAd 2rdquo napisał że bdquoCzochralski kilkakrotnie potwierdzał ten fakt6rdquo Ciekaw jestem gdzie prof Kokowski znalazł wypowie-dzi o studiach Czochralskiego Kwestia braku wyższego wykształcenia była mocno podkreślana przez Czochralskiego przy okazji jego zatrud-nienia na Politechnice Warszawskiej Polecam jeszcze raz przeczytanie odpowiedniego rozdziału mojej książki
4Problem źroacutedeł nie jest taki prosty jak się wydaje prof Kokowskiemu Moje archiwum zawiera około 3 mb dokumentoacutew relacji itp Poznałem prawie wszystkie osoby ktoacutere pisały o Janie Czochralskim przez minio-ne 30 lat8 Dla większości jedynym źroacutedłem były moje opracowania lub nieliczne notki w encyklopediach (część artykułoacutew podsyłano mi do sprawdzenia przed ich wydrukowaniem) Niektoacuterzy puszczali wodze fantazji ndash kiedyś nawet myślałem o napisaniu słownika błędoacutew po-pełnionych przez autoroacutew Trudno wszystko prostować I tak to do obiegu trafiają niedorzeczności Czy należy takie bdquopracerdquo cytować Toż to najczęściej są luźne dywagacje nierzetelnych dziennikarzy Moim zdaniem ndash nie wolno Historyk zawodowy może nie rozroacuteżniać tych kategorii bdquoźroacutedełrdquo i traktować je roacutewnoprawnie To jego sprawa Choć zdawałoby się że powinien najpierw ocenić wartość źroacutedeł i poddać je selekcji Zdaję sobie sprawę że najczęściej może tego nie potrafić lub po prostu nie będzie moacutegł tego zrobić z powodu braku dostępu do pełnego archiwum
5Trzy sprawy konkretne Wiem że red Bratkowski nie prowadził żadnych badań Jego stwierdzenia dotyczące okoliczności ewakuacji Czochral-skiego do Polski bazują wyłącznie na wiedzy wyniesionej z własnego domu10 I nie zmienią tego dywagacje internautoacutew czy innych bdquogryzipioacuterkoacutewrdquo
6 Kokowski 2015 s 284 Tomaszewski 2012 ss 28ndash29 84ndash858 Tomaszewski 2012 ndash spis publikacji o Czochralskim w rozdz Bibliografia (ss 281ndash
300) i wykaz źroacutedeł osobowych i instytucjonalnych na ss 303ndash308 Bratkowski 2004 201110 Tomaszewski 2012 ss 126ndash127
Dyskusje polemiki listy do Redakcji
399PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
6Dziękuję za ostatnią uwagę o badaniach dr Katrin Steffen Jesteśmy w stałym kontakcie od kilkunastu lat Wymieniamy się uzyskanymi dokumentami i informacjami Należy jednak zauważyć że zaintereso-wania pani Steffen są inne niż moje Ja staram się badać fakty z życia Czochralskiego poszukiwać ich natomiast dr Steffen interesuje się bardziej socjologią oddziaływaniem Czochralskiego na jego otoczenie czy na przemiany społeczne Trudno to nazwać bdquobadaniem źroacutedło-wym nad postaciąrdquo przynajmniej w moim rozumieniu tego zwrotu Nie zmienia to mojej pozytywnej oceny jej prac11
Inne osoby ktoacutere coś nowego (w sensie nowych faktoacutew) wniosły do naszej wiedzy o Janie Czochralskim to prof Juumlrgen Evers12 dr Paweł Prusak13 mgr Tomasz Hałas14 (ci dwaj ostatni wykorzystali cenne źroacute-dła rodzinne Czochralskich) oraz prof Mirosław Nader15 i mgr Mariusz Olczak16 ndash odkrywcy dokumentoacutew AK Nie można zapominać o pio-nierach badań ndash prof Kazimierzu Gierdziejewskim17 prof Joacutezefie Żmiji18 dyr Edwardzie Domańskim19 czy prof Jerzym Piaskowskim20 I to na ich pracach powinna się opierać rzeczowa analiza osoby i do-konań Jana Czochralskiego reszta to tylko prace odtwoacutercze Niestety żadna z wymienionych osoacuteb nie prowadzi dalszych badań Kto więc ma podjąć trud opracowania pełnej historycznej biografii Czochralskiego To pytanie nadal pozostaje aktualne
11 Steffen 2006a 2006b 2008 200912 Evers Kluumlfers Staudigl Stallhofer 2003 Evers von Moumlllendorff Marsch 2004
Evers Moumlckl 201513 Prusak 201314 Hałas 2005a2008a 2008b15 Nader 2011 201316 Olczak 2014ndash2015 Laszczka i in 2014 Annusewicz 201117 Gierdziejewski 195718 Żmija 1981 1987 1989 [Co do odmiany nazwiska bdquoŻmijardquo to przyjęta została
odmiana ktoacuterej zwolennikiem jest prof Jan Miodek ndash zob bdquoProf Jan Miodek o Czaji i Czai ndash XXVIIIrdquo (httpwwwraciborzcomplart14220html warto odsłuchać na-granie dźwiękowe jest bowiem obszerniejsze niż plik tekstowy) ndash dop redaktora na-czelnego]
19 Domański 1984 1986 199020 Piaskowski 1986 1992a 1992b 2001
Paweł E TomaszewskiUwagi do komentarza prof Michała Kokowskiegohellip
400 PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
7Do rozdziału 2 bdquoAd 4rdquo21 warto tylko dodać że animatorem powrotu Czochralskiego do Polski był prof Henryk Mierzejewski co potwier-dza w sposoacuteb wystarczający artykuł Adama Szczepanika (1936) Tekst ktoacutery zdobyłem 16 czerwca 2016 r potwierdza konieczność dalszego poszukiwania źroacutedeł Mogą one bowiem mieć istotne znaczenie dla naszych studioacutew
8W 3 rozdziale repliki prof Kokowski22 niejako sugeruje że jestem au-torem bdquofikcji literackiej w biografii Czochralskiegordquo Mam żal o taką ocenę Może ona być ostrzeżeniem skierowanym do innych bada-czy i popularyzatoroacutew Pan Profesor nie zna mojego archiwum nie zna powodoacutew takich a nie innych sformułowań zawartych w książce Zapewniam że nie ma tam fikcji literackiej Jedynie we wstępie do książki pofolgowałem wyobraźni opisując scenę odkrycia metody
9Dziękuję Profesorowi Kokowskiemu za miłe słowa zawarte w 4 części jego repliki23
Bibliografia
ANNUSEWICZ Jan2011 AAN pomaga zrehabilitować naukowca Archiwum Akt Nowych Publikacja
dostępna online httpwwwaangovploldindex_plphpaction=18 (dostęp 29092016)
BRATKOWSKI Stefan2004 Czochralski Kontrateksty 18 maja 2004 r Publikacja dostępna online
httpswebarchiveorgweb20040617045806httpnaszapoloniacomHome218czochralskihtm (dostęp 29092016)
2011 Czy znamy jakiś mit Czochralskiego Studio Opinii 13 marca 2011
21 Kokowski 2015 s 28522 Ibidem23 Kokowski 2015 s 286
Dyskusje polemiki listy do Redakcji
401PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
DOMAŃSKI Edward1984 Dokumenty Senackiej Komisji ds Historii i Tradycji Politechniki Warszawskiej
Warszawa 1984 maszynopis 45+58 stron (cz II ndash 1994) [stenogram z dyskusji i materiały źroacutedłowe] Zapis magnetofonowy dyskusji w dniu 26 III 1984 r dostępny jest w Narodowym Archiwum Cyfrowym w War-szawie sygn 33-T-7118 opis zapisu jest dostępny online httpsaudiovisnacgovplobraz461161 httpsaudiovisnacgovplob-raz461171 httpsaudiovisnacgovplobraz461181 (dostęp 30092016)
1986 Jan Czochralski (1885ndash1953) [W] Sylwetki profesoroacutew Politechniki War-szawskiej nr 40 Pracownia Historyczna BGPW Warszawa Politechnika Warszawska Publikacja dostępna online httpbcpwbgpwedupldlibradocmetadataid=82 (dostęp 30092016)
1990 Prof J Czochralski ndash dramat obywatela dwoacutech narodoacutew Sesja Popularno--Naukowa z okazji 105 rocznicy urodzin prof J Czochralskiego Kcynia 3 czerwca 1990 r [referat]
EVERS Juumlrgen KLUumlFERS Peter STAUDIGL Rudolf STALLHOFER Peter2003 Czochralskis schoumlpferischer Fehlgriff ein Meilenstein aud dem Weg in
die Gigabit-Aumlra Angewandte Chemie 115 (46) ss 5862-5877 Publikacja dostępna online httpwwwcupuni-muenchendeackluefersho-mepagepubl_pdfczochralski_deutschpdf (dostęp 30092016)
Wersja angielska Czochralskirsquos creative mistake a milestone on the way to the gigabit era Angewandte Chemie International Edition 42 (46) ss 5684ndash5698 DOI 101002anie200300578
EVERS Juumlrgen von MOumlLLENDORFF Ulrich MARSCH Ulrich2004 Wichard von Moellendorf (1881ndash1937) ndash Materialpruumlfer Metallforscher
Wirtschaftspolitiker Technikgeschichte 71 (2) ss 139ndash157
EVERS Juumlrgen MOumlCKL Leonhard 2015 Wichard von Moellendorff Mit logischer Schaumlrfe und systematischer
Unbeugsamkeit Chemie in Unserer Zeit 49 ss 2ndash13 DOI 101002ciuz201500655
GIERDZIEJEWSKI Kazimierz1957 Korespondencja z roacuteżnymi osobami znającymi Jana Czochralskiego
Archiwum prywatne Pawła E Tomaszewskiego
HAŁAS Tomasz 20052008a Jan Czochralski (1885ndash1953) ndash wielki uczony i patriota Praca magister-
ska Wydział Nauk Historycznych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
Paweł E TomaszewskiUwagi do komentarza prof Michała Kokowskiegohellip
402 PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
Opiekun prof Ryszard Kozłowski 149 stron Toruń 2005 Wydane drukiem Kcynia Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury im Klary Prillowej 2008 128 stron
2008b Jan Czochralski w rodzinnych przekazach Sesja Naukowa poświęcona życiu i osiągnięciom profesora Jana Czochralskiego (w 55 rocznicę śmierci) Kcynia 22 kwietnia 2008 r [referat]
KOKOWSKI Michał2014 Komentarz do artykułu dr Pawła Tomaszewskiego Prace Komisji
Historii Nauk PAU XIII ss 131ndash140 Publikacja dostępna online httppaukrakowplPKHN-PAUpkhn-pau-XIII-2014-8pdf (do-stęp 30092016)
2015 Uwagi do komentarza dr Pawła E Tomaszewskiego na temat badań życiorysu Jana Czochralskiego (replika) Prace Komisji Historii Nauki PAU XIV ss 283ndash288 Publikacja dostępna online httppaukrakowplPKHN-PAUpkhn-pau-XIV-2015-12pdf (dostęp 30092016)
LASZCZKA Anna BILSKA Weronika LORENC Michał STEFAŃSKI Aleksander ZIOŁA Daniel2014 bdquoPowroacutet chemikardquo Film dokumentalny Scenariusz i reżyseria Anna
Laszczka Zdjęcia Weronika Bilska Muzyka Michał Lorenc Montaż Aleksander Stefański Daniel Zioła Studio Mediabrigade
NADER Mirosław2011 Prof Jan Czochralski doktor honoris causa Politechniki Warszawskiej ndash posie-
dzenie Senatu Politechniki Warszawskiej 29 VI 2011 r [prezentacja]2013 Pajączkowska Anna Talik Ewa Nader Mirosław ndash Jan Czochralski
prekursor wspoacutełczesnej elektroniki Warszawa Muzeum Politechniki War-szawskiej ISBN 978-83-7814-180-8
OLCZAK Mariusz2014ndash2015 Profesor Jan Czochralski w dokumentach archiwalnych Biuletyn Roku
Czochralskiego 512014 1 2 32015
PRUSAK Paweł2013 Przywroacutecony pamięci Profesorowi Janowi Czochralskiemu w 60 rocznicę śmierci
Kcynia ndash Bydgoszcz Wydawnictwo Pejzaż ISBN 978-83-61641-61-2
PIASKOWSKI Jerzy1986 H[anna] i Jerzy Piaskowscy [W] Słownik polskich pionieroacutew techniki (red
B Orłowski) Katowice Wydawnictwo bdquoŚląskrdquo ss 48ndash49 1992a Osiągnięcia polskich metalurgoacutew w okresie międzywojennym [W] Inży-
nierowie polscy w XIX i XX wieku t I Warszawa Polskie Towarzystwo
Dyskusje polemiki listy do Redakcji
403PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
Historii Techniki ss 105ndash160 [o szkole metaloznawczej prof J Czo-chralskiego ss140ndash147]
1992b Dzieje metalurgii w Polsce w latach 1919-1951 [W] Historia Nauki Polskiej V Wrocław Ossolineum ISBN 83-04-03770-X
2001 Czochralski Jan (1885ndash1953) [W] Joacutezef Piłatowicz (red) Inżynierowie polscy w XIX i XX wieku 100 najwybitniejszych polskich twoacutercoacutew techniki tom VII ss 52ndash55 Warszawa Polskie Towarzystwo Historii Techniki (285 stron) ISBN 83-87992151
STEFFEN Katrin2006a Der Pionier der Halbleiterforschung Jan Czochralski (1885ndash1953) im
Spannungdfeld von Transnationaler Wissenskommunikation und polni-scher Wissenschaft [Pionier badań poacutełprzewodnikoacutew Jan Czochralski a problem komunikacji między nauką międzynarodową i polską] Zentrum fuumlr Houmlhere Studien (Centre for Advanced Studies) Lipsk Niemcy 15 maja 2006 r Niemiecki Instytut Historyczny Warszawa 21 czerwca 2006 r [referat]
2006b Transnationale Wissenskommunikation oder polnische Wissenschaft Naturwissenschaft und Technik in Warschau im ausgehenden 19 und 20 Jahrhundert [Międzynarodowa komunikacja naukowa czy nauka polska Nauki ścisłe i technika w Warszawie na koniec XIX w i na początku XX w] Uniwersytet we Freiburgu n Breisgau (Freiburg Bryzgowijski) Niemcy 18 lipca 2006 r [wykład]
2008 Wissenschaftler in Bewegung Der Materialforscher Jan Czochralski zwischen den Weltkriegen [Uczony w ruchu materiałoznawca Jan Czochralski pomiędzy wojnami światowymi] Journal of Modern European History 6 (2) ss 237ndash261 (2008) DOI 10171041611-8944_2008_2_237
STEFFEN Katrin KOHLRAUSCH Martin2009 The limits and merits of internationalism Experts the state and the
international community in Poland in the first half of the twentieth century EUI Working Paper RSCAS 200941 [European University Institute Florence Robert Schuman Centre For Advanced Studies] Publikacja dostępna online httpcadmuseuieubitstreamhan-dle181412235RSCAS202009_41pdfjsessionid=DB476953361A85D50AFA08E94A254B1Asequence=1 (dostęp 30092016) także European Review of History 16 (5) ss 715ndash737
SZCZEPANIK Adam1936 Profesor politechniki Jan Czochralski stał się ofiarą publicznego atako-
wania go przez drugiego profesora Depesza nr 26 15 czerwca 1936 r s 2
Paweł E TomaszewskiUwagi do komentarza prof Michała Kokowskiegohellip
404 PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
TOMASZEWSKI Paweł E2012 Powroacutet Rzecz o Janie Czochralskim Wrocław Oficyna Wydawnicza ATUT
ISBN 978-83-906218-6-9 978-83-7432-817-32013 Jan Czochralski Restored Wrocław Oficyna Wydawnicza ATUT ISBN
978-83-7432-945-3 2014 Jan Czochralski ndash historia człowieka niezwykłego Prace Komisji Historii
Nauki PAU XIII ss 57ndash72 Publikacja dostępna online httppaukra-kowplPKHN-PAUpkhn-pau-XIII-2014-4pdf (dostęp 30092016)
2015 Uwagi do komentarza prof Michała Kokowskiego o badaniach ży-ciorysu Jana Czochralskiego Prace Komisji Historii Nauki PAU XIV ss 275ndash281 Publikacja dostępna online httppaukrakowplPKHN-PAUpkhn-pau-XIV-2015-11pdf (dostęp 30092016)
ŻMIJA Joacutezef 1981 Technologia otrzymywania monokryształoacutew Radom WSI (Rozdział
o Czochralskim i jego metodzie ss 91ndash99)1987 Prof Jan Czochralski i jego wkład do nauki [W] Materiały z konferencji
naukowej bdquoJurata lsquo85rdquo Warszawa WAT ss 8ndash231989 Professor dr Jan Czochralski and his contribution to science Zeszyty
Naukowe Politechniki Łoacutedzkiej 238 Fizyka 10 ss 8ndash28
Dyskusje polemiki listy do Redakcji
399PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
6Dziękuję za ostatnią uwagę o badaniach dr Katrin Steffen Jesteśmy w stałym kontakcie od kilkunastu lat Wymieniamy się uzyskanymi dokumentami i informacjami Należy jednak zauważyć że zaintereso-wania pani Steffen są inne niż moje Ja staram się badać fakty z życia Czochralskiego poszukiwać ich natomiast dr Steffen interesuje się bardziej socjologią oddziaływaniem Czochralskiego na jego otoczenie czy na przemiany społeczne Trudno to nazwać bdquobadaniem źroacutedło-wym nad postaciąrdquo przynajmniej w moim rozumieniu tego zwrotu Nie zmienia to mojej pozytywnej oceny jej prac11
Inne osoby ktoacutere coś nowego (w sensie nowych faktoacutew) wniosły do naszej wiedzy o Janie Czochralskim to prof Juumlrgen Evers12 dr Paweł Prusak13 mgr Tomasz Hałas14 (ci dwaj ostatni wykorzystali cenne źroacute-dła rodzinne Czochralskich) oraz prof Mirosław Nader15 i mgr Mariusz Olczak16 ndash odkrywcy dokumentoacutew AK Nie można zapominać o pio-nierach badań ndash prof Kazimierzu Gierdziejewskim17 prof Joacutezefie Żmiji18 dyr Edwardzie Domańskim19 czy prof Jerzym Piaskowskim20 I to na ich pracach powinna się opierać rzeczowa analiza osoby i do-konań Jana Czochralskiego reszta to tylko prace odtwoacutercze Niestety żadna z wymienionych osoacuteb nie prowadzi dalszych badań Kto więc ma podjąć trud opracowania pełnej historycznej biografii Czochralskiego To pytanie nadal pozostaje aktualne
11 Steffen 2006a 2006b 2008 200912 Evers Kluumlfers Staudigl Stallhofer 2003 Evers von Moumlllendorff Marsch 2004
Evers Moumlckl 201513 Prusak 201314 Hałas 2005a2008a 2008b15 Nader 2011 201316 Olczak 2014ndash2015 Laszczka i in 2014 Annusewicz 201117 Gierdziejewski 195718 Żmija 1981 1987 1989 [Co do odmiany nazwiska bdquoŻmijardquo to przyjęta została
odmiana ktoacuterej zwolennikiem jest prof Jan Miodek ndash zob bdquoProf Jan Miodek o Czaji i Czai ndash XXVIIIrdquo (httpwwwraciborzcomplart14220html warto odsłuchać na-granie dźwiękowe jest bowiem obszerniejsze niż plik tekstowy) ndash dop redaktora na-czelnego]
19 Domański 1984 1986 199020 Piaskowski 1986 1992a 1992b 2001
Paweł E TomaszewskiUwagi do komentarza prof Michała Kokowskiegohellip
400 PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
7Do rozdziału 2 bdquoAd 4rdquo21 warto tylko dodać że animatorem powrotu Czochralskiego do Polski był prof Henryk Mierzejewski co potwier-dza w sposoacuteb wystarczający artykuł Adama Szczepanika (1936) Tekst ktoacutery zdobyłem 16 czerwca 2016 r potwierdza konieczność dalszego poszukiwania źroacutedeł Mogą one bowiem mieć istotne znaczenie dla naszych studioacutew
8W 3 rozdziale repliki prof Kokowski22 niejako sugeruje że jestem au-torem bdquofikcji literackiej w biografii Czochralskiegordquo Mam żal o taką ocenę Może ona być ostrzeżeniem skierowanym do innych bada-czy i popularyzatoroacutew Pan Profesor nie zna mojego archiwum nie zna powodoacutew takich a nie innych sformułowań zawartych w książce Zapewniam że nie ma tam fikcji literackiej Jedynie we wstępie do książki pofolgowałem wyobraźni opisując scenę odkrycia metody
9Dziękuję Profesorowi Kokowskiemu za miłe słowa zawarte w 4 części jego repliki23
Bibliografia
ANNUSEWICZ Jan2011 AAN pomaga zrehabilitować naukowca Archiwum Akt Nowych Publikacja
dostępna online httpwwwaangovploldindex_plphpaction=18 (dostęp 29092016)
BRATKOWSKI Stefan2004 Czochralski Kontrateksty 18 maja 2004 r Publikacja dostępna online
httpswebarchiveorgweb20040617045806httpnaszapoloniacomHome218czochralskihtm (dostęp 29092016)
2011 Czy znamy jakiś mit Czochralskiego Studio Opinii 13 marca 2011
21 Kokowski 2015 s 28522 Ibidem23 Kokowski 2015 s 286
Dyskusje polemiki listy do Redakcji
401PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
DOMAŃSKI Edward1984 Dokumenty Senackiej Komisji ds Historii i Tradycji Politechniki Warszawskiej
Warszawa 1984 maszynopis 45+58 stron (cz II ndash 1994) [stenogram z dyskusji i materiały źroacutedłowe] Zapis magnetofonowy dyskusji w dniu 26 III 1984 r dostępny jest w Narodowym Archiwum Cyfrowym w War-szawie sygn 33-T-7118 opis zapisu jest dostępny online httpsaudiovisnacgovplobraz461161 httpsaudiovisnacgovplob-raz461171 httpsaudiovisnacgovplobraz461181 (dostęp 30092016)
1986 Jan Czochralski (1885ndash1953) [W] Sylwetki profesoroacutew Politechniki War-szawskiej nr 40 Pracownia Historyczna BGPW Warszawa Politechnika Warszawska Publikacja dostępna online httpbcpwbgpwedupldlibradocmetadataid=82 (dostęp 30092016)
1990 Prof J Czochralski ndash dramat obywatela dwoacutech narodoacutew Sesja Popularno--Naukowa z okazji 105 rocznicy urodzin prof J Czochralskiego Kcynia 3 czerwca 1990 r [referat]
EVERS Juumlrgen KLUumlFERS Peter STAUDIGL Rudolf STALLHOFER Peter2003 Czochralskis schoumlpferischer Fehlgriff ein Meilenstein aud dem Weg in
die Gigabit-Aumlra Angewandte Chemie 115 (46) ss 5862-5877 Publikacja dostępna online httpwwwcupuni-muenchendeackluefersho-mepagepubl_pdfczochralski_deutschpdf (dostęp 30092016)
Wersja angielska Czochralskirsquos creative mistake a milestone on the way to the gigabit era Angewandte Chemie International Edition 42 (46) ss 5684ndash5698 DOI 101002anie200300578
EVERS Juumlrgen von MOumlLLENDORFF Ulrich MARSCH Ulrich2004 Wichard von Moellendorf (1881ndash1937) ndash Materialpruumlfer Metallforscher
Wirtschaftspolitiker Technikgeschichte 71 (2) ss 139ndash157
EVERS Juumlrgen MOumlCKL Leonhard 2015 Wichard von Moellendorff Mit logischer Schaumlrfe und systematischer
Unbeugsamkeit Chemie in Unserer Zeit 49 ss 2ndash13 DOI 101002ciuz201500655
GIERDZIEJEWSKI Kazimierz1957 Korespondencja z roacuteżnymi osobami znającymi Jana Czochralskiego
Archiwum prywatne Pawła E Tomaszewskiego
HAŁAS Tomasz 20052008a Jan Czochralski (1885ndash1953) ndash wielki uczony i patriota Praca magister-
ska Wydział Nauk Historycznych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
Paweł E TomaszewskiUwagi do komentarza prof Michała Kokowskiegohellip
402 PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
Opiekun prof Ryszard Kozłowski 149 stron Toruń 2005 Wydane drukiem Kcynia Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury im Klary Prillowej 2008 128 stron
2008b Jan Czochralski w rodzinnych przekazach Sesja Naukowa poświęcona życiu i osiągnięciom profesora Jana Czochralskiego (w 55 rocznicę śmierci) Kcynia 22 kwietnia 2008 r [referat]
KOKOWSKI Michał2014 Komentarz do artykułu dr Pawła Tomaszewskiego Prace Komisji
Historii Nauk PAU XIII ss 131ndash140 Publikacja dostępna online httppaukrakowplPKHN-PAUpkhn-pau-XIII-2014-8pdf (do-stęp 30092016)
2015 Uwagi do komentarza dr Pawła E Tomaszewskiego na temat badań życiorysu Jana Czochralskiego (replika) Prace Komisji Historii Nauki PAU XIV ss 283ndash288 Publikacja dostępna online httppaukrakowplPKHN-PAUpkhn-pau-XIV-2015-12pdf (dostęp 30092016)
LASZCZKA Anna BILSKA Weronika LORENC Michał STEFAŃSKI Aleksander ZIOŁA Daniel2014 bdquoPowroacutet chemikardquo Film dokumentalny Scenariusz i reżyseria Anna
Laszczka Zdjęcia Weronika Bilska Muzyka Michał Lorenc Montaż Aleksander Stefański Daniel Zioła Studio Mediabrigade
NADER Mirosław2011 Prof Jan Czochralski doktor honoris causa Politechniki Warszawskiej ndash posie-
dzenie Senatu Politechniki Warszawskiej 29 VI 2011 r [prezentacja]2013 Pajączkowska Anna Talik Ewa Nader Mirosław ndash Jan Czochralski
prekursor wspoacutełczesnej elektroniki Warszawa Muzeum Politechniki War-szawskiej ISBN 978-83-7814-180-8
OLCZAK Mariusz2014ndash2015 Profesor Jan Czochralski w dokumentach archiwalnych Biuletyn Roku
Czochralskiego 512014 1 2 32015
PRUSAK Paweł2013 Przywroacutecony pamięci Profesorowi Janowi Czochralskiemu w 60 rocznicę śmierci
Kcynia ndash Bydgoszcz Wydawnictwo Pejzaż ISBN 978-83-61641-61-2
PIASKOWSKI Jerzy1986 H[anna] i Jerzy Piaskowscy [W] Słownik polskich pionieroacutew techniki (red
B Orłowski) Katowice Wydawnictwo bdquoŚląskrdquo ss 48ndash49 1992a Osiągnięcia polskich metalurgoacutew w okresie międzywojennym [W] Inży-
nierowie polscy w XIX i XX wieku t I Warszawa Polskie Towarzystwo
Dyskusje polemiki listy do Redakcji
403PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
Historii Techniki ss 105ndash160 [o szkole metaloznawczej prof J Czo-chralskiego ss140ndash147]
1992b Dzieje metalurgii w Polsce w latach 1919-1951 [W] Historia Nauki Polskiej V Wrocław Ossolineum ISBN 83-04-03770-X
2001 Czochralski Jan (1885ndash1953) [W] Joacutezef Piłatowicz (red) Inżynierowie polscy w XIX i XX wieku 100 najwybitniejszych polskich twoacutercoacutew techniki tom VII ss 52ndash55 Warszawa Polskie Towarzystwo Historii Techniki (285 stron) ISBN 83-87992151
STEFFEN Katrin2006a Der Pionier der Halbleiterforschung Jan Czochralski (1885ndash1953) im
Spannungdfeld von Transnationaler Wissenskommunikation und polni-scher Wissenschaft [Pionier badań poacutełprzewodnikoacutew Jan Czochralski a problem komunikacji między nauką międzynarodową i polską] Zentrum fuumlr Houmlhere Studien (Centre for Advanced Studies) Lipsk Niemcy 15 maja 2006 r Niemiecki Instytut Historyczny Warszawa 21 czerwca 2006 r [referat]
2006b Transnationale Wissenskommunikation oder polnische Wissenschaft Naturwissenschaft und Technik in Warschau im ausgehenden 19 und 20 Jahrhundert [Międzynarodowa komunikacja naukowa czy nauka polska Nauki ścisłe i technika w Warszawie na koniec XIX w i na początku XX w] Uniwersytet we Freiburgu n Breisgau (Freiburg Bryzgowijski) Niemcy 18 lipca 2006 r [wykład]
2008 Wissenschaftler in Bewegung Der Materialforscher Jan Czochralski zwischen den Weltkriegen [Uczony w ruchu materiałoznawca Jan Czochralski pomiędzy wojnami światowymi] Journal of Modern European History 6 (2) ss 237ndash261 (2008) DOI 10171041611-8944_2008_2_237
STEFFEN Katrin KOHLRAUSCH Martin2009 The limits and merits of internationalism Experts the state and the
international community in Poland in the first half of the twentieth century EUI Working Paper RSCAS 200941 [European University Institute Florence Robert Schuman Centre For Advanced Studies] Publikacja dostępna online httpcadmuseuieubitstreamhan-dle181412235RSCAS202009_41pdfjsessionid=DB476953361A85D50AFA08E94A254B1Asequence=1 (dostęp 30092016) także European Review of History 16 (5) ss 715ndash737
SZCZEPANIK Adam1936 Profesor politechniki Jan Czochralski stał się ofiarą publicznego atako-
wania go przez drugiego profesora Depesza nr 26 15 czerwca 1936 r s 2
Paweł E TomaszewskiUwagi do komentarza prof Michała Kokowskiegohellip
404 PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
TOMASZEWSKI Paweł E2012 Powroacutet Rzecz o Janie Czochralskim Wrocław Oficyna Wydawnicza ATUT
ISBN 978-83-906218-6-9 978-83-7432-817-32013 Jan Czochralski Restored Wrocław Oficyna Wydawnicza ATUT ISBN
978-83-7432-945-3 2014 Jan Czochralski ndash historia człowieka niezwykłego Prace Komisji Historii
Nauki PAU XIII ss 57ndash72 Publikacja dostępna online httppaukra-kowplPKHN-PAUpkhn-pau-XIII-2014-4pdf (dostęp 30092016)
2015 Uwagi do komentarza prof Michała Kokowskiego o badaniach ży-ciorysu Jana Czochralskiego Prace Komisji Historii Nauki PAU XIV ss 275ndash281 Publikacja dostępna online httppaukrakowplPKHN-PAUpkhn-pau-XIV-2015-11pdf (dostęp 30092016)
ŻMIJA Joacutezef 1981 Technologia otrzymywania monokryształoacutew Radom WSI (Rozdział
o Czochralskim i jego metodzie ss 91ndash99)1987 Prof Jan Czochralski i jego wkład do nauki [W] Materiały z konferencji
naukowej bdquoJurata lsquo85rdquo Warszawa WAT ss 8ndash231989 Professor dr Jan Czochralski and his contribution to science Zeszyty
Naukowe Politechniki Łoacutedzkiej 238 Fizyka 10 ss 8ndash28
Paweł E TomaszewskiUwagi do komentarza prof Michała Kokowskiegohellip
400 PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
7Do rozdziału 2 bdquoAd 4rdquo21 warto tylko dodać że animatorem powrotu Czochralskiego do Polski był prof Henryk Mierzejewski co potwier-dza w sposoacuteb wystarczający artykuł Adama Szczepanika (1936) Tekst ktoacutery zdobyłem 16 czerwca 2016 r potwierdza konieczność dalszego poszukiwania źroacutedeł Mogą one bowiem mieć istotne znaczenie dla naszych studioacutew
8W 3 rozdziale repliki prof Kokowski22 niejako sugeruje że jestem au-torem bdquofikcji literackiej w biografii Czochralskiegordquo Mam żal o taką ocenę Może ona być ostrzeżeniem skierowanym do innych bada-czy i popularyzatoroacutew Pan Profesor nie zna mojego archiwum nie zna powodoacutew takich a nie innych sformułowań zawartych w książce Zapewniam że nie ma tam fikcji literackiej Jedynie we wstępie do książki pofolgowałem wyobraźni opisując scenę odkrycia metody
9Dziękuję Profesorowi Kokowskiemu za miłe słowa zawarte w 4 części jego repliki23
Bibliografia
ANNUSEWICZ Jan2011 AAN pomaga zrehabilitować naukowca Archiwum Akt Nowych Publikacja
dostępna online httpwwwaangovploldindex_plphpaction=18 (dostęp 29092016)
BRATKOWSKI Stefan2004 Czochralski Kontrateksty 18 maja 2004 r Publikacja dostępna online
httpswebarchiveorgweb20040617045806httpnaszapoloniacomHome218czochralskihtm (dostęp 29092016)
2011 Czy znamy jakiś mit Czochralskiego Studio Opinii 13 marca 2011
21 Kokowski 2015 s 28522 Ibidem23 Kokowski 2015 s 286
Dyskusje polemiki listy do Redakcji
401PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
DOMAŃSKI Edward1984 Dokumenty Senackiej Komisji ds Historii i Tradycji Politechniki Warszawskiej
Warszawa 1984 maszynopis 45+58 stron (cz II ndash 1994) [stenogram z dyskusji i materiały źroacutedłowe] Zapis magnetofonowy dyskusji w dniu 26 III 1984 r dostępny jest w Narodowym Archiwum Cyfrowym w War-szawie sygn 33-T-7118 opis zapisu jest dostępny online httpsaudiovisnacgovplobraz461161 httpsaudiovisnacgovplob-raz461171 httpsaudiovisnacgovplobraz461181 (dostęp 30092016)
1986 Jan Czochralski (1885ndash1953) [W] Sylwetki profesoroacutew Politechniki War-szawskiej nr 40 Pracownia Historyczna BGPW Warszawa Politechnika Warszawska Publikacja dostępna online httpbcpwbgpwedupldlibradocmetadataid=82 (dostęp 30092016)
1990 Prof J Czochralski ndash dramat obywatela dwoacutech narodoacutew Sesja Popularno--Naukowa z okazji 105 rocznicy urodzin prof J Czochralskiego Kcynia 3 czerwca 1990 r [referat]
EVERS Juumlrgen KLUumlFERS Peter STAUDIGL Rudolf STALLHOFER Peter2003 Czochralskis schoumlpferischer Fehlgriff ein Meilenstein aud dem Weg in
die Gigabit-Aumlra Angewandte Chemie 115 (46) ss 5862-5877 Publikacja dostępna online httpwwwcupuni-muenchendeackluefersho-mepagepubl_pdfczochralski_deutschpdf (dostęp 30092016)
Wersja angielska Czochralskirsquos creative mistake a milestone on the way to the gigabit era Angewandte Chemie International Edition 42 (46) ss 5684ndash5698 DOI 101002anie200300578
EVERS Juumlrgen von MOumlLLENDORFF Ulrich MARSCH Ulrich2004 Wichard von Moellendorf (1881ndash1937) ndash Materialpruumlfer Metallforscher
Wirtschaftspolitiker Technikgeschichte 71 (2) ss 139ndash157
EVERS Juumlrgen MOumlCKL Leonhard 2015 Wichard von Moellendorff Mit logischer Schaumlrfe und systematischer
Unbeugsamkeit Chemie in Unserer Zeit 49 ss 2ndash13 DOI 101002ciuz201500655
GIERDZIEJEWSKI Kazimierz1957 Korespondencja z roacuteżnymi osobami znającymi Jana Czochralskiego
Archiwum prywatne Pawła E Tomaszewskiego
HAŁAS Tomasz 20052008a Jan Czochralski (1885ndash1953) ndash wielki uczony i patriota Praca magister-
ska Wydział Nauk Historycznych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
Paweł E TomaszewskiUwagi do komentarza prof Michała Kokowskiegohellip
402 PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
Opiekun prof Ryszard Kozłowski 149 stron Toruń 2005 Wydane drukiem Kcynia Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury im Klary Prillowej 2008 128 stron
2008b Jan Czochralski w rodzinnych przekazach Sesja Naukowa poświęcona życiu i osiągnięciom profesora Jana Czochralskiego (w 55 rocznicę śmierci) Kcynia 22 kwietnia 2008 r [referat]
KOKOWSKI Michał2014 Komentarz do artykułu dr Pawła Tomaszewskiego Prace Komisji
Historii Nauk PAU XIII ss 131ndash140 Publikacja dostępna online httppaukrakowplPKHN-PAUpkhn-pau-XIII-2014-8pdf (do-stęp 30092016)
2015 Uwagi do komentarza dr Pawła E Tomaszewskiego na temat badań życiorysu Jana Czochralskiego (replika) Prace Komisji Historii Nauki PAU XIV ss 283ndash288 Publikacja dostępna online httppaukrakowplPKHN-PAUpkhn-pau-XIV-2015-12pdf (dostęp 30092016)
LASZCZKA Anna BILSKA Weronika LORENC Michał STEFAŃSKI Aleksander ZIOŁA Daniel2014 bdquoPowroacutet chemikardquo Film dokumentalny Scenariusz i reżyseria Anna
Laszczka Zdjęcia Weronika Bilska Muzyka Michał Lorenc Montaż Aleksander Stefański Daniel Zioła Studio Mediabrigade
NADER Mirosław2011 Prof Jan Czochralski doktor honoris causa Politechniki Warszawskiej ndash posie-
dzenie Senatu Politechniki Warszawskiej 29 VI 2011 r [prezentacja]2013 Pajączkowska Anna Talik Ewa Nader Mirosław ndash Jan Czochralski
prekursor wspoacutełczesnej elektroniki Warszawa Muzeum Politechniki War-szawskiej ISBN 978-83-7814-180-8
OLCZAK Mariusz2014ndash2015 Profesor Jan Czochralski w dokumentach archiwalnych Biuletyn Roku
Czochralskiego 512014 1 2 32015
PRUSAK Paweł2013 Przywroacutecony pamięci Profesorowi Janowi Czochralskiemu w 60 rocznicę śmierci
Kcynia ndash Bydgoszcz Wydawnictwo Pejzaż ISBN 978-83-61641-61-2
PIASKOWSKI Jerzy1986 H[anna] i Jerzy Piaskowscy [W] Słownik polskich pionieroacutew techniki (red
B Orłowski) Katowice Wydawnictwo bdquoŚląskrdquo ss 48ndash49 1992a Osiągnięcia polskich metalurgoacutew w okresie międzywojennym [W] Inży-
nierowie polscy w XIX i XX wieku t I Warszawa Polskie Towarzystwo
Dyskusje polemiki listy do Redakcji
403PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
Historii Techniki ss 105ndash160 [o szkole metaloznawczej prof J Czo-chralskiego ss140ndash147]
1992b Dzieje metalurgii w Polsce w latach 1919-1951 [W] Historia Nauki Polskiej V Wrocław Ossolineum ISBN 83-04-03770-X
2001 Czochralski Jan (1885ndash1953) [W] Joacutezef Piłatowicz (red) Inżynierowie polscy w XIX i XX wieku 100 najwybitniejszych polskich twoacutercoacutew techniki tom VII ss 52ndash55 Warszawa Polskie Towarzystwo Historii Techniki (285 stron) ISBN 83-87992151
STEFFEN Katrin2006a Der Pionier der Halbleiterforschung Jan Czochralski (1885ndash1953) im
Spannungdfeld von Transnationaler Wissenskommunikation und polni-scher Wissenschaft [Pionier badań poacutełprzewodnikoacutew Jan Czochralski a problem komunikacji między nauką międzynarodową i polską] Zentrum fuumlr Houmlhere Studien (Centre for Advanced Studies) Lipsk Niemcy 15 maja 2006 r Niemiecki Instytut Historyczny Warszawa 21 czerwca 2006 r [referat]
2006b Transnationale Wissenskommunikation oder polnische Wissenschaft Naturwissenschaft und Technik in Warschau im ausgehenden 19 und 20 Jahrhundert [Międzynarodowa komunikacja naukowa czy nauka polska Nauki ścisłe i technika w Warszawie na koniec XIX w i na początku XX w] Uniwersytet we Freiburgu n Breisgau (Freiburg Bryzgowijski) Niemcy 18 lipca 2006 r [wykład]
2008 Wissenschaftler in Bewegung Der Materialforscher Jan Czochralski zwischen den Weltkriegen [Uczony w ruchu materiałoznawca Jan Czochralski pomiędzy wojnami światowymi] Journal of Modern European History 6 (2) ss 237ndash261 (2008) DOI 10171041611-8944_2008_2_237
STEFFEN Katrin KOHLRAUSCH Martin2009 The limits and merits of internationalism Experts the state and the
international community in Poland in the first half of the twentieth century EUI Working Paper RSCAS 200941 [European University Institute Florence Robert Schuman Centre For Advanced Studies] Publikacja dostępna online httpcadmuseuieubitstreamhan-dle181412235RSCAS202009_41pdfjsessionid=DB476953361A85D50AFA08E94A254B1Asequence=1 (dostęp 30092016) także European Review of History 16 (5) ss 715ndash737
SZCZEPANIK Adam1936 Profesor politechniki Jan Czochralski stał się ofiarą publicznego atako-
wania go przez drugiego profesora Depesza nr 26 15 czerwca 1936 r s 2
Paweł E TomaszewskiUwagi do komentarza prof Michała Kokowskiegohellip
404 PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
TOMASZEWSKI Paweł E2012 Powroacutet Rzecz o Janie Czochralskim Wrocław Oficyna Wydawnicza ATUT
ISBN 978-83-906218-6-9 978-83-7432-817-32013 Jan Czochralski Restored Wrocław Oficyna Wydawnicza ATUT ISBN
978-83-7432-945-3 2014 Jan Czochralski ndash historia człowieka niezwykłego Prace Komisji Historii
Nauki PAU XIII ss 57ndash72 Publikacja dostępna online httppaukra-kowplPKHN-PAUpkhn-pau-XIII-2014-4pdf (dostęp 30092016)
2015 Uwagi do komentarza prof Michała Kokowskiego o badaniach ży-ciorysu Jana Czochralskiego Prace Komisji Historii Nauki PAU XIV ss 275ndash281 Publikacja dostępna online httppaukrakowplPKHN-PAUpkhn-pau-XIV-2015-11pdf (dostęp 30092016)
ŻMIJA Joacutezef 1981 Technologia otrzymywania monokryształoacutew Radom WSI (Rozdział
o Czochralskim i jego metodzie ss 91ndash99)1987 Prof Jan Czochralski i jego wkład do nauki [W] Materiały z konferencji
naukowej bdquoJurata lsquo85rdquo Warszawa WAT ss 8ndash231989 Professor dr Jan Czochralski and his contribution to science Zeszyty
Naukowe Politechniki Łoacutedzkiej 238 Fizyka 10 ss 8ndash28
Dyskusje polemiki listy do Redakcji
401PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
DOMAŃSKI Edward1984 Dokumenty Senackiej Komisji ds Historii i Tradycji Politechniki Warszawskiej
Warszawa 1984 maszynopis 45+58 stron (cz II ndash 1994) [stenogram z dyskusji i materiały źroacutedłowe] Zapis magnetofonowy dyskusji w dniu 26 III 1984 r dostępny jest w Narodowym Archiwum Cyfrowym w War-szawie sygn 33-T-7118 opis zapisu jest dostępny online httpsaudiovisnacgovplobraz461161 httpsaudiovisnacgovplob-raz461171 httpsaudiovisnacgovplobraz461181 (dostęp 30092016)
1986 Jan Czochralski (1885ndash1953) [W] Sylwetki profesoroacutew Politechniki War-szawskiej nr 40 Pracownia Historyczna BGPW Warszawa Politechnika Warszawska Publikacja dostępna online httpbcpwbgpwedupldlibradocmetadataid=82 (dostęp 30092016)
1990 Prof J Czochralski ndash dramat obywatela dwoacutech narodoacutew Sesja Popularno--Naukowa z okazji 105 rocznicy urodzin prof J Czochralskiego Kcynia 3 czerwca 1990 r [referat]
EVERS Juumlrgen KLUumlFERS Peter STAUDIGL Rudolf STALLHOFER Peter2003 Czochralskis schoumlpferischer Fehlgriff ein Meilenstein aud dem Weg in
die Gigabit-Aumlra Angewandte Chemie 115 (46) ss 5862-5877 Publikacja dostępna online httpwwwcupuni-muenchendeackluefersho-mepagepubl_pdfczochralski_deutschpdf (dostęp 30092016)
Wersja angielska Czochralskirsquos creative mistake a milestone on the way to the gigabit era Angewandte Chemie International Edition 42 (46) ss 5684ndash5698 DOI 101002anie200300578
EVERS Juumlrgen von MOumlLLENDORFF Ulrich MARSCH Ulrich2004 Wichard von Moellendorf (1881ndash1937) ndash Materialpruumlfer Metallforscher
Wirtschaftspolitiker Technikgeschichte 71 (2) ss 139ndash157
EVERS Juumlrgen MOumlCKL Leonhard 2015 Wichard von Moellendorff Mit logischer Schaumlrfe und systematischer
Unbeugsamkeit Chemie in Unserer Zeit 49 ss 2ndash13 DOI 101002ciuz201500655
GIERDZIEJEWSKI Kazimierz1957 Korespondencja z roacuteżnymi osobami znającymi Jana Czochralskiego
Archiwum prywatne Pawła E Tomaszewskiego
HAŁAS Tomasz 20052008a Jan Czochralski (1885ndash1953) ndash wielki uczony i patriota Praca magister-
ska Wydział Nauk Historycznych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
Paweł E TomaszewskiUwagi do komentarza prof Michała Kokowskiegohellip
402 PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
Opiekun prof Ryszard Kozłowski 149 stron Toruń 2005 Wydane drukiem Kcynia Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury im Klary Prillowej 2008 128 stron
2008b Jan Czochralski w rodzinnych przekazach Sesja Naukowa poświęcona życiu i osiągnięciom profesora Jana Czochralskiego (w 55 rocznicę śmierci) Kcynia 22 kwietnia 2008 r [referat]
KOKOWSKI Michał2014 Komentarz do artykułu dr Pawła Tomaszewskiego Prace Komisji
Historii Nauk PAU XIII ss 131ndash140 Publikacja dostępna online httppaukrakowplPKHN-PAUpkhn-pau-XIII-2014-8pdf (do-stęp 30092016)
2015 Uwagi do komentarza dr Pawła E Tomaszewskiego na temat badań życiorysu Jana Czochralskiego (replika) Prace Komisji Historii Nauki PAU XIV ss 283ndash288 Publikacja dostępna online httppaukrakowplPKHN-PAUpkhn-pau-XIV-2015-12pdf (dostęp 30092016)
LASZCZKA Anna BILSKA Weronika LORENC Michał STEFAŃSKI Aleksander ZIOŁA Daniel2014 bdquoPowroacutet chemikardquo Film dokumentalny Scenariusz i reżyseria Anna
Laszczka Zdjęcia Weronika Bilska Muzyka Michał Lorenc Montaż Aleksander Stefański Daniel Zioła Studio Mediabrigade
NADER Mirosław2011 Prof Jan Czochralski doktor honoris causa Politechniki Warszawskiej ndash posie-
dzenie Senatu Politechniki Warszawskiej 29 VI 2011 r [prezentacja]2013 Pajączkowska Anna Talik Ewa Nader Mirosław ndash Jan Czochralski
prekursor wspoacutełczesnej elektroniki Warszawa Muzeum Politechniki War-szawskiej ISBN 978-83-7814-180-8
OLCZAK Mariusz2014ndash2015 Profesor Jan Czochralski w dokumentach archiwalnych Biuletyn Roku
Czochralskiego 512014 1 2 32015
PRUSAK Paweł2013 Przywroacutecony pamięci Profesorowi Janowi Czochralskiemu w 60 rocznicę śmierci
Kcynia ndash Bydgoszcz Wydawnictwo Pejzaż ISBN 978-83-61641-61-2
PIASKOWSKI Jerzy1986 H[anna] i Jerzy Piaskowscy [W] Słownik polskich pionieroacutew techniki (red
B Orłowski) Katowice Wydawnictwo bdquoŚląskrdquo ss 48ndash49 1992a Osiągnięcia polskich metalurgoacutew w okresie międzywojennym [W] Inży-
nierowie polscy w XIX i XX wieku t I Warszawa Polskie Towarzystwo
Dyskusje polemiki listy do Redakcji
403PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
Historii Techniki ss 105ndash160 [o szkole metaloznawczej prof J Czo-chralskiego ss140ndash147]
1992b Dzieje metalurgii w Polsce w latach 1919-1951 [W] Historia Nauki Polskiej V Wrocław Ossolineum ISBN 83-04-03770-X
2001 Czochralski Jan (1885ndash1953) [W] Joacutezef Piłatowicz (red) Inżynierowie polscy w XIX i XX wieku 100 najwybitniejszych polskich twoacutercoacutew techniki tom VII ss 52ndash55 Warszawa Polskie Towarzystwo Historii Techniki (285 stron) ISBN 83-87992151
STEFFEN Katrin2006a Der Pionier der Halbleiterforschung Jan Czochralski (1885ndash1953) im
Spannungdfeld von Transnationaler Wissenskommunikation und polni-scher Wissenschaft [Pionier badań poacutełprzewodnikoacutew Jan Czochralski a problem komunikacji między nauką międzynarodową i polską] Zentrum fuumlr Houmlhere Studien (Centre for Advanced Studies) Lipsk Niemcy 15 maja 2006 r Niemiecki Instytut Historyczny Warszawa 21 czerwca 2006 r [referat]
2006b Transnationale Wissenskommunikation oder polnische Wissenschaft Naturwissenschaft und Technik in Warschau im ausgehenden 19 und 20 Jahrhundert [Międzynarodowa komunikacja naukowa czy nauka polska Nauki ścisłe i technika w Warszawie na koniec XIX w i na początku XX w] Uniwersytet we Freiburgu n Breisgau (Freiburg Bryzgowijski) Niemcy 18 lipca 2006 r [wykład]
2008 Wissenschaftler in Bewegung Der Materialforscher Jan Czochralski zwischen den Weltkriegen [Uczony w ruchu materiałoznawca Jan Czochralski pomiędzy wojnami światowymi] Journal of Modern European History 6 (2) ss 237ndash261 (2008) DOI 10171041611-8944_2008_2_237
STEFFEN Katrin KOHLRAUSCH Martin2009 The limits and merits of internationalism Experts the state and the
international community in Poland in the first half of the twentieth century EUI Working Paper RSCAS 200941 [European University Institute Florence Robert Schuman Centre For Advanced Studies] Publikacja dostępna online httpcadmuseuieubitstreamhan-dle181412235RSCAS202009_41pdfjsessionid=DB476953361A85D50AFA08E94A254B1Asequence=1 (dostęp 30092016) także European Review of History 16 (5) ss 715ndash737
SZCZEPANIK Adam1936 Profesor politechniki Jan Czochralski stał się ofiarą publicznego atako-
wania go przez drugiego profesora Depesza nr 26 15 czerwca 1936 r s 2
Paweł E TomaszewskiUwagi do komentarza prof Michała Kokowskiegohellip
404 PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
TOMASZEWSKI Paweł E2012 Powroacutet Rzecz o Janie Czochralskim Wrocław Oficyna Wydawnicza ATUT
ISBN 978-83-906218-6-9 978-83-7432-817-32013 Jan Czochralski Restored Wrocław Oficyna Wydawnicza ATUT ISBN
978-83-7432-945-3 2014 Jan Czochralski ndash historia człowieka niezwykłego Prace Komisji Historii
Nauki PAU XIII ss 57ndash72 Publikacja dostępna online httppaukra-kowplPKHN-PAUpkhn-pau-XIII-2014-4pdf (dostęp 30092016)
2015 Uwagi do komentarza prof Michała Kokowskiego o badaniach ży-ciorysu Jana Czochralskiego Prace Komisji Historii Nauki PAU XIV ss 275ndash281 Publikacja dostępna online httppaukrakowplPKHN-PAUpkhn-pau-XIV-2015-11pdf (dostęp 30092016)
ŻMIJA Joacutezef 1981 Technologia otrzymywania monokryształoacutew Radom WSI (Rozdział
o Czochralskim i jego metodzie ss 91ndash99)1987 Prof Jan Czochralski i jego wkład do nauki [W] Materiały z konferencji
naukowej bdquoJurata lsquo85rdquo Warszawa WAT ss 8ndash231989 Professor dr Jan Czochralski and his contribution to science Zeszyty
Naukowe Politechniki Łoacutedzkiej 238 Fizyka 10 ss 8ndash28
Paweł E TomaszewskiUwagi do komentarza prof Michała Kokowskiegohellip
402 PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
Opiekun prof Ryszard Kozłowski 149 stron Toruń 2005 Wydane drukiem Kcynia Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury im Klary Prillowej 2008 128 stron
2008b Jan Czochralski w rodzinnych przekazach Sesja Naukowa poświęcona życiu i osiągnięciom profesora Jana Czochralskiego (w 55 rocznicę śmierci) Kcynia 22 kwietnia 2008 r [referat]
KOKOWSKI Michał2014 Komentarz do artykułu dr Pawła Tomaszewskiego Prace Komisji
Historii Nauk PAU XIII ss 131ndash140 Publikacja dostępna online httppaukrakowplPKHN-PAUpkhn-pau-XIII-2014-8pdf (do-stęp 30092016)
2015 Uwagi do komentarza dr Pawła E Tomaszewskiego na temat badań życiorysu Jana Czochralskiego (replika) Prace Komisji Historii Nauki PAU XIV ss 283ndash288 Publikacja dostępna online httppaukrakowplPKHN-PAUpkhn-pau-XIV-2015-12pdf (dostęp 30092016)
LASZCZKA Anna BILSKA Weronika LORENC Michał STEFAŃSKI Aleksander ZIOŁA Daniel2014 bdquoPowroacutet chemikardquo Film dokumentalny Scenariusz i reżyseria Anna
Laszczka Zdjęcia Weronika Bilska Muzyka Michał Lorenc Montaż Aleksander Stefański Daniel Zioła Studio Mediabrigade
NADER Mirosław2011 Prof Jan Czochralski doktor honoris causa Politechniki Warszawskiej ndash posie-
dzenie Senatu Politechniki Warszawskiej 29 VI 2011 r [prezentacja]2013 Pajączkowska Anna Talik Ewa Nader Mirosław ndash Jan Czochralski
prekursor wspoacutełczesnej elektroniki Warszawa Muzeum Politechniki War-szawskiej ISBN 978-83-7814-180-8
OLCZAK Mariusz2014ndash2015 Profesor Jan Czochralski w dokumentach archiwalnych Biuletyn Roku
Czochralskiego 512014 1 2 32015
PRUSAK Paweł2013 Przywroacutecony pamięci Profesorowi Janowi Czochralskiemu w 60 rocznicę śmierci
Kcynia ndash Bydgoszcz Wydawnictwo Pejzaż ISBN 978-83-61641-61-2
PIASKOWSKI Jerzy1986 H[anna] i Jerzy Piaskowscy [W] Słownik polskich pionieroacutew techniki (red
B Orłowski) Katowice Wydawnictwo bdquoŚląskrdquo ss 48ndash49 1992a Osiągnięcia polskich metalurgoacutew w okresie międzywojennym [W] Inży-
nierowie polscy w XIX i XX wieku t I Warszawa Polskie Towarzystwo
Dyskusje polemiki listy do Redakcji
403PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
Historii Techniki ss 105ndash160 [o szkole metaloznawczej prof J Czo-chralskiego ss140ndash147]
1992b Dzieje metalurgii w Polsce w latach 1919-1951 [W] Historia Nauki Polskiej V Wrocław Ossolineum ISBN 83-04-03770-X
2001 Czochralski Jan (1885ndash1953) [W] Joacutezef Piłatowicz (red) Inżynierowie polscy w XIX i XX wieku 100 najwybitniejszych polskich twoacutercoacutew techniki tom VII ss 52ndash55 Warszawa Polskie Towarzystwo Historii Techniki (285 stron) ISBN 83-87992151
STEFFEN Katrin2006a Der Pionier der Halbleiterforschung Jan Czochralski (1885ndash1953) im
Spannungdfeld von Transnationaler Wissenskommunikation und polni-scher Wissenschaft [Pionier badań poacutełprzewodnikoacutew Jan Czochralski a problem komunikacji między nauką międzynarodową i polską] Zentrum fuumlr Houmlhere Studien (Centre for Advanced Studies) Lipsk Niemcy 15 maja 2006 r Niemiecki Instytut Historyczny Warszawa 21 czerwca 2006 r [referat]
2006b Transnationale Wissenskommunikation oder polnische Wissenschaft Naturwissenschaft und Technik in Warschau im ausgehenden 19 und 20 Jahrhundert [Międzynarodowa komunikacja naukowa czy nauka polska Nauki ścisłe i technika w Warszawie na koniec XIX w i na początku XX w] Uniwersytet we Freiburgu n Breisgau (Freiburg Bryzgowijski) Niemcy 18 lipca 2006 r [wykład]
2008 Wissenschaftler in Bewegung Der Materialforscher Jan Czochralski zwischen den Weltkriegen [Uczony w ruchu materiałoznawca Jan Czochralski pomiędzy wojnami światowymi] Journal of Modern European History 6 (2) ss 237ndash261 (2008) DOI 10171041611-8944_2008_2_237
STEFFEN Katrin KOHLRAUSCH Martin2009 The limits and merits of internationalism Experts the state and the
international community in Poland in the first half of the twentieth century EUI Working Paper RSCAS 200941 [European University Institute Florence Robert Schuman Centre For Advanced Studies] Publikacja dostępna online httpcadmuseuieubitstreamhan-dle181412235RSCAS202009_41pdfjsessionid=DB476953361A85D50AFA08E94A254B1Asequence=1 (dostęp 30092016) także European Review of History 16 (5) ss 715ndash737
SZCZEPANIK Adam1936 Profesor politechniki Jan Czochralski stał się ofiarą publicznego atako-
wania go przez drugiego profesora Depesza nr 26 15 czerwca 1936 r s 2
Paweł E TomaszewskiUwagi do komentarza prof Michała Kokowskiegohellip
404 PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
TOMASZEWSKI Paweł E2012 Powroacutet Rzecz o Janie Czochralskim Wrocław Oficyna Wydawnicza ATUT
ISBN 978-83-906218-6-9 978-83-7432-817-32013 Jan Czochralski Restored Wrocław Oficyna Wydawnicza ATUT ISBN
978-83-7432-945-3 2014 Jan Czochralski ndash historia człowieka niezwykłego Prace Komisji Historii
Nauki PAU XIII ss 57ndash72 Publikacja dostępna online httppaukra-kowplPKHN-PAUpkhn-pau-XIII-2014-4pdf (dostęp 30092016)
2015 Uwagi do komentarza prof Michała Kokowskiego o badaniach ży-ciorysu Jana Czochralskiego Prace Komisji Historii Nauki PAU XIV ss 275ndash281 Publikacja dostępna online httppaukrakowplPKHN-PAUpkhn-pau-XIV-2015-11pdf (dostęp 30092016)
ŻMIJA Joacutezef 1981 Technologia otrzymywania monokryształoacutew Radom WSI (Rozdział
o Czochralskim i jego metodzie ss 91ndash99)1987 Prof Jan Czochralski i jego wkład do nauki [W] Materiały z konferencji
naukowej bdquoJurata lsquo85rdquo Warszawa WAT ss 8ndash231989 Professor dr Jan Czochralski and his contribution to science Zeszyty
Naukowe Politechniki Łoacutedzkiej 238 Fizyka 10 ss 8ndash28
Dyskusje polemiki listy do Redakcji
403PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
Historii Techniki ss 105ndash160 [o szkole metaloznawczej prof J Czo-chralskiego ss140ndash147]
1992b Dzieje metalurgii w Polsce w latach 1919-1951 [W] Historia Nauki Polskiej V Wrocław Ossolineum ISBN 83-04-03770-X
2001 Czochralski Jan (1885ndash1953) [W] Joacutezef Piłatowicz (red) Inżynierowie polscy w XIX i XX wieku 100 najwybitniejszych polskich twoacutercoacutew techniki tom VII ss 52ndash55 Warszawa Polskie Towarzystwo Historii Techniki (285 stron) ISBN 83-87992151
STEFFEN Katrin2006a Der Pionier der Halbleiterforschung Jan Czochralski (1885ndash1953) im
Spannungdfeld von Transnationaler Wissenskommunikation und polni-scher Wissenschaft [Pionier badań poacutełprzewodnikoacutew Jan Czochralski a problem komunikacji między nauką międzynarodową i polską] Zentrum fuumlr Houmlhere Studien (Centre for Advanced Studies) Lipsk Niemcy 15 maja 2006 r Niemiecki Instytut Historyczny Warszawa 21 czerwca 2006 r [referat]
2006b Transnationale Wissenskommunikation oder polnische Wissenschaft Naturwissenschaft und Technik in Warschau im ausgehenden 19 und 20 Jahrhundert [Międzynarodowa komunikacja naukowa czy nauka polska Nauki ścisłe i technika w Warszawie na koniec XIX w i na początku XX w] Uniwersytet we Freiburgu n Breisgau (Freiburg Bryzgowijski) Niemcy 18 lipca 2006 r [wykład]
2008 Wissenschaftler in Bewegung Der Materialforscher Jan Czochralski zwischen den Weltkriegen [Uczony w ruchu materiałoznawca Jan Czochralski pomiędzy wojnami światowymi] Journal of Modern European History 6 (2) ss 237ndash261 (2008) DOI 10171041611-8944_2008_2_237
STEFFEN Katrin KOHLRAUSCH Martin2009 The limits and merits of internationalism Experts the state and the
international community in Poland in the first half of the twentieth century EUI Working Paper RSCAS 200941 [European University Institute Florence Robert Schuman Centre For Advanced Studies] Publikacja dostępna online httpcadmuseuieubitstreamhan-dle181412235RSCAS202009_41pdfjsessionid=DB476953361A85D50AFA08E94A254B1Asequence=1 (dostęp 30092016) także European Review of History 16 (5) ss 715ndash737
SZCZEPANIK Adam1936 Profesor politechniki Jan Czochralski stał się ofiarą publicznego atako-
wania go przez drugiego profesora Depesza nr 26 15 czerwca 1936 r s 2
Paweł E TomaszewskiUwagi do komentarza prof Michała Kokowskiegohellip
404 PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
TOMASZEWSKI Paweł E2012 Powroacutet Rzecz o Janie Czochralskim Wrocław Oficyna Wydawnicza ATUT
ISBN 978-83-906218-6-9 978-83-7432-817-32013 Jan Czochralski Restored Wrocław Oficyna Wydawnicza ATUT ISBN
978-83-7432-945-3 2014 Jan Czochralski ndash historia człowieka niezwykłego Prace Komisji Historii
Nauki PAU XIII ss 57ndash72 Publikacja dostępna online httppaukra-kowplPKHN-PAUpkhn-pau-XIII-2014-4pdf (dostęp 30092016)
2015 Uwagi do komentarza prof Michała Kokowskiego o badaniach ży-ciorysu Jana Czochralskiego Prace Komisji Historii Nauki PAU XIV ss 275ndash281 Publikacja dostępna online httppaukrakowplPKHN-PAUpkhn-pau-XIV-2015-11pdf (dostęp 30092016)
ŻMIJA Joacutezef 1981 Technologia otrzymywania monokryształoacutew Radom WSI (Rozdział
o Czochralskim i jego metodzie ss 91ndash99)1987 Prof Jan Czochralski i jego wkład do nauki [W] Materiały z konferencji
naukowej bdquoJurata lsquo85rdquo Warszawa WAT ss 8ndash231989 Professor dr Jan Czochralski and his contribution to science Zeszyty
Naukowe Politechniki Łoacutedzkiej 238 Fizyka 10 ss 8ndash28
Paweł E TomaszewskiUwagi do komentarza prof Michała Kokowskiegohellip
404 PE Tomaszewski SHS 15 (2016) DOI 10446723921749SHS160186161
TOMASZEWSKI Paweł E2012 Powroacutet Rzecz o Janie Czochralskim Wrocław Oficyna Wydawnicza ATUT
ISBN 978-83-906218-6-9 978-83-7432-817-32013 Jan Czochralski Restored Wrocław Oficyna Wydawnicza ATUT ISBN
978-83-7432-945-3 2014 Jan Czochralski ndash historia człowieka niezwykłego Prace Komisji Historii
Nauki PAU XIII ss 57ndash72 Publikacja dostępna online httppaukra-kowplPKHN-PAUpkhn-pau-XIII-2014-4pdf (dostęp 30092016)
2015 Uwagi do komentarza prof Michała Kokowskiego o badaniach ży-ciorysu Jana Czochralskiego Prace Komisji Historii Nauki PAU XIV ss 275ndash281 Publikacja dostępna online httppaukrakowplPKHN-PAUpkhn-pau-XIV-2015-11pdf (dostęp 30092016)
ŻMIJA Joacutezef 1981 Technologia otrzymywania monokryształoacutew Radom WSI (Rozdział
o Czochralskim i jego metodzie ss 91ndash99)1987 Prof Jan Czochralski i jego wkład do nauki [W] Materiały z konferencji
naukowej bdquoJurata lsquo85rdquo Warszawa WAT ss 8ndash231989 Professor dr Jan Czochralski and his contribution to science Zeszyty
Naukowe Politechniki Łoacutedzkiej 238 Fizyka 10 ss 8ndash28
