DÜNYA GIDA KRİZİ VE TÜRKİYE

Ali Ekber YıldırımDünya Gazetesi Tarım Yazarı

www.tarimdunyasi.net

Dünyanın gündemi Dünya gündeminde tarım ve gıda

fiyatlarındaki artış var Küresel ısınma + tüketim artışı + enerji

üretimi gibi faktörler tarımın önemini artırdı

850 milyon insan açlıkla mücadele ederken buna 100 milyon kişinin daha eklenmesi tehlikesi var

Açlık sorununa çözüm için yılda 15-20 milyar dolar gerekiyor

Fiyat artışı Dünya Gıda Örgütü (FAO)’ nun 55 ürünü

kapsayan gıda fiyat endeksine göre Gıdada 2006’da fiyat artışı yüzde 8,

2007’de yüzde 24, 2008’de yüzde 53 oldu En çok artış yüzde 97 ile yağlı tohumlarda,

tahılda yüzde 87, süt ürünlerinde yüzde 58 Önümüzdeki 10 yıl fiyat artışının sürmesi

bekleniyor

Fiyat artışının nedenleri Artan petrol ve enerji fiyatının gıda

üretim maliyetini artırması Çin ve Hindistan’da tüketimin artması Mısırın enerji üretiminde kullanılması

nedeniyle tahıl üretiminin yüzde 25-30’unun hayvan yemi olarak kullanılması

Kuraklık ve küresel ısınmaya bağlı olarak stokların erimesi

Tarım ürünlerinden enerji üretimi Spekülatif hareketler

Bugüne nasıl gelindi?Gelişmiş ülkelerin denetimindeki, IMF-

Dünya Bankası-DTÖ geri kalmış ve gelişmekte olan ülkelere tarımda,

Devlet müdahalelerini azaltın Ticareti liberalleştirin Destekleri kaldırın Kamu yatırımı yapmayın(sulama vs.)diye reçete yazdılar, üretim engellendi

Gıda üretimi ve bölüşümü Gıdada asıl sorun bölüşüm sorunudur,

bazı ülkelerin elinde arz fazlası ürün var, diğer tarafta açlıktan ölenler var

2007’de dünyada en karlı ikinci sektör gıda sanayi şirketleri oldu

İlk sırada ilaç şirketleri var Açlığın bir başka ifadesi bu Birleşmiş Milletler’ e göre 3 milyar insan

günde 2 doların altında gelire sahip

Tarımdan enerji üretimi Milyonlarca insan açlıkla mücadele ederken,

tarımsal ürünlerden enerji üretilmesi tartışılıyor

Bir spor arabanın deposunu doldurmak için harcanan tahılla bir kişi bir yıl beslenebiliyor

1 ton mısırdan 400 litre etanol elde ediliyor Amerika’nın sadece etanol üretimine verdiği

destek 10 milyar dolar

ABD-AB enerji hedefi AB, 2020’ye kadar taşımacılıkta

kullandığı enerji kaynağının yüzde 10’unu bioyakıtlardan üretmeyi hedefliyor

ABD,29.4 milyar litre olan olan bioyakıt üretimini 2022’ye kadar 136.3 milyar litreye çıkarmayı hedefliyor

2015’e kadar 56.8 milyar litresini mısırdan elde edecek

Gıda krizinde kim ne yaptı? Arjantin; mısır ihracatını yasakladı Bolivya;pirinç,mısır ve buğday ihracatını

durdurdu Brezilya; mısır ihracat vergilerini artırdı Mısır; Gıda sektörüne yeni teşvikler getirdi Vietnam; pirinç ihracatını yasakladı Endonezya; buğday ve soyada ithalat

vergilerini kaldırdı Hindistan pirinç ihracatını yasakladı Kazakistan buğday ihracatını durdurdu

Gıda krizinde kim ne yaptı?(2) Çin; buğday, yulaf ve arpada ihracat

vergilerini artırdı Güney Kore; mısır ve pirinç ithalat

vergilerini düşürdü, soya ve yemlik mısırda ithalat vergilerini kaldırdı

Rusya; gübre ihracatında vergileri yüzde 5’ten 8.5’a çıkardı

Türkiye, ithalat kapılarını sonuna kadar açtı

TMO, “Liberal sistem var piyasaya müdahale olmaz” diye açıklama yaptı

Roma zirvesi Dünya gıda zirvesi 3-5 Haziran’da

Roma’da yapıldı Bir çoğu devlet başkanı veya başbakan

düzeyinde olmak üzere 180 ülkeden temsilci katıldı

Açlığa, gıda fiyatlarındaki artışa çözüm arandı

Önerilen çözüm; 2030 yılına kadar gıda üretimin yüzde 50 artırılması

Zirveye yansıyan tablo 37 ülkenin acil gıda yardımına

ihtiyacı var Bu ülkelerin 21 Afrika, 10’u Asya,

5’i Orta ve Güney Amerika’da, bir ülke de zengin Avrupa’nın göbeğindeki Moldova

Bio-yakıt üretiminin sınırlandırılması konusunda uzlaşmaya varılamadı

Kriz tarımın gündemini değiştirdi Gıda fiyatlarındaki artış, tarımsal

desteklemeleri de tartışmaya açtı Bir çok ülke tarımsal destekleri artırarak

sürdürmeye karar verdi Avrupa Birliği, tarımda yeni bir reforma

giderek destekleri azaltacak beklentisi vardı, ancak destekler ve süt kotalarının kaldırılması tartışılıyor

Türkiye, tarımsal destekleri azalttı

Türkiye’nin durumu Nüfusun yüzde 30’u tarımda GSMH’ nın yüzde 11’i İhracat 10 milyar dolar İthalat 8.5 milyar dolar Yarattığı katma değer 30 milyar

dolar

Türkiye’nin potansiyeli Türkiye’ nin tarımsal potansiyeli çok

yüksek İklimi, toprak yapısı ile tarıma çok elverişli Fındık, Kuru incir, Kuru Kayısı, Kuru Üzüm,

Şark tipi tütünde dünyada 1.sırada Nohut ve mercimekte 2. sırada Zeytinde 4.sırada Şeftali, Elma, Armut, Badem, Zeytinyağı,

Çay ve yaş üzümde 5. sırada Pamukta 6. sırada

Potansiyel değerlendiriliyor mu? HAYIR!.. Uzun vadeli, siyasetten arındırılmış,

ülke gerçeklerine uygun bir politika yok

Teknoloji kullanımı yetersiz OECD Raporuna göre Ar- Ge’ de

Türkiye son sırada Başta altyapı olmak üzere arımda

çok sorun var

Sorunlar Girdi maliyetleri yüksek Mazot, gübre, tohum,ilaç,makine

gibi temel girdilerin maliyetini, fiyatını çiftçi kontrol edemiyor

Üretim yapmak büyük risk Ürün fiyatı istikrarsız (domates çok

iyi fiyata satılırken Rusya krizi çıkıyor, fiyat düşüyor

Temel sorunlar-1 Tarım işletmeleri çok küçük Bitkisel üretim yapılan araziler

küçük ve parçalı (işletme başına ortalama 56 dekar)

İşletme başına hayvan sayısı düşük (Türkiye ortalaması 4 baş, AB ortalaması 54 baş)

Tarım toprakları amaç dışı kullanılıyor

Temel sorunlar- 2 Sulanabilir 8.5 milyon hektar

arazinin ancak yarısı sulanıyor 1950’ li yıllardan başlayarak

günümüze kadar devam eden seçime endeksli politika

Yeterli yatırım yapılmaması İthalat ile terbiye etme anlayışı

Tarım önemsenmiyor Dışa açılma politikalarının uygulanmaya

başlandığı 1980’den sonra “Tarım ülkesiyiz” demenin utanç sayıldığı bir dönem başladı

Yeniden yapılanma adı altında bir çok kurum kapatıldı (1985) (HGGM,Toprak-Su)

Tarımdan zenginlik üretmek yerine, tarımdan kurtulma çabaları öne çıktı

Politikalarda IMF ve Dünya Bankası etkili

Tarım mı sanayi mi? Tarım ile sanayi sektörü karşı karşıya

getirilerek, tercih sanayiden yana kullanıldı

“Türkiye, sanayileşerek büyüyecek” “Tarımla kalkınmış ülke yok” Patates üreterek değil,otomobil üreterek

kalkınacağız” Bugün turizm ile balıkçılıkta aynı kavga

var

Destekler yetersiz ABD’ nin yıllık tarım destekleri bütçesi 73

milyar dolar AB’nin bütçesi 40 milyar Avro Türkiye, 5.4 milyar YTL “Türkiye’nin kaynakları bu kadar”

denilebilir mi? Kaynaklar verimli kullanılamıyor, 2

hayvan dağıtılması, DGD ve bir çok örneği var

Destekler amaca hizmet etmiyor Destekleme politikası ile hedefler

çakışmıyor Hükümetler, belli bir bütçeyi hedef

gözetmeden harcamayı tercih ediyor AB’ de 2013’e kadar üretici hangi ürüne ne

kadar desteği ne zaman alacağını biliyor Türkiye’de destekler üretimden çok sonra

açıklanıyor ve ortalama 1 yıl gecikmeli ödeniyor

Hayvancılık Gelişmiş ülkelerde tarımsal üretimde

hayvancılığın payı ortalama yüzde 50’nin üzerinde(bazı ülkelerde yüzde 75-80)

Türkiye’ de bu oran yüzde 25 İşletmelerin yüzde 90’ı bitkisel üretim ile

hayvancılığı birlikte yapıyor Hayvancılık sektörüne 1980 öncesi ve

sonrası diye bakmak gerekir İthalat ve terör darbesi

Hayvancılık-2 Hayvancılık denilince akla sığırcılık gelir Politikalar, desteklemeler büyükbaş

hayvancılığa özellikle süt hayvancılığına göre belirleniyor

Besicilik desteklenmiyor, Küçükbaş hayvancılık ihmal ediliyor AB ile uyumda küçükbaş hayvancılığın şansı

çok yüksek, AB’nin koyun ve keçi etinde açığı var Yeni Zelanda,Avustralya,Macaristan’dan alıyor

Hayvancılık-3 Süt Üretimi: 11 Milyon ton Et Üretimi: 1 milyon 834 bin ton(kırmızı

et: 834 bin ton) Beyaz et sektöründe büyük gelişme

sağlandı, ancak kuş gribi, istikrarsızlık sektörü zorluyor

Destekleme sistemi bir gecede değiştirildi, hayvan başına ödeme sistemine geçildi

Tarımda çözülme hızlandı Geçimlik üretim yapanlar ile pazara

üretim yapanlar ayrılıyor Köylüyü- çiftçi yapma çabası Sektör dışından yatırım yapanlar

artıyor Büyük işletmeler kurulmaya

başlandı Tarımdaki nüfus azalıyor

Dünyada ne olacak? Tarım ve hayvancılığın önemi artacak Üretim eskisi gibi çok

artmayacak(FAO) Çevreye duyarlı üretim önem

kazanacak (AB) Organik ürünler talebi artacak Gıda krizinden isyanlar hatta savaş

bile çıkabilir

Türkiye’de ne olacak? Küçük üreticilik tasfiye olacak, orta ve

büyük ölçekli işletmeler artacak Ziraat Bankası TOBİ Bankacılığını başlattı Yabancı sermaye gelecek(Suudi Arabistan

hazır) Tarımsal sanayide hızlı bir gelişme olacak Tüketim artacak GAP’a yerli /yabancı sermaye akını olacak

Ne yapmalı? Geçmişten ders alarak ülke

gerçeklerine uygun bir politika ile, Satılabilir Güvenilir Yeterli üretim yapmaktır Fark yaratanlar başarılı oluyor

(Alara, fide yetiştiricileri)

Nasıl bir politika? Siyaset üstü, uzun vadeli Üreticinin refahını yükseltecek Sanayiinin girdi ihtiyaçlarını

karşılayacak Hayvan ve çevre sağlığını koruyan Ülke talebini karşılayacak İhracatı destekleyen

Başarı için önce tarımı ve üretimi sevmek gerek

TEŞEKKÜRLER