Dua Saatleri Kitabi

8/20/2019 Dua Saatleri Kitabi

http://slidepdf.com/reader/full/dua-saatleri-kitabi 1/156



1904 y ı l ı n d a

y y ı m l n n ua Saatleri K i t a b ı

Das Stundenbuch)

Rainer Maria Rilke yi Alman

ş i r l e r a r a s ı n d a yirminci y ü z y ı l ı n ilk büyük ş i r i

k a t ı n a

y ü k s e l t t i ğ i

gibi Modernist

ş i i r i n

e

k ö ş e

t ş l r ı n d n biri

o l m u ş t u r İ l k i n d e n

sonuna,

adeta bir uzun ş i i r gibi anahtar sözcüklerle, bir

tür iç kopçalada birbirine

b a ğ l a n a n b a ğ ı m s ı z

ama

b a ş l ı k s ı z ş i i r l e r d e n

o l u ş a n bu

b a ş y a p ı t ş i m d i

b ü t ü n l ü ğ ü içinde okunabilecek Türkçe de de ...



R a i ı n e r M a ı r ı i a Rilke

DU

S TLER[

K[T JB[





K ZIM

T Ş K E N T

K L S İ K Y P I T L R D i Z İ S İ

R a ı i n e ı r a ı r ı i a R ı i H ı e

DU S TLERI

KXT BK

Çeviren

Yüksel Ö z o ğ u z

o

iST NBUL



Y a p ı

Kredi

Y a y ı n l a r ı

- 2705

a z ı m

T a ş k e n t

l a s i k Y a p ı d a r Dizisi - 6 7

Dua Saatleri K i t a b ı / Rainer Maria Rilke

Özgün a d ı : Das Stundenbuch

Çeviren: Yüksel Ö z o ğ u z

Kitap editörü:

B a r ı ş Tut

Düzelti: Güven

Turan

Kapak t a s a r ı m ı : Mehmet Ulusel

B a s k ı :

Ş e f ı k

M a t b a a s ı

San.

ve

Tic. Ltd.

Ş t i .

Turgut Özal Cad. No: 137 İ k i t e l l i / İ s t a n b u l

Çeviriye temel

a l ı n a n b a s k ı : Die

Gedichte, Rainer Maria Rilke, lnsel Verlag, 1999

1. b a s k ı : İ s t a n b u l M a y ı s

2008

2. b a s k ı : İ s t a n b u l Ş u b a t 2009

ISBN 978-975-08-1425-9

© Y a p ı

Kredi Kültür Sanat a y ı n c ı l ı k Ticaret

ve

Sanayi 2007

S e r t i f ı k a No: 12334

Bütün a y ı n

h a k l a r ı

s a k l ı d ı r

Kaynak gösterilerek

a n ı t ı m

için

y a p ı l a c a k

k ı s a a l ı n t ı l a r

d ı ş ı n d a

y a y ı n c ı n ı n y a z ı l ı izni o l m a k s ı z ı n hiçbir yolla ç o ğ a l t ı l a m a z

Y a p ı

Kredi Kültür Sanat

Y a y ı n c ı l ı k

Ticaret ve Sanayi

Y a p ı

Kredi Kültür Merkezi

İ s t i k l a l

Caddesi No. 161

B e y o ğ l u

34433 İ s t a n b u l

Telefon: O 212) 252 47 00 pbx) Faks: O 212) 293 7 23

http:l/www.yapikrediyayinlari.com

e-posta: [email protected]

İ n t e r n e t s a t ı ş adresi: http://alisveris.yapikredi.com.tr

http:l/www.yapikredi.com



KÇKNDEKJJLEJR

Önsöz a r a S a y ı n • 7

i r i ş • 9

Rilke nin Y a ş a r i u n d a n Kesitler • 15

DU

S T L E R İ

K İ T B I

Birinci Kitap

Rahip H a y a t ı n a Dair • 3

İ k i n i Kitap

H a c ı l ı ğ a Dair •

83

Üçüncü Kitap

Yoksulluk ve Ölüme Dair • 123





ÖN§ÖZ

K a y ı p

giderken o an, dokununca bana

parlak, madeni bir

u r u ş l a :

Titrer d u y u l a r ı m . D u y u m s a r ı m Muktedirim -

tüm

b o y u t l a r ı y l a

günü

yakalamaya.

Yüksel Ö z o ğ u z ' u n ç e v i r d i ğ i elimizdeki kitap Rilke'nin Stu-

denbuch

a d l ı

y a p ı t ı n ı n bir bütün olarak Türkçe'ye ilk çevirisi. Gerçi

Türk okuru

bu k i t a b ı n i ç e r d i ğ i

b a z ı ş i i r l e r l e

A. Turan O f l a z o ğ -

lunun 1976'da

Seçilmif Ş i i r l e r

(Adam

Y a y ı n e v i )

v 1994'te Ahmet

Cemal in

ilke

(Kavram

Y a y ı n l a r ı )

a d l ı

seçkileriyle

t a n ı ş m ı ş t ı .

Ancak bu çeviriterin Türk okurunda y a n d ı r d ı ğ ı merak

v

ilgi

uzun bir süredir yeni

ş i i r

çevirileriyle yeterince

b e s l e n e m e m i ş t i r .

ua Saatleri K i t a b ı a d ı y l a

Türkçe'ye çevrilen bu ş i i r

k i t a b ı n ı

Rilke y a ş a m ı n d a dönüm n o k t a s ı diye nitelenen Rusya seyahatin

den hemen sonra, 1898'de, yirmi üç y a ş ı n d a y k e n yazmaya b a ş l a r ,

kitap 1905'te

a y ı m l a n ı r .

Rilke

R u s y a ' n ı n

uçsuz

u c a k s ı z d o ğ a s ı n ı n

v

sade

i n s a n l a r ı n ı n

kendisini

d e ğ i ş t i r d i ğ i n i ,

orada

v a r l ı ğ ı n

onu

ö z g ü r l ü ğ e k a v u ş t u r a n b a ş k a b o y u t l a r ı n ı y a k a l a d ı ğ ı n ı söyler.

Stundenbuch Almanca'da O r t a ç a ğ ' da oldukça y a y g ı n olan dua

k i t a p l a r ı n a

verilen

a d d ı r . Ünlü

r e s s a m l a r ı n resimleriyle süslenen

bu kitaplar giderek soylu

k i ş i l e r i n huzura

k a v u ş m a k

için s ı k s ı k

b a ş v u r d u k l a r ı kitaplara d ö n ü ş ü r . Rilke'nin elimizdeki ş i i r

k i t a b ı

da bir tür dua

k i t a b ı d ı r .

Lirik Ben'in, bir rahibin,

T a n r ı a r a y ı ş ı n ı ,

d u a l a r ı n ı ,

s o r u l a r ı n ı ,

ç e l i ş k i l e r i n i

a n l a t ı r .

Rahip H a y a t ı n a Dair , H a c ı l ı ğ a Dair v Yoksulluk v

Ölüme Dair a d l a r ı n ı t a ş ı y a n üç bölümden

l u ş a n

bu i t a b ı

y a z a r ı n

kendisinin tek bir

ş i i r ,

ş i i r l e r i n her birini ise birer

ş a r k ı

olarak

d e ğ e r l e n d i r d i ğ i bilinir.

Daha b a ş l a n g ı ç t a k i t a b ı n t a ş ı d ı ğ ı ad, i ç e r i ğ i n i n T a n r ı ile i l i ş -

kili o l d u ğ u n u vurgular.



Ancak, Rilke'nin a r a d ı ğ ı a n r ı H ı r i s t i y a n l a r ı n t a n r ı s ı d e ğ i l -

dir. G e r ç e k l e ş t i r i l m e s i gereken ortak bir etik

a n l a y ı ş ı

s u n m a d ı ğ ı

gibi,

y a ş a m d a n

sonra bir hayat da vaat etmez. Rilke'nin

T a n r ı ' s ı

Nietzsche

ve

romantizm

g e l e n e ğ i n i n ,

Rilke'yle

ç a ğ d a ş

Kafka,

Freud, Musil, Gustav

ahler ve daha

pek çok ismin de

y a p ı t l a r ı n a

y a n s ı t t ı k l a r ı

bir d e ğ i ş i m i n , Avrupa kültüründeki ç ö k ü ş olgusunun

d ı ş ı n d a d ü ş ü n ü l e m e z .

Genç Rilke

T a n r ı ' n ı n

böylesine uzakta,

g e r ç e k l i ğ i n

ötesinde,

e r i ş i l m e z

bir yerde

o l u ş u n d a n

y a k ı n ı r ;

onu gerçeklikte, nesnelerde

ve

kendi içinde, öznede arar.

A r a y ı ş t a k i

a m a c ı n ı n

ise ona

e r i ş m e k

y da onu

t a n ı m l a m a k d e ğ i l ,

sadece onu y da ona giden

y o l l a r ı

aramak

o l d u ğ u n u

söyler.

ua

aatleri

K i t a b ı ' n d a

bu içkin

y a ş a n t ı

y a n s ı t ı l ı r .

Ancak, bu y a ş a n t ı n ı n

i ç e r d i ğ i

y o ğ u n l u ğ u n Rilke'nin daha

sonraki

y ı l l a r d a

sonelerinde u y g u l a d ı ğ ı gibi klasik, k a p a l ı , biçimsel

s ı n ı r l a r

içeren bir

a n l a y ı ş ı y l a

dile getirilmesi

o l a n a k s ı z d ı r .

Rilke

bu

y a ş a n t ı y ı

bir yandan imge, ritim

ve

melodiyle

y o ğ r u l m u ş

bir

dil, öte yandan a l ı ş ı l a g e l m i ş her

tür

biçim

s ı n ı r l a r ı n ı

a ş a n a ç ı k

biçim

a r a c ı l ı ğ ı y l a

s o m u t l a ş t ı r ı r . imgeler

ve

melodi öngörülen dize

biçimini sürekli zorlar

ve a ş a r ,

bu

a ş ı ş

ise

k a f ı y e

düzenini etkiler,

hatta k ı t ' a l a r ı n y a p ı s ı n ı ve u z u n l u ğ u n u

her seferinde yeniden belir-

ler. A l ı ş ı l a g e l m i ş k a l ı p l a r

y ı k ı l ı r .

Ş i i r d e sürekli d e ğ i ş e n bir

k a f ı y e

düzenine ve dize

s a y ı s ı

sürekli

d e ğ i ş e n k ı t ' a l a r a r a s t l a r ı z .

İ m g e

ve

ses yüklü bu

a r a y ı ş

ş i i r i n i

Türkçe'ye çevirirken Yük-

sel

Ö z o ğ u z ' u n y a z a r ı n ne s ö y l e d i ğ i

kadar

n a s ı l s ö y l e d i ğ i n e büyük

özen g ö s t e r m i ş o l d u ğ u görülmekte. Ö z o ğ u z Rilke'nin

uzun

soluk-

lu dizelerinin o l u ş t u r d u ğ u gerilimi, dilin duygu

y o ğ u n l u ğ u n u

ve

t ı m s ı n ı Türkçe' de

d u y u m s a t ı r

okura. Sözün anlam boyutunu, gene

sözle

o l u ş a n

görsellikten

ve

melodiden

a y ı r m a d a n o l u ş t u r d u k l a r ı

bütünlükten ödün vermeden a k t a r m a y ı amaçlayan bir çeviri anla-

y ı ş ı y l a y a k l a ş ı r

ş i i r e .

ua

aatleri

i t a b ı ,

Rilke'yi çok e n i ş çevrelerde ünlü k ı l a n bu

ilk uzun

ş i i r nesnelerin, v a r l ı ğ ı n özüne yönelik bir a r a y ı ş ş i i r i y d i .

Ş i i r i i ş i t s e l n i t e l i ğ i nedeniyle

ş a r k ı

diye niteleyen ozan, ilerdeki

y ı l l a r d a Ş i i r v a r l ı ğ ı n

kendisidir diyecektir.

Ş a r a S a y ı n



Dieser grosse Lyriker

hat

nichts gemacht, als class

er das deutsche Gedicht

zum

erstmal volkommen

gemact hat .. er w ar in gewissem Sin n der religiöseste

Dichter seit Novalis, aber ich bin mir nicht sicher, o b

er überhaupt Religion hatte.

Robert Musil

Bu

büyük ş a i r , lman Ş i i r i ' n i ilk

kez

mükemmel

yapmaktan

b a ş k a

bir

ş e y y a p m a d ı .

o bir

anlamda

Novalis'ten bu yana en dindar ş a i r d i , ama onun bir

dini

o l d u ğ u n a

emin d e ğ i l i m .

Robert

Musil

Robert Musil'in, bu önemli

A v u s t u r y a l ı y a z a r ı n

sözleri ile

b a ş l a m a k

istedim.

Çünkü

onun Rilke için s ö y l e d i ğ i bu sözler

Stundenbuch ua Saatleri K i t a b ı

için de son derece yerinde bir

t a n ı m l a m a d ı r .

Rilke

lman Ş i i r i ' n i

doruklara

t a ş ı m ı ş

bir

ş a i r d i r ;

A l m a n c a n ı n s ı n ı r l a r ı n ı z o r l a m ı ş ,

ona yeni olanaklar

s u n m u ş , ş i i r

dilini

m ü z i ğ e d ö n ü ş t ü r m ü ş

bir

ş a i r d i r .

Yine

A v u s t u r y a l ı

bir yazar

olan Stefan Zweig, Rilke'nin ölümünden sonra y a p t ı ğ ı veda ko-

n u ş m a s ı n d a

ş ö y l e

der: Bir müzikle geldi Rilke, m ü z i ğ i

g i d i ş i n d e n

sonra da kalacak. Benim için ise Rilke, ş i i r l e r i n i o k u d u ğ u m za-

man, dildeki

u s t a l ı ğ ı n a ,

ifade gücüne hayran o l d u ğ u m , insan ru-

hunun

derinliklerine inme

y e t e n e ğ i n e

ş a ş ı r d ı ğ ı m ve

her seferinde,

İ y i ki

Almanca biliyorum

d e d i ğ i m ş a i r d i r .



Rilke

lman

dilini k u l l a n m ı ş t ı r , hiç ş ü p h e s i z lman

Ede-

b i y a t ı n ı n v

Kültürü nün

d e ğ e r l e r i

ile b e s l e n m i ş t i r (Alman

Ro-

mantizmi),

ama

i l i n d i ğ i

gibi, bir

lman

a i r d e ğ i l d i r .

1875

y ı l ı n d a

Prag da d o ğ a n Rilke, Prag o zamanlar Avusturya-Macaristan

İ m p a r a t o r l u ğ u n u n t o p r a k l a r ı

içinde

o l d u ğ u

için, bir

A v u s t u r y a l ı

ş a i r s a y ı l a b i l i r ,

ama

o

bunu da

a ş m ı ş , s a n a t ı

ile gerçek bir

A v r u p a l ı

ş a i r n i t e l i ğ i n e k a v u ş m u ş t u r .

Bunu hayat hikayesine

b a k t ı ğ ı m ı z

zaman

da

görebiliriz. Önce

A v r u p a n ı n

en

d o ğ u s u n a

g i t m i ş ,

iki

Rusya seyahati y a p m ı ş , daha sonra en b a t ı s ı n a Fransa ya u z a n m ı ş

bir süre Paris te Rodin in

y a n ı n d a

y a ş a m ı ş ,

hatta

F r a n s ı z c a

ş i i r l e r

y a z m ı ş , durmadan

Avrupa içinde yer

d e ğ i ş t i r m i ş ,

sürekli gidip

gelmelerle Almanya,

İ t a l y a v İ s v i ç r e

de y a ş a m ı ş

v

sonunda

da

İ s v i ç r e

de 1926

y ı l ı n d a

hayata gözlerini

y u m m u ş t u r .

Rilke,

ç o c u k l u ğ u n u

v

ilk gençlik

y ı l l a r ı n ı ,

D o ğ u

Avrupa

Kültürü ne, Slav Kültürü ne

a ç ı k ,

kozmopolit bir kent olan Prag da

geçirir.

İ l k gençlik ş i i r l e r i hep bu kente a d a n m ı ş t ı r . Bu ilk ş i i r l e r

fazlaca önemsenmezler, çünkü yeni bir soluk, yeni bir

b a k ı ş

a ç ı s ı

getirmezler. ua Saatleri K i t a b ı i ş t e bu y e n i l i ğ i getiren, Rilke yi

birdenbire büyük

ş a i r

konumuna yükselten

k i t a p t ı r ;

1905

y ı l ı n ı n

Noel inde

y a y ı m l a n m a s ı

ile birlikte, bir olay kitap

o l m u ş ,

Rilke yi

ise elit

t a b a k a n ı n g ö z b e b e ğ i durumuna e t i r m i ş t i r .

Bu elit

ı n ı f ı n ,

a y n ı

zamanda da soylu

v

zengin

s ı n ı f ı n ,

ilgisini

üstüne çeken Rilke, bu insanlarla olan

i l i ş k i l e r i n i yine kendi iste

d i ğ i

gibi düzenlemeyi

b i l m i ş t i r

çünkü

b e ş

p a r a s ı z

da olsa kendisini

hep onlardan biri gibi

g ö r m ü ş v

öyle de

d a v r a n m ı ş t ı r . O n l a r ı n

kendisine

s u n d u ğ u

olanaklardan

f a y d a l a n m ı ş

ama kendisi için,

bir anlamda

s a n a t ı

için, gerekli olan

y a l n ı z l ı ğ ı n ı

k o r u m a s ı n ı hep

b i l m i ş ,

kendisine sunulan villa

v ş a t o l a r d a , k ı ş ı n

k u l l a n ı l m a y a n

bu

b o ş

evlerde,

y a l n ı z

y a ş a y a b i l m e

o l a n a ğ ı n ı k u l l a n m ı ş t ı r .

Rilke

kendi ailesinin, küçük burjuva olarak t a n ı m l a n a b i l e c e k kültürünü

v

o l a n a k l a r ı n ı

da yine kendi

iç d ü n y a s ı n ı n

gücü ile

a ş m ı ş t ı r . Hiç

ş ü p h e s i z bu konuda ona, ailesinin köklerinin çok eski soylu bir ai

leye d a y a n d ı ğ ı söylencesine olan

s a r s ı l m a z i n a n c ı

da

a r d ı m c ı

olur.

A y n ı ş e k i l d e ,

gerek ailesinden, gerekse küçük

y a ş t a g ö n d e r i l d i ğ i

askeri okuldan

a l m ı ş

o l d u ğ u

koyu Katolik

e ğ i t i m i

de henüz genç

lik

y ı l l a r ı n d a n b a ş l a m a k

üzere sorgulayacak

v

a ş a c a k t ı r . S ı n ı r l a r ı



a ş m a

konusunda bir uzman olan Rilke için, sosyal h a y a t ı n getir

d i ğ i

s ı n ı r l a m a l a r ve

kurallar a s l ı n d a pek bir önem

t a ş ı m a z .

Rilke

e v l e n m i ş

ama normal bir birliktelik

y a ş a m a m ı ş

hiçbir

zaman

bir

aile

b a b a s ı k i m l i ğ i n e

sahip

o l m a m ı ş t ı r .

Her türlü sahiplenme duy

gusundan uzak

u r m u ş

hiçbir zaman bir ülkeye, bir

i ş i y e ,

bir eve,

bir

e ş y a y a

b a ğ l a n m a m ı ş

kendisine ait

d e ğ i l

bir evi, bir

m a s a s ı ,

bir

sandalyesi bile o l m a m ı ş t ı r .

Ö z g ü r l ü ğ ü

en son noktada y a ş a m ı ş bir

i n s a n d ı r .

B a ğ l ı k a l d ı ğ ı , s a d ı k

k a l d ı ğ ı

ve

her ş e y i n üstünde

t u t t u ğ u

tek

e ğ e r

s a n a t t ı r .

ua Saatleri

K i t a b ı

ş a i r i n

o zamanlar

a ş ı k

o l d u ğ u

Lou

nd-

reas-Salome ile birlikte g e r ç e k l e ş t i r d i ğ i ilk Rusya seyahatinden

(1899) hemen sonra

y a z ı l m ı ş t ı r .

Rilke

R u s y a ' n ı n

sonsuz steplerin

den o l d u ğ u

kadar, naif, sevecen, yoksul

ve

i n a n ç l ı h a l k ı n d a n da

e t k i l e n m i ş t i r .

Rilke'nin, bir yandan içinde Salome'ye k a r ş ı

d u y d u ğ u

a ş k ve bunun

y a r a t t ı ğ ı c o ş k u , öte yandan çevresinde gördüklerin

den kaynaklanan büyülenme derecesindeki etkilenme, onun kendi

içindeki bir

s ı n ı r ı

ilk

ş i i r l e r i n i n

gelip

d a y a n d ı ğ ı

s ı n ı r ı

a ş m a s ı n a

yol a ç m ı ş , içindeki c o ş k u y u dile aktarabilmesine

ve

böylece kendi

dilini, Rilke dilini

a r a t m a s ı n a

olanak

t a n ı m ı ş t ı r .

Bu etkitenme

nin

en güzel

y a n s ı m a s ı n ı

ise

ş i i r l e r i n

y a z ı l ı ş

biçiminde görebiliriz:

B a ş l ı ğ ı

olmayan, birinin i t t i ğ i yerde d i ğ e r i n i n b a ş l a d ı ğ ı , tamamen

serbest biçimde

y a z ı l m ı ş ,

kafiyesi

ve

m ü t h i ş bir iç

m ü z i ğ i

olan bu

ş i i r l e r

okuyucuda b o z k ı r l a r d a k i

r ü z g a r l a r ı ve

d a l g a l a n m a l a r ı

ve

onun

v e r d i ğ i

sonsuzluk duygusunu

y a ş a t ı r .

19 y ü z y ı l

sonu

y a l n ı z c a

Avusturya-Macaristan

İ m p a r a t o r -

l u ğ u ' n u n ç ö k ü ş ü n ü n d e ğ i l , a y n ı

zamanda büyük bir

d e ğ i ş i m ve

d ö n ü ş ü m ü n

y a ş a n d ı ğ ı

dönemdir.

Teknik

alanda birbiri

a r d ı n a

gelen iledernelerin bir sonucu olan Endüstri Devrimi'nin b a ş l a t t ı ğ ı

büyük

bir e ğ i ş i m ve

d ö n ü ş ü m d ü r bu. Rönesans'tan b a ş l a m a k üze

re,

s ı r a s ı y l a

Barok,

A y d ı n l a n m a

Klasik

ve Romantik

dönemlerle

doruk n o k t a s ı n a e r i ş m i ş

bir Avrupa Kültür

ve E d e b i y a t ı ' n ı n

elde

e t t i ğ i d e ğ e r l e r i n

teker teker

y i t i r i l d i ğ i

bir dönemdir. Yitirilen ya da

kaybolan nedir?

Hümanist d ü ş ü n c e l e r d e n ,

ahlaki

d e ğ e r l e r d e n

de

önce 'transendent'

( a ş k ı n )

d ü n y a n ı n yok

o i u ş u d u r

bu. Ve bunu

Ni-

etzsche o ünlü sözüyle ( Gott ist Tod , T a n r ı öldü ) en k ı s a

ve

en

a ç ı k biçimiyle b e l i r t m i ş t i r . Böylece

i n s a n ı n

bu dünyadaki yerini

ve



12

a n l a m ı n ı

sorgulayan,

b ş k

bir d e y i ş l e , i n s a n ı n v a r o l u ş u n u sorgu-

layan bir süreç de

b a ş l a m ı ş

olur.

İ ş t e

ua Saatleri

i t a b ı da

tam

da

bu noktada ortaya

ç ı k a r

ve

bu sorgulamaya

k a t ı l ı r .

Kitap boyunca

İ n s a n - T a n r ı

Hayat-Ölüm i l i ş k i s i

irdelenir.

Ş i i r l e r i n tümünde

'sen'

diye hitap edilen k i ş i

T a n r ı d ı r ,

Rilke O na sorular yöneltir, cevap

vermesi için y a l v a r ı r ,

b u n a l d ı ğ ı

zaman da küstahça hesap sorar.

A s l ı n d a insan v a r o l u ş u n u n s o r g u l a n m a s ı bu kitapla bitmez ancak

b a ş l a r

ve

tüm sanat h a y a t ı boyunca da devam eder.

Bir

y ü z y ı l ı n

sona

e r d i ğ i , b ş k

bir

y ü z y ı l ı n b a ş l a d ı ğ ı ,

bir dö-

nemin

d e ğ e r l e r i n i n

yok olmaya yüz

t u t t u ğ u

ve

b a ş k a

bir dönemin

d e ğ e r l e r i n i n y e ş e r m e y e b a ş l a d ı ğ ı

bu döneme

Alman

Edebiyat Tari-

hi'nde

Jahrhundertswende y ü z y ı l d ö n ü m ü ) a d ı verilir. Bu dönem

eski, yeni, birbirinden çok

a r k l ı ,

hatta

a r ş ı t d e ğ e r l e r i n

yan yana

ve

iç içe

o l d u ğ u ,

birbiriyle ç a r p ı ş t ı ğ ı , edebiyat tarihinin hiç ş ü p h e s i z

en ilginç dönemidir. Bir yanda

19 y ü z y ı l a

has realist

ve

naruralist

a k ı m l a r ,

öte yanda e ç m i ş e duyulan özlem

ve

onun y e ş e r t t i ğ i

Tart

pour l'art (sanat sanat içindir)

g ö r ü ş ü

ve

giderek modern

ü n y a n ı n

g e l i ş i n i

gösteren yeni

o l u ş u m l a r .

Endüstri Devrimi

ve

onun bir

y a n s ı m a s ı

olarak sanat

ve

ede-

biyat a l a n ı n d a ortaya ç ı k a n Naruralist a k ı m ,

i ş ç i s ı n ı f ı n ı n

ortaya

ç ı k ı ş ı ile birlikte, bireyi bir nesne durumuna indirgerken,

s a n a t ı

da

yüce bir amaç olmaktan

ç ı k a r m ı ş ,

y a l n ı z c a sosyal

k o n u l a r ı

düzen-

leyen bir araç

durumuna o k m u ş t u r .

Bu duruma çok geçmeden yeni

bir

a k ı m l a

Neoromantizm

a k ı m ı

ile

k a r ş ı

ç ı k ı l ı r .

Neoromantizm

g e ç m i ş e ,

Klasik

ve

özellikle de Romantik döneme, onun

d e ğ e r l e r i -

ne duyulan bir özlernin

ve

g e l e c e ğ e

yönelik bir

a r a y ı ş ı n

sonucudur:

Bireye

ve

sanata k a y b e t t i ğ i

d e ğ e r l e r i ,

yüce

ve

t a n r ı s a l d e ğ e r l e r i ye-

niden

k a z a n d ı r m a k

a m a c ı n ı güder. Sanat sanat içindir

g ö r ü ş ü

de

pek tabii ki bu

a k ı m

içinde yer

a l ı r . F r a n s ı z l a r

bu k ı m a Sembolizm

a d ı n ı

verirler

ve

son derece önemli, Verlaine, Baudlaire,

Mallarme

ve Rimbaud gibi 20.

y ü z y ı l ı n s a n a t ı n ı

da etkiliyecek

ş a i r l e r i

bu

a k ı m

içinde yer

a l ı r .

Fransa'ya

k o m ş u

Almanya' da Stefan Geor-

ge, Fransa'dan gelen bu güçlü r ü z g a r ı n , bu yeni a k ı m ı n etkisinde

k a l ı r k e n , Avusturya' da Hugo von

Hofmannsthal ve

Rainer Maria

Rilke, her ne kadar L'art

pour

l'art

d ü ş ü n c e s i n e b a ğ l ı

olsalar da,

Alman Romantizmi'ne

daha y a k ı n d ü ş e n

Neoromantizm

a k ı m ı



içinde yer a l ı r v daha özel bir yol izlerler. Öte yandan

y a l n ı z c a

gözle görülen gerçekleri, d ı ş gerçekleri

a l g ı l a y a n ,

y a l n ı z c a

o n l a r ı

önemli sayan naturalist

b a k ı ş

a ç ı s ı

gitgide yetersiz kalmaya

b a ş l a -

y a c a k t ı r . İ ç

gerçekler,

İ n s a n

ruhunun sonsuz derinlikleri

k e ş f e d i l -

meyi beklemektedir. Freud

v a r k a d a ş l a r ı

psikanaliz ,

b i l i n ç a l t ı

gibi kavramlarla yeni bir

ı ğ ı r

açacak

v

20.

y ü z y ı l d a

kendilerinden

çokca söz ettireceklerdir.

Rilke'nin ş i i r l e r i n i n

tümünü

göz önünde bulundurursak ua

Saatleri

K i t a b ı

hiç

k u ş k u s u z

en lirik l a n ı d ı r ,

çünkü

ş a i r henüz yir

mili

y a ş l a r ı n d a d ı r ,

o ş k u

doludur

v

İ n s a n

ruhunun

derinlikleri o

zamana d e ğ i n

hiç

y a p ı l m a d ı ğ ı

ölçüde gözlemlenir

v

dile getirilir.

Bir sonraki

k i t a b ı Buch der Bilder

(1902-1906),

Resimler K i t a b ı

bir

g e ç i ş

dönemi eseridir.

aha

sonraki

y ı l l a r d a ,

Fransa döneminde

y a z ı l a n

Neue Gedichte (1907-1908), Yeni Ş i i r l e r ' d e kurgu v kom

pozisyon, lirizm kadar, bazen

daha

da fazla önem

k a z a n ı r .

Ş a i r

b a k ı ş l a r ı n ı

bu kez

d ı ş

dünyaya, nesnelere yöneltir

ama

m a c ı

o n l a r ı

y a l n ı z c a d ı ş t a n

görüp anlatmak

d e ğ i l o n l a r ı n

özünü

kavramak

ve göstermektir.

Hep ş a i r i n

vasiyeti diye

a d l a n d ı r ı l a n Duineser

Elegien, Duino ğ ı t l a r ı

ise son derece

s a n c ı l ı

bir

y a r a t ı l ı ş

sürecine

sahiptir. 1912

y ı l ı n d a

y a z ı l m a y a

b a ş l a n a n

a ğ ı t l a r

ancak 1922 y ı l ı n -

da t a m a m l a n ı r Bir kriz döneminin eseridir.

Ş a i r , h a y a t ı n

a n l a m ı

olarak g ö r d ü ğ ü sanattan

o l d u ğ u

kadar, kendi s a n a t ç ı k i ş i l i ğ i n d e n

de

k u ş k u

d u y m a k t a d ı r : Bu

k u ş k u y u a ş a b i l m e k on

y ı l ı n ı

a l ı r .

Bu

y ı l l a r ı n ,

öncesi v

s o n r a s ı

ile Birinci

ünya S a v a ş ı ' n ı n

(1914-1918)

y a ş a n d ı ğ ı y ı l l a r o l d u ğ u h a t ı r l a n ı r s a ,

Rilke'nin

ruhunda

kopan

f ı r -

t ı n a l a r ı

anlamak

daha

kolay

o l a c a k t ı r . A ğ ı t l a r , h a y a t ı n v

tabii ki

s a n a t ı n a n l a m ı n ı

sorgulayan,

y o ğ u n

biçimde felsefe

a ğ ı r l ı k l ı

bir ya

p ı t t ı r .

ie

Sonetle an Orpheus (1922), Orpheus a Soneler ise a y n ı

y ı l

hemen

ğ ı t l a r ' ı n

a r d ı n d a n

y a z ı l m a s ı n a k a r ş ı l ı k

çok a r k l ı özellikler

gösterir: S a n a t ı n

b a ş t a c ı e d i l d i ğ i , h a y a t ı n

tüm

a c ı l a r ı n a r a ğ m e n

o n a y l a n d ı ğ ı hatta ü c e l t i l d i ğ i ,

Rilke'ye ait tüm üslup özelliklerinin

bir arada

o l d u ğ u

gerçek bir son eserdir.

Y a z ı m ı z ı n

b a ş ı n d a

yer alan Robert Musil'in sözlerini yeni

den h a t ı r l a t ı r s a k ,

onun sözünü e t t i ğ i d i n d a r l ı k n a s ı l bir

d i n d a r l ı k

olabilir? Her türlü

s ı n ı r l a m a y a v k a l ı p l a r a k a r ş ı

olan Rilke bu

konuda

da

tüm normlan sorgular,

T a n r ı ' y ı

k l i ş e l e r i a ş a r a k haya-



t ı n içinde nesnelerin,

v a r l ı k l a r ı n

özünde arar

v

bunu yaparken

de

ruhunun

derinliklerinde en dindar insandan da

daha

dindar

kalabilir. Günümüzde,

tüm

dünyada dinlerin

ç a t ı ş m a s ı n d a n

söz

edilmektedir.

A n l a ş m a z l ı k l a r ı n , a y n ı n c ı l ı ğ ı n hatta a v a ş l a r ı n

gelip

bu noktada

d ü ğ ü m l e n d i ğ i

görülür.

İ ş t e

tam

da

bu yüzden bir kez

daha

Rilke nin sesini duymak, söylediklerine kulak vermek herkese

iyi gelir diye

d ü ş ü n ü y o r u m .

İ s t n b u l Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Alman Filolojisi

ö ğ r e t i m

üyesi olarak y ı l l a r c a

v e r d i ğ i m

edebiyat dersleri

a r a s ı n d a

Rilke seminerlerinin (yüksek lisans) yeri hep bir

b a ş k a

o l m u ş t u r .

Rilke nin

ş i i r l e r i n d e k i A l m a n c a n ı n g ü z e l l i ğ i n i v

o son derece

kendine özgü

ü ş ü n c e l e r i n i v b a k ı ş

a ç ı s ı n ı

ö ğ r e n c i l e r l e p a y l a ş m a k ,

bana hep

o l a ğ a n ü s t ü

bir serüven duygusu v e r m i ş v bende

b u n l a r ı

daha çok insanla

p a y l a ş m a k

arzusunu

u y a n d ı r m ı ş t ı r .

Stundenbuch Dua Saatleri

K i t a b ı n d a n y a p t ı ğ ı m ilk çeviri de-

nemeleri,

y ı l l a r

öncesine

d a y a n ı r .

Ş i i r l e r i n hepsini çevirmek fikri,

bir yandan çok çekicidir ama Rilke nin

o l a ğ a n ü s t ü

güzellikteki dili

k a r ş ı s ı n d a

korkuya

k a p ı l m a m a k

pek de

mümkün d e ğ i l d i r .

Bir de

h a s t a l ı k v

ölüm gibi,

h a y a t ı n

z o r l u k l a r ı

ile

b a ş etmek

gerekince,

uzunca bir süre bu

t a s a r ı

gündeminden

d ü ş m ü ş t ü .

Bugün, bir hayali, gecikme ile de olsa, g e r ç e k l e ş t i r e b i l m i ş

o l m a n ı n , korkumu yenip ş i i r l e r i n tümünü Türk okuruna

Türkçe

olarak

a k t a r a b i l m i ş

o l m a n ı n

m u t l u l u ğ u n u y a ş ı y o r u m .

A r a l ı k 2 6

Yüksel

Ö z o ğ u z



RJ[J[Jf(E NllN Y

Ş A M [ J I N J D / ~

N KE§TITJLER

1875 4 A r a l ı k günü Rainer Maria Rilke Prag da d o ğ d u A s ı l

a d ı

Rene Karl Wilhelm Johann Joseph

Maria

Rilke ydi.

B a b a s ı demiryolu m ü f e t t i ş i (eski asker) 1838 Bohemya

d o ğ u m l u

Joseph Rilke, annesi

ise

85 Prag d o ğ u m l u

Sophie Entz.

1884 Annesi b a b a s ı a y r ı l a n Rilke annesinin y a n ı n d a k a l ı r .

Prag da ilkokula gitmektedir.

1886 St. Pölten deki Askeri Lise ye b a ş l a r . Rilke i s t e ğ i d ı ş ı n d a

g ö n d e r i l d i ğ i bu okuldan b e ş y ı l sonra s a ğ l ı k nedenleri ile

a y r ı l ı r İ l k ş i i r l e r i n i

burada yazmaya

b a ş l a r

1891

A v u s t u r y a n ı n

Linz

ş e h r i n d e k i

Ticaret Akademisi ne ya

z ı l ı r

1892 Prag da özel ders alarak lise bitirme s ı n a v l a r ı n a h a z ı r l a -

n ı r

1894 İ l k ş i i r k i t a b ı eben

un

ieder a y ı m l a n ı r

1895 Lise bitirme

s ı n a v l a r ı n ı

(Abitur) takdir alarak

b a ş a r ı r .

Prag Üniversitesi nde sanat tarihi, edebiyat tarihi

ve

fel

sefe derslerine kaydolur.

aha

sonra ilk

ş i i r

k i t a b ı kabul

e d e c e ğ i arenopftr a y ı m l a n ı r .

1896 Prag Üniversitesi nde bölüm

d e ğ i ş i k l i ğ i

yapar;

Hukuk ve

Siyasal Bilgiler Fakültesi ne geçer. Üniversite e ğ i t i m i için

Almanya ya Münih Üniversitesi ne gelen Rilke yeniden

sanat tarihi

ve

estetik derslerine devam eder.

1897 Kendisinden on dört y a ş büyük

ve

bir orientalistle evli

olan Rus

a s ı l l ı

Lou Andreas-Salome ile

t a n ı ş ı r . Ekim

a y ı n d a Berlin e giden Salome nin

p e ş i n d e n

Berlin e gider



l

(ilk büyük a ş k ı ) . Ş i i r k i t a b ı Traumgekrönt y a y ı m l a n ı r .

Prag'da m

Frühfrost

sahneye koyulur. Salome Ri lke'ye

ö n a d ı n ı

Rene yerine Rainer olarak

k u l l a n m a s ı n ı

önerir.

1898 Berlin' de adres

d e ğ i ş i k l i ğ i :

Schmargendorf. r a l ı k a y ı

sonuna kadar Kuzey Almanya'da Bremen ve s a n a t ç ı köyü

Worpswede'de

k a l ı r . Florenzer Tagebuch'u

yazar.

Schmar-

gendofer Tagebuch'a b a ş l a r .

Advent ve

b a ş k a y a z ı l a r ı

y a y ı m l a n ı r .

1899 Rilke Salome'yle birlikte ilk Rusya seyahatini g e r ç e k l e ş

tirir (Nisan-Haziran).

Stundenbuch'un

ilk bölümü yazar.

Mir zur Feier

a d l ı ş i i r k i t a b ı y a y ı m l a n ı r .

1900 Lou Andreas-Salome ile birlikte ikinci Rusya seyahatini

yapar

( M a y ı s - A ğ u s t o s ) .

Heinrich Vogeler'in davetini ka

bul ederek Worpswede'ye gider.

Worpsweder Tagebuch'a

b a ş l a r . Vom lieben o undAndres a y ı m l a n ı r .

1901 Münih Arco, Riva

ve

Prag'a seyahatler. Ressam Paula

Modersohn-Becker'in

a r k a d a ş ı h e y k e l t ı r a ş

Clara Wes-

thoff (1878-1954) ile Bremen'de evlenir. Yeni evliler

Bremen

y a k ı n l a r ı n d a k i

Westerwede' de

y a ş a m a y a b a ş

lar.

Stundenbuch'un

ikinci bölümünü yazar (Eylül). 12

A r a l ı k t a k ı z l a r ı

Ruth (1901-1972) dünyaya gelir.

1902

ğ u s t o s a y ı n ı n

sonuna kadar

k a r ı s ı

ve k ı z ı ile

Wes-

terwede' de y a ş a r . Daha sonra evlilik bozulur, dokuz a y l ı k

k ı z ı annesinin y a n ı n d a

k a l ı r .

Para kazanmak için önemli

k i ş i l e r l e ilgili monografiler yazma k a r a r ı a l ı r .

1903 Paris seyahati ve August Rodin (1840-1917) ile t a n ı ş m a .

Das taegliche Leben

ve

Buch der Bilder a y ı m l a n ı r .

1903 İ t a l y a seyahati (Roma,Venedik,Viareggio)

s o n r a s ı n d a

Fransa'ya döner. Viareggio' da

Stundenbuch'un

üçüncü

bölümünü tamamlar.

Worpsweder Tagebuch


Rodin üzerine y a z d ı ğ ı ilk monografi


1904 Haziran'a kadar Roma'da, daha sonra a l t ı ay boyunca Da-

nimarka ve İ s v e ç t e

y a ş a r . Die Aufzeichnungen des Ma/te

Laurids Brigge a d l ı r o m a n ı n ı

yazmaya b a ş l a r .

Die Weise

von Liebe und Tod des Cornets Christoph Rilke nin

ikinci

y a z ı l ı m ı y a y ı m l a n ı r .



7

1905 l o s e l - V e r l a g ı n kurucusu, y a y ı n c ı Anton Kippenberg'le

t a n ı ş m a s ı ve

y ı l l a r süren büyük bir

d o s t l u ğ u n

b a ş l a n g ı c ı .

Stundenbuch

y a y ı m l a n ı r

ve

olay kitap olur. Almanya' da

ç e ş i t l i seyahat

ve

konferanslar. Eylül

ve

Ekim a y l a r ı n d a

Rodin'in y a n ı n d a Meudon' da (Fransa) k a l ı r .

1906 Rodin'n y a n ı n d a d ı r .

B a b a s ı n ı n

14.03.1906'da ölümü ve

Prag seyahati. Almanya'da ç e ş i t l i konferanslar verir; ma

y ı s

a y ı n d a n

sonra Paris'te ev tutar.

Das Buch der Bilder

öylesine büyük bir a ş a r ı

k a z a n ı r

ki ikinci b a s k ı s ı y a p ı l ı r .

ie

eise

von Liebe

und

Tod

des

Cornets Christoph Rilke

ilk

kez kitap olarak

a y ı m l a n ı r .

1907 Rilke Paris'te y a ş a r , k o n f e r a n s l a r ı için ç e ş i t l i seyahatler

yapar. M a y ı s a y ı n ı Capri, Napoli ve Roma' da geçirir.

K a s ı m a y ı n d a Venedik'tedir.

Neue Gedichte

A r a l ı k a y ı n d a


1908 Ş u b a t sonundan Nisan o r t a s ı n a kadar Rilke yeniden

Capri'dedir.

K a s ı m d a

genç

y a ş t a

ölen ressam Paula

Modersohn-Becker için

ve

dostu Kont von Kalckreuth

için birer Requiem ( a ğ ı t ş i i r yazar; bu ş i i r l e r er Neuen

Gedichte nin

son bölümünde yer a l ı r .

1909 Rilke Paris'te y a ş a r ve Prenses Marie von Turn und

Taxis-Hohenlohe ile t a n ı ş ı r ; o da Rilke'nin dostu ve ko

ruyucusu o l a c a k t ı r .

1910 Rilke Prenses M.vT.T-Hohenlohe'nin davetini kabul eder

ve Duino Ş a t o s u n a

gider. Y ı l ı n sonuna

d o ğ r u

Cezayir

ve

Tunus seyahatleri. Tek r o m a n ı olan, ie Aufzeichnungen

des

Ma/te Laurids Brigge


1911 Rilke Paris'te a ş a r ama sürekli seyahat eder: Napoli, Ka

hire, Nil gezisi, Venedik, Prag, Leipzig, Weimar, Berlin,

Münih

Bologna. Rilke Ekim'den itibaren 1912 M a y ı s

a y ı n a kadar Duino

ş a t o s u n d a y a ş a r .

1912

Ocak a y ı n ı n

sonunda

Duineser Elegien in

ilk iki

a ğ ı t ı

y a z ı l ı r . Venedik'te Eleonore Duse ile t a n ı ş ı r ve M a y ı s

a y ı n d a n Eylül o r t a l a r ı n a kadar Venedik'te k a l ı r . Sonra

yine Duino'ya gider. İ s p a n y a seyahati (Toledo, Cordoba,

Sevilla). Çeviri ç a l ı ş m a l a r ı .



lH

1913 Paris te yeni adres: Rue Champagne Premiere. Almanya

içinde ç e ş i t l i

seyahatler. Ekim den sonra yeniden Paris.

Duino

Ş a t o s u n d a

y a z m ı ş o l d u ğ u

Marienleben

y a y ı m l a

n ı r .

1914 Nisan ve M a y ı s

Duino

Ş a t o s u . M a y ı s t a n itibaren Vene

dik, As sisi, Milano. Eylül den sonra

Münih'te

ev tutar.

S a v a ş

b a ş l a d ı ğ ı n d a ilk heyecanla b e ş

ş a r k ı

yazar ( k ı s a

süre sonra bu heyecan büyük bir korkuya

d ö n ü ş e c e k t i r ) .

1915 Rilke askere

ç a ğ r ı l ı r

ve Bohemya ya gönderilir.

K a s ı m

a y ı n d a

Duineser Elegien in

en

k a r a m s a r ı

olan

Dördüncü

A ğ ı t ı yazar.

1916 Rilke önemli d o s t l a r ı n ı n araya girmesiyle Viyana da as

keri

a r ş i v d e

görevlendirilir ve bir

y a r ı

y ı l burada ç a l ı ş ı r ,

daha sonra da askerlikten muaf tutulur.

Temmuz'dan

sonra

Münih'e

gider.

1917-18

Münih'te

oturur. Almanya içinde seyahatler yapar.

1919 Haziran a y ı n a kadar Münih'tedir sonra

İ s v i ç r e y e

geçer:

Bern, Nyon, Cenevre,

Zürih

(Haziran-Eylül). Bir

konferans serisi için E k i m - K a s ı m ) : Zürih, St. Gallen,

Lozan, Basel, Bern, Wintertur. Bu seyahati s ı r a s ı n d a

Wintertur'da Reinhart

k a r d e ş l e r l e t a n ı

ve büyük bir

dostluk b a ş l a r . Locarno ya gider ve bir

daha

Almanya ya

dönmeme

k a r a r ı

a l ı r .

1920 Rilke Cenevre de

h a y a t ı n ı n

en önemli son

a ş k ı

olan Rus

a s ı l l ı k a d ı n ressam Baladin Klossawska ile t a n ı ş ı r .

1921 Wallis de Muzot Ş a t o s u n u k e ş f e d e r . Rilke nin dostu ve

koruyucusu olan Reinhart

k a r d e ş l e r

ş a t o y u önce Rilke

için kiralar, daha sonra da s a t ı n

a l ı r l a r .

Baladin Klos

sawska

ş a t o n u n

oturulur hale gelmesinde

y a r d ı m c ı

olur

ve

daha sonra Rilke nin rahatça tek b a ş ı n a ç a l ı ş a h i l m e s i

için Berlin e geri döner. Muzot Ş a t o s u Rilke nin ölümüne

kadar o t u r a c a ğ ı s ı ğ ı n a ğ ı olur.

1922 Rilke bir türlü t a m a m l a y a m a d ı ğ ı Duineser Elegien in ek

sik kalan bölümlerini (5-10) 7-14 Ş u b a t a r a s ı n d a , çok ı s a

bir sürede, tamamlar. A y r ı c a a ğ ı t l a r ı n y a n ı s ı r a Sonetle an

Orpheus u önceden p l a n l a n m a m ı ş

o l m a s ı n a r a ğ m e n

bir



19

ç ı r p ı d a

(2-23

Ş u b a t )

yazar. 1922 y ı l ı n ı n

Ş u b a t ı

Rilke nin

h a y a t ı n d a k i

en verimli zaman dilimidir.

1923 Rilke Valmont daki sanatoryumda tedavi için

k a l ı r

( A ğ u s t o s - Eylül). u ineser legien ve Sonette an Orpheus

y a y ı m l a n ı r . A r a l ı k t a tekrar sanatoryuma yatar.

1924 Ocak sonuna kadar s a n a t o r y u m d a k a l d ı k t a n sonra, oto

mobille

F r a n s ı z İ s v i ç r e s i n d e d o l a ş ı r

ve F r a n s ı z c a

ş i i r l e r

yazar.

1925 Paris e gider ( O c a k - A ğ u s t o s ) . Muzot Ş a t o s u n d a bir süre

k a l ı r ,

tekrar sanatoryuma yatar.

1926 a y ı s

a y ı n a

kadar sanatoryumda k a l ı r , h a s t a l ı ğ ı n a löse

mi t e ş h i s i konur. Rilke son kez Vevey

ozan

ve

Sierre ye

gider.

A r a l ı k

a y ı n d a sanatoryuma yatmak zorunda

k a l ı r .

13 A r a l ı k t a ou Andreas Salome ye Rusça bir veda mek

tubu yazar. 29

A r a l ı k t a

hayata gözlerini yumar.

1927 2

Ocak 1927 de Raron M e z a r l ı ğ ı n a defnedilir.





DU

T L E R İ

K İ T B I





İ R İ N C İ

K İ T P

Rahip

H a y a t ı n a

air





25

KAYIP giderken o an dokununca bana

parlak madeni bir u r u ş l a :

Titrer

d u y u l a r ı m .

D u y u m s a r ı m

Muktedirim -

tüm

b o y u t l a r ı y l a

günü yakalamaya.

Tamamlanmaz hiçbir ş e y , ben bakmadan

durur tüm o l u ş u m l a r k ı p ı r d a m a d a n .

lgundur a r t ı k

b a k ı ş l a n ı n

ve bir gelin gibi

y a k l a ş ı r herkese arzu e t t i ğ i her nesne.

Küçük demem hiçbir

ş e y e ,

severim onu yine de

ve

resmederim

a l t ı n

zemin üstüne kocaman

ve k a l d ı r ı r t u t a r ı m yükseklere kimin

ruhunu çözüp a ç a c a ğ ı n ı sormadan

Y Ş I Y O R U M h a y a t ı m ı giderek g e n i ş l e y e n ,

nesnelerin üzerinden

k a y ı p

giden halkalarda.

Son halkaya u l a ş a m a r n hiç belki de

ama denemek istiyorum yine de.

T a n r ı n ı n , bu çok eski kulenin e t r a f ı n d a ,

dönüp duruyoruro binlerce y ı l d a n bu yana;

ama bilmiyorum henüz bir ş a h i n miyim bir f ı r t ı n a

m ı

ya

da bir büyük ş a r k ı .



6

İ R Ç O K

k a r d e ş i m

var

g i y m i ş

rahip cüppesi

defne

a ğ a ç l ı

m a n a s t ı r l a r d a güneydeki.

Biliyorum

m a d o n n a l a r ı

ne denli insanca

t a s a r l a d ı k l a r ı n ı

ve

ç o ğ u zaman hayal ediyorum genç T i z i a n l a r ı ,

onlar sayesinde korlar içinde yürür a n r ı .

ma ben içime dönüp

d i n l e d i ğ i m d e :

Benim

a n r ı ı n

k a r a n l ı k ve

d o k u n m u ş

öylesine

yüzlerce kökten

o l u ş u r

ve emer sessizce.

Y a l n ı z c a

onun

s ı c a k l ı ğ ı n d a n

k a l d ı r ı n c a b a ş ı m ı ,

pek bir ş e y bilemem çünkü tüm d a U a r ı m

durur ta derinlerde ve titrer sadece rüzgar esince.

C NIMIZ i s t e d i ğ i

gibi resmedemeyiz seni

içinden sabah ç ı k a c a k olan a l a c a k a r a n l ı k .

Eski boya ç a n a k l a r ı n d a n çekip a l d ı k

a y n ı

f ı r ç a

darbelerini ve ı ş ı k huzmelerini

e r m i ş l e r onlara s a r ı p saklar seni.

Resimlerden duvarlar koyuyoruz senin önüne;

öylesine ki binlerce duvar durur çevrende.

Saklar seni çünkü dindar ellerimiz

kalbimiz ç o ğ u n l u k l a a ç ı k ç a görse de.



27

S ViYORUM b e n l i ğ i m i n k a r a n l ı k saatlerini

içinde d u y u l a r ı ı n ı n d e r i n l e ş i p g i t t i ğ i

bulunur arda eski mektuplardaki gibi

günlük ş m ı ı n ı n y a ş a n ı p b i t m i ş bir hikayesi

u z a k l a ş ı l m ı ş ve

a ş ı l m ı ş bir efsane gibi.

Bana onlar haber verir o yeri ki

v a r d ı r

orada

ikinci ve g e n i ş z m n l ı bir h a y a t ı m .

e

bazen de benziyarum bir a ğ a c a ,

bir

m e z r ı n

üstünde h ı ş ı r d a y a n kocaman

göçüp g i t m i ş

ç o c u ğ u n

r ü y a s ı n ı c n l n d ı r n

s ı c a k kökleriyle s a r m a l a y ı p

t u t t u ğ u )

o rüya ki yitip

g i t m i ş

hüzünlerde

ş a r k ı l a r d a .



28

SEN k o m ş u

T a n r ı

e ğ e r senin bazen

uzun gecelerden birinde çalarsam k a p ı n ı

pek

d u y m a d ı ğ ı m

içindir nefes verip

a l d ı ğ ı n ı

ve

bilirim: Y

l n ı z s ı n

o koskoca mekanda.

Olursa bir ş e y e i h t i y a c ı n yok ki kimse y a n ı n d a

aranan ellerine bir bardak su sunacak:

Dinliyoruru hep. Bir i ş a r e t ver bana.

Ço a k ı n d a y ı m sana.

Y a l n ı z c a

incecik bir duvar var

a r a m ı z d a

n a s ı l s a çünkü çok mümkündür:

Ya sen b a ğ ı r ı r s ı n ya da ben -

y ı k ı l ı v e r i r

duvar

hiç gürültü etmeden.

l u ş m u ş t u r

o senin resimlerinden.

Resimlerin isimler gibi

k a p a t ı r

seni.

e

p a r l a y ı n c a içimdeki ı ş ı k iyiden

t a n ı r seni derin b e n l i ğ i m yeniden

s a ç ı l ı p dökülür y a l d ı z olur çerçevelerinde.

e

d u y u l a r ı m o çarçabuk yorulan

k a l ı r

yersiz yurtsuz senden

a y r ı l ı r



29

Y LNIZC

bir kez

o l s a y d ı

tam bir sessizlik.

S u s s a y d ı

tesadüfi olanla ortalama olan

v

k o m ş u d n

gelen

g ü l ü ş m e l e r

v gürültüsü b e y n i ı n c i e k i d ü ş ü n c e l e r i n

beni

a ç ı k v

u y n ı k olmaktan

a l ı k o y a n

-

O zaman binlerce kez

y o ğ u n l ş n d ü ş ü n c e y l e

d ü ş ü n ü r d ü m

seni ta

k ı y ı l a r ı n a

varana dek

v

sahip olabitirdim sana bir gülümseme süresince),

tüm

ş m k t

olana hediye etmek için seni,

bir

t e ş e k k ü r

olarak.

Y Ş I Y O R U M

tam da, bir

ü z y ı l

sona ererken.

Hissediliyor

r ü z g a r ı

büyük bir yapraktan gelen,

T a n r ı n ı n

senin v benim b e t i m l e d i ğ i m i z

henüz

y a b a n c ı

ellerde dönüp duran.

l ş ı l t ı s ı

hissediliyor yeni bir

a ç ı d a n ,

orada

e r ç e k l e ş e b i l i r

her

ş e y

Sessiz güçler

a ç ı l ı m l a r ı n ı

s ı n ı y a r

birbirlerine sorgulayan gözlerle bakarken.



ÖYLE

a n l ı y o r u m senin sözlerinden

ta

d a v r a n ı ş

öykülerinden gelen

ellerinin

n a s ı l

da

var ederken

s ı n ı r l a y a n y u v a r l a k l a ş m a s ı n ı s ı c a k

v bilgece.

Y a ş a m a k

derken güçlü

Ölmek

derken sessizce

v durmadan t e k r a r l a d ı ğ ı n : Olmak

ma cinayet geldi ilk ölümden önce.

Bir çatlak l u ş t u o zaman olgun çevrelerinde

v

bir ç ı ğ l ı k

t o p l a d ı

tüm

sesleri

henüz

o l u ş a n

seni söylemek için

seni

t a ş ı m a k için

bir köprü gibi tüm

u ç u r u m l a r ı

a ş a n

O zamandan beri kekeledikleri

k ı r ı n t ı l a r ı d ı r

senin eski isminin.



3

olgun

abil

Çocuk

k o n u ş t u :

BEN

ben

d e ğ i l i m .

Bir

ş e y

y a p t ı

bana

k a r d e ş i m

gözlerimle g ö r e m e d i ğ i m .

l ş ı ğ ı a l d ı

benden.

Geri

itip yüzümü

ç ı k a r d ı öne kendi yüzünü.

O

y a l n ı z ş i m d i .

S a n ı y o r u m

kalacak öyle de.

Çünkü

kimse ona

a p m ı y o r

onun bana

y a p t ı ğ ı n ı .

Herkes benim yolumu izledi

herkes y a ş a y a c a k onun hiddetini

ve

herkes mahvolacak onun yüzünden.

S a n ı y o r u m ki

a ğ a b e y i m

hiç uyumuyor

bir mahkeme sanki.

Gece beni

d ü ş ü n d ü

onu

d e ğ i l .

EY k a r a n l ı k d o ğ d u ğ u m

derinliklerinden

seviyorum seni daha çok alevden

d ü n y a n ı n

s ı n ı r l a r ı n ı

belirleyen

ı ş ı k

saçarak

e t r a f ı n a

a y d ı n l a t a n

bir

a l a n ı

ve

hiçbir

c a n l ı

seni oradan t a n ı m l a y a m a d ı .

Ama

k a r a n l ı k

çeker

a l ı r

her ş e y i kendine:

Nesneleri

ve

alevleri

h a y v a n l a r ı

ve beni

n a s ı l da

iç içe

y e r l e ş t i r i r

i n s a n l a r ı

ve

güçleri -

Mümkündür

Bir büyük güç

k ı m ı l d a y ı v e r i r y a n ı

b a ş ı m d a .

İ n a n ı n ı n k a r a n l ı k l a r a



3

VE i n a n ı n ı n ş i m d i y e

dek

s ö y l e n ı n e m i ş

her

ş e y e .

zat

etmek istiyorum en

i n a n ç l ı d u y g u l a r ı m ı ,

kimsenin cesaret

e d e m e d i ğ i

istemeye

benim için oluverir

k e n d i l i ğ i n d e n .

Haddini bilmezlik mi bu

a n r ı

m affet.

ma

sana söylemek

i s t e d i ğ i m

ş u :

Taze bir sürgün gibi olsun en büyük gücüm

d a r g ı n l ı k

bilmeyen

ve

tereddüt bilmeyen;

aynen

ç o c u k l a r ı n

sevgisiyle

ö z d e ş .

Bu sel gibi

c o ş m a l a r l a ,

bu u l a ş m a l a d a

g e n i ş

kollardan

a ç ı k

denize

bu gittikçe büyüyen tekrarlada

itiraf

etmek istiyorum

sunmak

istiyorum seni

daha

önce hiç kimsenin

y a p m a d ı ğ ı

gibi.

Ölçüsüzlükse bu ölçü bilmez yap beni

d u a l a r ı m d a

öyle ciddi

ve

öyle y a l n ı z

dursunlar v a r ı n c a bulutsu

a l n ı n a .



BU dünyada

a l n ı z ı m m

yeterince

y a l n ı z d e ğ i l

kutsamak için her

a n ı .

Bu dünyada

a z ı c ı ğ ı m

ama yeterince az

d e ğ i l

durm k için önünde senin bir nesne gibi

k a r a n l ı k

ve

a k ı l l ı

istiyorum iradem olsun

ve

irademle

yürümek

eyleme giden yolda

ve

sessiz sakin sanki çekingen zamanlarda

b i r ş e y l e r y a k l a ş ı r k e n

istiyorum bilenler

a r a s ı n d a

olmak

y da

y a l n ı z

kalmak.

istiyorum daima seni

tüm v a r l ı ğ ı n l a y a n s ı t m a k

ve istemiyorum hiç kör ya da

y a ş l ı

olmak

t a ş ı m a k

için senin

a ğ ı r

ve

sallanan resmini.

istiyorum kendimi a ş m a k .

İ s t e r n e m

hiçbir yerde

b ü k ü l m ü ş

kalmak

~ ü n k ü

yalan dolana benzer bükülüp

k ı v r ı l m a k .

İ s t i y o r u m d e ğ e r i m

olsun

senin önünde gerçekten.

İ s t i y o r u m

anlatmak kendimi

g ö r d ü ğ ü m

bir resim gibi

uzun süre

ve

y a k ı n d a n

k a v r a d ı ğ ı m bir

sözcük gibi

her

günkü m a ş r a p a m

nnemin

yüzü gibi

bir gemi gibi

beni

t a ş ı y a n

en ölümcül

f ı r t ı n a d a n .



GÖRÜYORSUN çok

ş e y

istiyorum.

Belki de istiyorum her

ş e y i :

Her

sonsuz

d ü ş ü ş t e k i

k a r a n l ı ğ ı

v her

y ü k s e l i ş t e k i ı ş ı k

saçan oyunu.

O kadar insan

y a ş ı y o r da

istemiyor hiçbir

ş e y

üstünkörü

y a r g ı l a m a d a n d o ğ a n

dümdüz

duygulada b e z e n m i ş l e r

ma

sen sevinirsin her

yüz

için

hizmet veren ve bilmek isteyen.

Sevinirsin herkese bir a l e t m i ş ç e s i n e

sana gereksinimi olan.

Henüz

s o ğ u m a m ı ş s ı n v çok geç s a y ı l m a z

dalmak

için durmadan

o l u ş a n

derinliklerine

orada hayat kendini ele verir sessizce.

İ N Ş A

etmekteyiz seni titreyen ellerle

v

ilediyoruz zerre zerre.

ma

kim

tamamlayabilir ki seni

ey koca kilise.

Nedir ki

Roma?

Y ı k ı l m a k t a

Nedir ki Dünya?

D a ğ ı l a c a k

y a k ı n gelecekte

kuleleri kubbelerine

k a v u ş m a d a n

v

millerce uzanan mozaikten

ı ş ı y a n

a l n ı n l a

sen süzülüp

ç ı k m a d a n



mabazen rüyamda

senin ülkeni

görebiliyorum tümüyle

en derindeki b a ş l a n g ı c ı n d a n

ç a t ı s ı n d a k i a l t ı n eksenine.

Ve

görüyorum: D u y u l a r ı ı n ı n

ş e k i l l e n d i r i p b e z e d i ğ i n i

tepedeki en ince süsleri.

BU yüzden seni

i s t e d i ğ i

için birisi o denli

biliyorum

h a k k ı m ı z

olabilir seni istemeye.

a z ı p

d a ğ ı t s a k

da biz

tüm

derinliklerini:

T ı p k ı

bir

d a ğ d a a l t ı n

bulundu diye

ve kazmaya takat k a l m a y ı n c a y a dek kimsede

a l ı p ç ı k a r ı r nehir gün ı ş ı ğ ı n a

dalar t a ş l a r ı n s e s s i z l i ğ i içine

o a ğ ı r

t a ş l a r ı n .

Biz istemesek de

T a n r ı o l g u n l a ş m a k t a .



H Y TIND Ki birçok

k r ş ı t ı

b a r ı ş t ı r ı p

bir imgede toplayabilen

ç ı k a r ı p

atar

gürültücüleri

s a r a y ı n d a n ,

d e ğ i ş i r

davet

a n l a y ı ş ı ,

sen olursun misafiri

huzur dolu k ş m l r d

k a r ş ı l a n a n .

Sen ikinci k i ş i s i onun

y a l n ı z l ı ğ ı n ı n ,

m o n o l o g l r ı n hep

a y n ı

kalan merkezi

v

her çember senin

e t r a f ı n d a

çizilen

f ı r l a t ı r

ona bir

h l k y ı z m n ı n

içinden.

N SIL D

a ş ı r ı y o r

ellerim

f ı r ç a l a r a r a s ı n d a ?

T a n r ı m ,

seni resmederken

d e ğ i l s i n f a r k ı n d a .

Seni duyumsuyorum.

D u y u l a r ı ı n ı n

en ucunda

b a ş l ı y o r s u n . inceden sanki birçok a d a c ı k l a

v

gözlerinle hiç k ı r p ı ş m a y a n ,

ben ise o mekan.

D e ğ i l s i n a r t ı k

o parlak günlerinde

meleklerin

d n s ı n ı n tüm h a t l a r ı

v

uzaklar seni

k u l l a n ı r d ı

hep müzik diye -

k a l ı y o r s u n en sonuncu evinde.

Senin tüm gökyüzün kulak

e r m i ş

içime

çünkü d ü ş ü n ü r k e n

s k l ı y o r u m

kendimi senden.



7

B E N İ M

sen ey korkak. Duymuyor musun

bütün d u y u l a r ı m l a v a r ı p g e l m i ş i m

sana?

K a n a d a n m ı ş

olan

d u y g u l a r ı m

f ı r

dönüyor bembeyaz çehrenin e t r a f ı n d a .

Görmüyor musun ruhumu

n a s ı l

da

y k ı n

duruyor önünde sessizlikten

o l u ş a n

giysisinde?

Büyümüyor

mu

i l k b a h a r s ı d u a l a r ı m

bir

a ğ a c ı n

meyvesi gibi gözlerinde?

Rüya görürsen e ğ e r

r ü y a n ı m

ben.

ma uyanmak istersen olurum iraden

v

tüm görkeme hakim olup hemen

t o p l a n ı n

kendimi bir

ı l d ı z

sükunetinde

z a m a n ı n a n l a ş ı l m a z

kenti üzerinde.

H Y TIM d e ğ i l

bu

y o k u ş a

benzer an

içinde

ç a b a l a d ı ğ ı m ı

g ö r d ü ğ ü n .

Bir a ğ a c ı m ben

a r d ı m d a k i l e r i n

önünde

bir

a ğ ı z ı m

birçok

a ğ z ı m d a n

y a l n ı z c a

biri o en çabuk kapanan.

İ k i nota r s ı n d k i s u s k u n l u ğ u m ben

birbiri ile

g e ç i n d i ğ i

söylenemeyen:

Çünkü ölümün

n o t a s ı d ı r

hep yükselrnek isteyen -

ma a r ı ş ı d a r k a r a n l ı k

arada

Titreyerek ikisi de.

Ş a r k ı

güzel

k a l s ı n

diye.



Ü Y Ü S E Y D İ M e ğ e r

daha h fif günlerin

daha

z rif n l a r ı n y a ş a n d ı ğ ı bir yerde

senin için bulurdum büyük bir bayram

v ellerini senin t u t m z d ı m böyle

bazen o l d u ğ u gibi korkak v acemice.

Cesaret

e d e b i l i r d İ m

orada seni israf etmeye

y

uçsuz b u c a k s ı z

ş i m d i k i

zaman.

Bir top gibi

dalgalanan her sevince d o ğ r u

a t a r d ı m seni tutsun diye biri

v d ü ş ü ş ü n ü

k a r ş ı l a s ı n diye yükselen ellerle

sen ey nesnelerin nesnesi.

Bir ustura gibi p a r l a y a s ı n

isterdim.

Som a l t ı n l a h a l k a l a y ı p

a t e ş saçan alevini

benim için korunsun diye

en beyaz bir elin üstünde.

Resmini

y p r d ı m

senin duvara

d e ğ i l

gökyüzüne bir uçtan bir uca

v ş e k i l l e n d i r i r d İ m seni sanki bir dev

ş e k i l l e n d i r i y o r m u ş gibi: Bir d a ğ bir a n g ı n

çölün kumundan

d o ğ n

bir samyeli olarak -



Ya da

olabilir ya: Bulurdum

seni bir keresinde

D o s t l a r ı m d a n

uzakta

k a h k a h a l a r ı u l a ş m a d ı ğ ı

zaman

k u l a ğ ı m a

ve sen:

Y u v a s ı n d a n d ü ş m ü ş

küçücük bir k u ş s u n s a r ı a y a k l ı

kocaman gözlü, beni d u y g u l a n d ı r a n .

Elim senin için çok fazla kocaman)

ve

hen

a l ı n ı n

p a r m a ğ ı m l a

bir damla kaynaktan

ve b a k a n ı n

ç ı r p ı n a r a k

u z a n ı ş ı n a

ve

d u y a r ı m

kalbinin ve kalbimin

a t t ı ğ ı n ı ;

her ikimizinki de korkudan.

S E N İ

buluyorum tü bu nesnelerde,

iyiyim onlara

k a r ş ı

k a r d e ş ç e s i n e ;

tohum olur g ü n e ş l e n i r s i n sen en

k ü ç ü ğ ü n d e

gösterirsin kendini büyüklerinde en yüce biçimde.

A k ı l almaz oyunudur bu güçlerin,

hizmet ederler, geçip giderken nesnelerin içinden:

G e l i ş i p köklerde, azalarak dal

u ç l a r ı n d a

ve bir yeniden d o ğ u ş olup doruklarda.



ençbir r hibin sesi

AKIYORUM

a k ı y o r u m

parmaklar

a r a s ı n d a n

akan kum gibi

birdenbire o kadar duyuya sahibim

ki

her biri b a ş k a türlü susayan

Hissediyorum yüzlerce noktadan

Ş i ş t i ğ i m i s ı z l a d ı ğ ı m ı .

Ama

en çok da kalbimin o r t a s ı n d a n .

Ölmek istiyorum Y a l n ı z b ı r a k beni

a n ı r ı m

b a ş a r ı r ı m

o derecede h e y e c a n l a n ı n a y ı ki

p a t ı a y a b i l s i n n a b ı z l a r ı m .



4

B K a n r ı

m geliyor yeni biri seni i n ş a etmeye

daha dün

bir çocuktu o

ellerini

k a d ı n l a r ı n

düzeltip

b i r l e ş t i r d i ğ i

ama

i ğ r e t i

duran.

Çünkü s a ğ eli kopmak istiyor solundan

korumak

için ya da el sallamak

ya da sakince sarkmak için kolundan.

Daha

dün a l n ı

bir t a ş gibiydi

derede günlerin

y u v a r l a y ı p ş e k i l l e n d i r d i ğ i ,

yoktu

b a ş k a

bir

ş e y ,

gelip giden dalgalardan

ve

istenmiyordu b a ş k a hiçbir

ş e y

tesadüfen

üstünde duran gökyüzünü t a ş ı m a k t a n ;

bugün

h ı z l a

yürür

üstüne bir dünya tarihi

a c ı m a s ı z

bir mahkemenin önünde

ve a l n ı d ü ş e r

önceden

a l ı n m ı ş

k a r a r ı n

içine.

Yer

a ç ı l ı r

yeni bir

g ö r ü ş e .

a ş k a ı ş ı k yoktu bu ı ş ı k t a n önce

ve

hiç o l m a d ı ğ ı gibi

b a ş l a r

senin k i t a b ı n .



S E V İ Y O R U M seni sen y s l r ı n en

y u m u ş a ğ ı

onunla b o ğ u ş t u k

v

sayesinde

o l g u n l a ş t ı k ;

sen o büyük hüzün hiç

b a s t ı r m a d ı ğ ı m ı z

sen o orman içinden hiç

ç ı k a m a d ı ğ ı m ı z

sen o

ş a r k ı

her

s u s k u n l u ğ u m u z c i a m ı r ı l d a n d ı ğ ı m ı z

sen o

k a r a n l ı k a ğ

saklanan kaçak d u y g u l a r ı m ı z ı n t a k ı l ı p k a l d ı ğ ı .

Sen öylesine büyük a ş l a d ı n

k

kendine

bizi

ş e k i l l e n d i r m e y e b a ş l a d ı ğ ı n

o gün

v biz o l g u n l a ş t ı k senin g ü n e ş l e r i n d e

öylesine g e n i ş l e d i k öylesine derine ekildik

ki sen insan melek ya da madonnalarda

dinlenip ş i m d i m ü k e m m e l l e ş t i r e b i l i r s i n kendini.

Dinlendir elini gökyüzünün

k e n a r ı n d a

v b k a b ı r l a senin için y a p t ı k l a r ı m ı z a .



M KÇiL RiZ

biz: Çömezler müritler ustalar

i n ş a

ediyoruz seni sen ey yüce kilise.

Bazen

y a ş l ı

bir yolcu gelir uzaklardan

ve bir ı ş ı t ı gibi

d o l a ş ı r

ruhunda yüzlercemizin

ve

titreyen elleriyle yeni bir u s t a l ı k gösterir bize.

Ç ı k a r ı z

sonra sallanan tahta iskdelere

ama a ğ ı r

gelir çekiçler ellerimize

öyle bir an gelip de

a l ı n l a r ı m ı z d a n

öpünce

ı ş ı k saçarak her ş e y i

b i l i y o r m u ş ç a s ı n a

senden gelir o n a s ı l rüzgar denizden eserse.

O

zaman u ğ u l t u s u

büyür

tüm

çekiçterin

ve d ğ ı n

içine dalar darbe üstüne darbe.

K a r a r ı n c a

hava ancak

b ı r a k ı r ı z

seni:

e

gelecekteki

s ı n ı r l a r ı n b e l i r g i n l e ş i r

sanki.

T a n r ı m , sen büyüksün.



ÖYL

büyüksün ki nerdeyse yok olurum ben

y a k ı n l a r ı n a

gelip d u r d u ğ u m d a

Öyle

k a r a n l ı k s ı n

ki;

benim

z ı c ı k

a y d ı n l ı ğ ı m ı n

hiçbir a n l a m ı yok eteklerinin ucunda.

Dalga dalga ilediyor iraden

günler bir bir içinde

b o ğ u l u p

giderken.

Özlemimdir boynuna dek u l ş ı p gelen

ve durur önünde melekler gibi en irisinden:

Bir

a b a n c ı d ı r

o solgun

ve

b a ğ ı ş l a n m a m ı ş

henüz

ve sana

d o ğ r u k a n a t l a r ı n ı

çeviren.

A r t ı k

serseri

u ç u ş l a r

istemiyor

o

solgun

a y l a r ı n

önünden süzülüp

g e ç t i ğ i

dünyalar ise nicedir bilinen.

Alevler misali

k a n a t l a r ı

ile

durmak

ister

senin

g ö l g e l e n m i ş

yüzünün önünde

ve

bilmek ister beyaz

a y d ı n l ı ğ ı n d a k a n a t l a r ı n ı n

onu lanetleyip

l a n e d e m e d i ğ i n i

gri

k a ş l a r ı n ı n



ÖYLE

çok melek arar

da

seni

ı ş ı k t a

çarparlar

a l ı n l a r ı y l a y ı l d ı z l a r a

v

bulmak

isterler seni her

ı ş ı l t ı d a .

ma

ben ne

zaman

senden söz etsem

görürüm b a ş k a yöne bakan b a k ı ş l a r ı y l a

u z a k l a ş t ı k l a r ı n ı

mantonun

k ı v r ı m l a r ı n d a n .

Sen

y a l n ı z c a

geçici

m i s a f ı r i y d i n a l t ı n ı n .

Belli bir dönem

u ğ r u n a

sana yalvaran

p ı r ı l t ı l ı

mermersi

d u a l a r ı n d a

benzerdi g ö r ü n ü ş ü n k u y r u k l u y ı l d ı z l a r ı n k r a l ı n a

a l n ı n d a k i ı ş ı k

demetinden

f ı ş k ı r a n

gururla.

ma

geri döndün bitince bu zaman.

Öyle

k a r a n l ı k

ki

a ğ z ı n

beni

d o ğ u r a n

ellerinse abanoz

a ğ a c ı n d a n .



MICHELANGELO nun

günleriydi onlar

o k u d u ğ u m

y a b a n c ı

kitaplarda.

Ölçüyü

a ş a n

a d a m d ı

o

devasa

ö l ç ü s ü z l ü ğ ü n

ne

o l d u ğ u n u

unutan.

Daima geri gelen

d m d ı

o

Sona ermekte olan dönem bir kez

daha

tüm

d e ğ e r l e r i n i

yeniden toparlarken.

İ ş t e

k l d ı r ı r

onca yükünü birisi o zaman

ve

atar içeri

g ö ğ s ü n ü n

uçurumundan.

Ondan

öncekiler

a c ı

ya da sevinç

d u y a r d ı

ama o y a l n ı z c a h a y a t ı n ham

a ğ ı r l ı ğ ı n ı

ve her

ş e y i

bir nesne gibi ele

g e ç i r d i ğ i n d e

y a l n ı z c a a n r ı kurtulurdu iradesinden:

V e severdi onu büyük bir nefretle

bu

u l a ş ı l m a z l ı ğ ı

yüzünden.



T NRI a ğ a c ı n ı n İ t l y üstüne uzanan

d l ı

çoktan a ç m ı ş çiçeklerini.

Hatta

belki de

a r z u l a r d ı ,

erkenden tepeden

t ı r n a ğ a

meyveye

d u r m a y ı

ama yaruluverdi birden çiçek açma mevsiminde

olamayacak

a r t ı k

meyveleri.

Y a l n ı z c a

T a n r ı n ı n

i l k b a l ı a r ı

g e l m i ş

oraya

y a l n ı z c a o ğ l u , söz

t a m a m l a n d ı .

Yön

d e ğ i ş t i r d i

tüm

güçler döndü

ı ş ı k

saçan

ç o c u ğ a .

Herkes

a r m a ğ a n l a d a

geldi ona;

herkes melekler gibi ş a r k ı l a d a

onu yüceltti.

Güzel kokulu

güllerin gülüydü o

Bir

k u c a k l a m a y d ı

kimsesizleri saran.

D e ğ i ş i k

cüppelede

ve d ö n ü ş ü m l e d e

geçip gitti

o tüm

z a m a n l a r ı n

yükselen sesleri a r a s ı n d a n .



O

Z M N

o döl vermek için

u y a n d ı r ı l a n

çekingen v iyi haberden

ü r k m ü ş

ziyaret edilen o

k ı z

da sevildi.

G e l i ş i p

g ü z e l l e ş e n

henüz k e ş f e d i l m e m i ş

içinde yüzlerce yol b a r ı n d ı r a n .

B ı r a k t ı l a r

onu gitsin

v

uçsun diye sevinçten

v filiz versin yeni bir ı l l a birlikte

onun hizmete a d a n m ı ş M e r y e m - H a y a t ı

krallara

l a y ı k v

h a r i k a y d ı .

B a y r a m ı n habercisi çanlar

gibi müjdeleniyordu haberi tüm evlerde;

bir

z a m a n l a r ı n d a l g ı n

genç

k ı z ı

öylesine yitip

k a y b o l m u ş t u

kendi içinde

v

öylesine dopdolu o

b i r ş e y l e

v yeterliydi binlercesine

her ş e y sanki onu a y d ı n l a t s ı n diye

v a r d ı

o üzüm

d a ğ ı n a

benzeyendi v onu

t a ş ı y a n .

M sonra meyve hevenklerinin a ğ ı r l ı ğ ı

v s ü t u n l a r ı n

v

kemerierin ç ö k ü ş ü

ş a r k ı l a r ı n s u s u ş u

onu üzdü küstürdü.

Bakire

daha a ş k a

saatlerde

daha

büyük

v

henüz belirsiz

gelecek yaralara

çevirdi yüzünü.

Sessizce çözülen elleri

a ç ı l d ı

b o ş t u a v u ç l a r ı .

Y a z ı k

ki o henüz

d o ğ u r m a ı n ı ş t ı

yüce

o l a n ı

Melekler teselli etmeyi bilmeyen

duruyordu çevresinde korkutucu

v

y a b a n c ı .



ÖYL resmetti Meryem i; özellikle Birisi,

özlemini g ü n e ş t e n alan biri.

Ona göre

Meryem

tüm bilmecelerden a r ı n m ı ş t ı

ama a c ı çekerken benziyordu herkese:

Kendi ise

tüm

h a y a t ı n d a

b a ş t a n

sona bir a ğ l a y a n d ı

ve bu ğ l m l r v u r m u ş t u onun ellerine.

n

iyi peçeydi o Meryem in

a c ı l a r ı n ı

gizleyen

onun a c ı çeken d u d k l r ı n ı n k ı y ı s ı n a i l i ş e n

ve d u d a k l a r ı n ı n üstünde bir gülümseme olup

k ı v r ı l a n

-

yedi mumlu meleklerin ı ş ı ğ ı

çözemez bu u s t a n ı n s ı r r ı n ı .



50

İ Ç mi hiç ötekine benzemeyen bir dalla

Tann

a ğ a c ı n ı n

sonunda yaz mevsimine g i r d i ğ i

müjdelenebilir

v

ç a ğ ı l d a r

olgun

y a p r a k l a r ı y l a ;

bir ülkede ki insanlar kulak kesilir orada

v hepsi de bana benzer

a l n ı z l ı k t a .

Çünkü

a ç ı k l a n ı r

sadece

y a l n ı z

olana

a y n ı durumdaki birçok a l n ı z adama

daha çok ş e y verilir tek bir a l n ı z d a n .

Çünkü görünür her birine

b ş k

bir Tann

sonunda

a ğ l a m a k l ı , a n l a y ı n c a y a dek

miller

u z u n l u ğ u n d a k i d ü ş ü n c e l e r d e n ,

a l g ı l a m a

v

y a n ı l s a m a l a r d a n

sonra

yüzlerce

k i ş i n i n her birinde b a ş k a biçimde

t k bir a n r ı n ı n d a l g a l a n d ı ğ ı n ı .

En sonuncu

d u a d ı r

bu

görebilenler k o n u ş u r sonunda:

Meyve verdi Kök Tann

gidin

p a r ç a l a y ı n ç a n l a r ı ;

u l a ş ı l d ı daha sakin günlere

içinde z a m a n ı n o l g u n l a ş t ı ğ ı .

Kök T a n r ı meyveye durdu.

Susun v seyredin.



5

İ N N M I Y O R U M K İ o küçük ölüm

her gün tepesinden b a k t ı ğ ı m ı z

bize keder

ve

dert olsun.

İ n a n a r n ı y o r u m tehdidinin g e r ç e k l i ğ i n e

y a ş ı y o r u m daha z a m a n ı m var her türlü eyleme

ve k a n ı m

k ı r m ı z ı d ı r

güllerden daha uzun süre.

u y u l a r ı m

daha derin ş a k a c ı bir oyundan

hak a z a n ı r o böbürlenmeye korkumuzdan.

Bizzat d ü n y a y ı m ben

o ise ş a ş k ı n l ı k l a ondan kopan.

Onun

gibi

dönüp duran rahipler de d o l a n ı r l a r öyle;

korkulur

o n l a r ı n

geri gelmelerinden

bilinmez:

er

zaman

a y n ı s ı m ı

gelir

ikisi mi on mu bin mi ya da daha

f a z l a s ı ?

T a n ı n ı r sadece o y a b a n c ı s a r ı el

öyle ç ı p l a k ve y a k ı n -

orda orda:

Sanki

u z a n ı r

kendi giysinden.



52

N y a p a r s ı n , T a n r ı m , ben ölürsem?

Senin testinim ben ya

k ı r ı l ı r s a m ? )

Senin içkinim ben ya bozulursam?)

Giysilerinim ben, m e s l e ğ i n ,

benimle her

ş e y i n i

kaybedersin.

Benden sonra kalmaz evin, içinde

sözcüklerin,

s ı c a k v

y a k ı n , seni

s e l a m l a d ı ğ ı .

Kayar gider yorgun a y a k l a r ı n d a n

kadife sandaletlerin, benim

b e n l i ğ i m .

Kocaman manton d ü ş e r

o m u z l a r ı n d a n .

B a k ı ş ı n ,

s ı c a k

y a n a ğ ı m l a ,

bir dua rahlesi gibi

k a r ş ı l a d ı ğ ı m ,

gelir, arar beni, uzun uzun

v

gün

b a t ı m ı n d a b ı r a k ı r

kendini

k u c a ğ ı n a

y a b a n c ı

t a ş l a r ı n .

Ne

y a p a r s ı n , T a n r ı m ? K a y g ı

d u y a r ı m .



53

S N o

s a y ı k i a y a n

isli adam

bütün s o b a l a r ı n üstünde uyuyan.

Bilinenler durur

z m n ı n

içinde.

Sen o k u ş k u duyulan bilinçsiz

ebediyetten ebediyete.

Sen o

r i c a c ı

korkak

tüm

nesnelerin

n l m ı n ı

bozan.

Sen o ş a r k ı d a k i hece

z o r l a n ı n c a

gitgide titreyen

güçlü sesler tekrar ederken.

Ö ğ r e t m e d i n hiç

b a ş k a

türlüsünü:

Çünkü sen çevrilmedin güzel olanla

e t r a f ı n d a zenginlikler s ı r a l a n a n .

Sen y a l ı n s ı n tutumlu olan.

Sen o köylüsün uzun s a k a l l ı




ençr hibe sesfenif

SEN

dünkü

çocuk

k a n ı n

t u t u ş t u

birden:

İ s r f o l m a s ı n

bu kan öyle körlemesine.

Zevki

d ü ş ü n m ü y o r s u n a r a d ı ğ ı n

n e ş e ;

sen bir damat olarak

e t i ş t i r i l d i n ,

senin gelinin

o l m a l ı

ancak;

u t a n c ı n .

Büyük arzu seni de ç a ğ ı r ı y o r kendine

k a l d ı

bütün

kollar

ç ı p l a k

birdenbire.

Dindar resimlerdeki solgun yanaklar

h a r e l e n m i ş

y a b a n c ı

a t e ş l e r i n ı ş ı ğ ı

ile;

bir sürü

y ı l a n a

benzer

d u y u l a r ı n ,

k ı r m ı z ı n ı n

t o n l a r ı y l a k u ş a t ı l m ı ş ,

o y n a ş ı r trampetin h ı z l ı ritmiyle.

Birdenbire

y a p a y a l n ı z b ı r a k ı l d ı n

ellerinle ama senden nefret ederler -

e ğ e r

iraden yaratmazsa bir mucize:

İ ş t e o zaman sanki k a r a n l ı k sokaklardan

geçip akar

a n r ı y a

ait öyküler k a r a n l ı k

k a n ı n a .



enç r hibe

s e s i e n i ş

DU

et o zaman onun sana

ö ğ r e t t i ğ i

gibi

o da böyle bir k a r ı ş ı k l ı k t a n ç ı k ı p g e l m i ş t i

ve o muhterem k i ş i l e r e

hepsi de

v a r l ı k l a r ı n ı n

v a k a r ı n ı koruyan

bir kilisede a l t ı n mavilikler üstüne

g ü z e l l i ğ i

resmetti elinde bir

k ı l ı ç

tutan.

Sana

ş ö y l e

demeyi

ö ğ r e t t i :

Sen derin n l m ı m s ı n benim

inan bana seni hiç sukutu hayale u ğ r t m m

k n ı m d d o l a n ı r bir sürü ç a ğ l a y a n

ama biliyorum ben özlemden ibaretim.

Büyük bir ciddiyet gelir de bana.

Serindir hayat onun gölgesinde.

İ l k defa y l n ı z k a l d ı m seninle

sen

d u y g u l a r ı m .

Sen bir genç k ı z gibisin.

Bir k d ı n v a r d ı y k ı n ı m d

ve ç a ğ ı r ı y o r d u

beni solan elbiseler içinden.

ma

sen bana söz ettin

uzak

ülkelerden.

Ve benim gücüm

görür onun d a ğ l a r ı n ı n s ı n ı r l a r ı n ı .



56

İ L A H İ L E R İ M var benim susup

s ö y l e m e d i ğ i m .

Bir

a y a ğ a

k a l k ı ş büyük c o ş k u var

d a l m ı ş

içine

d u y u l a r ı m :

Beni büyük olarak görüyorsun ama ben u f a ğ ı m .

A y ı r m a k t a z o r l a n ı y o r s u n beni

d i ğ e r ş e y l e r d e n

ki

diz ö k m ü ş

onlar;

otlayan sürülere benzerler

ç o b a n ı m

ben

o t l a ğ ı n y a m a c ı n d a k i

t o p l a n ı d a r a k ş a m olunca onun önünde.

Gelirim o zaman

o n l a r ı n

a r k a l a r ı n d a n

k a r a n l ı k

köprülerin u ğ u l t u s u n u d u y a r ı m uzaktan

geride kalan

d u m a n ı n

içinde

gizlenir benim geri d ö n ü ş ü m

TANRI M, n a s ı l da

a n l ı y o r u m

senin o a n ı n ı

dönüp dursun diye mekan içinde

f ı r l t ı p a t t ı n sesi kendi önüne;

bir yara gibi gelirdi hiçlik sana

onu seriniettin dünya ile.

İ y i l e ş i r

ş i m d i o

a r a m ı z d a

sessizce.

Çünkü

g e ç m i ş

zamanlar içerler

hastadan bir

ı ğ ı n

a t e ş i

hissederiz hafif sapmalarda

geride k a l a n ı n sakin n a b z ı n ı

Y a t ı y o r u z hiçlikte h a f ı f l e t i p a c ı l a r ı

v

gizleriz bütün ç a t l a k l a r ı ;

ama sen büyürsün bilinmeze

kendi yüzünün gölgesinde.



57

HERKES z a m a n ı n z a v a l l ı kenti

içinde ellerini

k ı p ı r d a t m a y a n ,

herkes ki sessiz

ş e y l e r l e

u ğ r a ş a n

tüm y o l l a r ı n ötesinde bir yerde

daha

a d l a n d ı n l m a m ı ş olan -

seni söyler sen

günü

kutsayan

v ş ö y l e denir bir sayfada:

s l ı n d a dualar

a r d ı r y a l n ı z c a ,

o zaman ellerimiz k u t s a n ı r ,

gerekli olandan b a ş k a s ı n ı yapmayan;

resim çizer biri ya da ekin biçer

daha aletlerle

b o ğ u ş m a k t a n d o ğ a r

g e l i ş i r

büyür dindar olan.

Çok

ç e ş i t l i ş e k i l l e r e bürünür zaman.

Dinleriz de z a m a n ı bazen

v y a p a r ı z ebedi v eski o l a n ı ;

biliriz çevremizde

T a n r ı n ı n

v a r l ı ğ ı n ı

bir sakal ya da bir giysi gibi kocaman.

Benziyoruz içindeki damarlara b a z a l t ı n

keskin m u h t e ş e m l i ğ i n d e

T a n r ı n ı n .



o

İ S İ bir ı ş ı k gibi

s ı k ı c a t u t t u r u l m u ş a l n ı m ı z a

Yüzüro

e ğ i l d i

öne

bu erken mahkemenin önünde

v görüyorum eskiden beri söz edileni)

seni k o y u l a ş a n büyük

a ğ ı r l ı k

bendeki v dünyadaki.

Y a v a ş ç a

a l ı p

ç ı k a r d ı n beni zamandan,

gönülsüzce içine

g i r d i ğ i m ;

inceden bir kavgaya girmek üzereydim:

Sürüyor ş i m d i senin

k a r a n l ı ğ ı n

e t r a f ı n d a t t l ı

muzafferiyetinin.

Ş i m d i beni ele geçirdin, ama bilmiyorsun kimim,

çünkü görüyor

g e n i ş

d u y u l a r ı n

y a l n ı z c a gitgide k o y u l a ş t ı ğ ı ı n ı benim.

İ n a n ı l m a z nazikçe tutuyorsun beni

v

dinliyorsun, n a s ı l da ellerimin

uzun

s a k a l l a r ı n ı n a r a s ı n d a n g e ç t i ğ i n i



İ L

sözün ş ö y l e y d i

I ş ı k

O an

b a ş l a d ı

zaman. Sonra uzunca sustun.

İ k i n c i

sözünse insan

v

korku dolu

daha

b e l i r m e m i ş t i k

bu

ç ı n l a m a n ı n

içinde)

v d ü ş ü n c e l i y d i yeniden yüzün.

ma üçüncüsünü istemiyorum.

Geceleri hep dua ediyorum: Suskun ol diye,

d a v r a n ı ş l a r d a

g e l i ş i p

duran

v

d ü ş ü n c e n i n

rüyalara s a l d ı ğ ı

v s u s k u n l u ğ u n a ğ ı r f a t u r a s ı n ı

a l ı n l a r a v

d a ğ l a r a k a z ı y a n

Öfkenin k a r ş ı s ı n d a k i s ı ğ ı n a k

ol

söylenemez

o l a n ı d ı ş l a y a n

Hava

k a r a r ı y o r cennette:

Koruyucu bekçi ol

b o r a z a n ı

olan,

a n l a t ı l ı y o r

borazana

ü f l e d i ğ i n



G E L İ R S İ N

v gidersin.

K a p a n ı r k p ı l r

çok daha sessiz nerdeyse ç ı t

ç ı k a r m a d a n

n

sessizi sensin her

ş e y i n

sakin evierden gelip geçmekte olan.

O kadar

a l ı ş ı r

ki insan sana

k a l d ı r m a z

bile

b a ş ı n ı

kitaptan

g ü z e l l e ş i r

resimler gitgide

senin gölgenle

m a v i l e ş i r

de;

seni söyler nesneler hiç durmadan

y a l n ı z c a

bir sessizce bir yüksekten.

Ç o ğ u n l u k l a

görürsem seni duyularda

b ö l ü n m ü ş t ü r senin b ü t ü n l ü ğ ü n :

Geçersin p a r ı l d a y a n ceylan sürüsüne denk

içimdeki

k a r a n l ı k

ormandan.

Bir tekerleksin sen y a n ı n d a d u r d u ğ u m :

Birçok k a r a n l ı k a y a k l a r ı n d a n

daima birisi yine a ğ ı r l a ş a n

v

giderek bana

y a k l a ş a n

büyür benim irademle ürettiklerim

her geri

g e l i ş l e

tekrardan.



N

derin

o l a n s ı n

yükselen en tepelere

d a l g ı ç l a r ı v kuleleri

k ı s k a n d ı r a n .

Sen o

t a t l ı l ı k l a

k o n u ş a n

ama:

E ğ e r

korkak biri sorarsa sana

c o ş a r s ı n

suskunluklarda.

K a r ş ı t l ı k l a r ı n o r m a n ı s ı n

sen.

SaHayabilirim seni bir çocuk gibi

ama lanetlerin

d ö n ü ş ü y o r g e r ç e ğ e

halklada

ilgili korkunç bir biçimde.

Senin için

y a z ı l d ı

ilk kitap.

İ l resim

ç a b a l a d ı

seni göstermeye

sen

v a r d ı n a c ı c i a

da sevgide de

ciddiyetim demir filizden

ç ı k m ı ş

sanki

her

a l ı n d a k ı y a s l a r

seni o

yedi dopdolu b a ş a r ı l ı günle.

Binlercesinde yok olup gittin

a r t ı k

bütün kurbanlar

s o ğ u d u ;

ta ki sen heybetli kilise

k o r o l a r ı n d a

belirdin a l t ı n

k a p ı l a r ı n a r d ı n d a

v bir korku

d o ğ d u

ş e k i l a l d ı

seni

k u ş a t t ı .



62

BiLiYORUM

Sen bilmecesin bilinemeyensin

zaman durur çevrende tereddüt içinde.

Ne kadar

da

güzel

y a r a t t ı m

seni

iyiden iyiye g e r i l d i ğ i m bir günümde

a ş t ı s ı n ı r ı

elimin

bir

hareketi.

Çizdim

durdum bir sürü süslü çentikler

kulak verdim

bütün

zorluklara -

altüst oldu

p l n l n ı n

daha sonra:

K a r ı ş ı p

dikenli teller gibi birbirlerine

düz çizgiler

v

oval daireler

ta içimin derinliklerinde birdenbire

bilinmeze

a t ı l a n

bir pençeyle

ç ı k t ı

ortaya en dindar

o l u ş u m l a r

Mümkün

d e ğ i l

eserimin bütününü görmem

ama hissediyorum yine de: Duruyor mükemmel.

Ama

çevirince gözlerimi ondan

i n ş a

etmek

istiyorum hep tekrardan.



GÜNLÜK i ş i m böyle benim, d ü ş e r

bir çanak gibi üstüne gölgem,

bir

e ş i l l i k

ya

da

ı s l a k

toprak gibiyim

dua etsem ne

zaman

ya da resim yapsam

p a z a r d ı r ve

vadideyim.

Kudüs üm,

ş e n l i k

içindeki.

T a n r ı n ı n vakur kentiyim ben

onu söylüyorum yüzlerce dilimle;

Davut un

t e ş e k k ü r ü

y a n k ı l a n d ı

içimde:

Gün b a t ı r o l a r ı n d a

dinlenip arp sesi ile

k ş m y ı l d ı z ı n ı

soluyordum.

Sabaha

d o ğ r u

gider

s o k a k l a r ı m .

e

çoktan terk edildim

halk a r a f ı n d a n .

Böyle o l m a l ı y d ı : aha ü y ü ğ ü m de ondan.

İ ş i t i y o r u m içimde dolanan herkesi

ve

g e n i ş l e t i y o r u r o y a l n ı z l ı k l a r ı m ı

ta

b ş ı n d n

sonuna varan.



siz ey

s l d ı r ı y u ğ r a m a y a n

kentler

özlemediniz mi d ü ş m a n ı hiç?

Sizi çepeçevre

k u ş a t s a y d ı e ğ e r

o upuzun sorunlu bir on

y ı l

boyunca.

a k

çaresizlik ve kederler içinde

ta ki

a ç l ı k

çekerek ona

k a t l a n s a y d ı n ı z ;

duruyor o bir manzara gibi duvarlar önünde

çünkü biliyor o

d a y a n ı n a y ı

son kertede

s a l d ı r ı

için

s e ç t i ğ i n i n

çevresinde.

Ç a t ı l a r ı n ı z ı n k ı y ı s ı n d a n

b a k ı n :

Duruyor orda

v

yenilmiyor

a z a l ı n ı y o r v

güçten

d ü ş m ü y o r

tehditkar ya da vaat eden elçiler

göndermiyar kente.

O güçlü bir duvar

y ı k a n d ı r

sessiz bir çaba içinde.



ÖNÜYORUM

d a l g a l a n m a l a n ı n d a n

içinde kendimi yitirip g i t t i ğ i m .

Bir

ş a r k ı y d ı m

ben

T a n r ı

da

m ü z i ğ i ,

hala

k u l a k l a r ı m d a u ğ u l d a y a n .

Yeniden olurum sessiz v sakin

v

ç ı k m a z

hiç sesim;

d ü ş e r yüzüm

yeniden

bir duaya derin

mi

derin.

Bir rüzgar gibiydim

d i ğ e r l e r i n e

sarsarak onlara seslendikçe.

U z a k l a r d a y d ı m y a n ı n d a

meleklerin

yükseklerde

ı ş ı ğ ı n e r i d i ğ i hiçlikte -

ama

a n r ı

k o y u l a ş ı y o r

derinliklerde.

Melekler son esintilerdir

onun

d o r u ğ u n u n

eteklerinde;

u z a k l a ş m a l a r ı y s a

o dallardan

sanki rüyada

g e z e r m i ş ç e s i n e .

Orda i n a n ı r l a r

ı ş ı ğ a

daha

da çok

T a n r ı n ı n kapkara gücünden

k a ç ı p s ı ğ m ı n ı ş t ı Lucifer

o n l a r ı n

k a r d e ş l i ğ i n e .

I ş ı k

ülkesinin prensidir o

v d a y a r n ı ş t ı r

a l n ı n ı

h i ç l i ğ i n büyük

ı ş ı l t ı s ı n a

dikine;

öyle ki o k a v r u l m u ş yüzüyle

muhtaç olacak

a r a n l ı k l a r a .

l ş ı y a n T a n r ı s ı d ı r

o

z a m a n ı n

anlar bunu

u y a n ı n c a

v a c ı l a r

içinde

b a ğ ı r d ı ğ ı

v g ü l d ü ğ ü

içindir

a c ı

içinde

zaman

i n a n ı r

da

m u t l u l u ğ u n a

t a k ı l ı p

k a l ı r

y a n ı b a ş ı n d a .



Y ı p r a n m ı ş kenarlara benzer zaman

bir k i t a b ı n s a y f a l a r ı n d a .

ı r ı l t ı l ı bir elbise,

T a n r ı n ı n

f ı r l a t ı p

a t t ı ğ ı

ama o T a n r ı , derinlik demektir ya,

uçmaktan yorulur da

kaçar

s a k l a n ı r

her seneden

s a ç l a r ı y l a kökler misali

u z a y ı n c a y a

dek tüm nesnelerden.

S N

y a l n ı z c a eylemde ele geçersin

ellerle a y d ı n l a n ı r s ı n sadece;

her türlü anlam sadece bir misafirdir

v

kaçmak ister dünyadan öte.

ü ş ü n ü l m ü ş t ü r

her anlam

hissedilir ince

k ı y ı l a r ı n d a n

onu birinin d o k u d u ğ u

sen ama gelir kendini b a l ı ş e d e r s i n

v

ele geçirirsin kaçak yolcuyu.

Bilmek istemiyorum, neredesin,

k o n u ş

benimle her yönden.

Senin uysal Evangelist in

kaydeder her

ş e y i v unutur

b a k m a y ı nerden g e l d i ğ i n e sesin.

Yürüyorum hep sana

d o ğ r u

yürüyorum olanca gücümle

çünkü ben kimim v

sen kimsin,

a n l a m ı y o r s a k

e ğ e r birbirimizi?



f ı 7

H Y TIM

a y n ı

giysiye sahip ve a y n ı saçlara

eski

ç a r l a r ı n

ölüm

a n ı n d a k i

gibi.

Güç y a l n ı z c a

y a b a n c ı l a ş ı r

benim

a ğ z ı m a ,

ama ülkelerim suskunlukla

ç e v r e l e d i ğ i m

t o p l a n ı d a r

arkamda s ı r a y l a

ve d u y u l a r ı m

h ü k ü m r a n d ı r

hala.

Dua

etmek onlar için hala: Güçlendirmek demek

i n ş a

etmek

tüm

ölçülerin

d ı ş ı n d a ,

öyle ki korku

bir büyüklük gibi görünür

ve

güzeldir -

ve Her diz ç ö k ü ş ve

içten güvenmeyi

d i ğ e r l e r i

onu

g ö r m e d i ğ i n d e

a l t ı n

rengi

ve

mavi

ve

rengarenk kubbelerle yüceltmek.

Çünkü

nedir kiliseler

ve m a n a s t ı r l a r ,

y ü k s e l i ş l e r i y l e

ve

k u r u l u ş l a r ı y l a ,

arp olarak ses veren teselliciler

y a r ı

b a ğ ı ş l a n m ı ş l a r ı n

elleri gezinir üstünde

bakirelerin ve

k r a l l a r ı n

önünde.



VE a n r ı y a z m a ı n ı

b u y u r s a y d ı . :

Zulüm

krallara vergidir.

Zulüm sevginin önündeki melektir

ve

bu

b a ğ l a n t ı

kurulmadan

benim için geçit yok zamana.

Ve a n r ı r e s m e t ı n e m i b u y u r s a y d ı :

Zaman

benim

en derin

a c ı m

ya

öyleyse

k o y a r d ı m

onun kefesine:

Uyumayan

k a d ı n ı ,

yara izlerini,

zengin ölümü ödesin diye

o n l a r ı

kentlerin korku veren b a y r a m l a r ı n ı ,

d e l i l i ğ i ve k r a l l a r ı .

Ve

Tann

i n ş a

etmemi b u y u r s a y d ı :

a m a n ı n k r a l ı y ı m

ben ya.

ma

senin için ben

y a l n ı z c a

gizli

t a n ı ğ ı y ı m

y a l n ı z l ı ğ ı n ı n

ve

ben k ş

ı n a l t ı n d a k i

o gözü m

Seyreden

omzumun

üstünden




iNLERCEdinbilimci

d l d ı

senin isminin eski gecesine.

Bakireler sana

u y a n d ı

d e l i k a n l ı l a r

geçti

g ü m ü ş l e r

içinde

p a r ı l d a d ı

sende sen ey

s a v a ş .

Senin

k ı v r ı m l ı uzun o l l a r ı n d a

ş a i r l e r birbirlerine r a s t l a d ı

güzel seslerin k r a l ı y d ı l a r

y u m u ş a k

derin

ve

u s t a y d ı l a r .

Sen

t t l ı

a k ş a m

saatisin

tüm ş a i r l e r i birbirine benzeten

gizlice

a ğ ı z l a r ı n içine giren

bir u l u ş y a p m ı ş duygusuyla

çevreler seni her biri

m u h t e ş e m .

Yüz binlerce arp

k a l d ı r ı r

seni yükseklere

suskunluklardan

o l u ş a n

dalgalanmalar gibi.

e f ı r l a t ı r d ı

senin eski esintilerin

tüm nesnelere

ve tüm

ihtiyaçlara

h a v a s ı n ı senin m u h t e ş e m l i ğ i n i n .



70

HER bir yana savurdu seni

ş a i r l e r

bir f ı r t ı n a esti tüm s a y ı k l a m a l a r d a n

ama ben seni toplamak istiyorum tekrardan

öyle bir

k a b ı n

içine ki, seni gönendirsin.

Yürüyorum

d e ğ i ş k e n

rüzgarlar içinde

binlerce kez sensin

r ü z g a r ı

doyuran

t o p a r i a y ı p götürüyorum ben ne bulursam:

Çanak olarak k u l l a n ı r seni kör adam,

çok derinlere gizler seni ötekiler

ama dilenci göz önünde tutar;

bazen de bir çocukta bulunur

seni anlatan en büyük parçan.

Görüyorsun, durmadan arayan biriyim.

Öyle biri ki, ellerinin

a r d ı n d a

saklayan kendini

yürüyüp giden sanki bir çoban

istersen onu

ş a ş ı r t a n b a k ı ş ı ,

y a b a n c ı b a k ı ş l a r ı

çek ondan)

Seni

t m m l m y ı

hep hayal eden biri

ve

ncak

kendini tamamlayan.



SOBOR da ü n e ş

az bulunur.

İ n s a n l a r d a n o l u ş m u ş duvarlar

ve

y a ş l ı

insanlar

v

bakireler

7

a r a s ı n d a n

s ı y r ı l ı r k a n a t l a r ı n ı a ş m ı ş gibi

a l t ı n

k a p ı

Kayzer- K a p ı s ı .

Kaybolur k a p ı n ı n s ü t u n l a r ı n d a

duvar

i k o n a l a r ı n

a r d ı n d a ;

sessiz durur ikonalar g ü m ü ş içinde

t a ş l a r

bir

k o r o y m u ş ç a s ı n a

yükselir

v tekrardan taçlara inerler sonra

ve susarlar eskisinden de güzeller.

O n l a r ı n üstünde gecenin mavisi sanki

yüzü oldukça solgun

s ı l ı durur seni sevindiren k a d ı n :

Bekçisi

k a p ı n ı n

sabah jalesi

seni çiçeklerle saran vadi

ve vermeden hiçbir ara.

Kubbeler senin o ğ l u n l a dolu

çepçevre tutuyor y a p ı y ı

T a h t ı n d a

dinlenmek istiyorsun mutlu

bense seyrediyoruro ürpererek.



B İ R

h a c ı

olarak girdim içeri

v d u y u r n s a d ı m a c ı

içinde

seni

a l n ı m d a

bir

t a ş

gibi.

l ş ı k l a r l a

tam yedi tane

72

çevirdim senin

k a r a n l ı k v a r l ı ğ ı n ı

v

her resminde gördüm

kahverengi

d o ğ u m

lekesini.

urdum dilencilerin d u r d u ğ u yerde

çirkindiler

v

z a y ı f

a d a m a k ı l l ı

o n l a r ı n bir

u k a r ı

bir

a ş a ğ ı

gezinmelerinde

k a v r a d ı m

seni sen ey esinti.

Köylüyü gördüm

y a ş l ı

Yuvakim gibi

s a k a l l ı

a n l a d ı m

y a v a ş ç a k o y u l a ş m a s ı n d a n

v daha

birçok benzerlikten

hissettim seni hiç

o l m a d ı ğ ı

kadar ince

sözlerle

a ç ı k l a n m a z

biçimde

onda

v

her insanda.

B ı r a k ı y o r s u n z a m a n ı a k ı ş ı n a

hiç de huzurlu d e ğ i l s i n bundan:

Köylü bulur senin a n l a m ı n ı

tutar k a l d ı r ı r

sonra atar yere

v

tekrar

k a l d ı r ı r

oradan.



ÜZÜM b a ğ l a r ı n d a k i

bekçi gibi

kulübesi olan v nöbet tutan

73

senin ellerinde

T a n r ı ı n

kulübeyim ben

v

geceyim T a n r ı m , bir parça senin gecenden.

B a ğ

ç a y ı r ,

eski elma bahçesi

hiçbir

i l k b a l ı a r ı

atlamayan tarla

mermer gibi sert bir toprakta

bile yüzlerce meyve veren incir a ğ a c ı .

üzel bir koku y a y ı l ı r yuvarlak d a l l a r ı n d a n

v

s o r m a z s ı n ,

uyumlu olup o l m a d ı ğ ı n ı

özsuyu

o l m u ş

yükselir korkusuzca

senin derinliklerin önümden

y a v a ş ç a .



T NRI

k o n u ş u r herkesle y a l n ı z c a onu yaratmadan önce

sonra suskun

ç ı k a r

onunla gecenin içinden.

ma

o sözler henüz kimse

b a ş l a m a d a n

önce

ş ö y l e d i r o bulutsu sözler:

A l ı p

götürecek seni d u y u l a r ı n

yürü

özlemlerinin b i t t i ğ i yere

dek

v bana g i y d i r e c e ğ i n elbiseyi seç.

Nesnelerin

a r d ı n d a k i

y a n g ı n

ol

da

gölgeleri u z a y ı n c a

örtsünler beni boylu boyunca.

ç ı k ol her ş e y e ; g ü z e l l i ğ e

v d e h ş e t e .

Yürürndisin sadece;

e r i ş i l m e z

d e ğ i l hiçbir his.

K o p a r ı n a kendini benden.

Y a k ı n d a

o ülke

y a ş a m diye a d l a n d ı r ı l a n .

T a n ı r s ı n

onu

a ğ ı r l ı ğ ı n d a n .

Uzat elini bana.



75

Y NIND YDIM

ben en

a ş l ı

rahiplerin

r e s s a m l a r ı n ve

efsane

a n l a t ı c ı l a r ı n ı n ,

sakince hikayeler

y a z a r d ı

onlar

ve

çizederdi gizli

i ş a r e t l e r i n i

ş ö h r e t i n .

e

ben seni gördüm s a n r ı l a r ı m d a , rüzgarlarla sulada ve ormanlada

ç a ğ ı l d a y a r a k H ı r i s t i y a n l ı k ı n

k ı y ı s ı n d a ,

ve sen öyle bir ülkesin ki a y d ı n l a t ı l a m a y a n .

nlatmak istiyorum seni görmek her

y a n ı n ı ve

betimlemek

k ı r m ı z ı toprakla ya da

a l t ı n l a d e ğ i l ,

mürekkeple elma

a ğ a c ı

k a b u ğ u n d a n ;

b a ğ l a y a m a m

seni incilerle de olsa sayfalara

ve d u y u l a n ı n ı n bulup y a r a t t ı ğ ı en titrek resmi bile

a ş ı p gidersin sen hemen y a l ı n v a r l ı ğ ı n l a .

O yüzden sendeki nesneleri a d l a n d ı r m a k istiyorum m ü t e v a z ı biçimde

söz etmek istiyorum en

a ş l ı

krallardan

ve

nereden geldiklerinden

ve y a p t ı k l a r ı n d a n , s a v a ş l a r d a n

söz etmek

s a y f a l a r ı ı n ı n k e n a r ı n d a

Yersin t o p r a k s ı n sen. Zamanlar senin için yaz mevsimi sanki

y a n ı n d a k i l e r i

de

b ş k

türlü

d ü ş ü n m e z s i n

en uzaktakilerden

ve seni daha derine ekip daha iyi y e ş e r t m e y i ö ğ r e n i p

ö ğ r e n m e d i k l e r i n i :

Y a l n ı z c a hissedersin hafiften

e t k i l e n d i ğ i n i

benzer hasatlardan

ve

ne ekinciyi ne de

o r a k ç ı y ı d u y a r s ı n

sen üstünde gezinen.



76

S N

gitgide

k o y u l a ş a n

zemin

s a b ı r l a k a t l a n ı r s ı n

duvarlara.

Belki de

y a l n ı z c a

bir saat zaman

b ı r a k ı r s ı n

kentlerin

v a r l ı ğ ı n a

ve

belki de

y a l n ı z c a

iki saat kilisdere

ve

ı ı z

m a n a s t ı r l a r a

b ı r a k ı r s ı n b e ş

saat

daha

k u r t u l a n l a r ı n ç a b a l a r ı n a

ve daha

yedi saat köylünün

günlük

ğ r a ş ı n a

- :

Yeniden orman su

ve

büyüyen

ç a l ı l ı k

olmadan

o kavranamayan korkunun saatinde

eksik

k a l m ı ş

resmini

geri isterken

tüm

nesnelerden.

a n ı

bana a z ı c ı k

zaman daha: Sevmek istiyorum nesneleri

kimsenin

s e v m e d i ğ i

gibi

oluncaya dek onlar sana

l a y ı k ve

k a p s a m l ı .

Y a l n ı z c a yedi gün istiyorum yedi

onunla ilgili hiç kimsenin y a z m a d ı ğ ı

yedi y a l n ı z l ı ğ ı n s a y f a s ı n ı .

Kime verirsen bu k i t a b ı o a l ı n c a ellerine

e ğ i l i p k a l ı r s a y f a l a r ı n üstünde.

a

da sen

a l ı r s ı n

onu ellerine

yazmak için bizzat kendin.



77

UY NDIM

sadece bir çocuk olarak

öylesine

k u ş k u s u z

güvenen

her korkudan sonra

v

her geceden

seni tekrar

g ö r e c e ğ i n i

bilen.

Biliyorum ne zaman ölçmeye kalksa d ü ş ü n c e m

ne denli derin ne denli uzun ne denli uzak - :

sen ama

s e n s ı n s e n s ı n

sen

zamanla

ç e v r e l e n m i ş t i t r e ş e n

Bence sanki

ş i m d i

ben

a y n ı

zamanda

çocuk

d e l i k a n l ı

v

adam

v

daha

f a z l a s ı

Hissediyorum: Halka

e n g i n l e ş i r y a l n ı z c a

ancak o tekrar geri d ö n d ü ğ ü n d e .

T e ş e k k ü r ediyorum sana sen ey derin güç

gitgide

daha

sessizce beni y o ğ u r a n

sanki bir sürü

d u v a r ı n a r k a s ı n d a n ;

ancak

ş i m d i

sadelik dolar günüme

v

kutsal bir yüz gibi

ü ş e r

k a r a n l ı k

ellerime.



78

İ R

süre önce yoktum ben

biliyor musun?

Ve h a y ı r diyorsun sen.

Hissediyorum o an

e ğ e r

t e l a ş a

k a p ı l m a z s a m

göçüp

g i t m i ş

o l m a y a c a ğ ı m hiçbir zaman.

Rüya içindeki rüyadan daha

f a z l a s ı y ı m

ben.

ncak

bir

k ı y ı y a u l a ş m a y ı

özleyen

bir güne ya da bir sese benzeyen;

k a y ı p giderken ellerinin

a r a s ı n d a n

y a b a n c ı l a ş a n

ç e ş i t

ç e ş i t

özgürlüklere

v a r a c a ğ ı n ı

sanan

eller hüzünle çekilir bu

i ş t e n .

Böylece

k a r a n l ı k

y a l n ı z c a

sana kalan

ve b o ş ı ş ı k l a r

içine

d o ğ r u

büyürken

yükselir bir dünya tarihi

gitgide daha kör bir

t a ş ı n

içinden.

ar

m ı biri hala onu i n ş a etmekte olan?

K a l a b a l ı k l a r yine k a l a b a l ı k l a r ı ister

t a ş l a r

kendi haline

b ı r a k ı l m ı ş a

benzer

ve

hiç kimse

d e ğ i l a s l ı n d a

senin

hamurundan



79

I Ş I K

gürültü

eder a ğ a c ı n ı n d o r u k l a r ı n d a

ve tüm nesneler rengarenk olur ve m a ğ r u r

dönerler sana

ancak

gün

b a t ı m ı n d a

A l a c a k a r a n l ı k

m e k a n ı n y u m u ş a k l ı ğ ı

binlerce b a ş ı n üstüne koyar binlerce elini

ve

o n l a r ı n a l t ı n d a

i n a n ç l ı olur y a b a n c ı olan.

Tutmak istemiyorsun d ü n y a y ı

daha

b a ş k a

bu en usulca t a v ı r d a n b a ş k a türlü elinde.

ökyüzünden u z a t ı r

elini

k a v r a r s ı n

d ü n y a y ı

ve hissedersin onu mantonun

k ı v r ı m l a r ı

içinde.

Böylesine sessizdir var

o l u ş t a r z ı n .

e

onlar

ki sana kocaman adlar bulurlar

u z a k l a ş m ı ş l a r senin k o m ş u l u ğ u n d a n .

D a ğ l a r

gibi

k a l d ı r d ı ğ ı n

ellerinden

yükselir d u y u l a r ı m ı z a k a n u n l a r ı söyleyen

kopkoyu a l n ı y l a senin sessiz gücün.



S N

istekli olan

lütuf

gelir sana

daima en eski biçimlerde.

Birisi ellerini bir araya

g e t i r d i ğ i n d e

öylesine uysal

ve

küçük bir

k a r a n l ı ğ ı

saran - :

e hisseder birdenbire senin

o l u ş t u ğ u n u

orada

rüzgar

e m i ş

gibi

indirir yüzünü

utanca.

O zaman dener t a ş üstünde y a t m a y ı

ve

d i ğ e r l e r i n d e

g ö r d ü ğ ü

gibi

a y a ğ a k a l k m a y ı

gayreti

s a k l a y ı p

saHamak seni

ele verir diye korkudan senin

v a r l ı ğ ı n ı .

Çünkü seni hisseden k a l k ı ş a m a z seninle

d o s t l u ğ a ;

ödü patlar korkar senin için

ve ç a l ı ş ı r

kaçmaya

fark edeceklerse diye seni tüm

a b a n c ı l a r d a n .

Sen çöllerdeki mucizesin

s e y y a h l a r ı n b a ş ı n a

gelen.



8

ÜNÜN

k ı y ı s ı n d bir saat

ve

yeryüzü her

ş e y e

h a z ı r

n a s ı l s a .

N edir

ö z l e d i ğ i n ,

ruhum söyle

a ç ı k ç a :

B o z k ı r

ol ve

b o z k ı r

sen de

g e n i ş l e .

Olsun eski mi eski höyüklerin

koskocaman ve hayal meyal

ay inince o

d ü z l ü ğ e

g e ç m i ş t e

çoktan yok olan ülke.

Ş e k i l l e n

sessizlik.

Ş e k i l l e n d i r

nesneleri

ç o c u k l u ğ u o n l a r ı n

sana boyun

e ğ e c e k l e r d i r .

B o z k ı r

ol

b o z k ı r

ol

b o z k ı r

ol

belki de gelir o zaman

y a ş l ı adam

nerdeyse a y ı r a m a r n onu geceden

ve

getirir devasa k ö r l ü ğ ü n ü

içeri

dikkat

k e s i l m i ş

evimden.

Görüyorum

o t u r d u ğ u n u ,

d a l d ı ğ ı n ı

d ü ş ü n c e y e ,

d ü ş ü n c e l e r i

varmaz benden öteye;

ona

göre ne varsa hep dolar içine

gökyüzü

b o z k ı r

ve odam.

Y a l n ı z c a ş a r k ı l a r ı a l ı p b a ş ı n ı g i t m i ş ,

bir kez

daha a ş l a n a m a y a n ;

yüzlerce binlerce kulaktan

i ç m i ş o n l a r ı

rüzgar

ve

zaman;

divanelerin

k u l a k l a r ı n d a n .



H

M yine de:

Mümkün

olur benim için

sanki her bir

ş a r k ı y ı

içimde onun için

b i r i k t i r m i ş i m .

Suskun

oturur

titrek

s a k a l ı y l a

kazanmak ister kendini yeniden

ş a r k ı l a r ı n ı n

yoluyla.

O zaman

k p n ı n ı n

dizlerine:

e

ş a r k ı l a r ı

akarlar ona

ç a ğ ı l d a y a r a k

geriye.



İ K İ N İ

K İ T P

a c ı l ı ğ a

air

{1901





Ş Ş I R T M Z

seni

f ı r t ı n a n ı n vahameti -

gördün çünkü onun

g e l i ş i p

g ü ç l e n d i ğ i n i ;

-

k a ç ı y a r

a ğ a ç l a r .

K a ç ı ş l a r ı

y a r a t ı y o r yürüyen bulvarlar.

Bilirsin o zaman kimden

k a ç ı y o r s a

onlar

senin de odur varmak

i s t e d i ğ i n

hep onu

m ı r ı l d a n ı r d u y u l a r ı n

d u r m u ş

pencerede seyrederken.

Yaz mevsiminin

h a f t a l a r ı

hareketsiz

y ü k s e l m i ş

a ğ a ç l a r ı n k a n ı

ş i m d i

hissedersin d ü ş e c e k l e r i n i

her ş e y i

b a ş l a t a n a

gerisin geri.

Zannediyordun ki güç

t a n ı r

sen tutunca elinde meyveyi

ama

güç yeniden

a n l a ş ı l m a z

oldu

v

sen de yeniden misafir.

Yaz mevsimi senin evindi sanki

b i l d i ğ İ n

içindeki her ş e y i

ç ı k ı p d ı ş a r ı ş i m d i

yol

a l m a l ı s ı n

kalbine

düzlüklere

a ç ı l ı r

gibi.

B a ş l ı y o r

büyük

a l n ı z l ı k

günler s a ğ ı r l a ş m a k t a

d u y u l a r ı n d a n çeker l ı r rüzgar

d ü n y a y ı kuru

bir yaprak misali.

Ç ı p l a k

dallar

a r a s ı n d a n

bakar

sahip

o l d u ğ u n

gökyüzü;

yeryüzü ol ş i m d i v a k ş a m d u a s ı

v ona denk bir memleket.

M ü t e v a z ı ol

ş i m d i

bir nesne gibi

b ü y ü m ü ş

y a k ı ş m ı ş

g e r ç e k l i ğ e

-

o kimse ki kendisinden söz edilen

hissetsin seni

a l ı n c a

ellerine.



DU

ediyorum tekrar y

h a ş m e t m e a p

duyuyorsun beni yine

r ü z g a r ı n

içinden

çünkü hiç

k u l l a n ı l m a y a n

derinliklerim

b a ş

döndüren sözcüklere muktedir.

D a l ı p g i t m i ş t i m ;

i n a n ç s ı z l a r a

d a ğ ı l ı n ı ş t ı

b e n l i ğ i m

parça parça.

h T a n r ı m ,

bana gülüyordu her gülen

beni içiyordu her içen.

Avlulardan t o p a d a d ı m kendimi

çöpler v a t ı k ş i ş e l e r

a r a s ı n d a n ,

ç a r p ı l m ı ş a ğ z ı m l a s y ı k i d ı m seni

seni ölçü içinde ebedi olan.

N a s ı l

da

k a l d ı r d ı m y a r a l ı

ellerimi

isimsiz bir

a k a r ı ş l a

sana

bulmak için tekrar gözlerimi

bir zamanlar seni

g ö r m ü ş

olan.

Bir evdim y a n g ı n d a n arta kalan

içinde bazen katiller uyuyan

bitmez

tükenmez c e z a l a r ı ,

k ı r l a r a

sürmeden önce

o n l a r ı ;

bir kent gibiydim deniz k ı y ı s ı n d a

s a l g ı n

bir

h a s t a l ı ğ ı n

tehdidinde

bir ceset kadar

a ğ ı r

ç o c u k l a r ı n

ellerinde sallanan.



Y a b a n c ı

biriydim kendime

b i l d i ğ i m tek

ş e y

v a r d ı ki onun

g e n ç l i ğ i n d e

annemi

i n c i t t i ğ i

k a r n ı n d a t a ş ı r k e n

beni

v onun s ı k ı ş a n y ü r e ğ i

a c ı içinde v u r m u ş t u testislerime.

Ş i m d i

m i y i l e ş t i m

kurtuldum

bütün

s u ç l a r ı m d a n ,

i h t i y a c ı m

var bir

o r t a k l ı ğ a

tek bir

d ü ş ü n c e d o ğ r u l t u s u n d a

beni bir nesne gibi k u ş a t a n , -

kalbinin kocaman ellerine -

yönelseler onlar bana d o ğ r u

s a y ı y o r u m T a n r ı ı n

bozuk para gibi kendimi

v

senin

h a k k ı n

var beni israf etmeye.



ENoyum yine, diz çöken

önünde, rahip elbisesiyle:

Derin

duygulu, dindar

a r d ı m c ı

seninle dopdolu, seni yaratan.

Sessiz bir hücrenin sesi,

önünden

h a y a t ı n

esip

g e ç t i ğ i

-

bir

d a l g a s ı n

sen hep yine de

tüm

nesnelerin üzerinden

a k ı p

giden.

B a ş k a

bir

ş e y

d e ğ i l .

Y a l n ı z c a

bir deniz,

içinden bazen ülkeler

ç ı k ı v e r e n .

B a ş k a bir

ş e y d e ğ i l

güzel meleklerin

v k e m a n l a r ı n s u s k u n l u ğ u n d a n

o sözü edilmeyen

ş e y d i r

bütün

nesnelerin m e y l e t t i ğ i

güçlü

ı ş ı ğ ı n a d a y a n ı l m a y a n .

Sen her

ş e y

misin, - bense bir,

kendini veren

v k a r ş ı

gelen?

Ben neyim genel olandan

b a ş k a

h r

e y

d e ğ i l s e m

e ğ e r a ğ l a y ı n c a

sen o biri

~ i s i n

bunu duyan?

Duyuyor musun

b a ş k a

bir ş e y

y a n ı m d a ?

Var

m ı

bir ses benimkinden

b a ş k a ?

Bir

f ı r t ı n a m ı

bu? Ben de tek im,

o r m a n l a r ı m

sana el sallayan.

Bir ezgi varsa, k ı s ı k h a s t a l ı k l ı

beni duymana engel olan, -

ben de bir ezgiyim, duy beni,

y a p a y a l n ı z

v hiç

d u y u l m a m ı ş

olan.



Ben hala oyum korkarak hep

bazen sana kim

o l d u ğ u n u

soran.

er

gün

b a t ı m ı n d a n sonra

y a r a l a n ı n ı n

v k a l ı r ı m öksüz

v

yetim

solgun biriyim

k o p m u ş

her ş e y d e n

v hor

g ö r d ü ğ ü

her

t o p l u l u ğ u n

benzer

tüm

nesneler

m a n a s t ı r l a r a

içinde tutsak

t u t u l d u ğ u m

M u h t a c ı m sana o zaman ey bilen k i ş i

her kederin uysal

k a r d e ş i

sen ey derdimin sessiz

ş a h i d i

sen

T a n r ı

su

v

ekmek gibi gereksinim

d u y d u ğ u m

Bilmezsin belki de

n a s ı l d ı r

uykusuz insanlar için geceler:

H a k s ı z d ı r o n l a r ı n

hepsi de o zaman

çocuk bakire

v

y a ş l ı adam.

S ı ç r a r l a r

ölüm emirleri

v e r i l m i ş ç e s i n e

çepeçevre

s a r ı l m ı ş

siyah nesnelerle

v beyaz elleri titremekte

k a r ı ş m ı ş

da

v a h ş i

bir

y a ş a m ı n

içine

benzer bir av sahnesindeki köpeklere.

G e ç m i ş

durur

henüz önlerinde

ölüler bulunur ancak gelecekte

paltolu bir adam k a p ı d a beklemekte

yok henüz bir sabah

i ş a r e t i

ne gözle görülen ne de

k u l a ğ a

gelen

ne de

i ş i t i l i r ö t ü ş ü

bir horozun.

Kocaman bir ev gibi gece.

Y a r a l ı

elierin

b ü y ü t t ü ğ ü

korkuyla

y ı k ı p

d u v a r l a r ı k a p ı l a r açarlar -

ama

u z a n ı r önlerinde sonsuz koridorlar

v yoktur hiçbir

ç ı k ı ş k a p ı s ı .



rll l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l i i i i i i i i i i i i i i iJili i i i i i i i i i i i i i i i i i iJIII I It i i i i i iH IIOIIII I I I I I I I I I I IO OIIII I I I IO OIIO IIOH ll

e

böyledir

T a n r ı m ,

her bir gece;

daima u y a n ı r da birileri

giderler giderler

ve

bulamazlar seni.

Duyuyor musun

o n l a r ı

körlerin

a d ı m l a r ı y l a

k a r a n l ı ğ a

girerken?

K ı v r ı l a r a k

inen merdivenlerde

duyuyor musun dua ettiklerini?

Duyuyor musun kara t a ş l a r üzerine

y u v a r l a n ı ş l a r ı n ı ?

D u y m a l ı s ı n a ğ l a d ı k l a r ı n ı ;

çünkü

a ğ l ı y o r l a r

gerçekten.

A r ı y o r u m

seni çünkü geçip gidiyorlar

k a p ı ı n ı n

önünden. Nerdeyse görüyorum

o n l a r ı

kimi ç a ğ ı r m a l ı y ı m seni

d e ğ i l

de kimi

ki

d h k a r a n l ı k ve d h

da gecedir geceden.

O tek

k i ş i y i , l a m b a s ı z

nöbet tutan

yine de korkmayan; o d e r i n l i ğ i ,

ı ş ı ğ ı n

henüz

e r i ş i p a y d ı n l a t a m a d ı ğ ı

ama

b i l d i ğ i m ,

çünkü o

a ğ a ç

olup

f ı ş k ı r ı r

oradan

ve y v ş ç

koku olup e ğ i l m i ş yüzüme

yükselir topraktan.



S N ey ebedi olan gösterdin bana kendini

seviyorum seni bir

o ğ u l u

sever gibi

çocukken beni terk edip giden

çünkü

ç a ğ ı r ı n ı ş t ı

onu kader bir

taht

için

u z a n ı r ülkeler vadiler misali önünde.

K a l d ı m

ben bir ihtiyar gibi geride

büyük

ğ l u n u

a r t ı k hiç anlayamayan

kendi tohumunun iradesinin

p e ş i n d e n k o ş t u ğ u

yeniliklere pek

a k ı l

erdiremeyen.

Titrerim

bazen bu derin saadetinin önünde

seyahat edersin bir sürü

y a b a n c ı

gemide

bazen de geri dönmeni isterim bana

seni besleyip büyüten k a r a n l ı ğ a .

K o r k a r ı m bazen de sen sen

d e ğ i l s i n

diye

kendimi b ı r a k ı p g i t t i ğ i m zaman zamana.

Okurum

a d ı n ı

o zaman:

E v a n g e l İ s t

diye y a z ı l ı hep s o n s u z l u ğ u n u n k a r ş ı s ı n d a .

Ben b a b a y ı m ama o ğ u l daha f a z l a s ı

her ş e y bir

b a b a n ı n o l d u ğ u v

de

o l a m a d ı ğ ı

serpilip büyümeli onda;

o kendisidir

g e l e c e ğ i n v

yinelenmenin

o bir

k u c a k t ı r

o bir umman.



9

H İ Ç a ş a ğ ı l a m a

yok sana olan d u a l a r ı m d a :

Eski kitaplarda a r a ş t ı r ı r m ı ş gibi

sana ne denli

b e n z e d i ğ i m i

Sevgi vermek istiyorum sana. O

ya

da bu

ş e k i l d e ...

İ n s a n

bir b a b a y ı sever mi? itmez mi

terk edip bana

y a p t ı ğ ı n

gibi

s u r a t ı a s ı k

onun

y a r d ı m

edemeyen

b o ş

ellerini

b ı r a k ı p ?

B ı r a k m a z

m ı

sessizce onun

s o l m u ş

sözlerini

pek fazla okunmayan eski kitaplara?

N a s ı l bir su

m e c r a s ı n d a n

a y r ı l ı p giderse

kopulmaz m ı onun kalbinden öyle

n e ş e y e ve

kedere?

Baba bizim için

d e ğ i l

mi

g e ç m i ş t e

kalan biri;

g e ç m i ş

y ı l l a r

gitgide bize

y a b a n c ı l a ş a n

e s k i m i ş t a v ı r l a r m o d a s ı g e ç m i ş giyim

b u r u ş m u ş

eller

ve

rengi

u ç m u ş

saçlar?

A s l ı n d a kendi

z a m a n ı

için o bir kahraman

bir yaprak o biz büyüyünce kopan.



B İ Z E

özen g ö s t e r i ş i sanki gün ı ş ı m a s ı

sesi ise gelir bir

t a ş

gibi bize -

uymak isteriz hep sözlerine

ama d o ğ r u dürüst i ş i t e m e y i z bile.

Onunla a r a m ı z d a k i büyük trajedi

öyle

gürültü

olur da anlamak için birbirimizi

görürüz a l n ı z c a a ğ z ı n ı n

a l d ı ğ ı ş e k i l l e r i

dökülür dökülür de heceler yok olurlar.

Uzaktan da uzak oluruz ona böylece

sarmalasa da uzaktan

a r a m ı z d a k i

sevgi

ancak k a l ı n c a ölmek zorunda bu gezegende

a n l a r ı z

y a ş a m ı ş o l d u ğ u n u yine bu gezegende.

O bizim

b a b a m ı z e

ben - ben

baba

m ı

demeliyim sana?

Bin kere

a y ı r m a k t ı r

bu kendimi senden.

Benim

o ğ l u m s u n

sen.

T a n ı n ı n

seni

i n s a n ı n

tek ve sevgili o ğ l u n u t a n ı d ı ğ ı gibi

hani

olsa bile kocaman ya da y a ş l ı bir adam.

ÖR et

gözlerimi; yine de görürüro seni

kapat k u l a k l a r ı m ı : Duyabilirim seni

a y a k l a r ı m

olmadan da gelebilirim sana

ç a ğ ı r a b i l i r i m seni a ğ z ı m olmadan da.

Koparsan

da k o l l a r ı m ı t u t a r ı m

seni

y ü r e ğ i m l e

ellerirole

o l d u ğ u

gibi

kapatsan da

y ü r e ğ i m i beynim çarpacak

ve

beynime salsan da alevler

k a n ı ı n ı n

her d a m l a s ı n d a t a ş ı n ı n seni.



RUHUM bir

k a d ı n

gibidir senin önünde;

Naemi nin ipine benzer

ve

Ruth un.

Gündüzün

d o l a ş ı r

ekin demetlerinin çevresinde

a ğ ı r i ş l r l u ğ r a ş a n

bir hizmetçi gibi.

ma a k ş a m

olunca iner dereye

y ı k a n ı r

temizlenir, giyinir güzelce

ve sana gelir açar örtüyü ve yatar a y a k l a r ı n ı n dibine.

Gece

y a r ı s ı n d a

e ğ e r sorarsan ona, der ki,

tüm

m a s u m l u ğ u y l a

Ben Ruth um, hizmetçi

k ı z .

Aç

k a n a t l a r ı n ı

hizmetçi

k ı z ı n

üstüne

çünkü sen varissin.

Sabah oluncaya dek uyur ruhum

a y a k l a r ı n ı n y a n ı n d a ı s ı n ı r k a n ı n l a .

e

önünde bir

k a d ı n

durur

ve

o benzer Ruth a.

SEN varissin.

O ğ u l l a r varistir,

çünkü ölür babalar.

O ğ u l l a r

k a l ı r ve

çiçek açarlar.

Sen varissin:



S N miras

k a l ı r y e ş i l

eski bahçelerin

y e ş i l i

ve sessiz mavisi

ç ö k m ü ş

gökyüzünün.

ü n e ş i e r i n

sözünü

e t t i ğ i

k ı r a ğ ı s ı

binlerce

y ı l ı n

birçok yaz mevsimi

ve birçok ilkbahar

c o ş k u

ve

s e r z e n i ş

dolu

genç bir

k a d ı n ı n m e k t u p l a r ı

gibi.

Miras

k a l ı r

sana sonbaharlar,

g ö s t e r i ş l i

giysiler gibi

ş a i r l e r i n h a t ı r a l a r ı n d a

yatan

ve

tüm

k ı ş l a r

yetim

k a l m ı ş

memleketler gibi

sanki sokulurlar sana y a v a ş t a n .

Miras

k a l ı r

Venedik ve Kazan ve Roma

Floransa sana ait ve Pisa Katedrali

Troitse Lavra ve

M a n a s t ı r

Kiev bahçelerinde k a r ı ş ı k l ı k yaratan

yollar,

k a r a n l ı k

ve

d o l a m b a ç l ı

-

Moskova

ç a n l a r ı

ile

a m ı n s a t ı r

h a t ı r a l a r ı

ve sesler senin olacak: Kervanlar, borazanlar, diller,

yeterince derinden gelen her

ş a r k ı

senin

y a n ı n d a

parlayacak sanki bir mücevher.

Senin için bir araya gelir ş a i r l e r

ve

b a ş

döndüren

ve

zengin resimler biriktirirler

ve o l g u u l a ş ı r l a r

benzetmelerle

d ı ş a r ı ç ı k t ı k l a r ı n d a

ve öylece y a l n ı z d ı r l a r h a y a t l a r ı boyunca ..

Ve ressamlar boyar resimlerini

a l n ı z c a

sen tekrar

a l a s ı n

diye

geçi i olm y n

d o ğ a y ı

senin geçici

y a r a t t ı ğ ı n

d o ğ a y a

k a r ş ı l ı k :

Her ş e y

ebedi olur. Bak,

k a d ı n

da çoktan

Mona Lisa da

o l g u n l a ş m ı ş

ş a r a p gibi;

asla istemez

b a ş k a bir

k a d ı n o l m a y ı

çünkü

b a ş k a

bir yenilik getirmez yeni bir

k a d ı n ı .

Eser yaratanlar, sana benzer onlar.

İ s t e i k l e r i

ebedi olan.

T a ş

ebedi ol

derler. Bu demektir ki: Sen ol



e

a ş ı k l a r da toplarlar senin için:

Ş a i r kesilirler k ı s a bir

s ü r e l i ğ i n e

ifadesiz bir

a ğ z ı

öperken onu

biçimlendirip bir gülümseme üretirler

sevinç getirirler a l ı ş m ı ş olsalar da

i n s a n l a r ı y e t i ş k i n yapan a c ı l a r a

hüzün ve

a c ı bulunur gülümsemelerinde;

u y a n ı r uyumakta olan özlemler

a ğ l a m a k için y a b a n c ı g ö ğ ü s l e r d e .

n l a ş ı l m a z ş e y l e r biriktirir ve ölürler

hayvanlar

n a s ı l

ölürse

bir

ş e y anlamadan -

ama belki de t o r u n l a r ı olacak

onlarda o l g u u l a ş ı r y e m y e ş i l

h a y a t l a r ı ;

o l a c a k s ı n sen de o n l a r ı n m i r a s ç ı s ı

r ü y a d a y m ı ş

gibi görmeden öylesine veren.

Sana

d o ğ r u

akar hep nesnelerin

f a z l a s ı .

F ı s k i y e l e r i n üst ç a n a k l a r ı n d a n

f a z l a l ı k l a r ç ö z ü l m ü ş saçlar gibi

en son

ç a n a ğ a n a s ı l

akarsa

durmadan -

zenginlik senin vadine akar böylece

nesneler

ve

d ü ş ü n c e l e r t a ş t ı ğ ı zaman.



97

EN senin en önemsiz

k u l l a r ı n d a n

biriyim

küçücük bir hücreden hayata

bakan

ve

insanlara nesnelerden

daha uzak

olan

çekinen olup bitenleri tartmaya.

Olsa

da

böyle görmek istersen beni

k a r ş ı n d a

belirirken çehrende

k a r a n l ı k

gözlerin

öyleyse haddini bilmezlik olarak alma

dersem ki sana:

Y a ş a m ı y o r

kimse h a y a t ı n ı .

İ n s a n l a r

tesadüflerden ibaret sesler parçalar

günlük

hayatlar korkular birçok küçük mutluluklar

daha

çocukken

k ı y a f e t d e ğ i ş t i r m i ş m u m y a l a n m ı ş

maske olarak geçerli suskun suret olarak.

D ü ş ü n ü y o r u m

da: Hazine daireleri o l m a l ı y d ı

bütün

bu

h a y a t l a r ı n

b ı r a k ı l d ı ğ ı

hiç gerçek birinin içinde

b u l u n m a d ı ğ ı

sanki tanklar veya sedyeler

ya

da

b e ş i k l e r

veya

y a l n ı z b a ş ı n a

ayakta duramayan

elbiseler gibi

d ü ş e r k e n

yaslanan

k a b a r ı k

t a ş l a r d a n

y a p ı l m ı ş k a l ı n

duvarlara.

e

ben

a l ı p

b a ş ı m ı gidince a k ş a m l a r ı

içinde yorgun d ü ş t ü ğ ü m bahçemden

d ı ş a r ı

-

biliyorum; her yol

götürür

beni o yöne

y a ş a n m a m ı ş h a y a t l a r ı n

tersanesine.

Hiçbir

a ğ a ç

yok orada sanki

k u r u m u ş

toprak

çevresi duvarlada

s a r ı l ı

yedi kere

hiç penceresi yok sanki hapishane.

Demir sürgülü büyük a p ı l a r ı

engeller oraya varmak isteyenleri

insan eliyle

y a p ı l m ı ş

p a r m a k l ı k l a r ı .



9

M yine de herkes bir gayret içinde

kurtulmak için onu tutan zindandan -

büyük bir mucize

o l u ş u r

dünyada:

Hissediyorum:

Y a ş a n ı y o r tü

hayat/ar

Kim y a ş ı y o r ki? Nesneler mi

ç a l ı n m a m ı ş bir melodi gibi

geceleri bir a r p ı n içinde duran?

Sular üstünden geçen rüzgarlar m ı ,

dallar m ı , i ş a r e t veren

k o k u l a r ı n ı yayan çiçekler mi

ya da a ş l a n a n uzun bulvarlar m ı

S ı c a c ı k hayvanlar m ı , yürüyüp giden;

yoksa k u ş l a r m ı , korkup havalanan?

Kim y a ş ı y o r ? T a n r ı m , sen mi y a ş ı y o r s u n , -

h a y a t ı ?



99

S N o y a ş l ı a d a m s ı n s a ç l a r ı

isten kurumdan kavrulup y a n m ı ş

o görkemli görünmez

k i ş i

elinde hep çekiç tutan.

Demirci u s t a s ı s ı n

y ı l l a r ı n

ş a r k ı s ı

sürekli örsün

b a ş ı n d a

duran.

Pazar günü nedir bilmeyen

kendini

i ş i n e

d m ı ş biri

ölesiye yorulan

k ı l ı c ı

döverken

henüz parlak

v

kaygan o l m m ı ş diye.

Bizde d e ğ i r m e n v testere s u s t u ğ u zaman

herkes

y o r u l m u ş

v tembelken

duyulur senin çekiç seslerin

kentin tüm ç a n l a r ı n d a n .

Sen

r e ş i t

o l a n s ı n

u s t a s ı n

bir ş e y ö ğ r e n d i ğ i n i görmedi kimse;

t n ı n m y n

biri uzaklardan gelen

h k k ı n d bazen f ı s ı l t ı l ı bazen yüksek

sesle sözler söylenen rivayetler edilen.



o

RiV YETLER

d o l a ş ı r

seni tahmin eden

v ş ü p h e l e r seni

b e i r s i z l e ş t i r e n .

Tembeller

v

hayalperestler

kendi

b e z e y a n l a r ı n a

güvenmeyen

isterler ki

k a n a s ı n d a ğ l a r

ondan önce asla inanmazlar.

ma sen

e ğ e r s i n b a ş ı n ı .

D a ğ l a r ı n

d a m a r l a r ı n ı

açabilirsin sen

büyük bir mahkemenin göstergesi;

ama ilgilendirmiyor hiç seni

İ n a n m a y a n l a r

İ s t e m i y o r s u n hilelerle mücadeleyi

v

a r a m a y ı s e v g ı n ı n ı ş ı ğ ı n ı

çünkü ilgilendirmiyor seni

H ı r i s t i y a n l a r .

İ l g i l e n m i y o r s u n

soru soranlarla

sakin bir çehreyle

gözlersin onu

t a ş ı y a n l a r ı .



S N İ arayan herkes arar n l ı ş yerde.

Seni bulanlar ise seni b a ğ l a r

bir

d a v r a n ı ş a

ya

da

resme.

Bense kavramak istiyorum seni

t o p r a ğ ı n k a v r a d ı ğ ı

gibi;

ben o l g u u l a ş ı r s a m

o l g u u l a ş ı r

senin dünyan.

İ s t e m i y o r u m

senden güç göstermeni

ispat etmek için kendini.

Biliyorum

z a m a n ı n a d ı

b a ş k a d ı r

senden.

Bir mucize gösterme bana.

ak

ver

k a n u n l a r ı n a

bir nesilden ötekine

kendini

daha

da

a ç ı k

eden.



102

B İ R

ş e y d ü ş ü r ü r s e m

e ğ e r pencereden

olsa bile çok küçük bir

ş e y )

n a s ı l

da

d ü ş e r

yerçekimi kanunu

güçlü bir rüzgar gibi denizden

her topun üstüne

v

her

ç i l e ğ i n

v

t a ş ı r onu d ü n y a n ı n merkezine.

er nesne gözlenmekte

u ç u ş a h a z ı r bir y a r d ı m s e v e r l i k l e

her t a ş ya da her çiçek

v her küçük çocuk gecede.

Y a l n ı z c a

biz, haddini bilmez, isteriz

b a z ı

b a ğ l a n t ı l a r d a n

ç ı k ı p d ı ş a r ı

ö z g ü r l ü ğ ü n b o ş a l a n ı n d a ,

kendimizi

k ı l l ı

güçlere b ı r a k m a k

yerine bir

a ğ a ç

gibi yükselmeyi.

En

u z a ğ a

götüren yollara

sessiz v isteyerek kendini

b ı r a k m a k

yerine,

d ü ğ ü m l e n m i ş i z bir ş e k i l d e , -

kendini kapatan k i ş i her çevreye,

y a p a y a l n ı z d ı r o ş i m d i a d l a n d ı r ı l a m a z biçimde.

Ö ğ r e n m e s i

gerekir nesnelerden,

b a ş l a y ı p tekrar bir çocuk gibi,

çünkü onlar, T a n r ı n ı n kalbinde olanlar,

kopmazlar hiçbir zaman ondan.

Yapabilmeli bir ş e y i tekrardan: Düfmek

s a b ı r l a a ğ ı r olanda dinlenmek,

haddini

a ş a r a k ,

tüm

k u ş l a r ı n

uçmada önüne geçmeyi isternek yerine.

Çünkü melekler de uçmuyor a r t ı k .

ğ ı r k u ş l a r a benziyor melekler,

o u

çevresinde oturup zikreden;

k u ş y ı k ı n t ı l a r ı n a ,

penguenlere benzerler,

kah rdan yok olup gidenlere ... )



W

K S T E T T İ G İ N alçakgönüllülük. Çehreler

Öne e ğ i l m i ş sessizce seni anlamada.

Genç

ş a i r l e r öyle

yürür

a k ş a m olurken uzak bulvarlarda.

Öyle durur köylüler bir ölünün e t r a f ı n d a

e ğ e r ölüme verilen bir çocuksa

ve ne olursa olsun hep a y n ı d ı r :

O l a ğ a n ü s t ü

bir

ş e y

v a r d ı r ortada.

Seni ilk kez

a l g ı l a y a n

birini

r a h a t s ı z eder k o m ş u s u ve saat

b a ş ı öne e ğ i k senin izinden gider

sanki dopdolu

ve y a ş l a n m ı ş

gibi.

Daha

sonra yönelir d o ğ a y a

r ü z g a r l a r ı

ve u z a k l a r ı

hisseder

seni i ş i t i r ç a y ı r l a r f ı s ı l d a r k e n

seni görür y ı l d ı z l a r ş a r k ı söylerken

ve seni a r t ı k unutamaz o

ve

ne varsa hepsi senin cüppen.

Yenisin onun için

y a k ı n s ı n iyi

ve çok güzel bir yolculuk gibi

sessiz gemiler içinde usulca

y a p ı l a n bir nehrin üstünde.

Topraklar

g e n i ş

r ü z g a r l ı düz

terk e d i l m i ş kocaman bir gökyüzüne

ve y a ş l ı o r m a n l a r ı n emrine.

Y a k l a ş a n

küçük köyler

kaybolur tekrar çan sesleri gibi

bir dün

ve

bir bugün gibi

g ö r d ü ğ ü m ü z her ş e y n a s ı l s a öyle

ma bu nehir o l c u l u ğ u n d a

ş e h i r l e r

ç ı k a r

ortaya daima

ve gelirler kanat

ç ı r p ı ş l a r ı

gibi

bu görkemli geziyi

k a r ş ı l a m a y a .



Bazen çevirir

r o t a s ı n ı

gemi

köy

ve

kentten uzak

s s ı z

yerlere,

dalgalar bir

ş e y

b e k l e r m i ş

gibi, -

sanki yersiz y u r t s u z l a r ı

nlar için durur küçük arabalar

her birinin önünde

üç a t ı

aceleyle dalarlar gecenin içine

görünmez olan bir yolun üstünde.

BU köyde yer a l ı r en son ev

öylesine

y a l n ı z

sanki son evi

d ü n y a n ı n .

Köyün engel

o l m a d ı ğ ı

cadde

y a v a ş ç a akar gecenin içine.

Küçük köy bir geçit

a l n ı z c a

iki dünya a r a s ı n d a

e s r a r l ı ve

korkutucu

evlerin önünden geçen bir patika yerine.

Köyü terk edenler uzun yol

a l ı r

ç ğ u

da belki ölür yolda

k a l ı r .



B ZEN kalkar k ş m

s o f r a s ı n d a n

biri

ve ç ı k a r d ı ş a r ı ve

gider gider

ve

gider -

d o ğ u d

duran bir kiliseye.

Ve

ç o c u k l a r ı

onu kutsarlar sanki ö l m ü ş gibi.

Ve

evinde ölünce onlardan biri

k a l ı r

içerde masada

ve

bardakta

o zaman

ç o c u k l a r ı ç ı k a r d ı ş a r ı

gitmek için

u n u t t u ğ u

o kiliseye.

GECE

bekçisi d e l i l i ğ i n ta kendisi

çünkü

uyumaz nöbet tutar.

Her saat

b a ş ı

gülerek

durur

ve bir isim arar geceye uygun

ve a d l a n d ı r ı r

onu: Yedi yirmi sekiz on

Ve

bir üçgen

tutar

elinde

t i t r e d i ğ i

için

k e n r ı n

dokunur

ç l m d ı ğ ı b o r z n ı n ve tutturur

bir ş a r k ı d n m ı ş tüm evlere.

Çocuklar için güzel bir gece

duyarlar hulyalar içinde nöbet

t u t t u ğ u n u

d e l i l i ğ i n

ma k ı r a d a r

zincirlerini köpekler

d o l a ş ı r

dururlar evlerin çevresinde

ve

titrerler o geçerken önlerinden

ve korkarlar yeniden gelecek diye.



106

H B E R İ N var m ı o azizlerden

T a n r ı m ?

H i s s e d i y o r l a r d ı k a p a l ı

m a n a s t ı r

hücrelerinin

sanki çok

y k ı n d u r d u ğ u n u

alaya v

g ü l ü ş m e l e r e ,

girdiler daha da derin t o p r a ğ ı n içine.

er biri soluk a l ı r k e n ı ş ı ğ ı ile

tüketti çukurun içindeki h a v a y ı ,

unuttu a ş ı n ı v kendi suretini

v

y a ş a d ı

penceresiz bir ev gibi

v

ölmedi ölüydü zaten uzun süreden beri.

Çok az o k u r l a r d ı ; k u r u m u ş t u çünkü her ş e y ,

sanki k i t a p l a r ı don v u r m u ş t u

n a s ı l sarkarsa kemiklerinden giysileri

öyl s a r k a r d ı

m a n a s ı

her kelimeden.

A r t ı k k o n u ş m u y o r l a r d ı birbirleriyle

hissedince kendilerini

k a r a n l ı k

koridorlarda

uzun

s a ç l a r ı n ı s a r k ı t ı y o r l a r d ı

kestirmeden

bilmiyordu hiçbiri k o m ş u s u n u n

ölüp ö l m e d i ğ i n i ayaktayken.

Yuvarlak bir mekanda

g ü m ü ş

l a m b a l a r ı n y a ğ l a d a b e s l e n d i ğ i ,

t o p l a n ı r l a r d ı y o l d a ş l a r

bazen

a l t ı n

b a h ç e l e r m i ş gibi

a l t ı n k a p ı l a r ı n

önünde

v

b a k a r i a r d ı

hayallerine k u ş k u içinde

v h ı ş ı r d a t ı r l a r d ı h a f ı f t e n uzun s a k a l l a r ı n ı .

H a y a t l a r ı bin y ı ı

b u l m u ş

sanki

gece ile gündüz diye

y r ı l m d ı ğ ı n d n

beri;

sanki

f ı r l a t ı l m ı ş l a r d ı

büyük bir dalga ile

ana rahmine gerisin geriye.

Yusyuvarlak o t u r u r l a r d ı bir embriyo gibi

kocaman b a ş

v

minik ellerle

v

yemezlerdi yemek sanki besieniderdi

çevrelerini saran kara toprak ile.



W

Ş i m d i gösteriyorlar o n l a r ı binlerce h a c ı y a

kentleri stepleri a ş ı p m a n a s t ı r a gelen.

Yatmaktalar üç kere

y ü z y ı l d a n

beri

v

v ü c u t l a r ı

çürüyüp dökülemedi.

a r a n l ı k y ı ğ ı l ı r sanki ı ş ı k tüter gibi

u z a n m ı ş uzun vücutlar üstüne

k o r u n m u ş örtülerin a l t ı n d a gizlice -

ve ellerinin k e n e t l e n m i ş t u t u ş u

durur bir

a ğ

gibi g ö ğ ü s l e r i n d e .

Y ü c e l i ğ i n güçlü büyük baronu:

Unuttun mu bu gömülenleri

o n l a r ı çok isteyen ölüme göndermeyi

girdiler diye onlar t o p r a ğ ı n derinine?

nlar ki ölülerle

k ı y a s l a n ı r l a r

benzemiyorlar

m ı

daha çok

ö l ü m s ü z l ü ğ e ?

Bu mu ölülerinin büyük

a ş a m ı

z a m a n ı n ötesine a ş m a s ı gereken?

Uyuyor mu hala onlar senin p l a n l a r ı n a ?

Ölümsüz kaplar m ı k a z a n d ı r ı y o r l a r sana

sen ki

tüm

ölçüleri a ş a n ölçüsüz

i s t e d i ğ i n

doldurmak onu kendi

k a n ı n l a .



LOS

G E L E E G İ N

kendisisin büyük tan

a ğ a r m a s ı

s o n s u z l u ğ u n o v a l a r ı

üstüne.

Z a m a n ı n

gecesinden sonraki horoz

ö t ü ş ü

k ı r a ğ ı s ı n

genç k ı z

v

sabah d u a s ı

y a b a n c ı

adam anne v ölüm.

Ş e k i l d e ğ i ş t i r e n

k i ş i d u r m a k s ı z ı n

y a p a y a l n ı z

beliren kaderin içinden

ne övgüye d e ğ e n ne de

ş i k a y e t

edilen

a n l a t ı l a m a z sanki v a h ş i bir orman.

Nesnelerin

a n l a m ı s ı n

sen

v a r l ı ğ ı n ı n son s ı r r ı n ı ele vermeyen

kendini

b a ş k a l a r ı n a

hep

b a ş k a

türlü sunan:

Gemiye

k ı y ı y m ı ş

gibi

k ı y ı y a

gemi.



SEN yara izleri

m a n a s t ı r ı s ı n .

Otuz

iki eski katedralli

ve

elli kiliseli

d u v a r l a r ı

1 9

ö r ü l m ü ş

opal

ve

kehribar p a r ç a l a r ı ile.

M a n a s t ı r

avlusundaki her

ş e y i n

üstünde

senin

m ü z i ğ i n i n

bir

m ı s r a s ı

ve b a ş l a r

görkemli

k a p ı .

Rahibeler oturur uzun evlerde

kara

k ı z

k a r d e ş l e r

yedi yüz on tane.

Bazen kuyuya gelir birisi

ve durur

orda bir resim gibi

ve

birisi

a k ş a m g ü n e ş l e r i n d e

yürür

incecik sessiz caddelerde.

ma hiç görünmez

ç o ğ u n l u ğ u

k a l ı r l a r

evlerin

s e s s i z l i ğ i n d e

ya da k e m a n l a r ı n hasta g ö ğ s ü n d e

kimsenin

ç a l m a d ı ğ ı

bir melodi gibi

Ve

kilisderin

e t r a f ı

çepeçevre

s a r ı l m ı ş

b a y g ı n l a ş t ı r a n yaseminlerle

m e z a r l ı k l a r d ı r

onlar sessizce

dünyadan söz eden

t a ş l a r

gibi.

A r t ı k hiç olmayan o dünyadan

olsalar da

m a n a s t ı r ı n b i t i ş i ğ i n d e

yüzleri güne dönük

günlük

ş l e r e

ve h a z ı r l a r n e ş e y e ve hileye.

O g e ç m i ş e ait: Sen ise

ş i m d i d e .

Bir

ş ı k

oyunu olarak akar o hala

hiç ilgilenmeyen bir

ı l ı n

üstünde;

ama

sana

a k ş a m a ve ş a i r l e r e

a ğ l a y a n çehreler

a l t ı n d a

k a r a n l ı k ş e y l e r i f ş a

olunur.



DÜNY NIN

k r l l r ı y ş l ı

olmayacak hiç varisleri.

O ğ u l l a r

ölür çocuk

a ş t a

solgun yüzlü

k ı z l a r ı

ise

hasta t a ç l a r ı b ı r a k ı r l a r ş i d d e t e .

O

Halk bozuk para yapar o n l a r ı

günümüzdeki d ü n y n ı n efendisi

makinelere çevirir u z a t ı p

a t e ş

içinde

isteklerine hamurdanarak boyun e ğ e n ;

ama olmaz mutluluk onlarla birlikte.

Demir madeni hasret içinde. Ve terk e d i l m i ş t i r ;

ister küçük bir h a y a t ı ö ğ r e t e n

bozuk a r a l a r ı ve tekerlekleri.

Ve fabrikalardan ve kasalardan

dönecekler gerisin geriye

a ç ı l m ı ş d a ğ l a r ı n d a m a r l a r ı n a

ve onlar k a p a n ı r l a r

a r k a l a r ı n d a n .



l

H R ş e y

yeniden büyük olacak ve heybetli.

Topraklar düzgün ve sular d a l g a l ı ,

a ğ a ç l a r

devasa

ve

duvarlar çok alçak

ve vadilerde güçlü ve bin bir ç e ş i t halk

ç o b a n l ı k yapan t o p r a ğ ı sürüp i ş l e y e n .

e olmayacak kiliseler

T a n r ı y ı

tutuklayan

bir kaçak gibi ve sonra da

a s ı n ı

tutan

h p s o l m u ş

ve yara

a l m ı ş

bir hayvan misali -

evler sevecen

ve

k a p ı s ı

a ç ı k

tüm çalanlara

ve s ı n ı r s ı z bir feragat duygusu

tüm d a v r a n ı ş l a r d a

sende ve bende.

Beklemek yok öteki

d ü n y y ı

ya da

y u k a r ı

bakmak

y a l n ı z c a özlem ve ölümü s o y s u z l ş t ı r m m k

ve dünyaya hizmet ederken r ı n m k

k l m s ı n

diye insan acemi onun ellerinde.



112

SEN

de büyük

l a c a k s ı n .

Büyük o birisinden de

ş i m d i y a ş a m a k

zorunda olan kimsenin

d i y e b i l e c e ğ i n d e n .

Çok

daha

a l ı ş ı l m a m ı ş

v

s ı r a

d ı ş ı

v

y a ş l ı bir adamdan daha y a ş l ı .

Hissedileceksin: Güzel bir koku y a y ı l ı r c a s ı n a

y a k ı n g e ç m i ş i n

bir bahçesinden;

hasta birinin sevmesi gibi

en s e v d i ğ i e ş y a l a r ı

sevecekler seni duygu dolu

v

inceden.

ua etmek olmayacak

i n s a n l a r ı

zorlayan

bir arada olmaya. Sen

d e ğ i l s i n

bu topluluktan;

seni hisseden v

v a r l ı ğ ı n a

sevinen

olacak dünyadaki biricik insan:

ı ş l a n m ı ş

biri

v t o p l u l u ğ u n

bir üyesi

b i r i k t i r i l m i ş v

israf

d i l m i ş a y n ı

zamanda;

gülümseyen biri

a y n ı

zamanda

a r ı

a ğ l a y a n

bir ev gibi küçük

v

bir ülke kadar muazzam.



lll

İ Ç huzur olmuyor evlerde y l n ı z c

ölürse biri ve onu

d ı ş a r ı

t a ş ı r l a r s a

ya

da

biri gizli bir emirle

a l ı r h a c ı

hastonunu ve

h a c ı y a k a s ı n ı

yolu sormak için

a b a n c ı

diyariarda

ki

o

seni beklemektedir orada.

Hiç

b o ş

d e ğ i l o r a n ı n caddeleri

sana gelmek isteyenler ve o güle

ki açar bin

y ı l d a

bir kere.

Bir sürü k a r a n l ı k

halk

ve

a d s ı z

nerdeyse

yorgundurlar sana

u l a ş t ı k l a r ı

zaman.

Ama gördüm o n l a r ı n kafilesini;

i n a n ı y o r u m

o zamandan beri r ü z g a r l a r ı n e s t i ğ i n e

o n l a r ı n u ç u ş a n cüppelerinden

ve

s u s t u ğ u n a

onlar mola

v e r d i ğ i n d e

- :

öyle heybetliydi

o n l a r ı n y ü r ü y ü ş ü

düzlüklerde.



BÖYLE gitmek istiyorum ben de sana:

Y a b a n c ı k a p ı l a r d a n

dilenerek isteksizce beni doyuran.

Ve

çok olursa yollar

a k ı l

k a r ı ş t ı r ı r c a s ı n a

k a t ı l ı r d ı m o zaman en y a ş l ı olanlara.

Giderdim k ı s a boylu ihtiyarlara

yürüdüklerinde b a k a r d ı m

r ü y a d a y m ı ş

gibi

s a k a l l a r ı n d a l g a l a r ı a r a s ı n d a n

dizleri

ç ı k a r

adalar gibi hiçbir

ç a l ı ve

a ğ a ç olmayan.

Geçerdik erkekleri ki kör onlar

ç o c u k l a r ı y l a gözleri var gibi bakarlar

nehirden su içenler yorgun k a d ı n l a r

birçok

a d ı n

var ki hamile onlar.

Ve bana tuhafbir biçimde y a k ı n hepsi,-

erkekler sanki kendi k a n ı m d a n

k a d ı n l a r bir a r k a d a ş bulur bende

g ö r d ü ğ ü m

köpekler de gelir benimle.

TANRI M,

birçok h a c ı birden olmak isterdim

upuzun bir s ı r a olup sana varmak için

senden bir parça

o l a y ı m

diye büyük mü büyük:

Sen y a ş a y a n a ğ a ç l ı y o l l a r ı olan bahçesin.

Böyle o l d u ğ u m gibi gidersem y a p a y a l n ı z -

kim fark eder ki Kim örür sana g e l d i ğ i m i ?

Kimi

k ı ş k ı r t ı r

kimi h e y e c a n l a n d ı m

ve

kimi

i n a n d ı r ı r

sana?

Bir ş e y o l m a m ı ş gibi

devam ederler gülmeye.

Ama

mutluyum

y ü r ü d ü ğ ü m için o l d u ğ u m gibi çünkü böylece

beni fark edemedi gülenlerden hiçbiri.



U

GÜNDÜZÜN kulaktan

d u y u l a n s ı n

u l a ş a n

f ı s ı l t ı y l a birçok k i ş i y e ;

gün bitiminden sonraki sessizlikte

y a v a ş ç a

tekrar toparlanan.

Gün ne denli giderek a y ı f l a y a n

t a v ı r l a d a

yönelirse

a k ş a m a

benim

T a n r ı ı n

olursun o denli. Yükselir

senin ülken bir duman gibi tüm ç a t ı l a r d a n .

B İ R h a c ı s a b a h ı . Sert yataklardan

herkesin

z e h i r l e n m i ş

gibi kendini

a t t ı ğ ı ,

a y a ğ a kalkar ilk çan sesiyle

s ı s k a

topluluk okumak için sabah

d u a s ı ,

d ü ş e r üstüne g ü n e ş i n ilk ı ş ı k l a r ı :

E ğ i l i p selam veren s a k a l l ı adamlar

kürklerin içinden

ç ı k a n

ciddi

s u r a t l ı

çocuklar

v m a n t o l a r ı n ı n içinde s u s k u n l u k l a r ı y l a a ğ ı r ,

koyu tenli Tiflisli v

T a ş k e n t l i k a d ı n l a r .

İ s l a m ı n t a v ı r l a r ı olan H ı r i s t i y a n l a r

ç e ş m e n i n

e t r a f ı n d a ,

u z a t ı r l a r ellerini

düz çanaklar gibi o n l a r ı n içine

su dolar bir ruh gibi.

Yüzlerini

d a l d ı r ı r

içine v içerler

sol elleriyle elbiselerini k a l d ı r ı r

tutarlar suyu g ö ğ ü s l e r i n e ,

s o ğ u k ,

a ğ l a y a n

bir yüze benzeyen

dünyadaki a c ı l a r d a n söz eden.



H

e bu

a c ı l a r

durur çepçevre etrafta

solgun gözlerle; bilmezsin kimdir

ve

kimdiler.

İ ş ç

ya da köylü

ya da

t ü c c a r d ı l a r

zengin

y a ş a m ı t a n ı y a n

belki de tam inanmayan rahipler sonuna varmayan

h ı r s ı z l a r

k a n d ı r m a k için f ı r s a t kollayan

her

ş e y e a ç ı k

genç

k ı z l a r

bir

k ö ş e d e

büzülüp kalan

ve

yolunu ş a ş ı r a n l a r bir ç ı l g ı n l ı k

o r m a n ı n d a

- :

hepsi de prensler gibi derin bir hüzün içinde

f a z l a l ı k l a r ı n ı

üstünden atan.

Hepsi de ne bilge çok

g ö r m ü ş g e ç i r m i ş

s e ç i l m i ş l e r

çöllerde y a ş a m ı ş l a r

b e s l e m i ş o n l a r ı

Tann y a b a n ı l bir hayvanla;

y a l n ı z l a r a ş ı p

g e l m i ş l e r düzlükleri

k a r a r m ı ş y a n a k l a r ı n d a

bir sürü rüzgarla

bir özleme

t u t u l m u ş

ve

k o r k m u ş

ama onunla

ü k s e l m i ş

a y n ı

zamanda.

Günlük

hayattan

k u r t u l m u ş g i r m i ş

büyük

o r g l a r ı n ve

koro

ş a r k ı l a r ı n ı n d ü n y a s ı n a

diz çökenler merdiven

ç ı k a r m ı ş

gibi duran;

resimli bayraklar hepsi çoktan

s a k l a n m ı ş l a r

ve k a t l a n m ı ş l a r :

Ş i m d i

a s ı l ı y o r l a r

tekrar

a v a ş t a n .

B a z ı l a r ı durup

b a k ı y o r

bir eve

içinde hasta olan

h a c ı l a r

uyuyan;

az önce bir k e ş i ş

ç ı k t ı

oradan

s a ç l a r ı k a r ı ş ı k

elbisesi k ı r ı ş ı k

gölgeli yüzlü h a s t a l ı k l ı mavilerle

ve

iyice

k a r a r m ı ş

cinlerin zulmünden.

E ğ i l i p

selam verdi ikiye bölünür gibi

iki parça olup

a t t ı

kendini yere

ve ş i m d i

o toprak bir

ç ı ğ l ı k

gibi

a ğ z ı n d a n sarkar ve sanki

k o l l a r ı n ı n

t a v r ı

olur büyüyen.



117

Ve y a v a ş t a n

geçip gitti bu tuhaf hali.

çtu

y u k a r ı

k a n a t l a n ı r

gibi

d u y u r n s a d ı ğ ı

rahatlama hissi

i n a n d ı r ı y o r d u

onu

k u ş o l d u ğ u n a

A s ı l ı

duruyordu

z a y ı f k o l l a r ı n d a

yan

a t m ı ş

bir kukla gibi

ve

i n a n ı y o r d u

güçlü d a l g a l a n m a l a r ı n a

ve d ü n y a n ı n

çoktan bir vadi gibi

uzaktan

a y a k l a r ı n ı n

a l t ı n d a

d u r d u ğ u n a

Birdenbire

b a k t ı inanmaz

gözlerle

i n m i ş gibi y a b a n c ı bir ülkeye

a c ı l a r ı n ı n y e ş i l renkli qeniz dibine -

bir

a l ı k t ı

o

k ı v r ı l d ı

zarifçe

ve

yüzdü

derin sularda sessiz ve

g ü m ü ş i gri

ve gördü

d e n i z a n a l a r ı n ı

mercan d a l l a r ı n d a a s ı l ı

ve

bir

d e n i z k ı z ı n ı n

s a ç l a r ı n ı

a r a l a r ı n d a n

su süzülen bir tarak gibi.

Ve

karaya

ç ı k t ı

bir

d a m a t t ı

o

bir ölünün y a n ı n d a s e ç i l d i ğ i için

hiçbir genç k ı z

y a b a n c ı ve e v l e n m e m i ş

cennetin

ç a y ı r l a r ı n a

girmesin diye.

Takip

etti

o

k ı z ı

a d ı m l a r ı n ı

a l ı ş t ı r d ı

dans

etti durmadan k ı z ı n

e t r a f ı n d a

ve

k o l l a r ı d a l a n d ı

hep kendi çevresinde.

Sonra kulak verdi sanki bir üçüncü

k i ş i

a d a m a k ı l l ı

y a v a ş ç a k a t ı l m ı ş t ı bu

oyuna

ve

i n a n m ı y o r d u

bu

d a n s ı n o l d u ğ u n a

O

zaman a n l a d ı o: Ş i m d i

dua etmeliydi;

çünkü

o buydu peygambere

bir büyük taç gibi kendini veren.

T

t a r ı z

onu her gün dua e t t i ğ i m i z

o

h a s a d ı n ı y a p ı y o r u z

daha

önce ektiklerimizin

döneriz eve dinlenen aletlerle

bir melodi gibi

uzun s ı r a l a r

halinde.

E ğ i l d i

selam verdi

e t k i l e n m i ş t i

derinden.



us

ma

a ş l ı adam sanki u y u y o r m u ş gibiydi

bunu görmedi gözü uyumuyordu halbuki.

e

o selam için e ğ i l d i o derece derine

öyle ki tüm

u z u v l a r ı n d a n

geçti bir titreme.

ma

a ş l ı adam bunu hiç hissedemedi.

O zaman hasta k e ş i ş a s ı l d ı s a ç ı n a

vurdu kendini bir elbise gibi a ğ a c a .

ma a ş l ı adam duruyordu öylece ve görmedi.

O zaman hasta

k e ş i ş

kendini

a l d ı

ele

n a s ı l a l ı n ı r s a

ele bir takdis

k ı l ı c ı

vurdu

ve

vurdu duvarlar h a s a r i a n d ı

ve k ı z g ı n l ı k l a yere ü ş t ü sonunda.

ma

a ş l ı adam b a k t ı anlamaz t a v ı r d a .

K e ş i ş o zaman

s ı y ı r d ı

bir kabuk gibi elbisesini

ve

diz çökerek

u z a t t ı

onu

y a ş l ı

adama.

e bak: A n s ı z ı n geldi o. Bir ç o c u ğ a y a k l a ş ı r gibi

ve t a t l ı l ı k l a dedi ki: Biliyor musun kim o l d u ğ u m u

A n l a d ı o o zaman. B ı r a k t ı kendini y a v a ş t a n

i h t i y a r ı n çenesinin a l t ı n a bir keman gibi.



U

KIRMIZI yaban

y e m i ş l e r i a r t ı k

o l g u n l a ş m a k t a ,

y a ş l ı

k a s ı m p a t ı l a r ı

zorlukla nefes a l ı r tarhlarda.

Kim zengin

d e ğ i l s e ş i m d i ,

yaz sonunda

bekleyecek ama hiç bulamayacak kendini.

Ş i m d i gözlerini k p t m s ı n ı bilmeyen

elbette gecenin

o l m a s ı n ı

beklerken

ç e ş i t ç e ş i t görüntü var onun içinde

gecenin

k a r a n l ı ğ ı n d a

boy gösteren: -

göçüp gider o k i ş i sanki

y a ş l ı

bir adam.

Gelmez ona hiçbir ş e y , b ş l m z yeni bir gün

yalan söyler ona her ş e y ne gelirse b a ş ı n a ;

hatta sen T a n r ı m . Bir

t a ş

gibi olursun

onu her gün daha da derine çeken.



1:2

KAYGILANMAMALISIN

T a n r ı m . Benim derler:

S a b ı r l a

duran

tüm

nesnelere.

D a l l a r ı

o k ş a y a n

rüzgara benzerler

ve

derler:

Benim a ğ a c ı m .

Fark etmezler

t u t t u k l a r ı her ş e y i n kor haline g e l d i ğ i n i , -

en son ucundan bile

tutamazlar yakmadan ellerini.

Benim

derken hani bazen

c a n ı

ister de birisi

prensin

a r k a d a ş ı o l d u ğ u n u

söyler köylülerle k o n u ş u r k e n

e ğ e r

çok büyükse o prens

ve

çok uzaksa.

Benim derler s o ğ u k

d ı ş

duvarlara

hiç t a n ı m a z k e n evin reisini bile.

Benim

derken sahip

o l m a y ı

kastederler

y a k l a ş t ı k l a r ı her nesne onlara k a p a t ı r kendini

ucuz bir

ş a r l a t a n a

benzerler

g ü n e ş i n

hatta ı l d m ı n ı n kendisinin o l d u ğ u n u söyleyen.

Dedikleri zaman: Benim h a y a t ı m , benim k a r ı m ,

k ö p e ğ i m

ç o c u ğ u m

yine de bilirler t a m ı

t a m ı n a ,

hayat k a d ı n

ve

köpek

ve

çocuk

u n l a r ı n

hepsi

y a b a n c ı a l a n l a r d ı r ,

içine bir kör gibi

u z a n m ı ş

ellerle

d a l d ı k l a r ı .

Emin olmak a l n ı z c a

büyüklere mahsus

gözleri olsun isteyenlere.

Çünkü d i ğ e r l e r i

duymak istemezler yoksul

y o l c u l u k l a r ı n ı n

çevrelerindeki hiçbir nesneyle

b a ğ ı o l m a d ı ğ ı n ı

ve

o n l a r ı n

a l a n l a r ı n d a n d ı ş l a n d ı ğ ı n ı

ve

mülkiyetlerinden ç ı k a r ı l d ı ğ ı n ı

hepsinin de

y a b a n c ı

bir

h a y a t ı

var olan

k a d ı n a

da çiçek kadar az

sahip o l d u k l a r ı n ı .



JL2

Dengeni

kaybetme

T a n r ı m .

Seni seven

ve

senin suretini

k a r a n l ı k t a t a n ı y a n , e ğ e r

bir

ı ş ı k

gibi

s a l l a n ı r s a s o l u ğ u n d a ,

-

d e ğ i l d i r

sana sahip.

e

e ğ e r

geceleyin yakalarsa seni birisi

d u a s ı n ı n içinde o l a s ı n diye:

Sen bir misafirsin

tekrar yoluna giden.

Kim tutabilir ki seni

T a n r ı m ?

Sen seninsin

hiçbir mal sahibinin eli

d e ğ m e m i ş

daha tam

o l g u n l a ş m a m ı ş

bir

ş a r a p

gibi

gitgide t a t l ı l a ş a n

ve

kendine ait olan.

UZUN

geceler boyu

k a z ı p

durdum seni ey hazine

çünkü g ö r d ü ğ ü m

tüm

f a z l a l ı k l a r ,

yoksulluk ve

z a v a l l ı

bir bedeldir

senin hiç

g e r ç e k l e ş m e y e n g ü z e l l i ğ i n e .

ma

sana giden yol çok mu çok

uzak

ve kimse

g i t m e d i ğ i

için

b e l i r s i z l e ş m i ş

uzun süre.

Öyle

y a l n ı z s ı n

ki sen. Sen

y a l n ı z l ı k s ı n

c a n ı m çekip

g i t m i ş

en ücra vadilere.

e

ellerim kan içinde

k a l m ı ş

kazmaktan

k a l d ı r ı y o r u r o a ç ı p

rüzgara

benziyor

d a l l a r ı

olan bir

a ğ a c a .

Seni içiyorum onlarla

b o ş l u k t a n

sanki

p a r ç a l a n m ı ş s ı n

bir zamanlar orada

s a b ı r s ı z c a y a p ı l a n bir

d a v r a n ı ş l a ,

tuz

buz

l m u ş

ş i m d i

d ü ş ü y o r s u n

uzak

ı l d ı z l a r d a n

tekrar

d ü n y a m ı z a

ı l ı k

bir ilkbahar

a ğ m u r u

olarak.





ÜÇÜNCÜ

İ T

P

Yoksulluk ve Ölüme air

1903)





125

B E L K İ E

giriyoruru kocaman bir

d a ğ ı n

içine

demir gibi sert damarlara, y a l n ı z b a ş ı m a ;

öyle derindeyim ki göremiyorum sonu

ve u z a ğ ı : Çünkü

y a k ı n

oldu her

ş e y

ve

tüm y a k ı n l a r da t a ş

Bilmeye

y a k ı n o l a m a d ı ğ ı r n d a n

henüz, -

küçültüyor beni bu büyük

a r a n l ı k ;

ama o s n isen e ğ e r : Z o r l a ş t ı r kendini, s a l d ı r :

Elin

d e ğ e r s e e ğ e r

bana boylu boyunca,

sana büyük bir

ç ı ğ l ı k l a

veririm

k a r ş ı l ı k .

SEN ey d a ğ durdun g e l d i ğ i için d a ğ silsilesi, -

kulübesiz yamaçlar, isimsiz zirveler,

içinde

y ı l d ı z l a r ı n

t u t u k l a n d ı ğ ı ebedi kar

ve o vadileri t a ş ı y a n s ı k l a m e n l e r d i r

d ü n y a n ı n

tüm kokusu onlardan gelir;

sen

tüm

d a ğ l a r ı n

a ğ z ı ve

minaresi

daha hiç ezan

a n k ı l a n m a m ı ş olan):

Senin içinde miyim ş i m d i b a z a l t ı n içinde mi,

daha hiç

k e ş f e d i l m e m i ş

bir metal?

H u ş u içinde doldurdum

k a y a n ı n b o ş l u ğ u n u

duyuyorum her yönden ne denli sert o l d u ğ u n u

a da korku mu bu, içinde b u l u n d u ğ u m ?

A ş ı r ı büyük benderin derin korkusu mu,

b o ğ a z ı m a kadar beni içine b a t ı r d ı ğ ı n ?



126

İ y i

eder

e ğ e r

birisi

ç ı k a r

da sana söz ederse

onun ne denli saçma o l d u ğ u n d a n ve delice.

Sen

k a l k t ı n a y a ğ a ,

b a ş l a n g ı ç t a n

gelen

f ı r t ı n a ,

o n l a r ı

sürüklersin önünde

b o ş k a b u k l a r c a s ı n a

Ve benden istiyor musun: A ç ı k ç a söyle -

a ğ z ı m a r t ı k

bana ait

d e ğ i l

sanki

kapanmak bilmeyen bir yara gibi

ve ellerim durur köpekler gibi

iki

y a n ı m d a

komut dinlemeyen.

T a n r ı ı n beni zorluyorsun çok a b a n c ı bir zamana.

B E K Ç İ S İ

yap beni sonsuz b o z k ı r l a r ı n ı n

a n l a y a y ı m

orda

t a ş l a r ı n

dilinden

gözlerim gezinsin tü g e n i ş l i ğ i n c e

denizlerindeki k i m s e s i z l i ğ i n d e ;

birlikte a k a y ı m nehirlerinle

her iki k ı y ı s ı n d a k i

h a y k ı r ı ş i a r d a n

s ı z a n

seslere dek gecenin içine.

Gönder beni

b o m b o ş

ülkelerine

bir uçtan bir uca rüzgarlar esen

büyük a n a s t ı d a n olan bir giysi gibi

y a ş a n m a m ı ş

h a y a t l a r ı koruyan.

K a t ı l m a k istiyorum orada

h a c ı l a r a ,

o n l a r ı n

sesleri ve görüntüsünden

en ufak bir biçimde sapmadan

kör bir a ş l ı a d a m ı n a r k a s ı n d a n

yürümek istiyorum kimsenin b i l m e d i ğ i bir yolda.



ll 7

ÇÜN Ü a n r ı m büyük kentler

k y b o l m u ş l r ve b ı r a k m ı ş l a r kendilerini;

alevlerden

k a ç ı ş a

benzer en büyükleri

yok öyle bir teselli o teselli eder diye

ve

a k ı p gider k ı s ı t l ı süreleri.

İ n s a n l a r

y a ş a r

orda kötü ve zor ş a r t l a r d a ,

kuytu odalarda ürkek

t a v ı r l a r l a ,

ilk yola ç ı k a n sürüden korkak daha;

nefes a l ı r senin t o p r a ğ ı n ve bekler d ı ş a r d a

onlar

y a ş a r l a r

ama bilmezler bunu a r t ı k .

Büyür orda çocuklar pencere önlerinde

ve

k a l ı r l a r hep a y n ı gölgenin içinde

bilmezler hiç çiçeklerin ç a ğ ı r d ı ğ ı n ı d ı ş a r d a

g e p g e n i ş

bir güne

m u t l u l u ğ

ve

rüzgara -

ve çocuk olmak zorundalar üzgün çocukturlar.

Çiçek açar bakireler bilinmeyene d o ğ r u

ve

özlerler

ç o c u k l u k l a r ı n d a k i s a k i n l i ğ i ;

ama yoktur

a r t ı k o

ne kadar isteseler de

ve

titreyerek

k a p a t ı r l a r

tekrar kendilerini

ve

u n u t u l m u ş

arka odalarda geçirirler

hayal k ı r ı k l ı ğ ı içinde annelik günlerini

uzun geceler boyu önüne geçilmez s ı z i a n m a l a r

ve

güçsüz

ve

mücadelesiz s o ğ u k y ı l l a r .

Ve tam

k a r a n l ı ğ ı n

içinde durur ölüm

d ö ş e k l e r i

ve

özlem duyarlar ona

d o ğ r u

f a r k ı n a varmadan;

ölürler uzun sürede ölürler s ı r a halinde

ve

sonunda bir dilenci gibi

a y r ı l ı r l a r

buradan.



l R

İ N S N L R y a ş a r orada beyaz çiçek a ç m ı ş solgun yüzlü

ve ş a ş k ı n ölürler bu a ğ ı r dünyadan ötürü.

Görmüyor hiçbir kimse korku veren bir

s ı r ı t m a y a

d ö n ü ş t ü ğ ü n ü

narin bir ı r k ı n gülümsemesinin;

n a s ı l da ş e k i l d e ğ i ş t i r i p isimsiz gecelerde.

D o l a ş ı r dururlar yorgunluktan a ş a ğ ı l a n m ı ş

a n l a m s ı z

ş e y l e r e

isteksizce hizmet etmekten

kirlenir b u r u ş u r üstlerinde elbiseleri

ve

erkenden

y a ş l a n ı r

güzel elleri.

Zorlar k a l a b a l ı k

d ü ş ü n m e z

o n l a r ı k a y ı r m a y ı

olsalar

da

biraz güçsüz ve k a r a r s ı z -

y a l n ı z c a ürkek köpekler evsiz b a r k s ı z

gelir sessizce a r k a l a r ı n d a n bir süre.

Yüzlerce i ş k e n c e c i n i n ellerine

b ı r a k ı l m ı ş t ı r

onlar

ve a z a r l a n ı d a r her saat v u r u ş u n d a

d o l a n ı r l a r

kimsesiz hastanelerin e t r a f ı n d a

ve içeri a l ı n m a y ı beklerler korku içinde.

Ölüm var orada. ma o ölüm

s e l a m ı n ı

a l d ı k l a r ı

Ölüm d e ğ i l çocukken o n l a r ı

e ş s i z c e

etkileyen -

y a l n ı z c a küçük ölüm orada a l g ı l a d ı k l a r ı ;

kendi ölümleri durur e ş i l

daha

t a t l a n m a m ı ş

o l g u n l a ş m a m ı ş içlerinde bir meyve gibi a s ı l ı .



2 }

H

a n r ı m ,

herkese kendi ölümünü ver.

Ölmek, sonu olsun ki öyle bir

h a y a t ı n ,

içinde sevgi olan anlam

v

keder.

ÇÜNKÜ

biz

a l n ı z c a

kabuk

v y a p r a ğ ı z

Herkesin içinde

t a ş ı d ı ğ ı

ölüm ise

meyvedir

v

döner her

ş e y

onun çevresinde.

Onun yüzünden büyür de genç k ı z l a r

yükselirler bir a ğ a ç gibi lir in içinden,

o ğ l a n ç o c u k l a r ı onun

yüzünden erkek

o l m y ı

özler

v

k a d ı n l a r

bu büyüyenierin

s ı r d a ş ı ,

korkulada ilgili, kimsenin yok

e d e m e d i ğ i .

Onun

yüzünden görülenler aynen

k a l ı r

sonsuzluk gibi,

g e ç m i ş

olsa da çok zaman, -

v herkes, bir

ş e y l e r

i n ş a eden

v

yaratan,

dünya olur meyvenin çevresinde, buz

tutar

v erirler,

s a r ı l ı r

e t r a f ı n a

v

ona benzerler.

İ ç i e r i n e y e r l e ş m i ş t i r

tüm s ı c a k l ı ğ ı

yüreklerin

v

beyaz alevi

d ü ş ü n c e l e r i n

- :

Yine de

k u ş

sürüleri gibi

u ç u ş u r

senin meleklerin

v

bulurlar

y e ş i l o l d u ğ u n u tüm

meyvelerin.



JL3

TANRI M: Biz daha

z a v a l l ı y ı z

z a v a l l ı hayvanlardan

onlar bilinçsizce ölüme giderken

biz

k a l ı r ı z

hala ölmeden.

Öyle

irini

gönder ki bize bilsin

h a y a t ı

iyice düzene s o k m a y ı

v daha z a m a n ı n d a b a ş l a s ı n m a y ı s a y ı .

Çünkü bu

durum

a b a n c ı

v

zor

k ı l ı y o r

ölmeyi

o l m a d ı ğ ı

için bu izim ölümümüz; birisi

hiç

o l g u n l a ş m a d ı ğ ı m ı z

için sonunda

a l ı y o r

bizi.

Ç ı k ı y o r

bir f ı r t ı n a

bu

yüzden süpürrnek için hepimizi.

Y ı l l a r

boyu duruyoruz hep senin bahçende

t t l ı

ölümü t a ş ı y a n a ğ a ç l a r ı z biz

ama hasat

z a m a n ı n d a i h t i y a r l ı y o r u z ,

senin

c e z a l a n d ı r d ı ğ ı n b a z ı k a d ı n l a r

gibi

döl

t u t m a y ı z ,

kötüyüz içimize

k a p a n m ı ş ı z .

Yoksa

y a n l ı ş m ı

benim

d e ğ e r l e n d i r m e m :

A ğ a ç l a r daha m ı

iyi bizden? Cinsiyetten mi ibaretiz

v k a d ı n l a r ı n k u c a ğ ı n d a n ,

bir sürü

ş e y

vaat eden? -

Sonsuzlukla

o y n a ş t ı k

hep biz

kurulunca

l o ğ u s a y a t a ğ ı , d o ğ u r u r u z

o zaman ölürnümüzün ölü ç o c u ğ u n u ;

ç a r p ı k v

a c ı dolu embriyoyu

k o r k m u ş

gibi sanki korkunç bir ş e y d e n

iki eli ile göz

p ı n a r l a r ı n ı

kapatan

v durur

onun

d ı ş a r ı

f ı r l a m ı ş a l n ı n d a

henüz a ş a m a d ı ğ ı tüm korkular -

bir sokak

a d ı n ı n k i

gibi herkesin sonu

o ğ u m

s a n c ı l a r ı n d a

ya da sezaryende

a c ı

çeken.



3

M U H T Ş M

yap birini

a n r ı ı n ve

büyük

güzel bir kucak

aç

onun

h a y a t ı n a ,

u t a n c ı n ı

y e r l e ş t i r

kocaman bir

k a p ı

gibi

saçlardan

y a p ı l m ı ş

s a r ı ş ı n bir ormana

ve d l n d ı r ı l m y n o r g a n ı

boyunca

pirinç ezmesi gibi, beyaz o r d u l a r ı ,

geçir toplanan binlerce tohumu.

Ve

bir gece, nasip

et

ki ona,

u l a ş s ı n

hiçbir

i n s a n ı n

u l ş m d ı ğ ı

derinliklere;

bir gece ver: Çiçek

a ç s ı n

tüm nesneler,

öyle güzel koksun ki leylaklara benzer

ve

daha çok uçursun senin

r ü z g a r ı n ı n

gücünden

ve d h c o ş k u

dolu olsun Y osafat tan.

Ve t a n ı ona uzun bir t ş ı m süresi

ve g e n i ş

yap onu kat kat elbiseler içinde,

ve b a ğ ı ş l a

ona bir

y ı l d ı z

y a l n ı z l ı ğ ı ,

y a r g ı l a m a s ı n onu hiçbir

ş a ş ı r m ı ş

göz,

yüz

h a t l a r ı

eriyerek

d e ğ i ş i n c e .

Yenile onu

s f

tertemiz bir yiyecekle,

ç i ğ

tanesiyle, öldürmeden

y a p ı l a n

bir yemekle,

o hayatla, ki olsun sessiz bir dua gibi

ve

tarlalardan kopup gelen

s ı c a k

bir nefes gibi.

Öyle yap ki, bilsin yeniden ç o c u k l u ğ u n u ,

bilinç

d ı ş ı n ı ve

mucizevi

o l a n ı

ve

sezgi dolu

b a ş l a n g ı ç y ı l l a r ı n ı n

sonsuz gizemle dolu efsanelerini.

Ve bildir ona beklesin saatinin gelmesini,

ölümü, büyük

u s t a y ı d o ğ u r c ğ ı

saati:

Y a l n ı z d ı r ,

kocaman bir bahçeye benzer;

ç a ğ ı l d a y a n ,

t o p l a n ı p

gelendir o uzaklardan.



B İ Z D E g e r ç e k l e ş t i r

son

i ş a r e t i

göster kendini

t a c ı n ı n

tüm gücüyle,

ve

b a h ş e t

bize

( k a d ı n l a r ı n

d o ğ u m

s a n c ı l a r ı n d a n

sonra

b a h ş e t

gerçek a n n d i ğ i n i

i n s a n l ı ğ ı n .

Sen ey kudretli kral

g e r ç e k l e ş t i r

T a n r ı y ı d o ğ u r a n k a d ı n ı n r ü y a s ı n ı

d e ğ i l -

yönel

daha

önemli olana:

Ölümü d o ğ u r a n a

ve

götür

bizi, onu takip edenlerin

ellerinin

a r a s ı n d a n ,

bizzat ona.

Çünkü

bak, görüyorum

i n a n ç s ı z l a r ı

daha da çoktur onlar

z a m a n ı n

y a l a n l a r ı n d a n

yeniden

d o ğ a c a k t ı r

o alay edenlerin ülkesinde

ve hayalperest diye

a d l a n d ı r ı l a c a k :

Çünkü uyumayan biri

hayal edendir

s a r h o ş l u k

içinde.

ma sen onu çek al affedici

gücün

içine,

eski parlak günlerindeki gibi

y e ş e r t

onu yeniden

ve ben dans edeyim bu b i r l e ş m e yerinde,

yeni ilahileri söyleyen a ğ ı z yap beni,

seslendiren ve takdis eden.



JL

ÖVM K istiyorum onu.

Ordunun

önünde giden

borazanlar gibi gitmek v h a y k ı r m a k istiyorum.

a n ı m

daha

çok

ç a ğ ı l d a s ı n

denizlerden

sözüm

t t l ı

olsun herkes duymak istesin

ama bir

ş a r a p

gibi

s a r h o ş

etmeyen.

İ l k b a h a r gecelerinde fazlaca biri

k a l m a d ı ğ ı zaman ç a d ı r ı ı n ı n

çevresinde

o

zaman

çiçek

a ç a r ı m ç a l g ı ı n ı

çalarken

öyle sessizce ki kuzey

n i s a n l a r ı n a

benzer

her

a p r a ğ ı n ç ı k ı ş ı n ı

korku ile geciktiren.

Çünkü

sesim

g e l i ş i r

iki

f a r k l ı

yönde

bir koku olur bir yandan ya da bir ı ğ l ı k :

Biri

h a z ı r l a m a k

isterken u z a k l a r ı

öteki ise mecburdur

y a l n ı z l ı k l a r ı ı n ı n

sureti m u t l u l u ğ u

v m e l e ğ i

olmaya.

V emret her iki ses de benimle olsun

gönderiyorsan beni

e ğ e r

yine kente

v

korkuya.

Onlarla o l m a l ı y ı m z a m a n ı n hiddeti içinde

v

sana seslerimden bir sedir

o l u ş t u r a y ı m

nerede istersen oraya.



G RÇ K d e ğ i l d i r

büyük kentler; sahtedir

gündüzü gecesi

h a y v a n l a r ı ve ç o c u k l a r ı ;

s u s k u n l u ğ u

yalan söyler gürültüsü yalan

v

içindeki her ş e y i ile bu oyuna uyan.

Sen

o l u ş m k t

olan seninle ilgili

büyük

v

gerçek olaylardan hiçbiri

g e r ç e k l e ş m e z orada. Senin r ü z g a r l a r ı n ı n esintisi

b ş k yönlere giden sokaklara ü ş e r de

u ğ u l t u s u

bir gidip bir geldikçe olur

ş a ş k ı n

huzursuz v sinirli.

Çiçek

t a r h l a r ı n a v

bulvarlara

da u ğ r a r

bu rüzgarlar - :



35

ÇÜN Ü

bahçeler, -

y a p t ı r ı l m ı ş

krallar

t a r a f ı n d a n ,

orada y a ş a d ı l a r k ı s a bir süre zevk içinde

genç

k a d ı n l a r l a

ki süsledi onlar çiçeklerle

k a h k a h a l a r ı n ı n

güzel

ç ı n l a m a l a r ı n ı .

n l a r d ı

bu yorgun

p a r k l a r ı u y a n ı k

tutan;

f ı s ı l d a ş t ı l a r

esinti gibi

ç a l ı l ı k l a r d a

ı ş ı k s a ç t ı l a r

kürkler ve tüyler içinde

ve s a b a h l ı k l a r ı n ı n

ipek f ı r f ı r l a r ı

dere gibi ç a ğ ı l d a d ı

ç a k ı l l ı

yollarda.

Ş i m d i

bütün

bahçeler gider

o n l a r ı n p e ş i s ı r a

-

kimseye fark ettirmeden uyar onlar a v a ş ç a

y a b a n c ı bir i l k b a h a r ı n

a ç ı k

renklerine

ve yanarlar a v a ş ç a sonbahar alevleriyle

d a l l a r ı n ı n

üstündeki büyük pasla birlikte,

ustaca

y a p ı l m ı ş

binlerce monograma benzer

demirden

d ö v ü l m ü ş

siyah

p a r m a k l ı k l a r a .

Bahçeleriyle göz k a m a ş t ı r ı r saray

solgun bir gökyüzü gibi b u l a n ı k ı ş ı k l a r ı y l a ,

çok fazla solgun resimler s a l o n l a r ı n d a

d a l m ı ş

kendi

iç d ü n y a l a r ı n a

her davete

y a b a n c ı h a z ı r

hemen vazgeçmeye

bir misafir gibi suskun

ve s a b ı r l ı .



G RÇ K d e ğ i l d i r büyük kentler; sahtedir

gündüzü gecesi h a y v a n l a r ı ve ç o c u k l a r ı ;

s u s k u n l u ğ u

yalan söyler gürültüsü yalan

v

içindeki her ş e y i ile bu oyuna uyan.

Sen

o l u ş m k t

olan seninle ilgili

büyük

v

gerçek olaylardan hiçbiri

g e r ç e k l e ş m e z orada. Senin r ü z g a r l a r ı n ı n esintisi

b ş k yönlere giden sokaklara ü ş e r de

u ğ u l t u s u bir gidip bir geldikçe olur

ş a ş k ı n

huzursuz v sinirli.

Çiçek

t a r h l a r ı n a v

bulvarlara

da u ğ r a r

bu rüzgarlar - :



135

ÇÜN Ü

bahçeler, -

y a p t ı r ı l m ı ş

krallar t a r a f ı n d a n ,

orada y a ş a d ı l a r k ı s a bir süre zevk içinde

genç

k a d ı n l a r l a

ki süsledi onlar çiçeklerle

k a h k a h a l a r ı n ı n güzel ç ı n l a m a l a r ı n ı .

n l a r d ı bu yorgun p a r k l a r ı u y a n ı k tutan;

f ı s ı l d a ş t ı l a r esinti gibi ç a l ı l ı k l a r d a

ı ş ı k

s a ç t ı l a r kürkler

v

tüyler içinde

v s a b a h l ı k l a r ı n ı n

ipek f ı r f ı r l a r ı

dere gibi ç a ğ ı l d a d ı

ç a k ı l l ı

yollarda.

Ş i m d i bütün bahçeler gider o n l a r ı n p e ş i s ı r a -

kimseye fark ettirmeden uyar onlar a v a ş ç a

y a b a n c ı bir i l k b a h a r ı n a ç ı k renklerine

v

yanarlar y a v a ş ç a sonbahar alevleriyle

d a l l a r ı n ı n üstündeki büyük pasla birlikte,

ustaca

y a p ı l m ı ş

binlerce monograma benzer

demirden

d ö v ü l m ü ş

siyah

p a r m a k l ı k l a r a .

Bahçeleriyle göz k a m a ş t ı r ı r saray

solgun bir gökyüzü gibi b u l a n ı k ı ş ı k l a r ı y l a ,

çok fazla solgun resimler s a l o n l a r ı n d a

d a l m ı ş

kendi iç

d ü n y a l a r ı n a

her davete

y a b a n c ı h a z ı r

hemen vazgeçmeye

bir misafir gibi suskun

v s a b ı r l ı .



SONR

saraylar da gördüm

y a ş a y a n ;

süslü

k u ş l a r

gibi g ö s t e r i ş içinde

ama

bet

sesleriyle kulak

t ı r m a l a y a n .

Zengindir ç o ğ u ve

yükselrnek isterler

ama gerçekten zengin

d e ğ i l d i r

zenginler.

Senin çoban t o p l u l u k l a r ı n ı n beyleri gibi d e ğ i l

parlak

ve y e m y e ş i l

düzlüklerin i n s a n l a r ı

a l a c a k a r a n l ı k

koyun sürüleri ile

bir seher gökyüzünü

a n d ı r a n

geçtikten

ve

durup y e r l e ş t i k t e n sonra

ve

komutlar

susunca yeni bir gecenin

s e s s i z l i ğ i n d e

i ş t e o zaman yeni bir hayat yeni bir

ruh

u y a n ı r bu göçlerin y ü r ü d ü ğ ü düzlüklerde - :

devderin koyu renk hörgüçleri

k u ş a t ı r k e n

o n l a r ı s ı r a d a ğ l a r

görkemiyle.

e s ı ğ ı r

sürülerinin kokusu

k a l ı r d ı

daha

on

gün sürü geçip

gittikten

sonra

s ı c a k

ve a ğ ı r

yenilmezdi rüzgarlara.

e n e ş e l i

bir

d ü ğ ü n

evinde

n a s ı l da akarsa

ş a r a p

bütün gece:

i ş i

e ş e k l e r i o

sütü

a k a r d ı

öyle.

e d e ğ i l

çöl kabilelerinin

ş e y h l e r i

gibi

d e ğ i l

geceleri

s o l m u ş h a l ı l a r

üstünde yatan

ama sevgili

k ı s r a k l a r ı n ı

tarayan

g ü m ü ş

taraklara yakut t a ş l a r

t a k t ı r a n .



137

Ve d e ğ i l

o prensler gibi a l t ı n a hiç

önem vermeyen güzel bir koku vermez diye

ve

kokular içinde

m a ğ r u r

h a y a t l a r ı

amber badem y a ğ ı ve sandal a ğ a c ı .

D e ğ i l

d o ğ u n u n beyaz

h ü k ü m d a r l a r ı

gibi

ülkeye T

ann

adaleti

d a ğ ı t a n ;

ama

o

d a ğ ı n ı k s a ç l a r ı y l a

yerde yatan

y a ş l ı a l n ı

yer

k a r o l a r ı n a

d a y a n m ı ş

a ğ l a y a n - bütün cennetlerden hiçbiri

ona nasip o l m a d ı diye bir s a a t l i ğ i n e .

D e ğ i l

eski ticaret

l i m a n l a r ı n ı n

hakimleri gibi

u ğ r a ş ı r onlar gerçek a ş a m l a r ı n ı

e ş i

benzeri olmayan resimlerle

a ş m a y a

ve

zamansa

a ş a r

tekrardan bu resimleri

ve onlar ki

ş e h r i n

a l t ı n mantosu içinde

k a t l a n m ı ş

dururlar bir sayfa gibi

y a v a ş soluk a l ı p verirken beyaz

ş a k a k l a r ı y l a

Bunlar

h a y a t ı

zorlayan ülkelerdi

sonsuz

g e n i ş

olmak için zor

ve s ı c a k .

ma

geçti

z a m a n ı

bu gerçek zenginlerin

b u n l a r ı sana kimse getiremez geri

öyleyse tekrardan fakir yap fakirleri.



138

ONL R

fakir

d e ğ i l . Zengin o l m a y a n l a r d ı r

y a l n ı z c a ,

irade yoksunu

ve

uzak gerçek dünyadan;

b e z e n m i ş

son

k o r k u l a r ı n

i ş a r e t l e r i y l e ,

y a p r a k l a r ı y o l u n m u ş

ve t n ı n m z

o l m u ş her yerde.

Bunlara d o ğ r u gidiyor kentlerin tüm

t o z l a r ı ,

bütün

pislikler

y a p ı ş ı r k a l ı r

üstlerinde.

H a s t a l ı k b u l a ş m ı ş

bir yatak kadar itici

k ı r ı k

parçalar gibi

f ı r l a t ı l m ı ş ,

iskelet gibi

z m n ı g e ç m i ş bir takvim gibi -

ama yine de: Senin dünyan

k a l ı r s a

e ğ e r zorda

dizerdi o n l a r ı o zaman güllerden o l u ş a n bir zincire

boynunda

t a ş ı s ı n

diye bir

n a z a r l ı k

gibi.

Çünkü

onlar

daha s a f t ı r

en duru

t a ş t a n

ve

hayata yeni

b a ş l a y a n

kör bir hayvan gibi

son derece saf ve son derece sana b a ğ l ı ;

hiçbir ş e y istemezler

y a l n ı z c a

tek ir e y i

Gerçekte ne kadar fakirseler öyle o l m a y ı .

ÇÜNKÜ

fakirlik içten gelen

büyük

bir ı ş ı m a d ı r



139

S N

fakir

o l a n s ı n p a r a s ı z

pulsuz

bir

t a ş s ı n

sen duracak yeri olmayan;

sen istenmeyen

k o v u l m u ş

c ü z a m l ı

kentin çevresinde elde ç ı n g ı r a k d o l a ş a n .

Çünkü

senin

d e ğ i l

hiçbir

ş e y

rüzgara benzersin

ç ı p l a k l ı ğ ı n

zor

k a p a t ı r ş ö h r e t i n i ;

bir yetim ç o c u ğ u n

günlük

elbisesi

daha göz

k a m a ş t ı r ı c ı ve

mülkiyettir sanki.

Öyle fakirsin ki sanki döl verme gücünü

saklamak isteyen bir genç

k ı z

n a s ı l b a s t ı r ı r s a k a l ç a l a r ı n ı

nerdeyse öldüresiye

h a m i l e l i ğ i n i n

ilk nefes

a l ı ş ı n ı .

Fakirsin: Bir ilkbahar ğ m u r u gibi

mutluluk içinde kentin

d m l r ı

üstüne

d ü ş e n

s u ç l u l a r ı n

içlerinde b ü y ü t t ü ğ ü bir istek gibi

dünyadan tamamen uzak bir hücrede.

Ve

hastalar gibi

b ş k

yana y a t ı n c a

mutluluk duyan; bahçedeki çiçekler

gibi

z a v a l l ı b ı r a k ı l m ı ş

ç ı l g ı n

r ü z g a r ı n y o l c u l u ğ u n

ve

fakir bir avuç gibi içine

g ö z y a ş ı

damlayan

Nedir

ki senin

y n ı n d ü ş ü y e n k u ş l a r

nedir günlerdir bir

ş e y

y e m e m i ş köpek

nedir ki senin

n ı n d

kendini kaybetmesi

uzun

süren kederi

h a y v a n l a r ı n

y a k a l a n ı p bir kenarda unutulan?



J AO

e tüm

fakirierin gece

s ı ğ ı n a k l a r ı

nedir ki senin

k i m s e s i z l i ğ i n i n y a n ı n d a ?

Küçük

t a ş l a r d ı r

onlar

d e ğ i r m e n

t a ş ı

d e ğ i l

ama yine de ö ğ ü t ü r l e r biraz ekmek.

ma

sen en fakir

o l a n s ı n

en kimsesiz

bir dilenci yüzü görülmeyen;

sen

f a k i r l i ğ i n

büyük gülüsün

sonsuz

d ö n ü ş ü m ü s ü n

a l t ı n ı n

g ü n e ş

ı ş ı ğ ı n a .

Sen en sessiz v a t a n s ı z

a r t ı k

dünyaya

u ğ r a m a y a n :

Her

k u l l a n ı m

için fazla

a ğ ı r ve

büyük.

A ğ l a r s ı n f ı r t ı n a d a .

Bir arp gibisin

her çalmaya

k a l k ı ş a n ı

parçalayan.

SEN

bilen kimsesin

ve g e n i ş

bilgisi

fakirlikten kaynaklanan; fakirlik

f a z l a l ı ğ ı n d a n :

Öyle yap ki fakirler

a r t ı k f ı r l a t ı l ı p a t ı l m a s ı n

veya

s ı k ı n t ı y a d ü ş ü p b u n a l m a s ı n

Öteki insanlar açgözlü

y ı r t ı k

ama onlar dururlar öylece bir bitki gibi

kökleri

d ı ş a r ı d a ve

kokarlar melisavari

ve y a p r a k l a r ı

girintili

ç ı k ı n t ı l ı ve

narin.



141

B K onlara v gör neye benzediklerini:

Hareket ederler rüzgara t u t u l m u ş gibi

v

dinlenirler elde

tutulan

bir nesne gibi.

Gözlerinde bulunur o görkemli

g ö l g e l e n i ş i

g ü n e ş l i

ç a y ı r l a r ı n

d ü ş t ü ğ ü zaman

bir yaz y ğ m u r u aceleci.

ÖYLE

sessiz ki onlar; nerdeyse benzerler nesnelere.

Odaya

ç a ğ ı r d ı ğ ı n

zaman

o n l a r ı

tekrar gelen dostlar gibidirler

v

kaybolurlar en ufak bir

ş e y d e

v k a r a r ı d a r k u l l n ı l m y n bir alet gibi.

Bekçilere benzerler lanetli hazineleri bekleyen

k o r u d u k l a r ı ş e y i

kendileri de görmeyen -

derinliklerin

t a ş ı d ı ğ ı

bir

k y ı k

gibi

v

ç m ş ı r h n e d e k i ç a r ş a f l a r

gibi

öylesine

s e r i l m i ş

ve öyle

a ç ı k

b ı r a k ı l m ı ş .



BAK:

A y a k l a r ı n ı n s ü r d ü r d ü ğ ü

hayata:

H a y v a n l a r ı n k i n e benzer

k a r ı ş m ı ş

öylesine

her gidilen yolla; doludur

h a t ı r a l a r l a

t a ş

ta karda

ve

hafif

ve

yeni

ç ı k m ı ş

rüzgarlar esen serin

ç a y ı r l a r d a .

A c ı l a r ı

v a r d ı r

o n l a r ı n

o büyük

c ı d a n

insan

d ü ş m ü ş t ü r

ardan daha küçük

a c ı y a ;

otun merhemi ve

t a ş ı n

k e s k i n l i ğ i

kaderdir onlara - severler ikisini de

ve

o n l a r ı n

y ü r ü y ü ş ü

senin h o ş u n a gider

ellerin

g e z i n i ş i

gibi müzik aletinde.

ELLERi

k a d ı n l a r ı n

ellerine benzer

y a k ı ş ı r

herhangi bir

a n n e l i ğ e ;

bir ş e y yaparken

k u ş l a r

gibi

n e ş e l i -

t u t u ş l a r ı

s ı c a k ve

sakin güvenli

ve

hissedilirler bir içki

k a b ı

gibi.

GIZL RI

sanki bir büstün

a ğ z ı

gibi

hiç ses

ç ı k a r m a y a n

nefes almayan

ve

öpmeyen

ama yine de bir hayattan geçip

g i t m i ş

a l ı r l a r

her

ş e y i

bilgece

ş e k i l l e n m i ş

ve

ş i m d i

k a b a r ı r l a r bilir gibi her

ş e y i

-

ve

sadece bir benzetmedir o bir t a ş

ve

bir nesne



V

sesleri gelir uzaklardan

ve yola k o y u l m u ş l a r gün d o ğ m a d a n

ve

g e ç m i ş l e r

haftalar boyu büyük ormanlardan

ve uykuda Danyal la k o n u ş m u ş l a r

ve denizi

g ö r m ü ş l e r ve

söz ederler ondan.

V u y u d u k l a r ı zaman, sanki her

ş e y e

geri verilirler sessizce

o n l a r ı

ödünç

v e r m i ş

olan

ve ekmek gibi

k ı t l ı k z a m a n l a r ı n d a d a ğ ı t ı l a n

gece

y a r ı l a r ı n d a

ya

da

sabah olmadan

ve bir y a ğ ı n u r a benzerler sular seller gibi y a ğ a n

taze bir e r i m l i l i ğ i n k a r a n l ı ğ ı n a .

Kalmaz o zaman bir yara gibi isimlerinin

izi

v ü c u t l a r ı n d a

çimlenmeye

h a z ı r

durur

o

tohumun

tohumu gibi

ve

sen gelirsin ondan, o sonsuzluktan

V bak ü c u t l a r ı

bir damat gibi,

yatarken akar bir dere sanki,

güzel

a ş a r

öylesine, güzel bir

ş e y

gibi,

öylesine tutkulu

ve öylesine mucizevi.

Z a y ı f vücudunda toplar

z a y ı f

o l a n ı

korku

d u y u l a n ı

birçok

k a d ı n d a n

gelen

ama

güçlüdür

c i n s e l l i ğ i ve

bir canavar

gibi bekler uyurken

u t a n c ı n o r m a n ı n d a .



ÇÜNKÜ bak:

Y a ş

ayacak onlar v

ç o ğ a l a c a k l a r

v z a m a n ı n

b a s k ı s ı olmayacak onlar için

büyüyecekler ormandaki çilekler gibi

korurken

t o p r a ğ ı

tatlanacaklar.

Çünkü

mutludur kendilerinden

u z a k l a ş m a m ı ş

olanlar

sessizce

ç a t ı s ı z y a ğ m u r u n a l t ı n d a

duranlar;

o n l a r ı n olacak

bütün

hasatlar

binlerce kez dolgun olacak ürünleri.

Devam edecekler her

b i t i ş i

a ş ı p

a ş ı p

a n l a m l a r ı eriyip giden devletleri

d i n l e n m i ş eller gibi kalkacak onlar

yorgun o l d u ğ u

zaman tüm h a l k l a r ı n

v tüm

kesimlerin elleri.

K E N T L E R İ N suçu içinden çek ç ı k a r o n l a r ı

orada her

ş e y

hiddet

v k a r m a ş a

v k a r m a ş ı k l ı k

içindeki günlerde

kururlar

y a r a l a n m ı ş s a b ı r l a r ı .

Onlara

göre bir yeri yok mu

d ü n y a n ı n

Rüzgar kimi arar? Kim içer derenin a y d ı n l ı ğ ı n ı ?

ölün

içindeki derin k ı y ı

r ü y a s ı n d a

k a p ı v e ş i k

için yok mu yer hiçbir

a n s ı m a d a

Küçük bir yer yeter onlara

orada bir

a ğ a ç

gibi her

ş e y e

sahiptirler.



F K İ R L E R İ N e v i benzer bir mihrap d o l a b ı n a .

Onun içinde d o l a n ı r yemek olarak sonsuz olan

ve

a k ş a m

olunca sessizce döner

kendine

g e n i ş

bir alandan

ve

y a n k ı l a n a r a k k a p a n ı r

içine.

Fakirierin evi benzer bir mihrap

d o l a b ı n a .

Fakirierin evi bir

ç o c u ğ u n

eline benzer.

lmaz

o

büyüklerin istediklerini;

a l ı r süslü k ı s k a ç l a r ı olan bir

b ö c e ğ i

derenin

ş e k i l v e r d i ğ i

yuvarlak bir

t a ş ı

akan ince

kumu

ve ses

ç ı k a r a n

deniz

k a b u k l a r ı n ı :

Eller bir t a r t ı aleti gibi durur havada

ve

gösterir en küçük bir

a l ı m ı

uzun

i n i ş

ç ı k ı ş l a d a her iki kefesi.

Fakirierin evi bir

ç o c u ğ u n

eline benzer.

Ve d ü n y a m ı z a

benzer fakirierin evi:

Bir

k ı y m ı ğ ı

gelecekteki bir kristalin

bazen

ı ş ı k l ı

bazen

k a r a n l ı k

dönerek

z a k l a ş ı r ;

fakir bir a h ı n n s ı c a k f a k i r l i ğ i gibi -

ama

geceleri: O her ş e y d i r o zaman

tüm

y ı l d ı z l a r ondan k a y n a k l a n ı r .



M kentler sadece kendine ait o l a n ı ister

her ş e y i .çekip a l ı r l a r kendi ç a r k l a r ı içine.

Çürük

tahtalar gibi parçalarlar

h a y v a n l a r ı

ve

çok ç e ş i t l i

i n s a n ı

yakarak yok ederler.

e

kültürler için hizmet eder tüm

i n s a n l a r ı

ve büsbütün kaybederler dengeleri ve ölçüleri

s ü m ü k l ü b ö c e ğ i n izlerine ilerleme derler

ve a r a b a y ı

y a v a ş sürülecek yerde h ı z l ı sürerler

ve

kendilerini orospu gibi hisseder

ve

öyle aksederler

ve daha

çok

gürültü

ederler cam

ve

metalle.

Sanki bir aldatmaca her gün

k a n d ı r ı r

o n l a r ı

a r t ı k

hiçbir zaman olamazlar kendileri;

para büyür

ve

ele geçirir tüm güçlerini

ve

güçlüdür bir

d o ğ u r ü z g a r ı

gibi

ve

onlar küçük

ve b o ş a l m ı ş

içieri beklerler

ş a r a b ı n

ve tüm

hayvan

ve

insan özlerinden gelen zehrin

o n l a r ı

geçici

b o ş i ş l e r e

yöneltmesini.

S N İ N

fakirierin yorulur bunlar yüzünden

ve g ö r d ü ğ ü

her

ş e y d e n

yorgun

ve a t e ş

saçar

ü ş ü r k e n

sanki

a t e ş

nöbetinde

ve

yürürler kovulurlar her evden

gece y a r ı s ı n d a k i y a b a n c ı ölüler gibi;

tüm pislikler d o l u ş m u ş üstlerine

ve

n a s ı l

g ü n e ş t e k a l ı p

bozulan hor görülürse -

a ş a ğ ı l a r o n l a r ı

her tesadüf

o r o s p u l a r ı n

süsü

ve

arabalar

ve

lambalar.

Bir

a ğ ı z

ver onlara koruyucu olsun

r e ş i t

yap

o n l a r ı ve

hareket etsinler.



Hnerede o· b ı r a k ı p

m a l ı

mülkü

v z a m a n ı

büyük

a k i r l i ğ i

için o gücü bulan,

p a z a r ı n

orta yerinde elbiselerinden soyunan,

ç ı r ı l ç ı p l a k

piskoposun

k a f t a n ı n a

d o ğ r u

yürüyen.

Herkesten

daha

içten

v

sevecen olan,

o geldi

v y a ş a d ı

yepyeni bir

ı l

gibi;

senin bülbüllerinin kara

a ğ ı z k a r d e ş i

içinde hayret v mutluluk

v

yeryüzüne k a r ş ı büyük sevinç olan.

Çünkü d e ğ i l d i

o hep yorgun olanlardan,

gitgide daha da isteksiz olan,

minik çiçeklerle

v

minik ğ l a n

k a r d e ş l e r i y l e

ç a y ı r l a r boyu yürüyen

v k o n u ş a n

Kendinden söz ederdi

v

kendini

n a s ı l k u l l a n d ı ğ ı n d a n

herkese sevinç mutluluk versin diye

v

sonsuz büyüktü

ı ş ı k

dolu

y ü r e ğ i

k a y ı t s ı z

k a l a m a z d ı

ona en küçük

ş e y

bile.

I ş ı k t a n

geliyordu

v

yol a l ı y o r d u en derin

ı ş ı ğ a

v

küçücük

o d a s ı

dopdoluydu sevinçle.

Tebessümler büyürdü hep yüzünde

bir kendi

ç o c u k l u ğ u

v

g e ç m i ş i v a r d ı

n a s ı l

o l g u n l a ş ı r s a

bir genç

k ı z

öyle

o l g u n l a ş t ı .

Ş a r k ı

s ö y l e d i ğ i

zaman,

g e ç m i ş

bile dönerdi

v u n u t u l m u ş ne varsa geriye;

yuvalarda sessizlik

hüküm

sürerdi

y a l n ı z c a k ı z k a r d e ş l e r i n

k a n a r d ı kalbi

o k ş a r d ı o n l a r ı

o

ş e f k a t l i

bir damat gibi.

• Fransiskan mezhebinin kurucusu olan

ziz

Francesco dan söz edilmektedir.



l4R

Ama sonra

ş a r k ı s ı n ı n

polenleri

çözülüp

d a ğ ı l d ı l a r k ı r m ı z ı d u d a k l a r ı n d a n

sevgi dolu olanlara uçtular rüyada gibi

ve

d ü ş t ü l e r a ç ı k z a m b a k l a r ı n

içine

ve indiler

a v a ş ç a

çiçekli zemine.

Onu

o kusursuz

o l a n ı k a r ş ı l a d ı

onlar

a y n ı zamanda onun ruhu olan vücudunu.

Ve

güller gibi k a p a n d ı gözleri

ve

d a ğ ı l m ı ş

s a ç l a r ı

a ş k

gecesindeki gibi.

Ve

onu

k a r ş ı l a d ı

en büyük ve en küçük olan.

Birçok hayvana melekler gelip

bildirdi

d i ş i s i n i n

yavru

b e k l e d i ğ i n i

-

u ç u ş t u harika güzellikte kelebekler:

Çünkü

t a n ı d ı onu

tüm

nesneler

ve ondan

k a z a n d ı v e r i m l i l i ğ i .

Ve

ölünce o öyle hafifti ki

mümkün

d e ğ i l a n l a t m a s ı

o

zaman b ö l ü ş t ü r ü l d ü

o:

Tohum

u

a k t ı

derelerde

a ğ a ç l a r d a

söyledi tohumu

ş a r k ı

ve çiçekler içinden sessizce ona b a k a k a l d ı .

z a n m ı ş ş a r k ı söylüyordu.

Ve k ı z k a r d e ş l e r g e l d i ğ i n d e

a ğ l a d ı onlar

o

zaman

sevgili erkeklerine.



NEREDE o ı ş ı k l a

dolu olan nereye gitti?

ne hissediyor onu övenler gençler

fakirler uzakta

d e ğ i l

ki onu bekleyenler?

Yükselmez mi o n l a r ı n

g ü n b t ı m l r ı n d n

-

f a k i r l i ğ i n

büyük

k ş a m y ı l d ı z ı





Hikmet

Yüksel

Ö z o ğ u ~

93R

y ı l ı m l ı ı

Sinop'ta

d o ğ d u . Tüm

ö ğ r e n i m h 1 t y 1 ı t ı ,

ilkokul dahil,

İ s t a n b u l ' d a geÇti. İ s t a n h u l l < ı ı

Lisesi'nden sonra yüksek

ö ğ r e n i m i n e

İ H t ı m h u l

Üniversitesi Edebiyat Fakültesi,

A l m ı u ı

Dili

ve E d e b i y a t ı ve

Sanat Tarihi (Avrupa

S ı m ı ı t ı ,

T ü r k - İ s l a m S a n a t ı )

bölümlerinde

d e v a n ı

etti.

Yüksek

ö ğ r e n i m d e n

sonra

ç e ş i t l i \ · a l ı ~ ı n a l ı ı r ı

d o ğ r u l t u s u n d a a l t ı y ı l a y a k ı n

bir

H lrc

y u r t d ı ş ı n d a ,

Almanya, Fransa,

ve

A v u s t u r y ı ı ' d ı ı

b u l u n m u ş t u r .

1963

y ı l ı n d a

Die

L a ı ı d s r l ı ı d i

in den Gedichten von Stefan G e o r ı . r ; c

a d l ı

bitirme teziyle Alman Dili

ve

E d d ı i y ı ı t ı

Bölümü'nden mezun olduktan sonra, ı

y ı l ı n d a asistan olarak göreve b a ş l a d ı .

1974

y ı l ı n d a

Max Frisch'in R o m a n l a r ı n d a

l ı ı s a ı ı

ve

Hayat Sorunu a d l ı tez

ç a l ı ~ n ı a s ı

i l·

doktor ü n v a n ı n ı , 1981 y ı l ı n d a l n g d ı o r ı . r ;

Bachmann'da

K a r ş ı t l ı k

İ l k e s i

a d l ı ç a l ı ~ ı ı ı a s ı

ile de doçent ü n v a n ı n ı

a l d ı .

1989

y ı l ı p d a

Alman Romantizminde

K a d ı n ve

S e v ı r ; i

A n l a y ı ş ı a d l ı ç a l ı ş m a s ı ile de profesörlll)/;t'

yükseltildi. Uzun bir süre Anabilim

D a l ı

B a ş k a n l ı ğ ı

gibi idari bir görev de üstlenen

H

Yüksel

Ö z o ğ u z ,

s a ğ l ı k s o r u n l a r ı nedeniyle

2002 y ı l ı n d a emekliye a y r ı l m ı ş t ı r . Romantik

Dönem Alman

E d e b i y a t ı , 1 7 - 2 0 . y ü z y ı l

Alman

Ş i i r i ,

Sanat

ve S a n a t ç ı

Sorunu, 19-20.

y ü ~ y ı l

Avusturya

E d e b i y a t ı

gibi konular özel

ilgi ve

u z m a n l ı k a l a n l a r ı n ı o l u ş t u r m a k t a d ı r .



Documents

Dua Saatleri Kitabi