Dr. Anita Grozdanov

Faculty of Technology and Metallurgy, Skopje

NATIONAL CLEANER PRODUCTION PROGRAMMENATIONAL CLEANER PRODUCTION PROGRAMMEIN MACEDONIAIN MACEDONIA

Introduction to Input on effective material analysis

CP Expert Workshop on the UNIDO Cleaner Production Tool Kit, 26-30 November 2007, Skopje, Macedonia

Koi se alatkite na Industriskata Ekologija ?

LCA (Life Cycle Assesment) Materijalnite i energetskite bilansi/

protoci za razli~ni stepeni i nivoa na procesot (fokusirani na individualnite biznisi, industriskiot sektor i vkupnite ekonomii)

Alatki za merewe na ekolo{kite performansi

Dizajn-alatkite za podobruvawe na ekolo{kite performasi

CP Expert Workshop on the UNIDO Cleaner Production Tool Kit, 26-30 November 2007, Skopje, Macedonia

{to pretstavuva Analiza na Protokot na Materijali ?

Sistematski pregled na protokot na hemiskite elementi, soedinenija ili materijali niz prirodniot i/ili ekonomskiot ciklus.

APM (MFA) se bazira na APM (MFA) se bazira na Zakonot za odr`uvawe na Zakonot za odr`uvawe na masitemasite

Fizi~kite VLEZ-IZLEZ tabeli gi pokrivaat sit vnatre{ni protoci Fizi~kite VLEZ-IZLEZ tabeli gi pokrivaat sit vnatre{ni protoci vo ekonomijata, kako i protocite pome|u ekonomijata i vo ekonomijata, kako i protocite pome|u ekonomijata i `ivotnata sredina. `ivotnata sredina.

CP Expert Workshop on the UNIDO Cleaner Production Tool Kit, 26-30 November 2007, Skopje, Macedonia

Zo{to e potrebno da se sledi protokot na materijalite ?

Zapoznavawe na varijaciite vo protokot na materijalite niz razli~ni vremenski periodi

Ekonomsko planirawe Tehnolo{ka evaluacija (pr., zamena na fosilnite goriva

so bio-goriva) Predviduvawe na vlijanijata vrz/t.e. za{tita na

`ivotnata sredina.

CP Expert Workshop on the UNIDO Cleaner Production Tool Kit, 26-30 November 2007, Skopje, Macedonia

Zapoznavawe na varijaciite vo protokot na materijalite niz razli~ni vremenski periodi

CP Expert Workshop on the UNIDO Cleaner Production Tool Kit, 26-30 November 2007, Skopje, Macedonia

Predviduvawe na vlijanijata vrz/t.e. za{tita na `ivotnata sredina

Industriskiata upotreba na Hg kontinuirano se namaluva, pa MFA

pretstavuva brz presek na sostojbata i protkot koj mo`e da bide i promenliv CP Expert Workshop on the UNIDO Cleaner Production Tool Kit, 26-30 November 2007, Skopje, Macedonia

^ISTO PROIZVODSTVO

VLEZ:VLEZ: MateriMaterijjaliali NosNosiiteli nateli na

energijataenergijata EnergijaEnergija

IZLIZLEEZZ:: Proizvodi Otpad Emisii

Konzistentna analiza:Vlez/Izlez analizaAnaliza na osnovnite protociEnergetska analiza

Podra~je nabilansot

CP Expert Workshop on the UNIDO Cleaner Production Tool Kit, 26-30 November 2007, Skopje, Macedonia

Izvori na podatoci za materijalniot bilans

Knigovodstvo Podatoci od magacinite Vkupni procesni podatoci Posebni informacii (pr. od procesniot in`iner) Procenka Merewa Originalni dokumenti Recepturi ...

CP Expert Workshop on the UNIDO Cleaner Production Tool Kit, 26-30 November 2007, Skopje, Macedonia

Osnoven bilans

masa na vlez = masa na izlez + masa na akumulacija vo

sistemot

CP Expert Workshop on the UNIDO Cleaner Production Tool Kit, 26-30 November 2007, Skopje, Macedonia

Kako da se napravi Analiza na Protokot na Materijali

1. Definirawe na celite na analizata i parametrite koi }e se pratat

2. Definirawe na granicite na materijalniot bilans3. Definirawe na vremenskiot period na analizata4. Definirawe na nivoto na procesot

(APM mo`e da bide na nivo na proizvod, firma, ekonomski sektor, region, nacionalna ekonomija)

5. Skicirawe na {emata na protokot na materijali / kvalitativno

6. Bilans: materijalni tekovi / kvantitativno7. Interpretacija na rezultatite i zaklu~oci

CP Expert Workshop on the UNIDO Cleaner Production Tool Kit, 26-30 November 2007, Skopje, Macedonia

1. Definirawe na celite na Analizata na Protokot na Materijali:

Pratewe na materijalite niz pretprijatieto (firmata) so cel vospostavuawe na vrski vo procesot

Pratewe na otpadot i emisiite (nazad) do mestoto na nivno sozdavawe

Identifikacija na kriti~nite (slabi) to~ki na procesot Razrabotka na osnovite za procenka i

predviduvawe Pretstavuvawe na podatocite so cel donesuvawe

na odluki Davawe prioritet na merkite za minimizirawe na

otpadot i emisiite

CP Expert Workshop on the UNIDO Cleaner Production Tool Kit, 26-30 November 2007, Skopje, Macedonia

2. Definirawe na granicite na materijalniot bilans

CP Expert Workshop on the UNIDO Cleaner Production Tool Kit, 26-30 November 2007, Skopje, Macedonia

Vlijanie na:a) Skrieni protocib) Akumulacija na

stoki i proizvodi v) Uvozni/v.s.

doma{ni surovini

i nivni protoci

Metodi na bilans

Materijalniot bilans lesno se opredeluva dokolku procesot se podeli na pove}e delovi i se pravi poseben bilans za sekoj del.

Period na Bilansot ^as, naj~esto koristena edinica merka

(godina, mesec, {ar`a,...)

CP Expert Workshop on the UNIDO Cleaner Production Tool Kit, 26-30 November 2007, Skopje, Macedonia

Presmetka na indirektnite protoci

[to se vleguva vo materijali?

Surovini/materijali (pr. drvo, pesok, PVC...)

Elementi (pr. Jaglerod, Kadmium, ...)

Soedinenija (pr. benzen, metan...)

CP Expert Workshop on the UNIDO Cleaner Production Tool Kit, 26-30 November 2007, Skopje, Macedonia

Kriteriumi za izbor materijalite

Koli~estvo na protok na materijalite Cena na materijalite Toksi~nost na materijalite Aspekti na zakonskata regulativa

CP Expert Workshop on the UNIDO Cleaner Production Tool Kit, 26-30 November 2007, Skopje, Macedonia

CP Expert Workshop on the UNIDO Cleaner Production Tool Kit, 26-30 November 2007, Skopje, Macedonia

Materijal/Proizvod ?

Definirawe na ~ekorite vo proizvodniot proces

Potrebno e procesot da se podeli vo relevantni stepeni i da se pretstavat vo blok-dijagrami.

Blok-dijagramot ednostavo se definira za poedine~ni operacii, stepeni na procesot ili profitni centri .

CP Expert Workshop on the UNIDO Cleaner Production Tool Kit, 26-30 November 2007, Skopje, Macedonia

Grafi~ko pretstavuvawe na {emite na protok na materijalite

i rezultatite od analizata

[ema na protokot na materijalite -za osnovnite tekovi na procesot

Histogrami i pita-dijagramite - za prestavuvawe na sostavot i raspredelbata

X-Y grafici- za vremenska raspredelba na parametrite

Senekijevi dijagrami- za vizuelno pretstavuvawe na kvantitetot na protokot na materijali

CP Expert Workshop on the UNIDO Cleaner Production Tool Kit, 26-30 November 2007, Skopje, Macedonia

Primer: Analiza na protokot na

materijali na postrojka za lakirawe

CP Expert Workshop on the UNIDO Cleaner Production Tool Kit, 26-30 November 2007, Skopje, Macedonia

Definirawe na problemot

^ekor 1 - postavuawe na parametrite za razgleduvawe (boja, rastvora~, drugi materijali)

^ekor 2 - postavuvawe na granicite na bilansot (komorata za farbawe i su{ewe)

^ekor 3 - postavuawe na periodot na bilansot (1 godina)

CP Expert Workshop on the UNIDO Cleaner Production Tool Kit, 26-30 November 2007, Skopje, Macedonia

^ekor 4 - operacii pri boeweto

Operacii:1. Pred-tretman2. Prajming3. FarbaweDodatna oprema:1. Generator za parea2. Filter za izlezniot vozduh3. Sprej pi{tol i kontejner za su{ewe

CP Expert Workshop on the UNIDO Cleaner Production Tool Kit, 26-30 November 2007, Skopje, Macedonia

^ekor 5

Pretstavuvawe na stepenite na procesot vo blokovi Pretstavuvawe na protokot na materijalite vo

procesot so linii

CP Expert Workshop on the UNIDO Cleaner Production Tool Kit, 26-30 November 2007, Skopje, Macedonia

^ekor 6

Bilansi

Vlez - Izlez na materijalite za cel sistem (proces)

Vlez - Izlez na materijalite za poedinite delovi na procesot

^ekori 5 i 6 Š[ema na protok na materijalite

Predtretman Nanos boje/ Lakiranje Sušenje

Filter za vazduh

ČiščenjeGenerator pare

Granica bilansiranja

Vazduh, razređivać, boja

Deo za bojenje/lakiranje

Deo za sušenje

RazređivačIskorišćeni razređivać

Vazduh, razređivaćFilter, boja

Filter

Prljav alat

Prah kao otpad

Vazduh i razređivać

Razređivač

Vazduh, razređivać, boja

Alati

Materijal

Deterđenti za pranje

Prljava voda

Osušen i obojenmaterijal

CP Expert Workshop on the UNIDO Cleaner Production Tool Kit, 26-30 November 2007, Skopje, Macedonia

RazrRazređivaćeđivać 1.5 kg1.5 kg

OstaOstatatak laka k laka 1.0 kg1.0 kg

 Razređivač u vazduhu

3.5 kg 

Lakirna gošča 1.3 kg

Razređivač u vazduhu 1.5 kg

Osušen film laka na materijalu 1.0 kg

Lakirni prah vazduhu0.2 kg

5.0 kg

Razređivać 2 kgBoja 8 kg

Nanesena boja 7.5 kg

Boja za nanos 8.5 kg

2.5 kg

Senekiev dijagram

Analiza na masenite protoci Kako se |eneriraat otpadot i emisiite? Kako se tro{at/gubat surovinite? Kade i zo{to se tro{i surovinata? Kade se kriti~nite to~ki? [to lesno mo`eme da smenime vo procesot? Koi materijali mo`e povtorno da se

reupotrebat?

CP Expert Workshop on the UNIDO Cleaner Production Tool Kit, 26-30 November 2007, Skopje, Macedonia

Interpretacija

Identifikacija na parametrite Presmetka na efikansosta na procesot

efikasnost = ??

Primena najdobrite dostapni tehniki (BAT) Pretstavuvawe na kriti~nite to~ki na procesot

CP Expert Workshop on the UNIDO Cleaner Production Tool Kit, 26-30 November 2007, Skopje, Macedonia

Parametri na evaluacijata

Faktor na efikasnost (odnos pome|u iskoristenosta i tro{ocite)

Faktori na kvalitet (odnos pome|u ostvareniot faktora na efikasnost i teoriskiot)

CP Expert Workshop on the UNIDO Cleaner Production Tool Kit, 26-30 November 2007, Skopje, Macedonia

Karakteristi~ni efikasnosti vo procesot na boewe

(kako % od cvrsta faza)

o Konvencionalni 35 – 50%o Elektrostatski 50 – 85%o Rotacionen disk 75 – 90%o Vronuvawe 90%o Prelevawe 95%o Prema~kuvawe 98%

CP Expert Workshop on the UNIDO Cleaner Production Tool Kit, 26-30 November 2007, Skopje, Macedonia

Senekiev dijagram

po primena

na merkite 

Osušen film laka na materijalu 1.0 kg

BojaBoja 1.94 1.94 kgkg RazrRazređivaćeđivać

0.22 kg0.22 kg

RazrRazređivaeđivaćć 0.22 kg0.22 kg

OstaOstatatak k laka 0.08 laka 0.08

kgkg

Razređivač u Razređivač u vazduhuvazduhu 3.5 3.5

kgkg  LLakirni prahakirni prah

vazduhuvazduhu0.04 kg0.04 kg

Lakirna Lakirna gogoščšča a 1.3 kg1.3 kg

Razređivač u Razređivač u vazduhu vazduhu 0.250.25 kgkg

5.0 kg5.0 kg2.5 kg2.5 kg

RazrRazređivaćeđivać 1.5 kg1.5 kg

OstaOstatatak laka k laka 1.0 kg1.0 kg

Razređivač u vazduhu 3.5 kg

 

Lakirni prah vazduhu0.2 kg

Lakirna gošča 1.3 kg

Razređivač u vazduhu 1.5 kg

Pova`ni rezultati i soveti! Analiza na protokot na materijali so iterativni

metodi Procenuvaweto e podobro otkolku da ne se

prezeme ni{to Zadovolitelna e efikasnost od 80-90% Za merewe da se koristat ednostavni aparati Da se koristat broj~ani indikatori Dokolku e potrebno, treba da se kontaktiraat

dobavuva~ite na surovina ili oprema Samata izrabotka na bilansot i negovata

interpretacija mo`at da dovedat do pozitivni rezultati

Rezultatite da bidat pretstaveni so ilustrativno pokazateli i indikatori.

CP Expert Workshop on the UNIDO Cleaner Production Tool Kit, 26-30 November 2007, Skopje, Macedonia

APM (MFA) i eko-indikatorite

CP Expert Workshop on the UNIDO Cleaner Production Tool Kit, 26-30 November 2007, Skopje, Macedonia

Kategorizacija na indikatorite

CP Expert Workshop on the UNIDO Cleaner Production Tool Kit, 26-30 November 2007, Skopje, Macedonia

Analiza na Protkot na Materijali (MFA) i Upravuvaweto so otpadot

APM (“MFA”) slu`i za: Predviduvawe na idnite ekolo{ki optovaruvawa Prepoznavawe na idnite potencijalni izvori na

reupotreblivi materijali Postavuvawe na celite kon koi treba da se

orientira eden efikasen sistem za upravuvawe so otpadot

Postavuvawe na prioritetite vo upravuvaweto so otpadot

CP Expert Workshop on the UNIDO Cleaner Production Tool Kit, 26-30 November 2007, Skopje, Macedonia

Proizvedenite dobra kako iden otpad i

reupotrebena surovina

CP Expert Workshop on the UNIDO Cleaner Production Tool Kit, 26-30 November 2007, Skopje, Macedonia

CP Expert Workshop on the UNIDO Cleaner Production Tool Kit, 26-30 November 2007, Skopje, Macedonia

“MFA” na azotot od hranata

CP Expert Workshop on the UNIDO Cleaner Production Tool Kit, 26-30 November 2007, Skopje, Macedonia

“MFA” na azot vo edno privatno domakinstvo

CP Expert Workshop on the UNIDO Cleaner Production Tool Kit, 26-30 November 2007, Skopje, Macedonia

Integriran model na reciklirawe na elektronika

CP Expert Workshop on the UNIDO Cleaner Production Tool Kit, 26-30 November 2007, Skopje, Macedonia

CP Expert Workshop on the UNIDO Cleaner Production Tool Kit, 26-30 November 2007, Skopje, Macedonia

Literatura

CP Expert Workshop on the UNIDO Cleaner Production Tool Kit, 26-30 November 2007, Skopje, Macedonia

Presmetka na APM ( MFA )

CP Expert Workshop on the UNIDO Cleaner Production Tool Kit, 26-30 November 2007, Skopje, Macedonia

CP Expert Workshop on the UNIDO Cleaner Production Tool Kit, 26-30 November 2007, Skopje, Macedonia

CP Expert Workshop on the UNIDO Cleaner Production Tool Kit, 26-30 November 2007, Skopje, Macedonia

Namesto zaklu~ok: