Dopunjeni Sniježnica novi_27sept2010

DIREKCIJA

Vilsonovo šetalište 15, 71000 Sarajevo, BiH PODRUŽNICA “ELEKTRODISTRIBUCIJA”,

TUZLA

Rudarska 38, 75000 Tuzla, BiH Tel: +387 33 75 10 00; Fax: +387 33 75 10 03 Tel.: +387 35 30 43 00; Fax.: +387 35 30 43 30 www.elektroprivreda.ba www.elektroprivreda.ba

Reg. broj: UF/I-392/04 Kantonalni sud Sarajevo Reg. broj: UF/I - 279/05 Kantonalni sud Sarajevo Porezni broj: 4200225150005, PDV broj: 200225150005 Porezni broj: 4200225150056 3389002208746755 - UniCredit Bank d.d. PDV broj: 200225150005 1610000005160023 - Raiffeisen bank d.d. BiH Sarajevo 1610250001390057 - Raiffeisen bank dd BiH filijala Tuzla (transakc) 1011010000346520 - Privredna banka Sarajevo 1610250001390251 - Raiffeisen bank dd BiH filijala Tuzla (priključci) 1610250001390348 - Raiffeisen bank dd BiH filijala Tuzla (pomoćne

i sporedne djelatnosti) 1/59

DOPUNJENI PLAN AKTIVNOSTI

ZA HIDROAKUMULACIJU „SNJEŽNICA“

Tuzla, juni 2010. godine

JP ELEKTROPRIVREDA BiH d.d. SARAJEVO – Podružnica “Elektrodistribucija” Tuzla DOPUNJENI PLAN AKTIVNOSTI ZA HIDROAKUMULACIJU “SNJEŽNICA”

2 Tuzla juni/lipanj 2010.godine

DOPUNJENI PLAN AKTIVNOSTI SA MJERAMA I ROKOVIMA ZA POSTUPNO SMANJENJE ZAGA ĐENJA I USAGLAŠAVANJE SA NAJBOLJOM RASPOLOŽIVOM TEHNIKOM ZA

OBJEKAT HIDROAKUMULACIJA „SNJEŽNICA“

PLAN AKTIVNOSTI DOPUNILI: Kadira Mo čević ___________________ Vlado Ivelji ć ___________________ PLAN AKTIVNOSTI ODOBRIO D I R E K T O R Izet Džananović



Sadržaj 1. NAZIV I ADRESA OPERATORA POGONA I POSTROJENJA ....................................................................... 6

2. LOKACIJA POGONA I POSTROJENJA .................................................................................................................. 6

3. OPIS DJELATNOSTI PRAVNOG LICA, VRSTA PROIZVODA, GOD IŠNJI ...................................................... 6

KAPACITET I BROJ ZAPOSLENIKA ...................... .......................................................................................................... 6

3.1. OPIS DJELATNOSTI PRAVNOG LICA ........................................................................................................................... 6 3.2. VRSTA PROIZVODA ................................................................................................................................................... 7

3.3. GODIŠNJI PROIZVODNI KAPACITET............................................................................................................................ 7 3.4. STRUKTURA I BROJ ZAPOSLENIKA ............................................................................................................................ 7

4. OPIS POGONA I POSTROJENJA ............................................................................................................................ 8

4.1. OPIS HIDROAKUMULACIJE I BRANE ........................................................................................................................... 8 4.2. POSTOJEĆA OPREMA ZA SMANJENJE UTICAJA NA OKOLINU ....................................................................................... 9

4.3. OPŠTE NAPOMENE .................................................................................................................................................... 9

4.4. TEHNIČKI PODACI BRANE "SNJEŽNICA" .............................................................................................................. 10 4.5. OSNOVNE KARAKTERISTIKE PREGRADNOG MJESTA I BRANE .................................................................................. 10

4.6. TEMELJNI ISPUST .................................................................................................................................................... 11

4.7. SREDNJI ISPUST ...................................................................................................................................................... 11

4.8. ŠAHTNI PRELIV ....................................................................................................................................................... 11

4.9. MHE "SNJEŽNICA" ................................................................................................................................................. 12

5. DATUM POČETKA RADA POGONA ................................................................................................................... 13

5.1. IZGRADNJA I PUŠTANJE OBJEKTA U POGON ............................................................................................................. 13 5.2. RAD POGONA U PERIODU 1992-1995. GODINE ........................................................................................................ 13 5.3. REKONSTRUKCIJA POGONA 2002-2003. GODINE .................................................................................................... 13

5.4. REKONSTRUKCIJA POGONA 2006. GODINE .............................................................................................................. 13

6. “STUDIJA” O ZAGA ĐENOSTI U NULTOM STANJU .......................................................................................... 14

6.1. LOKALITET AKUMULACIJE , HIDROTEHNIČKIH OBJEKATA I NEPOSREDNO OKRUŽENJE ............................................ 14

6.1.1. Geografski položaj ............................................................................................................................................ 14 6.1.2. Geomorfološke i geološke karakteristike .......................................................................................................... 14

6.1.3. Seizmičke karakteristike .................................................................................................................................... 14

6.1.4. Hidrografske karakteristike .............................................................................................................................. 15 6.1.5. Klimatske karakteristike .................................................................................................................................... 15 6.1.6. Flora i fauna ..................................................................................................................................................... 15

6.2. IDENTIFIKACIJA I VALORIZACIJA UTICAJA NA OKOLINU .......................................................................................... 17

6.3. ANALIZA KARAKTERISTI ČNIH UTICAJA NA OKOLINU .............................................................................................. 17

6.3.1. Uticaj hidroakumulacije na .............................................................................................................................. 17

6.3.2. Uticaj hidrotehničkih objekata na: ................................................................................................................... 20

6.3.3. Spoljni uticaji .................................................................................................................................................... 21 6.4. PRAĆENJE UTICAJA BRANE I HIDROAKUMULACIJE SNIJEŽNICA NA OKOLINU .......................................................... 21

6.4.1. Sigurnost brane ................................................................................................................................................. 22 6.4.2. Klizišta .............................................................................................................................................................. 22 6.4.3. Erozivna djelovanja .......................................................................................................................................... 22 6.4.4. Hidrološki režim ............................................................................................................................................... 22 6.4.5. Akumuliranje i kontrola otpadnih materija....................................................................................................... 22

6.4.6. Efekti poribljavanja hidroakumulacije ............................................................................................................. 22

6.5. MONITORING .......................................................................................................................................................... 23

7. LISTA SIROVINA I POMO ĆNIH MATERIJALA .............................................................................................. 23

7.1. SIROVINE I GODIŠNJA POTROŠNJA ........................................................................................................................... 23 7.2. METODE NABAVKE ................................................................................................................................................. 24

7.3. SKLADIŠTENJE ........................................................................................................................................................ 24



8. IZVOR VODOSNABDJEVANJA, UKUPNA POTROŠNJA VODE I POTROŠNJA PO JEDINICI PROIZVODA, IZVORI ENERGIJE, UKUPNA POTROŠNJA I PO TROŠNJA PO JEDINICI PROIZVODA ..... 24

8.1. IZVOR VODOSNABDJEVANJA I POTROŠNJA VODE .................................................................................................... 24

9. MJERE ZA ODRŽAVANJE I ČIŠĆENJE OPREME ......................................................................................... 24

9.1. CILJEVI POSLOVA ODRŽAVANJA ............................................................................................................................. 24 9.2. MJERE POSLOVA ODRŽAVANJA ............................................................................................................................... 25 9.3. KLASIFIKACIJA POSLOVA ODRŽAVANJA ................................................................................................................. 25

9.3.1. Tekuće održavanje ........................................................................................................................................... 26

9.3.2. Investiciono održavanje ................................................................................................................................... 26 9.3.3. Rekonstrukcija .................................................................................................................................................. 26

10. POSTOJEĆI MONITORING ..................................................................................................................................... 26

10.1. MONITORING HIDROLOŠKOG REŽIMA ..................................................................................................................... 26 10.2. MONITORING METOROLOŠKIH PODATAKA .............................................................................................................. 27 10.3. TEHNIČKO OSMATRANJE BRANE – MONITORING GEODETSKIH, GEOTEHNIČKIH I FIZIKALNIH POKAZATELJA .......... 27 10.4. MONITORING POGONA I AGREGATA ........................................................................................................................ 28 10.5. MJERENJE NIVOA VIBRACIJA I BUKE ....................................................................................................................... 28 10.6. MONITORING KVALITETA VODE U HIDROAKUMULACIJI SNJEŽNICA ........................................................................ 28 10.7. MONITORING OTPADNIH MATERIJA ........................................................................................................................ 29

11. POSTOJEĆE MJERE PREVENCIJE NASTANAKA EMISIJA, POSTOJE ĆE MJERE SVOĐENJA UPOTREBE SIROVINA, VODE I ENERGIJE NA MINIMU M, OPIS KONAČNOG TRETMANA OTPADNIH TOKOVA ......................................................................................................................................................... 29

11.1. POSTOJEĆE MJERE PREVENCIJE NASTANKA EMISIJE I ŠTETE ZA RIBLJI FOND ........................................................... 29 11.2. MJERE SVOĐENJA UPOTREBE SIROVINA .................................................................................................................. 29 11.3. KONAČNI TRETMAN OTPADNIH VODA ..................................................................................................................... 30

12. ANALIZA PODATAKA O POTROŠNJI SIROVINA I EMISI JAMA U SKLADU SA PROPISIMA O GRANIČNIM VRIJEDNOSTIMA EMISIJA ....................... ............................................................................................. 30

12.1. ANALIZA POTROŠNJE VODE .................................................................................................................................... 30

12.2. 12.2. ANALIZA POTROŠNJE ENERGIJE ..................................................................................................................... 31

13. SPISAK AKTIVNOSTI I MJERA ZA SMANJIVANJE EMIS IJA ................................................................... 31

IZ POGONA I POSTROJENJA I RACIONALIZACIJA POT ROŠNJE SIROVINA I PRIRODNIH RESURSA .................................................................................................................................................................................................. 31

13.1. AKTIVNOSTI I MJERE ZA SMANJENJE EMISIJA .......................................................................................................... 31 13.2. RACIONALOZACIJA POTROŠNJE SIROVINA .............................................................................................................. 32 13.3. SANACIJA KONTROLNE GALERIJE BRANE „SNJEŽNICA“ .......................................................................................... 32

13.4. PARTICIPACIJA U PORIBLJAVANJU HIDROAKUMULACIJE I SLIVA RIJEKE RASTOŠNICE I JANJE ................................. 32

14. PRIJEDLOG MONITORING PLANA U SKLADU SA PROPIS IMA I ROKOVIMA ZA PREDUZIMANJE PREDVI ĐENIH AKTIVNOSTI I MJERA ..................................................................................... 32

14.1. MONITORING TALOGA I ZAPUNJENOSTI HIDROAKUMULACIJE „SNJEŽNICA“ ........................................................... 32 14.2. MONITORING NIVOA VODE U HIDROAKUMULACIJI .................................................................................................. 33

14.3. UGRADNJA SEIZMOGRAFA ...................................................................................................................................... 33

14.4. TEHNIČKO OSMATRANJE BRANE ............................................................................................................................. 33 14.5. UGRADNJA MONITORINGA ZA PROMJENE PUKOTINA U KONTROLNOJ GALERIJI ....................................................... 33 14.6. INSTALIRANJE UREĐAJA ZA MJERENJE ISPARAVANJA SA POVRŠINE HIDROAKUMULACIJE ...................................... 33

14.7. KONTROLA KVALITETA VODE U HIDROAKUMULACIJI SNJEŽNICA I SLIVU RIJEKE JANJE ......................................... 33

15. MJERE PLANIRANE ZA MONITORING PROIZVODNJE, NASTANAK OTPADA I EMISIJA .................. 33

15.1. MJERE PLANIRANE ZA MONITORING PROIZVODNJE ................................................................................................. 33

15.2. UGRADNJA VIDEO NADZORA I PROTIV PROVALNE ZAŠTITE ..................................................................................... 34

15.3. MJERE PLANIRANE ZA MONITORING OTPADA I EMISIJE .......................................................................................... 34

16. PLAN UPRAVLJANJA INCIDENTIMA/NESRE ĆAMA OPASNIM ZA OKOLINU ...................................... 34



17. NAČIN IZVJEŠTAVANJA O REZULTATIMA IZVRŠENJA MJERA ............................................................ 35

18. FINANCIJSKA PROCJENA ZA IZVRŠENJE PLANA NA GODIŠNJE M NIVOU ............................................ 36

19. PRILOG - IZVOD IZ PROSTORNO - PLANSKE DOKUMENTACIJE , PREPISI SVIH DOZVOLA, PREPISI POSTOJEĆIH ELEBORATA ............................................................................................................................ 37

19.1. DOKUMENTACIJA KOJA JE NEDOSTAJALA ............................................................................................................... 37 19.2. UGOVORI ................................................................................................................................................................ 37 19.3. DISPOZICIJE ............................................................................................................................................................ 37

20. PRILOG: IZVJEŠTAJ O STANJU SIGURNOSTI ................................................................................................... 38



1. NAZIV I ADRESA OPERATORA POGONA I POSTROJENJA Pogon Hidroakumulacija i brana Snježnica Organizaciona pripadnost Javno preduzeće Elektroprivreda BiH d.d. Sarajevo, Podružnica Elektrodistribucija Tuzla

2. LOKACIJA POGONA I POSTROJENJA Hidroakumulacija i brana Snježnica smještene su na sjeveroistočnom dijelu Bosne i Hercegovine, u entitetu Federacija BiH, Tuzlanski kanton, Općina Teočak. Situirane su u prostoru sjeveroistočnog podbrđa planine Majevica na rijeci Rastošnici, oko 1 km uzvodno od njenog ušća u rijeku Janju. Isto toliko je udaljena od puta Tuzla – Bijeljina koji prolazi dolinom Janje. Dolinom Rastošnice prolazi put Priboj – Karakaj ( Zvornik ) koji se kod njenog ušća u Janju odvaja od puta Tuzla - Bijeljina. Hidroakumulacija i brana Snježnica su izgrađene za potrebe vodosnadbjevanja Termoelektrane Ugljevik. Namjena izgrađene akumulacije je pokrivanje vodnog deficita koji se javlja u prirodnom režimu rijeke Janje, iz koje se vrši direktno uzimanje vode za potrebe Termoelektrane Ugljevik. Brana Snježnica je izgrađena kao nasuta brana, kojom je formiran akumulacioni bazen ukupne zapremine 20,265.000 m³, sa dužinom akumulacije od oko 5 km.

3. OPIS DJELATNOSTI PRAVNOG LICA, VRSTA PROIZVODA, GOD IŠNJI KAPACITET I BROJ ZAPOSLENIKA 3.1. Opis djelatnosti pravnog lica Hidroakumulacija i brana Snježnica nalazi se u sklopu distributivnog dijela preduzeća Podružnice «Elektrodistribucija» Tuzla, koja se nalazi u sastavu Javnog preduzeća «Elektroprivreda» BiH, sa sjedištem u Sarajevu. Javno preduzeće je organizirano kao dioničko društvo u kojem je većinski vlasnik Vlada FBiH sa oko 90% dioničkog kapitala. Hidroakumulacija i brana Snježnica su izgrađene za potrebe vodosnadbjevanja TE Ugljevik. Namjena akumulacije je pokrivanje vodnog deficita koji se javlja u prirodnom režimu rijeke Janje, iz koje se vrši direktno uzimanje vode za potrebe TE Ugljevik, a pripada Podružnici «Elektrodistribucija» Tuzla. Uz distributivnu djelatnost, u Elektrodistribuciji Tuzla se obavljaju poslovi proizvodnje električne energije u MHE Snježnica i MHE Modrac, te upravljanje hidroakumulacijom i branom Snježnica. .



3.2. Vrsta proizvoda Hidroakumulacija i brana Snježnica je dio proizvodnog kapaciteta koji služi za potrebe vodosnadbjevanja TE Ugljevik, na bazi iskorištenja hidropotencijala rijeke Rastošnice. Radi boljeg iskorišatavanja cjelokupnog raspoloživog hidroenergetskog potencijala, a uz samu činjenicu da je voda iz akumulacije, potrebna za pokrivanje vodnog deficita koji se javlja u prirodnom toku rijeke Janje. Na ispustu vode iz hidroakumulacije izgrađena je mini-hidroelektrana „Snježnica“ Ona pripada grupi malih hidroelektrana koje iskorištavaju kinetičku i potencionalnu energiju vode kao i energiju pritiska. Pogon svojim položajem i prisustvom, je proizvodni subjekat električne enrgije na područiju Općine Teočak. On svojim položajem poboljšava i naponski nivo u distribuciji električne energije na DV 10 kV za Teočak, koji se snabdijeva direktno sa sabirničkog sistema pogona i izlaznog DV MHE »Snježnica». 3.3. Godišnji proizvodni kapacitet Hidroakumulacija Snježnica ja planski sagrađena za obezbjeđenje 5-6 miliona m³ vode, za potrebe TE Ugljevik. Pogon MHE „Snježnica“ je u kategoriji malih hidroelektrana, sa planiranom godišnjom proizvodnjom od oko 1,400. 000 kWh. 3.4. Struktura i broj zaposlenika Djelatnost za proizvodnju električne energije iz MHE organizaciono je sastavljena iz dva odjeljenja:

• Odjeljenje za exploataciju i održavanje MHE, • Odjeljenje za hidroakumulaciju i branu «Snježnica»

Pored Rukovodioca djelatnosti po sistematizaciji radnih mjesta u Djelatnosti za proizvodnju planirano je još 13 zaposlenika, a trenutno je zaposleno ukupno 11 izvršioca. U procesu exploatacije i održavanja pogona je devet zaposlenika - smjensko osoblje, a jedan zaposlenik pripada revizionom osoblju i radi na održavanju objekata. Shodno usvojenoj novoj sistematizaciji radnih mjesta Podružnice „Elektrodistribucija“ Tuzla, za djelatnost proizvodnje planiranop je ukupno 14 radnih mjesta, sa obavezom da se u 2010. godini popuni mjesto dipl. ing. mašinstva, koji će raditi na poslovima proizvodnje i održavanja. Tabela izmjenjene sistematizacije radnih mjesta Radno mjesto Stepen -Stručna

sprema Odjeljenje Broj

izvršilaca

Rukovodilac dijelatnosti proizvodnje

VII-VSS ele./maš. ing

1

Inžinjer za proizvodnju i održavanje

VII – VSS dipl.ing. maš.

1/0

Vodeći strojar V-VK ele /bravar Odjeljenje za exploataciju i održavanje

1



Strojar V-KV električar Odjeljenje za exploataciju i održavanje

1/0

Strojar V-VK bravar Odjeljenje za exploataciju i održavanje

1/0

Vodeći manipulant brane i MHE «Snježnica»

V-VK ele /bravar Odjeljenje brana«Snježnica»

1

Manipulant brane i MHE «Snježnica»

V-VK ele /bravar Odjeljenje brana«Snježnica»

4

Pomoćni radnik za manipulacije i nadzor kruga brane

II-PK/NS osn. škola Odjeljenje brana«Snježnica»

4

U 2010. godini za dva nepopunjena radna mjesta strojara neće se primati uposlenici, jer nema poslova za puno radno vrijeme. Stav Rukovodstva je da se održavanje postrojenja vrši po godišnjem ugovoru sa ovlaštenom i osposobljenom firmom

4. OPIS POGONA I POSTROJENJA 4.1. Opis hidroakumulacije i brane Brana Snježnica izgradena je na rijeci Rastošnica, uzvodno od njenog usča u rijeku Janju, za trebe vodosnabdijevanja TE Ugljevik. Rastošnica nastaje od nekoliko potočića na sjevernim padinama Majevice. Generalni smjer toka je jug-sjever, sa tendencijom lokalnih skretanja ka sjeverozapadu. Srednji proticaj na profile brane iznosi 456 l/s, a minimalni je 20 l/s. U konstruktivnom smislu brana Snježnica predstavlja nasutu branu, sa kamenim potpornim tijelima između kojih je smješteno blago zakošeno vodonepropusno jezgro sa filterskim slojevima pijeska i prelaznom zonom smeljene brane glinenog jezgra duž čitavog pregradnog profila izvršeno je na Iravoj osnovnoj stijeni. U centralnom dijelu temeljne plohe glinenog jezgra izedena je betonska injekciona galerija., u kojoj su smješteni instrumenti i uređaji, te tehničko osmatranje. Brana “Snježnica” je građevinske visine 58 m, sa maksimalnomnom kotom 298,5 m. Formirana je akumulacija ukupne dužine 5 km, mjereno duž aluvijalne zaravni. Ukupna zapremina akumulacije iznosi oko 20,265.000 m³. Zahvat vode iz akumulacije za potrebe TE Ugljevik obezbjeđuje se preko srednjeg ispusta armirano-betonske konstrukcije, smještene na desnom boku pregradnog profila u sklopu kojeg su sljedeći dijelovi konstrukcija i opreme: - Ulazna gradevina toranjskog tipa opremljena rešetkom i pomoćnim zatvaračem, - Betonska galerija zatvarača sa glavnim regulacionim i pomoćnim zatvaračem, - Izlazna građevina u sklopu koje je regulacioni disperzioni zatvarač Adaptacijom optočnog tunela, koji je urađen za potrebe evakuacije vode u vrijeme izgradnje brane na lijevom boku pregradnog profila, izveden je temeljni ispust sa sljedećim dijelovima konstrukcije i opreme: - Ulazna građevina sa pomoćnim zatvaračem, - Galerija zatvarača sa glavnim regulacionim i pomoćnim zatvaračem, - Pristup galeriji zatvarača je predviđen sa krune brane kosom pristupnom galerijom i vertikalnim šahtom, (pomoću penjalica).



Evakuacija velikih voda vrši se putem šahtnog preliva čiji je dijametar u kruni 10 m, a maksimalna visina prelivnog mlaza 1.7 m. Ovakvim rasporedom objekata obezbjeđena je funkcionalnost ovog vodoprivrednog pogona u sklopu energetskog postrojenja TE Ugljevik. 4.2. Postojeća oprema za smanjenje uticaja na okolinu Postoji jedino oprema kojom se regulira protok velikih voda, što je značajno za zaštitu okruženja hidroakumulacije. Izgrađeni objekti u tom kontekstu su:

• šahtni preljev - preko kojeg odlazi višak vode u periodu velikih voda, • srednji ispust – putem kojeg se kontinuirano ispušta potrebna količina vode, a u slučaju velikih

voda dodatno se otvara, odnosno ispušta povećana količina vode, • temeljni ispust – otvara se u slučaju ekstremno velikih voda, odnosno ukoliko se ne može

osigurati protok, sigurnost brane i zaštita okoline hidroakumulacije od plavljenja sa šahtnim preljevom i srednjim ispustom.

Takođe, instalirana je meteorološka stanica i u blizini iste uređaj za mjerenje isparavanja sa površine hidroakumulacije. Meteorološka stanica je ispravna i vrši se kontinuirano praćenje i evidentiranje kontroliranih meteoroških pokazatelja. Uređaj za mjerenje isparavanja, od perioda ratnih dejstava, nije u funkciji.

4.3. Opšte napomene 1. Kod TE "Ugljevik" postoji kompenzaciski bazen čija korisna zapremina iznosi 20.980 m³ vode, što prestavlja približno 20 satnu potrošnju TE, u prvoj fazi - 1 x 300 MW. Za drugu fazu 2 x 300 MW predviđa se povećanje navedenog kompenzaciskog bazena na ukupnu zapreminu od 61.062 m³ vode, što odgovara 30 satnoj potrošnji TE. Na bazi dosadašnjeg iskustva vezanog za vodosnabdjevanje (1 x 300 MW), ocjenjuje se da 30 satna rezerva predstavlja zadovoljavajući stepen sigumosti za nesmetano vodosnabdjevanje TE Ugljevik za II fazu (2 x 300 MW), bez dotoka vode. 2. U sklopu objekta brane "Snježnica" postoji pogonsko komandna zgrada u kojoj je smještena komandna prostorija za daljinsko upravljanje postrojenjem brane i MHE Snježnica. . 3. Potrebna količina vode koja se ispušta kroz srednji ispust za potrebe TE Ugljevik, iskorištena je za dobijanje električne energije izgradnjom mini hidroelektrane. 4. Sama činjenica da se voda iz akumulacije, koristi za reguliranje vodnog deficita u prirodnom toku rijeke Janje, a ispušta se preko srednjeg ispusta, odredila je i zahvat vode za MHE. 5. Regulisane količine vode se ispuštaju iz akumulacije preko ulazne građevine srednjeg ispusta, cjevovoda srednjeg ispusta, disperzionog zatvarača srednjeg ispusta na kome se vrši regulacija protoka i odvodnog kanala srednjeg ispusta, u regulisano korito rijeke Rastošnice i korito rijeke Janje, iz kojeg se vrši zahvatanje vode za potrebe TE "Ugljevik”.



4.4. Tehnički podaci brane "SNJEŽNICA"

• Srednji višegodišnji dotok vode u akumulaciju…..........................…....0.456m3 /s • Ukupna zapremina akumulacije.....................................................…....20,265.000 m³ • Zapremina korisne akumulacije.................................................………18,264.000 m³ • Građevinska visina…........................................................………….....58 m • Dužina u kruni brane...............................................................………...cca 350 m • Najveća širina u nožnici brane.............................................………......200 m • Zapremina brane.....................................................................……........810686 m³ • Kota normalnog mnivoa akumulacije....................................……........298,5 mNV • Kota na ulaznoj gradevini srednjeg ispusta (min radni nivo akumulacije)...................................................…..........275.00 mNV • Aktivna voda akumulacije između dviju naznačenih kota..........…......18.264.000 m³ • Prečnik cjevovoda srednjeg ispusta.....................................……….....1000 mm • Nagib cjevovoda...........................................................………….........4.169 ° • Max. ispust vode preko "temeljnog ispusta".....................…...............76,5m³/s • Max. ispust vode preko "srednjeg ispusta".........................…............ 11.5 m³/s • Max. propusna moć šahtnog preliva..................................……...........130 m³/s • Max. protok svih evakuacionih organa................................….............218 m³/s • Kota krune brane...................................................................................302,0 m NV • Kota dna odvodnog kanala od srednjeg ispusta do bućnice na slapištu……………………………………………............248,00 mNV • Kota praga bučnice………………………………………….......……246,02 mNV

4.5. Osnovne karakteristike pregradnog mjesta i brane Geološku građu pregradnog mjesta brane Snježnica čini stjenska masa koja se sastoji iz drugog horizonta srednjeg eocena (sivi debeloslojasti pjesčari sa karbonatnim vezivom) donjomiocenskih stijena šarene serije (krupnozrni konglomerati sa glinovito-karbonatnim vezivom) i tanjeg kvartalnog pokrivača (zaglinjeni i pjeskoviti šljunkovi i pjeskovite gline). U tektonskom pogledu područje pregradnog mjesta je locirano u južnom tektonskom bloku koji je na sjeveru ograničen rasjedom. Sekundarnim lokalnim rasjedima ovaj blok je podijeljen u tri manje jedinice. Brana je locirana u tri tektonska bloka. U geotehničkom pogledu, brana je fundirana u asimetričnom profilu. Pregradni profil, kao i čitav potez akumulacije pripada po seizmičkoj rejonizaciji zoni VII MCS skale. Proračun brane je izvršen za slučaj VIII stepena i u račun se ušlo sa a= 0.15 g. (Navedeni podaci su preuzeti iz elaborata:TE UGLJEVIK-VODOSANBDIJEVANJE-Glavni projekat-Brana Snježnica-Tehničko osmatranje-Fizikalne metode, Knjiga 8; Energoinvest-Energoinženjering, Sarajevo juli 1983.god). U konstruktivnom smislu brana Sniježnica predstavlja nasutu branu sa kamenim potpornim tijelima između kojih je smješteno blago zakošeno vodonepropusno glineno jezgro sa filterskim slojevima pijeska i prelaznom zonom šljunkova. Temeljenje brane glinenog jezgra, duž čitavog pregradnog profila, izvršeno je na zdravoj osnovnoj stijeni. U centralnom dijelu temeljne plohe glinenog jezgra izvedena je betonska injekciona galerija u kojoj su smješteni instrumenti i uređaji za tehničko osmatranje.



Zahvat vode iz akumulacije za potrebe TE Ugljevik obezbjeđuje se preko srednjeg ispusta – armirano-betonske konstrukcije smještene na desnom boku pregradnog profila u sklopu kojeg su slijedeći dijelovi konstrukcija i opreme:

• Ulazna građevina toranjskog tipa, opremljena rešetkom i pomoćnim zatvaračem, • Betonska galerija zatvarača sa glavnim regulacionim i pomoćnim zatvaračem, • Izlazna građevina u sklopu koje je regulacioni disperzioni zatvarač.

Adaptacijom optočnog tunela koji je urađen za potrebe evakuacije vode u vrijeme izgradnje brane, na lijevom boku pregradnog profila, izveden je temeljni ispust sa slijedećim dijelovima konstrukcije i opreme:

• Ulazna građevina sa pomoćnim zatvaračem, • Galerija zatvarača sa glavnim regulacionim i pomoćnim zatvaračem, • Pristup galeriji zatvarača je predviđen sa krune brane kosom pristupnom galerijom i vertikalnim

šahtom (pomoću penjalica). Evakuacija velikih voda vrši se putem šahtnog preliva čiji je dijametar u kruni 10 m, a maksimalna visina prelivnog mlaza je 1,7 m. Ovakvim rasporedom objekata, obezbijeđena je funkcionalnost ovog vodoprivrednog pogona. 4.6. Temeljni ispust Maximalna evakuaciona sposobnost temeljnog ispusta je 76.50 m³ /s, dok na koti "mrtvog" prostora isti može da propusti 55.00 m³ /s. Mrtvim prostorom se smatra, prostor ispod kote ulazne građevine srednjeg ispusta, a to je na 275 rnNV. Evakuacija desethiljadugodišnjih velikih voda rijeke Rastošnice, vrši se putem šahtnog preliva čiji je dijametar u kruni 10m; max visina prelivnog mlaza je 1.7 m, a evakuaciona sposobnost 130 m³/s. Šahtni preliv je preko koljena priključen na cijev temeljnog ispusta nizvodno od galerije zatvarača. Odvodni kanal temeljnog ispusta je spojen sa regulisanim koritom rijeke Rastošnice, koja se ulijeva u rijeku Janju. U sastavu regulisanog korita rijeke Rastošnice u zoni sastava sa odvodnim kanalom srednjeg ispusta, urađena je bučnica. Kota praga bučnice je 246,02 m NV. 4.7. Srednji ispust Sastoji se od ulazne građevine toranjskog tipa, opremljene rešetkom i pomoćnim zatvaračem, zatim prohodne betonske galerije sa čeličnim cjevovodom promjera D=1000 mm i izlazne građevine u okviru koje se nalazi regulacioni disperzivni zatvrač, kojim je omogućeno kontrolisano ispuštanje vode iz korisnog prostora akumulacije. U okviru izlazne građevine srednjeg ispusta nalazi se sva prateća oprema za manipulaciju sa disperzionim zatvaračem. Propuštena voda kroz disperzioni zatvarač se, preko odvodnog kanala srednjeg ispusta, odvodi u kanal temeljnog ispusta i korito rijeke Janje. Maximalna evakuaciona sposobnost srednjeg ispusta je 11,5 m³/s. Dužina čeličnog cjevovoda, između gore navedena dva zatvarača, iznosi 140,50 m. Upravo, sa cjevovoda srednjeg ispusta, priključuje se cjevovod za MHE "Snježnica". 4.8. Šahtni preliv Šahtni preliv je osnovni evakuacioni organ brane Snježnica. Smješten je na padini lijeve obale iznad obilaznog tunela, sa kojim je spojen vertikalnim šahtom i koljenom. Kota krune šahtnog preliva je



ujedno i kota normalnog uspora za pojedinu fazu.Ova kota iznosi 298,50 mNV. Kota krune brane je za 3,5 m viša od ove kote. Šahtni preliv je prečnika 10 m, kod kojeg protok iznosi 130m³/sec uz visinu prelivnog mlaza od 1,7 m. Dimenzije šahtnog preliva su izvedene tako da se može bezbjedno evakuisati maximalna količina vode, koja se pojavi na prelivu. Prelivanje vode je slobodno, tj. nekontrolisano, što obezbjeđuje izvanrednu pogonsku sigurnost. Prelivni šaht opterećen je pritiskom vode samo sa spoljne strane. 4.9. MHE "Snježnica" Dovod vode iz akumulacije do strojare MHE "Snježnica" vrši se preko postojeće ulazne građevine srednjeg ispusta, postojećeg cjevovoda srednjeg ispusta, te novog dijela cjevovoda. Voda, predajući svoju energiju preko turbine, otiče kroz difuzor, koji je sastavni dio turbine, te odvodnog kanala u regulisano korito Rastošnice. Da bi se obezbijedilo sigurno snabdijevanje vodom TE Ugljevik, koje neće biti ugroženo ni u slučaju da se voda ne može propuštati kroz turbinu zbog kvara ili drugog razloga, priključak cjevovoda za MHE je izveden na postojeći cjevovod srednjeg ispusta, između pomoćnog zatvarača i regulacionog disperzionog zatvarača. Pri radu MHE, regulacioni disperzioni zatvarač je zatvoren a njegovu ulogu vrši turbina. U slučaju kvara na MHE dolazi do zatvaranja predturbinskog zatvarača, tako da se voda nemože propuštati kroz turbinu. U tom slučaju regulaciju protoka ponovo preuzima regulacioni disperzioni zatvarač. Upravljanje turbinom i regulacionim disperzionim zatvaračem se vrši sa komandnog pulta, koji se nalazi u komandnoj zgradi, uz mogućnost i upravljanja sa lica mjesta. Urađen je posebni Plan aktivnosti za MHE “Snježnica”, te shodno nadležnostima dostavljen Ministarstvu prostornog uređenja i zaštite okolice Tuzlanskog kantona na ocjenu. Nakon provedenog postupka ocjene Plana aktivnosti i zahjeva za okolinsku dozvolu, navedeno ministarstvo je izdalo Rješenje o okolinskoj dozvoli za MHE “Snježnica” , broj: 12-03-07-23-1990/09 od 17. 08.2009. Takođe, za MHE “Snježnica” Ministrstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede Tuzlanskog kantona je izdalo Rješenje o vodnoj dozvoli, broj: 04/1-13-25-13210/08 od 21.05.2009. godine.



5. DATUM POČETKA RADA POGONA 5.1. Izgradnja i puštanje objekta u pogon Izgradnja Rudnika i Termoelektrane Ugljevik je utvrđena «Elektroenergetskim bilansom sa programom izgradnje izvora, prenosa i distribucije mreže u periodu 1974-80 godine u SR BiH» kojeg je usvojila Skupština SR BiH 12.12.1973.godine., a potvrđena na Skupština SR BiH 23.12.1975.godinei Skupštini SIZ «Elektroprivrede BiH» 15.03.76.godine. Investiror je bio SOUR «Elektroprivreda BiH». U oktobru 1976.g. Odlukom radničkog savjeta SOUR-a osnovana je RO Rudnik i termoelektrana – u osnivanju (R i TE Ugljevik). Početak probnog pogona je bio 31.03.1983.g. Termoelektrana je ušla u pogon 1985 godine, a brana Snježnica je završena 1984. godine. 5.2. Rad pogona u periodu 1992-1995. godine Zbog ratnih dejstava i stanja, od aprila 1992. godine do oktobra 1995. godine, bilo je beznaponsko stanje na brani i hidroakumulaciji “Snježnica”, te nisu vršena bilo kakva tehnička osmatranja brane. Obzirom da je objekat hidroakumulacije bio u međuprostoru borbenih linija, dio brane je bio miniran. Dakle, u tom periodu realno nije bilo moguće upravljati branom, niti kontrolirano ispuštati vodu u korito rijeke Rastošnice. U jesen 1995. godine nabavljen je dizel agregat, snage 37 kW i odgovarajuća pumpa za evakuaciju vode iz injekciono kontrolne galerije, jer su postojeće drenažne pumpe bile potopljene, te nisu mogle izbacivati vodu. Dotok vode u injekcionu galeriju bio je cca 1 m³/h, tako da je nivo vode u kontrolnoj galeriji iznosio cca 2000 m³. Tada se voda morala interventno iscrpiti nabavljenom navedenom opremom i osposobiti drenažne pumpe, koje su stavljene u funkciju. Pored toga, osposobljen je uljni agregat na srednjem ispustu, kako bi se mogao staviti u funkciju leptirasti zatvarač. U oktobru 1995. godine pogon hidroakumulacije snježnica je dobio konstantno napajanje električnom energijom iz TS 35/10kV Priboj. Nakon navedenih poduzetih sanacionih mjera, počela je isporuka tehnološke vode TE Ugljevik. Napomena: Pregled terena i deminiranje je izvršeno u martu i aprilu 1997. godine. Prva provjera ispravnosti temeljnog ispusta izvršena je 1998. godine. 5.3. Rekonstrukcija pogona 2002-2003. godine Radi boljeg iskorišatavnja cjelokupnog raspoloživog hidroenergetskog potencijala, a uz činjenicu da je voda iz akumulacije potrebna za pokrivanje vodnog deficita koji se javlja u redovnom snabdjevanju vodom TE Ugljevik, izrađena je mini-hidroelektrana „Snježnica“, u kojoj se koristi voda srednjeg ispusta. 5.4. Rekonstrukcija pogona 2006. godine U 2006. godini vršena je rekonstrukcija sljedećih dijelova:

• vertikalnog šahta • hidromehaničke opreme, sa izgradnjom za smještaj novougrađenog, a izmještenog

hidromehaničkog agregata. Agregat je prvobitno bio smješten na galeriji temeljnog ispusta.



6. “STUDIJA” O ZAGA ĐENOSTI U NULTOM STANJU 6.1. Lokalitet akumulacije, hidrotehni čkih objekata i neposredno okruženje

6.1.1. Geografski položaj Jezero Sniježnica je antropogena akvalna akumulacija podignuta na vodotoku Rastošnici, desnoj izvorišnoj čelenci rijeke Janje, čije se vode koriste za TE “Ugljevik”. Brana Sniježnica, smještena je u prostoru sjeveroistočnog pobrđa planine Majevice, na maloj rijeci Rastošnici, oko 1 km uzvodno od njenog ušća u rijeku Janju. Isto toliko je udaljena od puta Tuzla – Bijeljina koji prolazi dolinom Janje. Dolinom Rastošnice prolazi put Priboj – Karakaj (Zvornik) koji se kod njenog ušća u Janju odvaja od naprijed navedenog puta. Brana Sniježnica je nasuta konstrukcija sa centralnim glinenim jezgrom, građevinske visine 58 m, sa maksimalnom kotom uspora 298,5 m. Ispred brane je formirana akumulacija dužine od 5 km (mjereno od aluvijalne zaravni). Ukupna zapremina akumulacije iznosi oko 20,265.000 m³.

6.1.2. Geomorfološke i geološke karakteristike U geomorfološkom pogledu, ovaj teren pripada brdskom području, sa nadmorskim visinama od 230 m (u dolini Janje) do oko 500 m. Samo na krajnjem SI i JZ zainteresovanog terena nadmorska visina iznosi oko 600 m. Reljef je u znatnoj mjeri razuđen a nagibi padina se kreću od blagih do relativno strmih. Reljef je poligenetskog karaktera, formiran eroziono - denudacionim procesima u sedimentnim stijenama tercijara i samo djelimično i krede. U glinovito laporovito – pjeskovitim stijenama prirodni ugao nagiba iznosi α = 10° - 40°, dok u čvršćim stijenama (pješčari, laporci, konglomerati i krečnjaci) α = 30° - 60°, pa lokalno i do 70 °. Na nekoliko lokacija uočene su plitke – tanjiraste vrtače prečnika 5-20 m u krečnjačko laporovitim stijenama. Na površini terena formiran je ilovičastohumusni prekrivač – obradivo zemljište slabijeg kvaliteta (njive i livade), dok je šumska vegetacija manje i sporadično zastupljena. Dolina Rastošnice, u kojoj je smještena akumulacija, nalazi se u zoni paleogeno-neogenog fliša. Krajnji jugoistočni i sjeverozapadni dijelovi jezerske akumulacije nalaze se u zoni eocenih flišnih i molasnih sedimenata. Središnji dio jezerske kotline i neposrednog sliva nalaze se u zoni miocenskih i oligomiocenskih tvorevina. Miocenske naslage čine: klastiti, krečnjaci i ugljevi. U konstruktivnom smislu brana Sniježnica predstavlja nasutu branu sa kamenim potpornim tijelima između kojih je smješteno blago zakošeno vodonepropusno glineno jezgro sa filterskim slojevima pijeska i prelaznom zonom šljunkova.

6.1.3. Seizmičke karakteristike Seizmičnost područja akumulacije pripada reonizaciji u 7° seizmičnosti po MCS skali, što znači da ovo područje spada u reon nešto pojačane seizmičnosti. Što se tiče uticaja same akumulacije na povećanje seizmičnosti područja, može se reći da po dosadašnjim saznanjima ova akumulacija ne bi trebalo da ima uticaja na povećanje seizmičnosti područja. U geotehničkom pogledu, brana je fundirana u asimetričnom profilu. Pregradni profil, kao i čitav potez akumulacija, pripada po seizmičkoj reonizaciji zoni VII MCS skale.



6.1.4. Hidrografske karakteristike Hidrografska mreža je intenzivno razvijena, što je karakteristično i za širi region Majevice i njeno sjeverno pobrđe. Bitno je istaći da su vodotoci bujičnog karaktera sa velikim oscilacijama u proticaju vode, što je odraz hidrološke funkcije stijenskih masa (izolatori i kompleksi sa preovlađujućom funkcijom izolatora). Hidrološke veličine zavise od padavina – njihovog rasporeda, intenziteta i karakteristika sliva, kao sistema. Hidrogeološke karakteristike područja akumulacije ocijenjene su povoljno, jer problem gubitka vode iz akumulacije postoji samo u zoni pregradnog mjesta. Hidrogeološki odnosi na području pregradnog mjesta su specifični. Površinske zone su kolektori, sprovodnici i rezervoari, a dublje zone su podinski izolatori. Na desnoj obali postoji i nekontroliran povratni izolator. Ovakvi hidrogeološki odnosi uslovljavaju površinsku cirkulaciju podzemnih voda, a ispitivanje vodopropusnosti potvrdilo je da se radi o vodopropustnoj zoni. U cilju sprečavanja gubljenja vode iz akumulacije postavljena je injekciona zavjesa oko brane.

6.1.5. Klimatske karakteristike Klimu sliva rijeke Janje karakteriše kontinualni termički i pluviometrijski režim. Reljef zemljišta ne utiče znatnije na pojedine meteorološke elemente u slivu, jer je maksimalna visinska razlika u slivu svega oko 500 m. Prosječni temperaturni gradijent iznosi – 0,5 °C za svakih 100 m visine. Prosječne godišnje padavine i temperaure za srednje visine slivova su : VS Priboj 900 mm 9,6 °C VS Zabrđe 860 mm 9,8 °C VS Sniježnica 900 mm 9,6 °C Klimatske karakteristike šireg prostora jezera Sniježnice su odraz kvantitativnih vrijednosti klimatskih elemenata i klimatskih faktora. Od klimatskih faktora najvažniji su: fizičkogeografski položaj, reljef, stepen kontinentalnosti, čestine i pravci ciklonskih i anticiklonskih putanja i sl.

6.1.6. Flora i fauna Kopnenni ekosistemi Istraživanja koja su urađena u proteklom periodu, i to na osnovu nekih parametara strukture makrofitocenoza, konstatuju postojeće stanje ekosistema oko hidroakumulacije Sniježnica. Strukturu ispitivanih makrofitocenoza ovog prostora, čine grupe koje pripadaju različitim redovima, razredima i odjelima. S obzirom na ekološke karakteristike ispitivanih ekosistema, a posebno na hidrotermički režim, makrofitocenoze se diferenciraju na nekoliko tipova:

• šumske fitocenoze termofilnog karaktera, • šumske fitocenoze, • nešumske makrofitocenoze različitog hidro-termičkog karaktera.

Šumske fitocenoze termofilnog karaktera uglavnom se razvijaju oko cijelog jezera i pritoka. Dominiraju primarne šumske fitocenoze. Na mjestima gdje su obale više nepristupačne, na plićim zemljištima i više nagnutom terenu, razvijaju se termofilne sastojine bijelog grabića (Carpinetum orientalis), koje su u velikoj mjeri degradirane. Na nešto povoljnijim mjestima je dobro razvijena zajednica hrasta medunca i



crnog jasena (Orno-Quercetum pubescentis) najčešće oko naselja, zatim zajednice sa crnom johom (Alnetum glutinosae), zajednice bijele i drugih vrsta vrbe (Salicetum albaefragilis). Takođe, su česte zajednice bagrema Robinia pseudacacia, koje su na ovom prostoru antropogeno uslovljene. Nešumske fitocenoze ovog prostora, u odnosu na hidrotermički režim staništa, diferenciraju se na nekoliko tipova:

• Emerzna vegetacija, koja je veoma slabo razvijena. • Kopnena higrofilna vegetacija je relativno složenija, kako u kvalitativnom tako i u

kvantitativnom smislu. • Zajednica sekundarne vegetacije, koja se ekološki nastavlja na predhodni tip, odnosno na

emerznu vegetaciju. Vodeni ekosistem Akumulacija Sniježnica je relativno siromašna vrstama fitoplanktona, ali pogodna za razvoj određenih vrsta. Sastav fitoplanktona ukazuje na oligo do beta - mezosaprobne vode, odnosno I-II klasu boniteta. Fitoplankton je najbolje razvijen u površinskom sloju akumulacije, a usljed dubine smanjuje se osvjetljenost vodenih slojeva, a time i gustina fitoplanktona. Analiza uzoroka zooplanktona hidroakumulacije Snježnica, izvršeno je u okviru limonoloških istraživanja. Ova akumulacija je po površini mala, ali je karakterišu oscilacija površine i dubine u toku godine. Ta pojava je veoma intezivno uticala na formiranje zooplanktonske zajednice. Ihtiopopulaciju ovog vodenog ekosistema čini ukupno deset vrsta riba iz tri familije (Cyprinidae, Percidae i Siluridae). Dominantnu brojnost ima porodica Cyprinidae – osam vrsta, a najbrojnije ciprindne vrste su populacije crvenookice (Rutilus rutilus L.), klena (Leuciscus cephalus L.), deverike (Abramis brama L.) i škobalja (Chrondostoma nasus L.). Sve ostale ciprinide su konstatirane manjim brojem primjeraka. Manjim brojem primjeraka registrirana je i populacija babuške (Carassius auratus gibelio B.), 6,9 %. Najmanjim brojem primjeraka prisutna je populacija šarana (Cyprinus carpio L.) 2,30 %. Takođe, poslednja ihtiološka istraživanja (2008.godine) su pokazala da je populacija grgeča (Perca fluviatilis L.) predstavlja dominantnu vrstu sa 27,59 %, dok predstavnik treće porodice Siluridae - som čini samo 1,15% brojčanog učešća. Ihtiofaunu rijeke Brzave čini ukupno 11 vrsta riba iz četiri porodice: Cyprinidae, Percidae, Centrarchidae i Esocidae. Najbrojnija je populacija klena (Leuciscus cephalus L. ) sa 50% i populacija zele (Alburnus alburnus alburnus L.) sa 18,39 % brojčanog učešća. Sve druge evidentirane vrste riba su manje zastupljene. Ribe rijeke Matuše čini pet vrsta riba iz tri porodice, i to : Cyprinidae, Esocidae i Centrarchidae. Kao najbrojnija je evidentirana populacija sunčanice (Lepomis gibossus L.) sa 30,30%. Poslednja ihtiološka istraživanja rijeke Janja ( 2008. godine) pokazala su da tu rijeku naseljavaju samo tri vrste iz porodice Cyprinidae, sa podjednakom procentualnom zastupljenošću. To su populacije sapače (Barbus meridionalis petenyi H.), pliske (Alburnoides bipunctatus B.) i krkuša (Gobio gobio L.).



Dakle, prema poslednjim ihtiološkim istraživanjima u 2008. godini, razmatrani sliv sa hidroakumulacijom Snježnica naseljava ukupno 17 vrsta riba iz pet porodica: Cyprinidae, Percidae, Centrarchidae, Siluridae i Esocidae. 6.2. Identifikacija i valorizacija uticaja na okolinu Zahvati u prostoru pri formiranju akumulacije, po pravilu, izazivaju značajne promjene u riječnom ekosistemu, dajući u zavisnosti od namjene akumulacije specifične efekte u korištenju prostora, prostornoj organizaciji i kvaliteti okoline. Zbog toga je značajna identifikacija i valorizacija svih uticaja i njihovog međusobnog odnosa, sa aspekta uređenja prostora i zaštite okoline. Radi predviđanja mogućeg dejstva pojedinih uticaja i radi eliminisanja ili smanjenja negativnih, te stimulisanja pozitivnih, istražen je svaki od uticaja, koji ima određeni značaj za kvalitet okoline. Izgradnjom akumulacije poremećena je autentična ekološka ravnoteža u tom djelu, dijelom već u fazi izgradnje, a zatim više poslije njenog formiranja. Antropološkim zahvatima formirani oblik jezerskog ekosistema, sa izraženom samoadaptivnošću, uspostavio je novo stanje relativne ravnoteže. Svi uticaji objekata, hidroakumulacije i hidrotehničkih građevina, shodno efektima na kvalitet okoline i sigurnost stanovništva, materijalnih dobara i ekosistema, mogu se okarakterisati kao:

• negativni uticaji, • pozitivni uticaji, i • uticaji izvana.

6.3. Analiza karakteristi čnih uticaja na okolinu

6.3.1. Uticaj hidroakumulacije na:

• Hidrološki režim rijeke Rastošnice Izgradnjom i formiranjem hidroakumulacije Snježnica, prirodni proticaj i vodni režim rijeke Rastošnice, potpuno je izmijenjen. Iz neregulisanog, slobodnog toka voda rijeke Rastošnice «prevedena» je u regulisani režim i upravljanje akumulacijom, u skladu sa definisanim kriterijima za optimalano snabdijevanje termoelektrane i rad male hidroelektrane u normalnim hidrološkim prilikama, kao i režim rada i korištenja hidroakumulacije u periodu «velikih» voda. Uslovi korištenja vode za TE Ugljevik i rad MHE Snježnica, dati su vodoprivrednim dozvolama, izdatim od nadležnih ministarstava.

• Kvalitet površinskih i podzemnih voda Složen morfostrukturni plan sliva rijeke Rastošnice i osobenost njegove geološke građe su u hidrografskom sistemu Rastošnice uvjetovali dvojno doticanje – površinsko i podzemno. U gornjem slivu Rastošnice vrši se intezivno površinsko doticanje. Podzemni recipijenti se formiraju u krečnjačkom masivu Snježnica – Majdan. U principu, može se konstatovati da akumulacija nema posebno značajan uticaj na kvalitet površinskih i podzemnih voda. Međutim, formirana akumulacija, odnosno nivo akumulacije, ima uticaj na pojavu i



intezitet podzemnih voda u području brane. U sklopu redovnog tehničkog osmatranja brane, prate se uzgoni i protok u brani i nivo podzemnih voda u području.

• Degradaciju i stabilnost tla Pri formiranju i kasnijoj eksploataciji akumulacije neznatni su uticaji na degradaciju i stabilnost tla u neposrednoj blizini akumulacije. Erozivna djelovanja, kao proces koji ima uticaj na pojavu degradacije tla, odnosno uništavanja biljnog pokrova, a time i pojavu zasipanja akumulacije su prihvatljiva. Na slivu su posebno izražene linijska i površinska erozija, dok ostale vrste erozija imaju relativno mali značaj. Manja količina suspendovanog materijala dospijeva u akumulaciju, i nije primjećen značajan sediment. Oscilovanja nivoa vode, takođe, imaju uticaj na stabilnost tla u akumulaciji i neposrednoj blizini, pri čemu je moguća pojava klizišta u zoni akumulacije, što se vizuelno prati. Za sada, u toku formiranja hidroakumulacije utvrđeno je klizište na desnoj strani, neposredno uz branu. To klizište je sanirano i stabilizirano, i do sada nije konstatovano novo.

• Mikroklimatske karakteristike Opšta klimatska karakteristika zone akumulacije Snježnica je da se mikroklima karakteriše kontinualnim termičkim i pluviometrijskim režimom. Reljef zemljišta ne utiče znatnije na pojedine meteorološke elemente u slivu, jer je visinska razlika u slivu svega oko 500 m. Iz svjetskog iskustva, utvrđeno je da akumulacije, u principu, mogu da utiču na klimu kroz promjene koje se mogu izraziti kroz slijedeće parametre:

• temperature vazduha i temperaturnog ciklusa, • brzine i smjer vazdušnog strujanja (vjetar), • vlažnost vazduha i ciklus vlage (isparavanje), pojava magle.

Interakcija između akumulacije i okoline dovodi do određenih kvalitativnih i kvantitativnih promjena pomenutih meteoroloških elemenata i njihovih parametara u prizemnom sloju atmosfere. Za svaku pojedinačnu akumulaciju postoje i osobene zavisnosti od razmjera akumulacije i strukture okoline, nagiba terena, ekspozicije i visine obale. Amplituda temperature vazduha je u vezi sa turbulentnom razmjenom toplote. Usljed modelirajućeg efekta vodnog rezervoara dolazi do slabljenja ekstrema, odnosno amplitude temperature vazduha u zoni uticaja akumulacije opadaju u odnosu na kopno. Najčešće se javljaju razlike između zimskih i ljetnih mjeseci. Neka istraživanja ukazuju da je vazduh iznad jezera hladniji u većem dijelu godine, u odnosu na isti vazduh iznad kopna, izuzev u zimskim mjesecima, kada je situacija obrnuta. Nema strogog pravila u vezi sa predznakom lokalne temperaturne promjene. Literatura ukazuje da se dnevna temperatura u vazduhu iznad same akumulacije smanjuje i do 3˚C, odnosno tu je smjer promjene izvjestan, neizvjestan je samo intezitet. Formiranjem vodne akumulacije uspostavljena je, do tada nepostojeća, cirkulacija na relaciji kopno-jezero-kopno, sa svojim pripadajućim noćnim i dnevnim režimom vazdušnih strujanja, koja utiču na razmjenu i miješanje vazdušne mase. Prema literaturi, može se konstatovati da se povećanje brzine vjetra između vodene površine i okolnog terena kreće u rasponu od 10 do 30% u odnosu na brzine koje su postojale na datoj lokaciji prije formiranja akumulacije. Međutim, to zavisi od veličine jezera i dugih karakteristika prostora, tako da je takav efekat znatno blaži za manje i srednje hidroakumulacije kakva je Snježnica.



U toj zoni nije značajno povećanje broja dana sa maglom, što je povezano sa potencijalima okoline. U principu se vlažnost povećava kao posljedica povećanog isparavanja. Prema podacima iz literature, načelno se porast relativne vlažnosti može očekivati sa intezitetom od 10 do 20% u odnosu na zatečeno stanje vlažnosti u datom podneblju, prije formiranja akumulacije. Manje akumulacije, po opštoj ocjeni, ne mogu značajnije uticati na formiranje novih padavina. Veličina jezera je presudan faktor za mikroklimatske karakteristike. Pošto je hidroakumulacija Snježnica u klasi malih akumulacija, može se zaključiti da nivo uticaja na klimatske karakterstike područja nije značajan. Intenzitet razlika klimatskih karakteristika cijeni se odstupanjem od 0,5 do 2 stepena u pogledu temperature vazduha, odnosno do nekoliko m/s kod brzine vjetra. Prostorna distribucija ovakvih uticaja se proteže od nekoliko desetina do nekoliko stotina metara od obala akumulacije. Nije isključeno da, pod određenim izrazito nepovoljnim uticajima vremenske situacije, efekat jezera osjeti i na udaljenosti i do 10 km niz vodotok, s tim da se u pogledu temperature vazduha on u principu nalazi unutar granice od jednog stepena, i sa ograničenim vremenskim trajanjem od nekoliko sati.

• Priobalnu floru S obzirom da na ovom prostoru nisu vršena detaljnija ekološka istraživanja, procjena uticaja akumulacije na priobalnu floru daje se na osnovu dostupnih informacija. Činjenica je da su sve komponente i elementi potopljenih kopnenih ekosistema, osim matičnog substrata, pretrpjeli značajne promjene, a naročito u sferi populacija životnih zajednica i zemljišta kao jedinstva fizičkih, hemijskih i bioloških sistema. Indirektni uticaj akumulacije na okolne kopnene ekosisteme, u principu, trebao bi da bude pozitivan, jer povećana vlažnost utiče na povećanje produkcije biomase, a ova na bržu evoluciju tla i biocenoze, odnosno ekosistema u cjelini. Po principu povratne sprege, razvijeno tlo i biocenoza značajno popravlja hidrotermički režim, te evolucija ekosistema se dešava geometrijskom progresijom. Intezitet uticaja akumulacije na okolne ekosisteme opada sa udaljenošću, kao i sa povećanjem nadmorske visine, što zavisi i od orografskih karakteristika itd. Pozitivan uticaj akumulacije ima poseban značaj na priobalni pojas, koji je pokriven sastojinama bjelogorične šume (hrast, bagrem, grab, različiti tipovi vrba i td.) i niskom šikarastom vegetacijom hidrofilnih vrsta. Ovi prostori su posebno značajni sa aspekta zaštite akumulacije od erozivnih procesa, te sa aspekta pejsažno – ambijentalnog i estetskog obilježja akumulacije i općenito turističko – rekreativnog značaja.

• Akvati čne organizme Pregrađivanjem tekućice i stvaranjem ekosistema jezerskog tipa, brojne akvatične i poluakvatične životinjske vrste su se povukle, a većina vrsta se adaptirala na novonastale uvjete. Takođe, naselile su se neke nove vrste, kojim takav biotop odgovara. Shodno već navedenom kratkom pregledu tih vrsta, njihova zastupljenost i denudacija u jezeru Snježnica je konstatovana u okviru istraživanja i izrade Ribarstveno-gospodarske osnove općine Teočak (urađen od strane Prirodno-matematičkog fakulteta Sarajevo ″Centar za ihtiologiju i ribarstvo″, 2004. i 2008. godine.)



• Stanovništvo i razvoj područja Nakon izgradnje brane, odnosno formiranja akumulacije, permanentno se mjenjaju efekti sa prostornog i vremenskog aspekta. Prostorni obuhvat se mijenja, od prostora neposredno uz akumulaciju, zatim slivnog područja akumulacije, do prostora lokalne zajednice. Pozitivni uticaji Umjesto izgubljenih resursa i prema njima adaptiranog načina življenja stanovništva, izgradnjom brane dobio se novi resurs – hidroakumulacija. Pored osnovne namjene, snabdjevanja tehnološkom vodom TE Ugljevik i proizvodnje električne energije u MHE Snježnica, akumulacija predstavlja značajan resurs za razvoj akvakulture, odmora, rekreacije i sportskih aktivnosti, odnosno korištenje novonastalog ekosistema i poboljšanje kvaliteta življenja na ovim prostorima. 6.3.2. Uticaj hidrotehničkih objekata na:

• Sigurnost i moguće rizike za stanovništvo i kvalitet okoline u slivu Izgrađene brane i hidrotehnički objekti, tokom eksploatacije, izloženi su različitim rizicima, koji mogu da izazovu havarije sa negativnim uticajima na materijalna dobra stanovništva i širu okolinu, nizvodno od brana. Zbog toga se identificiraju rizici i planiraju mjere za smanjenje njihovih negativnih uticaja. Drugim riječima, u cilju bezbjednosti stanovništva, materijalnih dobara i zaštite okoline na nizvodnom dijelu, procjenjeni rizici se planski kontroliraju, odnosno upravlja se rizikom. Ključni mogući faktori rizika nastali su formiranjem i djelovanjem akumulacije, te seizmičkim pojavama. Identificirani uticajni faktori koji mogu izazvati havarije i akcidentne situacije su:

� zemljotresi, � prekomjerna filtracija vode ispod brane, oko brane i kroz tijelo brane, (pojava pukotina u brani i

tlu neposredno uz branu – uticaj zemljotresa), � oštećenje evakuacionih organa u momentu nailaska vala velike vode, � pojava klizišta u zoni brane i akumulacije, (mogućnost stvaranja pregrade i vala velike vode od

istisnute mase vode), � diverzije.

• Kvalitet podzemnih i površinskih voda

U normalnom hidrološkom režimu hidroakumulacije i radnom procesu MHE Sniježnica nema značajnog uticaja na režim i kvalitet podzemnih i površinskih voda. Uticaj akumulacije na stanje podzemnih voda redovno se prati u procesu tehničkog osmatranja brana i tla u zoni brana.

• Akvati čne organizme Savremeni hidrotehnički objekti, pod uvjetima adekvatnog održavanja i kontroliranja, imaju minimalne negativne efekte na vodeni ekosistem. Štetni uticaj MHE Snježnica na floru i faunu, prioritetno gravitirajući riblji fond je zanemarljiv. Izgradnjom brane presječeni su migracioni putevi riba i drugih migratornih organizama. U cilju ublažavanja značajnog poremećaja ekološke ravnoteže autentičnog ekosistema, shodno zakonskoj



regulativi, redovno se radi godišnje poribljavanje hidroakumulacije i sliva rijeke Rastošnice. Prate se efekti poribljavanja u saradnji sa udruženjem sportskih ribolovaca iz Teočaka, kojem je dodjeljeno upravljanje ribolovnim područjem. JP Elektroprivreda BiH je sklopila Sporazum o kontinuiranom poribljavanju sliva rijeke Rastošnice sa hidroakumulacijom, shodno godišnjim planovima poribljavanja i zakonskim odredbama.

• Upravljanje otpadnim materijama Otpadnim materijama se upravlja po Planu upravljanja otpadom, koji je u prilogu dokumentacije. U toku rekonstrukcije i drugih redovnih aktivnosti održavanja opreme i postrojenja, nastali tehnološki otpad se prikuplja, selektira i usmjerava, dio u sekundarne sirovine (metalni otpad) a neupotrebljivi dio-građevinski i ostali otpad, odlaže se na komunalnu deponiju. Mala količina otpadnih ulja se sakuplja u adekvatne posude i predaje odabranom operatoru za promet otpada, sa kojim je JP Elektroprivreda BiH potpisala ugovor (“Trgosirovina “ – Sarajevo, za sada). 6.3.3. Spoljni uticaji Vanjski faktori, sa značajnim uticajem na hidrotehničke objekte i kvalitet okoline, identificirani su kroz slijedeće pojavne oblike:

• erozivni procesi i stvaranje neznatnih nanosa u akumulaciji, • plutajući čvrsti otpad u akumulaciji uz branu, • nezakonita izgradnja manjeg broja montažnih objekata u zoni zaštitnog pojasa akumulacije.

� Erozivna djelovanja su neznatno prisutna i djelimično utiču na degradaciju tla, odnosno

uništavanje biljnog pokrova, a time i pojavu nanosa u akumulaciji. Na slivu su posebno izražene linijska i površinska erozija, dok ostale vrste imaju relativno mali značaj.

� Plutajući, čvrsti otpad akumulira se u hidroakumulaciji uz branu, kao rezultat nesavjesnog

djelovanja stanovnika, te njihovog odnosa prema okolini i vodi, kao i bujičarskih efekata vodotoka koji gravitiraju prema akumulaciji. Uticajni faktori akumuliranja plutajućeg otpada su bespravna gradnja uz akumulaciju u zaštitnom pojasu, prisustvo nesavjesnih posjetilaca - izletnika na plažama i obalama u vrijeme ljetne sezone.

� Nezakonita izgradnja montažnih objekata u zaštitnom pojasu akumulacije smanjuje se, nakon

Odluke o zabrani takve gradnje, koju je donijela općina Teočak. Za sada nema većih posljedica po kvalitet vode i fizičko stanje hidroakumulacije, od manjeg broja izgrađenih montažnih vikendica.

6.4. Praćenje uticaja brane i hidroakumulacije Sniježnica na okolinu Uticajni faktori akumulacije i brane koji se prate, sa aspekta mogućih uticaja na okolinu, su:

• sigurnost brane, • klizišta, • erozivni procesi, • hidrološki režim,



• akumuliranje otpadnih materija, • efekti poribljavanja akumulacije.

6.4.1. Sigurnost brane

Sigurnost brane se prati redovnim tehničkim osmatranjem brane i tla u zoni brane, u skladu sa zakonskim propisima i internim aktima. U okviru odjeljenja "Snježnica" vrši se periodična kontrolna mjerenja, vizuelna osmatranja, obrada podataka i izrada izvještaja o tehničkom osmatranju, koji čine osnovu za interpretaciju rezultata tehničkog osmatranja.

6.4.2. Klizišta Nema evidentiranih klizišta. Stanje terena prati se vizuelnim osmatranjem i zapisima u sklopu redovnih nadzora stanja akumulacije i priobalnog pojasa, od strane zaposlenika.

6.4.3. Erozivna djelovanja Erozivna djelovanja su neznatna, kao i taloženje nanosa za sada. Oscilovanja nivoa akumulacije, takođe, imaju manji uticaj na stabilnost tla u akumulaciji i neposrednoj blizini. Erozivni procesi prate se kao i klizišta - vizuelnim osmatranjem, u sklopu redovnih nadzora stanja akumulacije i priobalnog pojasa.

6.4.4. Hidrološki režim Upravljanje vodama predstavlja sistem operativnih zadataka koji se ostvaruje primjenom odluka, aktivnosti i mjera s ciljem održavanja, poboljšavanja i ostvarivanja potrebnog i održivog režima u ispuštanju vode, koji ne narušava uslove prirodnog doticaja vode. Na bazi vodoprivrednih ograničenja definisanih u vodnim dozvolama i energetskih karakteristika hidroenergetskog objekata pojedinačno i sistema u cjelini, u eksploataciji se planiraju godišnje i sezonske strategije upravljanja vodama.

6.4.5. Akumuliranje i kontrola otpadnih materija Prema uspostavljenom Programu periodičnih pregleda opreme, uređaja i postrojenja, smjensko i pogonsko osoblja objekata, između ostalog, vrši nadzor stanja svih izgrađenih postrojenja. U slučaju uočenih povećanih količina plutajućeg otpada uz branu, isti se vadi u odgovarajuću ambalažu i prikuplja na privremeni depo u poslovnom krugu, te konačno odlaže na komunalnu deponiju u skladu sa Planom upravljanja otpadom. Otpad koji nastaje u pogonima "Snježnica" se evidentira i zbrinjava prema Planu upravljanja otpadom.

6.4.6. Efekti poribljavanja hidroakumulacije U dosadašnjoj praksi u cilju ublažavanja poremećaja ekološke ravnoteže ribljeg fonda, vrši se poribljavanje, prema Godišnjem planu i prate efekti poribljavanja. U okviru «Ribarstveno – gospodarske osnove općine Teočak», Centar za ihtiologiju i ribarstvo, Prirodno – matematičkog fakulteta Sarajevo, 2004. i 2008. godine, planirano je poribljavanje jezera Sniježnica određenim vrstama i brojem riblje mlađi. Na osnovu provedenih ispitivanja efekata poribljavanja, urađeno je noveliranje Ribarstveno – gospodarske osnove 2008. godine, odnosno ažuriran je Plan poribljavanja.



6.5. Monitoring U zavisnosti od potreba za informacijama i kontroli bitnoj za upravljanje sigurnošću i uticajima na okolinu, kao i odredbama propisa iz domena sigurnosti hidrotehničkih objekata, zaštite okoline i prirodnih resursa, utvrđeno je da će se u buduće raditi slijedeće:

� monitoring ispravnosti hidrotehničkog objekta, � kontrola sigurnosti brane ( seizmograf i tehničko osmatranje) � monitoring promjena i sigurnosti pukotina u kontrolnoj galeriji brane � kontinuirani automatski monitoring hidrološkog režima, � monitoring taloga i zapunjenosti hidroakumulacije „Snježnica“ � praćenje - mjerenje meteoroloških podatka i isparavanja iz hidroakumulacije � kontrola kvaliteta vode u akumulaciji (u okviru Ribarstveno – gospodarske osnove, kvalitativne

analize vode za potrebe vodosnabdjevanja i upotrebe u TE Ugljevik), � analiza biopotencijala ekosistema jezera Snježnica i riječnih ekosistema: Brzava, Rastošica,

Matuša i Janja, u okviru Ribarstveno – gospodarske osnove općine Teočak � evidencija o količini i vrstama otpadnih materija.

7. LISTA SIROVINA I POMO ĆNIH MATERIJALA 7.1. Sirovine i godišnja potrošnja Sirovine koje se koriste u procesu rada i održavanja pogona su hidraulična ulja i maziva. Ulja koja se koriste u radu su:

• -hidraulično ulje sa godišnjom potrošnjom do 10 litara • -kompresiono ulje sa godišnjom potrošnjom do 2 litra

Mast sa godišnjom potrošnjom od oko 26 kg za održavanje hidromehaničke opreme. NAZIV OBJEKTA

VRSTA PODMAZUJUĆEG SREDSTVA

TIPOVI MAZIVA KOJI SE MOGU PRIMIJENITI

UKUPNE POTREBE ZA NAREDNU GODINU ( KOLIČINA ) ( lit / kg )

UKUPNE ZALIHE U PRIRUČNOM SKLADIŠTU ( lit / kg )

« S

NIJ

EŽ

NIC

A «

Teoča

k

ULJE INA-turbo 68 N12 HD 68

10 8

MAST Natrijeva mast NS 2 6 3 MAST Retinax Shell

Grease EP2 10 0

MAST Aeroshell Grease 6 5 0 MAST Aeroshell Grease 7 5 0 GORIVO D2 10 10 DESTILIRANA VODA

5 5



7.2. Metode nabavke Nabavka ulja se vrši u skladu sa zakonom o javnim nabavkama FederacijeBiH, a na osnovu planiranih godišnji potreba. U fazi nabavke se, također, primjenjuje interna SQ procedura kvaliteta Društva JP Elektroprivreda BiH, kao interno pravilo nabavke roba i usluga. Nabavke se vrši preko zajedničke službe podružnice za nabavku i skladištenje. U procesu nabavke opreme, koja se nabavlja kroz investiciono ulaganje definirano «kontom», pored specifikacije izrađuje se i tehnička specifikacija u kojoj su date karakteristike opreme, a što je dio ukupne tenderske dokumentacije. U procesu nabavke bira se najpovoljniji ponuđač između minimalno tri ponuđača. U slučaju da se na tender prijavi manje od tri ponuđača isti se poništava, proglašava se ne važećim i ponovno se raspisuje tender. Nabavka kroz redovno održavanje vrši se putem najpovolnijeg ponuđača, direktnom pogodbom ili na osnovu sklopljenog godišnjeg ugovora vezano za usluge. Shodno internoj proceduri, nabaljene potrebne sirovine se preuzimaju uz trebovnicu, te void interni dokument o njihovoj upotrebi, potrošnji, ili konačnom zbrinjavanju nakon upotrebe po Planu upravljanja otpadom. 7.3. Skladištenje Ulja i maziva su uskladištena u prostor za to namjenjen. Prostor je organizovan kao priručno i adekvatno skladište. Skladištu se može prići samo iz ograđenog prostora poslovnog kruga. Manje količine otpadnih ulja i maziva se redovno odvoze na centralno skladište otpadnih ulja u pogonu “Elektroizgradnja”.

8. IZVOR VODOSNABDJEVANJA, UKUPNA POTROŠNJA VODE I POTROŠNJA PO JEDINICI PROIZVODA, IZVORI ENERGIJE, UKUPNA POTROŠNJA I POTROŠNJA PO JEDINICI PROIZVODA

8.1. Izvor vodosnabdjevanja i potrošnja vode Za proizvodnju električne energije u pogonu MHE »Sniježnica» iskorištava se hidroenergetski potencijal iz hidroakumulacije preko srednjeg ispusta. Izvor energije je u iskorištenju kinetičke i potencijalne energije vode kao i energije pritiska. Ukupna količina isporučene vode iz hidroakumulacije za TE Ugljevik u 2006. godini iznosi 6,300.000 m3. Korištena je ta voda i za proizvodnju električne energije u iznosu - 1,399.443 kWh. U periodu 2007 – 2009. godina, ukupno je godišnje ispuštano u rijeku Rastošnicu – Janju cca 4,500.000 m³ vode, a prosječna godišnja proizvodnja električne energije u MHE “Snježnica” je bila 1,200.000 kWh.

9. MJERE ZA ODRŽAVANJE I ČIŠĆENJE OPREME 9.1. Ciljevi poslova održavanja



Poslovi održavanja opreme i uređaja sprovode se u cilju povećanja vijeka trajanja kao i održavanje ispravnosti u procesu eksplatacije i rada. Poslovi održavanja u Djelatnosti za proizvodnju kao i pridodatih sistema i sredstava odnose se na održavanje:

• hidrotehničkih objekata • hidroelektrane koja je priključena na elektrodistributivnu mrežu • informacionog i telekomunikacionog sistema • ostalih sredstava

Poslovi održavanja imaju za cilj: • održavanje sigurnosti i ispravnosti hidrotehničkih objekata • održavanje sigurnosti i pouzdanosti rada male hidroelektrane • održavanje ostalih sredstava u funkcionalnosti

9.2. Mjere poslova održavanja Mjere poslova održavanja se provode u skladu sa važećim normativima:

• Pravilnik o tehničkim mjerama za pogone i održavanje elektroenergetskih objekata • Uputstvo za reviziju, održavanje i remonte elektroenergetskih postrojenja • Uputstva proizvođača opreme i uređaja pogona MHE»Sniježnica» Teočak • Internom procedurom unutar sistema kvaliteta, OPTZ 63/05 «Održavanje elektro energetskih

objekata « • U skladu sa Planom upravljanja otpadom «ED» Tuzla

Mjere se provode osim u smislu opdržavanja ispravnosti i funkcionalnosti i zbog «čuvanja i/ili povećanja fizičke kondicije» stalnih sredstava. Prilikom planiranja poslova održavanja vodi se briga na utvrđivanju razlike između investicionog održavanja i rekonstrukcije. Rekonstrukcija se planira u okviru plana investicija, odnosi se na veće zahvate kojim se povećava «fizička kondicija» objekta (produžava vijek trajanja), a izvršeni radovi se obavezno kolaudiraju i registriraju kroz knjigu stalnih sredstava. Čuvanje «fizičke kondicije» stalnih sredstava se provodi slijedećim mjerama:

• Tekućim održavanjem ili njegom stalnih sredstava te manjim opravkama • Investicionim održavanjem ili popravljanjem stalnih sredstava odnosno srednjim i većim

opravkama Povećanje «fizičke kondicije» stalnih sredstava provodi se većim zahvatima na objektima koji imaju karakter rekonstrukcije 9.3. Klasifikacija poslova održavanja Održavanje opreme i uređaja pogona vrši se kroz:

• Tekuće održavanje; pregled opreme, reviziju (redovni periodični pregled) i radove na održavanju (otklanjanje manjih nedostataka uočenih tokom pregleda ili revizije)

• Investiciono održavanje; Remont (opravka i zamjena dotrajalih dijelova na osnovu nalaza revizije)

• Rekonstrukcija Troškovi održavanje se prema račuvodstvenim standardima razvrstavaju na:

• Redovno održavanje • Investiciono održavanje



Planiranje održavanja IS, TK kao i ostalih sredstava vrši se na nivou ukupnih kapaciteta kojima raspolaže Elektrodistribucija Tuzla.

9.3.1. Tekuće održavanje Tekuće održavanje se ogleda kroz:

• Redovno doržavanje • Preventivno održavanje • Intervencije na opremi u slučaju kvara

Ovo održavanje podrazumjeva otklanjanje nedostataka na postrojenju uočenih prilikom pregleda, praćenja rada postrojenja, revizije ili nakon vanrednih pregleda s ciljem da se spriječi nastajanje kvara i održi pogonska sigurnost i normalno stanje postrojenja. Cilj tekućeg održavanja je da se sačuvaju radne karakteristike opreme i uređaja u predviđenom roku trajanja i maksimalno smanje njihovi troškovi održavanja po jedinici isporučene vode i proizvedene elekrične energije. Tekuće-redovno održavanje sredstava rada se vrši njihovim redovnim čišćenjem, mjerenjem, podešavanjem, podmazivanjem i zaštitom od korozije, regulisanjem režima rada, pravilnim rukovanjem i korištenjem. Troškovi tekućeg održavanja se odnose na pogonska mjerenja i reviziju, manje zahvate na opravci kvarova, izmjenu manjih dijelova stalnih sredstava i sl. Tekuće redovno održavanje se sprovodi kroz:

• svakodnevni obilazak pogona radi uočavanja nedostataka • dnevno održavanje čistoće pogona, pregleda opreme i podmazivanje prema potrebi • sedmični pregled kroz potrebne zastoje u ovisnosti od proizvodnje • mjesečni pregled hidrotehničkih i energetskog postrojenja

9.3.2. Investiciono održavanje

Investiciono održavanje (remont) su planira u određenom vremenskom intervalu, a na osnovu uvida u stanje objekata kroz reviziju. Na pogonu MHE»Sniježnica» se svake godi sprovodi redovan godišnji remont. U tom vremenu nema značajnih gubitaka u proizvodnji, jer pogon radi uglavnom sa jednim ili dva agregata tako da se remont obavlja na agregatu koji je u zastoju. Cilj remontno-investicionog održavanja stalnih sredstava je da se utiče na rok i trajnost upotrebe tih sredstava.

9.3.3. Rekonstrukcija Rekonstrukcija ima investicioni karakter i planira se na osnovu revizija i uz obezbjeđenje kompletne investiciono-tehničke dokumentacije. Ovim ulaganjem se povećava kapacitet i/ili produžava vijek trajanja sredstva. Vezano za pogon brane »Sniježnica» u 2006. godini je izvršena rekonstrukcija hidromehaničke opreme kao i sanacija vertikalnog šahta, te izgradnja prostora za smještaj novog hidrauličkog agregata.

10. POSTOJEĆI MONITORING 10.1. Monitoring hidrološkog režima



Regulisanje voda u akumulaciji Sniježnica izvršeno je uz : • prioritetno poštovanje potreba TE Ugljevik u skladu sa mogućnostima akumulacije, • obavezno ispuštanje vodoprivrednog minimuma od 30 l/s u vodotok Rastošnice - Brzave,

nizvodno od brane, • maksimalno mogućeg energetskog potencijala i snage MHE.

Kontrola nad dotokom i korištenjem vode je u funkciji programskog mjerenja nivoa vode na ulaznoj građevini, a time i obezbjeđivanje ekološki prihvatljivog protoka-biološkog minimuma na brani od 30 l/sec, u uslovima proticaja rijekom Rastošnicom manjim od instaliranih 1 m³/sec. Ova kontrola se vrši elektronski pomoću instaliranih mjernih sondi na zahvatu vode, vodnoj komori i donjoj vodi. Također, vizuelno se prati protok rijekom Rastošnicom i dotok vode kroz tunel prema turbinama, pri čemu operator elektrane ima stalni uvid nad ovim veličinama na mjernoj letvi. Mjerenje nivoa vode na brani ima dvije funkcije, a to su regulacija snage elektrane u zavisnosti od nivoa vode i praćenje minimalnog nivoa vode na brani, te zaštita biološkog minimuma – ekološki prihvatljivog protoka vode u koritu rijeke Rastošnice – Brzave. 10.2. Monitoring metoroloških podataka U poslovnom krugu "Snježnica" u neposrednoj blizini krune brane, postavljena je meteorološka stanica. Meteorološka stanica registrira standardne parametre, koje uposlenici odjeljenja brane Snježnica svakodnevno očitavaju, vode registar dnevnih pokazatelja i mjesečno dostavljaju Federalnom hidrometeorološkom zavodu u Sarajevo, na obradu i verifikaciju podataka o meteorološkom stanju tog područja. Takođe, instaliran i uređaj za mjerenje isparavanja sa površine hidroakumulacije u neposrednoj blizini meteorološke stanice. Uređaj za mjerenje isparavanja, od perioda ratnih dejstava, nije u funkciji. 10.3. Tehničko osmatranje brane – Monitoring geodetskih, geotehničkih i fizikalnih pokazatelja Geodetska mjerenja su vršena u redovnim godišnjim serijama, prema Programu osmatranja do početka rata (1992. godina). Ta mjrenja, kao i interpretaciju rezultata radio je “Energoinvest – Higrainžinjering” Sarajevo. Ista organizacija, odnosno “Energoinvest – sektor Energoinžinjering” obavila je takva mjerenja u aprilu 1997. godine. Mjerenja su urađena i u 1998. godini, a u 1999. godini su prekinuta. Obnovljena su 2000. godine i rade se kontinuirano svake godine do sada. Prema pokazateljima geodetskih osmatranja nisu uočeni elementi neposredne opasnosti u pogledu stabilnosti brane, te se brana i obalni prirodni prostor definiraju kao stabilne konstrukcije. Sanirano klizište na desnom uzvodnom boku brane, takođe, ulazi u kategoriju stabilnih. Geotehnička mjerenja obuhvataju mjerenje relativnih slijeganja (relativnih vertikalnih pomjeranja), mjerenja inklinacije (realtivnih horizontalnih pomjeranja) i mjerenja pornih pritisaka u glinenom jezgru brane. Ta mjerenja i obradu rezultata do rata je vršio Institut “Jaroslav Černi” iz Beograda, kao i obnovljena mjerenja 2005. godine. Od 2006. godine do sada, takva mjerenja svake godine radi “Energoinvest”, u okviru tehničkog osmatranja brane “Snježnica”. Značajnih promjena nema.



Fizikalna mjerenja se rade sa 32 piezometra u kontrolnoj galeriji i glinenom jezgu brane, te 13 vanjskih piezometara na brani, kojim se mjere oscilacije podzemnih voda (MPV). Ta mjerenja vrši Služba osmatranja brane, a godišnju interpretaciju rezultata radi “Energoivnvest – sektor Energoinžinjering”. U toku rata došlo je do oštećenja skoro svih piezometarskih baterija u kontrolnoj galeriji, te se tada ni ova osmatranja nisu vršila. Poslije rata obnovljena je kompletna mreža piezometara i konstantno je u funkciji. 10.4. Monitoring pogona i agregata Nadzor rada postrojenja vrši se sofisticiranim programskim sistemom koji služi za vođenje, nadzor i daljinsko upravljanje. Ovi načinom je omogućena vizuelizacija nad radom agregatskih jedinica i opreme. U slučaju nastanka anomalija u radu agregata, postoji svjetlosna signalizacija, kao i djelovanje zaštite, na osnovu kojih se zaustavlja agregat. Kontrola rada agregata i mjernih veličina je konstantna od strane programske strukture. U slučaju pojave kvara ili prolaznih anomalija nastalo stanje indetifikuje se na lokalnom ormaru pomoću alarmne signalizacije i vizuelno od strane osoblja. Također, programska struktura nastalo stanje vezano za grupni rad registrira u pisanoj formi na računaru. Pojavom upozorenja npr. visoka temperatura, upozorenje sa turbinsko regulatora ili pojavom greške npr. prorada zaštite, ispad napajanja i sl. aktivira se svjetlosna signalizacija. Alarmna signalizacija na lokalnom tablou ormara uvijek je aktivna, neovisno od izbora mjesta upravljanja, dali je daljinsko upravljanje i lokalno sa ormara LCC (local control cabinet). Signalizacija ne daje detaljne informacije o kvaru odnosno upozorenju, pa se zbog toga tačan tekstualni opis javlja na operatorskom ekranu. Za ovu snagu elektroenergetskih objekata nije obavezna oprema za automatsko gašenje požara, tako da su za ovu svrhu predviđeni i postavljeni protiv požarni aparati za ručno gašenje. 10.5. Mjerenje nivoa vibracija i buke Mjerenje nivoa vibracija i buke vrši se prema potrebi. U sadašnjem stanju ne ukazuje se potreba za mjerenjem buke i vibracija, jer nema promjena u odnosu na prvu kontrolu koja je pokazala da su pojave buke i vibracija u tehnički dozvoljenim granicama, te da nemaju uticaj za ljude i materijalno tehničke resurse. 10.6. Monitoring kvaliteta vode u hidroakumulaciji Snježnica Analiza kvaliteta vode hidroakumulacije „Snježnica“ je rađena više puta, za različite potrebe. Analiza fizičko – hemijskih karakteristika vode jezera, rađena je u okviru izrade Ribarstveno – gospodarskih osnova 2004. i 2008. godine. Po rezultatima takve analize vode „zaključeno je da se radi o optimalnim uvjetima za egzistenciju ekonomsko vrijednih ribljih vrsta, prvenstveno jedinki iz porodice Cyprinida (Prirodno- matematički fakultet , Sarajevo). Hemijska analiza kvaliteta uzoraka vode uzetih ispred brane Snježnica je rađena više puta, za potrebe pogona Snježnica i TE Ugljevik. Hemijsku analizu uzorka vode je 2003. godine uradio Institut za hemijsko inžinjerstvo Tuzla, po naruđbi pogona Snježnica. Takođe, analizu kvaliteta vode hidroakumulacije Snježnica i ispod kanala i turbine je uradila TE Ugljevik, 1999. i 2003. godine. Rezultati analize pokazali su prihvatljiv kvalitet tehnološke vode.



Od 1999. do 2001. godine za potrebe općine Teočak, odnosno mogućeg korištenja vode iz hidroakumulacije „Snježnica„ za vodosnabdjevanje stanovništva, MVP „Spreča“ iz Tuzle vršila je kompleksna limnološka istraživanja, u okviru ukupno devet godišnjih razdoblja. Urađena su fizičko-hemijska, hidrobiološka i mikrobiološka (bakteriološka) israživanja. Pokazatelji kvaliteta vode nisu odgovarali kvaliteti vode za piće po fizičko – hemijskim parametrima i hidrobiološkim. Po sanitarno- bakteriološkim pokazateljima kvalitet vode se kretao u II klasi. U kontekstu istražiavnja mogućnosti korištenja vode akumulacije „ Snježnica“ za vodosnabdjevanje stanovništva, 2002- 2003. godine, ponovo je rađena kompleksna analiza kvaliteta vode, od strane Instituta za hemijsko inžinjerstvo iz Tuzle. Rezultati analize su bili slični predhodnim. 10.7. Monitoring otpadnih materija Prilikom dotoka vode nanosi se plutajući otpad i akumulira uz branu. Ovo je naročito izraženo u periodu prelaza godišnjih doba, kada dolazi do naglog povećanja dotoka vode. Taj otpad je različitog sastava – dominantno predmeti od plastike, stakla, drveta, metala i sl. Plutajući otpad se odstranjuje ručno. Izvlači u adekvatnu ambalažu, a zatim se transportuje na komunalnu deponi

11. POSTOJEĆE MJERE PREVENCIJE NASTANAKA EMISIJA, POSTOJEĆE MJERE SVOĐENJA UPOTREBE SIROVINA, VODE I ENERGIJE NA MINIMUM, OPIS KONA ČNOG TRETMANA OTPADNIH TOKOVA

11.1. Postojeće mjere prevencije nastanka emisije i štete za riblji fond Hidraulično ulje koje se koristi za upravljanje hidromehaničkom opremom brane ima konstantan nadzor. U realnim uslovima nema mogućnosti curenja veće količine ulja u vodu. U slučaju curenja ulja (kvašenje) odmah se čisti krpom. Zbrinjavanje zamašćene krpe vrši se u skladu sa Planom upravljanja otpadom. U sistema funkcije brane na ulazu srednjeg i temeljnog ispusta postoje rešetke za sprečavanje prodiranja krupnijih otpadnih materija i akvatičnih organizama u hidromehanička postrojenja. Održavanje rešetki se vrši manuelnim putem. U smislu održavanja kvaliteta ribljeg fonda „Elektrodistribucija“ Tuzla godišnje finansijski participira u poribljavanju i time podržava kvalitet i kvantitet ribljeg fonda. Poribljavanje se vrši u skladu sa Ugovorom između JP Elektroprivreda BiH i Ribolovnog sportskog društva « Šaran « iz Teočaka. 11.2. Mjere svođenja upotrebe sirovina Mjere restrikcije upotrebe sirovina, prije svega vode i energije, ogleda se kroz uvođenje optimiziranog procesa upravljanja i vođenja hidromehaničkih agregata preko zatvarača srednjeg ispusta na bazi optimizacije količine vode potrebne za TE Ugljevik. Ovo upravljanje vodi se kroz manipulaciju hidrauličkog agregata. Ovaj sistem služi za daljinsko vođenje i upravljanje sa lica mjesta, a time i što kvalitetnije iskorištenje proticaja rijekom Rastošnicom i dotoka vode kroz dovodni sistem prema turbini. Iskorištenje vode i rad pogona međusobno su u stalnoj zavisnosti. Praćenje nivoa vode vrši se



mjerenjima na pokaznoj letvi koja se nalazi na prelivnom dijelu (gljiva). Ovim je postignuto optimalno iskorištenje vode. 11.3. Konačni tretman otpadnih voda Brana i hidroakumulacija “ Snježnica “ u svom tehnološkom procesu nije proizvođač otpadnih voda. Fekalne vode iz poslovne zgrade, situirane u neposrednoj blizini brane, odvode se kanalizacionim sistemom ispod hidroakumulacije. U fazi je izgradnja obilaznog kolektora izvan hidroakumulacije za skupljanje fekalnih i drugih otpadnih voda i odvođenje nizvodno od brane “ Snježnica “. Sve otpadne vode iz naselja Snježnica, kao i sve slivne vode sa okolnih terena provode se kanalizacionim vodom profila 1000 mm do puta Priboj – Zvornik, a zatim kroz propust ispod puta ispuštaju u otvoreni kanal i dalje u jezero Snježnica. U cilju rješavanja smanjenja zagađenja hidroakumulacije „Snježnica“, iz kojeg će se voda koristiti za snabdjevanje pitkom vodom, urađen je Projekat izgradnje obilaznog kolektora. U fazi je izgradnja tog obilaznog kolektora, čija je početna tačka na putu Priboj – Zvornik, do koje se dovode kanalizacione i oborinske vode. Trasa kolektora ide lijevom strnom puta, izvan hidroakumulacije u dužini oko 1100 m i ulijevat će se u Duboki potok. Radovi na polaganju cijevi su pri kraju, a planirani završetak kolektora je august 2010. godine. Sakupljene sanitarno - fekalne i druge otpadne voda pogona „Snježnica“ će se, takođe, uskoro priključiti na taj mjesni kanalizacioni sistem, koji će adekvatno riješiti odvođenje otpadnih voda nizvodno od brane “Snježnica“.

12. ANALIZA PODATAKA O POTROŠNJI SIROVINA I EMISI JAMA U SKLADU SA PROPISIMA O GRANI ČNIM VRIJEDNOSTIMA EMISIJA

Osnovna sirovina kojom se upravlja i koristi se je voda, koja se uzima iz rijeke Rastošnice za snabdijevanja tehnološkom vodom TE Ugljevik. Također, koristi se za proces proizvodnje u MHE Snježnica. Električnom energijom se napaja pomoćna oprema pogona, te rasvijeta, sistem grijanja i drugi električni uređaji. 12.1. Analiza potrošnje vode Kroz proces rekonstrukcije hidromehaničke opreme brane poboljšan je kvalitet ispuštanja vode za potrebe TE Ugljevik.

Godina Godišnja isporuka vode iz HA m3/godini

2005 2.553.000 2006 6.336.640 2007 6.503.760 2008 8.467.200 2009 12.551.720

Ekološki prihvatljiv protok-biološki minimum se konstantno i kontinuirano prati kako kroz proces mjerenja tako i programskom vizuelizacijom od strane osoblja.



12.2. 12.2. Analiza potrošnje energije Utrošena električna energija odnosi se na korištenje za potrebe rada pomoćne opreme postrojenja i to elektromotora pumpi, kompresora, elektrohidrauličnih aparata, rasvijete, grijanja i istosmjernog napajanja kroz proces pretvaranja AC/DC. Ta energija je potrebna za rad pogona i njegovo funkcionisanje u smislu ostvarenja funkcije i proizvodnog ciklusa. Korištenje energije zavisi od godišnjeg doba i ogleda se u njenom isključivo potrebnom korištenju samo u uslovima koji to zahtjevaju, a to se prvenstveno odnosi na energiju koja se troši za grijanje i rasvijetu. Korištene energije vrši se optimalno kroz eksploataciju opreme, gdje se u uslovima koji to omogućuju. Potrošnja električne enrgije kroz vlastitu potrošnju Godina Vlastita potrošnja

električne energije kWh

Proizvedena električna enegija kWh

Procent potrošnje ele. eneg. u odnosu na proizvedenu enrgiju

2005 4.839 2.128.495 0,227 2006 4.436 1.399.443 0,317 2007 22.257 760.560 2,92 2008 23.874 795.645 3.00 2009 7.026 1.295.350 0,542

Instalirana snaga pomoćme opreme: Red. broj

Naziv dopreme/uređaja Instalirana snaga po jedinici (kW)

Broj jedinica

Ukupna instalirana snaga

1 Rasvjeta kruga 0,250 40 10 2 Unutarnja rasvjeta 0,15 20 3 3 Pumpa rashladne vode 3,0 1 3 4 Pumpa hidrauličnog agregata 5,5 1 5,5 5 Grijanje kancelarija 3,0 4 12 Ukupno : 33,5

13. SPISAK AKTIVNOSTI I MJERA ZA SMANJIVANJE EMIS IJA IZ POGONA I POSTROJENJA I RACIONALIZACIJA POT ROŠNJE SIROVINA I PRIRODNIH RESURSA 13.1. Aktivnosti i mjere za smanjenje emisija U procesu korištenja hidroakumulacije postoji problem nastajanja taloga. Na osnovu urađene analize, odnosno proračuna zapremine akumulacije „Snježnica“, u okviru urađenog Plana pogona brane i hidroakumulacije, 2008. godine, konstatovano je da ukupna korisna zapremina akumulacije iznosi 18,260.000 m³, što predstavlja denivelaciju u odnosu na projektirno stanje. Kako bi s utvrdio nivo



nastalih promjena i održavala planirana zapremina akumulacije, u naredne tri godine uradit će se mejrenje taloga- nanosa, odnosno ispitivanje zapunjenosti akumulacije. Shodno rezultatima ispitivanja, po potrebi će se uraditi i realizirati Projekat odstranjivanja akumuliranog taloga. Započeta izgradnja obilaznog kolektora kanalizacionih i otpadnih voda iz naselja Snježnica, planira se završiti do kraja 2010. godine, na koji će se priključiti i sanitarno fekalne vode iz pogonskog objekta „Snježnica“, te odvoditi nizvodno od brane, što će zaštiti kvalitet vode u hidroakumulaciji. 13.2. Racionalozacija potrošnje sirovina Sirovina koja se koristi i koja je neophodna za rad pogona je električna energija. Ona se koristi za potrebe i rad pomoćne opreme postrojenja i to elektromotora pumpi, kompresora, elektrohidrauličnih aparata, rasvijete, grijanja i istosmjernog napajanja 110 V/24V Racionalizacija korištenja električne energije ostvarivat će se u njenom isključivom korištenju u uslovima koji to zahtjevaju, a to se prvenstveno odnosi na trošenje za grijanje i rasvijetu. Također, racionalizacija korištenja električne energije vršit će se kod eksploatacije opreme, jer će se koristi optimalno potreban broj potrošača. 13.3. Sanacija kontrolne galerije brane „Snježnica“ Pošto je u toku rata došlo do eksplozije u kontrolnoj galeriji brane, nastale su pukotine koje uslovljavaju uslovnu stabilnost same brane. U cilju obezbjeđenja sigurnosti brane urađeni su istražni radovi , 2008. godine, koji su obuhvatili 43 sonadžne bušotine. Geomehanička istraživanja su pokazala da nije ustanovljeno odvajanje glinenog jezgra od betona, tako da se sanacija nastalih pukotina može izvršiti injektiranjem na osnovu urađenog Projekta. Aktivnosti na sanaciji konstatovanih pukotina su pokrenute u junu 2009. godine, izabran je izvođač radova, koji trebaju započeti u drugoj polovini 2010. godine. Sanacijom pukotina stabilizirat će se sigurnost brane, a u okviru Programa sanacije je predviđena i ugradnja instrumenata za dugoročni monitoring pukotina. 13.4. Participacija u poribljavanju hidroakumulacije i sl iva rijeke Rastošnice i Janje Shodno Ribarstveno - gospodarskoj osnovi općine Teočak, od 21.11.2008. godine i Godišnjem planu poribljavanja USRD „Šaran“ iz Teočaka, te obavezama iz Zakona o slatkovodnom ribarstvu (Sl. novine F BiH, broj 64/04), JP Elektroprivreda BiH, Podružnica „Elektrodistribucija“ Tuzla, će nastaviti sa kontinuiranom paricipacijom u poribljavanju hidroakumulacije, odnosno sliva rijeka Rastošnica i Janja.

14. PRIJEDLOG MONITORING PLANA U SKLADU SA PROPIS IMA I ROKOVIMA ZA PREDUZIMANJE PREDVI ĐENIH AKTIVNOSTI I MJERA

14.1. Monitoring taloga i zapunjenosti hidroakumulacije „Snježnica“ Kontrola nanosa i taloga vrši se povremeno vizuelnim putem i to u zoni ispred i iza brane. Kontrolu stanja vrši osoblje odjeljenja brane “ Sniježnica “. Planira se ispitivanje i mjerenje količine sedimenta - nanosa, do 2012. godine, angažiranjem stručne i ovlaštene institucije.



14.2. Monitoring nivoa vode u hidroakumulaciji Pošto se nivo vode u hidroakumulaciji prati pomoću mjerne letve i vizuelno, ugovoreno je i započeto instaliranje kontinuiranog automatskog monitoring sistema. Puštanje u funkciju tog monitoring sistema planirano je početkom jula mjeseca. 14.3. Ugradnja seizmografa U skladu sa potrebama za praćenje sigurnosti brane planira se ugradnja seizmografa sa tri akcelometra, na već utvrđenim lokacijama. Rok realizacije je kraj 2010. godine. 14.4. Tehničko osmatranje brane Kontinuirano se raditi i radit će se geodetske i fizikalne metode mjerenja sigurnosti brane, dva puta u toku godine (ljtni i zimski period). Osmatranje i analizu stanja radi i ubuduće će raditi osposobljena i ovlaštena organizacija. 14.5. Ugradnja monitoringa za promjene pukotina u kontrolnoj galeriji Nakon sanacije utvrđenih pukotina na kontrolnoj galeriji brane „Snježnica“ ugradit će se instrumenti „Crackmeter“, kojim će se dugoročno pratiti promjene pukotina. Planirana je realizacija sanacije pukotina i ugradnje navedenih instrumenata do 2011. godine. 14.6. Instaliranje uređaja za mjerenje isparavanja sa površine hidroakumulacije U cilju tačnijeg proračuna prirodnog dotoka i izlaza vode iz akumulacije,odnosno uticaja na mikroklimatske karakteristike, nabavit će se novi instrument za mjerenje isparavanja. Rok 2013. godina 14.7. Kontrola kvaliteta vode u hidroakumulaciji Snježnica i slivu rijeke Janje Kontrola kvaliteta vode u hidroakumulaciji i nizvodno će se i ubuduće raditi za potrebe korištenja vode za piće, tehnološke vode u TE Ugljevik i izradu Ribarstveno - gospodarske osnove ribolovnih područja.

15. MJERE PLANIRANE ZA MONITORING PROIZVODNJE, NASTANAK OTPADA I EMISIJA

15.1. Mjere planirane za monitoring proizvodnje Nadzor funkcije hidrotehničkih objekata vrši se vizuelno, nadzor rada agregatskih jedinica i druge opreme se vrši daljinski u komandnoj prostoriji. U narednom periodu planirano je poboljšanje sistema upravljanja hidromehaničkom opremom i nadzora, i povezivanje sa postojećim SCADA sistemom. Rok realizacije do 2012. godine.



15.2. Ugradnja video nadzora i protiv provalne zaštite Radi sigurnosti brane i MHE Sniježnica planirana je ugradnja video nadzora, sa pokretnim kamerama koje će pokrivati komplet područje brane i MHE. Osim toga, planira se ugraditi protiv provalni sistem, sa dojavom na objektima koji su od vitalnog interesa. Rok realizacije 2010 godina. 15.3. Mjere planirane za monitoring otpada i emisije Prikupljanje i monitoring otpadnih materija je uspostavljen i ubuduće će se vršiti kontinuirano.

16. PLAN UPRAVLJANJA INCIDENTIMA/NESRE ĆAMA OPASNIM ZA OKOLINU

Plan upravljanja incidentima/nesrećama opasnim po okolinu kao i način reagiranje u trenutku njihove pojave, date su u dokument «Upravljanje incidentima/nesrećama opasnim po okolinu» koji je rađen u skladu sa propisima koji se odnose na «Plan sprječavanja nesreća većih razmjera» i «Izvještaja o stanju sigurnosti». Taj dokument je usklađen sa odredbama:

• Zakona o vodama, (Sl. novine FBiH, br. 48/98 i 70/06.) • Zakona o zaštiti okoliša, (Sl. novine FBiH, br. 33/03.), i • Pravilnika o sadržaju izvješća o stanju sigurnosti, (Sl. novine FBiH, br. 68/05)

Izvještaj o stanju sigurnosti sadrži:

• Plan sprječavanja incidenata/nesreća opasnih za okolinu (nesreće većih razmjera) • Opis lokacije pogona postrojenja • Opis pogona i postrojenja • Identifikacija i analiza mogućih rizika i mjere prevencije • Mjere zaštite i plan intervencija kojima se spriječava širenje posljedica nesreće

Plan sprječavanja incidenata/nesreća opasnih za okolinu (nesreće većih razmjera) se radi u cilju uspostavljanja sistema sigurnosnog upravljanja, a obuhvata u svojoj razradi:

• Organizacijsku strukturu i kadrove • Identifikaciju i evaluaciju nesreća većih razmjera (incidenata/nesreća opasnih za okolinu) • Kontrola rada pogona i postrojenja • Upravljanje promjenama u radu postrojenja • Plan upravljanja u izvarednim sistuacijama • Praćenje djelotvornosti (monitoringa) • Audit i kontrola

Unutar Plana je, također, definisano u skladu sa Pravilnikom:

• Sadržaj informacije o sigurnosnim mjerama • Unutrašnji plan intervencija • i osnovni podaci za Spoljašnji plan intervencija



Unutrašnji plan intervencija definira mjere koje je potrebno poduzeti unutar kruga pogona postrojenja u slučaju nesreća - incidenata opasnih za okolinu. Izvještaja o stanju sigurnosti koji obuhvata i Plan sprječavanja incidenata/nesreća opasnih za okolinu (nesreće većih razmjera) dat je u prilogu ovog dokumenta. Urađen je na nivou Podružnice «Elektrodistribucije» Tuzla, koji sadrži i poglavlje vezanu za branu "Snježnica".

17. NAČIN IZVJEŠTAVANJA O REZULTATIMA IZVRŠENJA MJERA Izvještavanje se vrši pismenim putem. U slučaju postupanja u interventnim i incidentnim situacijama, obavještavanje i izvještavanje o poduzimanju mjera može biti usmeno, a zatim se izvještaj dostavlja pismeno. Svi izvještaji se upućuju Direktoru Podružnice "Elektrodistribucije" Tuzla, a zatim ih Direktor upućuje prema određenim Ministarstvima, Nadležnom štabu civilne zaštite, službama Direkcije JP Elektroprivreda BiH Sarajevo i Općinskim organima. Vrsta akta Dinamika izvještavanja Način

izvještavanja Dostavlja se

Izvještaj o utrošku vode mjesečno pismeno Direktoru TE "Ugljevik" Agenciji za vod.podru.

Izvještaj o radu mjesečno, polugodišnje, godišnje

pismeno

Direktoru, Tehničkom direktoru

Izvještaj o remontu i reviziji pogona

godišnji pismeno Direktoru, Tehničkom direktoru

Izvještaj o upravljanju zaštitom okoline i stanju sigurnosti

godišnji; revizija plana svakih pet godina

pismeno Federalnom Ministarstvu za okolinu, Službi za okolinsko opravljanje Direkcije JP EP BiH

Izvještaj o mjerama stanja sigurnosti

Polugodišnji, godišnji

pismeno Direktoru, Službi za okolinsko opravljanje Direkcije i nadležnim ministarstvima

Unutrašnji plan sigurnosti

godišnji; revizija plana svake dvije godine

pismeno Direktoru, Službi za okolinsko opravljanje «EP»BiH CZ TKi Općine Teočak

Izvještaj o poribljavanju

Sačinjava se zajednički izvještaj između podružnice «ED» Tuzla i ribolovnog društva

pismeno

Ministarstvu za vodoprivreduTK, Agenciji za vodno područije sliva Drine i Save

Izvještaj o upravljanju godišnji pismeno Federalno Ministarstvo za



otpadom tromjesečna revizija

okolinu, Službi za okolinsko opravljanje «EP»BiH

Zapisnici u slučaju nekih incidentnih situacija, kvara i sl.

odmah

pismeno

Direktoru, nadležnim ministarstvima i ostalim relevantnim organizacijama

Izvještaj o hidro–metereološkim stanju

mjesečno

pismeno

Federalnom hidrometereološkom zavodu, Sarajevo

18. FINANCIJSKA PROCJENA ZA IZVRŠENJE PLANA NA GODIŠNJE M NIVOU

Opis zahvata Vrsta zahvata Svrha zahvata Rok

realizacije Iznos KM

Rekostrukcija i rekonfiguracija hardwara,softwera i povezivanje sa postojećim SCADA sistemom

Investiciono održavanje

Ugradnja savremene opreme i povezivanje sa SCADA sistemoom tako da se nadzor vrši osim u komandnoj prostoriji i na Dispečerskom centru.

2012. godina 50.000

Održavanje PPS i SVD

Redovno održavanje U skladu sa zakonskom regulativom

polugodišnje 2.000

Poribljavanje U skladu sa planom poribljavanja i Ugovorom

U skladu sa zakonskim odredbama

jednom godišnje

25.000

Odlaganje otpada

Sporedna i pomoćna djelatnost

Odlaganje komunalnog externog otpada koji je dospio na rešetke rijekom Rastošnicom

Svake godine po potrebi

4.000

Ispuštanje – kolektor sanitarno fekalne vode


Priključak na kolektor otpadnih voda u saradnji sa opštinom Teočak

2011. godina 4.000

Ugradnja seizmografa


U skladu sa zakonskom regulativom

2010. godina 37.000

Ugradnja video nadzora i protiv provale


U skladu sa zkonskim aktima i zahtjevima za sigurnost

2012. godina 80.000

Mjerenje taloga – sedimenta u hidroakumulaciji i čišćenje od istog

Redovno održavanje U skladu sa potrebama i zakonskim obavezama

2012. godina 20.000 +

100.000

Pribavljanje okolinske dozvole

Zakonska obaveza jednom u pet godina

10.000

Sanacija kontrolne Investiciono Sigurnost brane 2010. godina 160.000



galerije

održavanje

Ugradnja instrumenata „Crackmeter“


Sigurnost brane 2011. godina 40.000

Ugradnja instrumenta za mjerenje isparavanja


Kontrola dotoka, nivoa vode u akumulaciji i uticaja na mikroklimatske karakteristike.

2013. godina 10.000

19. PRILOG - IZVOD IZ PROSTORNO - PLANSKE DOKUMENTACIJE , PREPISI SVIH DOZVOLA, PREPISI POSTOJEĆIH ELEBORATA

19.1. Dokumentacija koja je nedostajala

1. Vodna dozvola za objekat brane i hidroakumulacije Snježnica 2. Rješenje o okolinskoj dozvoli za mHE Snježnica 3. Vodna dozvola za MHE Snježnica 4. Rješenje o ekološkoj saglasnosti za izgradnju mHE Snježnica 5. Rješenje o vodoprivrednoj saglasnosti za izgradnju mHE Snježnica 6. Rješenje o Upotrebnoj dozvoli za mHE Snježnica 7. Rješenje o odobravanju Plana aktivnosti za objekat MHE Snježnica

19.2. Ugovori Sporazum o unapređenju ribljeg fonda u slivu rijeke Brzava i jezera "Snježnica", u okviru ribolovnih voda na području općine Teočak, zaključen u novembru 2005. godine, između udruženja SRD "ŠARAN" Teočak i JP EP BiH, broj 01-15641/05, od 02.11.2005.godine. 19.3. Dispozicije

- kopija katastarskog plana broj 07-SL, od 07.06.2005, Teočak - geodetska karta pogona sa neposrednom okolinom

U skladu s odredbama Zakona o zaštiti okoliša, član 75., 76., 77. i 78. (Sl. novine FBiH, br. 33/03) i Pravilnika o sadržaju izvještaja o stanju sigurnosti, sadržaju informacija o sigurnosnim mjerama i sadržaju unutarnjih i spoljnih planova intervencije, čl. 1 – čl. 14. (Sl. novine FBiH, 68/05) Podružnica “Elektrodistribucija”, Tuzla donosi



20. PRILOG: IZVJEŠTAJ O STANJU SIGURNOSTI U skladu s odredbama Zakona o zaštiti okoliša, član 75., 76., 77. i 78. (Sl. novine FBiH, br. 33/03) i Pravilnika o sadržaju izvještaja o stanju sigurnosti, sadržaju informacija o sigurnosnim mjerama i sadržaju unutarnjih i spoljnih planova intervencije, čl. 1 – čl. 14. (Sl. novine FBiH, 68/05) Podružnica “Elektrodistribucija”, Tuzla donosi

I Z V J E Š T A J O S T A N J U S I G U R N O S T I

Tuzla, april 2007. god.



SADRŽAJ I IZVJEŠTAVANJE O STANJU SIGURNOSTI 1. Plan sprječavanja nesreća/ incidenata opasnih po okolinu………………………….. Ciljevi i svrha plana .......................................................................................................... 1.1. Organizacijska struktura i kadrovi 1.1.1. Uloga i odgovornosti lica zaduženih za upravljanje nesrećama opasnim po okolinu.. 1.1.2. Obučavanje stručnog kadra i programi obuke.............................................................. 1.2. Identifikacija i evaluacija nesreća/incidenata opasnih po okolinu 1.2.1. Požar i/ili eksplozija na elektroenergetskim objektima................................................ 1.2.2. Izlijevanje izolacionog ulja u zemlju............................................................................ 1.2.3. Izlijevanje izolacionog ulja u površinske vode............................................................ 1.2.4. Nesreće u skladištima................................................................................................... 1.2.5. Havarije u pogonima i postrojenjima........................................................................... 1.2.6. Diverzije....................................................................................................................... 1.2.7. Zemljotres.................................................................................................................... 1.3. Kontrola rada pogona i postrojenja........................................................................ 1.4. Upravljanje promjenama u radu pogona i postrojenja ........................................ 1.5 Plan upravljanja u vanrednim situacijama............................................................ 1.6. Praćenje djelotvornosti /Monitoring/ ......................................................................

1.7. Audit i kontrola ......................................................................................................… 2. Opis lokacije pogona i postrojenja “HA i brane Snježnica”…….……………… 2.1. Opis lokacije i neposrednog okoliša uključujući geografsku lokaciju………….. 2.1.1. Geografski položaj…………………………………………………………………… 2.1.2. Geomorfološke i geološke karakteristike……………………………………………. 2.1.3. Hidrografske karakteristike………………………………………………………….. 2.1.4. Seizmičke karakteristike…………………………………………………………..… 2.2. Identifikacija pogona postrojenja i aktivnosti-pojava HA i Brane Snježnica koji mogu predstavljati opasnost i izazvati nesreće …………………………………….. 3. Opis pogona postrojenja…………………………………………………………… 3.1. Opis brane i hidroakumulacije Snježnica………………………………………….… 3.2. Temeljni ispust……………………………………………………………………… 3.3. Srednji ispust………………………………………………………………………… 3.4. Šahtni preliv………………………………………………………………………….. 3.5. MHE "Snježnica"…………………………………………………………………….. 3.6. Opis izvora rizika i uslova pod kojima se mogu dogoditi nesreće,

zajedno sa opisom predloženih mjera prevencije………………………………… 3.6.1. Kriti čan porast nivoa donje vode……………………………………………………. 3.6.2. Pucanje brane………………………………………………………………………… 3.6.3. Aktiviranje klizišta…………………………………………………………………… 4. Identifikacija i analiza neočekivanih rizika i mjera prevencije…………………. 4.1. Detaljan opis svih mogućih scenarija u slučaju nesreće… ……………………… 4.1.1. Kriti čan porast nivoa vode ………………………………………………………….. 4.1.2. Pucanje brane………………………………………………………………………... 4.1.3. Aktiviranje klizišta………………………………………………………………..…. 4.2. Procjena opsega i težine posljedica nesreće,… …………………………………… 4.3. Opis tehničkih parametara i opreme koja se koristi………………………………



II - Opis lokacije pogona i postrojenja EEO – Tabela 1 III- Opis pogona i postrojenja EEO – Tabela 2 IV- Identifikacija i analiza mogućih rizika i mjere prevencije u EEO 1 - Požar na elektroenergetskim mrežama i postojenjima

1.1. Opis mogućih scenarija u slučaju požara........................................................................ 1.2. Opseg širenja, težina posljedica i opis područja pod uticajem nesreće.......................... 1.3. Tehnički parametri i oprema koja se koristi za sigurnost pogona i postrojenja............. 1.4. Mjere prevencije............................................................................................................. 2 – Požar u pogonima za proizvodnju električne energije

2.1. Opis mogućih scenarija u slučaju požara....................................................................... 2.2. Opseg širenja, težina posljedica i opis područja pod uticajem nesreće......................... 2.3. Tehnički parametri i oprema koja se koristi za sigurnost pogona i postrojenja........… 2.4. Mjere prevencije............................................................................................................. 3 – Nekontrolisano izlijevanje izolacionog ulja 3.1. Opis mogućih scenarija u slučaju izlijevanja ulja u okolinu......................................… 3.2. Opseg širenja, težina posljedica i opis područja pod uticajem nesreće......................… 3.3. Tehnički parametri i oprema koja se koristi za sigurnost pogona i postrojenja.........… 3.4. Mjere prevencije.........................................................................................................… V - Mjere zaštite i plan intervencije kojima se sprječava širenje posljedica nesreće

1 – Opis opreme instalisane u pogonu za ograničenje posljedica opasnih po okolinu 1.1 Pogoni za proizvodnju hidroelektrične energije...................................................... ....

1.2 Elektroenergetska postrojenja...................................................................................... 2 – Organizacija načina upozoravanja i sprovođenja mjera intervencije................. 3 – Opis resursa koje treba mobilizirati....................................................................... 4 – Rezime predviđenih mjera......................................................................................



1. PLAN SPRJEČAVANJA NESREĆA/ INCIDENATA OPASNIH PO OKOLINU CILJEVI I SVRHA PLANA

Planom sprječavanja nesreća/incidenata opasnih po okolinu želi se postići visoki nivo zaštite okoline putem odgovarajućih sredstava, struktura i sistema upravljanja, organizacijom kadrova, identifikacije i procjene opasnosti, kontrole rada, planiranja interventnih mjera i provođenja monitoringa. Planom sprječavanja nesreća/incidenata opasnih po okolinu reguliraće se sistem sigurnosnog upravljanja na svim nivoima Podružnice “Elektrodistribucija” Tuzla (u daljnjem tekstu ED Tuzla). Sistemima upravljanja – kvalitetom, sigurnosti na radi i okolinom utvrđuju se organizacijska struktura, podjela odgovornosti, razrađuju procedure, procesi i vrši raspodjela resursa u cilju sprječavanja nastanka nesreća/incidenata opasnih po okolinu. Do nesreće/incidenta opasnog po okolinu dolazi u slučaju kada u proizvodnim uređajima i/ili distributivnim pogonima dođe do nekontrolisanog ili nepredviđenog događaja kao što su požar i eksplozija ili veća emisija polutanata u vodu i/ili zemlju, što može izazvati štetne posljedice na zdravlje stanovništva i kvalitet okoline.

1.1. ORGANIZACIJSKA STRUKTURA I KADROVI

1.1.1. Uloge i odgovornosti lica zaduženih za upravljanje incidentima/nesrećama opasnim po okolinu

U skladu sa organizacionom strukturom i opisom poslova organizacionih jedinica Podružnice “Elektrodistribucija” Tuzla (u daljnjem tekstu ED Tuzla), Služba za okolinsko upravljanje u slučaju akcidentnih situacija ili značajnih kvarova u pogonima i postrojenjima, koji mogu ugroziti sigurnost okoline i zdravlje stanovništva, poduzima interventne mjere zaštite na sprječavanju širenja i na suzbijanju negativnih uticaja na okolinu. Rukovodilac Službe za okolinsko upravljanje zadužen je i odgovoran za upravljanje nesrećama opasnim po okolinu na svim nivoima ED Tuzla. U skladu s Pravilnikom o zaštiti okoline JP Elektroprivreda BiH, d.d. – Sarajevo, svi zaposlenici ED Tuzla su u okviru svojih radnih mjesta dužni učestvovati u pripremi mjera za zaštitu okoline i te mjere provoditi. Zaposlenik je dužan da neposrednom rukovodiocu ili Službi za okolinsko upravljanje prijavi sve uočene nedostatke i probleme kod provođenja mjera za zaštitu i unapređenje okoline. U slučaju akcidentnih situacija ili kvarova u pogonima, na postrojenjima ili opremi s kojom radi, a koja može negativno uticati na okolinu i zdravlje stanovništva, zaposlenici su dužni hitno reagovati i o svemu obavijestiti nadležnog rukovodioca. Odgovorni su za blagovremeno poduzimanje propisanih mjera zaštite zaposlenika, materijalnih sredstava i okoline u takvim situacijama.

1.1.2. Obučavanje stručnog kadra i programi obuke

U skladu sa programom edukacije kadrova u JP Elektroprivreda BiH (u daljnjem takstu Društvo) organizovana je i provedena edukacija iz oblasti upravljanja opasnim otpadom, opasnim supstancama i u incidentnim situacijama, u koju su bili uključeni i određeni stručni kadrovi ED Tuzla. Edukacija je održana u Zenici u Centru za edukaciju Radakovo u novembru 2006. godine. Planom obrazovanja i osposobljavanja zaposlenika iz domena zaštite okoline u cilju implementacije okolinske politike i



postizanja održivog razvoja Društva, obrazovanje i osposobljavanje zaposlenika odvijat će se kontinuirano na svim nivoima Društva. Takođe se redovno, u okviru rada stručnih timova na nivou Društva, kadrovi iz svih dijelova Društva educiraju i osposobljavaju za izradu planova sprječavanja i kontrole nesreća opasnih po okolinu u incidentnim situacijama, njihovoj implementaciji i ažuriranju u svakom od proizvodnih i distributivnih pogona. Shodno Pravilniku o zaštiti na radu i Pravilniku o zaštiti od požara JP Elektroprivreda BiH, te u skladu sa operativnom procedurom Sistema kvaliteta OPDD 62/03 “Obuka zaposlenika iz oblasti sigurnosti na radu i protivpožarne zaštite”, po važećim programima obuke provodi se kontinuirano. Zaposlenici se upoznaju sa uslovima rada, mogućim opasnostima i štetnostima na random mjestu i obučavaju o postupanju u slučaju požara i zaštiti od požara. Obuka iz zaštite od požara provodi se jednom godišnje u skladu s programom obuke iz ove oblasti. 1.2. IDENTIFIKACIJA I EVALUACIJA NESRE ĆA OPASNIH PO OKOLINU

1.2.1. Požar i/ili eksplozija na elektroenergetskim objektima

Požar nastao na elektroenergetskim objektima, ako se prenese na okolinu može izazvati nesreće opasne po okolinu. Pod tim se podrazumijeva požar nastao na vodovima srednjeg (SN) i niskog (NN) napona koji se može prenijeti na šumska i poljoprivredna dobra, kao i na susjedne stambene i/ili druge objekte u vlasništvu trećih pravnih i fizičkih lica.

1.2.2. Izlijevanje izolacionog ulja u zemlju U slučaju havarije ili zapaljenja energetskih transformatora koji su punjeni izolacionim uljem, može doći do eksplozije i do nekontrolisanog izlijevanja ulja u okolinu.

Ako dođe do nekontrolisanog izlijevanja većih količina izolacionog ulja u zemlju, ulje može dospjeti kroz zemlju u podzemne vode i prouzrokovati zagađenje izvora i podzemnih voda.

1.2.3. Izlijevanje izolacionog ulja u površinske vode Svako izlijevanje izolacionih ulja u površinske vode je okolinski neprihvatljivo i može izazvati negativne posljedice po okolinu i vodene eko sisteme.

1.2.4. Nesreće/incidenti u skladištima Do nesreća koje mogu biti opasne po okolinu može doći u skladištima gdje su odložene veće količine rabljenog ulja i u skladištima elektroenergetskih uređaja punjenih izolacionim uljem. To se odnosi, takođe, i na privremena skladišta za držanje akumulatora sa kiselinom i na skladišta sa prekidačima punjenim sa SF-6 plinom. Do nesreće u skladištima može doći zbog požara, eksplozije, diverzije i zbog nekontrolisanog izlijevanja ulja, kiselina i slično.

1.2.5. Havarije u pogonima i postrojenjima Svaka nezgoda, kritični porast nivoa vode u hidroakumulaciji ili veći kvar u pogonima i postrojenjima mogu izazvati nesreće, koje između ostalog, mogu štetno djelovati na kvalitet okoline. Havarije u pogonima i postrojenjima mogu izazvati poplave, požare, izlijevanje izolacionog ulja i druge nesreće.

1.2.6. Diverzije Različitim načinima diverzije mogu biti izazvane incidentne situacije i prouzrokovane nesreće koje, između ostalog, mogu štetno djelovati i postati opasne po okolinu.



1.2.7. Zemljotres

U slučaju pojave jačih zemljotresa mogla bi nastati materijalno-tehnička šteta, napuknuća brane “Snježnica”, te biti ugrožena materijalna dobra, flora, fauna i ljudi.

1.3. KONTROLA RADA POGONA I POSTROJENJA

U cilju kvalitetnog organizovanja poslova kontrole i održavanja za siguran rad elektroenergetskih objekata u proizvodnoj i distributivnoj djelatnosti (u daljnjem tekstu EEO), brane Snježnica, gdje je uključeno održavanje postrojenja, procesa, opreme i privremeni zastoji, odnosno, u cilju prevencije sprječavanja havarija i nesreća opasnih po okolinu, u Sistemu kvaliteta usvojene su i implementirane sljedeće operativne procedure i uputstva:

- OPTZ 63/05 Održavanje EEO u distributivnoj djelatnosti; - UPDD 64/01-01 Uputstvo za rad u elektrodistributivnoj djelatnosti u odnosu na minsku opasnost

i opasnost od NUS-a; - OPTZ 75/12 Nadzor i upravljanje EEO srednjeg napona; - OPTZ 75/13 Nadzor i upravljanje EEO niskog napona.

Pravilnici i uputstva koji se primjenjuju kod kontrole i održavanja EEO: - Tehnička pravila i uputsta za održavanje distributivnih elektroenergetskih postrojenja i uređaja; - Pravilnik o radu Službe dispečiranja; - Pravilnik o tehničkim mjerama za pogon i održavanje EE postrojenja; - Uputstvo o pravilima i mjerama sigurnosti pri radu na elektroenergetskim postrojenjima; - Pravilnik o zaštiti na radu JP Elektroprivreda BiH; - Pravilnik o zaštiti od požara JP Elektroprivreda BiH; - Pogonska dokumentacija za održavanje i remont HE “Snježnica”.

1.4. UPRAVLJANJE PROMJENAMA U RADU POGONA I POSTRO JENJA

Za upravljanje promjenama u radu postojećih postrojenja postupa se u skladu sa internim dokumentima, kao što su:

- Plan razvoja i rekonstrukcije postojećih objekata; - Plan investicija za ulaganja u nove projekte; - Plan razvoja hidroenergetske proizvodnje; - Pravilnik o zaštiti okoline.

Takođe, u postupku realizacije projekata novih instalacija i rekonstrukcije postojećih, postupa se po procedurama usvojenim i implementiranim u Sistemu kvaliteta:

- OPTZ 61/01 Poslovno planiranje u Elektrodistribuciji Tuzla; - OPDD 73/01 Razvoj elektrodistributivnih mreža i postrojenja; - OPDD 73/02 Izrada planova razvoja elektrodistributivnih mreža i postrojenja; - OPDD 73/03 Projektovanje elektrodistributivnih mreža i postrojenja.

1.5. PLAN UPRAVLJANJA U VANREDNIM SITUACIJAMA

U skladu sa organizacijskom strukturom i odgovornostima kadrova ED Tuzla, upravljaće se vanrednom situacijom u slučaju nesreća/incidenata i širenja negativnih uticaja na zdravlje stanovništva i kvalitet okoline.



U slučaju havarija i većih kvarova koji mogu izazvati nesreće opasne po okolinu postupa se po usvojenim operativnim procedurama i uputstvima Sistema kvaliteta: OPTZ 75/12 Nadzor i upravljanje EEO srednjeg napona; OPTZ 75/13 Nadzor i upravljanje EEO niskog napona . U slučaju požara postupa se u skladu s Pravilnikom o zaštiti od požara JP Elektroprivreda BiH i u skladu s Planom zaštite od požara urađenim za sve objekte ED Tuzla. Plan zaštite od požara uradio je Institut za zaštitu i obrazovanje u Tuzli, septembra 1999. godine. Takođe, u slučaju vanredne situacije upravlja se i postupa i u skladu s Unutarnjim planom intervencije. Ukoliko je došlo do nesreće, odnosno incidenta i širenja nesreće s negativnim uticajem na okolinu izvan pogona i postrojenja ED Tuzla, informacije o nesreći se dostavljaju organu Civilne zaštite, odnosno nadležnom Centru za osmatranje i uzbunjivanje, u skladu s Pravilnikom o organizovanju i funkcionisanju centara osmatranja i uzbunjivanja (Sl. novine F BiH, br. 9/05). U ovim slučajevima dalje se postupa po Spoljnom planu intervencije. Program obuke za kadrove koji upravljaju u vanrednim situacijama organizovat će se na nivou Društva, kao i za sve ostale zaposlenike koji mogu biti uključeni u proces upravljanja u vanrednim situacijama na svim nivoima ED Tuzla. 1.6. PRAĆENJE DJELOTVORNOSTI /MONITORING/

Usvojeni Plan sprječavanja nesreća/incidenata opasnih po okolinu uključujući i Unutarnji plan intervencija u incidentnim situacijama, bit će kontinuirano praćen uz vođenje evidencije o mogućim neusklađenostima planiranih aktivnosti sa objektivnom situacijom u pogonima i postrojenjima. Izvještaj o praćenju usklađenosti donešenih planova sa iskustvima u praksi praviće se na kraju svake godine. U slučaju incidentne situacije i nesreće opasne po okolinu ED Tuzla će postupiti u skladu s odredbama Zakona o zaštiti okoliša (Sl. novine F BiH, br. 33/03) i Pravilnika o sadržaju izvještaja o stanju sigurnosti, sadržaju informacija o sigurnosnim mjerama i sadržaju unutarnjih i spoljnih planova intervencije (Sl.novine F BiH, br. 68/05). ED Tuzla će u slučaju nesreće opasne po okolinu dostaviti sve potrebne informacije, shodno čl. 76. Zakona o zaštiti okoliša, nadležnom ministarstvu za poslove zaštite okoline Federacije BiH, odnosno Tuzlanskog kantona, sa bitnim podacima o okolnostima nastanka nesreće, o poduzetim mjerama za ublažavanje posljedica nesreće i sprječavanja pojave novih nesreća. U skladu sa zakonima iz domena sigurnosti, zaštite voda i drugih segmenata okoline, obavijestit će se nadležna policijska uprava i omogućiti pristup svim relevantnim čimbenicima u cilju vođenja istrage o nastanku incidentne situacije, eventualno i nesreća opasnih po okolinu. 1.7. AUDIT I KONTROLA

U skladu s procedurom Sistema kvaliteta provodiće se interni Audit za periodičnu sistematsku ocjenu Plana sprječavanja nesreća/incidenata opasnih po okolinu, te efikasnosti i kontrole uspješnosti primjenjivosti sistema sigurnosnog upravljanja. U sistemu kvaliteta usvojena je i implementirana procedura OPTZ 82/02 po kojoj će se provoditi Interni Audit, najmanje dva puta godišnje. 2. OPIS LOKACIJE POGONA I POSTROJENJA BRANE I HA SNJEŽNICA Osnovi podaci o brani i hidroakumulaciji Snježnica



Hidroakumulacija i brana Snježnica su izgrađene za potrebe vodosnadbjevanja TE Ugljevik. Namjena akumulacije je pokrivanje vodnog deficita koji se javlja u prirodnom režimu rijeke Janje, iz koje se vrši direktno uzimanje vode za potrebe TE Ugljevik, a pripada Podružnici «Elektrodistribucija» Tuzla.

Tehnički podaci brane i HA SNJEŽNICA

-Srednji višegodišnji dotok vode u akumulaciju ...........................….....0.456m3 /s -Ukupna zapremina akumulacije.....................................................….....20,265.000 m³ -Zapremina korisne akumulacije.................................................……….18,264.000 m³ - Građevinska visina .........................................................…………......58 m - Dužina u kruni brane.......................................................................………....cca 350 m - Najveća širina u nožnici brane............................................................……….......200 m - Zapremina brane...............................................................................……........810686 m³ - Kota normalnog mnivoa akumulacije.........................................……........298,5 mNV - Kota na ulaznoj gradevini srednjeg ispusta (min radni nivo akumulacije)......................................................….........275.00 mNV - Aktivna voda akumulacije između dviju naznačenih kota..........….......18.264.000 m³ - Prečnik cjevovoda srednjeg ispusta..............................................………......1000 mm - Nagib cjevovoda............................... .....................................………….........4.169 ° - Max ispust vode preko "temeljnog ispusta"..........................…...............76,5m³/s - Max. ispust vode preko "srednjeg ispusta"............................…............ 11.5 m3/s - Max. propusna moć šahtnog preliva.......................................……...........130 m³/s - Max. protok svih evakuacionih organa....................................….............218 m³/s - Kota krune brane...................................................................................302,0 m NV - Kota dna odvodnog kanala od srednjeg ispusta do bućnice na slapištu ………………………………………………............248,00 mNV - Kota praga bučnice …………………………………………….......……246,02 mNV

2.1. Opis lokacije i neposredne okoline uključujući geografsku lokaciju meteorološkog Hidroakumulacija i brana Snježnica smještene su na sjeveroistočnom dijelu Bosne i Hercegovine, u entitetu Federacija BiH, Tuzlanski kanton, Općina Teočak. 2.1.1. Geografski položaj Jezero Sniježnica je antropogena akvalna akumulacija podignuta na toku Rastošnici, desnoj izvorišnoj čelenci rijeke Janje, čije se vode koriste za TE “Ugljevik”. Brana Sniježnica, smještena je u prostoru sjeveroistočnog pobrđa planine Majevice, na maloj rijeci Rastošnici, oko 1 km uzvodno od njenog ušća u rijeku Janju. Isto toliko je udaljena od puta Tuzla – Bijeljina, koji prolazi dolinom Janje. Dolinom Rastošnice prolazi put Priboj – Karakaj (Zvornik) koji se kod njenog ušća u Janju odvaja od naprijed navedenog puta. Brana Sniježnica je nasuta konstrukcija sa centralnim glinenim jezgrom, građevinske visine 58 m. Sa maksimalnom kotom uspora 298,5 m. Oformljena je hidroakumulacija u ukupnoj dužini od 5 km (mjereno od aluvijalne zaravni).Ukupna zapremina akumulacije iznosi oko 22 km3.



2.1.2. Geomorfološke i geološke karakteristike U geomorfološkom pogledu, ovaj teren pripada brdskom području, sa nadmorskim visinama od 230 m (u dolini Janje) do oko 500 m. Samo na krajnjem SI i JZ zainteresovanog terena nadmorska visina iznosi oko 600 m. Reljef je u znatnoj mjeri razuđen a nagibi padina se kreću od blagih do relativno strmih. Reljef je poligenetskog karaktera, formiran eroziono - denudacionim procesima u sedimentnim stijenama tercijara i samo djelimično i krede. U glinovito laporovito – pjeskovitim stijenama prirodni ugao nagiba iznosi α = 10° - 40°, dok u čvršćim stijenama (pješčari, laporci, konglomerati i krečnjaci) α = 30° - 60°, pa lokalno i do 70 °. Na nekoliko lokacija uočene su plitke – tanjiraste vrtače prečnika 5-20 m u krečnjačko laporovitim stijenama. Na površini terena formiran je ilovičasto-humusni prekrivač – obradivo zemljište slabijeg kvaliteta (njive i livade), dok je šumska vegetacija manje i sporadično zastupljena. Dolina Rastošnice, u kojoj je smještena akumulacija, nalazi se u zoni paleogeno-neogenog fliša. Krajnji jugoistočni i sjeverozapadni dijelovi jezerske akumulacije nalaze se u zoni eocenih flišnih i molasnih sedimenata. Središnji dio jezerske kotline i neposrednog sliva nalaze se u zoni miocenskih i oligomiocenskih tvorevina. Miocenske naslage čine: klastiti, krečnjaci i ugljevi. U konstruktivnom smislu brana Sniježnica predstavlja nasutu branu sa kamenim potpornim tijelima između kojih je smješteno blago zakošeno vodonepropusno glineno jezgro sa filterskim slojevima pijeska i prelaznom zonom šljunkova. 2.1.3. Hidrografske karakteristike Hidrografska mreža je intenzivno razvijena, što je karakteristično i za širi region Majevice i njeno sjeverno pobrđe. Bitno je istaći da su tokovi bujičnog karaktera sa velikim oscilacijama u proticaju vode, što je odraz hidrogeološke funkcije stijenskih masa (izolatori i kompleksi sa preovlađujućom funkcijom izolatora). Hidrološke veličine zavise od padavina – njihovog rasporeda, intenziteta i karakteristika sliva kao sistema. Hidrogeološke karakteristike područja akumulacije ocijenjene su povoljno, jer problem gubitka vode iz akumulacije postoji samo u zoni pregradnog mjesta. Hidrogeološki odnosi na području pregradnog mjesta su specifični. Površinske zone su kolektori, sprovodnici i rezervoari, a dublje zone su podinski izolatori. Na desnoj obali postoji i nekontinualan povlatni izolator. Ovakvi hidrogeološki odnosi uslovljavaju površinsku cirkulaciju podzemnih voda, a ispitivanja vodopropusnosti potvrdilo je da se radi o vodopropustnoj zoni. U cilju sprečavanja gubljenja vode iz akumulacije postavljena je injekciona zavjesa oko brane. 2.1.4. Seizmičke karakteristike Seizmičnost područja akumulacije pripada reonizaciji u 7° seizmičnosti po MCS skali, što znači da ovo područje spada u reon nešto pojačane seizmičnosti. Što se tiče uticaja same akumulacije na povećanje seizmičnosti područja, može se reći da po dosadašnjim saznanjima ova akumulacija ne bi trebalo da ima uticaja na povećanje seizmičnosti područja. U geotehničkom pogledu, brana je fundirana u asimetričnom profilu. Pregradni profil, kao i čitav potez akumulacija, pripada po seizmičkoj reonizaciji zoni VII MCS skale.



2.2. IDENTIFIKACIJA POGONA, POSTROJENJA I AKTIVNOSTI - POJAVA NA “SNJEŽNICI” KOJE MOGU PREDSTAVLJATI OPASNOST I IZ AZVATI NESRE ĆE

2.2.1. U okviru analize i identifikacije pogona koji mogu predstavljati opasnost za izazivanje nesreća utvrđeno je da su to:

• Brana • Ulazna građevina

2.2.2. Aktivnosti koje mogu izazvati opasnost i izazvati pojavu nesreće su:

• Kriti čan porast nivoa vode • Pucanje brane • Aktiviranje klizišta • Diverzije

Kriti čni porast nivoa vode Za evakuaciju velikih voda u normalnim pogonskim uslovima koristi se šahtni preliv smješten iznad ulazne građevine temeljnog ispusta. Pored prelivnog šahta za evakuaciju velikih voda i pražnjenje akumulacije izvedeni su temeljni ispust na lijevoj obali i srednji ispust na desnoj obali. Pri koti maksimalnog uspora propusna moć evakuacionih objekata je:

• maximalna evakuaciona sposobnost temeljnog ispusta - 76,50 m3/s • maximalna evakuaciona sposobnost srednjeg ispusta – 11,50m3/s • maximalna evakuaciona sposobnost šahtnog preliva – 130 m3/s To ukupno iznosi 218 m3/s što bi zadovoljilo više od desehiljadugodišnje velike vode na ovom profile.

Pucanje brane Do pucanja brane može doći u nenormalnim uvjetima i nepredviđenim uticajima izvana, kao što su: zemljotres, filtracija vode ispod brane, oko brane i kroz branu, oštećenje evakuacionih organa u momentu nailaska vala velike vode, klizišta u zoni brana i akumulacija i devrzije. Ulazne građevine srednjeg i temeljnog ispusta uzvodno od brane na lijevoj i desnoj obali, gdje se voda zahvata i kroz dva podzemna dovodna tunela, dužine oko 100 i 150 m, voda provodi ispod brane. Klizišta .U zoni hidroakumulacije, za sada nema evidentiranih novih klizišta, ali se može nepredviđeno pojaviti, što bi moglo uzrokovati incidentnu situaciju i zahtjevalo poduzimanje interventnih mjera sanacije. 3. OPIS POGONA I POSTROJENJA 3.1. Opis brane i hidroakumulacije Snježnica Brana Snježnica u konstruktivnom smislu predstavlja nasutu branu, sa kamenim potpornim tijelima, između kojih je smješteno blago zakošeno vodonepropusno jezgro sa filterskim slojevima pijeska i prelaznom zonom smeljene brane glinenog jezgra, duž čitavog pregradnog profila izvršeno je na Iravoj osnovnoj stijeni. Temeljenje brane glinenog jezgra, duž čitavog pregradnog profila, izvršeno je na zdravoj osnovnoj stijeni. U centralnom dijelu temeljne plohe glinenog jezgra izvedena je betonska injekciona galerija u kojoj su smješteni instrumenti i uređaji za tehničko osmatranje.



Brana “Snježnica” je građevinske visine 58 m, sa maksimalnomnom kotom 298,5 m. Formirana je akumulacija ukupne dužine 5 km, mjereno duž aluvijalne zaravni. Ukupna zapremina akumulacije iznosi oko 22,000.000 m³- Zahvat vode iz akumulacije za potrebe TE Ugljevik obezbjeđuje se preko srednjeg ispusta armirano-betonske konstrukcije, smještene na desnom boku pregradnog profila u sklopu kojeg su sljedeći dijelovi konstrukcija i opreme: - Ulazna gradevina toranjskog tipa opremljena rešetkom i pomoćnim zatvaračem, - Betonska galerija zatvarača sa glavnim regulacionim i pomoćnim zatvaračem, - Izlazna građevina u sklopu koje je regulacioni disperzioni zatvarač Adaptacijom optočnog tunela, koji je urađen za potrebe evakuacije vode u vrijeme izgradnje brane na lijevom boku pregradnog profila, izveden je temeljni ispust sa sljedećim dijelovima konstrukcije i opreme: - Ulazna građevina sa pomoćnim zatvaračem, - Galerija zatvarača sa glavnim regulacionim i pomoćnim zatvaračem, - Pristup galeriji zatvarača je predviđen sa krune brane kosom pristupnom galerijom i vertikalnim šahtom, (pomoću penjalica).

3.2. Temeljni ispust

Maximalna evakuaciona sposobnost temeljnog ispusta je 76.50 m3 /s, dok na koti "mrtvog" prostora isti može da propusti 55.00 m3 /s. Mrtvim prostorom se smatra, prostor ispod kote ulazne građevine srednjeg ispusta, a to je na 275 rnNV. Evakuacija desethiljadugodišnjih velikih voda rijeke Rastošnice, vrši se putem šahtnog preliva čiji je dijametar u kruni 10 m; max. visina prelivnog mlaza je 1.7 m, a evakuaciona sposobnost 130 m3/s. Šahtni preliv je preko koljena priključen na cijev temeljnog ispusta nizvodno od galerije zatvarača. Odvodni kanal temeljnog ispusta je spojen sa regulisanim koritom rijeke Rastošnice, koja se ulijeva u rijeku Janju. U sastavu regulisanog korita rijeke Rastošnice u zoni sastava sa odvodnim kanalom srednjeg ispusta, urađena je bučnica. Kota praga bučnice je 246,02 m NV.

3.3. Srednji ispust

Sastoji se od ulazne građevine toranjskog tipa, opremljene rešetkom i pomoćnim zatvaračem, zatim prohodne betonske galerije sa čeličnim cjevovodom promjera D=1000 mm i izlazne građevine u okviru koje se nalazi regulacioni disperzivni zatvrač, kojim je omogućeno kontrolisano ispuštanje vode iz korisnog prostora akumulacije. U okviru izlazne građevine srednjeg ispusta nalazi se sva prateća oprema za manipulaciju sa disperzionim zatvaračem. Propuštena voda kroz disperzioni zatvarač se, preko odvodnog kanala srednjeg ispusta, odvodi u kanal temeljnog ispusta i korito rijeke Janje. Maximalna evakuaciona sposobnost srednjeg ispusta je 11,5 m3/s. Dužina čeličnog cjevovoda, između gore navedena dva zatvarača, iznosi 140,50 m. Upravo, sa cjevovoda srednjeg ispusta, priključuje se cjevovod za mHE "Snježnica". 3.4. Šahtni preliv Šahtni preliv je osnovni evakuacioni organ brane Snježnica. Smješten je na padini lijeve obale iznad obilaznog tunela, sa kojim je spojen vertikalnim šahtom i koljenom. Kota krune šahtnog preliva je ujedno i kota normalnog uspora za pojedinu fazu.Ova kota iznosi 298,50 mNV. Kota krune brane je za 3,5 m viša od ove kote.



Šahtni preliv je prečnika 10 m, kod kojeg protok iznosi 130m³/sec uz visinu prelivnog mlaza od 1,7 m. Dimenzije šahtnog preliva su izvedene tako da se može bezbjedno evakuisati maximalna količina vode, koja se pojavi na prelivu. Prelivanje vode je slobodno, tj. nekontrolisano, što obezbjeđuje izvanrednu pogonsku sigurnost. Prelivni šaht opterećen je pritiskom vode samo sa spoljne strane. 3.5. MHE "Snježnica" Dovod vode iz akumulacije do strojare MHE "Snježnica" vrši se preko postojeće ulazne građevine srednjeg ispusta, postojećeg cjevovoda srednjeg ispusta, te novog dijela cjevovoda. Voda, predajući svoju energiju preko turbine, otiče kroz difuzor, koji je sastavni dio turbine, te odvodnog kanala u regulisano korito Rastošnice. Da bi se obezbijedilo sigurno snabdijevanje vodom TE Ugljevik, koje neće biti ugroženo ni u slučaju da se voda ne može propuštati kroz turbinu zbog kvara ili drugog razloga, priključak cjevovoda za MHE je izveden na postojeći cjevovod srednjeg ispusta, između pomoćnog zatvarača i regulacionog disperzionog zatvarača. Pri radu MHE, regulacioni disperzioni zatvarač je zatvoren, a njegovu ulogu vrši turbina. U slučaju kvara na MHE dolazi do zatvaranja predturbinskog zatvarača, tako da se voda nemože propuštati kroz turbinu. U tom slučaju, regulaciju protoka ponovo preuzima regulacioni disperzioni zatvarač. Upravljanje turbinom i regulacionim disperzionim zatvaračem se vrši sa komandnog pulta, koji se nalazi u komandnoj zgradi uz mogućnost i upravljanja sa lica mjesta (strojare, odnosno izlazne građevine srednjeg ispusta).

3.6. Opis izvora rizika i uslova pod kojima se mogu dogoditi nesreće, zajedno sa opisom predloženih mjera prevencije

3.6.1. Kritičan porast nivoa donje vode

Izvori rizika koji mogu izazvati nesreću:

� Zasipanje i aktiviranje nekog klizišta u hidroakumulaciji Snježnica

� Velik porast doticaja vode u akumulaciju uslijed vremenskih nepogoda i otvaranja većeg broja ispusnih organa na brani

Uslovi pod kojima se može pojaviti nesreća:

� U slučaju aktiviranja klizišta i zatrpavanja hidroakumulacije, oticanje vode iz akumulacije preko ispusnih organa brane moglo bi biti djelimično onemogućeno, što bi izazvalo povećanje nivoa vode u hidroakumulaciji. Porastom nivoa vode iznad kritičnog moglo bi doći do incidentne situacije i opasnosti za hidrotehnički sistem.

� Kod vremenskih nepogoda je dotok rijeke Rastošnice znatno povećan, što u kombinaciji sa visokim nivoom hidroakumulacije i otvaranjem preljevnih sistema dovodi do povećanja nivoa donje vode i nizvodno.

Mjere prevencije su: � Upoznavanje smjenskog i pogonskog osoblja sa važećom zakonskom regulativom i stručnom

dokumentacijom koja definiše ovu problematiku, � kontrola i redovno održavanje funkcionalnosti i pogonske spremnosti hidromehaničke opreme i

objekta brane, � kontinuirano informisanje i praćenje hidrološke situacije (nivo vode u akumulaciji, dotoci,

bujice,..),



� obuka zaposlenika, podjela konkretnih zadataka i zaduženja , izvođenje praktičnih vježbi, � koristi i eventualno može koristiti angažovanje vatrogasne, civilne zaštite i drugih službi pomoći, za

odbranu od poplava nizvodno.

3.6.2. Pucanje brane

Izvori rizika koji mogu izazvati nesreću: - zemljotresi, - filtracija vode ispod brane, oko brane i kroz branu, - oštećenje evakuacionih organa u momentu nailaska vala velike vode, - klizišta u zoni brane i akumulacije.

Uslovi pod kojima se može pojaviti nesreća: - klizanjem zemljišta u akumulaciju može doći do stvaranja prirodne pregrade i vala velike vode zbog

potisnute mase vode, - filtracija vode direktno utiče na stabilnost brane, čiji je krajnji ishod rušenje brane, - zemljotresi stvaraju pukotine u betonu i tlu čime se povećava filtracija vode.

Mjere prevencije su: - modernizacija sistema tehničkog osmatranja brane i tla u zoni brane i akumulacije, - oskultacija brane i redovno obavještavanje nadležnih službi o stanju brane i akumulacije sa

procjenom daljnjeg razvoja aktivnosti.

3.6.3. Aktiviranje klizišta

Izvori rizika koji mogu izazvati nesreću: - zemljotresi, - moguća neuočena klizišta u zoni brane i hidroakumulacije, - sječa šuma i erozija zemljišta, - elementarne nepogode

Uslovi pod kojima se može pojaviti nesreća: - klizanje zemljišta u hidroakumulaciju, gdje može doći do stvaranja prirodne pregrade i vala velike

vode od istisnute mase vode,

Mjere prevencije su: - modernizacija sistema tehničkog osmatranja tla u zoni hidroakumulacije, - oskultacija brane i redovno obavještavanje nadležnih službi o stanju hidroakumulacije sa procjenom

daljnjeg razvoja aktivnosti.

4. IDENTIFIKACIJA I ANALIZA NEO ČEKIVANIH RIZIKA I MJERA PREVENCIJE

4.1. Detaljan opis svih mogućih scenarija u slučaju nesreća i vjerovatnoća ili uslovi pod kojima se dešavaju, uključujući rezime događaja koji mogu imati ulogu u iniciranju svakog od scenarija, bilo da su uzrokovani unutarnjim ili spoljnim fakto rima

4.1.1. Kritičan porast nivoa vode � Uzrok može biti zatrpavanje i aktiviranje nepredviđenog klizišta u hidroakumulaciju Snježnica.

Porastom nivoa vode iznad kritičnog, došlo bi do prodora vode u kontrolnu galeriju brane. Vjerovatnoća tog mogućeg incidenta - nesreće je mala (2).



� Značajan porast dotoka vode u hidroakumulaciju uslijed vremenskih nepogoda i otvaranja

preljevnih objekata na brani, u kombinaciji sa nanosima koji bi se mogli pojaviti kod velikih vodostaja rijeke Rastošnice i formirati naplavine na ulaznim građevinama odvodnog sistema. Takođe, pojavile bi se poplave uzvodno od brane u zoni hidroakumulacije.

Vjerovatnoća događaja: osrednji (3) 4.1.2. Pucanje brane

� Do pucanja brane može doći iz više razloga, kao što su filtracija vode ispod brane, oko brane i kroz branu. Filtracija vode direktno utiče na stabilnost brane čiji je krajnji ishod rušenje brane.

� Zemljotresi jače amplitude stvaraju pukotine u tlu i betonu i na taj način povećavaju filtraciju vode, a filtracija vode ugrožava stabilnost brane. U slučaju pucanja brane od bilo kog uzroka, došlo bi do pojave plavnog vala i rušenja nizvodnih objekata.

Vjerovatnoća događaja : mala (2). 4.1.3. Aktiviranje klizišta

� Do aktiviranja klizišta u hidroakumulaciji Snježnica može doći usljed zemljotresa i obilnih padavina. Klizanjem zemljišta u hidroakumulaciju može doći do stvaranja prirodne pregrade. U tom slučaju dolazi do podizanja nivoa vode i plavljenja okoline hidroakumulacije. U slučaju velikog obima klizišta koje bi pregradilo kompletnu akumulaciju, a kod pucanja te pregrade došlo bi do vala velike vode od istisnute mase vode, sa mogućnošću pucanja brane i scenarijom iz prethodnog stava.

Vjerovatnoća događaja : mala (2). 4.2. Procjena opsega i težine posljedica od nesreće, uključujući mape, fotografije ili u njihovu zamjenu odgovarajući opis, kojim se opisuju područja koja će vjerovatno biti pod uticajem nesreće pruzrokovane u tom pogonu i postrojenju R.b. Pojava koja može izazvati

nesreću/incident opasan po okolinu Opseg širenja Vjerovatnoć

a rizika 1 Kritičan porast nivoa vode poplava Lokalni – krug HA Osrednja (3)

Pucanje brane Nizvodno područje i dolina

sliva rijeke Janja Mala (2)

Aktiviranje klizišta Neposredno okruženje HA Osrednja (3) 4.3. Opis tehničkih parametara i opreme koja se koristi da bi se obezbijedila sigurnost pogona i postrojenja u kojem postoji mogućnost dešavanja sa HA Snježnica

Tehnički parametri koji se kontrolišu da bi se obezbijedila sigurnost brane � Mjerenje nivoa podzemnih voda na piezometarskim bušotinama, � Mjerenje horizontalnih i vertikalnih pomjeranja brane, � Mjerenje slijeganja brane � Mjerenje rotacija brane � Mjerenje utjecaja tektonskih pomjeranja i seizmički uticaj na stanje objekta,



� Mjerenje i registrovanje hidrometeoroloških uticaja. Oprema koja se koristi da bi se obezbijedila sigurnost brane Snježnica � Uređaj za mjerenje nivoa vode u akumulaciji, � uređaj za registraciju pukotina , � Manomentri – pijezometri za mjerenje uzgona i vodopropusnosti, � Seizmograf, uređaj za praćenje seizmografskih pojava- planirana ugradnja IV – IDENTIFIKACIJA I ANALIZA MOGU ĆIH RIZIKA I MJERE PREVENCIJE U EEO 1. Požar na elektroenergetskim mrežama i postrojenjima 1.1. Opis mogućih scenarija u slučaju požara

Tehnološke specifičnosti, znatna požarna opterećenja, kao i rasprostranjenost objekata uslovljavaju požarnu ugroženosti i slučajeve požara sa posljedicama. Česti uzročnici požara su elektroenergetske instalacije. Jedan od najznačajnijih faktora protivpožarne preventive je ispravno projektovanje, dimenzioniranje i održavanje svih elemenata elektroenergetskih postrojenja. Elektroenergetske mreže i postrojenja srednjeg napona (SN) u pogonu su izloženi različitim uticajima unutrašnjeg porijekla, kao što su električna, toplotna i mehanička naprezanja izazvana djelovanjem agresivne atmosfere i atmosferskih padavina, kao što su: kiša, snijeg, led i dr. kao i olujnim vjetrovima i atmosferskim pražnjenjima. Od vanjskih faktora koji mogu uticati na zapaljenje elektroenergetskih mreža i postrojenja su, uglavnom, požari izazavni paljenjem rastinja i korova na poljoprivrednim zemljištima, gdje se nalaze instalirani elektroenergetski objekti. Zbog navedenih uticaja i naprezanja može doći do kidanja provodnika, pucanja izolatora, eksplozije elektroenergetskih uređaja, kontakta vegetacije sa vodovima elektroenergetskih mreža, te izazivanja požara. Posljedice kidanja provodnika su zemljospojevi i kratki spojevi koji zbog proticanja velikih struja izazivaju jako zagrijavanje i paljenje materijala na mjestu nastanka kvara. Posljedica eksplozije elektroenergetskih uređaja su redovno teške havarije na elektroenergetskim mrežama i postrojenjima. U procesu projektovanja i izgradnje, a naročito u procesu pogona i održavanja, posebna pažnja posvećuje se zaštiti elektroenergetskih mreža i postrojenja od požara, u skladu s tehničkim propisima. Dalekovodi napona 35 kV građeni su na betonskim i željezno-rešetkastim stubovima i uglavnom su u dobrom stanju. Zračni dalekovodi napona 10 kV, s obzirom da su rađeni pretežno na drvenim stubovima i da su rađeni u vrijeme elektrifikacije 60-tih godina, u lošijem su stanju i stvaraju poteškoće u održavanju, naročito u seoskim područjima (zona šuma i naselja, velike dužine, radijalne izvedbe i drugo). Niskonaponske mreže 0,4 kV su dio elektroenergetskog sistema, koje u redovnoj distributivnoj djelatnosti čine najviše poteškoća. Velika dužina, dotrajalost stubova i vodića, razuđenost u seoskim područjima, mali presjeci vodića, preopterećenost i drugo su osnovne karakteristike mreže. Intezivna gradnja novih stambenih jedinica, modernizacija domaćinstava, neurbanizirana naselja, uzrokovali su preopterećenost. Važno je spomenuti i kućne priključke i mjerna mjesta kao elemente NN mreže, koji zbog šarolikosti u izvedbi i dotrajalosti mogu biti potencijalno mjesto nastanka požara, a time izazvati i nesreće većih razmjera na objektima potrošača električne energije. 1.2. Opseg širenja, težina posljedica i opis područja pod uticajem nesreće



Opseg širenja požara i težina posljedica, kada su u pitanju požari nastali na elektroenergetskim objektima u zonama šuma, zavise od niza faktora kao što su: različiti tipovi šuma, pristup šumama, udaljenost šuma od trase dalekovoda, klima, podloga, veličina šume u ugroženom području i vremenske prilike u vrijeme nastanka požara. Najugroženije su niske i visoke šume, a najmanje su ugrožene šikare i goleti. Pristup šumama omogućen je javnim i šumskim putevima. Postojeći šumski putevi su uglavnom neuređeni i kao takvi onemogućavaju brzu i efikasnu inervenciju u sprječavanju širenja požara i izazivanja nesreća, odnosno incidenata većih razmjera opasnih po okolinu. Tamo gdje se u blizini dalekovoda nalaze guste šume, visoke ili niske, širenje požara i težina posljedica po okolinu mogu biti značajni, dok su u ostalim područjima, gdje nema u blizini vegetacije ili drugih objekata, opseg širenja i težina posljedica minimalni. U slučaju izbijanja požara unutar zidanih objekata transformatorskih stanica TS 35/x kV postoji mogućnost horizontalnog širenja požara unutar objekta. Ako bi požar izbio na vanjskim transformatorima, požar bi se mogao širiti prema objektu TS ili na susjedne objekte preko suhe trave i drugih izraslina. Uzimajući u obzir povoljnu lokaciju izgrađenih elektroenergetskih objekata (TS i RP 35/x kV), u slučaju širenja požara na okolinu, procjena je da su posljedice požara s negativnim uticajem na okolinu minimalne. 1.3. Tehnički parametri i oprema koja se koristi za sigurnost pogona i postrojenja

U objektima TS 35/x kV u ED Tuzla nisu instalisani sistemi za automatsko otkrivanje i javljanje požara (vatrodojava). Svi zidani objekti TS 35/x kV opremljeni su sa dovoljnom količinom vatrogasnih aparata za početno gašenje požara, u skladu s planovima zaštite od požara. 1.4. Mjere prevencije

1.4.1. Pregled i čišćenje dalekovodne trase od izraslog drveća i visoke vegetacije koja se provodnicima približava na rastojanja manja od sigurnosnih koja iznose:

a) za nepristupačna mjesta - sigurnosna visina 4 metra - sigurnosna udaljenost 3 metra

b) za mjesta nepristupačna za vozila - sigurnosna visina 5 metara

- sigurnosna udaljenost 3 metra c) za mjesta pristupačna za vozila - sigurnosna visina 6 metara - sigurnosna udaljenost 5 metara d) za šume i drveća - sigurnosna udaljenost 2,5 metara e) za naseljena mjesta - sigurnosna visina 7 metara f) za stalno pristupačne dijelove zgrada (terase, balkone...) - sigurnosna visina 5 metara - sigurnosna udaljenost 4 metra g) za zgrade sa zapaljivim krovom - sigurnosna visina 12 metara - sigurnosna udaljenost 5 metara



U okviru redovnog održavanja elektroenergetskih postrojenja provodi se:

1.4.2. Kontrola i ispitivanje galvanskih spojeva kod uzemljenja stubova; 1.4.3. Mjerenje otpora radnih i zaštitnih uzemljenja, kao i gromobranskih uzemljivača; 1.4.4. Ispitivanje ispravnosti i funkcionalnosti odvodnika prenapona; 1.4.5. Čišćenje izolatora u elektroenergetskim postrojenjima na električnim uređajima

postavljenim na otvorenom prostoru; 1.4.6. Ispitivanje i mjerenje svih potrebnih veličina zaštitnih releja i drugih uređaja za zaštitu

trase dalekovoda i kablova srednjeg napona; 1.4.7. Kontrola i mjerenje nivoa ulja i dielektrične čvrstoće ulja u uljnim transformatorima i

malouljnim prekidačima; 1.4.8. Održavanje elemenata električnih instalacija u ispravnom stanju; 1.4.9. Održavanje u ispravnom stanju rasvjete zatvorenih i otvorenih prostora; 1.4.10. Redovno održavanje radnih krugova elektroenergetskih postrojenja, trafostanica i

rasklopišta, košenje trave i čišćenje kruga od drugog rastinja i ostalog smeća; 1.4.11. Električne mašine i uređaji u pogonima i postrojenjima su zaštičeni od struje kratkog

spoja i preopterećenja pomoću osigurača i bimetalnih releja koji su odabrani i podešeni prema nominalnoj struji električnih mašina;

1.4.12. Gromobranske instalacije izvedene su u skladu s tehničkim propisima o gromobranima na objektima gdje boravi veći broj ljudi, na skladištima i transformatorskim stanicama instalisane snage preko 1000 kVA;

1.4.13. Redovno se vrši pregled i ispitivanje gromobranskih instalacija u vremenskim intervalima od jedne do pet godina u zavisnosti od vrste i namjene objekta, poslije popravke ili promjene gromobranske instalacije i poslije direktnog udara groma.

Zaposleno osoblje je upoznato s Planom zaštite od požara i upućeno kako treba da postupa u slučaju požara. Na radnom mjestu dežurnog osoblja i elektromontera koji rade na upravljanju i održavanju električnih mreža i postrojenja, instalacija, uređaja niskog napona i gromobranskih instalacija istaknuta su uputstva u kojima su određeni postupci u slučaju izbijanja požara, kao što su način izvođenja uzbune i postupci pri gašenju požara. Praktičnim vježbama provjerava se da li predviđeni postupci odgovaraju pretpostavljenim situacijama, a u slučaju izbijanja požara da li zaposleno osoblje provodi predviđene mjere zaštite od požara. Vrši se, redovno, provjera ispravnosti i funkcionalnosti vatrogasnih aparata i drugih uređaja za gašenje požara, sistema za automatsko otkrivanje i javljanje požara, kao i sposobnost osoblja za rukovanje aparatima i uređajima za gašenje požara. 2. Požar u pogonima za proizvodnju električne energije 2.1. Opis mogućih scenarija u slučaju požara

MHE “Snježnica “ : Obzirom da se u energetskim transformatorima nalaze veće količine izolacionog trafo ulja, te da postoje uljni sistemi za hlađenje ležajeva generatora, kompresori za zrak, pumpe i drugo, može se konstatovati da postoji povećana opasnost od izbijanja požara u MHE. Prema procesu rada koji se odvija u hidroelektrani ugroženost od požara spada u kategoriju manje ugroženosti (K4).



2.2. Opseg širenja, težina posljedica i opis područja pod uticajem nesreće

MHE “Snježnica “ : Objekat hidroelektrane “Snježnica“ građen je od negorivog vatrootpornog materijala. Mikrolokacija objekta je povoljna po osnovu zaštite od požara. U području gdje je izgrađena hidroelektrana umjereno kontinentalna je klima, što ne može bitno uticati na požarne opasnosti. Udaljenost od Vatrogasne službe u gradu iznosi oko 6 km. Opasnost u ovom pogonu dolazi od generatora i transformatora, gdje se požarno opterećenje svrstava u kategoriju srednjeg, dok je stepen otpornosti objekta prema požaru (IVstepen), što odgovara većoj otpornosti. U MHE “Snježnica” postoji stalno dežurstvo. U smjeni uvijek dežuraju dva zaposlenika, manipulanti koji ujedno obavljaju poslove čuvara. Za dojavu požara postoji radio stanica i direktna telefonska linija. S obzirom da postoji dovoljan broj aparata za početno gašenje požara, te uzimajući u obzir i povoljan pristup objekatu hidroelektrane u slučaju vatrogasne intervencije, mala je vjerojatnost da se, eventualno, nastali požar može proširiti van objekta i izazvati nesreće opasne po okolinu. Postoji mogućnost širenja požara horizontalno unutar objekta i vertikalno preko armiranobetonskog AB stepeništa. Opseg širenja požara van objekta MHE i težina posljedica po okolinu su minimalni.

2.3. Tehnički parametri i oprema koja se koristi za sigurnost pogona i postrojenja

MHE “Snježnica“ : U pogonu hidroelektrane MHE “Snježnica” nije instalisan stabilni sistem CO2 za gašenje požara na generatorima i transformatorima, kao ni sistem za automatsko otkrivanje i javljanje požara. Međutim, postavljan je dovoljan broj aparata za početno gašenje požara sa suhim prahom “S” i ugljendioksidom CO2 u svim prostorijama, radnim i pomoćnim, kao i u 10 kV postrojenju. Na objektu hidroelektrane izvedena je gromobranska instalacija u skladu sa Tehničkim propisima o gromobranima. Redovno se vrši pregled gromobranske instalacije i mjerenje otpora gromobranskog uzemljivača. 2.4. Mjere prevencije

U pogonima za proizvodnju električne energije (HE “Snježnica”) u skladu s Planom zaštite od požara provode se požarno preventivne mjere:

- redovno čišćenje i uklanjanje zapaljivih materija u skladu s Planom upravljanja otpadom, - hitno otklanjanje kvarova na mašinama, uređajima i električnim instalacijama, - redovno održavanje i kontrola ispravnosti električnih instalacija i uređaja, - redovno održavanje i kontrola ispravnosti svih uzemljenja i gromobranskih instalacija, - svakih šest mjeseci vrši se periodični pregled i funkcionalno ispitivanje sistema za zaštitu od

požara (stabilni sistem za gašenje požara i vatrodojava), - svakih šest mjeseci redovno se vrši periodični pregled i provjera ispravnosti PP aparata.

3. Nekontrolisano izlijevanje izolacionog ulja 3.1. Opis mogućih scenarija u slučaju izlijevanja ulja u okolinu



Svako nekontrolisano izlijevanje izolacionog ulja iz energetskih transformatora ili drugih uređaja direktno na zemlju ili u površinske vode može izazvati nesreće opasne po okolinu, u smislu zagađenja podzemnih i površinskih voda. Izlivena količina ulja ni u kom slučaju ne smije da prodre u vodotokove, vodo zahvate ili kanalizaciju, u kanale za kablove i td. Izlijevanje ulja može biti izazvano:

� havarijom na elektroenergetskom uređaju, � u slučaju zapaljenja ulja koje se ispušta iz energetskog transformatora, � u slučaju eksplozije izazvane na transformatoru, � diverzijom - namjernim ispuštanjem ulja, u slučaju otuđenja transformatora od strane trećeg -

nepoznatog lica. 3.2. Opseg širenja, težina posljedica i opis područja pod uticajem nesreće

Područja koja mogu biti pod uticajem nesreća opasnih po okolinu sa povećanim rizicima su, uglavnom, ona koja se nalaze u blizini transformatorskih stanica i rasklopnih postrojenja naponskog nivoa 35 kV, gdje su instalisani energetski transformatori punjeni sa većim količinama izolacionog ulja.

Opseg širenja i težina posljedica usljed nekontrolisanog izlijevanja izolacionog ulja iz energetskih transformatora u neposrednoj blizini površinskih voda mogu u ograničenoj mjeri uticati na kvalitet vode i okoline, te izazvati manje neugodnosti po ljude i okolinu. Posljedice štetne po okolinu, u slučaju izlijevanja ulja na zemlju ili beton, u postrojenjima gdje u bližem okruženju ne postoje vodotoci su “minimalna”, što po kategorizaciji posljedica rizika ugrožavanja mogu izazvati “privremeno neznatne neugodnosti po ljude i okolinu”. U slučaju izlijevanja izolacionog ulja iz transformatora 10/0,4 kV u kojima se nalaze manje količine ulja, uzimajući u obzir i činjenicu da su takve transformatorske stanice izgrađene dovoljno daleko od površinskih voda i izvorišta za vodosnabdijevanje, može se slobodno procijeniti da je opseg širenja na okolinu “vrlo mali” i da je težina posljedica po okolinu “minimalna”. Postupak prikupljanja, odlaganja i zbrinjavanja zauljenih zemljišta, tretirat će se u skladu s Planom unutarnje intervencije i Planom upravljanja otpadom. 3.3. Tehnički parametri i oprema koja se koristi za sigurnost pogona i postrojenja

Da bi se obezbijedila sigurnost proizvodnih pogona i elektroenergetskih postrojenja u kojima postoji mogućnost nekontrolisanog izlijevanja većih količina ulja, pogoni i postrojenja imaju izgrađene sabirne uljne jame za brzo odvođenje i sakupljanje ulja. U pogonu HE “Snježnica” ispod svakog energetskog transformatora izgrađena je sabirna uljna jama za prihvat trafo ulja. U svakoj uljnoj jami postavljen je sloj šljunka na metalnoj rešetki, kojom je jama odvojena od okolnog prostora. Uljne jame su tako tehnički riješene da u njih nema prodiranja podzemnih voda, niti ima mogućnosti da eventualno izliveno ulje dospije van uljne jame. Uljne jame imaju dovoljnu zapreminu da mogu primiti ukupnu količinu ulja koju sadrži energetski transformator. Redovno se vrši pregled i provjera ispravnosti uljnih jama. 3.4. Mjere prevencije

Redovne revizije i pogonska ispitivanja trafostanica i rasklopnih postrojenja, svih naponskih nivoa, vrše se u određenim rokovima radi prevencije od havarija i kvarova u pogonima i postrojenjima, koja mogu izazvati i nekontrolisano izlijevanje izolacionog ulja u okolinu. Na energetskim transformatorima provjeravaju se:



- mehanička ispravnost i zaptivenost; - provjera ispravnosti pokazivača nivoa ulja u transformatoru; - vrši se ispuštanje eventualno sakupljene vode u konzervatoru; - ispituje se električna probojna čvrstoća izolacionog ulja; - ispituje se otpor izolacije namotaja transformatora; - ispituju se prigradni zaštitni uređaji: Buchholz relej, kontaktni termometar, uređaj za hlađenje i

drugi uređaji za zaštitu od unutrašnjih kvarova. Pregledom temelja transformatora i uljnih jama provjerava se sljedeće:

- da li postoje vanjska oštečenja (naprsline, krunjenje betona, udar vozila i sl.); - stanje zemljišta oko temelja i uljnih jama; - stanje temelja; - stanje sloja šljunka u uljnim jamama; - stanje bazena za prikupljanje ulja i - ispravnost cijevi za ispumpavanje ulja.

V - MJERE ZAŠTITE I PLAN INTERVENCIJE KOJIM SE SPR JEČAVA ŠIRENJE POSLJEDICA NESREĆE

1- Opis opreme instalisane u pogonu za ograničenje posljedica opasnih po okolinu

U slučaju nesreće, odnosno incidenta koji može biti opasan po okolinu, prve mjere zaštite i sprječavanja širenja posljedica nesreće poduzimaju se sa instalisanom opremom u pogonima i postrojenjima za te namjene.

1.1 Pogoni za proizvodnju hidroelektrične energije U slučaju zapaljenja agregata ili transformatora u pogonu MHE “Snježnica” postoji predviđen broj vatrogasnih aparata koji su raspoređeni prema skici Plana zaštite od požara.

Ako dođe do izlijevanja izolacionog ulja u uljne jame, ulje se iz jama mora odmah ispumpati odgovarajućim pumpama i pretočiti u zatvorene limene bačve, koje se moraju uskladištiti na posebno i sigurno mjesto. U slučaju da izliveno ulje dospije u rijeku Rastošnica u akciju se uključuju organizacije specijalizirane za prikupljanje ulja dospjelih u površinske vode. Neophodno je u tom slučaju izvršiti sljedeće kontrole i ispitivanja:

- kvaliteta vode na prisustvo mineralnih ulja - kvaliteta zemljišta na obali rijeke Rastošnica na prisustvo ulja; - i drugih, u kontekstu kontrole kvaliteta eko sistema.

Shodno rezultatima kontrole i ispitivanja kvaliteta okolinskih medija, po potrebi će provesti program sanacije.

Za ograničenje posljedica nesreće opasne po okolinu u slučaju požara u pogonu MHE “Snježnica” koriste se aparati za početno gašenje požara sa ugljendioksidom CO2 i suhim prahom”S”, kao druga priručna sredstva.

Ukoliko dođe do izlijevanja ulja iz energetskog transformatora na betonski pod, mora se spriječiti oticanje ulja u turbinsko postrojenje. Za tu svrhu treba posjedovati dovoljne količine apsorbenata,



pjesak, platnene krpe i slično. U slučaju ovog incidenta u pogonu, ulje koje se izlije iz transformatora najvećim dijelom može dospijeti u drenažni prostor turbinskog postrojenja. U tim uslovima potrebno je isključiti drenažne pumpe. Na taj način se sprječava da preko drenažnih pumpi ulje dospije u rijeku Rastošnicu. Takođe, u tom slučaju upotrijebit će se priručna sredstva za skupljanje i otklanjanje površinskih uljnih naslaga. U slučaju isticanja veće količine ulja u rijeku, čija je vjerovatnoća pojave vrlo mala, uključiće se organizacije specijalizirane za prikupljanje ulja dospjelog u površinske vode. Nakon intervencije potrebno je izvršiti kontrolu i ispitivanje kvaliteta vode i obalnog zemljišta na prisustvo mineralnog ulja i drugih eko sistema. Na osnovu rezultata ispitivanja po potrebi će se uraditi i program sanacije. 1.2. Elektroenergetska postrojenja

Za ograničenje posljedica nesreće opasne po okolinu u slučaju požara u elektroenergetskim postrojenjima transformatorskih stanica TS 35/10(20) kV koristiće se aparati za početno gašenje požara koji su postavljeni u zidanim objektima TS 35/x kV. U slučaju nekontrolisanog izlijevanja izolacionog ulja iz energetskih transformatora, poduzeće se mjere zaštite kojim se sprječava širenje posljedica nesreće. Ako se ulje izlije na zemlju, zemlja natopljena uljem će se ukloniti i zamijeniti novim slojem zemlje. Zauljena zemlja se mora smjestiti u adekvatnu ambalažu (nepropusnu) i uskladištiti na sigurno mjesto. Ako je nepoznat sastav izlivenog ulja ili zauljene zemlje, uzorak treba ispitati u referentnoj laboratoriji na prisustvo polihloriranih bifenila (PCB). Na osnovu rezultata ispitivanja uzoraka, provešće se postupak konačnog zbrinjavanja zauljene zemlje, a po potrebi će se napraviti program sanacije. Ako se ulje izlilo u uljnu jamu, ono se mora ispumpati i pretočiti u limene zatvorene bačve, koje treba smjestiti u skladište za rabljeno ulje. 2- Organizacija načina upozoravanja i sprovođenja mjera intervencije

U sprječavanju nesreća opasnih po zdravlje stanovništva i okolinu svaki zaposlenik u okviru svog radnog mjesta dužan je odmah lično intervenisati i o nastaloj nesreći izvijestiti neposrednog rukovodioca. Neposredni rukovodilac koji je primio obavijest od zaposlenika, upozorava ostale zaposlenike o opasnostima, preventivno organizira mjere intervencije raspoloživim sredstvima i upoznaje rukovodioca poslovne jedinice ili djelatnosti, a u skladu s Planom unutarnje intervencije. Rukovodilac poslovne jedinice/djelatnosti kao odgovorno lice, u skladu s Planom unutarnje intervencije, organizira sprovođenje mjera intervencije raspoloživim sredstvima i izvještava o nastaloj nesreći Rukovodioca Službe za okolinsko upravljanje i dostavlja mu sve potrebne prikupljene podatke o nesreći. Rukovodilac Službe za okolinsko upravljanje izvještava Direktora o nastaloj nesreći i upoznaje ga sa opasnostima po okolinu i zdravlje stanovništva, na osnovu prikupljenih podataka. Odgovorno lice poduzima sve potrebne aktivnosti o upozoravanju i sprovođenju mjera intervencije. Obavještava, shodno potrebi, Štab Civilne zaštite, Policijsku upravu ili Vatrogasnu jedinicu i organizira putem sistema uzbune i raspoloživih medija obavještavanje stanovništva u ugroženom području o opasnostima koje mogu nastati i štetno djelovati po ljude i okolinu. 3- Opis resursa koje je potrebno mobilizirati

U slučaju nesreća, odnosno incidenata opasnih po okolinu u pogonima i postrojenjima postupit će se u skladu s Unutarnjim planom intervencije, odnosno po nalogu odgovornog lica za upravljanje nesrećama, shodno Planu upravljanja u vanrednim situacijama uz mobilizaciju sviju zaposlenika i raspoloživih materijalnih sredstava.



Ukoliko bude potrebno, u sprječavanju širenja i otklanjanju posljedica nesreće opasne po okolinu i zdravlje stanovništva, uključuju se i specijalne organizacije za intervenciju, Vatrogasna jedinica, Hitna pomoć, Policija, specijalne jedinice za evakuaciju zauljenih površina eko sistema, službe za spašavanje stanovništva i materijalnih dobara, Štab Civilne zaštite i dr. Po potrebi uključit će se i nadležne službe Direkcije Društva: Služba za okolinsko upravljanje, Služba za sigurnost i zaštitu i druge. 4- Rezime predviđenih mjera

Rezime predviđenih mjera zaštite kojima se sprječava širenje posljedica nesreće: � korištenje vlastitih resursa, odnosno opreme instalisane u pogonima i postrojenjima, � upozoravanje zaposlenika i ostalog stanovništva o opasnostima i posljedicama u slučaju nastanka

nesreće, odnosno incidenta opasnog po okolinu i zdravlje stanovništva, � provođenje mjera intervencije na sprječavanju širenja posljedica nesreće, � mobilizacija vlastitih i drugih resursa za sprječavanje širenja nesreće i uklanjanje posljedica

opasnih po okolinu i zdravlje stanovništva.

Documents

Dopunjeni Sniježnica novi_27sept2010