5

Karty pracy dla uczniów klasy

wrzesień 2016

Historia i społeczeństwo

© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. Karta pracy R1 (klasa 5, wrzesień 2016) 1

Karta pracy R1 Historia i społeczeństwo

Zadanie 1.

Określ, do którego tysiąclecia należą podane w ramce daty. Wpisz każdą z nich we właściwej

rubryce tabeli.

I tysiąclecie p.n.e. I tysiąclecie II tysiąclecie III tysiąclecie

Przyjrzyj się osi czasu i wykonaj zadanie 2.

Zadanie 2.

Określ, czy podane wydarzenia rozegrały się w naszej erze, czy – przed naszą erą.

Wpisz odpowiednio: n.e. lub p.n.e.

• powstanie cesarstwa rzymskiego – ____________________

• wydanie edyktu mediolańskiego – ____________________

• pierwsze igrzyska w Olimpii – ____________________

44 rok p.n.e.; 1025 rok; 2015 rok; 150 rok; 100 rok p.n.e.; 1998 rok; 2001 rok; 800 rok

© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. Karta pracy R1 (klasa 5, wrzesień 2016) 2

Zadanie 3.

Podkreśl w każdym nawiasie jeden wyraz lub jedno wyrażenie, tak aby powstały zdania

prawdziwe.

• Od chrztu Polski w 966 roku do dziś minęło (więcej / mniej) niż jedno tysiąclecie.

• Nasza era liczy (niecałe / ponad) dwa tysiąclecia.

• Pomiędzy zdobyciem starożytnego Rzymu przez barbarzyńców w 476 roku a upadkiem

Konstantynopola w 1453 roku minęło (więcej / mniej) niż jedno tysiąclecie.

• Rok 2010 należał do (drugiego / trzeciego) tysiąclecia.

Zadanie 4.

Uporządkuj wydarzenia w kolejności chronologicznej. Wpisz odpowiadające im litery

we właściwych miejscach na osi czasu.

A. zakończenie budowy Koloseum w Rzymie w 80 roku

B. śmierć Juliusza Cezara w 44 roku p.n.e.

C. pierwsze starożytne igrzyska olimpijskie w 776 roku p.n.e.

D. podział cesarstwa rzymskiego w 395 roku

E. wystawienie pierwszej tragedii greckiej w 534 roku p.n.e.

Zadanie 5.

Wstaw literę „S” w kratkach przy wyrażeniach dotyczących teatru w starożytnej Grecji.

maksymalnie trzech aktorów na scenie

liczne sceny zbiorowe

wśród aktorów wyłącznie mężczyźni

przedstawienia prezentowane w amfiteatrach na otwartej przestrzeni

wśród aktorów zarówno kobiety, jak i mężczyźni

ważna rola chóru w przedstawieniach

© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. Karta pracy R1 (klasa 5, wrzesień 2016) 3

Zadanie 6.

Określ, w którym roku miało miejsce wydarzenie o rok wcześniejsze, a w którym – o rok

późniejsze od podanego. Zapisz na osiach czasu właściwe daty.

Zadanie 7.

I. Uzupełnij poszczególne zdania. Wpisz w wyznaczonych miejscach właściwy wiek.

a) Koronacja Karola Wielkiego w 800 roku odbyła się w __________ wieku.

b) Założenie Rzymu w 753 roku p.n.e. wypadło na __________ wiek p.n.e.

II. Uzupełnij podane zdania wyrazami pierwszej lub drugiej.

a) Podpisanie unii lubelskiej w 1569 roku odbyło się w __________ połowie XVI wieku.

b) Perykles zmarł w 429 roku p.n.e., a więc w _______________ połowie V wieku p.n.e.

III. Uzupełnij poszczególne zdania. Wpisz w wyznaczonych miejscach właściwy wiek.

a) Wydarzenie o dwa wieki późniejsze niż rok 170 rozegrało się w __________ wieku.

b) Wydarzenie o trzy wieki wcześniejsze niż rok 1410 działo się w __________ wieku.

Zadanie 8.

Uporządkuj podane wydarzenia w kolejności chronologicznej. W tym celu wpisz w kratkach

cyfry od 1 do 5.

opanowanie przez człowieka umiejętności mowy

wynalezienie pisma obrazkowego

powstanie pierwszego alfabetu

wynalezienie druku

powstanie pisma klinowego

966 rok

346 rok p.n.e.

199 rok p.n.e.

© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. Karta pracy N1 (klasa 5, wrzesień 2016) 1

Karta pracy N1 Historia i społeczeństwo

Zadanie 1.

Uporządkuj podane jednostki czasu w kolejności od najkrócej do najdłużej trwającej. W tym

celu wpisz w kratkach cyfry od 1 do 4.

tysiąclecie

rok

wiek

miesiąc

Przyjrzyj się osi czasu, a następnie wykonaj zadania 2. i 3.

Zadanie 2.

Przyporządkuj każdą z dat do właściwej połowy wieku.

Zadanie 3.

Korzystając z osi czasu, wpisz w wyznaczone miejsca odpowiednie daty.

Pierwszym rokiem I wieku był rok ________, ostatnim zaś – rok ________.

Pierwszym rokiem drugiej połowy II wieku był rok ________,

ostatnim zaś – rok ________.

• pierwsza połowa I wieku

• druga połowa I wieku

• pierwsza połowa II wieku

• druga połowa II wieku

55 rok •

102 rok •

20 rok •

199 rok •

70 rok •

140 rok •

50 rok •

© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. Karta pracy N1 (klasa 5, wrzesień 2016) 2

Zadanie 4.

Określ, które z podanych osiągnięć należą do starożytnych Greków. Wstaw znak „X”

w odpowiednich kratkach.

wynalezienie pisma

wzniesienie najstarszych piramid

organizacja najstarszych igrzysk

założenie pierwszych miast

organizacja pierwszych przedstawień teatralnych

stworzenie pierwszych kodeksów prawnych

wprowadzenie do alfabetu samogłosek

Zadanie 5.

Przeczytaj informacje w ramce i wykonaj polecenie.

Określ, na które tysiąclecie przypadają podane wieki. Wpisz odpowiednio: pierwsze lub

drugie zgodnie ze wzorem.

VI wiek to pierwsze tysiąclecie.

XI wiek to _________________ tysiąclecie.

IX wiek to _________________ tysiąclecie.

XIX wiek to _________________ tysiąclecie.

Zadanie 6.

Przeczytaj informację w ramce, przyjrzyj się osi czasu i zaznacz poprawne dokończenie

zdania.

Datę przyjęcia chrztu przez Mieszka I oznaczono na osi czasu numerem

1. 2. 3. 4.

Wiek to sto lat. Tysiąclecie to dziesięć wieków. Pierwsze tysiąclecie trwało od I wieku

do X wieku. Od XI wieku do XX wieku trwało drugie tysiąclecie.

W 966 roku książę Mieszko I przyjął chrzest.

A

B

C

D

© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. Karta pracy N1 (klasa 5, wrzesień 2016) 3

Zadanie 7.

Przyjrzyj się osi czasu i uzupełnij zdania. Wpisz odpowiednio: wcześniej lub później.

Pierwsze igrzyska w Olimpii odbyły się ________________, niż narodził się Jezus.

Edykt mediolański został wydany ________________, niż narodził się Jezus.

Powstanie republiki rzymskiej miało miejsce ________________ niż pierwsze igrzyska

w Olimpii.

Zadanie 8.

Dokonaj obliczeń.

a) Oblicz, w którym roku zakończyła się I wojna światowa, jeśli rozpoczęła się w 1914 roku

i trwała 4 lata.

___________________________________________________________________________

b) Oblicz, w którym roku wybuchło powstanie warszawskie, jeżeli w 2014 roku była jego

siedemdziesiąta rocznica.

___________________________________________________________________________

c) Oblicz, którą rocznicę bitwy pod Grunwaldem z 1410 roku obchodzono w 2010 roku.

___________________________________________________________________________

© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. Karta pracy R2 (klasa 5, wrzesień 2016) 1

Karta pracy R2 Historia i społeczeństwo

Zapoznaj się z mapą i informacjami w ramce, a następnie wykonaj zadania 1. i 2.

Zadanie 1.

Zapisz nazwę krainy historyczno-geograficznej, na której terenie znajduje się ujście rzeki

Odry.

________________________________________________________________________

ujście rzeki – miejsce, w którym rzeka wpływa do morza

źródło rzeki – początek biegu rzeki; miejsce, z którego

rzeka rozpoczyna swój bieg w kierunku ujścia

© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. Karta pracy R2 (klasa 5, wrzesień 2016) 2

Zadanie 2.

Uzupełnij tekst dotyczący Wisły. Wpisz w wyznaczonych miejscach nazwy podanych

w ramce kierunków geograficznych w odpowiedniej formie.

Źródła rzeki Wisły leżą na ______________ Polski. Na terenie Małopolski rzeka przepływa

przez Kraków i Sandomierz, a następnie kieruje się na _____________. Za Warszawą Wisła

płynie na _______________. Następnie rzeka opływa od _____________ ziemię dobrzyńską

i zmierza w kierunku Torunia. Na końcu swojej drogi Wisła płynie prosto na

______________, ku ujściu do Morza Bałtyckiego.

Przyjrzyj się ilustracjom i wykonaj zadanie 3.

Zadanie 3.

Wyjaśnij, jakie rozwiązanie architektoniczne zastosowali Rzymianie przy wznoszeniu

przedstawionych budowli. Dzięki czemu możliwe było zastosowanie takiego właśnie

rozwiązania?

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

północ, południe, wschód, zachód

© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. Karta pracy R2 (klasa 5, wrzesień 2016) 3

Przyjrzyj się z drzewu genealogicznemu, a następnie wykonaj zadania 4. i 5.

Zadanie 4.

Podkreśl jeden wyraz w każdym nawiasie, tak aby powstały zdania prawdziwe.

• Grzegorz jest (ojcem / dziadkiem) Mateusza.

• Wojciech jest (bratem / kuzynem) Mateusza.

• Marta jest (matką / siostrą) Moniki.

• Karolina należy do tego samego pokolenia co (Wojciech / Ewa).

Zadanie 5.

Uzupełnij tekst właściwymi imionami.

Mam na imię Anna. Mam dwie siostry. Ich imiona to ________________ i ______________.

Nasz ojciec, __________________, ma jedną siostrę – __________________. Nasz dziadek

ma na imię ______________. Jest on wnukiem założyciela naszego rodu – ______________.

© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. Karta pracy R2 (klasa 5, wrzesień 2016) 4

Przeczytaj tekst, a następnie wykonaj zadania 6. i 7.

Zadanie 6.

Dopisz do każdej gminy nazwę odpowiednich władz samorządowych.

Gmina wiejska Kolbudy – _____________________________________________________

Gdańsk (około 462 tysięcy mieszkańców) – _______________________________________

Zadanie 7.

Wstaw literę „P” w kratce przy zdaniu prawdziwym, a literę „F” – obok zdania fałszywego.

Jednym z organów władzy samorządowej w gminie wiejskiej jest burmistrz.

Rada miejska powoływana jest tylko w miastach liczących ponad 100 tysięcy

mieszkańców.

Każda gmina w Polsce posiada swoje władze samorządowe. W najmniejszych – gminach

wiejskich – władzę sprawuje rada gminy oraz wójt. Natomiast w gminach miejskich

władza należy do rady miejskiej i burmistrza. Wyjątkowym wypadkiem są samorządy miast

liczących ponad 100 tysięcy mieszkańców. Tam władzę sprawuje rada miejska i prezydent

miasta.

© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. Karta pracy N2 (klasa 5, wrzesień 2016) 1

Karta pracy N2 Historia i społeczeństwo

Przyjrzyj się z mapie i wykonaj zadania od 1. do 3.

Zadanie 1.

Przyjrzyj się rzekom zaznaczonym na mapie i wykonaj polecenia.

I. Wypisz nazwy miast położonych nad Wisłą.

___________________________________________________________________________

II. Wpisz nazwę rzeki, która przepływa przez Śląsk.

___________________________________________________________________________

III. Podaj nazwy dwóch krain geograficzno-historycznych, przez które przepływa Warta.

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. Karta pracy N2 (klasa 5, wrzesień 2016) 2

Zadanie 2.

Wpisz do tabeli nazwy miast, które pełniły w przeszłości funkcję stolicy Polski. Obok nich

dopisz nazwy krain geograficzno-historycznych, w których są one położone.

Miasto Kraina historyczno-geograficzna

Zadanie 3.

Zaznacz poprawne dokończenie każdego zdania.

Warszawa leży

na Górnym Śląsku.

w Małopolsce.

na Mazowszu.

w Wielkopolsce.

Rzeka, która przepływa przez Podlasie i Mazowsze, to

Bug.

Noteć.

Odra.

Warta.

Region, którego obszar nie przylega do granicy Polski, to

Kujawy.

Małopolska.

Mazury.

Polesie.

Zadanie 4.

Przyjrzyj się zamieszczonej ilustracji i wskaż poprawne dokończenie zdania.

Budowane przez starożytnych Rzymian

akwedukty służyły do

oddawania czci bogom.

dostarczania wody ze źródeł do miast.

obrony przed napaścią wroga.

szybkiego przemieszczania wojsk.

A B

C

D

A

B

C

D

A

B

C

D

A B

C

D

© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. Karta pracy N2 (klasa 5, wrzesień 2016) 3

Przyjrzyj się schematowi, a następnie wykonaj zadania 5. i 6.

Zadanie 5.

Wstaw znak „X” obok nazwy jednostki administracyjnej, która ma największą powierzchnię.

gmina Żukowo

powiat kartuski

województwo pomorskie

Zadanie 6.

Zaznacz poprawne dokończenie zdania.

Osobą, która stoi na czele województwa małopolskiego, jest

wójt województwa małopolskiego.

starosta województwa małopolskiego.

marszałek województwa małopolskiego.

WOJEWÓDZTWO POMORSKIE

– liczba powiatów: 16

– siedziba: Gdańsk

– osoba sprawująca władzę: marszałek województwa

POWIAT KARTUSKI

– liczba gmin: 8

– siedziba: Kartuzy

– osoba sprawująca władzę: starosta

GMINA ŻUKOWO

– siedziba: Żukowo

– osoba sprawująca władzę: wójt

© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. Karta pracy N2 (klasa 5, wrzesień 2016) 4

Przeczytaj tekst, a następnie wykonaj zadania 7. i 8.

Zadanie 7.

Wyjaśnij, dlaczego nauka pisania w starożytnym Egipcie trwała bardzo długo.

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Zadanie 8.

Napisz, czym zajmowali się skrybowie w starożytnym państwie egipskim.

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

W starożytnym państwie egipskim ważną rolę odgrywali pisarze zwani skrybami. Należeli

oni do nielicznej grupy ludzi potrafiących pisać. Edukacja skrybów trwała bardzo długo,

ponieważ pismo obrazkowe, którym posługiwali się Egipcjanie, składało się z bardzo dużej

liczby znaków. Zadaniem skrybów było między innymi prowadzenie ksiąg rachunkowych,

tworzenie dokumentów na potrzeby dworu władcy i spisywanie umów handlowych.

© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. Karta pracy R3 (klasa 5, wrzesień 2016) 1

Karta pracy R3 Historia i społeczeństwo

Przeczytaj zamieszczony fragment edyktu mediolańskiego i wykonaj zadanie 1.

Zadanie 1.

Wyjaśnij, dlaczego edykt mediolański jest przykładem tolerancji religijnej.

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

Zadanie 2.

Określ, co należy do praw, a co – do obowiązków dzieci i uczniów. Wpisz każde wyrażenie

z ramki we właściwej rubryce tabeli.

Prawa dzieci i uczniów Obowiązki dzieci i uczniów

Gdy tak ja, Konstantyn Wielki, jak i ja, Licyniusz August [jeden z cesarzy rzymskich],

zeszliśmy się szczęśliwie w Mediolanie i omawiali wszystko, co należy do pożytku oraz

bezpieczeństwa publicznego, postanowiliśmy między innymi zarządzić to, cośmy dla

wielu ludzi uważali za pożyteczne, a w pierwszym rzędzie, co tyczy czci należnej Bóstwu.

A zatem uradziliśmy dać chrześcijanom i wszystkim innym wolność wyznawania religii,

jaką kto chce, by tak dla nas, jako też dla wszystkich, pod naszą opieką pozostających,

Bóstwo istniało na stolicy niebieskiej jako cel modłów i zmiłowania.

Źródło: Laktancjusz, O śmierci prześladowców [w:] T. Mosiek, Historia. Starożytność i średniowiecze.

Ćwiczenia ze źródłami, Wydawnictwo Nowa Era, Warszawa 2003, s. 13.

utrzymywanie porządku w swoim pokoju; zaspokajanie potrzeby samorealizacji;

wypoczynek; odrabianie pracy domowej; posłuszeństwo wobec rodziców;

nauka w bezpiecznych warunkach

© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. Karta pracy R3 (klasa 5, wrzesień 2016) 2

Zadanie 3.

Wyjaśnij, na czym może polegać praca historyka przy tworzeniu filmu, którego akcja

rozgrywa się w średniowieczu. Poprzyj swoją odpowiedź przykładami.

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Przeczytaj tekst w ramce, a następnie wykonaj zadania 4. i 5.

Zadanie 4.

Napisz, czy rodzina Aldony należy do mniejszości narodowej czy – etnicznej. Następnie

uzasadnij swoją odpowiedź.

Odpowiedź:

___________________________________________________________________________

Uzasadnienie:

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Zadanie 5.

Podaj trzy przykłady praw, jakie przysługują w Polsce rodzinie Aldony.

_____________________________________________________________________

__________________________________________________________________

___________________________________________________________________

Rodzina Aldony pochodzi z Litwy. Jej rodzice 20 lat temu przybyli do Polski, gdzie

piętnaście lat temu urodziła się Aldona. W jej domu rodzinnym wszyscy rozmawiają ze

sobą po litewsku. Kultywują także tradycje swoich przodków, między innymi

przyrządzają litewskie potrawy i świętują ważne dla Litwinów rocznice. Każdego roku,

w czasie wakacji odwiedzają swoich krewnych, którzy pozostali w ojczyźnie.

© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. Karta pracy R3 (klasa 5, wrzesień 2016) 3

Przeczytaj tekst w ramce, a następnie wykonaj zadania 6. i 7.

Zadanie 6.

Wyjaśnij, dlaczego odczytanie hieroglifów stanowiło aż do XIX wieku wielki problem.

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Zadanie 7.

Wyjaśnij, dlaczego odnalezienie kamienia z Rosetty mogło przysłużyć się naukowcom

dążącym do odczytania pisma starożytnych Egipcjan.

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Przez wiele lat hieroglify używane przez starożytnych Egipcjan stanowiły język

niezrozumiały dla ludzi żyjących w czasach nowożytnych. Odczytanie tych znaków

utrudniał fakt, że niektóre z nich mogły odpowiadać pojedynczym literom, a inne –

nawet całym słowom. Zagadkę hieroglifów udało się rozwiązać dopiero w XIX wieku.

Stało się to możliwe dzięki odnalezionemu w 1799 roku kamieniowi z Rosetty –

granitowej płycie, na której wyryto ten sam tekst w trzech językach, między innymi za

pomocą hieroglifów i znanego ludziom współczesnym alfabetu greckiego.

© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. Karta pracy N3 (klasa 5, wrzesień 2016) 1

Karta pracy N3 Historia i społeczeństwo

Zadanie 1.

Podkreśl jeden wyraz w każdym nawiasie, tak aby powstały zdania prawdziwe.

• Pierwszych uczniów Jezusa z Nazaretu nazywa się (poganami / apostołami).

• Chrześcijaństwo narodziło się w (Rzymie / Palestynie).

• Ewangelie opowiadające o życiu i działalności Jezusa z Nazaretu wchodzą w skład

(Starego / Nowego) Testamentu.

Zadanie 2.

Wstaw znak „X” w kratkach obok poprawnych dokończeń zdań.

Hieroglify to rodzaj pisma

alfabetycznego.

obrazkowego.

Hieroglify to pismo używane przez starożytnych

Egipcjan.

Rzymian.

Zadanie 3.

Wstaw znak „X” w kratkach przy wyrażeniach opisujących pracę historyka.

badanie źródeł przekazujących informacje o przeszłości

tworzenie książek opisujących minione wydarzenia

opisywanie przyczyn minionych wydarzeń

przepowiadanie przyszłych wydarzeń

tworzenie legend o bohaterach z przeszłości

© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. Karta pracy N3 (klasa 5, wrzesień 2016) 2

Przeczytaj tekst, a następnie wykonaj zadania 4. i 5.

Zadanie 4.

Wyjaśnij, dlaczego edykt mediolański przyczynił się do rozwoju chrześcijaństwa.

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Zadanie 5.

Napisz, czy edykt mediolański może być uznany za przykład tolerancji religijnej. Uzasadnij

swoją odpowiedź.

Odpowiedź:

___________________________________________________________________________

Uzasadnienie:

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Zadanie 6.

Podkreśl zdania opisujące obowiązki domowe dzieci.

• Jacek wychodzi z domu, aby pograć w piłkę.

• Justyna pomaga swojej mamie w zmywaniu.

• Kamil sprząta swój pokój.

• Ewelina ogląda z rodzicami telewizję.

W pierwszych latach IV wieku, w okresie panowania cesarza Dioklecjana w państwie

rzymskim nasiliły się prześladowania chrześcijan. Dopiero objęcie rządów przez

Konstantyna Wielkiego zmieniło sytuację wyznawców Jezusa. W 313 roku władca wydał

słynny edykt mediolański. W myśl tego dokumentu każdy mógł wyznawać dowolną wiarę.

Edykt głosił, że nikt nie może być prześladowany z powodów religijnych. Odtąd liczba

chrześcijan szybko wzrastała. Pod koniec IV wieku chrześcijaństwo stało się

w cesarstwie rzymskim religią panującą.