M!NT -project vakgroep didaktlok .. n~tk:

MOMENToPNAME

4

•• ~ z w :E

~ w -z :I: 0 w ~

z w

Bibliotheek Technische Universiteit Eindhoven

8842831 11111111111111111 111111111111111 1111111111111

MoMENTopname nr. 4, maart 1986. een u·itgave van het MENT -projekt (MEisjes, Natuurkunde en Techniek) Technische Hogeschool Eindhoven afdeling der Technische Natuurkunde vakgroep Didaktiek

redactie: Annita Alting Anneke de Leeuw Suzanne Udo

adres: MENT-projekt, N-Laag, postbus 513, 5600 MB Eindhoven tel. 040-473095

- I -

MOMENToPNAME 4 Het gaat goed met MoMENTopname: er valt steeds meer te melden

over vrouwenemancipatie in techniek en natuurwetenschappen.

Daarom deze keer een extra dikke projektkrant.

Zoals beloofd in nummer 3, wordt er in dit nummer aandacht

besteed aan de vrouwenvakscholen: een interview met een docente

en vele krantenknipsels over initiatieven voor (technische) vak-

scholen voor vrouwen.

Dok in het Hoger Technisch Onderwijs worden emancipatieaktivitei-

ten ontwikkeld, die ook nuttig kunnen zijn voor het MTO: u vindt

een verslag van een studiedag, en de tekst van een toespraak door

Loes Marinussen, die we zeer relevant achten, öók voor het MTO.

Verder een leuk initiatief van een aantal: MTS-en: zij nodigden

mavodecanen uit om het eens te hebben over voorlichting aan meis-

jes. Hoe dat verliep, staat in deze krant.

De natuurkundemedewerkster bij MENT heeft een onderzoekje gedaan

naar interessen van meisjes met betrekkinq tot natuurkunde. Hier-

van wordt verslag gedaan.

Natuurlijk komen ook de vorderingen bij het projekt Natuurkunde

en Techniek aan de orde. Dat projekt heeft een nieuwe medewerker

bij gekregen, Falco de Klerk Wolters, die zich elders in de krant

aan u voor zal stellen.

Wij wensen u veel leesplezier.

Het MENT-projektteam.

- 2 -

INHOUD

Nieuwe medewerkers Natuurkunde en Techniek ..•..... .. 3

Mavodecanen te gast op MTS. • •••••• • ••• 4

Een vrouwenvakschool .... 7

Project Natuurkunde en Techniek ..•...•........ 11

Wat interesseert meisjes? .15

MENT-studiedag ..•..• .19

Studiedag VHTO (Vrouwen en Hoger Technisch Onderwijs) .?.2

LOES MARINUSSEN: HTS-Emancipatiebeleid. .26

MENT-publicaties betreffende het MTO .. . 39

- 3 -

NIEUWE MEDEWERKERS

N&T FALCO OE KLERK WOLTERS

Sinds januari 1986 werk ik bij de vakgroep natuurkunde-didaktiek van

de TH Eindhoven als "toegevoegd onderzoeker" in het project Natuur-

kunde en Tehcniek. Ik ben opgeleid als sociaal wetenschappelijk onder-

zoeker en heb mijn vak, geograaf-planoloog, voorlopig in de ijskast

gezet. Deze stap kon ik maken omdat mijns inziens de problematiek

van het N&T project en het daarmee samenhangende MENT-project maat-

schappelijk zeer relevant is.

Sinds mijn afstuderen heb ik een jaar gewerkt bij een gemeente als be-

leidsmedewerker en onderzoeker, met name op het gebied van minderheden

(woonwagenbewoners en zigeuners).

Daarna heb ik gedurende 16 maanden mijn dienstplicht vervuld en heb

in het bestuur van de ANVM ( Algemene Vereniging Nederlandse Mi I i-

tairen) gezeten.

Ik twijfel er niet aan dat ons werk van de vakgroep niet in de onein-

dige archieven van de beleidsmakers zal verdwijnen en dat lering zal

worden getrokken uit de beleidsaanbevelingen met betrekking tot tech-

niek in het onderwijs. Tot mijn taak zal voornamelijk behoren het ver-

richten van attitude-metingen onder leerlingen van 11-16 jaar (uiter-

aard ten aanzien van techniek).

- 4 -

MAVODECANEN TE GAST

OP MTS

De gezamenlijke MTS'en in Amsterdam hebben onlangs als voorbe-

reiding op speciale meisjes voorlichtingsdagen een middag geor-

ganiseerd voor MAVO decanen over de mogelijkheden voor meisjes

op de MTS en in de techniek in het algemeen.

Op deze middag werd door middel van inleidingen en een forum

aspecten belicht van vrouwen in de techniek.

Suzanne Udo, MENT-medewerkster, ging in op wat vrouwen en tech-

niek elkaar te bieden hebben .

Frans van der Valk, personeelsfunctionaris bij Fokker vertelde

hoe de integratie van vrouwen in dat bedrijf tot nu toe verlopen

was. Doordat er zo weinig vrouwen solliciteren zijn er nog nauwe-

lijks voorzieningen getroffen voor vrouwelijke werknemers .

Anna Kok en Hanneke Lagerberg, vormingswerksters die weekenden

voor MTS-meisjes begeleid hebben, vertelden iets over hoe meisjes

de MTS beleven. Ze benadrukten dat de meisjes enthousiast over

hun vak zijn maar dat de start op school vaak als moeilijk er-

varen wordt doordat je als meisje zo opvalt.

's Middags kwamen de MTS'sters in een forumdiscussie aan 't

- 5 -

woord over een aantal stellingen:

1. De techniek is voor meisjes en jongens even makkelijk of

moeilijk .

2. Je moet niet te verlegen zijn als meisje om je te kunnen

handhaven in een MTS.

3. Wiskunde en natuurkunde moeten tot in de derde klas van de

MAVO verplicht zijn voor elke leerling .

4. Het bedrijfsleven neemt eerder een man dan een vrouw aan

in technische functies.

De keuzepakketten bleken voor de decanen op de MAVO een moeilijk

punt: voorlichting begint vaak pas in de derde klas, maar in de

2e klas moeten er als keuzes gedaan worden over vakken. En voor-

al meisjes hebben dan vaak al geen wis- of natuurkunde meer in

hun pakket.

Hierna werd de film "Zij wel" gedraaid. Dit is een voorlichtings-

film over roldoorbrekende keuzes (vooral van meisjes voor techniek)

op MAVO-niveau.

Tot slot werd het voorlichtingsprogramma voor meisjes met de de-

canen doorgesproken door de heer Terhoeve.

De opkomst deze middag viel enigszins tegen door het plotseling

ingevallen slechte weer. Dat is jammer want het programma

bood een gedegen voorbereiding op de meisjesvoorlichtingsdagen

die nu aanstaande zijn in en om Amsterdam.

Suzanne Udo

Anna Pola/i-opleiding t'an start ~ ~ (Van onu ueulaggtt/f ter) )l')rd-Uolland en de arDculSOu· moet 'IWJ Jets mHOrmt~ ~n dat 1J 00 Reactiea

11.11 mt de dril! bctrokkm plaat· ~~~~~is1~,L~~~~~:~~~'ti! = ~ ZAANDAM .. .,Wij tijn trots !Ct ~\u~~iJl~~~,;t~kf!~~!:j~ All vindt. dat hd combiftft'tll. van 1 de opening van orue nieuwe ~rieden hjd". lrn:n ~ hulthouden Mft tw.t.Je roeP,50~Ieidinl Anna Polak! persoon v.an ~~tboudcr W. Jon- ....., ..... =~~~~J:.u::r::~ 1 w1j ziJn er trots op hier bij r- een bclangnJkC steun gewK"st kaar te zijn met ruim bon- 1 het vinden van huisve5tinR· Kos- Groot nonbod

~ 00 ~-= .. lT.:~~: ·rd t~r gemotiveerde vrou- ld~~!l~c~~~':i~~d~ 1: = ~!~!'J:~~.l: ~o. die willea vcebten voor 1rtjls:cld. De werkelij e kostm tw~ :~%~"h'.J~~~~~~~!~e~~ n nieuw bestaan en deze op- dragen 8000 guldm. Vrouwen, ze mij I"Ml een~ den: 'M~ ::iËY. h;ti~t;;~.~b,r;i~::;··.~: ~ ''3n de ltinderopvana lebruik ~fer~~:s~~!!f!k~~~= d« _.w~ ltljken m lam rut ~~~Ïdc~~:~::,J~~d~1n'J.~ = niet aamen. ~ MAr bawa raak ter gelegenheid van de den boekhouden, typen en N~- tot-'. D11r htb Ut u rd1 jlr'l!n met ~t;!!!~~e0:b~i.:~o,:!'::rf~ :g comput:t~bruik Is gct!n voor- landJe hnndelacornspondentle ge.. = leiding n 1g, voor !astHm~ een. Oe .ddelinr ayateembebift" ~ om d< onn ..,U.Jerd. bel lo d111 er wordt havo gevraag . tt een halve cursusdal meer. eom ltotk)t vt.n ctgen dftc.'' Alt ·~a~~~ro:~nL.i~nr::od=~ vindt zi~huU nu ala~ardije' dt.n ' iokundc ~~=~ .. :~~~~~~Q = voor haar achool.Ujd. ,.Ik prut van elijk uit cunisten aan de rM af, ik - D)ftT kranWD. ook !~i:ronnhaeti::~:.OX:::.!fik~ .Informatica wordt _gea.ssodccrd ~~c:!fs=~ = owtT computa'OftdtTWerpea. en. ln :l wiskunde m tcduuck. Een fou- :0~~~~='= ~

htt al~ heb Ut meer a.tlfwr·

oom en Zaandam, al5mede §tdachteng11ng, die nadelig werkt trouwen Jtkngen. lk laat de diopn urmeisjes en 'iTOuwcn, die meest- minelet aan me voorbiJia&n. " · n aantal cenodlgden.

~~f:n w~~~~t ;th~~~. ~ft:i vo!B~: .

~ \n alle toespraken kwo.m het grote Het anschrijvingsaanbod U owr- Corin• heeft in haar omgrvtn1 Els Rlcnstn. weten. ,.Het gaat om =d~d2~~!';~~~~1: ;:t~l'!~oeda!:~ ~ra:~ ~housiasmc voor het tot stand een zekere aanlca voor logisch den- a-~ngen van de opleidingen naar ken. WIL hetben m onu opleidingen plaats was voor 105 c:uratuen. Een

~ ~ nad wtnm mei de leemil van

~m. Na het offidfle ~eelte tn 5cocn en ele wiskunde-els laWl gd- stimulans voor de toekotnJt ma! ru.., of hur wtduid

- 7 -

EEN VROUWENVAKSCHOOL

INTERVIEW met Jas Spetter, docente begeleiding en training op de

Annie van Dierenschool te Tilburg

SU: De. An.Ue. van V.

- 8 -

loet opzetten van een eigen bedrijf is het hebben van een vaag onder-

nemingsplan. Gelukkig mogen we het volgend jaar meer cursistes aan-

nemen, 120 in totaal.

Wa.t ûjn zoo.J.. de 1t.edenen van de vlt.OUWen cüe. ûc.h a.tlYiftlelden?

Verschillende, er zijn vrouwen die door de werkloosheid van hun man,

of door echtscheiding zelf nu weer willen proberen om kostwinner te

worden. Andere vrouwen zijn door bijvoorbeeld kantoorautomatisering

werkloos geworden en willen zich zo weer een kans creeeren op de ar-

beidsmarkt. En dan is er nog een groep die daar veel op lijkt: vrou-

wen die er jaren uitgeweest zijn om kinderen op te voeden en nu zien

dat hun opleiding inmiddels verouderd is, een opfriscursus dus.

Wa.a.~t.am fwrnt men dan 6peCÁ.altt na.M deze ~.>c.hoot toe?

Ik denk dat dat met een aantal zaken te maken heeft: ten eerste mag

je deze opleiding volgen met behoud van uitkering en is het cursus-

geld laag. Verder is er goedkope kinderopvang geregeld en zijn de

schooltijden aangepast aan de basisschool. N~dat de kinderen op

school zijn beginnen we hier, en we houden op vóórdat ze weer uit

school terug komen. Als laatste punt is het misschien belangrijk dat

wij er rekening mee houden dat de cursistes al jaren de schoolbanken

en het leren ontwend zijn. Ik begin mijn cursus 'Training en begelei-

ding' dan ook met een aantal weken 'leren studeren'. Een belangrijk

onderdeel daarvan~ het indelen van je tijd.

Ma.M de c.uM.i-ó.tu zijn .toc.h vo01t. een gJtoo.t deel hi.IMvlt.Ouw geweu.t.

Ik meen da..t een beiangM.jk 6a.c.e.t van dcit Welt.k ook c.Ut pia.nning

b e6 .ta.a..t?

Ja, dat is wel zo, maar daarin zijn vrouwen gewend zichzelf weg te

- 9 -

cijferen. Op de eerste plaats staat tijd voor de kinderen, op de

tweede en derde plaats de man en het schoonhouden van het huis ;

het koken en dergelijke. Pas helemaal achteraan staat de tijd voor

henzelf. Als je je tot doel hebt gesteld om een cursus te volgen en

straks betaals werk te verrichten, dan zal die prioriteitenlijst

iets moeten veranderen. De zorg voor kinderen blijft natuurlijk heel

erg belangrijk, maar de cursistes moeten af van het idee dat zij

daarvoor altijd zelf voor moeten opdraaien. De omgeving werkt daar-

aan vaak niet al te best mee, wat het extra moeilijk maakt om die

zorg uit handen te geven. Vrouwen voelen zich daar vaak schuldig on-

der. Door daarover te praten wordt duidelijk dat ze daar niet een

uitzondering in zijn en wordt het zoelen naar oplossingen makkelijker.

Wa..t doe je nog meeJL .i.n da..t ondelldeel. TJuU.n.i.ng en begel.ud.

- 10 -

De Khooi .U.. opgvU.ciJ.t doolt de. Vakbond. Hee.6t da.t nog ge.voigm vooJt

de opzet, b-i.jvooJtbe.e.id -i.n de. .

- 11 -

PROJECT NATUURKUNDE EN TECHNIEK

In MoMENTopname 1 en 2 is een overzicht gegeven van het onderzoek, dat

tot nu toe gedaan is in het project Natuurkunde en Techniek naar het

beeld, dat leerlingen hebben van de techniek en wat hun houding ertegen-

over is.

Het ging daarbij alleen nog om de leerlingen van de tweede klassen mavo,

havo en vwo. Deze groep bleek slechts een vaag beeld te hebben van wat

techniek inhoudt, een beeld, dat bovendien belangrijke hiaten vertoont.

Voor meisjes geldt dit in nog sterkere mate dan voor jongens. Er zou

een samenhang kunnen zijn tussen het feit, dat slechts weinig meisjes

kiezen voor een technische opleiding en het feit, dat juist meisjes een

smal en vertekend beeld van de techniek hebben.

De keuze om het onderzoek uit te voeren in tweede klassen mavo, havo

en vwo is ingegeven door de overweging dat leerlingen aan het eind van

deze klas reeds keuzen moeten doen, die gevolgen hebben voor hun ver-

volgopleiding en toekomstig beroep. Het is van belang te weten of zij

die keuzen maken met een juist beeld van de verschillende mogelijkheden,

waarvan de techniek er één is.

Men kan ook voor andere leeftijdsgroepen beargumenteren dat het van be-

lang is te weten wat hun beeld van en houding tegenover techniek is. In

het project Natuurkunde en Techniek wordt dan ook onderzoek gedaan in

andere klassen: laatste klas basisonderwijs, vierde klas havo en vwo,

- 12 -

eerste klas mto. Voor dat onderzoek in het bijzonder is onlangs een

nieuwe medewerker in het project benoemd, die zich elders in deze MoMENT-

opname nader voorstelt: Falco de Klerk Wolters.

In een vol0end nummer van MoMENTopname wordt meer informatie gegeven

over dit vervolgonderzoek.

In dit nummer besteden we aandacht aan een ander deel van het attitude-

onderzoek, dat binnen het project Nat~urkunde en Tehcniek wordt gedaan,

namelijk de internationale vergelijkingen.

Op de GASAT-3 conferentie in Londen, april vorig jaar (zie MoMENTopname

1, p. 5-7) hebben wij voorgesteld om in een aantal andere landen aan on-

geveer 200 leerlingen een Engelse versie voor te leggen van de vragen-

lijst, die wij ontwikkeld hadden, en de resultaten daarvan te bespreken

op een internationale workshop, om te zien of deze resultaten te gebrui-

ken zijn voor een meer uitgebreid internationaal vergelijkend onderzoek.

Het bleek, dat in verschillende landen belangstelling was voor dit soort

onderzoek. Dat is niet verwonderlijk gezien het feit, dat er nauwelijks

van dit soort onderzoeken naar wat leerlingen denken van techniek ge-

daan zijn.

Mede door andere contacten zijn nu in totaal in 11 landen vragenlijsten

afgenomen: Australië (door 2 verschillende instituten), België, Canada,

Frankrijk, Hongarije, Kenia, Nigeria (door 2 verschillende instituten),

Polen, Groot-Brittannië, Verenigde Staten, Zweden.

De resultaten van 7 landen zijn reeds ontvangen en verwerkt, de andere

worden binnenkort verwacht .

- 13 -

Van 6-11 maart a.s. houden we een internationale workshop in Eindhoven

om met de onderzoekers, samen met vertegenwoordigers van Nederlandse

instituten (SVO, SLO, CITO, TH Twente), van het ministerie van O&W en

van het MENT-project de resultaten te bespreken.

Het gaat er daarbij om, dat er onderzocht wordt of het mogelijk is om

één of meer onderzoeksinstrumenten (vragenlijsten) te maken, waarmee in

de deelnemende landen het beeld van en de houding tegenover techniek van

leerlingen vastgesteld kan worden. Ook willen we onderzoeken welke ver-

schillen er daarbij te zien zijn tussen jongens en meisjes. De proble-

matiek van de geringe aantallen meisjes, die een technische opleiding

kiezen, blijkt immers wereldwijd te zijn. Eventuele verschillen tussen

verschillende landen zouden informatie kunnen geven over de wijze waar-

op dit probleem verminderd zou kunnen worden. Daarom vinden we dit in-

ternationale onderzoek van belang om meer inzicht te krijgen in onze

eigen situatie.

We hopen en verwachten, dat de komende workshop een belangrijke bijdrage

zal leveren aan het internationale onderzoek naar het denken van leer-

lingen, en in het bijzonder meisjes, ten aanzien van techniek.

Na afloop van de workshop zullen we zeker ook in MoMENTopname een weer-

gave geven van het verloop en de resultaten van deze bijeenkomst.

Marc de Vries

- 14 -

EERSTE VROUW

• De Nieuwe Leraren Opleidlal (NLO) la I'.IDdbcn>ea beeft 11a1erea de eeráe tweedell"Uda bevoelde Iera-rea wla- aa utuartwade af1etnerd. Oaeier bel! be-vindt dcb -vrouw RialUie Dirae-Toa.-,.. ZIJ la de eerale vrouw aaa wie de NLO eea tweep'Uda be-voet:dbeld heelt verleead. Baar af1cstadeerde maa-aelljke collela's slja (v.l.n.r.): T . vu der ~ A.·

. ~ .. ~ ..... a ... eD R. Coale. Heel biJ8oa• der la dat de doeealea wla- a aatuarkaade die de NLO allnert. la baa opleidlal te aoakea bellbea 1~ krqea md praktiJkopdrachten la werkplaa&aea ea Ra&e la bM bedrijfsleven. Dat la van 1root belan1 ala ldJ later neDtaeel la laaD 1evea op ocbolen die be-l'lleJIBierlcbt werken. -la de MTS.

Eindhovens Dagblad 4-2-1986

- 15 -

~~~ WAT ~~~sS

- 16 -

"top-tien" jongens.

rang- rang-nummer % nu!TITler 't

onderwerp jongens jongens meisjes meisjes

- :~. ·mr •~-c. ~ e·~~~ 59 8 26

- ;':A, :·.71:1:' : ?. 37 4 39

- . t ~~ .,_, ... mter.rme•: 3 35 12 18

- :..\1 t, ,;p ;IC'l"f' :tr• t met 4 29 46 '7?C t :~~t.~·~: e"'~l Je J!:.l tuur

- 17 -

*-score

- 18 -

Congres in Oisterwijk

Aktief beleid • veretst voor

vrouwenbanen (van een onzer wnlaaaeefsten)

OISI'ERWIJK - Nederland Is beland in het tijdperk van de 'positieve aktie'. De Amerikanen waren al tien jaar geleden zo ver met hun 'affinnatlve action', ofwel emancipatie gericht personeelsbeleid Managers namen concrete stappen om vrou-wen in alle regionen van bedrijven en instellingen aan de bak te krijgen. De stand van zaken werd scherp in de gaten ge-houden. en steeds geêvalueerd De Amerikanen hebben veel van hun doelstellingen inmiddels bereikt. In Nederland staat het beleid nog in de kinderschoenen.

Tijdens een congres van het Provinciaal Opbouw Orgaan Noord-Brabant en de Volluohoae-school Oisterwijk viel te beluiste-ren hoe bedrijven en overheid be-zig zijn gestalte te geven aan posi-tieve aktie.

.. Positieve aktie is niet zomaar 'mt v' in personeelsadvertentie& zetten. Je maakt een concreet plan met een duidelijk meetbaar doel en een vastgestelde tijdallmiet Het doel is altijd dat vrouwen In een bepaald bedrijf in elke beroeps-groep een ev

. Naast alle morele argumenten voor positieve aktie Is het nodig en nuttig voor de economie. Ondanluo de werkloosheld Is er oo beoaaide plekken nog altijd vraag naar mensen. Deze tekorten komen juist voor in typlach 'mannelijke' bolwerken, zoals In het manage-ment of de automatisering. Vrou-wen moeten aangemoedigd wor-den om daar In te springen," be-toogt De Jong. _.:....t...

.Een bedrijf dat :djn ~neelsbeleld meer wil afstemmen op vrouwen zal niet van de ene op de andere dag resultaten :den. Je kunt als vrouwelijke werkzoeken-de of werknemer niet zomaar we-ten dat de bewuste onderneming zijn beleid op je heeft afgestemd Je ztet nog al te vaak dat er geen vrouwen solileiteren als een in-stelling eenmaal over de streep is."

I N

I N N

"0

"' .D Ol

"' 0 VI c Q) > 0 .r; "0 c w

- 19 -

MENT-STUDIEDAG

Op 27 mei a.s. organiseert het MENT-projekt weer een studiedag, te

Amersfoort.

In de ochtend zal gepresenteerd worden wat het MENT-projekt tot nu

toe heeft gedaan op het gebied van natuurkunde op mavo/havo/vwo en

het Middelbaar Technisch Onderwijs.

's Middags zullen gastspreker/sters verschillende deelgebieden met

betrekking tot 'Vrouw en Techniek' belichten:

-hoe gaan vrouwen met techniek om?

-overheidsbeleid

-automatisering in de techniek

De studiedag is in de eerste plaats bedoeld voor beleids-en emanci-

patiemedewerker/sters op het gebied van vrouw en techniek en natuur-

wetenschappen, maar ook andere belangstellenden zijn welkom, zolang

er plaats is.

Geinteresseerden kunnen kontakt opnemen met het MENT-projekt,

tel. 040-473095/474191.

Annita Altinq

r r t

t

t • i I i ·'

I

- 20 -

----------------------~-~ · -·.~ \.•W.'f. .. ... "'* ............ ....... .... (Door Jeroren van Sambeeck)

.De dekaan voor de meisjes op de mavo waar ik vandaan kom, had niet eens de for-mulieren voor de mts", vertelt Ellse Jong-kind (4e jaar). Zij studeert evenals de andere meisjes die nog aan het woord komen aan mts 'Leonardo da Vinci' in Eindhoven .• Je wordt beschouwd als een manwijf als je als meisje naar de mts gaat". Ellse ging naar de mts omdat de interesse voor techniek werd gewekt toen ze bij haar thuis aan het bou-wen waren.

M"rcia cl Wert (4 jaar) dnkt dat cl meeste meis-Jes. die een technlsdte studie willen beginnen, zich nit"ts aantrekken van vooroordelen of tegenwerking. .Als een meisje een technische opleiding kiest, zal d"t vaak zijn omdat ze niet anders kan. Zo was het met mij ook. Ik vond techniek altijd al leuk en de ta-len waren op scl)ool een mislukking. Oe keuze voor een t

- 21 -

In het Elndhoveue aUn de laatste lUd diverse Initiatieven genomen om melajea te Interaseren voor een teehnl""he atudle. Vorl1 jaar OrJ&Illaeer· de .,Leonardo da VInd" een speelale voorllchtlnp-dal voor ""'lsjea en dit jaar houdt de Katbolleke MTS ao'n bljeenkomat en wel op donderdal 28 fe-bruari van 13 tot 16 uur. En lul but nol Jeaat: de Teehnlaehe HOJ~hool Elndhovea 1af een paar

weken geleden een boekje uit over meujes op het mlddelbaar teehnlaeh onderwlja. Zevendubend ex-emplaren •Un landelUk venpreld. Vooral voor schooldekanen Is het een belanrwekkend boekje.

In het biJJaande artikel ziJn meujea van de neu-trale mts en penoneel van de neutrale en de ka-tholieke mts aan het woord over de problematiek van het melaje en de teehnucbe studie.

meisjes interesseren voor technisch onderwijs

schouwen je manwijr'

• Elloe JonJidnd, Mary-Ann Lamenen Marcia de Wen.

ging stage Jopen bij Campina en toen Ik 'daar aan kwam, was het woord 'vrouwelijk' op het formulier al doorgehaald. Wat moelen we nou met je?, vroegen ze zich daar af". Marcia liep ook stage bij Campina: .. De leiding vond dat een meisje In overall eigenlijk niet kan". Op de onderhoudsafdeling waar ze werk-te, reageerde men echter wel positief. Nog een ervaring van Ellse: . Ik ging naar een intro-

ductiebijeenkomst voor mijn stage bij de PTT. Ik was d~ar het enige meisje en ze vroegen: zit je niet verkeerd?. Later was het hardstikke IPUk. Ik moest regelmatig de baan op en kwam bij veel mensen thuis. Het viel me op dat de mensen onder de dertig en boven de vijftig ers positief waren. Er was een mevrouw van rond de negentig jaar die me zei: was dat In mijn tijd maar mogelijk geweest" .

t

, ..

... ~ ' ........ ~ ll"a',. ..... .... '.")(t.a • .......c".I'~----.. -----.... --··.-·-------"IA.W'"I"~~.~:~ ... ~ ..... Eindhovens Dagblad 14-2-1986

- 22 -

STUDIEDAG VHTO

De stichting Vrouwen en Hoger Technisch Onderwijs (VHTO) orga-

niseerde op 23 januari j. 1. een studiedag over emancipatie. Do-

centen en directieleden op HTS'en waren uitgenodigd deze dag bij

te wonen.

De studiedag was goed bezocht: van bijna elke HTS (40 instel-

lingen) was er tenminste 1 persoon aanwezig.

Het programma bood een algemeen ochtendprogramma.

De staatssecretaris voor onderwijs had hier zullen spreken,

maar zij werd weggeroepen om verantwoording af te leggen in de

Kamer zodat haar toespraak door het hoofd van de afdeling HTO,

de heer Beekhof werd uitgesproken.

HET MINISTERIE Hij wees erop dat het relatieve aandeel van meisjes op HTS'en

in de laatste twee jaar verminderde: niet omdat er minder meis.ies

komen maar doordat er meer jongens naar de HTS gekomen zijn.

Hij wees op de initiatieven die van de kant van het Ministerie

genomen worden ter bevordering van de toestroom van meisjes

naar de technische richtingen. Zo is het VHTO die nog qesubsi-

- 23 -

dieerd wordt tot augustus 1987 de mogelijkheid geboden in de

laatste 1~ jaar nog onderzoek te doen. Verder wordt uitgekeken

naar herintrede cursussen voor (technische) leraressen.

Verder werd gewezen op de mogelijkheden die ontstaan als de

niP-uwe lvceum nota qeëffectueerd zal worden: meer meisjes dan

voorheen zullen dan een vakkenpakket krijgen dat de mogelijk-

heden opent tot het volgen van bijvoorbeeld de HTS.

Tenslotte werd qesproken over de mogelijkheden die door de klus-

tering van HBO-instellingen ontstaan om nieuwe opleidingen

samen te stellen, bijvoorbeeld : een pakket met een groot deel

electronica maar ook cursussen uit de fysiotherapie opleidingen

van nu, waarmee men een "medisch electronicus" zou worden. Dit

soort samengestelde pakketten zouden meisjes wellicht meer aan

kunnen spreken.

BEDRIJFSLEVEN

Na deze rede kwam de heer Heyndijk, personeelsfunctionars

bij Dupont aan het woord. Hij benadrukte hoe belangrijk vrouwen

als doelgroep voor de HTS'en zijn en de verschillen met de

Amerikaanse situatie waar er door actief beleid in het verleden

nu veel meer vrouwen dan in Nederland in de leidinggevende en

technische functies te vinden zijn.

Mevrouw Bollwerk momenteel werkzaam als chemisch ingenieur bij

ESSO chemie werkte verder uit hoe een actief beleid voor vrouwen

- 24 -

eruit kan zien voor het bedrijfsleven. Het schema voor "positieve

actie" kan echter ook op de scholen toegepast worden.

VHTO Als laatste sprak mevrouw Marinussen medewerkster van de VHTO

over concrete maatregelen die de school zelf kan nemen. Omdat

haar aanbevelingen zo dicht bij de mogelijkheid voor het MTO

staan is haar lezing hierachter vrijwel onverkort opgenomen.

's Middags ging de groep uiteen in discussie groepen.

Hier kon dieper op de suggesties die in de lezingen gedaan waren

ingegaan worden. De groepen werden geformeerd rond de volgende

thema's:

1. Voorlichting aan en werving van meisjes;

2. De integratie van emancipatiebeleid in het beleid van

HTO-instellingen;

3. Activiteiten voor en begeleiding van studentes en

4. De HTS als werkterrein voor vrouwen.

Deze discussies brachten voor velen de zo nodige concretisering

van de suggesties van 1de morqen.

Zowel in de groep die met voorlichting bezig ging als in groep

4 die over het doceren als vrouw in een mannengemeenschap ont-

stonden initiatieven om na de conferentie verder te gaan met

hetzelfde onderwerp.

Deze afspraken werden beklonken met een borrel .

- 25 -

Weinig vrouwen kiezen 'n ambachtelijk beroep

IVan een onar lltutaeeeretaila BeoiiOIIIIIche verzlqpel'ateral Zû:enl en A. KappeUne van de

UTRECHT • P. H. van Zeil Coppello lataatuecretana SOcl·

Utrechts Nieuwsblad 17-2-1986

Zaanstad krijgt mogelijk centrum voor technische opleiding vrouwen

· · ZAANSTAD- De werklleversor-. !lal'lisatie Federatie Metaafen Elek-trotechniek (FME) overweeKt in ·zaanstad een technisch opleidings-centrum voor vrouwen te beginnen. Wethouder W. Jonker vertefde gis-teren dat de FME het centrum denkt te bekostigen uit de voor op-leidingen bedoelde gelden, waar-over men als gevolg van de cao-on-derhandelingen lcim beschikken. Men heeft (althans voorlopig) Zaan-stad als vestigingsplaats gekozen, omdat hier relatief veel werkloze vrouwen zijn. · Of het centrum er werkelijk komt,

hangt ar van de resultaten van een onderzoek. ·De meeste aandacht zal uitgaan naar opleidingen op het ge-bied van de fijnmechanica.

De ZaanJander 14-11-1985

ale Zaken) hebben toea'eRid dat lU leder maximaal ss.ooo gulden zullen bllclrasm In een ond~k naar de knelpunten bil bet In dienat nemen van vrou-wen In ambachtelllke beroepen.

Het Hoofdbedrljflcllap Am· bachten beeft opdracht voor het onderzoek popoven en het zal worden p!daan door het Onder-.aeken Collectief Utrechl In 'bet ambllcbt' - beroepen al8 acboenmaker, llllld. bouwvak-ker, loodcleter. limmerman or lnatallaUetecbnlcua - werken naar verboudlni ftlnl& vrou-wen, terwiJl er toch veel behoefte la un aoed p!&choold penoneel.

WeWcht dat het onderzoek ertoe kan bljclrqen dat meer vrouwen In de toekomat een ambachte-llik beroep kiezen, ao verwacht het HooMbedrlJflcllap.

- 26 -

LOES MARINUSSEN HTS - EMANCIPATIEBELEID

Zoals u hebt gehoord van voorgaande sprekers, kunnen stimuleringsakties

om de toetreding van vrouwen tot traditionele mannenberoepen te vergro-

ten, veel effekt hebben .

De situatie in het Amerikaanse bedrijfsleven is daar een voorbeeld van.

Het geheel van maatregelen leidde tot een sterke steiging van de deel-

name van vrouwen aan technische opleidingen (van 3% naar 11%).

Ook bij de politie in Nederland is het effekt van een stimuleringsbe-

leid duidelijk: vrouwelijke politieagenten worden al heel normaal.

Een stimuleringsbeleid voor vrouwen zou als aandachtspunten kunnen

hebben:

1. OP MEISJES GERICHTE WERVING EN VOORLICHTING .

2. DE SITUATIE IN HET HTO ZELF EN HET BIJBEHORENDE ARBEIDSVELD.

Het HTO is van oudsher niet ingesteld op vrouwelijke studenten en heeft

daardoor, mogelijk onbewuste, belemmeringen in zi ch voor meisjes.

Op meisjes gerichte werving en verandering in het HTO zelf moeten

liefst gelijktijdig plaatsvinden, want het is niet fair vrouwelijke

studenten te stimuleren naar het HTO te gaan als het HTO zelf, of het

bijbehorende arbe idsveld niet op hen is ingesteld.

- 27 -

Ten eerste: WERVING EN VOORLICHTING.

Wat kunt u nu konkreet doen als u de voorlichting en werving van uw in-

stelling ook op meisjes zou willen richten?

Hier volgt een lijstje met mogelijke aktiviteiten.

Ten eerste zou het bestaande voorlichtingsmateriaal van uw instelling

aangepast kunnen worden. Dit voorlichtingsmateriaal zou in tekst en

afbeeldingen stimulerend voor meisjes gemaakt moeten worden. Als in uw

voorlichtingsmateriaal afbeeldingen voorkomen, zal een plaatje waarop

ook HTS-sters in aktie te zien zijn, meer aanspreken. Ook middels de

tekst kan men meisjes meer aanspreken, als niet alleen de "hij"-vorm

gebruikt wordt. Zo is er bv. een HTS die als tekst op voorbedrukt

briefpapier had staan "Geachte meneer, uw zoon heeft zich opgegeven,"

etc. Ook meisjes kregen deze brief.

Een goed begin voor de voorlichtingsfolder zou kunnen zijn:

"Onze HTS biedt zowel voor meisjes als voor jongens interessante stu-

dierichtingen." Met één dergelijke zin kunt u niet volstaan. De gehele

informatie over het HTO zou beter moeten worden aangesloten op de in-

teresses van meisjes. Vele werkende vrouwelijke ingenieurs ervaren dat

tijdens hun werk een groot beroep gedaan wordt op hun sociale vaardig-

heid. Men moet veel overleggen, veel met mensen werken. Men is niet

alleen met techniek bezig.

De voorlichting vanuit het HTO zou zich dus niet alleen hoeven te rich-

ten op de zuiver technisch gelnteresseerden, maar op een bredere groep

door duidelijk te maken dat het HTO meer te bieden heeft dan alleen

techniek.

- 28 -

Het tweede punt is het gebruik maken van

speaifiek op meisjes gei'iaht voorZiahtingsmatei'iaal

Een voorbeeld van specifiek op meisjes gericht voorlichtingsmateriaal

is de folder "Een bijzondere keuze".Hierin komen HTS-sters aan het woord

die hun ervaringen op het HTO en op hun werk vertellen.

Dit voorlichtingsmateriaal kunt u gebruiken naast, of als aanvulling

op, het voorlichtingsmateriaal over uw instelling. Specifiek op meis-

jes gericht voorlichtingsmateriaal biedt de ideale mogelijkheid om

kennis te maken met technische vrouwen die eerder de keuze voor tech-

niek hebben gemaakt. Een keuze voor het HTO wordt minder erg voor po-

tentiële HTO-studentes als ze zien dat ze niet de enigen zijn en als

ze zien dat het heel veel verschillende normale vrouwen zijn, niet te

vatten in één stereotype. De angst om in een dergelijke situatie je

vrouwelijkheid te verliezen leeft nog steeds.

Er zijn middelbare scholen die het voorlichtingsmateriaal groeperen

naar meisjes- en jongensopleidingen. Algemene informatie over het HTO

zal meisjes dan niet bereiken, maar specifiek op meisjes gericht ma-

teriaal zal zeker op de meisjesplank terecht komen. Ook om die redenen

is het belangrijk dat HTO-instellingen het specifieke voorlichtings-

materiaal zo veel mogelijk gebruiken.

Het volgende punt is ook een specifiek op meisjes gerichte aktie, het

organiseren van een speaiale voorZiahtingsdag voor meis jes.

Op de HTS-en in de regio Twente is hiermee ervaring opgedaan.Gezamen-

- 29 -

lijk organiseerden zij de afgelopen 3 jaar een open dag voor meisjes.

De meisjes die zo'n dag bezoekenervaren deze als heel prettig. Afge-

lopen jaar waren er 40 deelnemers. Het is nog te vroeg om het effekt

van deze dag te meten aan het aantal inschrijvingen op deze HTS-en.

De TH's hebben al wel effekt kunnen meten. Zij organiseren al langer

speciale introduktiedagen voor meisjes. En samen met de algemeen maat-

schappelijke ontwikkelingen rondom roldoorbreking, heeft dit tot een

verdrievoudiging van het aantal studentes geleid.

Het volgende aandachtspunt bij werving en voorlichting is het

erbi j betrekken van vrouwelijke s tudenten en/o f docenten

Niet alleen uit schriftelijk materiaal moet blijken dat er meerdere

vrouwen op de HTS zitten , maar ook door hun daadwerkelijke aanwezig-

heid bij voorlichtingsaktiviteiten. Dit geldt zowel voor open dagen

als op de instellingen zelf, als voor HTO-voorlichting op de Middel-

bare scholen. Op de HTS in Dordrecht zijn hier goede ervaringen mee

opgedaan . De dekaan neemt daar altijd een vrouwelijke studente mee bij

bezoek aan een middelbare school. Het blijkt dat HTS-sters vaak zeer

gemotiveerd zijn om dit soort dingen te doen .

Ook opvang voor middelbare school-meisjes bij open dagen, door een

HTS-ster kan erg prettig zijn. Ce HTS-ster kan een potentiële stu-

dente een rondleiding door de school geven en ondertussen vertellen

hoe het is om op de HTS t e z itten.

Het laatste aandachtspunt in dit kader is de bewustmaking van de

dekanen uit het voortgezet onderwijs.

- 30 -

MtVJ::: DANK ZIJ SUBSIDIE ARBEIDSBUREAU

Bouwplaats in Utrecht voor technische vrouwen

!Van een onzer verslaggeefsters)

' De tlen-proeenlan!geUng werd

UTRECHT - Vrouwen met een technische oplel-' ding kunnen sinds kort In Utrecht praktijkervaring opdoen bij een leerllngs-bouwplaats, speelaal voor vrouwen. De bouwplaats Is gehuisvest aan de Lan .. ge Nleuwstraat, de subsi-dies ervoor zijn vrijwel, rond.

Dat werd YrljdqmOrptl be-keadgemaakt op eea voorlleh-tlapbljeenko- van het Pro-viDelaal Steaapaat E......,lpa-tle over de -•oemde tlen-proeebtarerellnc.

Deze houdt In dat Onteetelljk Arbeld.lbureaua tien proeentl van hun scbollngabudget moe-ten besteden ten bate van vrou-wen die na een aantal Jaren zon-der betaald tn!rk weer een be· taalde baan or een opletding wll· ten. Het geld voor de leerling· bouwplaats komt onder meer ult de tlen-procentaregellng.

Het Utrechtse Gewestelijk Ar· beldsbureau besteedde · In dit verband In 1985 anderhalf mJI.· )oen gulden. Het geld ging onde~ meer naar een scboUnpproject voor ziekenverzorgenden, de Stichting vrouw en werk, de All-da de Jong~~ehool. de stichting KOM

- 31 -

Het is ook nuttig om aandacht te schenken aan hen, die invloed hebben

op de studiekeuze van meisjes. Bijvoorbeeld de schooldekanen . Uit er-

varingen van HTS-sters blijkt nogal eens dat dekanen meisjes afraden

naar het HTO te gaan. Deze HTS-sters hebben hun zin doorgezet, maar

anderen wellicht niet.

De HTO-instellingen zouden de dekanen in hun regio moeten laten weten

dat de HTS ook voor meisjes iG, dat meisjes het in het algemeen goed

doen in het HTO en dat het de HTS-sters vaak goed bevalt op school.

Dan volgen nu de aktiviteit en binnen het HTO zelf.

Een gevolg van op meisjes gerichte werving i s dat het HTO ook daadwer-

kelijk moet laten zien dat er iets verandert, daadwerkelijk moet laten

blijken dat het een belangrijk aandachtspunt is.

Hier volgt een lijstje vanaktiviteitenen aandachtspunten voor het HTO

zelf .

Als eerste punt staat hier het selektie- en t oe latingsbeleid

op.

Als het HTO de deelname van vrouwen wil verhogen zal ze in ieder geval

de vrouwelijke studenten die zich aanmelden moeten aannemen. Dus bij

studieri chtingen waar een stop op zit, in ieder geval de mei sjes toe-

laten.

De HZS in Rotterdam heeft al een dergelijk beleid. Zij hanteren de 50%

norm : tot het moment dat er evenveel meisjes als jongens zijn, wordt elk

toelaatbaar meisje toegelaten.

- 32 -

de s tudieinhoud.

Op sommige punten hebben vrouwelijke studenten andere informatie nodig

dan mannelijke studenten. Een voorbeeld hiervan is de voorbereiding op

de arbeidsmarkt. Met medewerking van de docent sociale vaardigheden zou

een lesprogramma opgezet kunnen worden, waarin aan bod komen:

-Kombinatie werk en privé, bijvoorbeeld de mogelijkheid om werk en een

gezin met kinderen met elkaar te kombineren,

-Informatie over vrouwen in mannenbe.roepen,

-Sollicitatietraining: studentes moeten leren omgaan met vragen over

hun privéleven tijdens sollicitatiegesprekken,

-Loopbaanplanning: zowel voor studentes zelf als voor hun werkgever is

duidelijkheid over hun toekomstplannen gewenst,

-De ontwikkelingen rond deeltijd en arbeidstijdverkorting in de tech-

nische sektor.

Wat de studie-inhoud betreft, liggen er waarschijnlijk nog meer mogelijk-

heden om deze aantrekkelijker te maken voor vrouwen. Zo denk ik dat sa-

mengestelde studierichtingen aantrekkelijk voor vrouwen kunnen zijn. In

het HBO-journaal van enkele maanden geleden stond een interview met een

student die, naar ik meen, elektrotechniek met fysiotherapie kombineerde.

Fysiotherapie wordt veel door meisjes gekozen. HTO-instellingen zouden

moeten nagaan, welke aantrekkelijke kombinaties mogelijk zijn.

Ook zou het zoeken van stageplaatsen, vanuit de interesse van vrouwen,

nieuwe moge! ijkheden kunnen opleveren. (Bv. bij de technische dier•st van

een zieken hu is)

- 33 -

Het volgende aandachtspunt voor het HTO zou de houding van docenten

moeten zijn.

In het algemeen vinden docenten dat zij de mannelijke en vrouwelijke

studenten in de klas op dezelfde manier behandelen, er op dezelfde

manier mee om gaan. Toch blijkt uit ervaringen van HTS-studentes dat

dit vaak niet het geval is.

Het valt bijna alle meisjes op dat de docent jongens bij de achternaam

noemt en meisjes bij de voornaam. Sommige docenten negeren het meisje,

omdat zij vinden dat zij niet op de HTS thuishoort. Sommige docenten

proberen meisjes op de kast te jagen en maken bij reaktie van het meisje

cynische opmerkingen over geëmancipeerd gedrag . Sommige docenten geven

vrouwelijke studenten het idee dat ze de domste van de klas zijn, door

bij de vraag of iedereen het snapt juist het meisje aan te kijken.

Andere docenten zijn overdreven aardig, waardoor de jongens vinden dat

je als meisje wordt voorgetrokken.

Uit de ervaringen van HTS-studentes blijkt dat docenten tegenover hen

een andere houding aannemen dan tegenover de mannelijke studenten.

Deze verschillen worden door de studentes als vervelend ervaren. Zij

willen zo weinig mogelijk opvallen. Daar de docenten zich meestal niet

bewust zijn van hun verschil in houding, zou het goed zijn om op de in-

stellingen aandacht te schanken aan deze problematiek.

situatie van HTS-sters

Deze situatie wil ik nader toelichten.

Het meest kenmerkende van deze situatie is dat ze een minderheid vormen.

- 34 -

Ze zitten in een uitzonderingspositie. Dit beperkt hun bewegingsvrijheid.

De HTS-ster valt op. Iedereen weet wat ze doet en hoe ze zich gedraagt.

Het is bekend of ze een les verzuimt, of ze vaak en lang met één jongen

praat, of ze tegen schuine moppen kan. Ze wordt vaak niet als individu

gezien, maar als vertegenwoordigster van haar sekse. Als zij iets fout

doet is het kommentaar al snel dat vrouwen zoiets niet kunnen. De HTS-

ster wordt ineerste instantie argwanend bekeken en moet vechten voor

haar plekje in de klas, voor waardering voor haar studiekapaciteiten e.d.

Zolang vrouwelijke studenten in het HTO in een dergelijke uitzonderings-

positie zitten, hebben ze het moeilijker dan mannelijke studenten.

Toch zullen velen van u nooit of zeer incidenteel gekonfronteerd zijn

met specifieke problemen van HTS-sters. Dat komt omdat, zo heeft onder-

zoek uitgewezen, meisjes in een duidelijke minderheidspositie(minder

dan 10%) één gangbare strategie hanteren. Deze bestaat uit hard werken,

niet opvallen, het sekseverschil in de studie ontkennen en vooral nooit

klagen. Ze willen geen zeurpiet zijn.

Toch is er wel het één en ander aan de hand, zo blijkt uit VHTO-bij-

eenkomsten. De VHTO organiseert bijeenkomsten, waarop HTS-sters erva-

ringen kunnen uitwisselen. Deze worden druk bezochten de behoefte om

met elkaar te praten over welke houding zij het beste in kunnen nemen

op school is groot. Ze hebben het soms knap moeilijk in hun eentje.

Het zou goed zijn als op de HTO-instelling een vertrouwensfiguur aan-

wezig zou zijn, zodat studentes de mogelijkheid geboden wordt ter

plekke hun problemen te bespreken. Op verschillende HTS-sen is men van

plan een mentor voor vrouwelijke studenten in te stellen. Als studen-

- 35 -

tes dan willen praten, weten ze in ieder geval waar ze naar toe moeten.

Een mentor zou ook gedurende de stageperiode een belangrijke rol kunnen

spelen. De stage is voor HTS-sters een eerste duidelijke konfrontatie

met de buitenwereld. Dok hier staat men vaak wantrouwend tegenover haar

kunnen en zoekt men naar een houding ten opzichte van het meisje.

Men vindt het bijvoorbeeld moeilijk om een meisje boven zich te hebben.

Van sommige meisjes hoor je dat ze zo alert zijn op hun omgeving dat

ze zich niet meer kunnen ontspannen tijdens het werk. Soms is deze

alertheid overdreven, maar soms ook noodzakelijk, gezien de verhalen

over ongewenste intimiteiten op de werkplek. Voor meisjes met dergelijLe

stageproblemen zou een mentor, in dit geval een vrouwelijke, van grote

betekenis kunnen zijn.

Wellicht bestaat bij u nu de vrees dat met meer vrouwelijke studenten

ook meer problemen de HTS worden binnengehaald. Dat is niet zo, omdat

naarmate de deelname van vrouwen aan het HTO groter wordt, de proble-

matiek rond de uitzonderingspositie kleiner wordt en weer kan leiden

tot het opheffen van de mentorfunktie.

Het is een tijdelijke maatregel, waarmee het HTO zijn goede wil kan la-

ten zien, ook naar potentiële studentes toe.

Het volgende aandachtspunt voor het HTO is de vastlegging van een

emancipatiebeleid in het overige beleid van de instellingen.

De VHTO heeft een emancipatiebeleid ontwikkeld, waarvan de belangrijkste

facetten net genoemd zijn. Bij de uitvoering van emencipatieaktiviteiten

is het juist de samenhang van de aktiviteiten, die het renedement van de

afzonderlijke aktiviteiten verhoogt. Een enkele, éénmalige aktie heeft

- 36 -

weinig effekt, maar juist het werken op alle fronten tegelijk zal de

norm "techniek is niets voor meisjes" doorbreken. Daarom is het van be-

lang dat formeel wordt vastgelegd dat de HTS verantwoordelijkheid draagt

voor het gehele emencipatiebeleid. Een mogelijkheid hiertoe is de opname

van het emancipatiebeleid in het instellingswerkplan, gerntegreerd in het

overige beleid van de instelling. De verantwoordelijkheid ligt dan bij

de instelling en met de praktische uitvoering zouden één of meer perso-

neelsleden belast kunnen worden.

Tenslotte nog enkele opmerkingen over de arbeidsmarkt

voor technische ingenieurs. Ook deze is niet gewend aan vrouwelijke

ingenieurs. Toch blijkt het geen probleem te zijn voor vrouwen om werk

te vinden, zo blijkt uit de eerder genoemde VHTO-enquete. Plusminus BOt

van de vrouwelijke ingenieurs heeft binnen 3 maanden na het afstuderen

een baan. Voor bouwkunde is de situatie minder rooskleurig. Er is geen

gebrek aan bouwkundig ingenieurs en de vrouwelijke bouwkundig ingenieurs

moeten in deze sektor dan ook knokken voor een baan. Zij zijn langer

werkloos en moeten veel langer solliciteren dan de overige vrouwelijke

ingenieurs. Het ziet er naar uit dat in de bouwkunde sektor vrouwelijke

ingenieurs meer moeite hebben met het vinden van een baan dan hun manne-

lijke collega's.

De HTO-instellingen kunnen hier een rol in spelen door enerzijds vrouwe-

lijke ingenieurs goed voor te bereiden op de arbeidsmarkt en anderzijds

de arbeidsmarkt voor te bereiden op de komst van vrouwelijke ingenieurs.

- 37 -

Er is een verschil tussen vrouwen en mannen in de manier waarop zij

aan werk komen. Meer vrouwen dan mannen vinden een baan via afstudeer-

opdracht of stage. Een bedrijf waar een HTS-ster stage loopt, heeft de

mogelijkheid om op een vrijblijvende menierervaring met vrouwelijke

ingenieurs op te doen. Kennelijk valt de kennismaking vaak goed uit.

tn'tV.O -2 I AfdelmK\ oortg

- 38 -

'Vrouwen emanciperen marine' . AMSTERDAM, 9 dec. -

De persoonlijke ervari,. die mannen aan boord van een ma· rincsehip hebben met vrouwo-lijke collega's heeft een JUnsti· a• invloed op hun houdmg en opvattingen over het aamenwcr· ken met vrouwen aan boord. Dit is een van de conclusies die dn. N. Gu111 na een onderzoek va~~ ~ jaar noteerde in zijn procfacbnft ,.Vrouwen aan boord", warop hij morgen zal promoveren tot doctor in de so-ciale wetenschappen aan de Vrije Univcnitcit van Amstcr· dam.

Tegen het eind van januari 1981 vcrtrok het marineschip Zuiderkruis. Voor het cent in de Nederlandse geschiedenis venrok een marineschip met zowel vrouwelijke als mannclij· kc bemannin&Sicdcn aan boord. Een jaar lang bestudeerde Guns de houding van de mannen to-8CIIOYcr dit uperimcnt.

Hij stelde vut dat de vcran· ~rins in de houdins en opvat· 11nacn tegenover het van:n met

vrouwen aan boord gunstiger was naarmate de marinemannen een minder oppvervlakkig con-tact met de vrouwen hadden. De verandering in houding en opvattingen wu dan ook veel minder gunstig bij hogere on· derofficieren en hogere officie· ren dan bij de mannen uit de gemengde diensten. Vooral ho-acre ondcrorficicrcn met vrou-wen in hun afdclina zaacn in de vrouwen een bedrciaing, omdat zij direct verantwoordelijk wa-ren voor de prestaties van vrou-wen en voor een eventuele cfa. Jin~ in de prestatic van hun af. dcltna.

Traditioneel Bij de aanvana va~~ het c•pe-

riment toonden de mannen een matia pooilieve houding, terwijl hun vcrwa.:htingcn omtrent de effecten van vrouwen aan boord neutraal tot licht ongunstig wa-ren. Opmerkelijk is dat jongo-ren (16 tot en met 25 jaar) aan boord het meest traditioneel

dachten en een nop] negatieve houdins badden teaencm:r ae-lijl

- 39 -

MENT publicaties betreffende het MTO

Alting, A.(red) De positie van meisjes bij het middelbaar tecMisch onderwijs

Verslag van 2 studiedagen voor docenten en directeuren MTO.

Eindhoven, MENT 8.5-01, 198.5.

Bosch v.d.- Verschuren, J. MTS, Meisjes: Goed idee ! Eindhoven, MENT

8.5-02, 198.5.

(Voorlichtingsbrochure voor (MAVO) meisjes 40 blz., format A.5:

bevat leraren handleiding 8.5-02a).

Gall, M., P. Verbeek MTS-meisjes in de klas Wat vinden MTS-jongens van

meisjes in de klas en wat doet de leraar, Eindhoven, MENT 8.5-10,

198.5.

Raat, J.H (red) Meisjes en middelbaar tecMisch onderwijs en leerlingwezen

De positie van meisjes bij het technisch onderwijs aan 16 tot 20

jarigen, Eindhoven, MENT 83-07, 198.5.

Udo, S. Voorlichting over de MTS speciaal voor meisjes Eindhoven, MENT

8.5-06, 198.5.

Udo, S. De stand van zaken in cijfers. Verslag van de resultaten van een

schriftelijke enquête onder MTS-directies over de positie van meisjes

bij het Middelbaar Technisch Onderwijs. Eindhoven, MENT 8.5-11,

198.5.

Projectkrant: MoMENT opname verschijnt 4 x per jaar onder redactie van

A. Alting en S. Udo.

Tevens verkrijgbaar bij het MENT project:

Platform Meisjes en Techniek. Aanbevelingen voor de bevordering van

vrouwen emancipatie in het middelbaar TecMisch Onderwijs,

Eindhoven 198.5.

Deze publicaties zijn (gratis) aan te vragen bij:

MENT -project

TH Eindhoven

Afdeling Technische Natuurkunde

Postbus .513

5600 MB Eindhoven

- 40 -

Metaalindustrie wil tneer vrouwen in dienst netnen

(Va..,. ooclaal-ndacllel

DEN HAAG - De metaallndu.-trl~ at~tt ernaar ..-r vrouwen In dienst ~ nemen. Het opletdlnp-instltuut voor de metaallnduatrle begint daarom met nieuwe opl~ldinaen voor meisjes. In aeptember gaan die opleldlnaen van atart In Schledam en Zaanstad, later ook In West-Brabant en In GeldMland

Het Hn~ jaar zullen ongeveer honderd meisjes van 18 jaar en ouder ~!nemen aan de opleldlnc van tweeèneenhalf jaar. De koaten bedragen 4.5 miljoen. Daarvan zal de bedrijfstak zelf 2, 7 miljoen voor zijn rekening nemen.

Het mlniaterie van Sociale Za-ken en Werk&elegenheld draagt 0,8 miljoen lUiden bij. Gewes~lijke arbeldabureaua en gemeenten la gevraagd ook geld te stoppen In het project.

De stichting Opleidins en Ont-wikkellna: voor de MNal- en Elektrotec:hnlache lnduatrle die de opleidingen wrzorct. wordt be-stuurd door werltpyers en vak-bonden. Voorzitter A. Groenevelt

· van de stlchtlnl zei etstenD dat de opleldlngscapacl~it in de metaal-lnduatrle la te~lopen van zes-duizend In de jaren zeventic tot tweeduizend leerlingplaatsen In 11182.

Negatief De metaalinduatrle kent het

probleem dat er ~ weinig jonge-ren te vinden zijn voor een opl~ldlnc In die bedrljfatak. .Steeds mftr jongeren beschikken niet over de coede vooropleldlnc om zich In de metaal verder ~ acho-len," zei Groeneveil .Bovendien luunpt de metalektro-lnduatrl~

• Arle o-u: ~~qaüef beeld .---a.lapa. met het nqatleve beeld van de maBSa-ontslaaen In het verleden".

De metaallnduatrie heeft jaar-lijD vier- tot vijfduizend vaklie-den nodlc. Bovendien la er een omVIIfllrljk ochollnpproçamma nociJc voor de mensen die nu al In de metaalinduatrte werken. Jaar-lijD zullen vijftienduizend tot twintlcdulzend werknemen moe-ten worden bljgelchoold, zei Groe-neveil

Eindhovens Dagblad 19-2-1986