49
PERKEMBANGAN HISTORIS PERKEMBANGAN HISTORIS PERKEMBANGAN HISTORIS PERKEMBANGAN HISTORIS PSIKOLOGI PSIKOLOGI PSIKOLOGI PSIKOLOGI DEPARTEMEN PENDIDIKAN NASIONAL DEPARTEMEN PENDIDIKAN NASIONAL DEPARTEMEN PENDIDIKAN NASIONAL DEPARTEMEN PENDIDIKAN NASIONAL UNIVERSITAS PENDIDIKAN INDONESIA UNIVERSITAS PENDIDIKAN INDONESIA UNIVERSITAS PENDIDIKAN INDONESIA UNIVERSITAS PENDIDIKAN INDONESIA 2008 2008 2008 2008 BAHAN PERKULIAHAN PEMAHAMAN PERILAKU INDIVIDU Oleh NANDANG BUDIMAN

DASAR-DASAR PEMAHAMAN PERILAKU INDIVIDU [Compatibility

  • Upload
    lynga

  • View
    238

  • Download
    4

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: DASAR-DASAR PEMAHAMAN PERILAKU INDIVIDU [Compatibility

PERKEMBANGAN HISTORIS PERKEMBANGAN HISTORIS PERKEMBANGAN HISTORIS PERKEMBANGAN HISTORIS

PSIKOLOGI PSIKOLOGI PSIKOLOGI PSIKOLOGI

DEPARTEMEN PENDIDIKAN NASIONALDEPARTEMEN PENDIDIKAN NASIONALDEPARTEMEN PENDIDIKAN NASIONALDEPARTEMEN PENDIDIKAN NASIONAL

UNIVERSITAS PENDIDIKAN INDONESIAUNIVERSITAS PENDIDIKAN INDONESIAUNIVERSITAS PENDIDIKAN INDONESIAUNIVERSITAS PENDIDIKAN INDONESIA

2008200820082008

BAHAN PERKULIAHAN PEMAHAMAN PERILAKU INDIVIDU

OlehNANDANG BUDIMAN

Page 2: DASAR-DASAR PEMAHAMAN PERILAKU INDIVIDU [Compatibility

PRISTIWA PENTING DALAM SEJARAH PSIKOLOGI

• 400 SM ���� Hipokrates mengaitkan karakteristik kepribadian dengan tipe tubuh dan mengajukan teori fisiologis (lawan dari teori demonologis) tentang p enyakit mental

• 350 SM ���� Aristoteles menekankan observasi objektif perilaku manusia dan mengajukan tiga prinsip yang menjelaskan asosiasi ide.

• 400 M ���� Sant Agustine, dipengaruhi oleh ide Plato, melakukan intropeksi cermat dalam confessions.

• 1650 ���� Rene Deskretes mengkarakterisasi hubungan tubuh-pikiran sebagai suatu interaksi.

• 1651 ���� Thomas Hobbes mengawali asosiasionisme dengan menyatakan bahwa semua ide berasal dari pengalaman sensorik.

Page 3: DASAR-DASAR PEMAHAMAN PERILAKU INDIVIDU [Compatibility

• 1690 ���� John Locke mengembangkan pendapat Hobbes satu langkah lebih maju dengan menyatakan bahwa saat lahir pikiran adalah seperti kertas kosong (tabula rasa)

• 1749 ���� David Hartley memformalkan doktrin asosiasionisme dan mengemukakan dasar neurologist untuk memori.

• 1781 ���� Critique of Pure Reason karangan Immanuel Kant menyerang asosiasionisme dan pendekatan nativistik; Kant sangat mempengaruhi ahli filsafat dan ahli psikologis selanjutnya.

• 1809 ���� Franz Gall dan Johann Spurzheim memberikan pengaruh frenologi untuk mempelajari bidang (fakultas) mental pengaruh frenologi untuk mempelajari bidang (fakultas) mental dan fungsi otak.

• 1821 ���� Pierre Flourens melakukan eksperimen penting pertama dalam lokalisasi fungsi otak.

• 1822 ���� Friedrich Bessel mengukur perbedaan individual dalam waktu reaksi untuk observasi astronomic.

• 1838 ���� Johannes Muller merumuskan doktrin energi saraf spesifik.

• 1846 ���� Ernst Weber menurunkan hukum kuantitatif pertama dalam psikologi.

Page 4: DASAR-DASAR PEMAHAMAN PERILAKU INDIVIDU [Compatibility

18501850 Hermann von Helmholtz mengukur Hermann von Helmholtz mengukur kecepatan konduksi impuls saraf.kecepatan konduksi impuls saraf.18591859 Charles Darwin menerbitkan Charles Darwin menerbitkan The Origin The Origin of Species, of Species, yang menyatakan teori evolusi yang menyatakan teori evolusi melalui seleksi alam.melalui seleksi alam.18601860 Gustav Fechner menerbitkan Gustav Fechner menerbitkan Elements Elements of Psychophysics, of Psychophysics, dimana ia mengajukan dimana ia mengajukan berbagai metoda untuk mengukur hubungan berbagai metoda untuk mengukur hubungan antara stimuli fisik dan sensasi.antara stimuli fisik dan sensasi.18691869 Sir Francis Galton mempelajari Sir Francis Galton mempelajari perbedaan individu dan menerapkan konsep perbedaan individu dan menerapkan konsep perbedaan individu dan menerapkan konsep perbedaan individu dan menerapkan konsep Darwin tentang adaptasi seleksi kepada Darwin tentang adaptasi seleksi kepada evolusi ras.evolusi ras.18791879 Wilhelm Wundt membuka laboratorium Wilhelm Wundt membuka laboratorium psikologi formal pertama di University of psikologi formal pertama di University of Leipzig.Leipzig.18831883 G. Stanley Hall mendirikan laboratorium G. Stanley Hall mendirikan laboratorium psikologis pertama di Johns Hopkins psikologis pertama di Johns Hopkins University, Amerika.University, Amerika.

Page 5: DASAR-DASAR PEMAHAMAN PERILAKU INDIVIDU [Compatibility

1885 ����Hermann Ebbinghaus menerbitkan penelitian eksperimental pertama tentang memori.

1890 ���� Principles of Psychology karangan William James diterbitkan di Amerika Serikat.

1892 ���� Edward Titchener di Cornel University mendirikan ”strukturalisme” yang berpengaruh besar dalam psiko logi Amerika.

1898 ����Edward Throndike melakukan beberapa eksperimen terkendali pertama tentang proses belajar pada hewa n.

1900 ���� Sigmund Freud menerbitkan The Interpretation of Dreams, yang menjelaskan banyak idenya tentang psikoanalisis.

1905 ����Alfred Binet dan Theodore Simon memperkenalkan tes inteligensi pertama.

1906 ���� Ivan Pavlov menerbitkan hasil penelitiannya tentang pengkondisian klasik.

1908 ����Penerbitan An Introduction to Social Psychology oleh William McDaugall menandai inagurasi formal bidang psikologi sosial.

Page 6: DASAR-DASAR PEMAHAMAN PERILAKU INDIVIDU [Compatibility

1912 Max Wertheimer menerbitkan formulasi pertama te ntang psikologi Gestalt.

1913 John B. Watson menerbitakan pengaruh besar dala m perjalanan psikologi dengan manifesto behaviorismenya.

1917 Wolfgang Kohler menerbitkan hasil penelitiannya tentang pemecahan masalah pada primata.

1922 Edward Tolman mempresentasikan ide awalnya tent ang purposive behaviorism.

1929 Karl Lashley menerbitkan Brain Mechanisms and Intelligence.1929 Karl Lashley menerbitkan Brain Mechanisms and Intelligence.

1935 Louis Thurstone mengembangkan analisis factor.

1938 B.F. Skinner menerbitkan The Behavior of Organisms, yang meringkas riset awal tentang pengkondisian operan.

1949 Donal Hebb, dalam Organization of Behavior, mengemukakan tentang teori yang menjembatani kesenjangan antara neurofis iologi dan psikologi.

Page 7: DASAR-DASAR PEMAHAMAN PERILAKU INDIVIDU [Compatibility

• 1950 ���� William Estes meletakan landasan untuk pendekatan matematika dalam teori belajar.

• 1954 ���� Ahli psikologi Swiss, Jean Piaget, menerbitakan The Construction of Reality in the Child, yang memfokuskan perhatiannya pada perkembangan kognitif.

• 1957 ���� Noam Chomsky menerbitkan Syntactic Structures, suatu buku yang menjelaskan pendekatan kognitif terhadap perilaku bahasa.

• 1958 ���� Herbert Simon dan sejawatnya menerbitkan Elements of a Theory of Human Problem Solving, yang memformulasi a Theory of Human Problem Solving, yang memformulasi masalah psikologi klasik dalam pengertian model pen golahan informasi.

• 1962 ���� David Hubel dan Torsten Weisel menemukan hubungan antara aktivitas neuron individual di korteks visua l dengan ciri spesifik suatu stimulus visual.

• 1979 ���� Jurnal Cognitive Science dan masyarakat dengan nama yang sama dibentuk, yang berfungsi mengkatalisis ri set tentang kapasitas representasi dan komputasi pikiran.

Page 8: DASAR-DASAR PEMAHAMAN PERILAKU INDIVIDU [Compatibility

PERSPEKTIF DALAM MEMAHAMI PERILAKU

CARA PANDANG/MODEL ANALISIS PERILAKU ORGANISME

� PERILAKU ORGANISME BERSIFAT KOMPLEKS� PERILAKU ORGANISME BERSIFAT KOMPLEKS� HANYA SEBAGIAN KECIL PERILAKU

ORGANISME YANG DAPAT DIJELASKAN OLEH SATU PERSPEKTIF

� AGAR LEBIH MEMAHAMI MEKANISME PERILAKU ORGANISME

Page 9: DASAR-DASAR PEMAHAMAN PERILAKU INDIVIDU [Compatibility

PERSPEKTIF DALAM PERSPEKTIF DALAM PSIKOLOGIPSIKOLOGI

�� PERSPEKTIF BIOLOGISPERSPEKTIF BIOLOGIS�� PERSPEKTIF PERILAKU PERSPEKTIF PERILAKU

(BEHAVIORISME)(BEHAVIORISME)PERSPEKTIF KOGNITIFPERSPEKTIF KOGNITIF�� PERSPEKTIF KOGNITIFPERSPEKTIF KOGNITIF

�� PERSPEKTIF PSIKOANALITIKPERSPEKTIF PSIKOANALITIK�� PERSPEKTIF PERSPEKTIF

FENOMENOLOGIFENOMENOLOGI

Page 10: DASAR-DASAR PEMAHAMAN PERILAKU INDIVIDU [Compatibility

PERSPEKTIF BIOLOGISPERSPEKTIF BIOLOGIS�� TOKOH : HIPOKRATES TOKOH : HIPOKRATES �� BAPAK ILMU BAPAK ILMU

KEDOKTERAN KEDOKTERAN �� BERUPAYA MENGKAITKAN PERILAKU BERUPAYA MENGKAITKAN PERILAKU

ORGANISME DAN PROSES MENTAL ORGANISME DAN PROSES MENTAL DENGAN PERISTIWA LISTRIK DAN DENGAN PERISTIWA LISTRIK DAN KIMIAWI YANG TERJADI DI DALAM KIMIAWI YANG TERJADI DI DALAM TUBUH TERUTAMA DI DALAM OTAK TUBUH TERUTAMA DI DALAM OTAK TUBUH TERUTAMA DI DALAM OTAK TUBUH TERUTAMA DI DALAM OTAK DAN SISTEM SYARAFDAN SISTEM SYARAF

�� YANG MENDASARI PERILAKU DAN YANG MENDASARI PERILAKU DAN PROSES MENTAL ADALAH PROSES MENTAL ADALAH NEUROBIOLOGINEUROBIOLOGI

�� IMPLIKASINYA TERUTAMA IMPLIKASINYA TERUTAMA OPTIMALISASI KEDUA BELAHAN OTAKOPTIMALISASI KEDUA BELAHAN OTAK

Page 11: DASAR-DASAR PEMAHAMAN PERILAKU INDIVIDU [Compatibility

PERSPEKTIF PERILAKUPERSPEKTIF PERILAKU

�� PAHAMNYA DISEBUT PAHAMNYA DISEBUT �� BEHAVIORISMEBEHAVIORISME�� TOKOH : JOHN. B. WATSON PADA AWAL TAHUN TOKOH : JOHN. B. WATSON PADA AWAL TAHUN

1990AN1990AN�� PERILAKU ADALAH AKTIVITAS SUATU PERILAKU ADALAH AKTIVITAS SUATU

ORGANISME YANG DAPAT DIDETEKSI, ORGANISME YANG DAPAT DIDETEKSI, SEPERTI BERBICARA, TERTAWA, MENANGIS.SEPERTI BERBICARA, TERTAWA, MENANGIS.

�� PADA PERSPEKTIF INI YANG DILIHAT PADA PERSPEKTIF INI YANG DILIHAT �� PADA PERSPEKTIF INI YANG DILIHAT PADA PERSPEKTIF INI YANG DILIHAT PERILAKU ORGANISME KETIMBANG PADA PERILAKU ORGANISME KETIMBANG PADA OTAK DAN SISTEM SYARAFTNYAOTAK DAN SISTEM SYARAFTNYA

�� SALAH SATU CABANG BEHAVIORISME ADALAH SALAH SATU CABANG BEHAVIORISME ADALAH PSIKOLOGI STIMULUS RESPONS (S PSIKOLOGI STIMULUS RESPONS (S –– R)R)

�� SS--R MEMPELAJARI STIMULI YANG RELEVAN DI R MEMPELAJARI STIMULI YANG RELEVAN DI LINGKUNGAN, RESPONS YANG DITIMBULKAN LINGKUNGAN, RESPONS YANG DITIMBULKAN STIMULI TERSEBUT, DAN HADIAH ATAU STIMULI TERSEBUT, DAN HADIAH ATAU HUKUMAN YANG TERJADI SETELAH RESPONS HUKUMAN YANG TERJADI SETELAH RESPONS TERSEBUTTERSEBUT

Page 12: DASAR-DASAR PEMAHAMAN PERILAKU INDIVIDU [Compatibility

STIMULUS (S)STIMULUS (S)STIMULUS (S)STIMULUS (S)

MEKANISME PERILAKU

DALAM BEHAVIORISME

RESPONS RESPONS RESPONS RESPONS (R)(R)(R)(R)

Page 13: DASAR-DASAR PEMAHAMAN PERILAKU INDIVIDU [Compatibility

FORMULA PERILAKU FORMULA PERILAKU

MENURUT TEORI BEHAVIORISMEMENURUT TEORI BEHAVIORISME

S S �������� R, stimulus diterima, muncul responsR, stimulus diterima, muncul respons

S S �������� O O �������� R, stimulus diterima organisme, lalu R, stimulus diterima organisme, lalu S S �������� O O �������� R, stimulus diterima organisme, lalu R, stimulus diterima organisme, lalu

organisme meresponsorganisme merespons

ww

S S �������� O O �������� r e r e �������� R, R,

Page 14: DASAR-DASAR PEMAHAMAN PERILAKU INDIVIDU [Compatibility

PERSPEKTIF KOGNITIF

SEBAGIAN KEMBALI PADA AKAR KOGNITIF DARI PSIKOLOGI ����

PERSEPSI, DAYA INGAT, PENALARAN, PEMUTUSAN PILIHAN.SEBAGIAN LAGI REAKSI TERHADAP BEHAVIORISMEPENELITIAN TENTANG KOGNISI MODERN DIDASARKAN PADA ASUMSI :1) Hanya dengan mempelajari proses mental kita dapa t sepenuhnya 1) Hanya dengan mempelajari proses mental kita dapa t sepenuhnya memahami apa yang dilakukan oleh suatu organisme2) Kita dapat mempelajari proses mental secara obek tif dengan memfokuskan pada perilaku spesifik, sama seperti ya ng dilakukan oleh ahli perilaku, tetapi menginterpretasikannya d alam kaitan proses mental dasar. DALAM INTERPRETASI MENGGUNAKAN ANALOGI ANTARA PIKIRAN DAN KOMPUTER ���� informasi yang masuk diproses dengan berbagai cara : dipilih, dibandingkan, dan d ikombinasikan dg informasi lain yang telah ada dalam memori, ditr ansformasikan, disusun kembali dan seterusnya.

Page 15: DASAR-DASAR PEMAHAMAN PERILAKU INDIVIDU [Compatibility

Contoh interpretasi konitif

� Respons jika seseorang dicemooh oleh orang yang tidak dikenal, dikenal, pernah menyakitkan

� Respons terhadap cemoohan orang yang tidak dikenal cenderung lemah/tidak diabaikancenderung lemah/tidak diabaikan

� Respons terhadap cemoohan orang yang dikenal cenderung lebih kuat/lebih agresif dari pada respons kepada yang tidak dikenal

� Respons terhadap cemoohan orang yang pernah menyakitkan cenderung lebih agresif dan kuat dari pada respons kepada yang tidak dikenal atau dikenal saja.

� Pengetahuan yang ada dalam kognisi yang disebut dengan struktur kognitif (tidak dikenal, dikenal, dan pernah menyakitkan) yang mengendalikan perilaku

Page 16: DASAR-DASAR PEMAHAMAN PERILAKU INDIVIDU [Compatibility

PERSPEKTIF PSIKOANALITIK

� Tokoh : Sigmund Freud� Asumsi dasar teori Freud adalah bahwa sebagian

besar perilaku manusia berasal dari proses bawah besar perilaku manusia berasal dari proses bawah sadar (unconcious)

� Sifat manusia pada dasarnya negatif; ia yakin bahwa kita didorong oleh instink dasar yang sama seperti hewan (terutama seks dan agresi)

� Dinamika perilaku ditentukan oleh id, ego, dan super ego

Page 17: DASAR-DASAR PEMAHAMAN PERILAKU INDIVIDU [Compatibility

PERSPEKTIF FENOMENOLOGI

� Perspektif fenomenologi sering disebut sebagai psikologi humanistik

� Menekankan kualitas yang membedakan manusia � Menekankan kualitas yang membedakan manusia dari hewan

� Kekuatan motif utama individual adalah kecenderungan ke arah pertumbuhan dan aktualisasi diri.

� Manusia memiliki potensi dan memiliki kebutuhan dasar untuk mengembangkan potensinya sampai penuh (aktualisasi diri)

Page 18: DASAR-DASAR PEMAHAMAN PERILAKU INDIVIDU [Compatibility

FITRAH = POTENSI

2 dari 3 geja la utam a 1 dari 5gejala m inor

dema mberke panjanganlebih d ari 3 bulandiare kronis

lebih d ari 1 bulanberula ng maupunterus- meneruspenur unan

berat badanlebih d ari 10%dalam 3 bulan

batuk k ronis

selama lebihdari 1 bulani nfeksi pada mulutdan tenggor okan

diseb abkan oleh jamur Candida alb icanspembeng kakankele njar getah b eningyang me netap

di seluruh tubuhmunc ulnya

beru lang

Herpes zorter

bercak-b ercakgatal di se luruh

Page 19: DASAR-DASAR PEMAHAMAN PERILAKU INDIVIDU [Compatibility

Otak Merupakan Pusat

�Berfikir

�Berkreasi

�Beradab

�Beragama

Page 20: DASAR-DASAR PEMAHAMAN PERILAKU INDIVIDU [Compatibility

Pusat Kecerdasan

Sistem Limbik

Cortex Cerebri(Kecerdasan Rasional)

Lobus Temporalis(Kecerdasan Spiritual)

Sistem Limbik(Kecerdasan Emosional)

Page 21: DASAR-DASAR PEMAHAMAN PERILAKU INDIVIDU [Compatibility

SISTEM PENDIDIKAN SAAT INI(Berfokus di Otak Kiri)

• Logika

Otak KananOtak Kiri

• Musik• Logika• Kata/bahasa• Matematika• Urutan

• Musik• Gambar• Warna• Imajinasi• Kreativitas

Page 22: DASAR-DASAR PEMAHAMAN PERILAKU INDIVIDU [Compatibility

SISTEM PENDIDIKAN SAAT INI

Sistem Limbik Sebagai Pusat Emosi Belum Banyak Dilibatkan dalam

Pembelajaran

Sistem Limbik

Page 23: DASAR-DASAR PEMAHAMAN PERILAKU INDIVIDU [Compatibility

OTAK

1. Menyimpan Informasi

2. Menyusun Ulang Informasi

Ide Baru

Page 24: DASAR-DASAR PEMAHAMAN PERILAKU INDIVIDU [Compatibility

Semakin berlekukSemakin berlekukSemakin berlekukSemakin berlekuk

Semakin LuasSemakin Luas

Semakin CerdasSemakin Cerdas

Page 25: DASAR-DASAR PEMAHAMAN PERILAKU INDIVIDU [Compatibility

SISTEM PENDIDIKAN SAAT INI

Berfikir Lateral

Cenderung Linier tidak ada ruang untuk :

Berfikir Lateral

Berfikir Alternatif

Berfikir Nyeleneh

Berfikir Terbuka

Memandang ke arah lain

Page 26: DASAR-DASAR PEMAHAMAN PERILAKU INDIVIDU [Compatibility

Sistem Pendidikan yang Ideal

Optimalisasi Seluruh Otak

Penerimaan,

Otak Rasional

Otak Spiritual

Otak Emosional

Penerimaan, Pengolahan,

Penyimpanan, dan Penggunaan

Informasi Efisien

Page 27: DASAR-DASAR PEMAHAMAN PERILAKU INDIVIDU [Compatibility

Otak Spiritual

�Spiritual keagamaan�Akhlak mulia

Otak Emosional

�Pengendalian diriPerserta Didik

Aktif

SUASANA BELAJAR

PENDIDIKAN

SISDIKNAS 2003

Otak Rasional

�Pengendalian diri�Kepribadian

�Kecerdasan �Keterampilan

Aktif Mengembangkan

Potensi Diri

PROSES PEMBELAJARAN

PENDIDIKAN

Page 28: DASAR-DASAR PEMAHAMAN PERILAKU INDIVIDU [Compatibility

Pintu Masuk Informasi

Penglihatan

Pendengaran

PenciumanPenciuman

Perabaan

Pengecapan

Page 29: DASAR-DASAR PEMAHAMAN PERILAKU INDIVIDU [Compatibility

PERBANDINGAN KOMPUTER DAN OTAK

Digunakan menjadi aus Digunakan bertambah canggih

• Keyboard

• CPU

• Monitor

• Panca Indra

• Otak

• Perkataan, tindakan, sikap

Page 30: DASAR-DASAR PEMAHAMAN PERILAKU INDIVIDU [Compatibility

Jenis KecerdasanJenis Kecerdasan

1. Linguistik2. Matematika3. Spasial TAMBAHAN3. Spasial4. Kinestetik5. Musik6. Antar pribadi7. Inter pribadi

TAMBAHAN1. Naturalis2. Eksistensia3. Spiritualis

Page 31: DASAR-DASAR PEMAHAMAN PERILAKU INDIVIDU [Compatibility

Hukum Dasar OtakHukum Dasar Otak

(Dryden, 2001)(Dryden, 2001)

1.1. Otak Otak menyimpanmenyimpan informasiinformasi dalam dalam selsel--selselsarafnyasarafnya

2.2. Otak Otak mempunyaimempunyai komponenkomponen untuk untuk menciptakanmenciptakankebiasaankebiasaan dalam dalam berpikirberpikir dan dan berperilakuberperilakuOtak Otak menyimpanmenyimpan informasiinformasi dalam bentuk dalam bentuk katakata, , kebiasaankebiasaan dalam dalam berpikirberpikir dan dan berperilakuberperilaku

3.3. Otak Otak menyimpanmenyimpan informasiinformasi dalam bentuk dalam bentuk katakata, , gambargambar, dan , dan warnawarna

4.4. Otak tidak membedakan fakta dan ingatan. Otak tidak membedakan fakta dan ingatan. Otak Otak bereaksibereaksi terhadapterhadap ingataningatan samasama persispersisdengan dengan reaksinyareaksinya terhadapterhadap faktafakta

5.5. ImajinasiImajinasi dapatdapat memperkuatmemperkuat otakotak dan dan mencapai mencapai apaapa sajasaja yang yang dikehendakidikehendaki

Page 32: DASAR-DASAR PEMAHAMAN PERILAKU INDIVIDU [Compatibility

Hukum Dasar Otak

(Dryden, 2001)

6. Konsep dan informasi dalam otak disusun dalam bentuk pola-pola

7. Alat indra dan reseptor saraf menghubungkan otak dengan dunia luar. Latihan indra dan latihan fisik dengan dunia luar. Latihan indra dan latihan fisik dapat memperkuat otak

8. Otak tak pernah istirahat. Ketika otak rasional kelelahan dan tak dapat menuntaskan pekerjaan, otak intuitif akan melanjutkannya

9. Otak dan hati berusaha dekat. Otak yang diasah terus menerus akan menjadi semakin bijak dan tenang

10. Kekuatan otak juga ditentukan oleh makanan fisik yang diterima otak.

Page 33: DASAR-DASAR PEMAHAMAN PERILAKU INDIVIDU [Compatibility

Pembelajaran Belahan Otak Kanan dan Kiri

Sistem Pendidikan harus menyediakan model pembelajaran untuk kedua belahan otak kiri dan kana n

Page 34: DASAR-DASAR PEMAHAMAN PERILAKU INDIVIDU [Compatibility

Ruang KelasMusik lembutMusik lembut

Bau wangiBau wangi

Bersih/rapiBersih/rapi

Humor tinggiHumor tinggiHumor tinggiHumor tinggi

Page 35: DASAR-DASAR PEMAHAMAN PERILAKU INDIVIDU [Compatibility

LEMBAGA PENDIDIKAN• Mengajarkan kepintaran• Melatih kepekaan rasa

Page 36: DASAR-DASAR PEMAHAMAN PERILAKU INDIVIDU [Compatibility

Sistem Limbik

Sistem Limbik(Kecerdasan Emosional)

�� Otak Otak emosionalemosional berpusatberpusat didi sistemsistem limbiklimbik

�� KerjasamaKerjasama otakotak emosionalemosional dan dan rasionalrasional ��������

keputusankeputusan bijakbijak dan dan cerdascerdas

Page 37: DASAR-DASAR PEMAHAMAN PERILAKU INDIVIDU [Compatibility

TANDA-TANDA BERBAKAT

• Mempunyai ingatan yang kuat• Mempunyai logika dan keterampilan analisis yang kuatyang kuat• Mampu berfikir abstrak• Mampu membaca tata letak• Mempunyai keterampilan mekanis• Mempunyai bakat musik dan seni• Luwes dalam atletik dan menari• Pintar bersosialisasi

Page 38: DASAR-DASAR PEMAHAMAN PERILAKU INDIVIDU [Compatibility

Kecerdasan Emosional(Internal)(Internal)(Internal)(Internal)

• Memotivasi diri sendiri• Memotivasi diri sendiri• Bertahan menghadapi frustrasi• Mengendalikan dorongan hati

• Mengatur suasana hati• Mengelola stress

Page 39: DASAR-DASAR PEMAHAMAN PERILAKU INDIVIDU [Compatibility

WILAYAH KECERDASAN EMOSIONAL (Eksternal)

• Mengenali emosi diri• Mengelola emosi• Memotivasi diri• Mengenali emosi orang lain

Melalui dinamika Melalui dinamika kelompokkelompok

• Membina hubungan

EQ dapat diajarkan dan dikembangkan

Kemampuan menunda pemuasan sangat besar sumbangannya bagi Kemampuan menunda pemuasan sangat besar sumbangannya bagi kemampuan intelektual (Goleman, 1997)kemampuan intelektual (Goleman, 1997)

Page 40: DASAR-DASAR PEMAHAMAN PERILAKU INDIVIDU [Compatibility

INDIKATOR INTELEKTUAL

• Mudah menangkap pelajaran• Mudah mengingat kembali• Memiliki perbendaharaan kata yang luas• Memiliki perbendaharaan kata yang luas• Penalaran tajam• Daya konsentrasi baik• Senang dan sering membaca• Cepat memecahkan soal• Daya abstraksi cukup tinggi

Page 41: DASAR-DASAR PEMAHAMAN PERILAKU INDIVIDU [Compatibility

INDIKATOR KREATIVITAS

• Memiliki rasa ingin tahu yang besar• Sering mengajukan pertanyaan yang berbobot• Memberikan banyak gagasan dan usul terhadap

suatu masalahsuatu masalah• Mempunyai daya imajinasi yang kuat• Mampu mengajukan pemikiran, gagasan pemecahan

masalah yang berbeda dari orang lain• Mampu mengembangkan atau merinci suatu

gagasan (kemampuan elaborasi)

Page 42: DASAR-DASAR PEMAHAMAN PERILAKU INDIVIDU [Compatibility

INDIKATOR MOTIVASI

• Tekun menghadapi tugas• Ulet menghadapi kesulitan• Tidak memerlukan dorongan dari luar untuk • Tidak memerlukan dorongan dari luar untuk

berprestasi• Selalu berusaha berprestasi sebaik mungkin • Senang dan rajin belajar, penuh semangat, cepat

bosan dengan tugas-tugas rutin• Senang mencari dan memecahkan soal-soal

Page 43: DASAR-DASAR PEMAHAMAN PERILAKU INDIVIDU [Compatibility

PROSES IDENTIFIKASI POTENSI PESERTA DIDIK

DATA OBYEKTIF DATA SUBYEKTIFDATA OBYEKTIF• Skor tes inteligensi• Skor tes akademik• Skor tes kreativitas

DATA SUBYEKTIF• Ceklist perilaku• Nominasi oleh guru• Nominasi oleh orang tua• Nominasi oleh teman

sejawat• Nominasi diri sendiri

Page 44: DASAR-DASAR PEMAHAMAN PERILAKU INDIVIDU [Compatibility

CONTOH IDENTIFIKASI POTENSI PESERTA DIDIK

NO KEGIATAN YANG DILAKUKAN YA TIDAK

1 Suka berhitung

2 Suka main catur

3 Senang bermain teka-teki

4 Senang membaca berbagai artikel

5 Suka menulis

6 Suka membuat puisi

7 Mudah mengingat nama

8 Senang mendengarkan musik

9 Senang berimajinasi

10 Suka olah raga

11 Senang berorganisasi

Page 45: DASAR-DASAR PEMAHAMAN PERILAKU INDIVIDU [Compatibility

Contoh Nominasi Guru Pada Contoh Nominasi Guru Pada

Indikator KreativitasIndikator Kreativitas

NoNo Indikator KreativitasIndikator Kreativitas SkorSkor

11 22 33 44 JumlahJumlah

11 Memiliki rasa ingin tahu yang tinggiMemiliki rasa ingin tahu yang tinggi

22 Sering mengajukan pertanyaan yang Sering mengajukan pertanyaan yang berbobotberbobotberbobotberbobot

33 Memberikan banyak gagasanMemberikan banyak gagasan

44 Mampu menyatakan pendapat secara Mampu menyatakan pendapat secara spontanspontan

55 Mempunyai daya imajinasi yang kuatMempunyai daya imajinasi yang kuat

66 Senang mencoba halSenang mencoba hal--hal yang baruhal yang baru

Jumlah SkorJumlah Skor

Page 46: DASAR-DASAR PEMAHAMAN PERILAKU INDIVIDU [Compatibility

Hasil Penjaringan Potensi Peserta DidikMata Pelajaran Skala Prestasi

0 rata-rata 10Matematika *Sains *Pengetahuan *Pengetahuan Sosial

*

Bahasa *

Bimbingan Belajar Bimbingan Karir

Page 47: DASAR-DASAR PEMAHAMAN PERILAKU INDIVIDU [Compatibility

Peran Pendidik DalamPeran Pendidik DalamPeran Pendidik DalamPeran Pendidik Dalam

Mengembangkan PotensiMengembangkan PotensiMengembangkan PotensiMengembangkan Potensi

Peserta didik Peserta didik Peserta didik Peserta didik

• Memberikan kesempatan untuk bermain dan berkreativitas

• Memberikan suasana aman dan bebas secara dan bebas secara psikologis

• Disiplin yang tidak kaku, boleh mempunyai gagasan sendiri dan berpartisipasi secara aktif

• Memberi kebebasan berpikir kreatif dan partisipatif secara aktif.

Page 48: DASAR-DASAR PEMAHAMAN PERILAKU INDIVIDU [Compatibility

GAMBAR GAMBAR STRATEGI PEMBELAJARAN BERBASIS STRATEGI PEMBELAJARAN BERBASIS BIMBINGAN DAN KONSELINGBIMBINGAN DAN KONSELING

SISWAYANG

BERAGAM

RELIGIUSTEORI

EKONOMISOSIALPOLITIK

MENJADI

HIDUP

TAHU

PRIBADI

SOSIAL

BELAJAR

BERIMAN &BERTAQWA,

MANDIRI,

PARTISIPATIF

PELAJAR EFEKTIF

MASUKAN PROSES

KELUARAN

BERAGAM POLITIKESTETIK

TAHU

KERJA

BELAJAR

KARIER

EFEKTIF

PEKERJA PRODUKTIF

INDIVIDU - NILAI BELAJAR - BIMBINGAN

INDIVIDU/PRIBADI

Page 49: DASAR-DASAR PEMAHAMAN PERILAKU INDIVIDU [Compatibility

SEKIAN & TERIMAKASIH

Selamat mengembangkan keberbakatan intelektual, emosional, dan spiritual di lembaga pendidikan Anda.

Semoga kita termasuk insan yang pandai bersyukur.