1

2

DAGITI LINAONNA

Paulo Pahina Bilang Dagiti Kabusor nga Insekto ti Mais Asian Corn Borer (Agkutukut nga igges ti mais) 1 Corn Earworm (Igges nga agdadael ti bunga ti mais) 4 Corn Seedling Maggot (Ngilaw nga agperdi ti mais) 6 White Grub (Abaleng) 8 Armyworm (Arabas) 10 Cutworm (Arabas) 13 Corn Semi-looper (Dangan-dangan) 15 Corn Aphids (Aplat) 17 Locust (Balang / Pattubeng) 19 Common Field Rat (Bao) 21 Dagiti Saksakit ti Mula a Mais Downy Mildew 23 Northern Leaf Blight 23 Southern Leaf Blight 24 Leaf Rust 25 Corn Smut 25 Banded Sheath & Leaf Blight 26 Bacterial Stalk Rot 26 Corn Mosaic 27 Karnuayan a Ruruot ti Mais 30

3

DAGITI KABUSOR NGA INSEKTO TI MAIS

ASIAN CORN BORER (Ostrinia furnacalis Guenee)

Iloko: Agkutukot nga igges ti mais

Agdagup iti 52% ti pukaw agsipud ti dadael nga itden ti Asian Corn Borer.

Pabassiten na ti maapit GC (Green Corn) - 40-80% FC (Flint Corn ) - 20-70% (OPV) Pannakailadawan ti biag ti peste: Itlog

kasla siksik a puraw ti kita na ken nagrupo-grupo no maiyitlog (25-50 nga itlog/grupo)

Dagitoy ket masarakan iti akin-ngato ken akin-baba a paset ti bulong

Agpessa iti uneg ti 4-5 nga aldaw

1

4

Igges nga agkutukot (Larvae)

Kadelikaduan a parte ti panagbiag ti peste

Ti kapespessa nga itlog ket kolor rosas a kabuyog ti nangisit ken maris a kape a tudek iti bagina.

Ti kolor ti igges ket nalusyaw a de rosas santo agbalin a kiyote agingga nga agpukaw ti kolor.

T i n a a n - a n a y t i kadakkelna nga igges ket nalusyaw nga amarilyo ti kolor na. Agatiddog daytoy iti 17-29 mm.

Agdalan daytoy ti mamin-lima a daras ti panaglupos manipud 14-41 nga aldaw (kadawyan na ket 18 nga aldaw)

Daytoy ket abuten na iti 5-12 nga aldaw. Babassit a kulibangbang (Moth) Amarilyo a maris kape ti kolorna

ken addaan butek-butek iti payakna.

Ti nataengan a babai ket dakdakkel ti bagi na no m a i d a s i g i t i l a l a k i a kulibangbang.

2

5

Dadael nga itden ti peste

Addaan iti babassit nga abut (pinhole) ti balisungsung ti mais wenno bulong a saan pay nagukrad.

Naabutan a kayo ti mula ken puon ti pagbungaan ti mais.

Natukkol a kayo ken sabong ti mais

Pannakaperdi ti murdong ti ambuligan

No nakaro ti dadael, agtukkol ken maregreg ti bunga na

Maapektaran ti panagdakkel ti mula agingga a mataengan daytoy

Dagiti sabali a mula nga apektaran ti peste

bukakaw, soybeans, balatong, okra, kamatis, tabako, sili, unas, kapas, utong ken kamote.

Panangmanehar ti Peste Sanitasyon (panangmantine iti kinadalus ti pagtatalunan) Panaggigiddan a panagmula Panaggikkat ti 75% a sabong (detasseling) ti mais Panagibulos iti Trichogramma, earwig ken dadduma pay a natural a

kabusor ti peste Panagusar ti Bt a barayti ti mais

3

6

CORN EARWORM (Heliothis armigera Huebner)

Iloko: Igges nga agdadael ti bunga ti mais Sabali a nagan ti peste: Igges nga agdadael iti bunga ti kamatis Igges nga agdadael iti busel ti tabako Igges nga agdadael iti bunga ti kapas Igges nga agdadael iti bunga ti bukakaw

Dagiti mula a mabalinna nga apektaran ket mais, kamatis, utong, kapas ken ruruot. Pannakailadawan ti biag ti peste: Itlog Babassit a nagbubukel a puraw ken

saggaysa a naiyitlog kadagiti nalalangto a bubuok ti bunga a mais.

Agpessa iti 2-8 nga aldaw. Dagiti nataengan ket agitlog da met kadagiti

dadduma pay a mula a kas iti kamatis, utong ken sili.

Igges (Larvae) Kadaksan a parte ti biag ti peste Naduma-duma ti kolor da. Mabalin a maris ti

kape, nakusnaw a berde wenno de rosas a maris ti kape, ken dandani a ngumisit

Ti ulo na ket nakusnaw a maris kape ti kolor na

Ti naan-anayen ti edad na nga igges ket agatiddug iti agarup 2 a pulgada.

Buyon-buyon (Pupae) Ti buyon-buyon ket lumumlum ken agnaed iti uneg ti daga. Kalpasan

iti dua (2) a Domingo, rumuar ken agbalin a bassit a kulibangbang.

4

7

Babassit a kulibangbang (Moth) Ti simot-simot wenno babassit a

kulibangbang ket addaan iti berde a mata, akaba a ngiwat ken ti payak na ket umabut iti 1 1/2 a pulgada.

Ti makinsango a payak ket addaan iti saba-sabali a marka a kas kadagiti linya nga agkurba-kurba ken addaan iti kasla sawit a marka.

Ti akin-uneg a payak ket puraw ken adda nangisit a paset kadagiti iking daytoy.

Dadael nga itden ti peste Addaan abut a nanganan kadagiti bulong

(shotholes) Ti pannakadadael ti buok ti mais gapu iti

panagkaan iti igges sakbay ti polinasyon ket makapababa iti panagbagas ti bunga.

Ti direkta a pannakakaan ti binukel ket agresulta iti 10% a pukaw ti binukel ti mais.

Ti pannakaimpeksiyon ket mangpataud ti pannakasabidong dagiti taraken a dingwen.

Panangmanehar ti peste Mairekomenda iti nasapa a panagmula Liklikan ti panagmula iti asideg ti taltalon dagiti mula a kas ti

bukakaw, soybeans, mani, tabako, kapas, cowpea, kamatis, okra, pechay ken utong agsipud ta dagitoy ket agserbi a kas alternatibo a pagnaedan ti peste

Panangusar iti kemikal Agaplikar iti nagbubukel nga insektisidyo wenno agisprey direkta iti

balisungsung ti mula bayat iti inna panagdakkel (whorl stage) Agisprey iti insektisidyo (e.g. Carbaryl, Methomyl, Esfenvalerate, ken

Bifenthrin) direkta iti bunga.

5

8

Bayolohikal a pangkontrol Panagusar iti trichogramma Panagkontrol babaen ti tulong dagiti gagayem nga organismo kas ti

Brachymeria ovata, Microplitis croceipes, ken Tachinid. Panagusar iti predetor (insekto nga agkaan ti pada na nga insekto) a

kas iti Earwig ken Lacewing.

CORN SEEDLING MAGGOT (Atherigona oyzae Molloch)

Iloko: (Ngilaw nga agperdi iti mais)

Pannakailadawan ti biag ti peste: Itlog Immatiddog, sumileng a puraw ken agbalin a nalitem no ngan-ngani

agpessa Maiyitlog a saggaysa iti sirok ti bulong ti mais Mapessaan iti uneg ti 2-3 nga aldaw

6

9

Igges (Maggot) Ti agdadael a paset ti biag ti peste Igges nga immatiddog ken awan saka

na Krema a pumuraw ti kolorna Mamitlo a daras nga aglupos sakbay

nga agbalin a buyon-buyon (pupae) Piupa Kasla itlog ti manok ti itsura na ken nakusnaw a natangken a maris

kape ti kolor na. Daytoy ket abuten na ti 5-11 nga aldaw sakbay a rumuar a kas

ngilaw Nataengan (Ngilaw) Kolor dapo nga addaan 3 a

ngumisit a baled ti likod na iti nagbaetan ti ulo ken tengnged.

Adda tallo pares a nangisit a butek-butek iti maikatlo a paset ti buksit na.

Dadael nga itden ti peste Panagamarilyo ti naganus a bulong ken panagrunot ti linabagna Dagiti apektado a bunubon ket natungel ti panagdakkel da

Parte ti panagdakkel ti mula nga maapektaran Nakatubo a mula (emergence) agingga iti adda tallo inggana uppat a

bulong (whorl stage)

Dagiti mula nga alternatibo wenno mabalinda nga pagyanan Pagay, laya-laya (Panicum repens) ken Bermuda grass (Cynodon

dactylon)

7

10

Panangmanehar ti peste Sanitasyon wenno ti panangikkat kadagiti alternatibo a pagyanan ken

ruruot nga apektado Nadalus a panagpatanur ti mais Panagusar ti umiso nga insektisidiyo (Monocrotophos, Deltamethrin,

Methyl parathion, Diazinon) Liklikan ti panagusar iti sobra nga organiko a ganagan.

WHITE GRUB (Leucopholis irrotata Lin.)

Iloko: Abaleng

Daytoy ket larba ti May beetle wenno June beetle Daytoy ket maibilang iti pamilya Scarabaeidae Adda ti nasurok a 100 naduma-duma a kita daytoy nga insekto

Pannakailadawan ti biag ti peste Itlog Babassit, nasileng a puraw, ti itlog ket umabut ti 25 mm iti

kaakabana Maiyitlog iti daga iti kauneg nga 1-8 a pulgada Masarakan iti linabag ti daga Agbalin a nalitem daytoy sakbay a mapessaan Agpessa iti unos ti 10-16 nga aldaw (kadelikaduan a paset ti

panagbiag ti peste

8

11

Abaleng (Grub) Ti kappessa a larba ket puraw ti

kolorna agingga nga agbalin a nakusnaw a maris a kape

No naan-anayen ti edad ti abaleng, agbalinen nga amarilyo ti kolor na

Ti tiyan ti abaleng ket ngumisit agsipud ta dagiti linaon ti buksitna ket makita iti naingpis a kudilna.

Aglupos daytoy iti unos ti 252-336 nga aldaw (kaaduan na ket 290 nga aldaw)

Nataengan (Coleopterous beetle) Agatiddog iti 12-25 mm Kaaduan nga amarilyo agingga a

lumabbaga a maris a kape Ti berde a June beetle ket

addaan ti narangrang a kolor Dadael nga itden ti peste Natungel ti panagdakkel ti mula Maibus ken agrunot dagiti

babassit a ramut (root hairs) a pangappuanan ti panaglaylay ti mula agingga a matay.

Paset ti mula nga apektado Manipud panagtubo ken panagdakkel Uray ingana iti panagsabong no nakaro unay a naapektaran ti mula

9

12

Alternatibo a pagbiagan Adu a kita ti mulmula Dagiti nataengan ket agdadaelda kadagiti agbunga a kayo

Panangmanehar ti peste Ruotan ti talon tapno mapabassit ti bilang ti maiyitlog Isagana a nasayaat ti talon (panagarado ken panagsagad) sakbay a

mulaan Agaplikar iti Metarhizium anisopliae Araduen ti talon sakbay a ti abaleng ket makauneg iti saan a

maabutan a kauneg ti dalan ti arado. Pannakapaksiat babaen iti tulong dagiti natural a kabusor iti

aglawlaw a kas kadagiti parasitiko nga ampipit, Pelecinus polyturats ken Cordyceps fungus

Agaplikar iti granular nga insektisidyo (Diazinon) kabayatan iti panagmula no nakaro iti impestasion

Liklikan iti sobra a panagusar ti organiko nga abono

ARMYWORM Iloko: Arabas

Dagiti klase ti arabas: A) Arabas ti karuotan (Spodoptera exempta) B) Nangisit nga Arabas (Spodoptera mauritia) C) Kadawyan nga Arabas (Mythimna separata)

10

13

Pannakailadawan ti biag ti peste Itlog

Medyo nagbukel ken apagapaman a daplat Grupo no maiyitlog (200-300) iti parte ti bulong Agpessa ti unos ti 2-4 nga aldaw

Igges (Larvae) A) Arabas ti karuotan

Nakusnaw agingga a nalitem a maris a kape nga addaan ti nakusnaw a linya a nakabaled iti agsinnumbangir a bakrangna

Mamin-innem nga aglupos iti uneg iti 14-23 nga aldaw.

B) Nangisit nga Arabas Dagiti naan-anayen ti kadakkel na nga igges ket nangisit, adda batik

ti ulo na ken nalitem a maris kape ti kolor na. Addaan iti nakusnaw nga amarilyo a nailinya iti likod Alaen na ti mamin-innem a panaglupos iti unos ti 17 nga aldaw

C) Kadawyan nga Arabas Berde ti kolorna iti likod Nakusnaw ti nakabaled iti

duri Buyonbuyon (Pupa) Lumabbaga a maris kape ti kolor na Masarakan daytoy iti daga manipud 7-16 nga aldaw

Bassit a kulibangbang (Adult) Ti payak ket addaan iti kolor dapo nga addaan ti

sumagmamano a linya ken adda nangisit a butek iti asideg ti tengnga ti umuna a payak.

3-4 cm ti kaakaba ti payak ken 1.5cm ti kaatiddog

11

14

Dadael nga itden ti peste Ti bulong ti kaaduan

a maapektaran Ti naapektaran a

mula ket napisang-pisang, nabasa, kasla nagragadian dagiti iking ti bulbulong

No nakaro ti dadael, ti intero a mula ket makita nga iit laeng ti bulong na ti nabati.

Paset ti biag ti mula a maapektaran Agtubtubo ti mula agingga a dakkelen

Dadduma pay a mula nga apektaranna Pagay Bukakaw Unas ken dadduma pay a ruruot

Pannakamanehar ti peste Araduen ti talon tapno mapaksiat ti ruruot Agusar iti Nuclear Polyhedrosis Virus

(NPV) Agusar iti insektisidio a kas iti Carbaryl,

Monocrotophos, Azinphosethyl + BPMC.

12

15

CUTWORM

(Spodoptera litura Fabr.) Pannakailadawan ti biag ti peste Itlog Nagbukel, nasileng a puraw,

agitlog a kas grupo iti bulong wenno ania man a banag iti daga ken nabungon iti amarilyo a kiyote a dutdot

Ti maysa a kabaiyan ket makaiyitlog ti lima a grupo ti itlog (300 nga itlog kada grupo)

Agpessa ti 2-4 nga aldaw Larva (Igges) Berde ti kolor nga addaan

nalitem a kolor a naipasurot iti bagi na

Ti naan-anay a nataenganen nga igges ket addaan ti natarnaw nga amarilyo a kolor.

Addaan ti dua a nangisit a butek iti puon ti saka

Ti kaatiddug ti biag ti igges ket abuten na iti 20-26 nga aldaw

Buyon-buyon Lumabbaga a kiyote a masarakan ti daga ti unos iti 8-11 nga aldaw

13

16

Nataengan (Babassit a kulibangbang) T i k a a t i d d o g t i

kulibangbang ket abuten na iti 20-25 cm

Ti payak ket kolor natayengteng a maris a kape ken addaan iti nakusnaw a kolor a nailinya ken butek-butek

Ti sirkulo ti panagbiag na ket abuten na ti 30-60 nga aldaw.

Dadael nga itden ti peste Ti naganus pay a

mula ket isu ti nakaro a maapektaran

Naputed-puted t i sanga ken bulbulong ti mula

Ti bulong ken iit lang ti mabati wenno amin ket maibos

No ti daga ket nabasa, maputed dagiti mula iti ngatuen latta iti daga ket no namaga ti daga, ti larba ket agyan iti uneg ti daga isu’t gapuna a dagiti apektado a mula ket aglaylay.

Apektado a paset ti biag ti mula Manipud agtubtubo agingga agdakdakkel

14

17

Dadduma pay a mula nga apektado

Panangmanehar ti peste Araduen a nalaing ti talon tapno mapaksiat dagiti ruruot Agusar iti insektisidio a kas iti Monocrotophos, Carbaryl,

Azinphosethyl +BPMC Agisprey iti Nuclear Polyhedrosis Virus (NPV)

CORN SEMI-LOOPER (Chrysodeixis chalcites) Iloko: Dangan-dangan

Pannakailadawan ti biag ti peste Itlog Nasileng a puraw ti itlog Maiyitlog a saggaysa kadagiti bulong Agpissa iti uneg ti 3 nga aldaw

15

Bukakaw Ruruot

Mani Utong

Tabako Kapas

Unas Kamatis

Soybean Pagay

18

Igges/Larba (Larvae) Kadelikaduan a parte ti biag ti

peste Kasla agdangandangan no

agkarayam Aglemmeng ti daga Kaatiddog ti bagi ket abuten na ti

50 mm Kabayag ti larba nga agbiag ket

umabot iti 11-12 nga aldaw Agin-innayad nga agtignay

Buyon-buyon Pito (7) nga aldaw nga agbiag

Nataengan Maris a kape ken golden bronze

Dadael nga itden ti peste Ti bulong ket isu ti kangrunaan a kanen ti peste

Dagiti dadduma pay a mula nga apektado ti peste

16

Bukakaw Unas

Mani Soybean

Tabako Pechay

Pagay Tarong

Radish Balatong

19

Panangmanehar ti peste Araduen a nalaing ti talon tapno mapaksiat dagiti ruruot Agusar iti iumno a klase ti nsektisidio a kas iti Monocrotophos,

Carbaryl, Azinphosethyl +BPMC Agisprey iti Nuclear Polyhedrosis Virus (NPV)

CORN APHIDS (Rhophalosiphum maidis Fitch)

Iloko: Aplat

Pannakailadawan ti biag ti peste Nimpa Kas met laeng ti nataengan ti

itsura na ngem basbasit ken awanan payak

Nakusnaw a berde ti kolor na Agyan ken mangan iti parte ti mula

a kas kadagiti nataengan Nataengan (Adult) Natayengteng a berde ti kolor Adda payak ken awan ket agatiddog ti 0.39 a pulgada (10 mm). Nangisit ti antennae, saksaka ken dadduma pay a paset ti bagi na Sepsepen na ti tubbog ti mula

17

20

Ti kabaiyan ket makapatanor ti kapada na uray awan kalakian Nakasagana nga agpaadu iti unos ti 11 nga aldaw

Dadael nga itden ti peste Natungel a panagdakkel ti mula agsipud

ta maikkat ti tubbog ti mula babaen ti grupo dagiti peste 2-3 a domingo sakbay nga agsabong

Ti babassit a mais ket aglaylay ken kalpasan na matay no maapektaran a masapa ti panagbiagna.

Ti sintomas ket agamarilyo ti mula, aglaylay ken agkuriteg ti bulong

Agkusapo ti bulong Ti sabong ket apektado iti buot a nangisit

(sooty molds) isu nga saan nga agbalin ti polinasyon

Panangmanehar ti peste Ispreyan iti umiso a klase ti insektisidio (Malathion, Diazinon) Biyolohikal a panang-kontrol - agusar kadagiti (predetor) insekto

nga agdadael kadagiti kapada da a kasla koma ti ladybird beetle, lacewing, ken syrphids)

Panagesprey iti nagpespesan ti kayo nga Neem Panangesprey iti mikrobiyo a kas iti Beauveria bassiana ken

Paecilomyces fumosoroseus

18

21

LOCUST (Locusta migratoria manilensis Meyen) Iloko: Dudon/ Pattubeng / Balang

Pannakailadawan ti biag ti peste Itlog Dagiti itlog ket adda kadagiti medyo nabasa a daga, asideg ti waig

wenno benneg ti danum Ti pakabuklan ti itlog ket aglaon ti 50-60 nga itlog Ti maysa a kabaiyan ket makaiyitlog ti 3-5 a pod iti intero a

panagbiag na Abuten na ti 11-15 nga aldaw ti pannakabukelna depende ti

temperatura Nimpa Paset ti biag ti peste a karungsutan nga agdadael ti mula Umarngi ti itsura daytoy ti nataengan malaksid iti kadakkelna Mamin-lima nga aglupos

Nataengan Ti kolor ket naduma-duma manipud kiyote agingga berde Ti akinlikod a saka ket daddadakkel ken mausar a paglagto Alisto nga agpaadu ti arban sakbay nga agal-allatiw iti adayo tapno

mangparnuay ti nakaro a panagdadael Agsublinto dagitoy ngem basbassit ton ti populasyonda.

19

22

Dadael a gapuanan ti peste Madadae l t i

bulong ti mula No nakaro ti

dadael, ti intero a mula ket awan pagsayaatan na

Apektado it i amin a paset ti panagbiag ti mula

Adu a klase ti m u l a t i mabalinna a dadaelen

Panangmanehar ti Peste Nainget a panangwanawan

kadagiti nimpa iti lugar nga asideg iti karayan wenno waig iti tiempo ti kalgaw.

Panagaplikar ti Metarhizium Anisopliae

Panagusar ti appan a sabidong

Panagisprey iti umiso a klase ti insektisidyo.

20

23

COMMON FIELD RAT (Rattus tanezumi)

Iloko: Bao

Pannakailadawan ti biag ti peste Aktibo iti rabii Malaksid iti bagas ken mais, mabalin pay a taraon ti bao dagiti ruot,

insekto ken dadduma pay a nabiag Napigsa iti panagdengngeg, panagangot ken panagrikna da Saan da unay a makakita ngem sensitibo da iti tignay wenno garaw Agkikinaan da nangruna no panawen nga awan ti taraonda Kanayon da nga agngatngat tapno maasa ti ngipen da Maibilang da a “polygamous” ta adu dagiti putotanda Managpaliiw da nangruna no adda ti nagbaliwan ti nakairwaman da a

kondision Nakaro a mangdadael iti mula a mais a mangipaay iti 10-15 a

porsiento ti pukaw. Apektaran na iti amin a paset iti panagbiag ti mula nagruna no

umadanin ti panagapit. Naruay dagitoy a bao iti panawen a maiyataday iti kaadda a

kondision a kabuyog iti kaadda ti danum, pagnaedan ken taraon. Narigat a mapaksiat gapu iti kaalisto na nga aganak ken mabaybayag

laeng iti panangpaksiat iti kastoy a klase ti peste.

21

24

Dadael a Gapuanan ti Peste Dagiti bunga ken ambuligan ti

mais ket nakibkiban Dagiti kaimmula a bukel ti mais

ket nakali ken nakibkiban Panangmanehar ti Peste Mangaramid iti tambak a 15 cm ti kalawa ken 20 cm ti katayag na a

manglapped ti bao a mangaramid iti pagnaedan da.

Panangisayangkat ti “synchronous planting” wenno panaggigiddan a p a n a g m u l a kadagiti kaarruba a mannalon.

P a n a g d a l d a l u s kadagiti tambak ken talon

Panagaramat iti appan

Panagaramat iti “rodenticides” ken panangpaasok babaen iti fumigants a kas iti Aluminum phosphide.

Panangtiliw kadagiti bao babaen ti panagaramat ti appan ken panagkali a mismo kadagiti abot a nagbalayan dagiti bao

22

25

Dagiti Saksakit ti Mais

DOWNY MILDEW (Peronosclerospora philipipinensis Weston Shaw)

Iloko: Buot ti mula Sintomas: Ti bulong ket agpuspusiaw, natungel a dumakkel

ken addan iti urit ti bulong Ti naapektaran a mula ket addaan iti puraw nga

buot/amag iti siruk ti biulongna Pandek ti mula ken assideg iti buko na

Apektado a paset ti panagbiag ti mula No addaan dua a bulong ti mula agingga

agbunga Dadduma pay nga atakaren ti peste ket unas,

bukakaw ken pan-aw Panangmanehar ti peste Masapa a panagmula tapno maliklikan ti nakaro nga inpeksion Panangikkat kadagiti apektado a mula Agmula iti naandur ti peste a barayti Tratuen ti bukel ti kemikal (metalaxyl) ken imula dagitoy iti saan a

naladladaw ngem 4 a Domingo kalpasan ti panangtrato

NORTHERN LEAF BLIGHT (Helminthosporium; Drechsta turcicum)

Sintomas Attitiddog, kolor dapo a bumerde ken adda batek/

gaddil dagiti bulong nga agatiddog iti 20 mm ken 5 mm ti kaakaba

Nasapa nga aggango dagiti naganus a bulong Addan iti nangisit a babassit a tudek kadagiti natay a

bulong

23

26

Ti inpeksiyon ket agramaram nga umuna manipud iti akin-baba a paset ti mula wenno kadagiti nataengan a bulong

Kabayatan a mataengan, ti sentro ti batek ket agbalin a natangken a kiyote kaaduan ket gapu ti panagadu ti espora

Dagiti batek-batek ket tumanor a daddadakkel no idilig iti Southern Corn Leafspot Fungus

Apektado a paset ti biag ti mula No addaanen ti mula nga 3-4 a bulong agingga a mataengan

Panangmanehar ti peste

Ikali wenno puoran dagiti apektado a mula kabayatan ti panagapit tapno mapabassit ti paggapuan ti inpeksiyon

Agmula iti naresistensia a barayti

SOUTHERN LEAF BLIGHT (Helminthosporium; Drechslera maydis)

Sintomas Adda tudek-tudek ti bulong babassit santo

dumakdakkel Dagiti sugat ket lumawa agingga nga agsaknap iti

intero a bulong Ti bunga iti boot ket patauden na ti tudek-tudek

Ti apektado a paset ti biag ti mula Intono adda dua a bulong ti mula agingga a

mataengan Panangmanehar ti peste Ikkaten, puoran, wenno araduen ti baet dagiti mula tapno

mapabassit ti inpeksiyon iti sumaruno a panagmumula. Agmula ti naresistensiya a barayti Tratuen ti bukel iti Captan iti kaadu nga 120g/50 kg a bukel.

24

27

LEAF RUST (Puccinia polysora Undrew)

Sintomas Adda babassit ken nagbubukel a kiyote a kasla

lati iti akin-ngato ken akin-baba a parte ti bulong Nasapa a pannakatay dagiti bulong kadagiti

naarsagid a mula Panangmanehar ti peste Agmula ti naresistensia a barayti Agaplikar ti pungisidio no adda makita dagiti

ratik ti bulong Agusar ti Zineb, Maneb Thiram ken Zincron a kemikal

CORN SMUT (Ustilago maydis)

Sintomas Adda lumtak kadagiti ‘tissue’ ti mula Addaan kolor daytoy a puraw wenno

dapuen a puraw Dagiti bumtak iti uneg ket agbalin a

nangisit ken napapulbos nga espora Apektado ti mula manipud panagsabong

agingga mataengan

Panangmanehar ti peste Liklikan a madunor ti mula kabayatan ti panagrukit Mantineren ti balanse a kinadam-eg ti daga Agibasar iti resulta ti panagpaanalisar ti daga Liklikan ti agaplikar ti sobra nga abono nangruna iti nitrohenio Ikkaten wenno dadaelen dagiti lumtak a paset ti bunga sakbay a

maiwaras ti espora Ugalien ti panagbaliw-baliw ti klase ti imula nga produkto Agmula ti naresistensia a barayti

25

28

BANDED SHEATH AND LEAF BLIGHT (Rhizoctonia solani)

Sintomas Adda kasla naladaman wenno kamanaw iti

bulong, kayo ken bunga Kolor daytoy ti natangken a maris a kape Apektado ti mula kabayatan nga agbungan

daytoy Panangmanehar ti peste Puoran ti apektado a bulong ken kayo

kalpasan ti panagapit Liklikan ti assideg a panagmula

BACTERIAL STALK ROT (Erwinia carotovora var. crysanthemi Dye)

Sintomas Agrunot ti kayo manipud puon agpangato

ken aglaylay dagiti bulong Dagiti apektado a ‘tissue’ ket kumaro

agingga nga bumangsit ti angot daytoy Dagiti natataengan a mula nga naapektaran

ket nakatakder ngem aglaylay dagiti bulong Dagiti aglaylay a bulong kabayatan nga

agdakdakkel ti mula ket nalaka a paruten Apektado a paset ti mula ket no daytoy ket

addaanen iti dua a bulong Dagiti dadduma pay nga apektado a mula Kulitis Kamote Dagiti nateng a kas ti tarong, okra, sili ken

dadduma pay

26

29

Panangmanehar ti peste Rukiten ti daga tapno mapasayaat ti kinaruka ken kondisyonna Liklikan ti agusar ti sobra nga abono nangruna iti nitrohenio Ilawlawa ti kaaddayo ti panagmula

CORN MOSAIC (Virus - SCMV)

Sintomas Akikid ken nakusnaw nga amarilyo nga

urit a naipaurnos ti urat ti bulong Kadagiti apektado a bulong ket

napusyaw ken mangpataud ti nakusnaw a berde ti kolor ti bulong

Apektado a paset ti biag ti mula Agdakdakkel agingga mataengan

Dagiti insekto nga agiyakar ti sakit: Aplat ken plant hopper

Panangmanehar ti peste Ikkaten a dagus ti apektado a mula no

makita ti sintomas Ikkaten dagiti alternatibo a mula nga

apektaran ti sakit Agusar ti naandur a barayti

27

30

Aguingay/ Sagisi Saka-saka

Marakamote Kulkulasi

COMMON WEEDS (Karnuayan a Ruruot ti Mais)

Dagiti wagas a pangkontrol: Napintas a panangisagana iti daga a pagmulaan (panangarado,

panangbatil wenno panangkiwar ti daga babaen iti traktora) Panaglimbang/ panagringkon Panangbaliw iti klase ti mula iti isu met lang a talon kalpasan a naapit ti mula Ubserbaren ti umiso a distasia ti panagmula Agusar iti umno a klase ti kemikal a panglapped iti panagtubo ti ruot

31

32

Daytoy a babasaen ket inyulog ti Iloco iti: REGIONAL AGRICULTURE & FISHERIES INFORMATION SECTION

Manipud iti kopya nga inaramid iti:

REGIONAL CROP PROTECTION CENTER

Babaen iti pannakikammayet iti:

CORN PROGRAM DEPARTMENT OF AGRICULTURE

Regional Field Office I Aguila Rd., Sevilla, San Fernando City, La Union

Para iti naan-anay nga impormasyon, maki-innuman iti:

REGIONAL CROP PROTECTION CENTER

Ilocos Integrated Agriculture Research Center Sapilang, Bacnotan, La Union

(072) 719-0189/0190

wenno bumisita kadagiti kaasetgan a Provincial Agricultures Office:

MS. NORMA B. LAGMAY Provincial Agriculturist

Province of Ilocos Norte Tel No. (077) 770-3378

MR. TEOFILO R. QUINTAL

Provincial Agriculturist Province of Ilocos Sur

Tel No. (077) 722-8159

MS. IMELDA J. SANNADAN Provincial Agriculturist Province of La Union

Tel No. (072) 888-3184

MS. DALISAY A. MOYA Provincial Agriculturist Province of Pangasinan (Tel No. (075) 542-4360