ÇÓÚ Ë Ï˚ - 26 LO - Język Rosyjskirosyjski.lo26.pl/dwnl/WIM_program.pdf · sukcesu. Niniejszy program konsekwentnie proponuje metod´ eklektyczn ... uczyciel j´zyka rosyjskiego

ÇÓÚ Ë Ï˚Program nauczania j´zyka rosyjskiego

w szko∏ach ponadgimnazjalnych:liceum ogólnokszta∏càcym,

liceum profilowanym i technikum

Zakres podstawowy

Regina Franczak

WIM_program_okl.qxd 1/23/09 11:36 AM Page 1

Redaktor: Paulina S∏upek

Redaktor techniczny: Maryla Broda

Konsultacja: Gra˝yna G∏ód, Gra˝yna Migdalska

Program dopuszczony do u˝ytku szkolnego na podstawie opinii rzeczoznawców:prof. dr. hab. Mariana Bybluka i mgr. Marka Sadowskiego

Numer Dopuszczenia: DPN-5002-34/08

Copyright © by Wydawnictwo Szkolne PWN Sp. z o.o.Warszawa 2009

ISBN 978-83-7446-813-8

Wydawnictwo Szkolne PWN Sp. z o.o.ul. Swi´tojerska 5/7, 00-236 WarszawaWydanie pierwszeArkuszy drukarskich: 8,0Sk∏ad i ∏amanie: pm studioDruk ukoƒczono w styczniu 2009 r.Druk i oprawa:


Spis TreÊci

1. Metryczka programu .................................................................................................................................................. 4

2. Wst´p .......................................................................................................................................................................... 52.1. Charakterystyka programu i jego struktura .................................................................................................... 62.2. Adresaci programu .......................................................................................................................................... 8

3. Cele edukacyjne ........................................................................................................................................................ 93.1. Cele kszta∏cenia .............................................................................................................................................. 93.2. Cele wychowania .......................................................................................................................................... 10

4. Materia∏ nauczania .................................................................................................................................................. 114.1. Programowe treÊci nauczania ........................................................................................................................ 114.2. System foniczny i graficzny .......................................................................................................................... 124.3. Struktury gramatyczne .................................................................................................................................. 134.4. Katalog tematów – zakres tematyczny .......................................................................................................... 234.5. Intencje j´zykowe .......................................................................................................................................... 24

5. Procedury osiàgania celów nauczania .................................................................................................................... 275.1. Metody i formy pracy .................................................................................................................................... 27

5.1.1. Wybrane metody nauczania ................................................................................................................ 275.1.2. Techniki rozwijania poszczególnych sprawnoÊci j´zykowych .......................................................... 285.1.3. Strategie nauczania i uczenia si´ ........................................................................................................ 32

5.2. Nauczanie gramatyki .................................................................................................................................... 34

6. Wskazówki do realizacji programu ........................................................................................................................ 366.1. Podrćznik i jego cechy ................................................................................................................................ 366.2. InterdyscyplinarnoÊç – zintegrowanie nauki j´zyka

rosyjskiego z innymi przedmiotami, Êcie˝ki edukacyjne .............................................................................. 366.3. Wskazówki do opracowania rozk∏adu materia∏u .......................................................................................... 376.4. Czas realizacji programu .............................................................................................................................. 456.5. LiczebnoÊç grup j´zykowych ........................................................................................................................ 466.6. Wyposa˝enie sali lekcyjnej ............................................................................................................................ 46

7. Kontrola i ocena ucznia .......................................................................................................................................... 507.1. Najwa˝niejsze pojćia w procesie oceniania ................................................................................................ 507.2. Formy kontroli .............................................................................................................................................. 527.3. Samodzielna ocena opanowania sprawnoÊci

j´zykowych wg skali europejskiej – Portfolio j´zykowe ........................................................................ 547.4. Nauczycielski plan wynikowy ...................................................................................................................... 57

Bibliografia .................................................................................................................................................................... 63

3


1. Metryczka programu

Program nauczania j´zyka rosyjskiego w szko∏ach ponadgimnazjalnych / zakres podstawowy.

Program zosta∏ przygotowany na potrzeby liceum ogólnokszta∏càcego, trzyletniego liceum profilowanegoi technikum, w zakresie podstawowym i uwzgl´dnia zadania, cele oraz treÊci sformu∏owane w „Podstawieprogramowej kszta∏cenia ogólnego” Za∏àcznik nr 3 do Rozporzàdzenia Ministra Edukacji Narodoweji Sportu z dnia 23 sierpnia 2007 r. zmieniajàcego rozporzàdzenie w sprawie podstawy programowej wy-chowania przedszkolnego oraz kszta∏cenia ogólnego w poszczególnych typach szkó∏.

Program uwzgl´dnia równie˝ standardy wymagaƒ egzaminacyjnych regulowanych przez RozporzàdzenieMinistra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 10 kwietnia 2003 r. zmieniajàce rozporzàdzenie w sprawiestandardów wymagaƒ b´dàcych podstawà przeprowadzenia sprawdzianów i egzaminów (Dz. U z 2003 r.Nr 90, poz. 846).

W programie uwzgl´dnione zosta∏y tak˝e wytyczne Europejskiego systemu opisu kszta∏cenia j´zykowego: uczeniesi´, nauczanie, ocenianie.

Autorkà programu jest Regina Franczak, nauczyciel dyplomowany, egzaminator, doradca metodyczny– edukator, trener, nauczyciel z wieloletnim sta˝em w szkolnictwie Êrednim, ekspert MENiS w zakresieawansu zawodowego nauczycieli.

Prowadzi warsztaty metodyczne dla nauczycieli, wspó∏pracuje z OKE w zakresie szkolenia oraz projekto-wania i sprawdzania zadaƒ egzaminacyjnych. Jest wspó∏autorkà programu nauczania j´zyka rosyjskiego dlagimnazjum.

4

WIM_program.qxd 1/23/09 11:37 AM Page 4

2. Wst´p

J´zyk rosyjski jest uznanym Êrodkiem komunikacji g∏ównie w Europie Wschodniej. Uczenie si´ j´zyka ro-syjskiego stwarza mo˝liwoÊci opanowania na poziomie podstawowym nowego, poza j´zykiem ojczystymi ewentualnie innym j´zykiem, j´zyka obcego, poszerzajàc tym samym mo˝liwoÊci ucznia zarównoprzy wyborze j´zyka na egzaminie maturalnym jak i perspektyw´ w∏asnego rozwoju. Nauka j´zyka rosyj-skiego wnosi dodatkowe wartoÊci w ogólne wykszta∏cenie ucznia. Kszta∏tuje jego postaw´ humanistycznà,zapoznaje z innym ni˝ w j´zyku ojczystym systemem komunikowania si´, z innymi Êrodkami wyra˝aniaznanych uczniom poj´ç, jak równie˝ wprowadza nowe pojćia uwarunkowane odr´bnoÊcià ˝ycia i kultury.

Zainteresowanie kontaktami z ludêmi komunikujàcymi si´ w j´zyku rosyjskim roÊnie w Êwiecie, a my, Po-lacy mamy du˝o wi´kszà ∏atwoÊç uczenia si´ tego j´zyka chocia˝by z racji jego s∏owiaƒskiego rodowodu.Wiele s∏ów i terminów rozumiemy nawet bez uczenia si´ tego j´zyka. Mo˝emy wić, znajàc np. j´zyk nie-miecki czy angielski, byç komunikacyjnymi poÊrednikami mi´dzy tymi kulturami i kulturà rosyjskà.

Zachodzàce w Polsce i Europie zmiany sk∏aniajà nas zatem do zmiany spojrzenia na uczenie si´ j´zyka ro-syjskiego, a co za tym idzie nowego zdefiniowania celów i metod nauczania tego j´zyka.

Punktem odniesienia dla prezentowanego programu nauczania j´zyka rosyjskiego jest Podstawa programowakszta∏cenia ogólnego dla liceów ogólnokszta∏càcych, liceów profilowanych, techników, uzupe∏niajàcych liceów ogólnokszta∏-càcych i techników uzupe∏niajàcych1.

Niniejszy program skierowany jest do tych odbiorców, którzy realizujà podstaw´ programowà B i C. Pod-stawa programowa B dotyczy nauki j´zyka obcego nowo˝ytnego jako pierwszego, rozpoczynajàcej siód poziomu zerowego, lub jako drugiego, gdy nauczanie tego j´zyka stanowi kontynuacj´ nauczania w gim-nazjum albo gimnazjum i zasadniczej szkole zawodowej. W zakresie podstawy programowej B niniejszyprogram odnosi si´ jedynie do kursu od podstaw, czyli do poziomu zerowego.

Podstawa programowa C natomiast dotyczy nauki j´zyka obcego nowo˝ytnego jako drugiego, rozpoczyna-jàcej si´ od poziomu zerowego. Przewiduje si´ dwa warianty pracy z programem: pierwszy przeznaczonyjest do realizacji podstawy programowej B, czyli obejmuje nauk´ j´zyka rosyjskiego w wymiarze co naj-mniej 3 godzin tygodniowo od podstaw, drugi przeznaczony jest do realizacji podstawy programowej C,czyli obejmuje nauk´ j´zyka rosyjskiego w wymiarze 1-2 godzin tygodniowo.

Wa˝nym punktem odniesienia dla niniejszego programu jest te˝ dokument Rady Europy dotyczàcy kszta∏-cenia j´zykowego okreÊlany jako Europejski system opisu kszta∏cenia j´zykowego: uczenie si´, nauczanie, ocenianie2

Niniejszy program nosi tytu∏ ÇÓÚ Ë Ï˚3, gdy˝ powsta∏a do niego seria podrćzników o tym tytule, z któ-rej przyk∏ady pos∏u˝y∏y do zilustrowania omawianych w nim zagadnieƒ.

Do realizacji programu na podstawie treÊci z podstawy programowej C przeznaczone sà dwie pierwszecz´Êci serii ÇÓÚ Ë Ï˚ (pierwsza klasa ok. 3/4 podrćznika i zeszytu çwiczeƒ ÇÓÚ Ë Ï˚ 1; druga klasa koniecpierwszego podrćznika + po∏owa drugiego podrćznika ÇÓÚ Ë Ï˚ 2; trzecia klasa koniec cz´Êci drugiegopodrćznika) z pominićiem stron zatytu∏owanych Ä·ËÚÛ‡ Ì‡ Û‡!

Do realizacji programu na podstawie treÊci z podstawy programowej B przeznaczone sà trzy cz´Êci seriiÇÓÚ Ë Ï˚, ka˝da na jeden rok nauki.

5

1Rozporzàdzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 23 sierpnia 2007 r. zmieniajàcego rozporzàdzenie w sprawiepodstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kszta∏cenia ogólnego w poszczególnych typach szkó∏.

2Europejski system opisu kszta∏cenia j´zykowego: uczenie si´, nauczanie, ocenianie, dokument Rady Europy wydany w j´zyku polskim przezWydawnictwa CODN, Warszawa 2003.

3ÇÓÚ Ë Ï˚ 1: Podrćznik z p∏ytami CD oraz Zeszyt çwiczeƒ (Ma∏gorzata Wiatr-Kmieciak, S∏awomira Wujec), Niezb´dnik nauczyciela –

segregator z wk∏adkami zawierajàcy: Poradnik dla nauczyciela. Klasa I. (Ma∏gorzata Wiatr-Kmieciak, S∏awomira Wujec),Testy czàstkowe i semestralne. Klasa I (Urszula Korczak), Przyk∏adowe scenariusze lekcji. Klasa I. Semestr 1. i 2. (MonikaZdunik), Plan wynikowy. Klasa I (Krystyna Klimas), Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa 2008

ÇÓÚ Ë Ï˚ 2: Podrćznik z p∏ytami CD oraz Zeszyt çwiczeƒ (Ma∏gorzata Wiatr-Kmieciak, S∏awomira Wujec), Niezb´dnik nauczyciela –segregator z wk∏adkami zawierajàcy: Poradnik dla nauczyciela. Klasa II. (Ma∏gorzata Wiatr-Kmieciak, S∏awomira Wujec),Testy czàstkowe i semestralne. Klasa II, Przyk∏adowe scenariusze lekcji. Klasa II. Semestr 1. i 2., Plan wynikowy. Klasa II,Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa 2009

ÇÓÚ Ë Ï˚ 3: Podrćznik z p∏ytami CD oraz Zeszyt çwiczeƒ (Ma∏gorzata Wiatr-Kmieciak, S∏awomira Wujec), Niezb´dnik nauczyciela –segregator z wk∏adkami zawierajàcy: Poradnik dla nauczyciela. Klasa III. (Ma∏gorzata Wiatr-Kmieciak, S∏awomiraWujec), Testy czàstkowe i semestralne. Klasa III, Przyk∏adowe scenariusze lekcji. Klasa III. Semestr 1. i 2., Plan wynikowy. KlasaIII, Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa 2010


Cele niniejszego programu i jego treÊci korespondujà ze standardami Rady Europy co pozwoli okreÊliçu˝ytkownikom programu poziom bieg∏oÊci j´zykowej. Dla uczàcego si´ oznacza to mo˝liwoÊç oceny w∏asnejkompetencji j´zykowej i komunikacyjnej.

Program ten zak∏ada osiàgnićie bieg∏oÊci j´zykowej u˝ytkowników na poziomie A2 (podstawa programo-wa C) oraz B1 (podstawa programowa B) okreÊlonych przez wspomniany dokument RE.

Niniejszy program powinien stanowiç pomoc dla nauczyciela przy:• planowaniu pracy oraz przygotowywaniu rozk∏adów materia∏u i planów wynikowych,• odpowiedniej realizacji poszczególnych partii materia∏u poprzez dobór w∏aÊciwych metod i technik

pracy,• wyborze podrćzników i ksià˝ek pomocniczych,• prowadzeniu kontroli bie˝àcej i okresowej oraz ocenianiu uczniów.

2.1 Charakterystyka programu i jego struktura

Wiele czynników wp∏ywa na sukces w uczeniu si´ j´zyka obcego, a poziom opanowania j´zyka obcego na-uczanego w tych samych warunkach mo˝e byç ró˝ny. Wiadomo np. ˝e szybciej j´zyka obcego uczà si´ oso-by, które p∏ynnie w∏adajà j´zykiem ojczystym i posiadajà du˝y zasób s∏ów. Istotnà rol´ w uczeniu si´ j´zy-ka obcego odgrywajà tak˝e w∏aÊciwoÊci charakterologiczne jak np. wytrwa∏oÊç, sumiennoÊç, samokontro-la, zdecydowanie w dzia∏aniu.

Wymienione cechy wspomagajà proces organizowania w∏asnej nauki, przejmowania za nià coraz wi´kszejodpowiedzialnoÊci. W nauce j´zyka obcego poszukuje si´ obecnie takich metod, które gwarantowa∏ybyszybkie i skuteczne uczenie si´. Najwa˝niejszà ich cechà powinno byç skupienie uwagi na osobie uczàce-go si´, uwzgl´dniajàc jego poczucie bezpieczeƒstwa, styl uczenia si´, zainteresowania i preferencje.

PodejÊcie komunikacyjne rekomendowane w niniejszym programie funkcjonuje dziÊ jako najpowszechniej-sze podejÊcie w nauczaniu j´zyków obcych. G∏ównym jego celem jest osiàgnićie przez ucznia umiej´tno-Êci skutecznego porozumiewania si´ w naturalnych sytuacjach komunikacyjnych. Takie podejÊcie ∏àczywiele cech z metod konwencjonalnych i niekonwencjonalnych, wykorzystujàc liczne techniki wypracowa-ne przez te metody. We wspó∏czesnej metodyce nauczania j´zyków obcych mówi si´ o metodzie eklektycz-nej, gdy˝ nie istnieje jedna, najlepsza metoda nauczania – gotowy do zastosowania przepis na osiàgnićiesukcesu.

Niniejszy program konsekwentnie proponuje metod´ eklektycznà w nauczaniu j´zyka rosyjskiego, sku-tecznà dla podejÊcia komunikacyjnego (patrz rozdzia∏ 5.1).

W programie akcentuje si´ potrzeb´ indywidualizacji pracy ucznia nad j´zykiem w szkole i w domu. Na-uczyciel j´zyka rosyjskiego powinien braç pod uwag´ takie czynniki jak ró˝ne rodzaje pamići oraz ró˝netypy osobowoÊci uczniów np. emocjonalny, refleksyno-logiczny, a tak˝e ró˝ne predyspozycje uczàcego si´w zakresie poszczególnych sprawnoÊci, zainteresowaƒ, upodobaƒ oraz motywacj´.

Przyj´to za∏o˝enie, ˝e proces nauczania i uczenia si´ zmierzaç b´dzie do ukszta∏towania u uczniów trzechrodzajów kompetencji: kompetencji komunikacyjnej, kulturowej i j´zykowej.

Przez kompetencj´ komunikacyjnà rozumie si´ umiej´tnoÊç skutecznego porozumiewania si´ w mowiei piÊmie w sposób odpowiadajàcy danej sytuacji, z uwzgl´dnieniem roli w jakiej wyst´puje uczeƒ jakonadawca i odbiorca komunikatu.

Przez kompetencj´ kulturowà rozumie si´ znajomoÊç realiów kulturowych i umiej´tnoÊç pos∏ugiwania si´tà wiedzà, w konkretnej sytuacji komunikacyjnej. A zatem na kompetencj´ kulturowà sk∏ada si´ wiedzao kraju, o wytworach kultury materialnej i duchowej, jej przedstawicielach, a tak˝e realiach i normachw zachowaniu jednostek i grup spo∏ecznych.

Przez kompetencj´ j´zykowà rozumie si´ wiedz´ j´zykowà umo˝liwiajàcà uczàcemu si´ j´zyka zarównorozumienie, jak i tworzenie ze skoƒczonej liczby elementów j´zykowych nieskoƒczonej liczby zdaƒ. Ta wie-dza j´zykowa dotyczy systemu regu∏ stanowiàcych gramatyk´ danego j´zyka. ZnajomoÊç gramatyki i umie-j´tnoÊç stosowania jej regu∏ w kontekÊcie jest narz´dziem niezb´dnym do osiàgnićia kompetencji j´zyko-wej.

W procesie nauczania j´zyka obcego nauczyciel powinien byç gwarantem czynionego przez ucznia post´-pu. To nauczyciel czuwa nad prawid∏owym rozwojem kompetencji j´zykowych, umiej´tnie stosujàc w∏aÊci-we metody i techniki pracy. Od postawy nauczyciela zale˝à równie˝ m.in. motywacja i zainteresowanieuczniów naukà j´zyka rosyjskiego. Do czynników wspierajàcych te procesy niewàtpliwie nale˝à entuzjazm,inteligencja nauczyciela oraz widoczna u niego satysfakcja z przekazywania wiedzy.

6


7

Program zak∏ada, ˝e istot´ nauczania j´zyka rosyjskiego stanowià çwiczenia komunikacyjne w tym j´zyku,zmierzajàce do ukszta∏towania czterech podstawowych sprawnoÊci j´zykowych: przekazywania informacjiustnie i na piÊmie oraz odbierania ich w formie s∏uchowej (rozumienie mowy) i wzrokowej (czytanie zezrozumieniem). Jest w nim te˝ mowa o interakcji, mediacji i kompetencji interkulturowej zalecanych wewspomnianym na str. 5. Europejskim systemie opisu kszta∏cenia j´zykowego.

Umiej´tnoÊç jednoczesnego s∏uchania ze zrozumieniem i mówienia lub s∏uchania czy czytania ze zrozu-mieniem oraz pisania wchodzà w sk∏ad kompetencji interakcji. Istnieje interakcja ustna i pisemna. Inte-rakcja ustna wyst´puje najcz´Êciej w postaci:• rozumienia komunikatów wyg∏aszanych przez rodzimych u˝ytkowników oraz ustosunkowanie si´

do nich,• dyskusji formalnej i nieformalnej w tym np. prowadzenie negocjacji,• konwersacji w tym prowadzenia rozmów sterowanych,• umiej´tnoÊci relacjonowania wydarzeƒ, opisywania sytuacji, przedmiotów i osób,• wyra˝ania w∏asnych opinii.

Interakcja pisemna wyst´puje w postaci:• informacji, notatek,• korespondencji (listu, faksu, poczty elektronicznej),• formularzy.

W autentycznej komunikacji bardzo wa˝ne jest, aby uczeƒ oprócz opanowania kompetencji interakcji sto-sowa∏ kompetencj´ mediacji. Uwzgl´dniajàc jà, uczeƒ tworzy pomost mi´dzy rozmówcami, którzy nie sàzdolni porozumieç si´ bezpoÊrednio.

Z mediacjà ustnà mamy do czynienia w trakcie:• t∏umaczenia nieformalnego: dla znajomych, rodziny, turystów (np. jad∏ospisów) itp.,• t∏umaczenia na ˝ywo.

Mediacj´ pisemnà stosujemy w przypadku:• streszczenia (np. artyku∏ów z gazet i czasopism),• reformu∏owania (np. tekstów specjalistycznych dla niespecjalistów),• t∏umaczenia literackiego,• t∏umaczenia specjalistycznego (np. tekstów i dokumentów prawnych, ekonomicznych, naukowych).

Kompetencja mediacji polega zatem na umiej´tnoÊci przetwarzania tekstu niezrozumia∏ego dla rozmów-cy/odbiorcy na taki, który on zrozumie, np. j´zyk administracyjny na j´zyk codzienny.

W przeciwieƒstwie do innych przedmiotów nauczania, nauka j´zyka obcego polega przede wszystkimna kszta∏towaniu umiej´tnoÊci, a nie na przyswajaniu wiadomoÊci. Od poczàtku nauki koncentrujemy si´g∏ównie na funkcji komunikacyjnej j´zyka, a dopiero na poziomie zaawansowanym j´zyk staje si´ dodat-kowo noÊnikiem wiedzy, g∏ównie na temat kultury materialnej i duchowej kraju nauczanego j´zyka, w tymwypadku Rosji.

Niemniej od pierwszych lekcji zapoznajemy m∏odzie˝ z bogatà i zró˝nicowanà rzeczywistoÊcià Rosji.Poczàtkowo jej obraz mo˝e byç niezupe∏nie prawdziwy, poniewa˝ rzeczywistoÊç t´ odbieramy przez pry-zmat naszej ojczystej kultury, naszych systemów wartoÊci. Uczeniu si´ j´zyka towarzyszà ró˝ne motywy,i jak twierdzà psycholodzy, wiele z nich ma êród∏a w postawach osób uczàcych si´ wobec j´zyka, kultury,grupy spo∏ecznej oraz samego procesu uczenia si´. Postawa zaÊ wobec j´zyka bardzo cz´sto zdetermino-wana jest postawà wobec grupy mówiàcej tym j´zykiem.

Ta uwaga wydaje si´ byç szczególnie wa˝na w wypadku j´zyka rosyjskiego, który zawsze budzi∏ emocjew naszym spo∏eczeƒstwie. Trudna rola likwidowania negatywnych odczuç i budowania w umys∏achuczniów obrazu wolnego od stereotypów, przypada g∏ównie nauczycielowi j´zyka rosyjskiego. Wiele zale-˝y od jego wiedzy i wra˝liwoÊci, wymaga od niego odpowiedniego doboru materia∏ów dydaktycznych – i tuodpowiednio dobrany podrćznik mo˝e w znacznej mierze wspieraç nauczyciela w jego dzia∏aniach.(Szczegó∏owo o podrćznikach w rozdziale 6.1.).

Struktura programu

Niniejszy program sk∏ada si´ z siedmiu rozdzia∏ów. Rozdzia∏ pierwszy to metryczka programu. W rozdzialedrugim – przedstawiona zosta∏a charakterystyka programu, podano jego struktur´, jego adresatów i ich charak-terystyk´. Rozdzia∏ trzeci to przedstawienie i krótkie omówienie celów kszta∏cenia i wychowania na podstawieobowiàzujàcej podstawy programowej. W czwartym rozdziale wyszczególniono treÊci nauczania. Proceduryosiàgania celów nauczania omówione zosta∏y w rozdziale piàtym, w którym jest mowa o strategiach uczenia


si´, technikach nauczania i technikach rozwijania sprawnoÊci j´zykowych. W rozdziale tym znajdujà si´ rów-nie˝ uwagi o nauczaniu gramatyki. W rozdziale szóstym zawarto wskazówki do realizacji niniejszego progra-mu. Dotyczà one m.in. podrćznika kursowego, zintegrowania nauczania j´zyka rosyjskiego z innymi przed-miotami (Êcie˝ki edukacyjne). Rozdzia∏ siódmy w ca∏oÊci poÊwićony jest problemom kontroli i ocenianiu.Znajdujà si´ w nim informacje zarówno o formach kontroli, sposobach oceniania jak i uwagi dotyczàce plano-wania wynikowego. W rozdziale tym równie˝ zosta∏ szczegó∏owo omówiony osobisty dokument ucznia, tzw.Portfolio j´zykowe, s∏u˝àcy samodzielnej ocenie opanowania sprawnoÊci j´zykowych wed∏ug skali europejskiej.

2.2. Adresaci programu

Adresatami niniejszego programu sà bezpoÊrednio nauczyciele j´zyka rosyjskiego uczàcy w klasach I-III li-ceum ogólnokszta∏cacego, liceum profilowanego i technikum oraz poÊrednio autorzy podrćzników i opra-cowaƒ metodycznych. Program umo˝liwia nauczycielom:• opracowanie w∏asnych (autorskich) programów,• okreÊlenie perspektywicznych celów nauczania,• zaprojektowanie prac kontrolnych i metod kontroli osiàgni´ç uczniów.

Niniejszy program k∏adzie nacisk na tworzenie na lekcji w∏aÊciwej atmosfery i klimatu psychologicznego wcelu wyzwolenia aktywnoÊci uczàcego si´. Uczeƒ powinien byç Êwiadomym uczestnikiem procesu uczenia si´.

Warto pami´taç, ˝e podmiotem dzia∏aƒ nauczyciela sà uczniowie szkó∏ ponagimnazjalnych, czyli sà oni po-Êrednimi odbiorcami programu. Sà to osoby wchodzàce w wiek dorastania, b´dàcym okresem, w którym oso-bowoÊç dziecka przeobra˝a si´ w osobowoÊç cz∏owieka doros∏ego. Ten okres wg J. Kozieleckiego4 trwa do 18roku ˝ycia. Dorastanie jest kategorià spo∏ecznà, psychologicznà, obejmujàcà rozwój umys∏owy, emocjonalny,moralny i spo∏eczny. Wiek dorastania jest okresem tworzenia mniej lub bardziej autonomicznego, indywidu-alnego systemu znaczeƒ i poglàdu na Êwiat. Poszukiwanie podstawowych wartoÊci i w∏asnej drogi ˝yciowejwià˝e si´ cz´sto z nadmiernym krytycyzmem w stosunku do doros∏ych i popadaniem z nimi w konflikty.

U wi´kszoÊci dorastajàcych wzrasta poczucie to˝samoÊci i ÊwiadomoÊci samego siebie oraz sk∏onnoÊçdo autorefleksji. Jednak doÊç cz´sto w tym wieku wyst´pujà deformacje w obrazie samego siebie, stosowa-nie mechanizmów obronnych, ucieczka przed autorefleksjà. Niekiedy szereg negatywnych doÊwiadczeƒmo˝e umocniç w jednostce poczucie, ˝e nie ma wp∏ywu na w∏asnà sytuacj´. Powoduje to zaniechanie wy-si∏ków na rzecz osiàgania wyznaczonych sobie celów i bierne oczekiwanie na pomoc z zewnàtrz. Wyst´pu-je wtedy zjawisko okreÊlone przez Seligmana jako wyuczona bezradnoÊç5. Przyczyniç si´ mo˝e do tego tak-˝e niew∏aÊciwe oddzia∏ywanie szko∏y, jeÊli b´dà w niej dominowaç wzmocnienia negatywne. Nauczyciel j´-zyka obcego mo˝e pozytywnie wp∏ywaç na budowanie wizerunku uczàcego si´ poprzez wzmacnianie jegosamodzielnoÊci i wysy∏anie pozytywnych informacji.

Prawid∏owe relacje emocjonalne nauczyciela z uczniem sà dla tego ostatniego bardzo wa˝ne, gdy˝ emocje do-rastajàcych mo˝na scharakteryzowaç jako ˝ywe i bardzo intensywne. Wa˝nym êród∏em uczuç w tym okresie,wp∏ywajàcych na ich treÊç, sà sytuacje spo∏eczne, a wić tak˝e relacje z innymi ludêmi i sposoby porozumie-wania si´ z nimi. ˚yczliwa i wspierajàca postawa nauczyciela b´dzie sprzyja∏a prawid∏owemu kszta∏towaniusi´ zainteresowaƒ poznawczych. W miar´ post´pów socjalizacji emocje dorastajàcych ulegajà odpowiedniejmodyfikacji, w wyniku której forma i si∏a reakcji zmieniajà si´ stosownie do okolicznoÊci. Stwarzanie dobrychwarunków dla tego procesu jest jednym z wa˝niejszych zadaƒ szko∏y, w której b∏´dem by∏oby niedocenienieroli nauczyciela j´zyka obcego. Proces nauczania j´zyka obcego jest nauczaniem komunikowania si´. Aby by∏on prawid∏owy, to prawid∏owy powinien te˝ byç proces komunikowania si´ w j´zyku ojczystym. Prawid∏owerelacje uczàcego si´ z nauczycielem niewàtpliwie majà du˝e znaczenie w procesie uczenia si´ j´zyka obcego.

Na ka˝dym etapie nauki j´zyka, nauczyciel powinien przyk∏adaç szczególnà wag´ do g∏´bokiego, psycho-logicznego znaczenia, jakie ma dla ucznia opanowanie drugiego j´zyka.

Opanowanie komunikacji obcoj´zycznej polega na wchodzeniu w nowà rzeczywistoÊç j´zykowà. Uczeƒ,który ju˝ pos∏uguje si´ j´zykiem ojczystym, musi ustawicznie pokonywaç jego wp∏yw (interferencj´), tj.przeciwstawiaç si´ samoistnie narzucajàcym si´ jego ÊwiadomoÊci strukturom. Nowe trudnoÊci mogà byçpokonane tylko wówczas, gdy uczeƒ przygotowany jest do ich przyjćia. Nauczyciel powinien ustalaç hie-rarchi´ trudnoÊci tak, aby pojawia∏y si´ one w tym momencie, w którym uczeƒ wspomagany przez nauczy-ciela dojrza∏ psychicznie do ich akceptacji.

Nauczyciel decyduje w jakim stopniu, w warunkach szkolnych mo˝e realizowaç taki sposób nauczania j´-zyka rosyjskiego, który uwzgl´dni motywy, potrzeby i cechy osobowoÊci ucznia. W∏aÊciwe rozeznaniew tym zakresie mo˝e stanowiç punkt wyjÊcia w doborze najskuteczniejszych metod i technik nauczania.O niektórych z nich b´dzie mowa w rozdziale 5.

8

4Kozielecki, J., Psychologiczna teoria samowiedzy, PWN, Warszawa 1986.

5Pilecka, W., G. Rudkowska, L. Wrona, Podstawy Psychologii, Wydawnictwo naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków 2005 r., s. 263.


9

3. Cele edukacyjne

We wst´pie podstawy programowej MEN czytamy: [...] Nadrz´dnym celem pracy edukacyjnej ka˝dego nauczy-ciela jest dà˝enie do wszechstronnego rozwoju ucznia. Konieczna jest harmonijna realizacja zadaƒ w zakresie naucza-nia, kszta∏cenia umiej´tnoÊci i wychowania. Zadania te tworzà wzajemnie uzupe∏niajàce si´ i równowa˝ne wymiary pra-cy ka˝dego nauczyciela. [...]

Zatem nadrz´dnym celem pracy edukacyjnej w IV etapie nauki jest wszechstronny rozwój ucznia. W wy-padku nauki j´zyka obcego celem nadrz´dnym jest osiàgnićie przez ucznia kompetencji komunikacjipozwalajàcej mu funkcjonowaç we wspó∏czesnym wielokulturowym i wieloj´zycznym spo∏eczeƒstwie.

Zadaniem szko∏y jest nie tylko dba∏oÊç o rozwój umys∏owy ucznia, ale tak˝e, w równym stopniu o jego roz-wój psychiczny i spo∏eczny. Nauczania nie mo˝na oddzieliç od wychowania. Wychowujemy, oddzia∏ujàcna m∏odego cz∏owieka tak, by dobrze radzi∏ sobie z rozwiàzywaniem problemów, uczy∏ si´ rozumieç siebiei umia∏ wspó∏˝yç z innymi. Nauczyciel j´zyka rosyjskiego, tak jak i nauczyciele innych przedmiotów, po-winien tworzyç w szkole Êrodowisko sprzyjajàce rozwijaniu twórczych postaw i ró˝norodnej aktywnoÊciuczniowskiej. Wszystkie dzia∏ania winny byç skierowane na wdra˝anie ucznia do przejmowania odpowie-dzialnoÊci za w∏asny rozwój, do podejmowania samodzielnych dojrza∏ych decyzji oraz przygotowaniedo pe∏nienia ró˝norakich ról w spo∏eczeƒstwie.

W nauczaniu j´zyka obcego Podstawa programowa ujmuje ogólne cele edukacyjne w nast´pujàcy sposób:

w cz´Êci C• Opanowanie j´zyka na poziomie zapewniajàcym minimum komunikacji j´zykowej.

w cz´Êci B • Opanowanie j´zyka na poziomie zapewniajàcym w miar´ sprawnà komunikacj´ w odniesieniu

do spraw ˝ycia codziennego.• Przygotowanie do egzaminu maturalnego z j´zyka obcego na poziomie podstawowym.

3.1. Cele kszta∏cenia

W IV etapie nauczania, gdzie adresatem jest dorastajàca m∏odzie˝, nauczyciel powinien uwzgl´dniç przedewszystkim:• indywidualne potrzeby i mo˝liwoÊci ucznia, a wić proces kszta∏cenia powinien byç zindywidualizo-

wany,• kszta∏cenie umiej´tnoÊci, gdzie wiedza ma charakter funkcjonalny, • kszta∏cenie nie tylko intelektualnego rozwoju ucznia, ale tak˝e sfery emocjonalnej i motywacyjnej –

ca∏oÊciowoÊç kszta∏cenia.

Cele szczegó∏owe kszta∏cenia odnoszà si´ do konkretnych umiej´tnoÊci i elementów wiedzy, które pozwo-là na osiàgnićie poszczególnych kompetencji j´zykowych: • rozwijanie sprawnoÊci rozumienia ze s∏uchu i mówienia (w tym opanowanie zasad wymowy: artykula-

cji, intonacji oraz akcentuacji),• rozwijanie sprawnoÊci czytania i pisania (w tym opanowanie alfabetu rosyjskiego – rozpoznawanie i pi-

sanie liter; opanowanie podstawowych zasad ortografii),• integracja sprawnoÊci j´zykowych,• rozwijanie kompetencji interkulturowej,• stosowanie kompetencji mediacji.

W realizacji szczegó∏owych celów kszta∏cenia wa˝ne sà dzia∏ania nauczyciela, które b´dà wspieraç:• nabywanie umiej´tnoÊci j´zykowych poprzez kontakt z autentycznymi wypowiedziami ustnymi i pi-

semnymi,• przygotowanie uczniów do dalszego doskonalenia umiej´tnoÊci j´zykowych (samokszta∏cenia) przez

wybór w∏aÊciwych strategii uczenia si´,• wzbogacenie systemu wiedzy ucznia poprzez stopniowe wprowadzanie w poszczególnych klasach

aspektów kulturowych i wiedzy o Rosji i Rosjanach,• wprowadzanie do nauczania j´zyka rosyjskiego aspektów interkulturowych i integracji mi´dzyprzed-

miotowej (Êcie˝ki edukacyjne),• umiej´tne korzystanie z treÊci podrćznika, materia∏ów pomocniczych w tym rozwiàzaƒ do çwiczeƒ

s∏u˝àcych samoocenie,• korzystanie z ró˝nych êróde∏ informacji, w tym równie˝ elektronicznych,• umiej´tnoÊç korzystania z Europejskiego Portfolio J´zykowego i EUROPASS.


3.2. Cele wychowania

W pracy wychowawczej nauczyciele winni wspieraç rodziców w realizacji zadaƒ wychowawczych, umo˝li-wiajàc uczniom stanie si´ odpowiedzialnymi za w∏asne ˝ycie oraz rozwój osobowy poprzez stworzeniesprzyjajàcego takiemu rozwojowi Êrodowiska.

W celach wychowawczych zwraca si´ uwag´ na wszystkie sfery osobowoÊci m∏odego cz∏owieka: sfer´ fi-zycznà, w tym zdrowotnà i psychicznà, sfer´ intelektualnà, moralnà i duchowà. Oddzia∏ujàc na te wszyst-kie sfery, mo˝emy mówiç o integralnym wychowaniu m∏odego cz∏owieka.

Nauka j´zyka rosyjskiego stwarza nauczycielowi mo˝liwoÊci realizacji nie tylko celów kszta∏cenia, ale i wy-chowania. Pozwala rozwijaç u ucznia:• umiej´tnoÊç wspó∏dzia∏ania z innymi, potrzeb´ szukania rozwiàzaƒ w trudnych sytuacjach, umie-

j´tnoÊç samodzielnego myÊlenia oraz organizacji pracy.Uczeƒ pozbawiony wymienionych umiej´tnoÊci nie b´dzie kreatywny i trudno mu b´dzie osiàgnàç dojrza-∏oÊç, nie mówiàc o funkcjonowaniu w Êwiecie doros∏ych. Jednà z form pomocy ze strony nauczycielaw osiàganiu przez ucznia samodzielnoÊci jest wdro˝enie do stosowania odpowiednich strategii uczenia sióraz do w∏aÊciwego korzystania z podrćzników, zeszytów çwiczeƒ i ksià˝ek oko∏opodrćznikowych.

Wa˝ne jest równie˝, by nauczyciel organizowa∏ prac´ w parach i grupach, np. przy projekcie, gdy˝ dzi´kitakim formom pracy uczniowie majà mo˝liwoÊç na wymian´ doÊwiadczeƒ, umiej´tnoÊci oraz uczà si´wspó∏pracy i wspó∏odpowiedzialnoÊci za powierzone zadanie.

• ciekawoÊç, otwartoÊç i tolerancj´ wobec drugiego cz∏owieka i spo∏ecznoÊci w∏adajàcej j´zykiem,którego si´ uczy.

Rozwijanie postawy ciekawoÊci, otwartoÊci i tolerancji wobec innych kultur nale˝y realizowaç nie tylkona lekcjach j´zyka obcego. Rolà nauczyciela j´zyka rosyjskiego w IV etapie edukacyjnym jest taki dobórtechnik nauczania oraz materia∏ów dydaktycznych, by zachća∏y ucznia do poszukiwaƒ, zdobywania in-formacji, poznania nowych kultur i zrozumienia dla ich odmiennoÊci. Istotne w rozwijaniu u uczniów po-stawy tolerancji jest np. poznanie przez nich zjawisk socjokulturowych w odniesieniu do ˝ycia codzienne-go rodzimych u˝ytkowników nauczanego j´zyka (np. potrawy i napoje, godziny posi∏ków, manieryprzy stole, Êwi´ta paƒstwowe, czas wolny), ich warunków ˝ycia (np. warunki mieszkaniowe, standard ˝y-cia, opieka zdrowotna i spo∏eczna), stosunków mi´dzykulturowych (np. relacje mi´dzy p∏ciami, relacje ro-dzinne, mi´dzypokoleniowe, w pracy), j´zyka cia∏a, konwencji spo∏ecznych (np. punktualnoÊç, zakazy, ta-bu, ubiór, wrćzanie prezentów)1.

Innym wa˝nym zadaniem nauczyciela w kontekÊcie kszta∏towania w uczniach postawy otwartoÊci i tole-rancji jest dbanie o rozwój kompetencji interkulturowej. Kompetencja interkulturowa ucznia to: obserwa-cja i dostrzeganie podobieƒstw i ró˝nic mi´dzy w∏asnà kulturà i kulturà spo∏eczeƒstwa w∏adajàcego naucza-nym j´zykiem; analizowanie nowych zjawisk kulturowych (np. zachowaƒ i tradycji); umiej´tnoÊç przezwy-ci´˝ania stereotypów; umiej´tnoÊç radzenia sobie w kontaktach z przedstawicielami innej kultury, innychgrup etnicznych (tak˝e w sytuacjach nieporozumieƒ mi´dzykukturowych)2.

• motywacj´ oraz poczucie w∏asnej wartoÊci.Niezwykle wa˝ne jest rozwijanie w uczniu poczucia w∏asnej wartoÊci oraz motywacji do pracy. W szko∏achponagimnazjalnych mamy na ogó∏ do czynienia z uczniami doÊç dojrza∏ymi, o stosunkowo wysokiej ze-wn´trznej i wewn´trznej motywacji. To od nauczyciela zale˝y w du˝ej mierze dowartoÊciowanie ucznia,wskazanie na jego mocne strony oraz dostarczenie informacji zwrotnej, poprzez ewaluacj´ przyrostu umie-j´tnoÊci na kolejnych jednostkach lekcyjnych. Dzi´ki tym informacjom uczeƒ mo˝e nabyç pewnoÊci siebiepoprzez ÊwiadomoÊç kontrolowania w∏asnego procesu uczenia si´.

Ka˝da szko∏a, tworzàc program wychowawczy, okreÊla sylwetk´ swojego absolwenta. Wi´kszoÊç istotnychcelów wychowania jest wspólna dla wszystkich przedmiotów szkolnych i form pracy. W niniejszym progra-mie podkreÊlane jest humanistyczne podejÊcie do wychowanków. Przejawia si´ ono przede wszystkimw szczerym i spontanicznym post´powaniu i akceptacji okazywanej uczniom. Ka˝dego z uczàcych uwa˝asi´ za niepowtarzalnà istot´ ludzkà stanowiàcà swoisty Êwiat prze˝yç myÊli i uczuç. Wychowanie w takimrozumieniu odbywa si´ metodà oddzia∏ywaƒ poÊrednich polegajàcà na czynnym uczestnictwie wychowan-ków w procesie wychowania. Wa˝nymi przejawami humanistycznego podejÊcia do wychowania sà takieumiej´tnoÊci nauczyciela jak okazywanie swojej akceptacji i tzw. rozumienie empatyczne.

Dbajmy o to, by ˝aden uczeƒ nie czu∏ si´ odrzucony, ka˝dy mia∏ poczucie w∏asnej wartoÊci, potrafi∏ sta-nàç w obronie godnoÊci swojej i innych oraz by potrafi∏ radziç sobie w sytuacjach stresowych.

10

1Europejski system opisu kszta∏cenia j´zykowego..., op.cit., s. 95

2idem, s. 96


11

4. Materia∏ nauczania

Zawarty w niniejszym programie materia∏ nauczania jest zgodny z Podstawà programowà..., odpowiada po-ziomowi A2 i B1 Europejskiego systemu opisu kszta∏cenia j´zykowego oraz jest zgodny ze standardami egzaminumaturalnego na poziomie podstawowym, gdy realizujemy wariant B podstawy. Niniejszy program propo-nuje zakres materia∏u nauczania w postaci programowych treÊci nauczania, systemu fonicznego i graficz-nego, katalogu tematów – zakres tematyczny i intencji j´zykowych bez podzia∏u na poszczególne klasy tak,by daç nauczycielowi szans´ na dowolny jego dobór zgodny z realizowanym podrćznikiem lub w∏asnymrozk∏adem materia∏u. Realizujàc wariant B Podstawy programowej... powinnyÊmy pami´taç, aby zakres ma-teria∏u by∏ zgodny z aktualnym Informatorem o egzaminie maturalnym.

4.1. Programowe treÊci nauczania

Skuteczne realizowanie materia∏u nauczania, wynikajàcego z treÊci nauczania i zadaƒ szko∏y sformu∏owa-nych w podstawie programowej zapewnia osiàgnićie celów ogólnych (cele edukacyjne) i szczegó∏owych(osiàgnićia). Cele te znajdujà doprecyzowanie w postaci celów operacyjnych opisujàcych czynnoÊci, któ-re uczeƒ potrafi wykonaç. Poni˝ej przedstawiono porównawczy zapis takich czynnoÊci opisanych w Pod-stawie programowej jako osiàgnićia dla wariantu B i C.

WARIANT B

uczeƒ potrafi

WARIANT C

uczeƒ potrafi

Ro

zu

mie

nie

ze s

∏uch

u

■ zrozumieç ogólny sens oraz intencje pro-stych informacji, wypowiedzi rodzimychu˝ytkowników j´zyka w ró˝nych warun-kach odbioru.

■ znaleêç szczegó∏owe informacje w nie-skomplikowanych wypowiedziach i dialo-gach.

■ zrozumieç ogólny sens wypowiedzi zawie-rajàcej niezrozumia∏e elementy.

■ zrozumieç intencje rozmówcy w prostychsytuacjach komunikacyjnych.

■ zrozumieç instrukcje nauczyciela.■ wyszukaç potrzebne informacje w nie-

skomplikowanych wypowiedziach i dialo-gach.

■ zrozumieç ogólny sens oraz intencje pro-stych wypowiedzi i dialogów.

Ro

zu

mie

nie

tek

stu

czyta

nego

■ zrozumieç powszechnie spotykane doku-menty jak np. rozk∏ady jazdy, og∏oszenia,reklamy, menu, listy i instrukcje.

■ zrozumieç ogólny sens pobie˝nie czytane-go tekstu i wyselekcjonowaç informacje.

■ zrozumieç prosty tekst narracyjny.■ zrozumieç sens tekstu, który zawiera frag-

menty niezrozumia∏e.■ znaleêç i zrozumieç konkretnà informacj´

z cz´Êciowo niezrozumia∏ego tekstu.

■ zrozumieç treÊç autentycznych powszech-nie stosowanych dokumentów typu roz-k∏ad jazdy, menu, listy i instrukcje, og∏o-szenia i reklamy.

■ wyszukaç informacje w prostym tekÊcie.■ zrozumieç prosty adaptowany tekst.

Mó

wie

nie

■ uzyskiwaç informacje na tematy ˝yciacodziennego i udzielaç ich innym.

■ zainicjowaç i podtrzymaç prostà rozmow´,w∏aÊciwie reagowaç na wypowiedê roz-mówcy.

■ wymawiaç tak, aby byç zrozumianymprzez rodzimego u˝ytkownika j´zyka.

■ prowadziç proste negocjacje w sytuacjach˝ycia codziennego.

■ wyra˝aç intencje, uczucia, emocje w wypo-wiedziach na tematy ˝ycia codziennego.

■ relacjonowaç wypowiedzi innych osób. ■ formu∏owaç w miar´ p∏ynne, krótkie

i spójne wypowiedzi na okreÊlone tematy.

■ zadaç proste pytania oraz udzieliç odpo-wiedzi.

■ uzyskiwaç i udzielaç informacji w typo-wych sytuacjach ˝ycia codziennego.

■ sformu∏owaç krótkà wypowiedê o sobie,swoim otoczeniu, regionie i kraju.

■ inicjowaç i podtrzymywaç rozmow´ natematy ˝ycia codziennego.

■ wypowiadaç si´ w taki sposób, by sposóbwymowy nie zak∏óca∏ zrozumienia treÊciprzekazu.


12

4.2. System foniczny i graficzny

Materia∏ dotyczàcy systemu fonicznego i graficznego przedstawiono poni˝ej w ca∏oÊci – bez podzia∏una klasy, gdy˝ powinien on byç przyswojony przez ucznia w pierwszym roku nauki. Autorki wspomnianejwe wst´pie serii ÇÓÚ Ë Ï˚ najpierw wprowadzajà wszystkie litery alfabetu w rozdziale 0 w szeÊciu lekcjach(podrćznik ÇÓÚ Ë Ï˚ 1), a w nast´pnych rozdzia∏ach proponujà utrwalanie systemu fonicznegoi graficznego.

ARTYKULACJA

• samog∏osek ‡, Ó, Û, ˚, Ë, ˝ w sylabach akcentowanych.• samog∏osek ‡, Ó w sylabach nieakcentowanych.• samog∏osek jotowanych w sylabach akcentowanych i nieakcentowanych (na poczàtku wyrazu,

po samog∏oskach, po spó∏g∏oskach twardych i mi´kkich oraz po mi´kkim i twardym znaku).• spó∏g∏osek twardych Ê, ¯, ˆ i mi´kkich ˜, ˘ w po∏àczeniu z samog∏oskami.• zakoƒczeƒ -ÚÒfl, -Ú¸Òfl.• zakoƒczeƒ -Ó„Ó, -Â„Ó.• ˜Ú w wyrazach ˜ÚÓ, ˜ÚÓ·˚.• grup spó∏g∏osek ÒÚÌ (¯ÂÒÚÌ‡‰ˆ‡Ú¸), Á‰Ì (ÔÓÁ‰ÌÓ), ÎÌˆ (ÒÓÎÌˆÂ), ‚ÒÚ‚ (Á‰‡‚ÒÚ‚ÛÈÚÂ),

ÒÚÎ (Ò˜‡ÒÚÎË‚˚È).• ∏àczenie wymowy przyimka z wyrazem nast´pujàcym po nim (Ì‡ ÒÚÓÎÂ, ÔÓ‰ ÓÍÌÓÏ).• spó∏g∏osek dêwićznych i bezdêwićznych (·-Ô, „-Í, ‰-Ú, Ê-¯, Á-Ò).• przednioj´zykowego Î.• po∏àczeƒ spó∏g∏oskowych Í‚, Ò‚, Ú‚, ı‚, ˆ‚, (åÓÒÍ‚‡, Ò‚ÓÈ, Ú‚ÓÈ, ı‚‡ÚËÚ, ˆ‚ÂÚ˚).

WARIANT B

uczeƒ potrafi

WARIANT C

uczeƒ potrafi

Pis

an

ie■ sformu∏owaç i zapisaç w∏asny prosty ko-

munikat.■ zapisaç otrzymany komunikat.■ napisaç krótki tekst u˝ytkowy: og∏oszenie,

rezerwacj´, podanie, curriculum vitae,zaproszenie oraz wype∏niç formularze.

■ streÊciç pisemnie przeczytany w j´zykuobcym lub j´zyku polskim prosty tekst.

■ zastosowaç poprawne s∏ownictwo, struktu-ry morfosynktatyczne i zasady ortografiiw prostych tekstach.

■ wype∏niç prosty formularz.■ napisaç krótki list.■ przekazaç krótkà informacj´.■ stosowaç zasady ortografii w zakresie

poznanego materia∏u.

Inn

e u

mie

-j´

tno

Êci

■ korzystaç ze s∏ownika jedno- i dwuj´zycz-nego oraz innych êróde∏ informacji, w tymrównie˝ elektronicznych

■ wykorzystywaç Europejskie PortfolioJ´zykowe i EUROPASS*.

■ korzystaç ze s∏ownika dwuj´zycznegoi innych êróde∏ informacji, w tym równie˝elektronicznych.

■ wykorzystywaç Europejskie PortfolioJ´zykowe i EUROPASS*.

* EUROPASS to dokument przyj´ty w 2004 r. przez Parlament Europejski i Rad´ Europy, umo˝liwiajà-cy poruszanie si´ po krajach UE oraz zaprezentowanie umiej´tnoÊci i kwalifikacji w sposób jasny i zro-zumia∏y w ca∏ej Europie. Dokument ten stwarza mo˝liwoÊç kszta∏cenia si´, szukania pracy lub zdoby-wania doÊwiadczeƒ za granicà. EUROPASS sk∏ada si´ z pićiu dokumentów:

• dwa z nich to: Europass – Curriculum Vitae (CV) oraz Europass – Paszport J´zykowy• trzy pozosta∏e: Europass – Suplement do Dyplomu Potwierdzajàcego Kwalifikacje Zawo-

dowe, Europass – Suplement do Dyplomu oraz Europass – MobilnoÊç.

Dwa pierwsze dokumenty wype∏nia si´ samemu, a trzy ostatnie wype∏niajà i wydajà uprawnione do te-go instytucje.

Dodatkowe informacje na temat EUROPASS oraz wskazówki do wype∏nienia cz´Êci dokumentówznaleêç mo˝na na stronie: http://europass.cedefop.europa.eu.


INTONACJA

• intonacja zdania oznajmujàcego: àä–1 (èË¯Û ˝-Ï‡ËÎ).

• intonacja zdania pytajàcego ze s∏owem pytajnym i bez: àä–2, àä–3.(äÚÓ ·Û‰ÂÚ ·Ó‰ËÚ¸ ÔÓ àÌÚÂÌÂÚÛ? í ‚˜Â‡ ·Ó‰ËÎ ÔÓ àÌÚÂÌÂÚÛ?)

• intonacja zdania pytajàcego i wykrzyknikowego wyra˝ajàcego zachwyt i oburzenie: àä–5(ä‡Í ˝ÚÓ Á‰ÓÓ‚Ó! ä‡Í ÚÂ·Â ÌÂ ÒÚ˚‰ÌÓ!)

AKCENTUACJA

Akcent wyrazowy dla ucznia polskiego stanowi du˝à trudnoÊç. Umiej´tnoÊç prawid∏owego opanowaniaakcentu rosyjskiego powinna byç kszta∏towana na wszystkich etapach uczenia si´ j´zyka rosyjskiego.

ORTOGRAFIA

• oznaczanie mi´kkoÊci spó∏g∏osek w piÊmie.• pisownia samog∏osek Ó, ‡, jotowanych oraz ich pisownia po Ê, ¯, ˆ, ˜, ˘.• pisownia znaków rozdzielajàcych.• zasady pisowni znaku mi´kkiego.• trzy funkcje znaku mi´kkiego.• pisownia przedrostków: Ò (ÒÓ), ÓÚ-, Ì‡-, ÔÂ-, ÔË-, ‰Ó-, ‚-, ÔÓ‰-, a tak˝e ·ÂÁ- (·ÂÒ-), ‚ÓÁ- (‚ÓÒ-),

ËÁ- (ËÒ-), ‡Á- (‡Ò-), ÓÒ-.• pisownia przys∏ówków – znak mi´kki (¸), stosowanie ∏àcznika.• pisownia partyku∏ ·˚ (·), ÊÂ (Ê), ÎË (Î¸).• wybrane zasady pisowni wyrazów z∏o˝onych.• wybrane zasady pisowni wielkiej i ma∏ej litery.• pisownia rzeczowników z przedrostkiem ÔÓÎ.

4.3. Struktury gramatyczne

Struktury gramatyczne dla wariantu C Podstawy programowej

KLASA I

RZECZOWNIK

1. Rodzaje rzeczowników z uwzgl´dnieniem ró˝nic w stosunku do j´zyka polskiego np. ÍÎ‡ÒÒ, ¯Í‡Ù,Í‚‡ÚË‡.

2. Formy przypadków i ich funkcje semantyczne. Odmiany rzeczowników I i II deklinacji.

3. Rzeczowniki okreÊlajàce nazwy osób w zale˝noÊci od ich narodowoÊci: ÔÓÎflÍ, ÔÓÎ¸Ía.

4. Rzeczowniki wyst´pujàce tylko w liczbie pojedynczej typu: ÏÂ·ÂÎ¸.

5. Rzeczowniki nieodmienne typu: ÍËÌÓ, Ú‡ÍÒË, ÏÂÚÓ.

6. Rzeczowniki o odmianie przymiotnikowej typu: ‚‡ÌÌ‡fl.

PRZYMIOTNIK

1. Rodzaje przymiotników.

2. Formy deklinacyjne przymiotników twardo- i mi´kkotematowych.

13


14

ZAIMEK

1. Zaimki osobowe i ich odmiana.

2. Formy zaimków dzier˝awczych ÏÓÈ, Ú‚ÓÈ, Ì‡¯... .

3. Zaimki pytajàce i wzgl´dne ÍÚÓ, ˜ÚÓ, Í‡ÍÓÈ, ÍÓÚÓ˚È, ÒÍÓÎ¸ÍÓ.

4. Formy zaimków wskazujàcych: ˝Ú‡, ˝ÚÓ.

LICZEBNIK

1. Formy mianownika i dope∏niacza liczebników g∏ównych od 1 do 100.

2. Formy gramatyczne liczebników porzàdkowych do 10.

3. ¸àczenie liczebników z rzeczownikiem i przymiotnikiem z uwzgl´dnieniem liczebników Ó‰ËÌ, ‰‚‡,ÚË, ˜ÂÚ˚Â.

CZASOWNIK

1. Formy bezokolicznika zakoƒczone na -Ú¸, -ÚË: ˜ËÚ‡Ú¸, Ë‰ÚË.

2. Dwie koniugacje czasowników rosyjskich: I koniugacja na -ÛÚ, -˛Ú, czasowniki typu ÔËÒ‡Ú¸, Ë‰ÚË,ÔËÂÁÊ‡Ú¸, Á‡‚Ú‡Í‡Ú¸; II koniugacja na -‡Ú, -flÚ, czasowniki typu „Ó‚ÓËÚ¸, ıÓ‰ËÚ¸, ÔÓÚËÚ¸,ÒÏÓÚÂÚ¸.

3. Formy osobowe czasowników regularnych w czasie teraêniejszym, przesz∏ym i przysz∏ym.

4. Formy osobowe czasowników zwrotnych typu: Û˜ËÚ¸Òfl, Ì‡ıÓ‰ËÚ¸Òfl.

5. Aspekt dokonany i niedokonany niektórych czasowników: ˜ËÚ‡Ú¸ – ÔÓ˜ËÚ‡Ú¸, Á‚ÓÌËÚ¸ –ÔÓÁ‚ÓÌËÚ¸, „Ó‚ÓËÚ¸ – ÒÍ‡Á‡Ú¸.

6. Formy czasu przysz∏ego prostego czasowników dokonanych: ÔÓ˜ËÚ‡Ú¸ i z∏o˝onego czasownikówniedokonanych: ·Û‰Û Û˜ËÚ¸.

7. Formy trybu rozkazujàcego z wyrazami: ‰‡‚‡È, ‰‡‚‡ÈÚÂ.

PRZYIMEK

1. Wybrane przyimki w po∏àczeniach z rzeczownikiem rzàdzàce D., C., i B.: ‰ÓÂı‡Ú¸ ‰Ó ‚ÓÍÁ‡Î‡,„Ó‚ÓËÚ¸, ÔÓ ÚÂÎÂÙÓÌÛ, ‚ ÒÛ··ÓÚÛ, ÔÓ ÔÓÌÂ‰ÂÎ¸ÌËÍ‡Ï.

2. Przyimki rzàdzàce N. i Msc.: fl‰ÓÏ ÒÓ ¯ÍÓÎÓÈ, ‚ ÍÓÏÌ‡ÚÂ, Ì‡ ‡·ÓÚÂ.

3. Przyimki okreÊlajàce miejsce pobytu i znajdowania si´ osób i przedmiotów: ÓÍÓÎÓ ¯ÍÓÎ˚, ÒÔ‡‚‡ÓÚ ÍÓÏÌ‡Ú˚, ‚ ÍÓÏÌ‡ÚÂ, Ì‡ ÚÛÏ·Ó˜ÍÂ, fl‰ÓÏ Ò ÓÍÌÓÏ.

4. Przyimki okreÊlajàce po∏o˝enie w przestrzeni: Ì‡Ô‡‚Ó, Ì‡ÎÂ‚Ó.

PRZYS¸ÓWEK

1. Przys∏ówki miejsca i kierunku: É‰Â? Á‰ÂÒ¸, Ú‡Ï, ‰ÓÏ‡; äÛ‰‡? Ò˛‰‡, ÚÛ‰‡; éÚÍÛ‰‡? ÓÚÚÛ‰‡, ÓÚÒ˛‰‡.

2. Przys∏ówki: ÔÎÓıÓ, ıÓÓ¯Ó.


SK¸ADNIA

1. Opuszczanie czasownika posi∏kowego ·˚Ú¸ w czasie teraêniejszym: ç‡Ú‡¯‡ – ÏÓfl ÔÓ‰Û„‡. ç‡Ú‡¯‡‚ ÍÓÏÌ‡ÚÂ.

2. U˝ycie czasownika ÂÒÚ¸ w znaczeniu posiadania: ì ÏÂÌfl ÂÒÚ¸ ·‡Ú. ì ÏÂÌfl ÌÂÚ ·‡Ú‡.

3. óÚÓ w zdaniu podrz´dnie z∏o˝onym: ëÍ‡ÊË ÏÌÂ, ˜ÚÓ ˝ÚÓ ÁÌ‡˜ËÚ.

4. Rozró˝nienie zdaƒ: Ñ‡, Û ÏÂÌfl ÂÒÚ¸ ÒÂÒÚ‡. ì çËÌ˚ „ÓÎÛ·˚Â „Î‡Á‡.

5. Konstrukcja ëÍÓÎ¸ÍÓ ÚÂ·Â ÎÂÚ? åÌÂ ... ÎÂÚ.

6. Konstrukcja éÌ ÒÚ‡¯Â ÏÂÌfl Ì‡ 5 ÎÂÚ.

7. Zdania pojedyncze wykrzyknikowe typu: ä‡Í‡fl ‚ÒÚÂ˜‡!, ëÍÓÎ¸ÍÓ ÎÂÚ ÒÍÓÎ¸ÍÓ ÁËÏ!

RÓ˚NICE W ZWIÑZKU RZÑDU NIEKTÓRYCH CZASOWNIKÓW W J¢ZYKU ROSYJSKIM

ÒÎÛ¯‡Ú¸ ÍÓ„Ó? ˜ÚÓ?, Û˜ËÚ¸ ˜ÚÓ?, Û˜ËÚ¸Òfl ˜ÂÏÛ?, Á‚ÓÌËÚ¸ ÍÓÏÛ? Âı‡Ú¸ Ì‡ ˜fiÏ? ÍÛ‰‡?, „Ó‚ÓËÚ¸ÍÓÏÛ? Ó ÍÓÏ? Ó ˜fiÏ? Ò ÍÂÏ? ˜ÚÓ?, ‰‡Ú¸ ÍÓÏÛ? ˜ÚÓ?

KLASA II

RZECZOWNIK

1. Deklinacja III – liczba pojedyncza i mnoga.

2. Rzeczowniki wyst´pujàce tylko w liczbie pojedynczej: Ó·Û‚¸, ÏÓÎÓ‰fiÊ¸.

3. Rzeczowniki wyst´pujàce tylko w liczbie mnogiej typu: ·˛ÍË, ‰ÛıË.

4. Liczba mnoga rzeczownika: Â·fiÌÓÍ – ‰ÂÚË.

5. Rzeczowniki majàce inny rodzaj ni˝ w j´zyku polskim: ·‡ÒÎeÚ.

6. Dope∏niacz na -Û, -˛ niektórych partytywnych rzeczowników rodzaju m´skiego: ÒÚ‡ÍaÌ ã˛,„ÓÎo‚Í‡ ˜ÂÒÌÓÍÛ, ÔÛõÍ ÁÂÎfiÌÓ„Ó ÎÛÍÛ, ÎoÊÍ‡ Ïfi‰Û.

PRZYMIOTNIK

1. Deklinacja przymiotników z rzeczownikiem Í‡ÒË‚‡fl ‰Â‚Ó˜Í‡, ·ÓÎ¸¯‡fl ¯ÍÓÎ‡, ‰ÎËÌÌ˚È ÌÓÒ,ÍÛ„ÎÓÂ ÎËˆÓ. (cz´Êciowo)

2. Deklinacja przymiotników rodzaju ˝eƒskiego i m´skiego zakoƒczonych na akcentowanà koƒcówk´-ÓÈ.

3. Przymiotniki o odmianie mieszanej z tematem zakoƒczonym na Í, „, ı, Ê, ˆ, ¯.

4. Stopieƒ najwy˝szy przymiotników tworzony za pomocà s∏owa Ò‡Ï˚È, Ò‡Ï‡fl, Ò‡ÏÓÂ, Ò‡Ï˚Â: Ò‡Ï˚ÈÍ‡ÒË‚˚È, Ò‡Ï‡fl ‚ÂÒfiÎ‡fl, Ò‡ÏÓÂ ÒÚ‡ÌÌÓÂ, Ò‡Ï˚Â ‰ÎËÌÌ˚Â.

5. Formy N. i Msc. przymiotnika ·ÓÎ¸¯ÓÈ w porównaniu z j´zykiem polskim: ·ÓÎ¸¯ÓÈ – Ò ·ÓÎ¸¯ËÏ– Ó ·ÓÎ¸¯ÓÏ.

6. Tworzenie krótkich form przymiotnika: ¯ËoÍËÈ – ¯ËoÍ, ¯ËÓÍa, ¯ËÓÍo, ¯ËÓÍË; ‰ÎËÌÌ˚È –‰ÎËÌÂÌ, ‰ÎËÌÌ‡, ‰ÎËÌÌÓ, ‰ÎËÌÌ˚.

7. Przymiotniki w stopniu wy˝szym, formy proste i opisowe: Í‡ÒË‚ÂÂ, ÚË¯Â, ·ÓÎÂÂ/ÏÂÌÂÂ Í‡ÒË‚˚È.

15


16

LICZEBNIK

¸àczenie liczebników z rzeczownikiem „a‰ÛÒ („a‰ÛÒ‡, „a‰ÛÒÓ‚) z uwzgl´dnieniem liczebnikówÓ‰ËÌ, ‰‚‡, ÚË, ˜ÂÚ˚Â.

CZASOWNIK

1. Czas przesz∏y czasowników z sufiksem ÌÛ: Á‡ÏfiÁÌÛÚ¸, (Ôo)ÓÁfl·ÌÛÚ¸, ÔÓÏÓÍÌÛÚ¸.

2. Formy trybu rozkazujàcego w 2. osobie liczby pojedynczej i mnogiej z uwzgl´dnieniem formnieregularnych: ÔÓÈ, ÔoÈÚÂ, ÔÓÂÁÊaÈ, ÔÓÂÁÊaÈÚÂ, ·ÂÈ, ·eÈÚÂ, ÔÂÈ, ÔeÈÚÂ.

PRZYS¸ÓWEK

1. Tworzenie przys∏ówków od przymiotników: Í‡ÒË‚˚È – Í‡ÒË‚o, ‚eÒfiÎ˚È – ‚ÂÒÂÎÓ.

2. Przys∏ówki oznaczajàce pory dnia w funkcji okolicznika czasu: ÛÚÓÏ, ‚Â˜ÂÓÏ.

3. Przys∏ówki sposobu: ÔÓ-ÏÓÂÏÛ, ÚËıÓ, ÔÓ-ÛÒÒÍË.

4. Prosty i z∏o˝ony stopieƒ wy˝szy przys∏ówków Í‡ÒË‚Ó – Í‡ÒË‚ÂÂ, „ÓÏÍÓ – „ÓÏ˜Â, ·oÎÂÂ/ÏeÌÂÂËÌÚÂÂÒÌÓ.

SK¸ADNIA

1. Zdania z∏o˝one podrz´dnie przyczynowe ze spójnikiem ÔÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ: å‡¯‡ ıÓÓ¯Ó ÁÌ‡ÂÚ „ÓÓ‰ÔÓÚÓÏÛ, ˜ÚÓ Á‰ÂÒ¸ ÊË‚fiÚ.

2. Zdanie z∏o˝one podrz´dnie skutkowe z przys∏ówkiem ÔÓ˝ÚÓÏÛ: C‡¯‡ ÁÌ‡ÂÚ „ÓÓ‰, ÔÓ˝ÚÓÏÛ ÓÌÔÓÍ‡ÊÂÚ Ì‡Ï ‰ÓÓ„Û.

3. Szyk zwyk∏y i przestawny s∏u˝àcy wyra˝aniu dok∏adnej i przybli˝onej wielkoÊci: ‰‚‡‰ˆ‡Ú¸ ÏËÌÛÚ –ÏËÌÛÚ ‰‚‡‰ˆ‡Ú¸.

4. Zdanie pytajàce tworzone w mowie zale˝nej za pomocà partyku∏y ÎË i szyku przestawnego: éÌ‡ÒÔ‡¯Ë‚‡eÚ, ÏoÊÌÓ ÎË ÂÈ ÔË„Î‡ÒËÚ¸ ‰ÛÁÂÈ.

5. Krótka forma przymiotnika w formie orzecznika.

6. Konstrukcja: ÍÓÏÛ ˜ÚÓ Ë‰fiÚ.

7. Konstrukcja: ˜ÚÓ ÍÓÏÛ ‚ÂÎËÍo/Ï‡Îo/¯ËÓÍo.

8. Czasownik ıÓ˜ÂÚÒfl w po∏àczeniu z bezokolicznikiem dla wyra˝enia chći: ÏÌÂ ıÓ˜ÂÚÒfl ÂÒÚ¸/ÔËÚ¸.


Û‚ÎÂÍ‡Ú¸Òfl ÍÂÏ? ˜ÂÏ?, ËÌÚÂÂÒÓ‚‡Ú¸Òfl ÍÂÏ? ˜ÂÏ?, Í‡Ú‡Ú¸Òfl Ì‡ ˜fiÏ?, ËÒÍ‡Ú¸ ˜ÚÓ?, Á‡ÌËÏ‡Ú¸Òfl ÍÂÏ?˜ÂÏ?, Ó‰ÂÚ¸ ÍÓ„Ó? ‚Ó ˜ÚÓ? Ó‰ÂÚ¸Òfl ‚Ó ˜ÚÓ?

KLASA III

RZECZOWNIK

1. Rzeczowniki majàce inny rodzaj ni˝ w j´zyku polskim: ÍÓÚÎÂÚ‡, ÒÛÔ, Ò‡Î‡Ú.

2. Rzeczowniki wyst´pujàce tylko w liczbie pojedynczej: ÏÓÍo‚¸, Í‡ÚoÙÂÎ¸ i Ù‡ÒoÎ¸.

3. Zmiana miejsca akcentu przy tworzeniu liczby mnogiej niektórych rzeczowników: ‰ÓÏ – ‰ÓÏa,„oÓ‰ – „ÓÓ‰a, „oÎÓÒ – „ÓÎÓÒa, Û˜ËÚÂÎ¸ – Û˜ËÚÂÎfl, ‰oÍÚÓ – ‰ÓÍÚÓa.

4. Rzeczowniki okreÊlajàce zawody osób obojga p∏ci posiadajàce tylko formy rodzaju m´skiego: ‚‡˜,‰ÂÔÛÚ‡Ú, ÍÛ¸Â, ÔÓÒoÎ.


PRZYMIOTNIK

Przymiotniki w stopniu wy˝szym, formy proste i opisowe: Í‡ÒË‚ÂÂ, ·ÓÎÂÂ/ÏÂÌÂÂ Í‡ÒË‚˚È.

ZAIMEK

Zaimki nieokreÊlone z partyku∏à -ÚÓ, -ÌË·Û‰¸: éÌ ÍÛÔËÎ ˜ÚÓ-ÚÓ Ì‡ Á‡‚Ú‡Í. äÛÔË ˜ÚÓ-ÌÛ·Û‰¸ Í ÍÓÙÂ.ÇÓÁ¸ÏË Í‡ÍÛ˛-ÌË·Û‰¸ ·ÛÎÍÛ!

LICZEBNIK

1. Zwiàzek liczebników z rzeczownikami, ze szczególnym zwróceniem uwagi na liczebniki 1, 2, 3, 4,oraz zakoƒczone na 1, 2, 3, 4: ‰‚‡‰ˆ‡Ú¸ Ó‰ËÌ Û˜ÂÌËÍ, ÒÚÓ ÚË‰ˆ‡Ú¸ Ó‰Ì‡ ÍÌË„‡, ÒÓÓÍ ˜ÂÚ˚ÂÛ˜ÂÌËÍ‡, ÚË ÊÛÌ‡Î‡.

2. ¸àczenie liczebników z rzeczownikiem Û·Î¸ (Û·Îfl, Û·ÎeÈ) z uwzgl´dnieniem liczebników Ó‰ËÌ,‰‚‡, ÚË, ˜ÂÚ˚Â.

3. Liczebniki porzàdkowe w konstrukcjach okreÊlajàcych dat´: 1-ÓÂ ÒÂÌÚfl·fl, 25-ÓÂ Ï‡Ú‡.

4. M. i D. liczebników g∏ównych od 100 do 1000.

CZASOWNIK

1. Tryb przypuszczajàcy: ü ıÓÚeÎ ·˚ ÔÓÍÛ¯‡Ú¸ ‚ ıÓÓ¯ÂÈ ÍÓÏÔ‡ÌËË.

2. Formy osobowe czasowników ÔËÚ¸ i ÂÒÚ¸ w czasie teraêniejszym.

PRZYIMEK

1. Przyimek ËÁ-Á‡, dla okreÊlenia przyczyny: àÁ-Á‡ ÒÔÓÚ‡ Û ÏÂÌfl ˜‡ÒÚ˚Â Ú‡‚Ï˚.

2. Przyimek ·Î‡„Ó‰‡fl + celownik: ÅÎ‡„Ó‰‡fl Ú‚ÓÂÈ ÔÓÏÓ˘Ë, fl Ò‰‡Î ˝ÍÁ‡ÏÂÌ.

3. U˝ycie przyimków Á‡, ˜ÂÂÁ, ÔÓÒÎÂ dla okreÊlenia czasu: á‡ ‰‚‡ ‰Ìfl ÛÒÚaÎË ÔËÁÌ‡ÍË ·ÓÎeÁÌË.óeÂÁ ÌÂ‰ÂÎ˛ ÏÌÂ ÒÚ‡ÎÓ ÎÛ˜¯Â.

4. Przyimek ÔÓ z rzeczownikiem w celowniku z uwzgl´dnieniem takich rzeczowników jak: ˜ÂÏÔËÓÌ‡Ú,ÒÓÂ‚ÌÓ‚‡ÌËÂ, ÚÂÌËÓ‚Í‡ Ï‡Ú˜, ˜ÂÏÔËÓÌ, ˜ÂÏÔËÓÌÍ‡, Ï‡ÒÚÂ ÒÔÓÚ‡: Ï‡ÒÚÂ ÒÔÓÚ‡ ÔÓÍÓÌ¸Í‡Ï, ˜ÂÏÔËÓÌ ÔÓ ¯‡ıÏ‡Ú‡Ï, ˜ÂÏÔËÓÌ‡Ú Ö‚ÓÔ˚ ÔÓ ÙÛÚ·ÓÎÛ.

SK¸ADNIA

1. Zdanie twierdzàce z orzeczeniem imiennym z u˝yciem myÊlnika oraz zaimków ˝ÚÓ, ‚ÓÚ lub ‚Òfi:îË„ÛÌÓÂ Í‡Ú‡ÌËÂ ˝ÚÓ ÁËÏÌËÈ ‚Ë‰ ÒÔÓÚ‡. èË‚˚˜Í‡ – ‚ÚÓafl Ì‡ÚÛ‡. á‰Óo‚¸Â – ‚ÓÚ, ˜ÚÓ ‚‡ÊÌÓ‚ ÊËÁÌË.

2. Zdania przyczynowe z u˝yciem przyimków ·Î‡„Ó‰‡fl ÍÓÏÛ? ˜ÂÏÛ? oraz ËÁ-Á‡: ÅÎ‡„Ó‰‡fl ÒÔoÚÛ,Û ÏÂÌfl ıÓo¯ÂÂ Ì‡ÒÚÓeÌËÂ. àÁ-Á‡ ÚÂ·fl fl ÓÔÓÁ‰aÎ Ì‡ ÛoÍË.

3. Zdania bezpodmiotowe: ˝ÚÓ ‰ÂÎ‡ÂÚÒfl ÎÂ„ÍÓ.



Á‡ÌËÏaÚ¸Òfl ˜ÂÏ?, Û‚ÎÂÍaÚ¸Òfl ˜ÂÏ?, (Ì‡)ÔËÒaÚ¸ ÍÓÏÛ?, Ò˜ËÚaÚ¸ ÍÓ„o? ÍÂÏ?, (Á‡)·ÓÎeÚ¸ ˜ÂÏ?,ÊaÎÓ‚‡Ú¸Òfl Ì‡ ˜ÚÓ?

17


Struktury gramatyczne dla wariantu B Podstawy programowej 1

KLASA I

RZECZOWNIK

1. Rodzaje rzeczowników z uwzgl´dnieniem ró˝nic w stosunku do j´zyka polskiego np. ÍÎ‡ÒÒ, ¯Í‡Ù,Í‚‡ÚË‡.

2. Odmiany rzeczowników w liczbie pojedynczej i mnogiej I, II i III deklinacji.

3. Rzeczowniki okreÊlajàce nazwy osób w zale˝noÊci od ich narodowoÊci: ÔÓÎflÍ, ÔÓÎ¸Ía.

4. Rzeczowniki wyst´pujàce tylko w liczbie pojedynczej: ÏÂ·ÂÎ¸, Ó·Û‚¸, ÏÓÎÓ‰fiÊ¸.

5. Rzeczowniki wyst´pujàce tylko w liczbie mnogiej typu: ·˛ÍË, Ó˜ÍË, Í‡ÌËÍÛÎ˚, ¯‡ıÏ‡Ú˚, ‰ÂÌ¸„Ë.

6. Rzeczowniki nieodmienne typu: ÍËÌÓ, Ú‡ÍÒË, ÏÂÚÓ.

7. Liczba mnoga rzeczownika: Â·fiÌÓÍ – ‰ÂÚË.

8. Rzeczowniki o odmianie przymiotnikowej typu: ‚‡ÌÌ‡fl.

PRZYMIOTNIK

1. Rodzaje przymiotników.

2. Formy deklinacyjne przymiotników twardo- i mi´kkotematowych.

3. Deklinacja przymiotników z rzeczownikiem Í‡ÒË‚‡fl ‰Â‚Ó˜Í‡, ·ÓÎ¸¯‡fl ¯ÍÓÎ‡, ‰ÎËÌÌ˚È ÌÓÒ,ÍÛ„ÎÓÂ ÎËˆÓ. (cz´Êciowo)

4. Deklinacja przymiotników rodzaju ˝eƒskiego i m´skiego zakoƒczonych na akcentowanà koƒcówk´ -ÓÈ.

5. Przymiotniki o odmianie mieszanej z tematem zakoƒczonym na Í, „, ı, Ê, ˆ, ¯.

6. Stopieƒ najwy˝szy przymiotników tworzony za pomocà s∏owa Ò‡Ï˚È, Ò‡Ï‡fl, Ò‡ÏÓÂ, Ò‡Ï˚Â: Ò‡Ï˚ÈÍ‡ÒË‚˚È, Ò‡Ï‡fl ‚ÂÒfiÎ‡fl, Ò‡ÏÓÂ ÒÚ‡ÌÌÓÂ, Ò‡Ï˚Â ‰ÎËÌÌ˚Â.

7. Formy N. i Msc. przymiotnika ·ÓÎ¸¯ÓÈ w porównaniu z j´zykiem polskim: ·ÓÎ¸¯ÓÈ – Ò ·ÓÎ¸¯ËÏ– Ó ·ÓÎ¸¯ÓÏ.

ZAIMEK

1. Zaimki osobowe i ich odmiana.

2. Formy zaimków dzier˝awczych ÏÓÈ, Ú‚ÓÈ, Ì‡¯... .

3. Zaimki pytajàce i wzgl´dne ÍÚÓ, ˜ÚÓ, Í‡ÍÓÈ, ÍÓÚÓ˚È, ÒÍÓÎ¸ÍÓ.

4. Formy zaimków wskazujàcych: ˝Ú‡, ˝ÚÓ.

LICZEBNIK

1. Formy mianownika i dope∏niacza liczebników g∏ównych od 1 do 100.

2. Formy gramatyczne liczebników porzàdkowych do 10.

3. ¸àczenie liczebników z rzeczownikiem i przymiotnikiem z uwzgl´dnieniem liczebników Ó‰ËÌ, ‰‚‡,ÚË, ˜ÂÚ˚Â.

18

1Wszystkie wymienione struktury gramatyczne wpisujà si´ w wymagania stawiane przez CKE dla egzaminu z j´zyka rosyjskiego napoziomie podstawowym zamieszczone w Informatorze o egzaminie maturalnym od 2008 r., j´zyk rosyjski, CKE, Warszawa 2007.


CZASOWNIK

1. Formy bezokolicznika zakoƒczone na -Ú¸, -ÚË: ˜ËÚ‡Ú¸, Ë‰ÚË.

2. Dwie koniugacje czasowników rosyjskich: I koniugacja na -ÛÚ, -˛Ú, czasowniki typu ÔËÒ‡Ú¸, Ë‰ÚË,ÔËÂÁÊ‡Ú¸, Á‡‚Ú‡Í‡Ú¸; II koniugacja na -‡Ú, -flÚ, czasowniki typu „Ó‚ÓËÚ¸, ıÓ‰ËÚ¸, ÔÓÚËÚ¸,ÒÏÓÚÂÚ¸.

3. Formy osobowe czasowników regularnych w czasie teraêniejszym, przesz∏ym i przysz∏ym.

4. Formy osobowe czasowników zwrotnych typu: Û˜ËÚ¸Òfl, Ì‡ıÓ‰ËÚ¸Òfl, ‰Ó„Ó‚ÓËÚ¸Òfl, Û‚ÎÂÍ‡Ú¸Òfl.

5. Aspekt dokonany i niedokonany niektórych czasowników: ˜ËÚ‡Ú¸ – ÔÓ˜ËÚ‡Ú¸, ‰ÂÎ‡Ú¸ – Ò‰eÎ‡Ú¸,„Ó‚ÓËÚ¸ – ÒÍ‡Á‡Ú¸, Í‡˜‡Ú¸ – ÒÍ‡˜‡Ú¸.

6. Formy czasu przysz∏ego prostego czasowników dokonanych: ÔÓ˜ËÚ‡Ú¸ i z∏o˝onego czasownikówniedokonanych: ·Û‰Û Û˜ËÚ¸.

7. Formy trybu rozkazujàcego z wyrazami: ‰‡‚‡È, ‰‡‚‡ÈÚÂ.

PRZYIMEK

1. Wybrane przyimki w po∏àczeniach z rzeczownikiem rzàdzàce D., C., i B.: ‰ÓÂı‡Ú¸ ‰Ó ‚ÓÍÁ‡Î‡,„Ó‚ÓËÚ¸ ÔÓ ÚÂÎÂÙÓÌÛ, ‚ ÒÛ··ÓÚÛ, ÔÓ ÔÓÌÂ‰ÂÎ¸ÌËÍ‡Ï.

2. Przyimki rzàdzàce N. i Msc.: fl‰ÓÏ ÒÓ ¯ÍÓÎÓÈ, ‚ ÍÓÏÌ‡ÚÂ, Ì‡ ‡·ÓÚÂ.

3. Przyimki okreÊlajàce miejsce pobytu i znajdowania si´ osób i przedmiotów: ÓÍÓÎÓ ¯ÍÓÎ˚, ÒÔ‡‚‡ÓÚ ÍÓÏÌ‡Ú˚, ‚ ÍÓÏÌ‡ÚÂ, Ì‡ ÚÛÏ·Ó˜ÍÂ, fl‰ÓÏ Ò ÓÍÌÓÏ.

4. Przyimki okreÊlajàce po∏o˝enie w przestrzeni: Ì‡Ô‡‚Ó, Ì‡ÎÂ‚Ó.

PRZYS¸ÓWEK

1. Przys∏ówki miejsca i kierunku: É‰Â? Á‰ÂÒ¸, Ú‡Ï, ‰ÓÏ‡; äÛ‰‡? Ò˛‰‡, ÚÛ‰‡; éÚÍÛ‰‡? ÓÚÚÛ‰‡, ÓÚÒ˛‰‡.

2. Przys∏ówki oznaczajàce pory dnia w funkcji okolicznika czasu: ÛÚÓÏ, ‚Â˜ÂÓÏ.

3. Przys∏ówki sposobu: ÔÓ-ÏÓÂÏÛ, ÚËıÓ, ÔÓ-ÛÒÒÍË.

4. Przys∏ówki: ÔÎÓıÓ, ıÓÓ¯Ó.

SK¸ADNIA

1. Opuszczanie czasownika posi∏kowego ·˚Ú¸ w czasie teraêniejszym: ç‡Ú‡¯‡ – ÏÓfl ÔÓ‰Û„‡. ç‡Ú‡¯‡‚ ÍÓÏÌ‡ÚÂ.

2. U˝ycie czasownika ÂÒÚ¸ w znaczeniu posiadania: ì ÏÂÌfl ÂÒÚ¸ ·‡Ú. ì ÏÂÌfl ÌÂÚ ·‡Ú‡.

3. Zdania z∏o˝one podrz´dnie przyczynowe ze spójnikiem ÔÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ: å‡¯‡ ıÓÓ¯Ó ÁÌ‡ÂÚ „ÓÓ‰ÔÓÚÓÏÛ, ˜ÚÓ Á‰ÂÒ¸ ÊË‚fiÚ.

4. Zdanie z∏o˝one podrz´dnie skutkowe z przys∏ówkiem ÔÓ˝ÚÓÏÛ: C‡¯‡ ÁÌ‡ÂÚ „ÓÓ‰, ÔÓ˝ÚÓÏÛ ÓÌÔÓÍ‡ÊÂÚ Ì‡Ï ‰ÓÓ„Û.

5. óÚÓ w zdaniu podrz´dnie z∏o˝onym: ëÍ‡ÊË ÏÌÂ, ˜ÚÓ ˝ÚÓ ÁÌ‡˜ËÚ.

6. Rozró˝nienie zdaƒ: Ñ‡, Û ÏÂÌfl ÂÒÚ¸ ÒÂÒÚ‡. ì çËÌ˚ „ÓÎÛ·˚Â „Î‡Á‡.

7. Konstrukcja ëÍÓÎ¸ÍÓ ÚÂ·Â ÎÂÚ? åÌÂ ... ÎÂÚ.

19


20

8. Konstrukcja éÌ ÒÚ‡¯Â ÏÂÌfl Ì‡ 5 ÎÂÚ.

9. Szyk zwyk∏y i przestawny s∏u˝àcy wyra˝aniu dok∏adnej i przybli˝onej wielkoÊci: ‰‚‡‰ˆ‡Ú¸ ÏËÌÛÚ –ÏËÌÛÚ ‰‚‡‰ˆ‡Ú¸.

10. Zdania pojedyncze wykrzyknikowe typu: ä‡Í‡fl ‚ÒÚÂ˜‡!, ëÍÓÎ¸ÍÓ ÎÂÚ ÒÍÓÎ¸ÍÓ ÁËÏ!


ÒÎÛ¯‡Ú¸ ÍÓ„Ó? ˜ÚÓ?, Û‚ÎÂÍ‡Ú¸Òfl ÍÂÏ? ˜ÂÏ?, ËÌÚÂÂÒÓ‚‡Ú¸Òfl ÍÂÏ? ˜ÂÏ?, Û˜ËÚ¸ ˜ÚÓ?, Û˜ËÚ¸Òfl ˜ÂÏÛ?,Á‚ÓÌËÚ¸ ÍÓÏÛ? Âı‡Ú¸ Ì‡ ˜fiÏ? ÍÛ‰‡?, „Ó‚ÓËÚ¸ ÍÓÏÛ? Ó ÍÓÏ? Ó ˜fiÏ? Ò ÍÂÏ? ˜ÚÓ?, ‰‡Ú¸ ÍÓÏÛ? ˜ÚÓ?

KLASA II

RZECZOWNIK

1. Rzeczowniki majàce inny rodzaj ni˝ w j´zyku polskim ‰Ë‡„ÌÓÁ, ÂˆÂÔÚ, „ËÔÔ, ·ÓÎ¸ÌËˆ‡, ‚ËÎÍ‡,Ú‡ÂÎÍ‡, ÍÓÚÎÂÚ‡, ÒÛÔ, Ò‡Î‡Ú.

2. Dope∏niacz na -Û, -˛ niektórych partytywnych rzeczowników rodzaju m´skiego: ÒÚ‡ÍaÌ ã˛,„ÓÎo‚Í‡ ˜ÂÒÌÓÍÛ, ÔÛõÍ ÁÂÎfiÌÓ„Ó ÎÛÍÛ, ÎoÊÍ‡ Ïfi‰Û.

3. Zmiana miejsca akcentu przy tworzeniu liczby mnogiej niektórych rzeczowników: ‰ÓÏ – ‰ÓÏa,„oÓ‰ – „ÓÓ‰a, „oÎÓÒ – „ÓÎÓÒa, Û˜ËÚÂÎ¸ – Û˜ËÚÂÎfl, ‰oÍÚÓ – ‰ÓÍÚÓa.

4. Rzeczowniki okreÊlajàce zawody osób obojga p∏ci posiadajàce tylko formy rodzaju m´skiego: ‚‡˜,‰ÂÔÛÚ‡Ú, ÍÛ¸Â, ÔÓÒoÎ.

PRZYMIOTNIK

1. Tworzenie krótkich form przymiotnika: ¯ËoÍËÈ – ¯ËoÍ, ¯ËÓÍa, ¯ËÓÍo, ¯ËÓÍË; ‰ÎËÌÌ˚È –‰ÎËÌÂÌ, ‰ÎËÌÌ‡, ‰ÎËÌÌÓ, ‰ÎËÌÌ˚.

2. Przymiotniki w stopniu wy˝szym, formy proste i opisowe: Í‡ÒË‚ÂÂ, ·ÓÎÂÂ/ÏÂÌÂÂ Í‡ÒË‚˚È.

ZAIMEK

Zaimki nieokreÊlone z partyku∏à -ÚÓ, -ÌË·Û‰¸: éÌ ÍÛÔËÎ ˜ÚÓ-ÚÓ Ì‡ Á‡‚Ú‡Í. äÛÔË ˜ÚÓ-ÌÛ·Û‰¸ Í ÍÓÙÂ.ÇÓÁ¸ÏË Í‡ÍÛ˛-ÌË·Û‰¸ ·ÛÎÍÛ!

LICZEBNIK

1. Zwiàzek liczebników z rzeczownikami, ze szczególnym zwróceniem uwagi na liczebniki 1, 2, 3, 4,oraz zakoƒczone na 1, 2, 3, 4: ‰‚‡‰ˆ‡Ú¸ Ó‰ËÌ Û˜ÂÌËÍ, ÒÚÓ ÚË‰ˆ‡Ú¸ Ó‰Ì‡ ÍÌË„‡, ÒÓÓÍ ˜ÂÚ˚ÂÛ˜ÂÌËÍ‡, ÚË ÊÛÌ‡Î‡.

2. Liczebniki porzàdkowe w konstrukcjach okreÊlajàcych dat´: 1-ÓÂ ÒÂÌÚfl·fl, 25-ÓÂ Ï‡Ú‡.

3. M. i D. liczebników g∏ównych od 100 do 1000.

CZASOWNIK

1. Formy osobowe czasowników ÔËÚ¸ i ÂÒÚ¸ w czasie teraêniejszym, przesz∏ym i przysz∏ym.

2. Formy osobowe bezokolicznika ÔÂ˜¸ w czasie teraêniejszym, przesz∏ym i przysz∏ym.

3. Czas przesz∏y czasowników z sufiksem ÌÛ: Á‡ÏfiÁÌÛÚ¸, (Ô)ÓÁfl·ÌÛÚ¸, ÔÓÏÓÍÌÛÚ¸.

4. Formy trybu rozkazujàcego w 2. osobie liczby pojedynczej i mnogiej z uwzgl´dnieniem formnieregularnych: ÔÓÈ, ÔoÈÚÂ, ÔÓÂÁÊaÈ, ÔÓÂÁÊaÈÚÂ, ·ÂÈ, ·eÈÚÂ, ÔÂÈ, ÔeÈÚÂ.

5. Tryb przypuszczajàcy: ü ıÓÚÂÎ ·˚ ÔÓÍÛ¯‡Ú¸ ‚ ıÓÓ¯ÂÈ ÍÓÏÔ‡ÌËË.


21

PRZYIMEK

1. U˝ycie przyimków Á‡, ˜ÂÂÁ, ÔÓÒÎÂ dla okreÊlenia czasu: á‡ ‰‚‡ ‰Ìfl ÛÒÚaÎË ÔËÁÌ‡ÍË ·ÓÎeÁÌË.óeÂÁ ÌÂ‰ÂÎ˛ ÏÌÂ ÒÚ‡ÎÓ ÎÛ˜¯Â.

2. Przyimek ËÁ-Á‡ dla okreÊlenia przyczyny: àÁ-Á‡ ÒÔÓÚ‡ Û ÏÂÌfl ˜‡ÒÚ˚Â Ú‡‚Ï˚.

3. Przyimek ·Î‡„Ó‰‡fl + celownik: ÅÎ‡„Ó‰‡fl Ú‚ÓÂÈ ÔÓÏÓ˘Ë, fl Ò‰‡Î ˝ÍÁ‡ÏÂÌ.

4. Przyimek ÔÓ z rzeczownikiem w celowniku z uwzgl´dnieniem takich rzeczowników jak: ˜ÂÏÔËÓÌ‡Ú,ÒÓÂ‚ÌÓ‚‡ÌËÂ, ÚÂÌËÓ‚Í‡ Ï‡Ú˜, ˜ÂÏÔËÓÌ, ˜ÂÏÔËÓÌÍ‡, Ï‡ÒÚÂ ÒÔÓÚ‡: Ï‡ÒÚÂ ÒÔÓÚ‡ ÔÓÍÓÌ¸Í‡Ï, ˜ÂÏÔËÓÌ ÔÓ ¯‡ıÏ‡Ú‡Ï, ˜ÂÏÔËÓÌ‡Ú Ö‚ÓÔ˚ ÔÓ ÙÛÚ·ÓÎÛ.

PRZYS¸ÓWEK

1. Tworzenie przys∏ówków od przymiotników: Í‡ÒË‚˚È – Í‡ÒË‚o, ‚eÒfiÎ˚È – ‚ÂÒÂÎÓ.

2. Prosty i z∏o˝ony stopieƒ wy˝szy przys∏ówków Í‡ÒË‚Ó – Í‡ÒË‚ÂÂ, „ÓÏÍÓ – „ÓÏ˜Â, ·oÎÂÂ/ÏeÌÂÂËÌÚÂÂÒÌÓ.

SK¸ADNIA

1. Krótka forma przymiotnika w formie orzecznika.

2. Sk∏adniowe i semantyczne ró˝nice w u˝yciu krótkiej i pe∏nej formy przymiotnika: ˝Ú‡ ˛·Í‡ ÚÂ·ÂÛÁÍ‡, ÓÌ ·ÓÎÂÌ „ËÔÔÓÏ.

3. Zdanie pytajàce tworzone w mowie zale˝nej za pomocà partyku∏y ÎË i szyku przestawnego: éÌ‡ÒÔ‡¯Ë‚‡eÚ, ÏoÊÌÓ ÎË ÂÈ ÔË„Î‡ÒËÚ¸ ‰ÛÁÂÈ.

4. Zdanie twierdzàce z orzeczeniem imiennym z u˝yciem myÊlnika oraz zaimków ˝ÚÓ, ‚ÓÚ lub ‚Òfi:îË„ÛÌÓÂ Í‡Ú‡ÌËÂ ˝ÚÓ ÁËÏÌËÈ ‚Ë‰ ÒÔÓÚ‡. èË‚˚˜Í‡ – ‚ÚÓafl Ì‡ÚÛ‡. á‰Óo‚¸Â – ‚ÓÚ, ˜ÚÓ‚‡ÊÌÓ ‚ ÊËÁÌË.

5. Zdania przyczynowe z u˝yciem przyimków ·Î‡„Ó‰‡fl ÍÓÏÛ? ˜ÂÏÛ? oraz ËÁ-Á‡: ÅÎ‡„Ó‰‡fl ÒÔoÚÛ,Û ÏÂÌfl ıÓo¯ÂÂ Ì‡ÒÚÓeÌËÂ. àÁ-Á‡ ÚÂ·fl fl ÓÔÓÁ‰aÎ Ì‡ ÛoÍË.

6. Zdania bezpodmiotowe: ˝ÚÓ ‰ÂÎ‡ÂÚÒfl ÎÂ„ÍÓ.

7. Konstrukcja: ÍÓÏÛ ˜ÚÓ Ë‰fiÚ.

8. Konstrukcja: ˜ÚÓ ÍÓÏÛ ‚ÂÎËÍo/Ï‡Îo/¯ËÓÍo.



Í‡Ú‡Ú¸Òfl Ì‡ ˜fiÏ?, ËÒÍ‡Ú¸ ˜ÚÓ?, Á‡ÌËÏ‡Ú¸Òfl ÍÂÏ? ˜ÂÏ?, ÔËÒ‡Ú¸ ÍÓÏÛ?, ÓÚÔÓ‚ËÚ¸ ÍÓÏÛ?, ·ÓÎÂÚ¸˜ÂÏ?, Ò˜ËÚ‡Ú¸ ÍÓ„Ó? ÍÂÏ?, Ê‰‡Ú¸ ˜ÚÓ? Ó‰ÂÚ¸ ÍÓ„Ó? ‚Ó ˜ÚÓ? Ó‰ÂÚ¸Òfl ‚Ó ˜ÚÓ? ÔÂÂÔËÒ˚‚‡Ú¸Òfl Ò ÍÂÏ?ÔÂ‰ÎÓ„‡Ú¸ ÍÓÏÛ?, ÓÚÔÓ‚ËÚ¸ ˜ÚÓ? ÍÓÏÛ?

KLASA III

RZECZOWNIK

1. Rzeczowniki oznaczajàce nazwy zawodów w m´skiej i ˝eƒskiej formie: ‡ÍÚfi – ‡ÍÚËÒ‡, Û˜ËÚÂÎ¸ –Û˜ËÚÂÎ¸ÌËˆ‡, ÊÛÌ‡ÎËÒÚ – ÊÛÌ‡ÎËÒÚÍ‡.

2. Tworzenie zdrobnieƒ za pomocà wybranych sufiksów: ‰ÓÊ‰¸ – ‰ÓÊ‰ËÍ, ‚ÂÚÂ – ‚ÂÚÂÓÍ, ‰ÓÏ –‰ÓÏËÍ.

3. Skrótowce: ÚÛ·‡Á‡, ËÌflÁ, Á‡ÔÎ‡Ú‡.


4. Odmiana rzeczowników z tematem na Ê, ¯, ˘, ˜, ˆ: ‡·ÓÚ‡Ú¸ ÒÚÓÊÂÏ, ÔÓ‰‡‚ˆÓÏ.

5. Liczba mnoga niektórych rzeczowników: ÏÛÊ – ÏÛÊ¸fl, ˆ‚ÂÚ – ˆ‚ÂÚ‡ – ˆ‚ÂÚ˚.

6. Formy gramatyczne rzeczowników ‚ÂÏfl, ËÏfl, ÔÛÚ¸ we wszystkich rodzajach oraz liczbiepojedynczej i mnogiej w po∏àczeniu z przymiotnikami, liczebnikami i zaimkami.

7. Dope∏niacz liczby mnogiej rzeczowników: ÒÛ‰ÌÓ, ˆÂÍÓ‚¸.

8. Formy gramatyczne nazwisk rosyjskich typu: ëÓÎÊÂÌËˆ˚Ì, èÛ¯ÍËÌ, à‚‡ÌÓ‚.

PRZYMIOTNIK

1. Przymiotniki nieodmienne: ÏËÌË, ÂÚÓ.

2. Stopniowanie przymiotników – tworzenie form stopnia wy˝szego przymiotników zakoƒczonych na„, Í, ı, ‰, Ú, ÒÚ.

ZAIMEK

1. Zaimki wskazujàce: ˝ÚÓÚ, ÚÓÚ, Ú‡, ˝Ú‡, ˝ÚË.

2. Formy gramatyczne zaimków przeczàcych z partyku∏ami -ÌË, -ÌÂ z przyimkiem i bez: ÌËÍÓ„‰‡,ÌÂÍÓ„‰‡, ÌËÍÚÓ, ÌË˜ÚÓ, ÌÂÍÓ„Ó, ÌÂ˜Â„Ó, ÌË Ò ÍÂÏ, ÌË Á‡ ˜ÚÓ.

3. Zaimki ‚ÂÒ¸, ˆÂÎ˚È, Í‡Ê‰˚È, Î˛·ÓÈ, ‚ÒflÍËÈ.

4. Zaimek ÒÂ·fl i zwrot ‰Û„ ‰Û„‡.

LICZEBNIK

1. Formy liczebnika w konstrukcji oznaczajàcej czas trwania: Ï‡„‡ÁËÌ ‡·ÓÚ‡ÂÚ Ò ‰Â‚flÚË ‰Ó ÔflÚË, ÔÓÔflÚ¸ ˜‡ÒÓ‚.

2. Liczebniki g∏ówne w bierniku, zbiorowe z przyimkiem: ÔÓ ‰‚Â ÚÂÚ‡‰Ë, ÔÓ ‰‚‡ ÒÚ‡Í‡Ì‡.

3. Liczebniki porzàdkowe w konstrukcjach okreÊlajàcych dat´: ‚ 1995-ÓÏ „Ó‰Û.

CZASOWNIK

1. Formy bezokolicznika zakoƒczone na -˜¸: ·ÂÂ˜¸, ÏÓ˜¸.

2. Formy osobowe czasowników nieregularnych czasu teraêniejszego, przesz∏ego i przysz∏ego ‰‡Ú¸,·ÂÊ‡Ú¸.

3. Czasowniki zwrotne nie majàce odpowiedników w j´zyku polskim i odwrotnie np. ‚ÂÌÛÚ¸Òfl,‰ÛÊËÚ¸.

PRZYIMEK

1. Wybrane konstrukcje przyimkowe: ÔËÂı‡Ú¸ ‚Ó ‚ÂÏfl Ó·Â‰‡, ıÓ‰ËÚ¸ ÔÓ ÛÎËˆ‡Ï, ‚Î˛·ËÚÒfl ‚‰Â‚Û¯ÍÛ, ·ÓÎÂÚ¸ Á‡ ÍÓÏ‡Ì‰Û, ÏÓÒÚ ˜ÂÂÁ çÂ‚Û, ÒË‰ÂÚ¸ Á‡ ÒÚÓÎÓÏ, Á‡ 3 ˜‡Ò‡ ‰Ó Ó·Â‰‡.

2. Wybrane przyimki w po∏àczeniach z rzeczownikiem: ¯Í‡Ù ‰Îfl ÔÓÒÛ‰˚, ‡Á„Ó‚Ó ÏÂÊ‰ÛÔÓ‰Û„‡ÏË.

PRZYS¸ÓWEK

Stopieƒ wy˝szy przys∏ówków z przedrostkiem ÔÓ-: ÔÓÎÛ˜¯Â, ÔÓ‚˚¯Â.

22


23

SK¸ADNIA

1. Zdania pojedyncze pytajàce z partyku∏à ÎË: Å˚Î ÎË Ú˚ ‚ ÍËÌÓ?

2. Zdania z∏o˝one wspó∏rz´dnie po∏àczone spójnikami Ë, ‡, ÌÓ, ËÎË: ü ÎÂÊÛ Ì‡ ‰Ë‚‡ÌÂ Ë ˜ËÚ‡˛ÊÛÌ‡Î ‡ ç‡Ú‡¯‡ ÏÓÂÚ ÔÓÒÛ‰Û. ì ÏÂÌfl Ò‚Ó·Ó‰Ì˚Â ‚˚ıÓ‰Ì˚Â, ÌÓ fl ÌËÍÛ‰‡ ÌÂ ÔÓÂ‰Û.Ç ÒÛ··ÓÚÛ fl ÔÓÈ‰Û ‚ ÚÂ‡Ú ËÎË ‚ ÍËÌÓ.

3. Zdania z∏o˝one podrz´dnie przydawkowe: ü ÒÏÓÚÂÎ ÙËÎ¸Ï Ó ÍÓÚÓÓÏ fl ÏÌÓ„Ó ÒÎ˚¯‡Î.

4. Zdania z∏o˝one podrz´dnie dope∏nieniowe: ü ÁÌ‡˛, ˜ÚÓ Ú˚ Ô‡‚. éÌ ıÓ˜ÂÚ, ˜ÚÓ·˚ ÓÌ‡ eÏÛ ˜‡˘eÔËÒ‡Î‡.

5. Zdania z∏o˝one podrz´dnie okolicznikowe miejsca: å˚ ·˚ÎË Ú‡Ï, „‰Â ÓÌË ıÓÚÂÎË ÔÓÂı‡Ú¸ÔÓ¯Î˚Ï ÎÂÚÓÏ.

6. Zdania z∏o˝one podrz´dnie okolicznikowe czasu: äÓ„‰‡ fl ‚˚¯Î‡ ËÁ ‰ÓÏ‡, Â„Ó Â˘fi ÌÂ ·˚ÎÓ.

7. Zdania z∏o˝one podrz´dnie okolicznikowe przyczyny: éÌ‡ ÔÓ¯Î‡ Í ‚‡˜Û, Ú‡Í Í‡Í ÔÎÓıÓ˜Û‚ÒÚ‚Ó‚‡Î‡ ÒÂ·fl.

8. Zdania bezpodmiotowe: èÓÒÚÓËÎË ‰ÓÏ ‚ ÔÓ¯ÎÓÏ „Ó‰Û.

9. Szyk wyrazów (prosty i przestawny): åÓfl Ó‰ËÌ‡. êÓ‰ËÌ‡ ÏÓfl.

10. Biernik liczby mnogiej rzeczowników ˝ywotnych i nie˝ywotnych: ‚ÒÚÂÚËÚ¸ ‰Â‚Û¯ÂÍ, ‚Ë‰ÂÚ¸ÔÓ‰Û„ Ë ÍÌË„Ë.


·ÂÒÔÓÍÓËÚ¸Òfl Ó ÍÓÏ? o ˜fiÏ?, ·ÓÎÂÚ¸ Á‡ ÍÓ„Ó? Á‡ ˜ÚÓ?, ‚ÂÌÛÚ¸ ˜ÚÓ? ÍÓÏÛ? ÍÛ‰‡?, ‚ÂÌÛÚ¸Òfl ÍÛ‰‡?ÓÚÍÛ‰‡?, ‚Î˛·ËÚ¸Òfl ‚ ÍÓ„Ó? ‚Ó ˜ÚÓ?, ‚ÓÒıË˘‡Ú¸Òfl ÍÂÏ? ˜ÂÏ?, Ì‡ Í‡ÍÓÏ flÁ˚ÍÂ?, „ÓÚÓ‚ËÚ¸Òfl Í ˜ÂÏÛ?,‰ÛÊËÚ¸ Ò ÍÂÏ?, Âı‡Ú¸ ˜ÂÏ? ‚ ˜fiÏ? Í ÍÓÏÛ?, Ê‰‡Ú¸ ÍÓ„Ó? ˜Â„Ó? ˜ÚÓ?, Á‡·ÓÚËÚ¸Òfl Ó ÍÓÏ? Ó ˜fiÏ?, Á‡ÈÚËÍ ÍÓÏÛ? ÍÛ‰‡ Á‡ ÍÂÏ? Á‡ ˜ÂÏ?, Ó·‡ÚËÚ¸Òfl Í ÍÓÏÛ? Á‡ ˜ÂÏ?, ÓÔÓÁ‰‡Ú¸ Ì‡ ÒÍÓÎ¸ÍÓ ‚ÂÏÂÌË?,ÓÒÏ‡ÚË‚‡Ú¸ ˜ÚÓ?, ÔÓ‰ÌËÏ‡Ú¸Òfl ÍÛ‰‡? ÔÓ ˜ÂÏÛ? Ì‡ ˜fiÏ?, ÔÓÁ‰Ó‚ËÚ¸ ÍÓ„Ó? Ò ˜ÂÏ?, ÔÓÎ¸ÁÓ‚‡Ú¸Òfl˜ÂÏ?, ÔÓÒÚÛÔËÚ¸ ÍÛ‰‡? ‚Ó ˜ÚÓ? Ì‡ ˜ÚÓ?, ÔÓÒËÚ¸ Ó ˜fiÏ? ˜e„Ó?, ‡·ÓÚ‡Ú¸ ÍÂÏ? ˜ÂÏ?, ‡‰Ó‚‡Ú¸Òfl (‡‰)˜ÂÏÛ?, ÒÎÛ¯‡Ú¸ ÍÓ„Ó? ˜ÚÓ?, ÒÓ‚ÂÚÓ‚‡Ú¸Òfl Ò ÍÂÏ?, ÒÔÛÒÍ‡Ú¸Òfl Ò ˜Â„Ó? ÔÓ ˜ÂÏÛ? Ì‡ ˜fiÏ?, Û‚‡Ê‡Ú¸ÍÓ„Ó? ˜ÚÓ?, ÛÁÌ‡Ú¸ ÍÓ„Ó? ˜ÚÓ? Ó ÍÓÏ? Ó ˜fiÏ? ÓÚÍÛ‰‡?

4.4. Katalog tematów – zakres tematyczny

Przedstawione w poprzednich podrozdzia∏ach struktury leksykalno-gramatyczne oraz umiej´tnoÊci wzakresie czterech sprawnoÊci j´zykowych sà realizowane przez ucznia w zakresie przedstawionego poni˝ejkatalogu tematów. Tematy te sà niezb´dne do opanowania poziomu podstawowego znajomoÊci j´zykarosyjskiego. Nie sà one podzielone na dwa poziomy, gdy˝ zgodnie z Europejskim systemem opisu kszta∏ceniaj´zykowego tematyka z poziomu A2 (porównywany z wariantem C podstawy programowej) i poziomu B1(porównywany z wariantem B podstawy programowej) ró˝nià si´ g∏ównie poziomem samodzielnoÊciopanowanych umiej´tnoÊci. Dodatkowo, zakres tematyczny trzyletniego materia∏u nauczania w kursiepodstawowym dla wariantu B Podstawy programowej powinien si´ pokrywaç z tematykà okreÊlonà wkatalogu tematów Informatora o egzaminie maturalnym2 na dany rok, gdy˝ jest ona przewidziana na wiele latnauczania. Dla Podstawy programowej – wariant C, nauczyciel mo˝e realizowaç poni˝sze tematy w w´˝szymzakresie, niezb´dnym do minimum komunikacji j´zykowej.

1. Cz∏owiek: dane personalne, wyglàd zewn´trzny, cechy charakteru, wiek, p∏eç, rodzina, przyjaciele,˝ycie rodzinne i towarzyskie, przyzwyczajenia i zainteresowania, styl ˝ycia.

2. Dom: miejsce zamieszkania, opis domu, pomieszczeƒ, wyposa˝enie domu, wynajmowanie, kupnoi sprzeda˝ mieszkania, prowadzenie domu.

3. Szko∏a: przedmioty nauczania, oceny i wymagania, ˝ycie szko∏y.

4. Praca: zawody i zwiàzane z nimi czynnoÊci, warunki pracy i zatrudnienia, ˝ycie zawodowe, pracadorywcza.

9Informator o egzaminie maturalnym od 2008 r., op.cit.


5. ˚ycie rodzinne i towarzyskie: okresy ˝ycia, cz∏onkowie rodziny, czynnoÊci ˝ycia codziennego, formysp´dzania czasu wolnego (rozrywki, wypoczynek, Êwi´ta).

6. ˚ywienie: artyku∏y spo˝ywcze, posi∏ki w domu i poza domem, polska i rosyjska kuchnia.

7. Zakupy i us∏ugi: rodzaje sklepów, towary, sprzedawanie i kupowanie, korzystanie z us∏ug, Êrodkip∏atnicze, banki.

8. Podró˝owanie i turystyka: Êrodki transportu, baza noclegowa, informacja turystyczna, wycieczki,zwiedzanie.

9. Kultura i sztuka: podstawowe dziedziny kultury, uczestnictwo w kulturze.

10. Sport: popularne dyscypliny sportowe, imprezy sportowe.

11. Zdrowie: cz´Êci cia∏a, higiena, choroby – objawy i leczenie, samopoczucie, uzale˝nienia, zdrowy tryb˝ycia, opieka medyczna, niepe∏nosprawni.

12. Nauka, technika: obs∏uga i korzystanie z podstawowych urzàdzeƒ technicznych np. komputer,telefon komórkowy, DVD...

13. Âwiat przyrody: zagro˝enia cywilizacyjne, zjawiska atmosferyczne, klimat, Êwiat roÊlin i zwierzàt.

14. Paƒstwo i spo∏eczeƒstwo: struktura paƒstwa, urz´dy, organizacje mi´dzynarodowe, konfliktymi´dzynarodowe.

15. Elementy wiedzy o krajach obszaru j´zyka rosyjskiego: realia socjokulturowe z uwzgl´dnieniemtematyki integracyjnej i kontekstu mi´dzykulturowego.

4.5. Intencje j´zykowe

W niniejszym podrozdziale przedstawiono przyk∏adowe intencje j´zykowe, wpisujàce si´ w podany powy-˝ej zakres tematyczny. Sytuacje, w jakich wykorzystywane sà wymienione przyk∏adowe intencje pojawiajàsi´ w serii ÇÓÚ Ë Ï˚ w sposób spiralny, tzn., ˝e uczeƒ b´dzie np. wyra˝a∏ pragnienie zarówno w pierwszym,drugim jak i trzecim roku nauki.

1. Zawieranie znajomoÊci, wskazywanie i prezentacja osób.

• èË‚ÂÚ, ÏÂÌfl ÁÓ‚ÛÚ ç‡Ú‡¯‡.

• í˚ ÍÚÓ?

• ùÚÓ ÏÓfl ÒÂÏ¸fl.

• èÓÁÌ‡ÍÓÏ¸ÚÂÒ¸ – ˝ÚÓ ÏÓfl ÔÓ‰Û„‡ çËÌ‡.

2. Przywitania i odpowiedê na nie.

• ÑÓ·ÓÂ ÛÚÓ! ÑÓ·˚È ‰ÂÌ¸!

• á‰‡‚ÒÚ‚ÛÈ. èË‚ÂÚ!

• ÑÓ ‚ÒÚÂ˜Ë Ì‡ ˜‡ÚÂ.

• ÑÓ Ò‚Ë‰‡ÌËfl. èÓÍ‡!

3. Wskazywanie osób i przedmiotów.

• ÇÓÚ Ë êÓÒÒËfl.

• ùÚÓ å‡Ëfl, ÏÓfl ÔÓ‰Û„‡.

• ÇÓÚ Ë Ä·‡Ú, ˜Û‰ÂÒÌ˚È Û„ÓÎÓÍ åÓÒÍ‚˚.

4. OkreÊlanie zale˝noÊci, zachodzàcych mi´dzy osobami, przedmiotami.

• ì ÏÂÌfl ‰‚‡ ·‡Ú‡.

• ì ÏÂÌfl ÒÚ‡¯‡fl ÒÂÒÚ‡.

• ùÚÓ ÏÓË Ó‰ËÚÂÎË.

• ùÚÓ ÌÓ‚‡fl ÍÓÏÔ¸˛ÚÂÌ‡fl Ë„‡.

5. OkreÊlanie czynnoÊci i rodzajów zaj´ç.

• éÌ‡ ÔË¯ÂÚ Ï‡ÈÎ ç‡Ú‡¯Â.

• ÉÓÚÓ‚ËÏÒfl Í ÔÓÂÁ‰ÍÂ.

• ì‡! Ö‰ÂÏ ‚ åÓÒÍ‚Û!

• éÌË Á‡ÌËÏ‡˛ÚÒfl ‚ÓÎÂÈ·ÓÎÓÏ.

24


6. OkreÊlanie miejsca znajdowania si´ przedmiotów i osób.

• ç‡ ÍÓÚÓÓÏ ˝Ú‡ÊÂ Ú˚ ÊË‚fi¯¸?

• å˚ ·˚ÎË ‚ Í‚‡ÚËÂ ç‡Ú‡¯Ë.

• ë ÎÂ‚ÓÈ ÒÚÓÓÌ˚ ÎÂÊËÚ Û˜Í‡.

• èÓÒÂÂ‰ËÌÂ ÍÓÏÌ‡Ú˚ ÒÚÓÎ.

7. Wyra˝anie stosunków czasowych.

• ü ·Û‰Û Á‡‚Ú‡ ‚ ÚË ˜‡Ò‡.

• ëÂÈ˜‡Ò ·ÂÁ ‰ÂÒflÚË ˜ÂÚ˚Â.

• Ç ÒÛ··ÓÚÛ Ë ‚ÓÒÍÂÒÂÌ¸Â ÛËÍ-˝Ì‰.

• ÇÂÒÌÓÈ Ë ÎÂÚÓÏ Ï˚ ÂÁ‰ËÏ Ì‡ ‰‡˜Û.

8. Wyra˝anie pragnieƒ i zamierzeƒ.

• å˚ ÏÂ˜Ú‡ÂÏ Ó ÔÓÂÁ‰ÍÂ ‚ åÓÒÍ‚Û.

• ü ıÓ˜Û ÓÚ‰ÓıÌÛÚ¸.

• á‡‚Ú‡ ÔÓË„‡ÂÏ ‚ ÍÓÏÔ¸˛ÚÂÌ˚Â Ë„˚.

• åÌÂ ÌÛÊÂÌ ÌÓ‚˚È ÍÓÏÔ¸˛ÚÂ.

9. Wyra˝anie opinii na temat osób, przedmiotów, zjawisk i zainteresowaƒ.

• ü Ò˜ËÚ‡˛, ˜ÚÓ ˝ÚÓ Ò‡Ï˚È Í‡ÒË‚˚È ÔÓ‰‡ÓÍ.

• äÓÏÔ¸˛ÚÂ ˝ÚÓ ÏÓfi ıÓ··Ë.

• í˚ Û‚ÎÂÍ‡Â¯¸Òfl ÒÔÓÚÓÏ?

• åÌÂ Ì‡‚ËÚÒfl „ÓÓ‰, ‚ ÍÓÚÓÓÏ fl ÊË‚Û.

• ÑÂÌ¸ ÓÊ‰ÂÌËfl ˝ÚÓ ÏÓÈ Î˛·ËÏ˚È Ô‡Á‰ÌËÍ.

• ë‡¯‡ ˝ÚÓ Ó˜ÂÌ¸ ıÓÓ¯ËÈ ‰Û„.

• ëÂ„Ó‰ÌËfl Í‡ÒË‚‡fl ÔÓ„Ó‰‡.

• åÌÂ ˝ÚÓ ÔÎ‡Ú¸Â Ë‰fiÚ.

• ÄÌÂ Ì‡‚ËÚÒfl Âfi ¯ÍÓÎ‡.

• ü Ò˜ËÚ‡˛, ˜ÚÓ ˝ÚÓ ‚ÓÁÏÓÊÌÓ.

10. Wyra˝anie zgody, dezaprobaty.

• ü Ò ˝ÚËÏ ÌÂ ÒÓ„Î‡ÒÂÌ.

• Ä ÔÓ˜ÂÏÛ ·˚ Ë ÌÂÚ?

• ùÚÓ Á‰ÓÓ‚Ó!

11. Wyra˝anie nabycia i straty.

• Ñ‡ÈÚÂ ÏÌÂ, ÔÓÊ‡ÎÛÈÒÚ‡, ˝ÚË ˜ËÔÒ˚.

• ü ÍÛÔËÎ‡ ÒÂ·Â ÍÛÊÍÛ Ò ‚Ë‰ÓÏ åÓÒÍ‚˚.

• éÌ ÍÛÔËÎ ÒÂ·Â ÚËÔË˜Ì˚È ÛÒÒÍËÈ ÒÛ‚ÂÌË – Ï‡Úfi¯ÍÛ.

• ü ÔÓÚÂflÎ‡ ÍÎ˛˜Ë.

12. Wyra˝anie proÊby, sugestii, propozycji.

• ç‡ÔË¯Ë ÏÌÂ Ï‡ÈÎ.

• èÓÒÎÛ¯‡È ÚÂÍÒÚ!

• í˚ ıÓ˜Â¯¸ ‡·ÓÚ‡Ú¸ ‚Ó ‚ÂÏfl Í‡ÌËÍÛÎ?

• í˚ ıÓ˜Â¯¸ ÔÓÂı‡Ú¸ ÒÓ ÏÌÓÈ Ì‡ ÏÓÂ?

13. OkreÊlanie uczuç i samopoczucia.

• ü ˜Û‚ÒÚ‚Û˛ ÒÂ·fl ıÓÓ¯Ó/ÔÎÓıÓ.

• ü ‡‰/‡ ÚÂ·fl ‚Ë‰ÂÚ¸.

• ì ÏÂÌfl ·ÓÎËÚ „ÓÎÓ‚‡.

• í‡Í ıÓ˜ÂÚÒfl ÒÔ‡Ú¸.

• ü Ó˜ÂÌ¸ ‰Ó‚ÓÎ¸Ì‡ ÔÓÂÁ‰ÍÓÈ.

25


14. Wyra˝anie emocjonalnego stosunku do ludzi, przedmiotów i zjawisk.

• äÎfi‚Ó!

• ä‡Í‡fl Í‡ÒË‚‡fl ˛·Í‡!

• ä‡Í‡fl ˜Û‰ÂÒÌ‡fl ÔÓ„Ó‰‡!

15. Uzyskiwanie i udzielanie informacji dotyczàcych np. osób, narodowoÊci i miejsca zamieszkania, zawodu/profesji.

• ëÍÓÎ¸ÍÓ ËÏ ÎÂÚ?

• åÌÂ 16 ÎÂÚ.

• éÌË ‚ Ó‰ÌÓÏ ‚ÓÁ‡ÒÚÂ.

• ü ÒÚ‡¯Â Â„Ó Ì‡ ÔflÚ¸ ÎÂÚ.

• äÚÓ ˝ÚÓ? óÚÓ ˝ÚÓ?

• É‰Â Ú˚ ÊË‚fi¯¸? ü ÊË‚Û ‚ èÓÎ¸¯Â.

• äÚÓ ÔÓ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÒÚË ÔÓ‰Û„‡ ÄÌË?

• å˚ ÊË‚fiÏ ‚ åÓÒÍ‚Â – Ï˚ ÏÓÒÍ‚Ë˜Ë.

• î‡ÌˆÛÊÂÌÍ‡, Ù‡ÌˆÛÁ – ÊË‚ÛÚ ‚Ó î‡ÌˆËË.

• OÌË ÔÓÎflÍË, ÌÂÏˆ˚, ˜ÂıË, ÓÒÒËflÌÂ.

• éÌ ÔÓ ÔÓÙÂÒÒËË ‡ıËÚÂÍÚÓ.

• äÂÏ ÓÌ ‡·ÓÚ‡ÂÚ? éÌ ‡·ÓÚ‡ÂÚ ‚‡˜ÓÏ.

• éÌ‡ ıÓ˜ÂÚ ÒÚ‡Ú¸ Û˜ËÚÂÎ¸ÌËˆÂÈ.

• ÇËÍÚÓ ·Û‰ÂÚ ÔÓÒÚÛÔ‡Ú¸ Ì‡ ˛Ë‰Ë˜ÂÒÍËÈ Ù‡ÍÛÎ¸ÚÂÚ.

Oprócz przyk∏adowych intencji komunikacyjnych wyszczególnionych powy˝ej, w trakcie nauki j´zykarosyjskiego, niezb´dne jest opanowanie umiej´tnoÊci zwiàzanych ze sterowaniem rozmowy i interakcjàustnà i pisanà:• rozpoczynanie rozmowy,• podtrzymywanie rozmowy, • koƒczenie rozmowy,• sygnalizowanie niezrozumienia,• udzielanie i uzyskiwanie informacji,• proÊba o zajćie stanowiska przez rozmówc´,• relacjonowanie czyjejÊ wypowiedzi oraz zdarzeƒ,• redagowanie pism u˝ytkowych: pocztówka, notatka, ankieta, podanie, biografia ˝yciorys, og∏oszenie,

curriculum vitae, • pisanie listów, pozdrowieƒ i ˝yczeƒ.

Realizujàc podstaw´ programowà w wariancie B, przy rozwijaniu poszczególnych umiej´tnoÊcikomunikacyjnych, nie nale˝y wymagaç od uczniów formu∏owania obszerniejszych wypowiedzi zarównoustnych jak i pisemnych.

Wypowiedzi uczniów realizujàcych program do podstawy programowej C mogà byç jedno-, dwu- lubkilkuzdaniowe. Wa˝ne, by odpowiada∏y one zamierzonym intencjom.

26


27

5. Procedury osiàgania celów nauczania

5.1. Metody i formy pracyJak ju˝ powiedziano niniejszy program zaleca podejÊcie komunikacyjne do nauczania j´zyka rosyjskiegoi zak∏ada zdobywanie umiej´tnoÊci efektywnego porozumiewania si´ w danej sytuacji. Metody pracyna lekcji powinny wić sprzyjaç autentycznej komunikacji j´zykowej. Zdobywanie umiej´tnoÊcikomunikacyjnych mo˝e si´ odbywaç tylko w okreÊlonych warunkach. W takim podejÊciu do treÊcikszta∏cenia nie materia∏ jest przedmiotem troski nauczyciela (Czy zdà˝´ zrealizowaç wszystko do koƒca roku?),lecz uczeƒ. To uczeƒ jest podmiotem i centralnym punktem, na którym koncentruje si´ ca∏a uwaganauczyciela.

Uczenie si´ komunikacji nie mo˝e odbywaç si´ bez zaanga˝owania si´ uczàcego i jest ono skuteczne tylkowtedy, gdy jest on aktywny i zmotywowany do pracy. Dlatego te˝ w programie proponuje si´ aktywnemetody nauczania j´zyka rosyjskiego. Eliminujà one l´ki i wstyd przed pope∏nianiem b∏´dów i uczàkomunikacji, w której przecie˝ nie chodzi o nauk´ j´zyka jako systemu, lecz o nauk´ umiej´tnoÊciuzyskiwania i przekazywania informacji, porozumiewania si´, relacjonowania, negocjowania itp.Naprawd´ istotna jest skutecznoÊç przekazu, a nie ca∏kowita poprawnoÊç odpowiedzi.

5.1.1. Wybrane metody nauczaniaNiniejszy program zaleca metod´ eklektycznà, tzn. wykorzystanie elementów poszczególnych metod,konwencjonalnych i niekonwencjonalnych, gdy˝ ka˝da z nich k∏adzie nacisk na pewne tylko sprawnoÊcii umiej´tnoÊci. Nale˝y wić zastosowaç metody odpowiednie do wieku i zainteresowaƒ uczniów, alepozwalajàce jednoczeÊnie na realizacj´ wytyczonych celów nauczania i uczenia si´.

Poni˝ej przedstawiono ogólny opis niektórych metod nauczania, które mogà byç stosowane na lekcjij´zyka rosyjskiego, a tak˝e cz´sto sà skuteczne w wypracowaniu indywidualnych strategii uczenia si´.1

METODY KONWENCJONALNE

Metoda bezpoÊrednia wynika z przekonania do roli ˝ywego j´zyka i gradacji treÊci nauczania. Naturalnezdania, w naturalnym tempie i naturalnych sytuacjach, wypowiadane przez nauczyciela sà zrozumia∏edzi´ki u˝yciu ich w kontekÊcie i sytuacji. W toku konwersacji nie poprawia si´ b∏´dów ucznia.

Metoda kognitywna za cel nauki uznaje wykszta∏cenie kompetencji j´zykowej dzi´ki kontaktowiz j´zykiem obcym w naturalnej sytuacji. Zwraca uwag´ na twórczy charakter pos∏ugiwania si´ j´zykiemobcym (rozumienie i samodzielne tworzenie wielu zdaƒ za pomocà pewnej liczby regu∏ gramatycznych,metody prób i b∏´dów) oraz na rol´ sprawnoÊci receptywnych i wartoÊci b∏´du.

Metoda komunikacyjno-kognitywna nastawiona jest na proces uczenia si´ (a nie jak dotychczasna nauczanie lub tylko na ucznia). Nauczyciel steruje procesem uczenia si´ i autonomizacji ucznia orazczuwa, by przebiega∏y one prawid∏owo.

Metoda komunikacyjna przej´∏a wiele elementów z metody kognitywnej, w szczególnoÊci w nauczaniugramatyki. Faworyzuje ona podejÊcie indukcyjne (w odró˝nieniu od dedukcyjnego), czyli odkrywanie regu∏przez ucznia na podstawie zadaƒ na rozumienie sytuacji.

METODY NIEKONWEKCJONALNE

Sugestopedia, której autorem jest bu∏garski psycholog G. ¸ozanow, uruchamia rezerwy zapewniajàcepoczucie bezpieczeƒstwa poprzez relaks s∏u˝àcy pozbyciu si´ negatywnych emocji i stresu oraz poprzezzdystansowanie si´ w stosunku do w∏asnych b∏´dów i s∏aboÊci. Rezerwy, o których mowa, uruchamiane sàdzi´ki odejÊciu od mechanizmów logicznego i analitycznego myÊlenia (charakterystyczne dla lewej pó∏kulimózgowej) i wspieranie mechanizmów prawej pó∏kuli poprzez emocje, ruch i muzyk´.

Metoda Counselling Language Mearning, inaczej zwana Community Language Learning (CLL),pochodzi z USA i polega na wykorzystaniu technik psychoanalitycznych i terapeutycznych w nauczaniu.Zak∏ada ona, ˝e pos∏ugiwanie si´ j´zykiem to proces grupowy, a porozumiewanie si´ mi´dzy ludêmiodbywa si´ jedynie wówczas, gdy uczestnicy interakcji naprawd´ chcà si´ porozumiewaç. Zatemw metodzie CLL mówià tylko ci, którzy chcà coÊ powiedzieç i mówià te˝ o tym, co chcà przekazaç innym.Zaakcentowana tu jest odpowiedzialnoÊç uczàcych si´ za w∏asnà nauk´, jej treÊci i przebieg. Wa˝ne jestumotywowanie uczniów, by takà odpowiedzialnoÊcià chcieli siebie obarczyç.

1 Komorowska, H., Metodyka nauczania j´zyków obcych, Fraszka Edukacyjna, Warszawa.


28

5.1.2. Techniki rozwijania poszczególnych sprawnoÊci j´zykowych

Technika to sposób dzia∏ania nauczyciela, która ma na celu podniesienie skutecznoÊci nauczania. Cz´stotechniki nauczania sà mylone ze strategiami uczenia si´. Strategie uczenia si´ sà to sposoby uczenia si´stosowane przez ucznia (patrz rozdzia∏ 5.1.3.). Techniki natomiast stosuje nauczyciel, animujàc w tensposób uczàcego si´ m.in. do dokonania przez niego wyboru najbardziej odpowiednich i skutecznychstrategii.

Zgodnie ze standardami i kryteriami jakoÊci nauczania opracowanymi dla krajów Unii Europejskiejnauczanie jest dobre, gdy zajćia sà dobrze zaplanowane, majà jasno sprecyzowane cele i zadania.

Zadanie definiowane jest jako ka˝de celowe dzia∏anie s∏u˝àce rozwiàzaniu jakiegoÊ problemu.Komunikowanie i uczenie si´ polegajà w∏aÊnie na wykonywaniu zadaƒ. Zadania klasowe przygotowujàuczniów (indywidualnie, w parach i w grupach) do zachowaƒ j´zykowych w konkretnych sytuacjach˝yciowych w sferze prywatnej, publicznej i zawodowej poprzez podawanie narz´dzi typu s∏ownictwo,struktury, przyk∏adowe zdania, przyk∏adowe dialogi. Realizacja zadaƒ b´dàcych symulacjami zadaƒ˝yciowych jest motywujàca i w pe∏ni odpowiada wymaganiom polskiego egzaminu maturalnego ustnego(rozmowy sterowane) i pisemnego (krótki i d∏u˝szy tekst u˝ytkowy). W serii podrćzników ÇÓÚ Ë Ï˚ du˝acz´Êç çwiczeƒ podana jest w formie zadaƒ komunikacyjnych z jasno okreÊlonymi celamii podpowiedzianymi elementami j´zykowymi. Zadania te odwo∏ujà si´ do wczeÊniejszej wiedzyi doÊwiadczeƒ ucznia i odzwierciedlajà sytuacje z ˝ycia codziennego np. Napisz e-mail do kolegi z Rosjina temat..., Odegraj rol´ pacjenta u lekarza. itd.)

PrzemyÊlane i jasno sprecyzowane zadanie nie jest tylko okazjà do çwiczenia danej sprawnoÊci j´zykowej.W∏aÊciwie postawione, na odpowiednim etapie, mo˝e byç dla ucznia wskazówkà, jak ma si´ uczyç. Mo˝ewyzwoliç takie impulsy, które u∏atwià przyswajanie nowego materia∏u, zautomatyzuje sprawnoÊci.

Przewidziane przez program opanowanie j´zyka w stopniu podstawowym wymaga od nauczycielastosowania technik harmonijnie rozwijajàcych cztery sprawnoÊci j´zykowe.

Oto przyk∏ad zadania ustnego: 2

Oto przyk∏ady zadaƒ pisemnych: 3

2 Wiatr-Kmieciak, M., S. Wujec, ÇÓÚ Ë Ï˚ 2, op.cit., çw. 3, p‡Á‰eÎ 5, A·ËÚÛ‡ Ì‡ Ûa!, podrćznik.

3 Wiatr-Kmieciak, M., S. Wujec, ÇÓÚ Ë Ï˚ 2, op.cit., çw. 3, p‡Á‰eÎ 4, A·ËÚÛ‡ Ì‡ Ûa!, oraz çw. 2, p‡Á‰eÎ 5, A·ËÚÛ‡ Ì‡ Ûa!,podrćznik.

Zachorowa∏eÊ/Zachorowa∏aÊ podczas pobytu w Rosji na stypendium. Dzwonisz do lekarza, byumówiç si´ na wizyt´ domowà. W czasie rozmowy:

– mówisz o objawach choroby,

– pytasz, kiedy lekarz mo˝e przyjechaç,

– pytasz o koszt wizyty.

Pracujcie w parach. Odegrajcie dialog dwa razy, zamieniajàc si´ rolami. Rozmow´ rozpoczynauczeƒ w roli chorego.

Piszesz list do kolegi/kole˝anki z Rosji, w którym opisujesz swojego najlepszego przyjaciela/swo-jà najlepszà przyjació∏k´. Napisz:

– jak d∏ugo si´ znacie i jakie by∏y okolicznoÊci Waszego poznania si´,

– jak wyglàda i jakie ma cechy charakteru Twój przyjaciel/Twoja przyjació∏ka,

– jakie cechy w nim/niej cenisz najbardziej i dlaczego,

– czy sp´dzacie ze sobà du˝o czasu i czego si´ od niego/niej nauczy∏eÊ/nauczy∏aÊ.

Pami´taj o zachowaniu odpowiedniej formy i stylu listu. D∏ugoÊç listu powinna wynosiç od 120do 150 s∏ów (za jedno s∏owo liczy si´ ka˝dy znak oddzielony spacjà).


29

■ Techniki rozwijania sprawnoÊci s∏uchania ze zrozumieniem

SprawnoÊç rozumienia ze s∏uchu jest jednà z podstawowych sprawnoÊci poprzedzajàcych komunikacj´.Równie˝ na egzaminie maturalnym w cz´Êci pisemnej sprawdzana jest umiej´tnoÊç rozumienia tekstus∏uchanego. Zadaniem nauczyciela podczas pracy nad rozwijaniem tych sprawnoÊci jest wdra˝anieu uczàcych si´ odpowiednich nawyków i umiej´tnoÊci jak zasada s∏uchania bez koniecznoÊci rozumieniaka˝dego s∏owa czy umiej´tnoÊç wyszukiwania konkretnych informacji potrzebnych w danym momencie.

Do najcz´Êciej stosowanych technik rozwijajàcych s∏uchanie nale˝à:• wype∏nianie tabelek, porównywanie zapisu graficznego z wymowà,• okreÊlanie znaczenia s∏owa na podstawie kontekstu,• okreÊlanie zgodnoÊci zapisanej wiadomoÊci z us∏yszanym tekstem za pomocà techniki prawda/fa∏sz,• u∏o˝enie ilustracji we w∏aÊciwej kolejnoÊci,• porzàdkowanie ilustracji,• porzàdkowanie fragmentów tekstu,• udzielanie odpowiedzi na pytania zawarte w poleceniu,• przedstawienie treÊci przy pomocy schematu, • u∏o˝enie prawid∏owej kolejnoÊci s∏yszanych zdaƒ,• przyporzàdkowywanie, np. poczàtków zdaƒ z pasujàcymi do nich zakoƒczeniami zgodnie z treÊcià

us∏yszanego nagrania,• test wielokrotnego wyboru,• odegranie z pamići wys∏uchanego dialogu.

Oto przyk∏adowe çwiczenie weryfikujàce zrozumienie tekstu s∏uchanego technikà wielokrotnegowyboru.4

■ Techniki rozwijania sprawnoÊci czytania

Na sprawnoÊç czytania sk∏ada si´ zarówno technika czytania jak i rozumienie tekstu czytanego. W dydak-tyce rozró˝nia si´ czytanie g∏oÊne i czytanie ciche. Czytanie g∏oÊne s∏u˝y wyrabianiu techniki czytaniai utrwalaniu nawyków fonetycznych. Jest niezb´dne w procesie poznawania i szybkiego odszyfrowywaniaznaków graficznych j´zyka rosyjskiego. Polecane jest szczególnie w pierwszym okresie nauki. Natomiastczytanie ciche pozwala uczniom skupiç si´ na treÊci i powinno byç zawsze po∏àczone z zadaniami. TejsprawnoÊci nale˝y poÊwićiç du˝o czasu zaraz po opanowaniu przez uczniów wszystkich liter alfabetu. Ze

Pos∏uchaj krótkich wypowiedzi na temat szeÊciorga m∏odych ludzi. Zaznacz cech´, która pasujedo informacji o danej osobie. (I/34)

ä‡∂Úfl ·ÓÎÚÎË∂‚‡fl ÌÂÔËfl∂ÚÌ‡fl Ó·˘Ë∂ÚÂÎ¸Ì‡fl

èÂ∂Úfl Â¯Ë∂ÚÂÎ¸Ì˚È Û∂ÏÌ˚È ‚Â∂ÊÎË‚˚È

û∂ËÈ Ê‡∂‰Ì˚È ËÌÚÂÎÎË„Â∂ÌÚÌ˚È ÛÔfl∂Ï˚È

çË∂Ì‡ Ë∂ÒÍÂÌÌflfl Ì‡Ë∂‚Ì‡fl Á‡ÌÓ∂Ò˜Ë‚‡fl

é∂ÎÂ„ ‚ÂÒfiÎ˚È Á‡ÌÓ∂Ò˜Ë‚˚È ÎÂÌË∂‚˚È

è‡∂‚ÂÎ ‰Ó·ÓÊÂÎ‡∂ÚÂÎ¸Ì˚È ˜Â∂ÒÚÌ˚È Ì‡Ë∂‚Ì˚È

Transkrypcja nagraniaä‡∂Úfl Î˛·Ë∂Ú ‚ÒÚÂ˜‡∂Ú¸Òfl Ò ‰ÛÁ¸fl∂ÏË, ıÓ‰Ë∂Ú¸ ‚ÏÂ∂ÒÚÂ Ò ÌË∂ÏË ‚ ÍËÌÓ∂, Ì‡ ÔÓ„Û∂ÎÍË. èÂ∂Úfl ÏÌÓ∂„Ó ÁÌ‡∂ÂÚ, ÓÌ ıÓÓ¯Ó∂ Û∂˜ËÚÒfl.û∂ËÈ ıÓ∂ ÂÚ ‚ÒÂ ‰Â∂Ì¸„Ë, ÍÓÚÓ∂˚Â ÒÛ˘Â∂ÒÚ‚Û˛Ú ‚ ÏËÂ.çË∂Ì‡ ‚ÂË∂Ú ‚Ó ‚Òfi, ˜ÚÓ „Ó‚Ófl∂Ú ‰Û„ËÂ Î ∂‰Ë.é∂ÎÂ„ ÌÂ ÓÍÓ∂Ì˜ËÎ ÌËÍ‡ÍË∂ı ¯ÍÓÎ.è‡∂‚ÂÎ ÊÂÎ‡∂ÂÚ ‚ÒÂÏ ‚ÒÂ„Ó∂ Ì‡ËÎÛ∂˜¯Â„Ó.

4 Wiatr-Kmieciak, M., S. Wujec, ÇÓÚ Ë Ï˚ 2, op.cit., çw. 4, p‡Á‰eÎ 4, ÛoÍ 1, podrćznik.

Twój kolega z Rosji chcia∏by si´ dowiedzieç czegoÊ wićej na temat kondycji fizycznej m∏odychPolaków. W mailu, który mu wysy∏asz, piszesz:

– ˝e m∏odzi Polacy uprawiajà sport i jakie dyscypliny sà najbardziej popularne wÊród nich,

– dlaczego m∏odzi ludzie uprawiajà sport,

– ˝e Ty uprawiasz jakàÊ dyscyplin´ i dlaczego w∏aÊnie takà, jak cz´sto i od jak dawna.


30

wzgl´du na cyrylic´ odbiór tekstu (recepcja) jest jednà z trudniejszych umiej´tnoÊci sprawdzanych na eg-zaminie maturalnym. Teksty do cichego czytania powinny byç dostosowane do aktualnego poziomu umie-j´tnoÊci ucznia, by nie stanowi∏y dla niego zbyt du˝ej bariery w jego rozumieniu. A oto polecane technikido czytania cichego:• szukanie s∏ów podobnie brzmiàcych jak w j´zyku polskim, internacjonalizmów,

czy s∏ów transparentnych,• podkreÊlanie powtarzajàcych si´ terminów,• dobieranie odpowiedniego tytu∏u,• odszukanie s∏ownictwa w s∏owniku dwuj´zycznym,• okreÊlanie zgodnoÊci zapisanej wiadomoÊci z przeczytanym tekstem za pomocà techniki prawda/fa∏sz• odszukanie fragmentu odpowiadajàcego na postawione przed czytaniem pytanie,• wskazywanie i poprawianie b∏´dnych informacji w tekÊcie,• przenoszenie na mapy lub plansze informacji z tekstów.

Przyk∏adowe zadanie weryfikujàce rozumienie tekstu czytanego.5

■ Techniki rozwijania sprawnoÊci mówienia

SprawnoÊç mówienia odgrywa w kszta∏ceniu j´zykowym bardzo wa˝nà rol´. Zgodnie z celami nauczaniazawartymi w programie, podstawowym zadaniem nauczyciela jest przygotowanie ucznia do porozumiewaniasi´. Skuteczne porozumiewanie si´ to efektywne przekazywanie zamierzonych treÊci i intencji oraz w∏aÊciwereagowanie j´zykowe na wypowiedê rozmówcy. Kompetencja interakcji sprawdzana jest równie˝ na egzaminiematuralnym i warto w szerokim zakresie stosowaç techniki podobne do maturalnych.

Oto zalecane techniki rozwijajàce sprawnoÊç mówienia: • powtarzanie wzorców kszta∏tujàcych prawid∏owà wymow´, intonacj´ i akcentuacj´,• odpowiadanie na pytania sytuacyjne,• zbieranie i przedstawianie argumentów,• prowadzenie dialogu wg podanego scenariusza,• mówienie na podstawie ilustracji, fotografii,• opis, uk∏adanie historyjek obrazkowych,• zadawanie pytaƒ i udzielanie odpowiedzi,• budowanie dialogów zwiàzanych z autentycznà sytuacjà komunikacyjnà, np. proÊba o przys∏ug´,

uzyskanie informacji, zamówienie obiadu w restauracji, kupienie biletu...

Przeczytaj e-mail Saszy i zaznacz pod tekstem zdania zgodne z jego treÊcià.

èË‚Â∂Ú ‰ÛÊÓ∂Í!

ä‡Í ÔÓÊË‚‡Â∂¯¸? ä Ì‡Ï, ÏÓ∂ÊÌÓ ÒÍ‡Á‡∂Ú¸, ÔË¯Î‡∂ ‰ÓÎ„ÓÊ‰‡∂ÌÌ‡fl ÁËÏ‡∂. íÂÏÔÂ‡ÚÛ∂‡ ‰ÌfiÏ –10 ÔÓ

ñÂ∂Î¸ÒË˛, ÔÂ‰ÒÚ‡‚Îfl∂Â¯¸? çÓ∂ ¸˛ „Ó‡∂Á‰Ó ıÓÎÓ‰ÌÂ∂Â. èË ÚÓÏ ÌÂ∂·Ó ·ÂÁÓ∂·Î‡˜ÌoÂ Ë ÒÓ∂ÎÌˆÂ Ò‚Â∂ÚËÚ. çÓ

ÒÂ„Ó∂‰Ìfl ÌÂ Ú‡Í ıÓ∂ÎÓ‰ÌÓ, Í‡Í ‚˜Â‡∂. ëÓ ‚˜Â‡∂¯ÌÂ„Ó ‰Ìfl Ë‰fiÚ „ÛÒÚÓ∂È ÒÌÂ„ – ÒÂ„Ó∂‰Ìfl Ì‡ ÔÂÂÏÂ∂ÌÂ Ï˚

Ò Ô‡ˆ‡Ì‡∂ÏË Ó·flÁ‡∂ÚÂÎ¸ÌÓ ‚ ÒÌÂÊÍË∂ ÔÓË„‡∂ÂÏ! è‡∂‚‰‡, ‚Â∂ÚÂ ‰Û∂ÂÚ ‰Ó‚Ó∂Î¸ÌÓ ÒË∂Î¸Ì˚È, ·ÂÁ ÔÂ˜‡∂ÚÓÍ

ÏÓ∂ÊÌÓ Û∂ÍË ÓÚÏÓÓ∂ÁËÚ¸. à ¯‡∂ÔÍÛ Ì‡∂‰Ó Ì‡‰Â∂Ú¸ – Ú‡Í ÏÌÂ Ï‡∂Ï‡ ÒÍ‡Á‡∂Î‡ Ò ÛÚ‡∂. ü, ÍÓÌÂ∂˜ÌÓ, ÔÓ¯ÛÚË∂Î,

˜ÚÓ Í‡Ô˛¯Ó∂Ì ÏÌÂ ı‚‡∂ÚËÚ, ÌÓ ‚Ó∂Á‰Ûı ÏÓÓ∂ÁÌ˚È Ë ·ÂÁ ¯‡∂ÔÍË Ë ¯‡∂Ù‡ ÌËÍ‡∂Í! ü ‚˜Â‡∂ ÔÓÒÚÓfl∂Î ÔÓÎ˜‡Ò‡∂Ì‡ ÓÒÚ‡ÌÓ∂‚ÍÂ Ë ÛÊ‡∂ÒÌÓ Á‡ÏfiÁ Ë ÔÓÁfl∂·. Ä ‚ÓÚ ‚ ÔÓ∂ ÎÛ˛ ÁËÏÛ∂ ÏÓÓ∂Á ·˚Î Ú‡ÍÓ∂È ÊÂ – Í‡Í ÚÂÔÂ∂¸.

íÓ„‰‡∂ ÒÌ‡˜‡∂Î‡ ÔÓ‰ÏÓÓ∂ÁËÎÓ, ÔÓÚÓ∂Ï ÌÂÏÌÓ∂ÊÍÓ ÔÓÚÂÔÎÂ∂ÎÓ Ë ÓÔfl∂Ú¸ ÔÓıÓÎÓ‰‡∂ÎÓ Ë ·˚Î‡∂ Ú‡Í‡∂fl

„ÓÎÓÎÂ∂‰Ëˆ‡, ˜ÚÓ ÔÓ Û∂ÎËˆÂ ÌÂ‚ÓÁÏÓ∂ÊÌÓ · ∂ÎÓ ÔÓÈÚË∂ ·ÂÁ ‡ÍÓ·‡∂ÚËÍË. çÓ fl Î˛·Î ∂ ÁËÏÛ∂! ü Î˛·Î ∂ Ì‡

ÍÓÌ¸Í‡∂ı Í‡Ú‡∂Ú¸Òfl, ‚ ıÓÍÍÂ∂È Ë„‡∂Ú¸. Ä Û ·‡∂·Û¯ÍË ‚ ‰ÂÂ∂‚ÌÂ Ì‡ Î ∂Ê‡ı ıÓÊÛ∂. ëÌÂ„ Ò‚ÂÍ‡∂ÂÚ, ËÒÍË∂ÚÒfl,

ÍÛ∂ÊËÚÒfl, ‡ fl ‚ÌËÁ Ò „Ó∂ÍË! ùı, Í‡ÒÓÚ‡∂!

ÇË∂‰Ë¯¸, è‡‚ÎÛ∂¯‡, fl Ì‡‰ ‰Â∂‚Û¯Í‡ÏË ¯ÛÚË∂Î, ˜ÚÓ ÓÌË∂ Ó ÔÓ„Ó∂‰Â, ‡ Ò‡Ï ÒÍÓ∂Î¸ÍÓ Ì‡ÒÚÓ˜Ë∂Î! Ä Ú˚ ÁËÏÛ∂Î ∂·Ë¯¸? à Í‡Í‡∂fl ÓÌ‡∂ Û ‚‡Ò?

çÛ, ÔÓÍ‡∂, ÏÌÂ ‚ ¯ÍÓ∂ÎÛ Ì‡∂‰Ó ÒÓ·Ë‡∂Ú¸Òfl.

ë‡∂¯‡.

1. ç‡ÒÚÛÔË∂Î‡ ‰ÓÎ„ÓÊ‰‡∂ÌÌ‡fl ÁËÏ‡∂. 5. ÅÂÁ ¯‡∂ÔÍË Ë ¯‡∂Ù‡ ÏÓ∂ÊÌÓ Á‡ÏfiÁÌÛ∂Ú¸.

2. ëÓ ‚˜Â‡∂¯ÌÂ„Ó ‰Ìfl ÔÓ„Ó∂‰‡ ÒÚ‡∂Î‡ ÚÂÔÎÂ∂Â. 6. èÓ∂ Î‡fl ÁËÏ‡∂ ·˚Î‡∂ ÎÂ∂„˜Â.

3. ÅÂÁ ÔÂ˜‡∂ÚÓÍ Ó∂ ÂÌ¸ ıÓ∂ÎÓ‰ÌÓ. 7. ë‡∂¯‡ Î ∂·ËÚ Í‡Ú‡∂Ú¸Òfl Ì‡ ÍÓÌ¸Í‡∂ı.

4. Ç˜Â‡∂ Í ‚Â∂˜ÂÛ ÔÓ‰ÏÓÓ∂ÁËÎÓ. 8. éÌ ∂ÚÓ ‰Â∂Î‡ÂÚ Û ·‡∂·Û¯ÍË.

5 Wiatr-Kmieciak, M., S. Wujec, ÇÓÚ Ë Ï˚ 2, op. cit., çw. 2, p‡Á‰eÎ 1, ÛoÍ 3, podrćznik.


Przyk∏adowe zadanie weryfikujàce kompetencj´ interakcji ustnej.6

■ Techniki rozwijania sprawnoÊci pisania

Przy kszta∏towaniu sprawnoÊci pisania bardzo wa˝ny jest etap poczàtkowy, w którym nauczyciel powinienzwróciç szczególnà uwag´ na korelacj´ mi´dzy dêwi´kiem a literà, na w∏aÊciwe ich ∏àczenie. Wa˝ne jesttak˝e opanowanie pisania w j´zyku rosyjskim tekstów u˝ytkowych jak np. list, notatka czy og∏oszenie.Pisanie to doÊç trudna sprawnoÊç i dlatego wymaga çwiczenia na wszystkich etapach edukacyjnych.

Polecane techniki to:• çwiczenie ortografii i interpunkcji,• stosowanie gier np.: wà˝ ze s∏ów, asocjogramy,• notowanie potrzebnych informacji,• podpisywanie ilustracji,• koƒczenie lub uzupe∏nianie zdaƒ,• ∏àczenie elementów zdaƒ w zdania,• pisanie notatek, listów, og∏oszeƒ...,• wype∏nianie ankiet lub formularzy.

Przyk∏adowe çwiczenie weryfikujàce kompetencj´ pisania: 7

31

Przebywasz na rocznym stypendium w Sankt Petersburgu. Chcesz zapisaç si´ na zajćia sportowedo Klubu Activ. Wype∏nij poni˝szy formularz.

á‡ÔÓ∂ÎÌËÚÂ, ÔÓÊ‡∂ÎÛÈÒÚ‡, aÌÍÂ∂ÚÛ!

ùÚÓ ÔÓÏÓ∂ÊÂÚ Ì‡∂¯ÂÏÛ ÔÂÒÓÌ‡∂ÎÛ ÔÓ‰Ó·‡∂Ú¸ ÎÛ∂˜¯ÂÂ ‰Îfl ‚‡Ò ÔÂ‰ÎÓÊÂ∂ÌËÂ.

à∂Ïfl: é∂Ú˜ÂÒÚ‚Ó: î‡ÏË∂ÎËfl: Ç‡Ò ËÌÚÂÂÒÛ∂ÂÚ:*

‡˝Ó∂·ËÍ‡ „ËÏÌ‡∂ÒÚËÍ‡ ‰Îfl ÔÓıÛ‰Â∂ÌËfl ‚Ó∂‰Ì‡fl ‡˝Ó∂·ËÍ‡ „ËÏÌ‡∂ÒÚËÍ‡ ‰Îfl ÒÂÌ¸Ó∂Ó‚ ÙË∂ÚÌÂÒÒ ‰Îfl Ò‡∂ÛÌ‡

Ï‡∂Ï˚ Ë Ï‡∂Î˚¯‡·‡ÒÒÂ∂ÈÌ ÈÓ∂„‡ Ï‡ÒÒ‡∂ÊÚ‡∂ÌÂˆ ÊË‚oÚ‡∂ ÚÂÌ‡ÊfiÌ˚È Á‡Î ÒÓ‚ÂÏÂ∂ÌÌ˚È Ú‡∂ÌÂˆ

îÓ∂Ï‡ Á‡Ìfl∂ÚËÈ: ËÌ‰Ë‚Ë‰Û‡∂Î¸Ì˚Â ÚÂÌËæ‚ÍË „ÛÔÔÓ‚˚Â

ëÍÓ∂Î¸ÍÓ ‡Á ‚ ÌÂ‰Â∂Î˛:*‡Á ‚ ÌÂ‰Â∂Î˛ ‰‚‡ ‡∂Á‡ ‚ ÌÂ‰Â∂Î˛ ÚË ‡∂Á‡ ‚ ÌÂ‰Â∂Î˛˜‡∂˘Â (ÒÍÓ∂Î¸ÍÓ ‡Á_______)

èÓ‰ıÓ‰flfl∂˘ËÂ ‰ÌË:*ÔÓÌÂ‰Â∂Î¸ÌËÍ ‚ÚÓ∂ÌËÍ ÒÂ‰‡∂˜ÂÚ‚Â∂„ Ôfl∂ÚÌËˆ‡ ÒÛ··Ó∂Ú‡‚ÓÒÍÂÒÂ∂Ì¸Â

èÓ‰ıÓ‰fl∂˘ÂÂ ‚Â∂Ïfl:*Û∂ÚÓÏ ÔÓ∂ÒÎÂ Ó·Â∂‰‡ ‚Â∂˜ÂÓÏ

ÇË‰ ˜ÎÂ∂ÌÒÍoÈ Í‡∂ÚÓ˜ÍË:*Ì‡ ÏÂ∂Òflˆ Ì‡ Í‚‡Ú‡∂Î Ó‰ÌÓ‡∂ÁÓ‚‡fl ÓÔÎ‡∂Ú‡

Á‡ Á‡Ìfl∂ÚËÂ

äÓÌÚ‡∂ÍÚÌ˚È ÌÓ∂ÏÂ: _____________________e-mail: ____________________________* ÔË ÊÂÎ‡∂ÂÏÓÏ ÔÓÒÚ‡∂‚¸ÚÂ „x”.

6 Wiatr-Kmieciak, M., S. Wujec, ÇÓÚ Ë Ï˚ 2, op.cit., çw. 4, p‡Á‰eÎ 5, A·ËÚÛ‡ Ì‡ Ûa!, podrćznik.

7 Wiatr-Kmieciak, M., S. Wujec, ÇÓÚ Ë Ï˚ 2, op.cit., çw. 7, p‡Á‰eÎ 5, ÛoÍ 1, podrćznik

Negocjowanie

JesteÊ na studiach w Wo∏gogradzie. W wolnym czasie chcesz z kolegà/kole˝ankà uprawiaç jakiÊsport. Twój kolega/Twoja kole˝anka proponuje Ci basen.

– Nie akceptujesz jego/jej propozycji, wyjaÊniajàc powód.

– Proponujesz wspólne bieganie i uzasadniasz dlaczego.

– Wyra˝asz nadziej´ na zmian´ jego/jej decyzji. Pracujcie w parach. Odegrajcie dialog dwa razy, zamieniajàc si´ rolami. Rozmow´ rozpoczynauczeƒ w roli kolegi/kole˝anki.


5.1.3. Strategie nauczania i uczenia si´

Strategià nazywamy zorganizowane i celowe podejÊcie do wykonania jakiegoÊ zadania. W Europejskimsystemie opisu kszta∏cenia j´zykowego zwraca si´ uwag´ na dwie kategorie strategii: strategie nauczania i uczeniasi´. Strategie sà wić rozró˝nione z punktu widzenia nauczyciela i ucznia. Strategie nauczania zawierajàmetody, plany, narz´dzia lub techniki u∏atwiajàce nauczanie. Nauczyciel poprzez swoje studiai doÊwiadczenie zawodowe umie na ogó∏ dotrzeç do êróde∏ opisujàcych strategie nauczania. Natomiastuczniowi, który byç mo˝e nie wypracowa∏ z ró˝nych przyczyn w∏asnych strategii w gimnazjum, dobrzeby∏oby pomóc w tym zakresie od pierwszej lekcji nauki w szkole ponagimnazjalnej.

Nale˝y zatem zastanowiç si´, jak nauczyç stosowania strategii. JeÊli bowiem tylko przedstawimy uczàcymsi´ rozmaite strategie uczenia si´, to zaledwie poinformujemy ich o pewnych mo˝liwoÊciach. O nauczaniustrategii mo˝na mówiç dopiero wtedy, gdy zaprojektujemy odpowiednie zadania, najlepiej takie, któredo danej strategii b´dà wrćz sk∏ania∏y. Wielu metodyków zauwa˝a, ˝e nauczanie strategii konieczniepowinno odbywaç si´ w obecnoÊci nauczyciela, bowiem tylko on mo˝e dopomóc uczàcym si´w opanowaniu po˝àdanych nawyków w pracy umys∏owej.

Wspó∏praca z nauczycielem pozwoli uczàcemu si´ lepiej rozpoznaç problemy, przedyskutowaç na bie˝àcopojawiajàce si´ trudnoÊci. Opanowanie strategii b´dzie oczywiÊcie wymaga∏o czasu, aby uczeƒ nabra∏zaufania do w∏asnych mo˝liwoÊci i naby∏ pewnej wprawy w ich stosowaniu. Rozmowy nauczycielaz uczniami na temat indywidualnych metod uczenia si´, çwiczenie nowych strategii wymagajà sporocierpliwoÊci i optymizmu z obu stron, ale z pewnoÊcià nie b´dzie to strata czasu.

Wypracowanie w∏asnych strategii uczenia si´ mo˝e si´ okazaç niezmiernie przydatne w szczególnoÊciw skutecznym nabywaniu umiej´tnoÊci komunikowania si´ w j´zyku obcym.

Nie mo˝e ono bowiem odbywaç si´ bez zaanga˝owania ze strony ucznia. Komunikacja ma charakterosobisty, uczàcy si´ winni dostosowywaç uczenie si´ zarówno do swoich mo˝liwoÊci jak i oczekiwanychefektów. Rolà nauczyciela jest wić nie tylko przekazywanie wiedzy, ale przede wszystkim dok∏adneokreÊlenie sposobu uczenia si´ i pomaganie uczniom w nauce. Rozwijanie u uczniów umiej´tnoÊciwykorzystywania ró˝nych strategii, regularne zwracanie uwagi na w∏asne sposoby uczenia si´ podniesieskutecznoÊç ca∏ego procesu.

Oto zalecane formy pracy na lekcji, które sprzyjajà wypracowywaniu w∏asnych strategii uczenia si´:• w∏àczanie s∏uchowych i wzrokowych strategii uczenia si´ – praca z symbolem s∏ownym i wizualnym,

tekstem êród∏owym, filmem, komputerem...,• promowanie aktywnego uczenia si´ przez dzia∏anie – praca indywidualna, grupowa, praca w parach,

gry i zabawy j´zykowe, interaktywne programy komputerowe,• uczenie si´ j´zyka zawsze w konkretnej, bliskiej uczniowi i znaczàcej sytuacji, aby umo˝liwiç

zrozumienie tego co si´ dzieje i wzmocniç zapami´tywanie, • interdyscyplinarne nauczanie j´zyka rosyjskiego ∏àczàce wiedz´ i umiej´tnoÊci uczniów z wielu

dziedzin, odwo∏ywanie si´ do wyobraêni i doÊwiadczeƒ ucznia,• elastyczne organizowanie pracy w klasie – przyzwolenie na prac´ na lekcji w sposób najbardziej

odpowiadajàcy uczniom i stosownie do ich potrzeb; uczniowie mogà z ∏atwoÊcià pracowaçindywidualnie lub w parach; mogà przesiàÊç si´ do kolegi/kole˝anki siedzàcego/siedzàcej przy innymstoliku; mogà tworzyç grupy wczeÊniej ustalone lub dzia∏aç jako klasa. Czynnikiem decydujàcymb´dzie tu okreÊlony sposób uczenia si´.8

32

8TreÊç podpunktów pochodzi z materia∏ów seminaryjnych Lista Kompetencji Nauczyciela Pracujàcego z Dzieçmi oraz Zalecane metodypracy przez Rad´ Europy.


Oto kilka przyk∏adów çwiczeƒ zaczerpni´tych z serii ÇÓÚ Ë Ï˚ sprzyjajàcych wypracowywaniu przezucznia w∏asnych strategii uczenia si´:

1. åwiczenie promujàce aktywne uczenie si´ przez dzia∏anie.9

2. åwiczenie sprzyjajàce nauce j´zyka rosyjskiego poprzez ∏àczenie wiedzy i umiej´tnoÊci j´zykowychucznia z jego umiej´tnoÊcià korzystania z Internetu.10

3. åwiczenie odwo∏ujàce si´ do interdyscyplinarnego nauczania j´zyka rosyjskiego oraz promujàceaktywnà nauk´.11

4. åwiczenie s∏u˝àce zapami´tywaniu zwrotów i wyra˝eƒ zwiàzanych z chorowaniem w kontekÊciesytuacyjnym.

33

Urzàdêcie konkurs: Kto zna wićej s∏ów zwiàzanych z kuchnià, potrawami?

Jednym ze sposobów utrwalania s∏ownictwa jest przygotowanie tak zwanych „memory flash cards”– najlepiej nadajà si´ do tego kwadratowe kartki do notatek (jak „post it”, ale bez kleju). Ka˝dà kartk´zginamy na pó∏ i na zewn´trznej stronie piszemy s∏owo lub zwrot po rosyjsku, w Êrodku t∏umaczenie.Tak przygotowane karty s∏u˝à sprawdzeniu, ile s∏ówek ju˝ pami´tamy; u∏atwiajà te˝ nauczenie si´pozosta∏ych.

Przeglàdajàc z∏o˝one kartki, postaraj si´ przypomnieç sobie znaczenie zapisanego po rosyjsku s∏owa czyzwrotu, nie zaglàdajàc do podpowiedzi. Zanotuj, ile s∏ów pami´tasz. Przeczytaj kilkakrotniet∏umaczenia, których nie pami´ta∏eÊ/pami´ta∏aÊ i ponownie, sprawdê swojà pami´ç. Mo˝esz te˝ z∏o˝yçkartki tak, aby po zewn´trznej stronie by∏o s∏owo po polsku i w ten sposób, sprawdziç, ile s∏ówzapami´ta∏eÊ/zapami´ta∏aÊ. W ten sposób mo˝esz przygotowaç si´ do konkursu.

Wybierasz si´ do Rosji. Zanotuj w zeszycie, jakich formalnoÊci musisz dope∏niç. Dodatkowe informacjeznajdziesz na stronie Ambasady Fedracji Rosyjskiej: www.poland.mid.ru/pol.html w zak∏adce sekcja wizowa.

PROJEKT

Wybierz trzy ciekawe miejsca w Moskwie i powiedê, czy chcia∏byÊ/chcia∏abyÊ je zobaczyç i dlaczego. Zapre-zentuj je w j´zyku polskim. Postaraj si´ o materia∏ ilustracyjny.

Oto rozmowa lekarza z pacjentem. U∏ó˝ pytania lekarza na podstawie odpowiedzi choregonastolatka. Nast´pnie odczytajcie w parach dialog na g∏os z podzia∏em na role.

_____________________________________________?

ü Ê‡∂ÎÛ˛Ò¸ Ì‡ ·ÓÎ¸ ‚ „Ó∂ÎÂ Ë „ÓÎÓ∂‚ÌÛ˛ ·ÓÎ¸.

_____________________________________________?

Ñ‡, Û ÏÂÌfl∂ ÚÓ∂ÊÂ Ì‡∂ÒÏÓÍ.

_____________________________________________?

Ñ‡, 38,2.

_____________________________________________?

ü Á‡·ÓÎÂ∂Î ÚË ‰Ìfl ÚÓÏÛ∂ Ì‡Á‡∂‰.

íÂÔÂ∂¸ fl ÚÂ·fl∂ ÓÒÏÓÚ ∂. éÚÍÓ∂È ¯ËÓÍÓ∂ ÓÚ, ÔÓÍ‡ÊË∂ flÁ ∂Í, „Ó∂ÎÓ, ‚‰Óı, ‚ ∂‰Óı. ì ÚÂ·fl∂ „ËÔÔ. íÂ·Â∂Ì‡∂‰Ó ÔËÌËÏ‡∂Ú¸ ÎÂÍ‡∂ÒÚ‚‡ ÚË ‡∂Á‡ ‚ ‰eÌ¸ Ë ÎÂÊ‡∂Ú¸ ‚ ÔÓÒÚÂ∂ÎË. ÇÓÚ Ú‚ÓÈ ÂˆÂ∂ÔÚ.

9 Wiatr-Kmieciak, M., S. Wujec, ÇÓÚ Ë Ï˚ 2, op.cit., çw. 6, p‡Á‰eÎ 3, èÓ‚ÚÓeÌ¸Â – Ï‡Ú¸ Û˜eÌ¸fl!, podrćznik

10 Wiatr-Kmieciak, M., S. Wujec, ÇÓÚ Ë Ï˚ 1, op.cit., çw. 8, str. 37, zeszyt çwiczeƒ

11 Wiatr-Kmieciak, M., S. Wujec, ÇÓÚ Ë Ï˚ 1, op.cit., projekt, str. 78, podrćznik


5. åwiczenie s∏u˝àce zapami´tywaniu s∏ów w kontekÊcie. 12

5.2. Nauczanie gramatyki

Nauczanie gramatyki ma za zadanie umo˝liwienie uczniom poprawnej i skutecznej komunikacji w sytu-acjach ˝ycia codziennego. W podejÊciu komunikacyjnym gramatyka odgrywa rol´ szczególnà. W stosun-kowo krótkim okresie nauki, przy za∏o˝eniu opanowania poziomu A2 i B1 wg skali europejskiej nie jestwymagane opanowanie przez ucznia absolutnej poprawnoÊci gramatycznej. Nale˝y jednak dà˝yç do tego,aby komunikacja by∏a skuteczna. Hanna Komorowska zwraca uwag´ na fakt „i˝ poziom kompetencji ko-munikacyjnej jest najsilniej skorelowany z poziomem p∏ynnoÊci i s∏ownictwa. Znacznie s∏abiej z kompe-tencjà komunikacyjnà wià˝à si´ dalsze dwie cechy: poprawnoÊç gramatyczna i wymowa, przy czym zwià-zek wymowy z komunikatywnoÊcià jest najs∏abszy.” 13

Dotychczasowe doÊwiadczenia wskazujà, ˝e çwiczenie absolutnej poprawnoÊci gramatycznejwypowiadanych zdaƒ prowadzi∏o cz´sto do zablokowania komunikacji. Obawa przed pope∏nieniem b∏´dupowodowa∏a niech´ç do d∏u˝szych samodzielnych wypowiedzi. Drobne b∏´dy j´zykowe nie sà przeszkodàw porozumiewaniu si´, niemniej pewnà podstawowà wiedzà gramatycznà uczeƒ powinien dysponowaç.Wiemy, ˝e stosunek do çwiczeƒ gramatycznych wÊród metodyków jest niejednoznaczny. Od metodabsolutnie negujàcych potrzeb´ oparcia materia∏ów nauczania na gramatykach dydaktycznych – sà tog∏ównie metody sytuacyjne, do ekstremistycznych zwolenników drylu j´zykowego np. metoda s∏uchowo-ustna czy gramatyczno-t∏umaczeniowa. Niniejszy program, proponujàc metod´ eklektycznà nauczaniaj´zyka rosyjskiego, zachowuje elastyczne podejÊcie do nauczania gramatyki. Proponuje zatem:

– nadawanie çwiczeniom gramatycznym celu komunikacyjnego (np. DziÊ dowiecie si´, jak opowiadaço planach na wakacje. zamiast DziÊ dowiecie si´, jak tworzy si´ czas przysz∏y.),

– osadzanie zadaƒ gramatycznych w kontekÊcie sytuacyjnym,

– wykorzystywanie w çwiczeniach s∏ownictwa potrzebnego uczniowi oraz naturalnych strukturgramatycznych,

– stosowanie çwiczeƒ systematyzujàcych i porzàdkujàcych nowe zagadnienia gramatyczne, aby pomócuczniowi zrozumieç i opanowaç nowe struktury j´zykowe,

– odwo∏ywanie si´ do wczeÊniejszych doÊwiadczeƒ j´zykowych ucznia,

– ró˝nicowanie prezentacji nowych zjawisk j´zykowych, np. wizualnie lub s∏uchowo.

Zdecydowanie nale˝y odrzuciç zbyt d∏ugie i nu˝àce çwiczenia. B∏´dem jest zak∏adaç, i˝ mo˝emy jednora-zowo zautomatyzowaç poprawnoÊç wypowiedzi. Proces taki wymaga pewnego okresu nauki i wymaga çwi-czeƒ w ró˝nych odst´pach czasowych. Osiàgnićie przez ucznia odpowiedniego poziomu kompetencji lin-gwistycznej, czyli opanowanie podstawowych regu∏ j´zyka rosyjskiego jest mo˝liwe przez odpowiedni do-bór materia∏u gramatycznego. Powinien on byç przyporzàdkowany potrzebom porozumiewania si´ i poda-wany w zakresie niezb´dnym do realizacji okreÊlonych celów.

Nauczanie gramatyki musi byç tak zorganizowane, by spe∏nia∏o swoje zadania tzn. wspomaga∏o i u∏atwia-∏o przyswajanie j´zyka. Zatem, tak jak wspomniano, kwestia sposobu prezentacji i uczenia gramatykina lekcjach j´zyka obcego nie jest bez znaczenia. Metodycy wyró˝niajà zwykle dwa podejÊcia w nauczaniugramatyki:

34

Artiom i Maks sà bliêniakami. Przet∏umacz podane w nawiasie cechy charakteru Artioma,a nast´pnie na podstawie powsta∏ego opisu opracuj charakterystyk´ Maksa, wiedzàc, ˝e jest onprzeciwieƒstwem brata.

ÄÚfiÏ ∂ÚÓ (sympatyczny) __________________ Ë (uprzejmy) __________________ Ï‡∂Î¸˜ËÍ. éÌ Ó∂ ÂÌ¸

(towarzyski) __________________, Û ÌÂ„Ó∂ ÏÌÓ∂„Ó ‰ÛÁÂ∂È, Ë ÓÌ Ò ÌË∂ÏË (˝yczliwy) __________________ Ë

(dobry) __________________. ÄÚfiÏ ÚÓ∂ÊÂ (utalentowany) __________________, (màdry)

__________________ Ë (inteligentny) __________________. çÓ Â„Ó∂ ·‡Ú – å‡ÍÒ – ∂ÚÓ ÒÓ‚ÒÂ∂Ï ‰Û„Ó∂È

˜ÂÎÓ‚Â∂Í. éÌ…

12 Wiatr-Kmieciak, M., S. Wujec, ÇÓÚ Ë Ï˚ 2, op.cit., çw. 6, p‡Á‰eÎ 4, ÛoÍ 1, podrćznikoraz Wiatr-Kmieciak, M., S. Wujec, ÇÓÚ Ë Ï˚ 1, op.cit., çw. 1, str. 68, zeszyt çwiczeƒ

13 Komorowska, H., Sukces i niepowodzenie w nauce j´zyka obcego, WSiP, Warszawa 1978.


1. dedukcyjne, w którym uczniowie sà zapoznawani z regu∏ami i ich znaczeniem przez nauczyciela, poczym skupiajà si´ na przyk∏adach (od regu∏y do przyk∏adu).

2. indukcyjne, w którym uczniowie najpierw zapoznajà si´ z tekstem zawierajàcym nowe struktury,nast´pnie wyszukujà je, by na ich podstawie odkryç regu∏y gramatyczne (od przyk∏adu do regu∏y).

Wszystkie çwiczenia, które majà na celu doprowadziç ucznia do odkrycia regu∏ gramatycznych nazywajàsi´ çwiczeniami konceptualnymi. Rozwijajà one zdolnoÊci umys∏owe ucznia poprzez zachćanie godo aktywnej postawy wobec nauki – uczeƒ obserwuje przyk∏ady, analizuje je, wyciàga wnioski i wreszcieuogólnia.

W szko∏ach ponagimnazjalnych nauczyciel z powodzeniem mo˝e odwo∏ywaç si´ do indukcyjnegonauczania gramatyki, któremu towarzyszà çwiczenia konceptualne, gdy˝ stadium rozwoju intelektualnegouczniów na tym etapie edukacyjnym w pe∏ni umo˝liwia wykonywanie operacji myÊlowych jakie narzucaindukcja.

Nie nale˝y jednak rezygnowaç z podejÊcia dedukcyjnego (od regu∏y do przyk∏adu), gdy˝ nie wszystkiezagadnienia mo˝na odkrywaç poprzez indukcj´, a ponadto niektórzy uczniowie nie sà w stanie przestawiçsi´ na tego typu wysi∏ek, jeÊli w gimnazjum nie rozwijano w nich tej umiej´tnoÊci.

W serii ÇÓÚ Ë Ï˚ nauczanie gramatyki oparte jest zarówno na podejÊciu dedukcyjnym jak i indukcyjnym.Poni˝ej przedstawiono przyk∏adowe çwiczenia konceptualne. 14

35

14 Wiatr-Kmieciak, M., S. Wujec, ÇÓÚ Ë Ï˚ 1, op.cit., çw. 4 i 5, str 25. çw. 4, str. 29, podrćznik


6. Wskazówki do realizacji programu

Jak ju˝ wspomniano we wst´pie szko∏a powinna uwzgl´dniaç indywidualne predyspozycje ucznia, jego do-Êwiadczenia wyniesione z uczenia si´ innych przedmiotów. Powinna mu tak˝e zapewniç dost´p do s∏owni-ków, komputera, Internetu itp. Wdra˝anie ucznia do samodzielnoÊci uczenia si´ powinno byç realizowa-ne w ca∏ym cyklu nauczania. Zadaniem nauczyciela jest takie przygotowanie ucznia, aby potrafi∏ on samo-dzielnie zaplanowaç swój proces uczenia si´ i w efekcie koƒcowym móg∏ kontynuowaç nauk´ równie˝po maturze. Jednà z form pomocy ze strony nauczyciela w tym procesie b´dzie w∏aÊciwe wdro˝enie do ko-rzystania z podrćzników, zeszytów çwiczeƒ i ksià˝ek pomocniczych. Na polskim rynku edukacyjnym jestcoraz wićej materia∏ów, które mogà wspomóc proces dydaktyczny prowadzony na podstawie niniejszegoprogramu.

Jednak˝e nauczanie j´zyka rosyjskiego nie powinno polegaç jedynie na „przerabianiu” podrćznika. Odpo-wiedni podrćznik stanowi wprawdzie podstaw´ przy realizacji treÊci programowych, ale powinna go ce-chowaç otwarta koncepcja tak, aby oprócz wybranych tekstów i çwiczeƒ z podrćznika nauczyciel móg∏równie˝ korzystaç z aktualnych materia∏ów autentycznych np. krótkich artyku∏ów prasowych, wydrukówz Internetu, materia∏ów reklamowych, których nie znajdzie w podrćzniku kursowym zgodnie z przepisa-mi MEN.

6.1. Podrćznik i jego cechy

Niezale˝nie od rosnàcej roli takich pomocy dydaktycznych jak CD-ROM, DVD, Internet czy tekstyuzupe∏niajàce, to jednak podrćznik pozostaje materia∏em bazowym w procesie nauczania. Poszukujàcw∏aÊciwego podrćznika, nauczyciel powinien sprawdziç czy wybrany przez niego podrćznik wpisany jestna list´ podrćzników dopuszczonych do u˝ytku szkolnego przez ministra w∏aÊciwego do spraw oÊwiaty.JeÊli podrćznik jest wpisany na list´ MEN na pewno spe∏nia poni˝sze kryteria:

1. Pozwala zrealizowaç za∏o˝enia Podstawy programowej i wybranego programu nauczania.

2. Odpowiada warunkom, które nauczyciel musi uwzgl´dniç na lekcji (przygotowanie do egzaminumaturalnego, mo˝liwoÊci kontynuacji nauki, mo˝liwoÊci finansowe etc.).

3. Umo˝liwia çwiczenie i opanowanie wszystkich sprawnoÊci j´zykowych.

4. Nadrz´dnym celem jego koncepcji jest podejÊcie komunikacyjne.

5. Ma otwartà koncepcj´ pozwalajàcà na dostosowanie treÊci podrćznikowych do potrzeb odbiorcówi warunków, w jakich odbywa si´ nauka.

6. Ma przejrzysty uk∏ad i urozmaiconà szat´ graficznà.

7. Powinien spodobaç si´ uczniom, gdy˝ odwo∏uje si´ do wydarzeƒ, problemów istotnych dla m∏odychludzi w danym czasie.

8. Umo˝liwia samodzielnà prac´ (w przypadku np. nieobecnoÊci ucznia na lekcji).

9. Zak∏ada wykorzystanie ró˝nych mediów/Êrodków audio, wideo lub DVD oraz zapewnia ∏atwoÊç pracyi pos∏ugiwania si´ nim.

10. Towarzyszy mu obudowa w postaci przydatnych narz´dzi pracy ucznia i nauczyciela, np. ciekawiezredagowany zeszyt çwiczeƒ uÊwiadamiajàcy uczniowi, jakie strategie uczenia si´ mo˝e i powinienstosowaç, poradnik dla nauczyciela u∏atwiajàcy np. kontrol´ i ocen´ ucznia.

6.2. InterdyscyplinarnoÊç – zintegrowanie nauki j´zyka rosyjskiego z innymi przedmiotami,Êcie˝ki edukacyjne

Podstawa programowa wymaga, aby nauka szkolna przekazywa∏a uczniowi ca∏oÊciowy obraz Êwiata. Wiedzai umiej´tnoÊci z poszczególnych przedmiotów majà uk∏adaç si´ w spójnà mozaik´. JeÊli chodzi o j´zykiobce, to nale˝à one do przedmiotów, które szczególnie ∏atwo dajà si´ komponowaç z innymiprzedmiotami. W nauczaniu interdyscyplinarnym przyswajanie j´zyka obcego odbywa si´ w po∏àczeniuz naukà elementów wybranych przedmiotów i dziedzin edukacyjnych, np.: j´zyka polskiego, historii,geografii, filozofii, historii sztuki. Tak podawana wiedza mo˝e:

• stanowiç t∏o do wprowadzenia materia∏u j´zykowego, • odwo∏ywaç si´ do informacji o innych krajach i wiedzy z zakresu np. geografii czy biologii,• uczyç tolerancji i zrozumienia dla innych kultur i narodowoÊci za poÊrednictwem np. literatury, sztuki,

malarstwa.

36


Poznanie kultury Êrodowiska rosyjskoj´zycznego mo˝e mieç dla uczniów wa˝ne znaczeniew bezpoÊrednich kontaktach z Rosjanami, gdy˝ pozwoli uniknàç wielu b∏´dów i niezrćznoÊci,wynikajàcych z niewiedzy. Natomiast wyniesione z nauki j´zyka rosyjskiego umiej´tnoÊci i strategieuczenia si´ jak np. s∏uchanie innych i rozumienie ich wypowiedzi b´dà przydatne w nauce innychprzedmiotów. Realizacja Êcie˝ek edukacyjnych, która mo˝e odbywaç si´ w zakresie ró˝nych blokówprzedmiotowych lub pojedynczych lekcji, stanowi istotnà rol´ wychowawczà. Zadaniem programunauczania do konkretnego przedmiotu nie jest wskazanie, które treÊci ze Êcie˝ek przedmiotowych majà byçrealizowane w jego ramach. Takiego podzia∏u treÊci muszà dokonaç nauczyciele wed∏ug przyj´tych w danejszkole procedur. Niemniej nauczanie j´zyka rosyjskiego w korelacji z tematami i treÊciami innychprzedmiotów i Êcie˝ek edukacyjnych czyni ten proces autentycznie praktycznym. Nauczyciele j´zykarosyjskiego mogà w∏àczyç si´ w realizacj´ nast´pujàcych Êcie˝ek edukacyjnych:• edukacja czytelnicza i medialna,• edukacja ekologiczna,• edukacja europejska,• edukacja filozoficzna,• edukacja prozdrowotna,• edukacja regionalna – dziedzictwo kulturowe w regionie.

Nauczyciele, w∏àczajàc si´ w realizacj´ Êcie˝ek, powinni wyznaczyç sobie wspólne cele i zadaniaw zespo∏ach przedmiotowych. Warto te˝ podjàç wspó∏prac´ z nauczycielem bibliotekarzem, który mo˝es∏u˝yç pomocà merytorycznà i metodycznà przy tworzeniu i realizacji Êcie˝ek.

Szczególnie godnym polecenia przy realizowaniu treÊci Êcie˝ek edukacyjnych jest metoda projektu.Zagadnienia realizowane na kilku przedmiotach mogà zaowocowaç przygotowaniem wspólnego projektu.To mo˝e byç np. przygotowanie programu uroczystoÊci szkolnej w ramach np. „Dni j´zyków obcych”,ulotki propagujàcej dany region Rosji (np. zaprzyjaênione regiony), prezentacji multimedialnej – biurapodró˝y czy programu wymiany uczniowskiej. W trakcie pracy przy projekcie u uczniów spontaniczniepojawia si´ motywacja do poznawania dóbr kulturowych, gdy˝ wiedza ta staje si´ natychmiast u˝yteczna.

6.3. Wskazówki do opracowania rozk∏adu materia∏u

Rozk∏ad materia∏u daje nauczycielowi mo˝liwoÊç rozplanowania materia∏u nauczania odpowiedniodo liczby przeznaczonych godzin na jego realizacj´, uwzgl´dnienia treÊci podrćznika kursowego orazzapewnienia w∏aÊciwego przyrostu umiej´tnoÊci. Jest wić narz´dziem u∏atwiajàcym selekcj´ spoÊród listtreÊci nauczania: tematów, s∏ownictwa, materia∏u fonologicznego, systemu ortografii, strukturgramatycznych i funkcji komunikacyjnych w okreÊlonych warunkach szkolnych. Rozk∏ad materia∏u jestnarz´dziem, które planuje realizacj´ materia∏u, ale nie z pozycji uczàcego si´.

Pomaga on nauczycielowi przekonaç si´, na ile realne jest takie realizowanie materia∏u w jego warunkachszkolnych. Rozk∏ad materia∏u powinien byç opracowany w zarysie na 3 lata, a w postaci szczegó∏owejna semestr.W rozk∏adzie materia∏u nauczania proponuje si´ uwzgl´dniç nast´pujàce dzia∏y: • Tematyka lekcji• Cele komunikacyjne• Materia∏ leksykalno-gramtyczny• åwiczone sprawnoÊci j´zykowe• Materia∏y i pomoce dydaktyczne• Uwagi o realizacji

W serii ÇÓÚ Ë Ï˚ ka˝dy z rozdzia∏ów jest tak opracowany, ˝e bez trudu mo˝na jego treÊci rozpisaçna poszczególne rubryki takiego rozk∏adu materia∏u. Oto przyk∏adowy rozk∏ad materia∏u do rozdzia∏u 3.ÇÓÚ Ë Ï˚ 1:

37


Przyk∏adowe rozk∏ady materia∏u do podrćzników ÇÓÚ Ë Ï˚ 1, 2 , 3 z podzia∏em na jednostki lekcyjnemo˝na znaleêç w poradnikach dla nauczyciela do poszczególnych cz´Êci serii 1.

Coraz cz´Êciej rozk∏ad materia∏u zast´powany jest nauczycielskim planem wynikowym, który jestbudowany z punktu widzenia ucznia – przewiduje osiàgnićia ucznia na poszczególnych etapach nauki.Plan wynikowy szczegó∏owo b´dzie omówiony w rozdziale 7. poÊwićonym ocenianiu i kontroli ucznia.

Najmniejszym elementem planowania nauczycielskiego jest scenariusz lekcji, którego treÊci sà w ró˝nysposób przedstawiane przez metodyków j´zyków obcych.

Na ogó∏ scenariusz lekcji powinien zawieraç:

• Cele poznawcze okreÊlajà zasób wiedzy nabywanej przez ucznia w czasie danej jednostki lekcyjnej.• Cele j´zykowe, na które sk∏adajà si´ cele gramatyczne, leksykalne oraz fonetyczne, okreÊlajà struktury

leksykalno-gramatyczne danej jednostki lekcyjnej.• Cele komunikacyjne okreÊlajà konkretne umiej´tnoÊci j´zykowe nabywane przez ucznia poprzez

przyswajanie s∏ownictwa, struktur j´zykowych i umiej´tne ich stosowanie.• Cele realioznawcze oraz cele socjolingwistyczne dotyczà treÊci z zakresu wiedzy o historii, kulturze

i ˝yciu w kraju, którego j´zyka uczy si´ uczeƒ oraz spo∏ecznego wymiaru u˝ycia j´zyka.• Cele wychowawcze odnoszà si´ do umiej´tnoÊci wspó∏pracy z innymi, organizowania w∏asnej pracy

(w tym stosowania odpowiednich strategii uczenia si´), przejmowania odpowiedzialnoÊci za nauk´,pobudzania motywacji do pracy oraz rozwijania postawy ciekawoÊci i otwartoÊci.

1. CELE LEKCJI

38

Tematyka lekcji

• Podró˝owanie i turystyka: Êrodki transportu (opis drogi do szko∏y).• Szko∏a: opis budynku szko∏y i klasy, przedmioty nauczania, oceny, ˝ycie szkolne.• ˚ycie rodzinne i towarzyskie: czynnoÊci ˝ycia codziennego.

Cele komunikacyjne

Pytanie o drog´ i udzielanie informacji. • Opisywanie drogi do szko∏y.• Opisywanie szko∏y, klasy. • Przedstawianie planu lekcji. • Mówienie o ocenachi osiàgnićiach w nauce. • Wyra˝anie opinii na temat przedmiotów szkolnych.• Przedstawianie przebiegu dnia codziennego.

Materia∏ leksykal-no-gramatyczny

Nazwy Êrodków transportu. • Nazwy przedmiotów szkolnych, pomieszczeƒi sprz´tów w klasie. • Skala ocen szkolnych. • Nazwy dni tygodnia. • Plan dnia,okreÊlenia godzin (pe∏ne i po∏ówki). • OkreÊlenia pory dnia (ÛÚÓ, ‰ÂÌ¸,

‚Â˜Â). • OkreÊlenia czasu i cz´stotliwoÊci wydarzeƒ (ÔÓ ÔÓÌÂ‰ÂÎ¸ÌËÍ‡Ï).• Przyimki wskazujàce kierunek i miejsce w po∏àczeniu z rzeczownikiem.• OkreÊlenia miejsca i kierunku (Ò˛‰‡, ÚÛ‰‡, Á‰ÂÒ¸, „‰Â, ÍÛ‰‡). • Zwrot ‰‡‚‡È

+ czasownik jako forma wyra˝enia polecenia/propozycji. • Czasownik ÔÓÎÛ˜ËÚ¸

w czasie przesz∏ym. • Zwroty ÓˆÂÌÍ‡/ÓÚÏÂÚÍ‡ ÔÓ ÔÂ‰ÏÂÚÛ. • Zwrot ‰‡fiÚÒfl

ÎÂ„ÍÓ/ÚÛ‰ÌÓ.

åwiczonesprawnoÊcij´zykowe

S∏uchanie • Mówienie (uzyskiwanie i udzielanie informacji, relacjonowanie,opisywanie, wyra˝anie opinii) • Pisanie (krótki tekst u˝ytkowy, relacjonowanie)• Czytanie (czytanie g∏oÊne, czytanie ciche)

Materia∏yi pomocedydaktyczne

Uwagi o realizacji

Lekcje 1-5 z rozdzia∏u 3. podrćznika i zeszytu çwiczeƒ ÇÓÚ Ë Ï˚ 1. • P∏yta CD• Odtwarzacz CD

1 Wiatr-Kmieciak, M., S. Wujec, ÇÓÚ Ë Ï˚ 1, 2, 3, Poradnik dla nauczyciela, odpowiednio dla klasy I, II i III,Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa.


Materia∏y dydaktyczne to narz´dzia niezb´dne do realizacji lekcji. Materia∏ami podstawowymi sà:podrćznik dopuszczony do u˝ytku szkolnego przez MEN, p∏yta CD (jeÊli w danej lekcji przewidziane sàçwiczenia ze s∏uchu) oraz zeszyt çwiczeƒ. Natomiast pomoce dydaktyczne to odtwarzacz CD, tablica,kreda/marker, s∏ownik dwuj´zyczny, mapa Rosji, komputer. (Uzupe∏niajàce informacje na ten tematznajdujà si´ w podrozdziale 6.6.)

Mo˝liwe formy pracy na lekcji to: plenum (praca z ca∏à klasà), praca w ma∏ych grupach, praca w parachoraz praca indywidualna. Cz´sto sà one okreÊlane w podrćznikach w poleceniu danego çwiczenia lub zapomocà piktogramu.

To formy pracy s∏u˝àce do rozwijania poszczególnych umiej´tnoÊci j´zykowych. To zagadnienie zosta∏oszczegó∏owo opisane w podrozdziale 5.1.2. niniejszego programu.

W literaturze fachowej istniejà ró˝ne propozycje dotyczàce przebiegu lekcji i jej podzia∏u na fazy. WÊródnich mo˝na wyró˝niç nast´pujàcà budow´ jednostki lekcyjnej:

a. FAZA WST¢PNA (ok. 5-8 min.)

– cz´Êç organizacyjno-porzàdkowa: powitanie uczniów, sprawdzenie listy obecnoÊci, podanie tematu lekcji,okreÊlenie celów lekcji,

– krótka rozgrzewka j´zykowa: przejÊcie na j´zyk rosyjski, nawiàzanie do tematyki poprzedniej lekcjinp. poprzez gry i zabawy j´zykowe,

– sprawdzenie i omówienie pracy domowej (wyjaÊnienie problemów, które uczniowie ewentualnienapotkali przy wykonywaniu pracy domowej, ewentualna korekta b∏´dów).

b. FAZA W¸AÂCIWA (ok. 32-35 min.)

– prezentacja nowego materia∏u poprzez rozwijanie sprawnoÊci receptywnych, prezentacj´ s∏ownictwai dedukcyjne lub indukcyjne wprowadzenie struktur gramatycznych,

– çwiczenie nowo poznanego s∏ownictwa oraz struktur j´zykowych m.in. za pomocà çwiczeƒ osadzonychw kontekÊcie komunikacyjnym,

– transfer poznanych elementów poprzez wykonywanie zadaƒ zbli˝onych do autentycznej komunikacjij´zykowej,

– kontrola stopnia przyswojenia przez uczniów nowego materia∏u.

c. FAZA KO¡COWA (ok. 5 min.)

– podsumowanie lekcji,

– zadanie i objaÊnienie pracy domowej.

W podejÊciu komunikacyjnym poszczególne elementy danej fazy mogà si´ zaz´biaç, np. transfer i kontrolastopnia przyswojenia nabytych umiej´tnoÊci.

Oto przyk∏adowe scenariusze do lekcji 1. z rozdzia∏u 3. podrćznika ÇÓÚ Ë Ï˚ 1 (kopia lekcji podrćzni-kowej zamieszczona na nast´pnej stronie) uwzgl´dniajàce wy˝ej wymienione wytyczne. Do realizacji ma-teria∏u z tej lekcji podrćznikowej przewidziane sà dwie jednostki lekcyjne.

5. PRZEBIEG LEKCJI Z UWZGL¢DNIENIEM JEJ FAZ

4. TECHNIKI PRACY

3. FORMY PRACY

2. MATERIA Y I POMOCE DYDAKTYCZNE

39


40


Cele poznawcze: – wprowadzenie podstawowych s∏ów i zwrotów s∏u˝àcych do pytania o drog´ oraz opisania drogi do

okreÊlonego miejsca– wprowadzenie nazw podstawowych budynków u˝ytku publicznego– zapoznanie ze zwrotami grzecznoÊciowymi (pytanie, proÊba, podzi´kowanie)Cele j´zykowe:

cele gramatyczne– czasowniki ‰ÓÈÚË/‰ÓÂı‡Ú¸ + D. (‰Ó ÍÓ„Ó? ˜Â„Ó?) oraz ÔÓÔ‡ÒÚ¸/Ë‰ÚË + B. (‚/Ì‡ ˜ÚÓ?)

– pytania i odpowiedzi o miejsce i kierunek É‰Â? äÛ‰‡?; Á‰ÂÒ¸, Ò˛‰‡, Ú‡Ï, ÚÛ‰‡

cele leksykalne– nazwy podstawowych budynków u˝ytku publicznego– s∏owa i zwroty s∏u˝àce do pytania o drog´ i jej objaÊniania

cel fonetyczny– zwracanie uwagi na prawid∏owà wymow´ oraz akcentuacj´ s∏ów i zwrotów s∏u˝àcych do pytania

o drog´ oraz jej objaÊniania Cele komunikacyjne:– pytanie o drog´– objaÊnianie drogi– nazywanie podstawowych budynków u˝ytku publicznego– stosowanie zwrotów grzecznoÊciowych (pytanie, proÊba, podzi´kowanie)Cele realioznawcze oraz socjolingwistyczne:– zapoznanie uczniów ze zdjćiami wybranych budynków u˝ytku publicznego w Rosji– u˝ycie i wybór odpowiednich zwrotów grzecznoÊciowych w wypowiedziach dotyczàcych uzyskiwania

i udzielania informacji o drogĆele wychowawcze:– kszta∏towanie umiej´tnoÊci wspó∏pracy w parach

Materia∏y dydaktyczne: podrćznik ÇÓÚ Ë Ï˚ 1, str. 44-45 wraz z p∏ytà CD;zeszyt çwiczeƒ ÇÓÚ Ë Ï˚ 1, str. 49-50

Pomoce dydaktyczne: odtwarzacz CD, tablica, marker/kreda

Plenum, praca w parach, praca indywidualna

S∏uchanie ze zrozumieniem– porzàdkowanie kolejnoÊci us∏yszanych dialogów– zaznaczenie ze s∏uchu miejsca padania akcentu w wyrazachCzytanie ze zrozumieniem– wyszukiwanie s∏ów w tekÊcie– dobieranie do rosyjskich zdaƒ ich polskich t∏umaczeƒMówienie– prowadzenie krótkiego dialogu wg podanego scenariusza– prowadzenie rozmowy (uzyskiwanie i udzielanie informacji) na podstawie mapki wymyÊlonego

miasteczkaPisanie– uzupe∏nienie luk w mini-dialogach oraz zdaniach– zapisywanie pytaƒ dotyczàcych miejsca przebywania lub udawania si´ wymienionych w çwiczeniu osób– zaznaczanie miejsca padania akcentów w s∏owach– formu∏owanie i zapisanie krótkiej wypowiedzi (e-mail)

TECHNIKI PRACY

FORMY PRACY

MATERIA Y I POMOCE DYDAKTYCZNE

CELE LEKCJI

41


42

2

PRZEBIEG LEKCJI 1

Fazalekcji

Przebieg lekcji

CZ¢Âå ORGANIZACYJNO-PORZÑDKOWA Powitanie, sprawdzenie listy obecnoÊci, poda-nie tematu, okreÊlenie celu lekcji.

KRÓTKA ROZGRZEWKA J¢ZYKOWA Uczniowie przypominajà odmian´ poznanychwczeÊniej czasowników Âı‡Ú¸, ÔÓÂı‡Ú¸, podej-mujà samodzielnie prób´ odmiany czasownika‰ÓÂı‡Ú¸. Odmiany zostajà zapisane na tablicyi w zeszytach. Nast´pnie uczniowie w zeszycieçwiczeƒ uzupe∏niajà zdania odpowiednimi for-mami czasowników Âı‡Ú¸, ÔÓÂı‡Ú¸.

SPRAWDZENIE PRACY DOMOWEJ

Formapracy

plenum

plenum

praca in-dywidual-na

plenum

5/50tablica,marker/kreda

Zadania

podr.çw./str.

z. çw.çw./str.

Pomocedydaktyczne

WS

T¢

PN

A

PREZENTACJA NOWEGO MATERIA¸UZapoznanie ze sposobami zadawaniapytaƒ o drog´ oraz opisywania drogi dookreÊlonego miejsca.• praca z tekstem s∏uchanymUczniowie po wys∏uchaniu nagrania II/1wskazujà prawid∏owà kolejnoÊç odczytaniazamieszczonych w ksià˝ce dialogów, nast´pniedopasowujà je do odpowiednich fotografii.

• tworzenie s∏owniczka tematycznegoWspólnie stworzony zostaje s∏owniczek tema-tyczny dotyczàcy sposobów pytania o drog´(ä‡Í ‰ÓÂı‡Ú¸?, ä‡Í ‰ÓÈÚË?, ä‡Í ÔÓÔ‡ÒÚ¸?) orazjej opisywania (à‰ËÚÂ ÔflÏÓ, èÓ‚ÂÌËÚÂ

Ì‡ÎÂ‚Ó, Ç‡Ï Ì‡‰Ó ÒÂÒÚ¸ Ì‡ ‡‚ÚÓ·ÛÒ, ÇÂÌËÚÂÒ¸

Ì‡Á‡‰). S∏owniczek powinien zawieraç równie˝zwroty grzecznoÊciowe niezb´dne dla wyra˝a-nia proÊby i podzi´kowania (ëÍ‡ÊËÚÂ, ÔÓ-

Ê‡ÎÛÈÒÚ‡, èÓÒÚËÚÂ, àÁ‚ËÌËÚÂ, Ç˚ ÌÂ ÒÍ‡ÊÂ-

ÚÂ?, ëÔ‡ÒË·Ó). Uczniowie zapisujà leksyk´ na tablicy i w ze-szytach.

åWICZENIE NOWO POZNANEGOS¸OWNICTWA ORAZ STRUKTURJ¢ZYKOWYCHZadawanie pytaƒ o drog´ oraz opisywaniedrogi do okreÊlonego miejsca• praca z tekstem s∏uchanymUczniowie s∏uchajà tekstu dialogów z nagra-nia II/2 i zaznaczajà akcenty w ich transkryp-cji.

plenum;praca in-dywidual-na

plenum;


plenum;praca in-dywidual-na

1/44

1/442/44

6/45A

odtwarzaczCD i p∏ytaCD II

odtwarzaczCD i p∏ytaCD II

W¸

AÂ

CIW

A

2 Plan przebiegu lekcji zosta∏ przygotowany na podstawie opracowania Moniki Zdunik: Przyk∏adowe scenariusze lekcji. Klasa I. Semestr

2. ÇÓÚ Ë Ï˚ 1, Niezb´dnik nauczyciela, Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa.


43

Fazalekcji

Przebieg lekcji

TRANSFER POZNANYCH ELEMENTÓW• tworzenie i odgrywanie dialogówNa podstawie dialogów z çw. 1/44 oraz s∏owni-ka tematycznego uczniowie samodzielnie uzu-pe∏niajà dialogi w zeszycie çwiczeƒ, potemw parach uzupe∏niajà oraz odgrywajà dialogiz podrćznika. Nast´pnie parami z wykorzysta-niem mapki ze str. 45 w ksià˝ce konstruujà dia-logi, które zostajà przedstawione na forum kla-sy.

KONTROLA STOPNIA PRZYSWOJENIANOWEGO MATERIA¸UUczniowie samodzielnie okreÊlajà, w jaki spo-sób dojÊç ze szko∏y, na przyk∏ad do najbli˝sze-go sklepu, poczty, apteki.

Formapracy

pracaw parach

plenum; praca in-dywidual-na

3/446/45B

1/49

Zadania

podr.çw./str.

z. çw.çw./str.

Pomocedydaktyczne

W¸

AÂ

CIW

A

PODSUMOWANIE LEKCJINauczyciel przypomina uczniom cele lekcjioraz prosi uczniów o powiedzenie, czego no-wego si´ nauczyli.

ZADANIE I OBJAÂNIENIE PRACY DOMO-WEJPracà domowà jest pisemne okreÊlenie w for-mie e-maila drogi z jednego punktu do drugie-go. Nauczyciel mo˝e przygotowaç mapki,na których zaznaczone zostanà te punkty.

plenum

plenum mapka przy-gotowanaprzez nauczy-ciela

KO

¡C

OW

A


PRZEBIEG LEKCJI 2

44

Fazalekcji

Przebieg lekcji

CZ¢Âå ORGANIZACYJNO-PORZÑDKOWA Powitanie, sprawdzenie listy obecnoÊci,podanie tematu, okreÊlenie celu lekcji.

KRÓTKA ROZGRZEWKA J¢ZYKOWA Uczniowie ∏àczà w pary zdania rosyjskie i ichpolskie t∏umaczenia (pytania i odpowiedzidotyczàce opisywania drogi).

SPRAWDZENIE PRACY DOMOWEJ

Formapracy

plenum


plenum

6/50

podr.çw./str.

z. çw.çw./str.

Pomocedydaktyczne

WS

T¢

PN

A

PREZENTACJA NOWEGO MATERIA¸UORAZ åWICZENIE NOWO POZNANYCHSTRUKTUR J¢ZYKOWYCH• Zapoznanie z zasadami stosowania

pytaƒ „‰Â? i ÍÛ‰‡?Nauczyciel odwo∏uje si´ do posiadanej przezuczniów wiedzy i prosi ich o przypomnienie za-sad u˝ycia pytaƒ „‰Â? i ÍÛ‰‡? (rozdzia∏ 1, lek-cja 1 i 2). Nast´pnie uczniowie samodzielniewykonujà çwiczenia polegajàce na zadaniu od-powiednich pytaƒ do podanych zdaƒ twierdzà-cych. åwiczenia zostajà wspólnie sprawdzone,zostaje dokonana korekta ewentualnych b∏´-dów. Kolejnym etapem jest przypomnienie regu∏ydotyczàcej konstruowania odpowiedzi na pyta-nia „‰Â? z zastosowaniem form Miejscownikai ÍÛ‰‡? z Biernikiem (mo˝na odwo∏aç si´ do ta-beli ilustrujàcej to zagadnienie /rozdzia∏ 1, lek-cja 2/) oraz wykonanie odpowiedniego çwicze-nia.

• Zapoznanie ze sposobami okreÊlaniamiejsca i kierunku dzi´ki u˝yciuprzys∏ówków: Á‰ÂÒ¸, Ú‡Ï, Ò˛‰‡, ÚÛ‰‡.

Nauczyciel podaje uczniom ww. przys∏ówki,okreÊlajàc ich polskie znaczenie. Prosi ich o za-poznanie si´ ze schematem przedstawionymna str. 45 w podrćzniku i okreÊlenie na jegopodstawie, w jakich sytuacjach u˝ywa si´ po-szczególnych przys∏ówków. Wspólnie ustalonykomentarz gramatyczny zostaje zapisany w ze-szytach. Nast´pnie uczniowie wykonujà çwiczenia na zastosowanie odpowiednich przys∏ówków,odczytujà je na g∏os, korygujà ewentualne b∏´-dy.

plenum;


plenum;

plenum;


4/45

5/45

3/50

2/49

4/50

W¸

AÂ

CIW

A


45

We wspomnianych ju˝ materia∏ach dla nauczyciela do serii ÇÓÚ Ë Ï˚ zatytu∏owanych Niezb´dniknauczyciela znaleêç mo˝na przyk∏adowe scenariusze do wszystkich lekcji.

6.4. Czas realizacji programu

Niniejszy program zosta∏ opracowany z myÊlà o uczniach klas I-III liceum ogólnokszta∏càcego,profilowanego i technikum, którzy zgodnie z Podstawà programowà... wariant B i C rozpoczynaç b´dà nauk´j´zyka rosyjskiego.

Przypomnijmy ˝e wariant C oznacza nauczanie danego j´zyka jako drugiego j´zyka obcego od podstaw,zapewniajàce opanowanie minimum komunikacji j´zykowej; realizacja tego wariantu przewidziana jestna oko∏o 200 godzin w trzyletnim cyklu nauczania jako j´zyka drugiego (dwie godziny tygodniowo).

Wariant B oznacza rozpoczćie nauki j´zyka obcego na poziomie zerowym jako pierwszego j´zyka wzakresie przygotowujàcym do egzaminu maturalnego na poziomie podstawowym; realizacja takiegowariantu przewidziana jest na oko∏o 300 godzin w trzyletnim cyklu nauczania jako pierwszego j´zyka –trzy godziny tygodniowo.

Seria ÇÓÚ Ë Ï˚ zosta∏a tak skonstruowana, by umo˝liwia∏a realizacj´ zarówno podstawy programowej Cjak i B. TreÊci nauczania przewidziane przez podstaw´ programowà C uwzgl´dnione zosta∏y w dwóchpierwszych cz´Êciach serii. Zatem prac´ z dwoma podrćznikami i zeszytami çwiczeƒ (ÇÓÚ Ë Ï˚ 1i ÇÓÚ Ë Ï˚ 2) nale˝y w tym wypadku roz∏o˝yç na trzy lata nauki. Przy realizacji programu do podstawyprogramowej C nale˝y pomijaç równie˝ strony poÊwićone przygotowaniu do matury z j´zyka rosyjskiegona poziomie podstawowym pt. Ä·ËÚÛ‡ Ì‡ Û‡!

Fazalekcji

Przebieg lekcji

TRANSFER POZNANYCH ELEMENTÓWUczniowie opracowujà w parach dialogi doty-czàce pytania o drog´ i jej opisu z zastosowa-niem przys∏ówków Á‰ÂÒ¸, Ú‡Ï, Ò˛‰‡, ÚÛ‰‡. Na-st´pnie ch´tne pary przedstawiajà swoje dialo-gi na forum klasy.

KONTROLA STOPNIA PRZYSWOJENIANOWEGO MATERIA¸UUczniowie ustnie t∏umaczà podane przez na-uczyciela zdania, np. Tu znajduje si´ sklep, a tampoczta. PrzyszliÊmy tu ju˝ dawno. Oni pojadà tamjutro.

Formapracy

pracaw parach

Zadania

podr.çw./str.

z. çw.çw./str.

Pomocedydaktyczne

W¸

AÂ

CIW

A

PODSUMOWANIE LEKCJINauczyciel przypomina uczniom cele lekcjioraz prosi uczniów o powiedzenie, czego no-wego si´ nauczyli.

ZADANIE I OBJAÂNIENIE PRACY DOMOWEJPraca domowa polega na przet∏umaczeniuna j´zyk rosyjski krótkiej historyjki z zastoso-waniem przys∏ówków „‰Â, Á‰ÂÒ¸, Ú‡Ï, ÍÛ‰‡,

Ò˛‰‡, ÚÛ‰‡.

Przyk∏ad: PrzyjechaliÊmy tu dzisiaj i spotkaliÊmyAni´. Ania spyta∏a, gdzie byliÊmy wczoraj. Powie-dzieliÊmy jej, ˝e byliÊmy w Warszawie. Ania spieszy-∏a si´. ZapytaliÊmy, dokàd idzie. Odpowiedzia∏a, ˝edo muzeum. Tu w mieÊcie jest tylko jedno muzeumi Ania tam pracuje. PojechaliÊmy z nià tam i obejrze-liÊmy wystaw´.

plenum

plenum

kserokopia zezdaniami dot∏umaczenia

KO

¡C

OW

A


Natomiast przy realizacji podstawy programowej B wszystkie trzy cz´Êci kursu oraz wszystkiezamieszczone w nim lekcje muszà byç zrealizowane w trzyletnim cyklu nauczania.

6.5. LiczebnoÊç grup j´zykowych

Wskazane jest, by niniejszy program by∏ realizowany z zachowaniem podzia∏u na grupy, które nie powinnyprzekraczaç liczebnoÊcià 15 osób. Jest to zgodne z postawionymi celami, które zak∏adajà zdobywanieumiej´tnoÊci komunikacji oraz wdra˝ania uczniów do samodzielnoÊci w procesie uczenia si´ j´zyka obcego.Zindywidualizowanie nauczania nie jest mo˝liwe w wi´kszych grupach, przy czym im mniejsza grupa tymproces ten przebiegaç b´dzie z wi´kszà korzyÊcià dla obu stron. Podzia∏ na grupy zwi´ksza równie˝ szansena dost´p do korzystania z ró˝nych êróde∏ informacji w tym tak˝e elektronicznych.

6.6. Wyposa˝enie sali lekcyjnej

PodejÊcie komunikacyjne w nauczaniu j´zyka rosyjskiego wymaga stworzenia w∏aÊciwych warunków dokomunikowania si´ uczniów mi´dzy sobà i do pracy w parach lub grupach. Dobrze by by∏o, gdybynauczyciel mia∏ do dyspozycji sal´, w której móg∏by ustawiaç stoliki w zale˝noÊci od potrzeb. Wskazanetak˝e by∏oby, aby w trakcie lekcji uczniowie byli zwróceni do siebie twarzami, a nauczyciel móg∏ poruszaçsi´ w Êrodku i na zewnàtrz ustawionych w podkow´ stolików.

Wyposa˝enie w Êrodki techniczne mo˝na ustaliç zgodnie z mo˝liwoÊciami finansowymi szko∏y, jednakniezb´dne w podejÊciu komunikacyjnym pomoce muszà byç zapewnione zgodnie z wymaganiami Podstawyprogramowej... . Do niezb´dnych pomocy naukowych i technicznych nale˝a∏oby zaliczyç:• tablic´ widocznà z ka˝dego miejsca w klasie,• tablic´ korkowà lub magnetycznà do przyczepiania plansz, plakatów lub opracowaƒ uczniów,• plansze du˝ych rozmiarów do prac projektowych,• papier, no˝yczki, taÊmy przylepne, samoprzylepne kolorowe naklejki, kolorowe pisaki...• biblioteczk´ ze s∏ownikami, materia∏ami autentycznymi jak np. czasopisma, albumy, foldery, reklamy,

plakaty, mapy, plany miast, metra, oznakowania, instrukcje, formularze, blankiety, druki, kartytelefoniczne, opakowania i inne autentyczne przedmioty do realizacji wàtków realioznawczych,

• zestaw p∏yt CD i/lub wideo/DVD do podrćznika kursowego lub stanowiàcych jego uzupe∏nienie, • magnetofon/odtwarzacz p∏yt CD i DVD, • rzutnik.

SpoÊród bogatej oferty dost´pnych na rynku materia∏ów multimedialnych do nauki j´zyka rosyjskiegoka˝dy nauczyciel mo˝e wybraç te, które najlepiej b´dà odpowiada∏y jemu oraz jego uczniom. Poni˝ejzamieszczono informacje o trzech ciekawych programach CD-ROM:

1. Rosyjski – Mówisz i rozumiesz to multimedialny kurs dla rozpoczynajacych nauk´ wydawnictwa Edgar. Jestto kurs dla osób poczàtkujàcych i zaczynajàcych nauk´ j´zyka rosyjskiego. Program skutecznie uczy1500 najwa˝niejszych s∏ów i zwrotów, krok po kroku objaÊnia podstawy i t∏umaczy najwa˝niejszezagadnienia gramatyczne. Specjalnie opracowane çwiczenia oraz graficzny analizator wymowydoskonalà mówienie i kszta∏cà rozumienie ze s∏uchu.

2. Rosyjski na 6+ (wydawnictwa Edgar) to program opracowany dla poczàtkujàcych i Êredniozaawansowanych zawierajàcy: interaktywne dialogi, praktyczne zwroty, wyra˝enia i zdania, s∏ówka wrazz wymowà, testy sprawdzajàce oraz gry typu: memory, odkrywanka, diagramy „znajdê s∏owa”.

3. Rosyjski. Niet probliem! (poziom podstawowy) wydawnictwa PWN to kurs komputerowy i zestaw nagraƒMP3. Zawiera materia∏ przygotowany zgodnie z wytycznymi Europejskiego systemu opisu kszta∏ceniaj´zykowego dla poziomu bieg∏oÊci A1-A2.

Warto dodaç w tym miejscu kilka s∏ów na temat planowania pracy nauczyciela w pracowni komputerowej.Dost´p do Internetu i odpowiednia klawiatura umo˝liwi nauczycielowi j´zyka rosyjskiego wykorzystanietechnologii informacyjnej na swoich lekcjach. Poprzez zastosowanie techniki komputerowej w procesienauczania umo˝liwimy:• kontakt przez Internet i poczt´ elektronicznà z innymi u˝ytkownikami j´zyka rosyjskiego,• korzystanie z dydaktycznych materia∏ów komputerowych i prezentacji j´zykowych.

Korzystanie z poczty elektronicznej do kontaktów z rówieÊnikami z Rosji lub do kontaktu z innymiuczàcymi si´ j´zyka rosyjskiego jest Êwietnym dodatkowym bodêcem motywujàcym uczniów do nauki.

46


Nawiàzanie bezpoÊrednich kontaktów z rówieÊnikami (list elektroniczny dochodzi do adresata szybko, bezkosztów zwiàzanych z op∏atami pocztowymi) na pewno wspiera nauk´ j´zyka rosyjskiego. Uczeƒ poprzezInternet poznaje realia kraju, którego j´zyka si´ uczy, bez koniecznoÊci wyjazdów oraz zakupu trudnodost´pnych a cz´sto i drogich mediów, takich jak: gazety, czasopisma, albumy itp. Nie ulega równie˝wàtpliwoÊci fakt, ˝e teksty redagowane przez rówieÊników, w których opisujà oni swój styl ˝ycia, mówià oswoich problemach sà bardziej atrakcyjne, a korespondencja jest doskona∏ym çwiczeniem sprawnoÊciredagowania tekstów u˝ytkowych wymaganej na maturze. Internet daje mo˝liwoÊç wypowiedzenia si´poprzez uzyskiwanie i udzielanie informacji, relacjonowanie wydarzeƒ oraz negocjowanie. Wiele rosyjskichszkó∏ ma swoje strony internetowe; tà drogà mo˝na nawiàzaç pierwsze kontakty, a póêniej je rozwijaç.Podczas lekcji z wykorzystaniem Internetu uczniowie mogliby wymieniaç informacje o sobie, swoichzainteresowaniach.

Jednym z warunków skutecznego porozumiewania si´ uczniów za poÊrednictwem poczty elektronicznejoraz korzystanie z wyszukiwarek rosyjskich jest poznanie klawiatury rosyjskiej oraz rosyjskiej leksykikomputerowej.

Autorki serii ÇÓÚ Ë Ï˚, Êwiadome znaczenia roli Internetu i komputera w nauczaniu/uczeniu si´ j´zykarosyjskiego, ju˝ w poczàtkowym etapie nauki zamieszczajà çwiczenia, których celem jest wdra˝anie uczniado korzystania z rosyjskoj´zycznych stron internetowych oraz do pisania na rosyjskiej klawiaturze. Poni˝ejzaprezentowano przyk∏ady takich w∏aÊnie çwiczeƒ.3

47

3Wiatr-Kmieciak, M., S. Wujec, ÇÓÚ Ë Ï˚ 1, op. cit. çw. 7, str. 29 oraz çw. 6 i 7, str. 31, zeszyt çwiczeƒ.


Niektóre przydatne s∏owa zwiàzane z Internetem i komputerem

Leksyka zwiàzana z komputerem i Internetem zosta∏a w wi´kszej swojej cz´Êci wzi´ta z j´zyka angielskiegoi zaadaptowana przez rosyjski system fonetyczny i fleksyjny. Powsta∏y te˝ nowe s∏ówka i leksemy w wynikukontaminacji leksykalnej lub fonetycznej. Coraz cz´Êciej u˝ytkownicy komputerów majà dost´p do sieci,czyli Internetu (‰ÓÒÚÛÔ ‚ àÌÚÂÌÂÚ).

Wed∏ug zasad ortografii s∏owo àÌÚÂÌÂÚ piszemy wielkà literà, jako ˝e jest ono zaliczane do grupy rzeczow-ników w∏asnych. Z kolei wszystkie z∏o˝enia, w które wchodzi s∏owo àÌÚÂÌÂÚ, piszemy ma∏à literà np.:• ËÌÚÂÌÂÚ-Í‡ÙÂ,• ËÌÚÂÌÂÚ-ËÁ‰‡ÌËÂ,• ËÌÚÂÌÂÚ-Ï‡„‡ÁËÌ.

48


Od s∏owa komputer zosta∏y utworzone s∏owa pochodne np.:• ÍÓÏÔ¸˛ÚÂÌ˚Â ‚ËÛÒ˚,• ÍÓÏÔ¸˛ÚÂÌ‡fl „‡ÙËÍ‡,• ÍÓÏÔ¸˛ÚÂÌ‡fl ÚÂıÌËÍ‡.S∏owa dotyczàce poj´ç internetowych, oprogramowania i pracy w sieci równie˝ fonetycznie i fleksyjnie sàprzekonstruowane na j´zyk rosyjski np.: ÔËÌÚÂ – drukarka, Ò‡ÈÚ – strona internetowa. Wesz∏y ju˝ wu˝ycie s∏owa zwiàzane z Internetem, powsta∏e na gruncie rosyjskim np.:• ÒÒ˚ÎÍË – linki,• ÔÓËÒÍÓ‚ËÍ – wyszukiwarka,• ‡Ò¯ËÂÌÌ˚È ÔÓËÒÍ – wyszukiwanie zaawansowane,• ·Ó‰ËÚ¸ ÔÓ àÌÚÂÌÂÚÛ – serfowaç w Internecie.

Maile, czyli wiadomoÊci lub listy poczty elektronicznej, to w j´zyku rosyjskim ÒÓÓ·˘ÂÌËfl lub rzadziejÔËÒ¸Ï‡ Â-mail. Funkcjonujà w oficjalnej odmianie j´zyka e-mail (wymowa Ë-Ï˝ÈÎ) lub ˝ÎÂÍÚÓÌÌ‡fl ÔÓ˜Ú‡,w potocznym j´zyku jako Ï˚ÎÓ albo ÂÏÂÎfl (ÖÏÂÎfl – m´skie imi´ u˝ywane w folklorze, nadawane osobomg∏upim, bohaterom bajek). Stàd czasownik „zamailowaç” to w j´zyku rosyjskim neologizm semantycznyÌ‡Ï˚ÎflÚ¸ i Á‡Ï˚ÎflÚ¸.

Z mini s∏owniczka w∏aÊciciela skrzynki pocztowej warto znaç:• ‡‰ÂÒÌ‡fl ÍÌË„‡ – ksià˝ka adresowa,• ·ÂÒÔÎ‡ÚÌ˚È ÔÓ˜ÚÓ‚˚È fl˘ËÍ – bezp∏atne konto pocztowe,• ‚ıÓ‰fl˘ËÂ ÒÓÓ·˘ÂÌËfl – wchodzàce wiadomoÊci,• ËÒıÓ‰fl˘ËÂ ÒÓÓ·˘ÂÌËfl – wychodzàce wiadomoÊci,• ÔÓ‚ÂËÚ¸ ÔÓ˜ÚÛ – sprawdziç poczt´,• ÒÓ·‡Í‡/ÒÓ·‡˜Í‡ – symbol @, odpowiednik „ma∏py”,• ÒÓÁ‰‡Ú¸/ÓÚÔ‡‚ËÚ¸ ÔËÒ¸ÏÓ, Ï‡ÈÎ‡ – napisaç, wys∏aç wiadomoÊç.

Podobnie jak to si´ dzieje w Polsce i w Rosji z Internetu i poczty elektronicznej powszechnie korzystam∏odzie˝, stàd pojawi∏o si´ wiele s∏ów i okreÊleƒ w slangu m∏odzie˝owym. Do bardziej popularnych mo˝naby zaliczyç:• komputer – ‡ÔÔ‡‡Ú, ÚÂÎÂÊÍ‡, ÍÓÏÔÛÍ,• myszka – Í‡Ú‡ÎÓ, ÏÛÒfl, ı‚ÓÒÚ‡Ú‡fl,• klawiatura – ÍÎ‡‚‡, ÚÓÔÚ‡ÎÓ, ·‡ÚÓÌ, ÔËÏÔ‡,• gry komputerowe – ·Ë˛Îfl, ˆ‡ˆ‡, Ë„Ûı‡, Ë„Û¯Í‡.

Oprócz terminów u˝ywanych przez m∏odzie˝ spotykamy te˝ takie jak: ÍÎËÍÌÛÚ¸, ‚ËÛÒ, Á‡ÔËÒ‡Ú¸, ‰ËÒÍÂÚ‡,które brzmià znajomo w j´zyku polskim i to samo znaczà.

Nauczyciel j´zyka rosyjskiego mo˝e wykorzystaç oprogramowanie komputerowe i technologieinformacyjne do realizacji wszystkich podstawowych celów edukacyjnych w tym:• umiej´tnoÊci czytania i pisania, • poszerzania znajomoÊci s∏ownictwa,• gromadzenia i selekcjonowania informacji.

J´zyk rosyjski stwarza pewne problemy od strony technicznej: czcionka rosyjska, klawiatura. Jest to jednakproblem do pokonania przy niewielkim nak∏adzie finansowym.

Internet mo˝e byç êród∏em cennej dla lekcji dokumentacji, staç si´ prawdziwym centrum nowoczesnejinformacji zarówno dla ucznia jak i nauczyciela. Oto kilka przydatnych adresów stron internetowych4:– o tematyce zdrowotnej: http://nebolei.ru; – o tematyce kulinarnej oraz dotyczàcej zdrowego ˝ywienia si´: http://menu.ru; http://ediet.ru– o tematyce dotyczàcej aktualnych wydarzeƒ politycznych i spo∏ecznych: http://www.smi.ru;

http://www.gazeta.ru; http://www.un.org/russian– o tematyce dotyczàcej kina: http://www.kino.ru/– o tematyce dotyczàcej prognozy pogody: http://www.gismeteo.ru– o tematyce dotyczàcej Êwiata zwierzàt; http://www.cats-portal.ru/, http://www.zooclub.ru– o Moskwie: http://www.moskwa.polska.ru, http://www.mos.ru, http://metro.ru– o Trietiakowskiej Galerii: http://www.tretyakovgallery.ru – o Petersburgu: http://www.2piter.ru– o Ermita˝u: http://www.hermitagemuseum.org

Rosyjskie wyszukiwarki internetowe to: www.rambler.ru oraz www.yandex.ru.

49

4 Uwaga! Wymienione adresy pochodzà z 2009 roku i nale˝y sprawdziç ich treÊci przed podaniem uczniom, gdy˝ mogà one ulec zmianie.


7. Kontrola i ocena ucznia

Tylko to, co jest oceniane, nale˝y traktowaç powa˝nie – to cz´sto spotykany w szkole poglàd, który w pe∏-ni oddaje rol´ oceniania w systemie szkolnym. Kontrola i ocenianie jest koƒcowym ogniwem procesu na-uczania. Na tym etapie zarówno uczeƒ jak i nauczyciel mogà przekonaç si´ czy i w jakim stopniu osiàgni´-te zosta∏y postawione cele kszta∏cenia. Cele powinny pe∏niç tu funkcje orientacyjne, chocia˝ nie wszystkiedajà si´ prze∏o˝yç na konkretne umiej´tnoÊci. Nie tylko uczeƒ i nauczyciel sà zainteresowani kontrolài ocenà osiàgni´ç.

W szkole istniejà liczne dokumenty, które dotyczà oceniania. Dokumenty te zawierajà wykaz umiej´tno-Êci i postaw, które uczeƒ powinien sobie przyswoiç. Ostatnio wprowadzone zmiany w systemie ocenianiai sposobach planowania dzia∏alnoÊci dydaktycznej mo˝na znaleêç w Rozporzàdzeniu Ministra EdukacjiNarodowej z dnia 7 stycznia 2008 r. zmieniajàce rozporzàdzenie w sprawie warunków i sposobu ocenia-nia, klasyfikowania i promowania uczniów i s∏uchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminóww szko∏ach publicznych.

Rozporzàdzenie obliguje szko∏y do wypracowania dokumentów dotyczàcych oceniania. Sà to:• wewnàtrzszkolny system oceniania (WSO) – regulujàcy zasady oceniania uczniów w sposób ogólny,

dotyczàcy wszystkich przedmiotów,• przedmiotowy system oceniania (PSO) – jest rozwinićiem wewnàtrzszkolnego systemu oceniania,

uwzgl´dniajàcym specyfik´ danego przedmiotu nauczania. Jego zadaniem jest okreÊlenie przedmioto-wych wymagaƒ egzaminacyjnych oraz sposobów sprawdzania osiàgni´ç uczniów w ramach danegoprzedmiotu.

W rozporzàdzeniu zobowiàzuje si´ te˝ nauczycieli do informowania uczniów i ich rodziców o wymaga-niach edukacyjnych wynikajàcych z realizowanego programu nauczania oraz sposobach sprawdzania osià-gni´ç edukacyjnych ucznia.

7.1. Najwa˝niejsze pojćia w procesie oceniania

Najwa˝niejsze pojćia w procesie oceniania to:

Ocenianie (wg Ch. Gallowaya) – proces zbierania informacji, formu∏owania sàdów o informacjach, podej-mowanie decyzji.1

Ewaluacja dydaktyczna (wg B. Niemierki) – systematyczne zbieranie informacji o warunkach, przebiegui wynikach dzia∏aƒ dydaktycznych w celu ulepszenia tych dzia∏aƒ lub podjćia decyzji o ich prowadzeniu.To pojćie jest szersze ni˝ sprawdzanie i ocenianie osiàgni´ç szkolnych.

Ocena szkolna (wg B. Niemierki) – to informacja o wyniku uczenia si´ wraz z komentarzem. Adresatem tejinformacji jest przede wszystkim uczeƒ jako podmiot procesu uczenia si´. Wtórnie dopiero ocena jest kie-rowana do rodziców-opiekunów ucznia, w∏adz szkolnych i spo∏eczeƒstwa, czuwajàcego nad jakoÊcià wy-kszta∏cenia uzyskiwanego przez m∏ode pokolenie.2

Ocena szkolna jest wić jednà z najwa˝niejszych informacji w szkole i wymaga dok∏adnego przygotowaniai przemyÊlenia jej etapów. Powinna ona dostarczyç rzetelnej informacji wszystkim zainteresowanym stro-nom o przebiegu procesu rozwoju konkretnego ucznia w konkretnych warunkach szkolnych.

W toku nauczania z serià ÇÓÚ Ë Ï˚ mamy do czynienia z ocenà3: • kszta∏tujàcà4 i cz´Êciowo diagnostycznà – przy ocenianiu bie˝àcym, np. za pomocà testów czàstkowych5.

Celem oceny kszta∏tujàcej jest analiza osiàgni´ç ucznia w celu ulepszenia procesu dydaktycznego.• sumujàcà6 – przy ocenianiu okresowym i koƒcowym, np. za pomocà testów semestralnych7. Jej celem

jest cyfrowa ocena jakoÊci dzia∏aƒ ucznia.• diagnostycznà8 – przez ucznia przy wykonywaniu specjalnie opracowanych testów do samooceny oraz

przez nauczyciela poprzez test diagnostyczny.

50

1 Definicja ta pochodzi ze szkolenia dla egzaminatorów j´zyka rosyjskiego organizowanego przez OKE w Gdaƒsku w 2003 r.

2 Niemierko, B., Ocenianie szkolne bez tajemnic, Warszawa 2002, WSiP, s. 184.

3 Na podstawie Europejskiego systemu opisu kszta∏cenia j´zykowego... op. cit.

4 Ewaluacja kszta∏tujàca to cyfrowa ocena jak i analiza warunków skoncentrowana na ulepszeniu procesy dydaktycznego.

5 Opracowane do serii ÇÓÚ Ë Ï˚ testy czàstkowe mo˝na znaleêç w poradniku dla nauczyciela (Ma∏gorzata Wiatr-Kmieciak, S∏awa Wujec)oraz Niezb´dniku nauczyciela (Urszula Korczak).

6 Ewaluacja sumujàca jest to sucha cyfrowa ocena jakoÊci dzia∏aƒ.

7 Opracowane do serii ÇÓÚ Ë Ï˚ testy semestralne mo˝na znaleêç w poradniku dla nauczyciela (Ma∏gorzata Wiatr-Kmieciak, S∏awa Wujec)oraz Niezb´dniku nauczyciela (Urszula Korczak).

8 Ewaluacja diagnostyczna s∏u˝y ocenie, na jakim etapie nauczania jest uczeƒ w danym momencie i jakie jeszcze postawiç mu cele.


Oceniajàc ucznia, nauczyciel powinien pami´taç, ˝e sposób w jaki to czyni, mo˝e wspieraç rozwój ucznia,ale mo˝e te˝ pozbawiç go motywacji do dalszego rozwoju. Nale˝y dbaç o to, ˝eby sposób naszego ocenia-nia wywo∏ywa∏ pozytywne emocje i zachća∏ do osiàgania lepszych wyników.

Kontrolujàc proces uczenia si´, nale˝y pami´taç te˝ o w∏àczeniu do niego samego ucznia, umo˝liwiajàc musamoocen´. Osiàganie satysfakcji osobistej z uczestnictwa w interakcji komunikacyjnej cz´sto wymagaw∏aÊciwego rozpoznania przyczyn trudnoÊci i umiej´tne dà˝enie do ich pokonania czy to przez dobór, czyzmian´ strategii uczenia si´. W∏aÊciwe ocenianie (ewaluacja) swej pracy oraz jej wyników powinno prowa-dziç do Êwiadomego okreÊlenia przez ucznia, czego si´ nauczy∏, a czego jeszcze nie umie, nad czym powi-nien wićej pracowaç, jak gospodarowaç w∏asnym czasem. Nauczyciel móg∏by proponowaç uczniom ró˝neformy samooceny. Mogà to byç np. karty spostrze˝eƒ, arkusze samooceny umiej´tnoÊci, wiedzy i aktyw-noÊci ucznia. Oto przyk∏adowa karta samooceny ucznia:

List´ umiej´tnoÊci przygotowuje nauczyciel, np. na poczàtku roku, planujàc w ten sposób dzia∏ania na se-mestr lub ca∏y rok szkolny. Mo˝na takà list´ sporzàdziç razem z uczniami i potraktowaç jà jako podstaw´do oceny realizacji postawionych celów. W rubryce „uwagi” uczniowie mogà np. zapisywaç, które çwicze-nia pozwolà im uzupe∏niç brakujàce umiej´tnoÊci. Przyk∏ad karty samooceny zbudowany zosta∏ na pod-stawie konkretnego materia∏u zawartego w podrćzniku ÇÓÚ Ë Ï˚ 19, w którym w rubryce „Cele lekcji”na str. 3., pod has∏em „nauczysz si´” sà wymienione umiej´tnoÊci do opanowania po zakoƒczeniu ka˝de-go rozdzia∏u. W zeszycie çwiczeƒ zamieszczane sà po ka˝dym rozdziale zestawy zadaƒ, wraz z kluczem,przeznaczone do samodzielnego wykonywania przez ucznia i samodzielnego ocenienia przyrostu wiedzyi umiej´tnoÊci. Uczeƒ powinien umieç sam oceniç stan swoich umiej´tnoÊci, powinien te˝ móc okreÊliçswoje s∏abe i mocne strony, a co za tym idzie – przemyÊleç strategie doskonalenia. Dzi´ki zbieraniu przezucznia informacji o uzyskanych efektach swojej pracy, uczeƒ mo˝e sam dokonaç analizy swoich post´pów.Taka ewaluacja w∏asnych dzia∏aƒ dokonana przez ucznia jest jednà z form oceny. Mo˝e byç ona przepro-wadzona przez ucznia po danej lekcji, po danym rozdziale lub na koniec semestru. Stosujàc jà, uczeƒ uczysi´ analizowania skutecznoÊci swoich dzia∏aƒ, przyjmowania uwag czy autorefleksji. Mo˝e sam planowaçprzyrost swojej wiedzy czy umiej´tnoÊci. Ewaluacja mo˝e byç dokonana w formie wyra˝ania opinii, pytaƒ– odpowiedzi, prostych lub bardziej z∏o˝onych ankiet ewaluacyjnych itp.

Funkcja klasyfikacyjna oceniania ucznia wià˝e si´ z wystawianiem ocen semestralnych lub rocznych. Oce-na ta powinna byç jawna, obiektywna i zawsze uzasadniona. Nie mo˝e ona byç wypadkowà ocen czàstko-wych bowiem czasem umiej´tnoÊci ucznia pod koniec semestru okazujà si´ wi´ksze ni˝ wynika∏oby toz ocen czàstkowych. W kontroli nale˝y przede wszystkim oceniç post´py, jakie nasi uczniowie osiàgn´liw ocenianym okresie. Nauczyciel powinien uwzgl´dniç mo˝liwoÊç uzupe∏nienia przez ucznia braków i za-leg∏oÊci pod koniec semestru. PowinniÊmy przede wszystkim oceniaç mo˝liwoÊci indywidualne ucznia,zwracajàc uwag´ na przyrost jego wiedzy i umiej´tnoÊci. Dobrze jest, aby zarówno uczeƒ jak i nauczycielmieli jak najwićej okazji do obserwowania poczynionych post´pów w ocenianym okresie.

Nauczyciele mogà sporzàdzaç na w∏asny rachunek arkusz obserwacji ucznia, który uwzgl´dnia∏by ocenyopisowe i punktowe, o których w niniejszym rozdziale b´dzie mowa. Przy okazji sta∏ego monitoringuucznia nauczyciel mo˝e dokonaç ewaluacji w∏asnej pracy. Taki monitoring pracy ucznia mo˝na prowadziçza pomocà nast´pujàcej karty obserwacji.

51

lp. Ju˝ umiemzdecydo-wanie tak

raczejtak

raczejnie

Uwagi

1. witaç si´ po rosyjsku oraz przedstawiaçsiebie i osoby trzecie.

2. krótko powiedzieç, czym si´ interesují czym interesujà si´ moi znajomi.

3. krótko przedstawiç mojà rodzin´/moichprzyjació∏, opiekunów.

9Wiatr-Kmieciak, M., Wujec, S., ÇÓÚ Ë Ï˚ 1, op.cit.


Klasa:

Nazwisko i imi´ ucznia:

Data:

Zapis w karcie informacji jest zapisem obserwacji osiàgni´ç uczniów w d∏u˝szym okresie ich pracy. Ka˝dejz wartoÊci mo˝na przypisaç okreÊlonà liczb´ punktów w skali np. 1-10. Mo˝na ustaliç z uczniami, ˝ew okreÊlonym czasie zebrane punkty b´dà przeliczane na ocen´ szkolnà, ustalajàc jednoczeÊnie, jaka licz-ba punktów odpowiadaç b´dzie jakiej ocenie.

Takie lub inne formy obserwacji pracy ucznia wymagajà troch´ dodatkowej pracy, ale mogà byç znakomi-tym narz´dziem u∏atwiajàcym rozmow´ ze wszystkimi zainteresowanymi o post´pach w nauce danegoucznia. Rozmowa dotyczyç b´dzie konkretów, a nie ogólnych wra˝eƒ, b´dzie pobudzaç do refleksji, a niedo wzajemnego obwiniania si´ w przypadku niepowodzeƒ.

Tak prowadzona ewaluacja osiàgni´ç ucznia pozwoli te˝ nauczycielowi skorygowaç swój plan pracy, po-Êwićajàc np. wićej czasu na çwiczenie s∏abiej opanowanej sprawnoÊci. Ponadto, jest ona otwartana ucznia i pozwala go oceniaç w ró˝norodnych sytuacjach sprawdzajàcych. Stanowi dobrà p∏aszczyzn´do spokojnej rozmowy o pracy ucznia i jej efektach. Uczeƒ mo˝e odnieÊç si´ do swoich b∏´dów, przyjrzeçsi´ swoim mocnym stronom i wyciàgnàç odpowiednie wnioski.

Po uzyskaniu odpowiedzi na pytania: Po co oceniaç? (aby wspieraç ucznia w jego rozwoju), Co oceniaç? (osià-gnićia szkolne ucznia), Jak oceniaç? (obiektywnie, jawnie, konkretnie i zrozumiale) nale˝y zastanowiç sińad zagadnieniem momentu oceniania, czyli – Kiedy oceniaç?

7.2. Formy kontroli

Kontrola bie˝àca

Kontrola bie˝àca jest skupiona przede wszystkim na diagnozowaniu. Wa˝ne jest, aby w trakcie bie˝àcejkontroli uczeƒ mia∏ przeÊwiadczenie, ˝e z pomocà nauczyciela jest zdolny osiàgnàç sukces w nauce j´zykarosyjskiego. W∏adanie j´zykiem obcym zwiàzane jest z opanowaniem czterech podstawowych sprawnoÊcij´zykowych, a wić i kontrola nie powinna ograniczaç si´ do jednego aspektu j´zyka.

Kontrola bie˝àca osiàgni´ç ucznia mo˝e mieç ró˝ne formy:• sprawdziany, testy diagnostyczne – czyli upewnienie si´, czy uczniowie opanowali okreÊlone umiej´tno-

Êci. Dzi´ki sprawdzianom nauczyciel dowiaduje si´, co uczniowie robià dobrze, jak radzà sobie w kon-kretnych sytuacjach komunikacyjnych, a co wymaga dalszych çwiczeƒ. Dajà one te˝ szans´ uczniowizorientowania si´ w swoich umiej´tnoÊciach. Sprawdziany powinny byç budowane tak, aby stwarza∏ysposobnoÊç do nauczenia si´ czegoÊ i nie by∏y êród∏em stresu.

• obserwacje – czyli obserwowanie dzia∏aƒ uczniów w trakcie pracy w grupach, wy∏apywanie mocnychstron ucznia (cz´sto najszybciej robià to sami uczniowie – wystarczy zaobserwowaç, kogo typujàdo prezentacji ustnej, kogo do pisemnej...)

52

umiej´tnoÊciw zakresie

znakomiciebardzodobrze

radzisobie

próbuje nie potrafi

mówienia

pisania

czytania

s∏uchania

testów

s∏ownictwa i poprawnoÊcigramatycznej


53

• sprawdzanie realizacji wytyczonych celów poznawczych. Nauczyciel, planujàc lekcj´, formu∏ujàc jej ce-le, powinien zastanowiç si´: Czego chc´, aby moi uczniowie nauczyli si´ na tej lekcji? Pod koniec lekcjinale˝y sprawdziç, czy rzeczywiÊcie uczniowie opanowali zaplanowane umiej´tnoÊci za pomocà proste-go sprawdzianu. Mo˝e to byç wykonanie rysunku (sprawdzanie rozumienia tekstu), wype∏nianie tabe-lek, zakreÊlanie w∏aÊciwych odpowiedzi – by∏a o tym mowa w rozdziale 5. niniejszego programu (tech-niki nauczania/strategie uczenia si´).

W kontroli bie˝àcej nauczyciel obserwuje osiàgnićia ucznia, ale tak˝e uczeƒ mo˝e sprawdziç skutecznoÊçswojej nauki. Przy dobrze prowadzonej kontroli bie˝àcej uczeƒ nie tylko zna stan swoich umiej´tnoÊci j´-zykowych, ale tak˝e nabiera wprawy w stosowaniu skutecznych, w∏aÊciwych sobie strategii uczenia si´.

Nauczyciel przeprowadza kontrol´ na ka˝dej lekcji, aby sprawdziç:– czy uczeƒ wykona∏ zleconà prac´,– jak jà wykona∏,– jakie b∏´dy wymagajà korekty i çwiczeƒ wyrównawczych.

Kontrola okresowa

Kontrola okresowa wyró˝nia si´ tym, ˝e zwykle sprawdza wi´kszà parti´ materia∏u. Znacznie silniejszy jesttu nacisk na ocenianie umiej´tnoÊci uczniów oraz szeregowanie ich od najs∏abszych do najlepszychpod wzgl´dem okreÊlonych umiej´tnoÊci j´zykowych. Najcz´Êciej stosuje si´ tu form´ pisemnà. Powin-na ona byç dobrze przemyÊlana i spójna z zak∏adanymi celami. Przygotowujàc testy i zadania kontrolne,powinniÊmy sobie odpowiedzieç na kilka pytaƒ:

– opanowanie jakich umiej´tnoÊci chcemy przetestowaç,

– znajomoÊci jakiego materia∏u b´dziemy wymagaç,

– z jakich tekstów i çwiczeƒ uczeƒ powinien si´ przygotowaç.

Przed testem zawsze nale˝y uprzedziç uczniów, co b´dzie przedmiotem oceny i jakie zastosujemy kryteriaoceniania. Je˝eli nauczyciel dobra∏ w∏aÊciwy i zgodny z zaleceniem MEN podrćznik, znajdzie z pewno-Êcià w towarzyszàcym mu poradniku dla nauczyciela wskazówki do konstruowania testów cz´sto nawetwraz z przyk∏adami testów do poszczególnych partii materia∏u. Rzeczà jednak istotnà jest, aby w testachkontrolnych stosowane by∏y techniki sprawdzajàce znane naszym uczniom z pracy na lekcji. Zadbaç te˝nale˝y, aby testowanie by∏o jeszcze jednà okazjà do kontaktu z j´zykiem w jego mo˝liwie autentycznej po-staci. Dobrze by∏oby, aby zadania stawiane przed uczniami w teÊcie by∏y zbli˝one do tych, które stanàprzed nimi w prawdziwej komunikacji.

W testach stosujemy najcz´Êciej zadania zamkni´te. B´dà to m.in. zadania na kojarzenie i wyszukiwanie.PowinniÊmy w∏àczyç te˝ techniki sprawdzajàce stosowane na egzaminie maturalnym takie jak zadaniaprawda/fa∏sz, na dopasowywanie czy wielokrotnego wyboru.

Testy z zadaniami zamkni´tymi w odczuciu uczniów zapewniajà wi´kszy obiektywizm oceny. Kryteriaw zadaniach zamkni´tych sà ∏atwiejsze do okreÊlenia, a system punktacji jest dla ucznia bardziej przejrzy-sty. Test pozwala uczniowi szybko uzyskaç informacj´ na temat swoich mocnych i s∏abych stron oraz po-woduje przekonanie, ˝e osoba sprawdzajàca wype∏niony test oceni zawsze tak samo. Jasne kryteria i przej-rzysty system punktowania powodujà, ˝e szybciej mo˝emy oddaç uczniom sprawdzone prace. Do zadaƒzamkni´tych mo˝na zastosowaç punktacj´ zgodnà z wewnàtrzszkolnym systemem oceniania lub wg prze-licznika zaproponowanego przez H. Komorowskà10 na przyk∏adzie testu 100-punktowego.

50-59 punktów – ocena dopuszczajàca,

60-69 punktów – ocena dostateczna,

70-79 punktów – ocena dobra,

80-89 punktów – ocena bardzo dobra,

90-100 punktów – ocena celujàca.

Bardziej szczegó∏owo H. Komorowska omawia punktacj´ w pozycji poÊwićonej w ca∏oÊci problemom te-stów. I tak 50-60% rozwiàzaƒ poprawnych zwyczajowo przyjmuje si´ jako minimum na ocen´ dopuszcza-jàcà. Jest to jednak kwestia umowna i nie ma jednoznacznych rozwiàzaƒ. Ocenie dostatecznej przydzielasi´ szerszy przedzia∏ punktowy. Ocena dobra jest mniej pojemna i otrzymuje dwukrotnie lub prawie dwu-krotnie mniejszy przedzia∏. Przedzia∏ na ocen´ bardzo dobry jest zazwyczaj najw´˝szy. W teÊcie oznacza si´wić granice minimum i jest te˝ przyj´te, ˝e przedzia∏y mi´dzy ocenà dostatecznà i dobrà, a tak˝e dobrài bardzo dobrà nie sà równe11.

10Komorowska, H., Sprawdzanie umiej´tnoÊci w nauce j´zyka obcego; kontrola-ocena-testowanie, Fraszka Edukacyjna, Warszawa 2002.

11Komorowska, H., Testy w nauczaniu j´zyków obcych. Warszawa 1984, WSiP, s. 67.


54

Nieco trudniej oceniç zadania otwarte. Nale˝à do nich zarówno wypowiedzi ustne (np. rozmowa, opowia-danie), wypowiedê pisemna typu list, recenzja, opis, czy krótkie formy u˝ytkowe, jak pocztówka, og∏osze-nie, notatka czy komunikat. Wszystkie te formy sà przedmiotem sprawdzania na egzaminie maturalnymi dobrze by∏oby przy ocenie kierowaç si´ kryteriami oceniania stosowanymi na tym egzaminie. Ocenie wy-stawionej za zadanie otwarte towarzyszyç powinien komentarz podkreÊlajàcy przynajmniej jednà mocnàstron´ pracy oraz wskazówki do dalszej pracy ucznia.

Kontrola koƒcowa

Koƒcowa ocena wystawiona przez nauczyciela jest jedynà (oprócz portfolio) informacjà o rezultatach trzy-letniej nauki j´zyka rosyjskiego w szkole ponadgimnazjalnej. Powinna ona zatem rzetelnie odzwierciedlaçfaktycznie nabyte przez ucznia umiej´tnoÊci j´zykowe i wiedz´. Nale˝y jà wystawiç na podstawie ewalu-acji sumujàcej w odniesieniu do wszystkich sprawnoÊci j´zykowych wyszczególnionych w Podstawie progra-mowej... Powinna ona byç dokonana na podstawie WSO (Wewnàtrzszkolnego Systemu Oceniania) dla j´-zyków obcych. Zgodnie z twierdzeniem B. Niemierko Uczenie si´ ma dla nas wartoÊç dzi´ki swoim wynikom.Do nich nale˝y nie tylko opanowanie okreÊlonych czynnoÊci, lecz tak˝e, i to przede wszystkim, nauczenie si´, jak si´ uczyç,jak sprawdzaç czy si´ ju˝ umie, i jak samemu si´ oceniaç.12

7.3. Samodzielna ocena opanowania sprawnoÊci j´zykowych wg skali europejskiej –Portfolio j´zykowe

Prace Rady Europy majà ogromny wp∏yw na to, jak nauczane sà j´zyki obce w Europie. Dotyczy to zarów-no programów, podrćzników, egzaminów jak i podejÊcia do nauczania. To prace Rady Europy na poczàt-ku lat 90-tych nad okreÊleniem potrzeb nauczania i uczenia si´ j´zyków na naszym kontynencie przyczy-ni∏y si´ do upowszechnienia komunikacyjnego podejÊcia do nauczania j´zyków obcych. RE opracowa∏a eu-ropejski system opisu poziomu umiej´tnoÊci komunikacyjnych. Osoby uczàce si´ j´zyka w ró˝nym wieku,pochodzàce z ró˝nych stron Europy mogà okreÊliç swojà znajomoÊç j´zyków dzi´ki Europejskiemu PortfolioJ´zykowemu (EPJ). Dokument ten mo˝e byç do∏àczony do podania o prac´, o przyjćie do szko∏y itd. EPJwprowadzono podczas Europejskiego Roku J´zyków w 2001 r.

Celem Europejskiego Portfolio J´zykowego jest dostarczenie uczàcemu si´ konkretnego narz´dzia, dzi´ki które-mu b´dzie móg∏ samodzielnie kierowaç swojà naukà j´zyków, oceniaç swoje post´py i budowaç cele naukiw zale˝noÊci od swoich potrzeb. EPJ jest okreÊlane jako osobisty dokument ucznia reprezentujàcy jegoumiej´tnoÊci j´zykowe i doÊwiadczenia interkulturowe we wszystkich znanych mu j´zykach13.

Zgodnie z zaleceniami Rady Europy ka˝dy kraj przygotowuje w∏asne Portfolio dla ró˝nych grup wieko-wych. Ka˝de Portfolio J´zykowe opracowane zgodnie z wytycznymi Rady Europy uwzgl´dnia warunki na-uczania danego kraju i sk∏ada si´ z trzech powiàzanych ze sobà cz´Êci:• wspólny, rozpoznawalny we wszystkich wersjach, ujednolicony Paszport j´zykowy,• wspólne, równie˝ czytelne, zrozumia∏e dla wszystkich u˝ytkowników ujednolicone narz´dzia opisu

umiej´tnoÊci j´zykowych, skale oceny i samooceny stopnia opanowania j´zyka – Biografia j´zykowa,• Dossier, czyli teczka zawierajàca wybór prac ilustrujàcych przebieg nauki dokonany przez ucznia.

Wszystkie narz´dzia stosowane w Portfolio przekazujà pozytywny obraz osiàgni´ç ucznia, posiadajà t´ sa-mà treÊç i postaç. Listy umiej´tnoÊci oraz tabela samooceny jako narz´dzia opisu umiej´tnoÊci sà napisa-ne w pierwszej osobie, poniewa˝ wyra˝ajà bezpoÊrednio cele realizowane przez ucznia. Tabela Samoocenyopiera si´ na Globalnej Skali poziomów bieg∏oÊci.

Oto opis tabeli 1. (skala ogólna), przedstawiajàcej poziomy bieg∏oÊci j´zykowej RE14

W tabeli podano trzy poziomy: poziom bieg∏oÊci C2 i C1; poziom samodzielnoÊci B2 i B1 oraz poziompodstawowy A1 i A2. Poni˝ej zamieszczono krótki opis poziomów A2 i B1, gdy˝, jak pisano wczeÊniej, re-alizacja niniejszego programu ma doprowadziç uczniów do opanowania j´zyka rosyjskiego w∏aÊnie na tychpoziomach.

Poziom A2 uczeƒ osiàga wówczas, gdy:• rozumie wypowiedzi i cz´sto u˝ywane s∏owa zwiàzane z ˝yciem codziennym,• porozumiewa si´ w prostych sytuacjach komunikacyjnych,• przy pomocy prostych konstrukcji formu∏uje swoje najwa˝niejsze potrzeby ˝yciowe,• umie w prosty sposób opisaç swoje otoczenie,• potrafi podaç podstawowe informacje na swój temat.

12 Niemierko, B., Ocenianie szkolne bez tajemnic, WSiP, Warszawa 2002, s. 285.

13 G∏owacka B, Europejskie portfolio j´zykowe – droga do wieloj´zycznoÊci..., J´zyki Obce w szkole, Nr 4/2002.

14 Europejski system opisu kszta∏cenia j´zykowego... op.cit., s. 33


Poziom B1 uczeƒ osiàga wówczas, gdy:• rozumie wszystko, co us∏yszy w sytuacjach znanych i typowych, dotyczàcych otoczenia,• porozumiewa si´ w wi´kszoÊci sytuacji, podró˝ujàc po regionie, gdzie mówi si´ danym j´zykiem,• u˝ywajàc prostych konstrukcji, buduje wypowiedzi ustne i pisemne dotyczàce zagadnieƒ z zakresu jego

zainteresowaƒ i umiej´tnoÊci,• opisuje np. w∏asne doÊwiadczenie, uczucia, wydarzenia i plany z wyjaÊnieniem lub uzasadnieniem swe-

go zdania.

Tabela 2. „Poziomy bieg∏oÊci j´zykowej: samoocena”

opisuje takie sprawnoÊci j´zykowe jak r o z u m i e n i e (s∏uchanie, czytanie), m ó w i e n i e (interakcja,produkcja) i p i s a n i e.

Poziom A2

Oceniajàc sprawnoÊç r o z u m i e n i a na tym poziomie uczeƒ powinien wiedzieç, czy:

– gdy s∏yszy tekst w j´zyku obcym – rozumie g∏ówny sens prostych komunikatów i og∏oszeƒ oraz g∏ównemyÊli w standardowej odmianie j´zyka.

– gdy czyta w j´zyku obcym – potrafi odnaleêç potrzebne informacje np. w og∏oszeniach, tekstach rekla-mowych, rozk∏adach jazdy lub w karcie daƒ; rozumie krótkie, proste listy prywatne.

Oceniajàc sprawnoÊç m ó w i e n i a, uczeƒ powinien wiedzieç, i˝:

– gdy w kontaktach z innymi – potrafi wziàç udzia∏ w zwyk∏ej wymianie informacji, opisaç swojà sytuacj´rodzinnà i zawodowà, radzi sobie w bardzo krótkich rozmowach towarzyskich na znane mu tematy na-wet jeÊli nie umie jej samemu podtrzymaç.

Oceniajàc swoje umiej´tnoÊci p i s a n i a, uczeƒ mo˝e okreÊliç je, gdy potrafi pisemnie zredagowaç krót-kie informacje np. og∏oszenie, komunikat; potrafi napisaç krótki list prywatny.

Poziom B1

Oceniajàc sprawnoÊç r o z u m i e n i a na tym poziomie uczeƒ powinien wiedzieç, czy:

– gdy s∏yszy tekst w j´zyku obcym – rozumie g∏ówne myÊli w standardowej odmianie j´zyka, rozumie g∏ów-ne wàtki programów radiowych i telewizyjnych na tematy, które go interesujà, jeÊli sà podane stosunko-wo wolno i wyraênie.

– gdy czyta w j´zyku obcym – rozumie opisy wydarzeƒ, uczuç i pragnieƒ z prywatnej korespondencji orazteksty dotyczàce ˝ycia codziennego lub zawodowego.

Oceniajàc sprawnoÊç m ó w i e n i a, uczeƒ powinien wiedzieç, i˝:

– gdy w kontaktach z innymi – porozumiewa si´ bez uprzedniego przygotowania w wi´kszoÊci sytuacji ko-munikacyjnych, jest w stanie w∏àczyç si´ do rozmowy, przekazaç swoje poglàdy, relacjonowaç wydarze-nia oraz opowiadaç o prze˝yciach, planach i wra˝eniach z przeczytanych lektur czy obejrzanych filmów.

Oceniajàc swoje umiej´tnoÊci p i s a n i a, uczeƒ mo˝e je okreÊliç, gdy napisze prosty tekst zwiàzany z te-matami, którymi si´ interesuje, w liÊcie prywatnym potrafi opisaç swoje prze˝ycia.15

Na ogó∏ Europejskie Portfolio J´zykowe opracowane przez poszczególne kraje jest dokumentem obszernym do-tyczàcym jednego lub kilku j´zyków, których si´ uczymy na ró˝nych etapach nauki i ˝ycia zawodowego.Bioràc pod uwag´ wytyczne Rady Europy, autorzy wspó∏czesnych podrćzników do nauki j´zyków obcychumieszczajà w nich samooceny b´dàce swoistym portfolio j´zykowym, odnoszàcym si´ do treÊci danegopodrćznika podzielonych na krótkie etapy. Na przyk∏ad w zeszytach çwiczeƒ cytowanej ju˝ seriiÇÓÚ Ë Ï˚ na koƒcu ka˝dego rozdzia∏u zamieszczono cz´Êç zatytu∏owanà Samoocena. Wszystkie zawartew niej çwiczenia sà skorelowane z tematykà i zakresem przerabianego materia∏u w danym rozdziale. åwi-czenia s∏u˝à do oceny przez samego ucznia zarówno poziomu nabytej wiedzy i umiej´tnoÊci po przerobie-niu danego rozdzia∏u jak i do diagnozy, czy uczeƒ jest przygotowany do dalszej realizacji programu. Uczeƒma podane rozwiàzania çwiczeƒ, by móg∏ sam sprawdziç czy prawid∏owo wykona∏ zadania i poprawiçewentualne b∏´dy. Wszystkie çwiczenia z samooceny sà punktowane, tak by uczeƒ móg∏ podsumowaç swo-je punkty i sprawdziç, jaki wynik otrzyma∏. Dzi´ki takiej ocenie uczeƒ otrzymuje informacj´ zwrotnà do-tyczàcà jego wiedzy i umiej´tnoÊci. Wie doskonale, czy powinien jakàÊ parti´ materia∏u powtórzyç czy opa-nowa∏ jà ju˝ w stopniu wystarczajàcym.16

55

15Europejski system opisu kszta∏cenia j´zykowego... op.cit., s. 34-35

16Wiatr-Kmieciak, M., S. Wujec, ÇÓÚ Ë Ï˚ 1, op.cit, s. 60, zeszyt çwiczeƒ.


56


57

Klucz do çwiczeƒ z Samooceny:

Dzi´ki takim podsumowaniom uczeƒ zdobywa sprawnoÊç samooceny w∏asnych osiàgni´ç. Uczeƒ, którypotrafi formu∏owaç posiadane przez siebie umiej´tnoÊci j´zykowe z pewnoÊcià b´dzie przygotowanydo tworzenia w∏asnego Portfolio j´zykowego.

Praca z Europejskim Portfolo J´zykowym powinna stymulowaç uczniów do:• zdobywania informacji na temat Rady Europy oraz celów, które realizuje,• poznawania siebie jako osoby uczàcej si´ j´zyków,• umiej´tnoÊci oceniania swoich post´pów w poznawaniu j´zyków,• refleksji nad w∏asnymi metodami i strategiami uczenia si´, • samodzielnoÊci w nauce oraz Êwiadomego doskonalenia swoich kompetencji j´zykowych.

Wa˝ne jest, by uczeƒ szko∏y ponagimnazjalnej by∏ zaopatrzony w Europejskie portfolio j´zykowe dla uczniówszkó∏ ponagimnazjalnych i studentów i regularnie je wype∏nia∏.17 Portfolio to jest opracowane w pićiu j´zykach:polskim, angielskim, francuskim, niemieckim i rosyjskim.

7.4. Nauczycielski plan wynikowy

Planowanie wynikowe obejmuje materia∏ nauczania i wymagania programowe w uk∏adzie hierarchicznym,dostosowanym do obowiàzujàcej skali stopni szkolnych18. Dotyczyç mo˝e dzia∏u programowego lub du˝ejjednostki tematycznej.

Nauczycielski plan wynikowy, to termin w praktyce szkolnej stosunkowo nowy. Plan wynikowy jest nasta-wiony nie – jak zak∏adano podczas tworzenia rozk∏adu materia∏u – na pe∏nà realizacj´ materia∏u naucza-nia, ale na wynik rozumiany jako nabycie umiej´tnoÊci. Nale˝y on do narz´dzi planowania nauczycielskie-go, ale jego znaczenie przy tworzeniu narz´dzi kontroli i oceny szkolnej jest zasadnicze. U˝yteczny bo-wiem plan wynikowy powinien staç si´ podstawà wszelkich dzia∏aƒ zwiàzanych z diagnozowaniem, bada-niem, mierzeniem bàdê ewaluacjà osiàgni´ç edukacyjnych ucznia. Dlatego te˝ nale˝y mu si´ osobne miej-sce w rozdziale poÊwićonym ocenianiu.

O ile obecne w szkole dokumenty dotyczàce oceniania okreÊlajà wymagania ustalone w ramach szko∏y(WSO) lub grupy nauczycieli danego przedmiotu (PSO), o tyle planowanie wynikowe jest indywidual-nym planem nauczania opartym na jasno i realistycznie okreÊlonych wymaganiach programowych. Na-uczycielski plan wynikowy powinien zawieraç uporzàdkowany wykaz zamierzonych przez nauczycielaefektów kszta∏cenia, które sà nadrz´dne wobec Êrodków realizacji, takich jak materia∏ nauczania, pomocedydaktyczne, metoda pracy itp. Plan wynikowy jest dokumentem nauczycielskim, który na podstawie re-alizowanego przez nauczyciela programu nauczania uwzgl´dnia specyfik´ danej klasy szkolnej oraz mo˝li-woÊci i preferencje dydaktyczne nauczyciela. Aby sprawdziç osiàgnićia uczniów, musimy najpierw sprecy-zowaç oczekiwania co do nich. Gdy nie wiemy, co chcemy sprawdziç, czynnoÊç sprawdzania nie mo˝e byçwykonana, bo nie ma wyniku do którego mia∏aby zmierzaç. Punktem wyjÊcia zatem dla opracowania pla-

17Europejskie portfolio j´zykowe dla uczniów szkó∏ ponagimnazjalnych i studentów, Wydawnictwa CODN, 2006

18Niemierko, B., Mi´dzy ocenà szkolnà a dydaktykà, Warszawa 1991, WSiP, s. 128.


nu wynikowego powinny byç sprecyzowane na poczàtku etapu kszta∏cenia wymagania edukacyjne. Sà oneopisem po˝àdanych przez nauczyciela zmian w wiedzy, umiej´tnoÊciach i postawach ucznia. Precyzyjniezarysowujà zakres opanowanych przez ucznia treÊci kszta∏cenia, ukazujàc, czego powinien si´ nauczyç.Wymagania edukacyjne – to zmiany w uczniach opisywane z punktu widzenia nauczyciela, natomiast osià-gnićia szkolne – to te same zmiany opisane z punktu widzenia ucznia. Spe∏nione wymaganie jest osià-gnićiem.

Wymagania edukacyjne, czyli katalog niezb´dnych osiàgni´ç uczniów, wyprowadzane sà przez nauczycie-la z Podstawy programowej... oraz realizowanego w danej klasie (szkole) programu nauczania. Plan wyniko-wy opiera si´ na jasno i realistycznie okreÊlonych wymaganiach programowych i nie mogà one byç przy-padkowe. Aby je ustaliç, nale˝y okreÊliç cele, wybraç zakres treÊci i materia∏ oraz ustaliç hierarchi´ wyma-gaƒ, zaczynajàc od najni˝szych.

W latach dziewi´çdziesiàtych ubieg∏ego stulecia zalecano podzia∏ na pi´ç poziomów wymagaƒ – tyle, ileby∏o stopni szkolnych. Niestety, taki szczegó∏owy opis wymagaƒ powodowa∏ tworzenie ma∏o precyzyjnychhierarchii wymagaƒ w praktyce szkolnej. Dlatego te˝ w wielu publikacjach proponuje si´ uproszczenie te-go zapisu. W wi´kszoÊci z nich wymagania dzieli si´ na dwa poziomy. Z wymagaƒ dwupoziomowych mo˝-na równie precyzyjnie wyprowadziç wszystkie stopnie szkolne.• Poziom podstawowy (P), który jest po∏àczeniem wymagaƒ koniecznych i podstawowych19. OkreÊlajà

one umiej´tnoÊci niezb´dne do dalszej nauki. Maksymalnà ocen´ jakà uczeƒ mo˝e otrzymaç w ramachtego poziomu jest ocena dostateczna.

• Poziom ponadpodstawowy (PP), który okreÊla wymagania co do umiej´tnoÊci niezb´dnych do rozwija-nia zainteresowaƒ i pog∏´biania wiedzy. Poziom ten ∏àczy wymagania rozszerzajàce, dope∏niajàce i wy-kraczajàce, które przek∏adajà si´ na oceny dobry, bardzo dobry i celujàcy.

Wymagania zapisane w planie wynikowym przez nauczyciela powinny byç dostosowane do uzdolnieƒ i za-interesowaƒ uczniów. Sà budowane nie tylko na podstawie obowiàzujàcych w szkole dokumentach, alei çwiczeƒ do tekstów i zadaƒ, które pojawi∏y si´ w realizowanym podrćzniku. W planie wynikowym jestmiejsce na w∏asne rozwiàzania nauczyciela jak i uwzgl´dnienie propozycji uczniów. Nauczyciele dzi´ki pla-nom wynikowym majà mo˝liwoÊç:• zbudowania wymagaƒ programowych,• zastosowania wymagaƒ wobec pojedynczego ucznia,• stwierdzenia, czy wymagania sà i na ile realne w jego warunkach,• stwierdzenia czy satysfakcjonujà wszystkie zainteresowane strony.

Plan wynikowy to dokument, który powinien byç korygowany i uzupe∏niany. Ustalone w planie wyniko-wym wymagania pozwolà na obiektywizacj´ ocen koƒcowych.

Nauczyciel mo˝e obecnie znaleêç wiele gotowych propozycji planów wynikowych. Korzystajmy z propo-zycji wydawnictw, ale uzupe∏niajmy je i modyfikujmy, dostosowujàc do mo˝liwoÊci naszych uczniów.

Do serii ÇÓÚ Ë Ï˚ opracowano plany wynikowe (cz´Êç pierwsza i druga dla podstawy C20 i B oraz cz´Êçtrzecia dla podstawy B). Plany te sà zamieszczone w Niezb´dniku nauczyciela.

Poni˝ej zamieszczono fragment przyk∏adowego planu wynikowego21 opracowanego do serii lekcji z rozdzia-∏u 3. podrćznika i zeszytu çwiczeƒ ÇÓÚ Ë Ï˚ 1. Przypomnijmy, ˝e wymagania podstawowe (P) odnoszàsi´ do ocen 2 i 3, a wymagania ponadpodstawowe (PP) do ocen 4, 5, 6.

58

19Niemierko, B., Mi´dzy ocenà szkolnà a dydaktykà, op.cit.

20Bez lekcji zatytu∏owanych Ä·ËÚÛ‡ Ì‡ Û‡!

21Klimas, K., Niezb´dnik nauczyciela, plan wynikowy. Klasa I, op.cit


59

Blo

kte

mat

yczn

y

Zakr

esko

mun

ikac

yjny

/pr

oble

mat

yka

zaj´

ç

Wym

agan

ia e

duka

cyjn

eÂ

rodk

idy

dakt

yczn

e

Pro

cedu

ry s

praw

dzan

iai o

ceni

ania

osi

àgni

´ç u

czni

a

Zada

nia

spra

wdz

ajàc

eK

ryte

ria

ocen

iani

a

Licz

bago

dzin

Pod

staw

owe

(P)

Ucz

eƒ p

otra

fiP

onad

pods

taw

owe

(PP

)U

czeƒ

pot

rafi

ä‡Í ‰ÓÈÚË, Í‡Í ‰ÓÂı‡Ú¸?ä‡Í ÔÓÔ‡ÒÚ¸

‚ ¯ÍÓÎÛ?

Obja

Ênia

nie

dro

gi –

(lek

syka,

zwro

ty g

rzec

zno-

Êcio

we,

cza

sow

-n

iki: ‰

ÓÈ

ÚË

,‰

ÓÂı‡

Ú¸,

ÔÓ

Ô‡ÒÚ

¸ )

–zr

ozu

mie

ç te

kst

ze

s∏u-

chu i

wm

iar´

popra

wn

iedopas

ow

aç z

dj´

cia

do

dia

logó

w–

zapyt

aç j

ak d

ojÊ

ç/doje

-ch

aç w

okre

Êlon

e m

iejs

ce–

obja

Êniç

jak

dojÊ

ç/doje

-ch

aç w

okre

Êlon

e m

iejs

ce

Okre

Êlan

ie m

iej-

sca

ikie

run

ku

Pyt

ania

: „‰

Â,

ÍÛ‰

‡P

rzys

∏ów

ki: Ú

‡Ï

,Á‰

ÂÒ¸

, Ú

Û‰‡,

Ò˛‰

‡

Okre

Êlan

iem

iejs

ca a

kce

ntu

Dro

ga d

o s

zko∏y

–zr

ozu

mie

ç te

kst

ze

s∏uch

uipra

wid

∏ow

o d

opas

ow

açzd

jći

a do

dia

logó

w–

zapyt

aç o

dro

g´, w

ykor

zy-

stujà

c poz

nan

e s∏

ownic

two

izw

roty

grz

eczn

oÊci

owe

–ud

ziel

iç w

ycze

rpuj

àcej

od-

pow

iedzi

na

pyta

nie

odro

g´

–w

mia

r´ p

opra

wn

ieza

pyt

aç,

u˝y

waj

àc p

ytaƒ

„‰Â,

ÍÛ‰

‡–

wpro

sty

sposó

b o

dpow

ie-

dzi

eç n

apyt

ania

odro

g´–

wm

iar´

popra

wn

iest

oso

waç

prz

ys∏ó

wki:

Ú‡Ï

, Á‰

ÂÒ¸

, Ú

Û‰‡,

Ò˛‰

‡

–po

wys

∏uch

aniu

nag

ra-

nia

zaz

nac

zyç

akce

nt

wdia

loga

ch i

popra

wn

ieje

prz

eczy

taç

–zr

ozu

mie

ç ogó

lnie

tek

stze

s∏u

chu i

odpow

iedzi

eçn

aw

i´ksz

oÊç

pyt

aƒ–

opis

aç w

mia

r´ p

opra

w-

nie

dro

g´ d

osz

ko∏y

na

podst

awie

tek

stów

2 2

Podr. s

. 4

4çw

. 1

, 2

i 3

Podr. s

. 4

4 –

ram

ka

–bez

b∏´

dn

ie z

adaw

aç p

y-ta

nia

zu˝y

ciem

„‰

Â,

ÍÛ‰

‡–

popra

wn

ie o

dpow

iedzi

eçn

apyt

ania

odro

g´–

rozr

ó˝n

iaç

prz

ys∏ó

wki:

Ú‡Ï

, Á‰

ÂÒ¸

, Ú

Û‰‡,

Ò˛‰

‡i

pra

wid

∏ow

o s

toso

waç

je

wzd

aniu

–po

wys

∏uch

aniu

nag

ran

iaza

znac

zyç

akce

nt

wdia

-lo

gach

ipra

wid

∏ow

o j

eprz

eczy

taç

ora

z odeg

raç

–zr

ozu

mie

ç sz

czeg

ó∏o

wo

tekst

ze

s∏uch

u i

odpo-

wie

dzi

eç n

aw

szys

tkie

pyt

ania

–opow

iedzi

eç p

∏yn

nie

osw

oje

j dro

dze

do

szko-

∏y z

okre

Êlen

iem

wyb

oru

Êrodka

(Êro

dków

) tr

ans-

port

u

Podr.

s.45 ç

w.6

B–

ucz

nio

wie

prz

ygo-

tow

ujà

dia

logi

, na-

ucz

ycie

l kory

guje

b∏´

dy

Z. ç

w. s

.50 ç

w.5

i6

–za

d. d

om. p

isem

nie

Z. ç

w. s

.49 ç

w.1

Z. çw

. s.

49

çw. 2 –

zad

. dom

.pis

emnie

Z. çw

. s.

50

çw. 4 –

zad

. dom

.pis

emnie

Podr. s

. 4

5çw

. 6

B

Z.

çw.

s. 5

1çw

. 1

– z

ad.

dom

.pis

emn

ieZ

. çw

. s.

52

çw.

4 i

5 –

ust

nie

na

lekcj

i, p

isem

nie

w d

om

u

Podr.

s. 4

5çw

. 4 i 5

Podr.

s. 4

5çw

. 6A

Podr.

s. 4

6çw

. 1

Podr.

s. 4

7çw

. 6

Wed

∏ug

WS

O i

PS

O

Wed

∏ug

WS

O i

PS

O

Ro

zdzi

a∏

3 L

ekcj

a 1

Ro

zdzi

a∏

3 L

ekcj

a 2

Pla

n w

ynik

owy

do j´

zyka

ros

yjsk

iego

prz

ezna

czon

y dl

a kl

asy

1 sz

ko∏y

pon

adgi

mna

zjal

nej

real

izuj

àcej

pod

rćz

nik

Wo

t i m

y 1

(mat

eria

∏ n

aucz

ania

rea

lizo

wan

y zg

odn

ie z

war

ian

tem

Bi C

podst

awy

pro

gram

ow

ej)


Blo

kte

mat

yczn

y

Zakr

esko

mun

ikac

yjny

/pr

oble

mat

yka

zaj´

ç

Wym

agan

ia e

duka

cyjn

eÂ

rodk

idy

dakt

yczn

e

Pro

cedu

ry s

praw

dzan

iai o

ceni

ania

osi

àgni

´ç u

czni

a

Zada

nia

spra

wdz

ajàc

eK

ryte

ria

ocen

iani

a

Licz

bago

dzin

Pod

staw

owe

(P)

Ucz

eƒ p

otra

fiP

onad

pods

taw

owe

(PP

)U

czeƒ

pot

rafi

60

Ro

zdzi

a∏

3 L

ekcj

a 3

èÂ‚˚È ‰ÂÌ¸ ‚ ¯ÍÓÎÂ

Rodza

jeÊr

odków

tran

sport

u

Cza

sow

nik

Âı‡

Ú¸

(form

yos

obow

e) Ì

‡ ˜fi

Ï?

wpo∏à

czen

iuz

mie

jsco

wnik

iem

Try

b r

ozkaz

ujà

cy:

‰‡‚

aÈ+

1 o

s. l.

mn. cz

asu p

rzy-

sz∏e

go p

rost

ego

Szk

o∏a

(pom

iesz

czen

ia,

sprz

´ty,

prz

ybory

)

Dn

i ty

godn

ia,

prz

yim

ek:

ÔÓ

zce

low

nik

iem

l. m

n.

Pla

n le

kcji

– w

ymie

niç

kilka

rodza

jów

Êro

dków

tran

sport

u

–u∏o

˝yç

zdan

iez

wyk

orz

ysta

nie

mw

yra˝

enia

Âı‡

Ú¸ Ì

‡

˜fiÏ

?

–popra

wn

ie z

apro

pon

o-

waç

Êro

dek

tra

nsp

ort

u

–zr

ozum

ieç

tekst

ze

s∏uch

uiw

mia

r´ p

opra

wnie

upo-

rzàd

kow

aç w

i´ksz

oÊç

zdaƒ

–

wym

ieniç

kilka

pom

iesz

-cz

eƒ w

szko

le, sp

rz´t

yiprz

ybory

szk

oln

e–

pokró

tce

opis

aç s

wojà

szko

∏´ i

kla

s´

–popra

wn

ie z

asto

sow

açkon

stru

kcj

´ Ô

Ów

po∏à

-cz

eniu

zn

azw

ami

dn

ity

godn

ia

–w

ymie

niç

prz

edm

ioty

szkoln

e–

pow

iedzi

eç,

ile

lekcj

i m

aw

posz

czeg

óln

e dn

ity

godn

ia

–zr

ozu

mie

ç te

kst

ze

s∏uch

u i

pra

wid

∏ow

ouporz

àdkow

aç w

szys

tkie

zdan

ia–

dok∏a

dn

ie o

pow

iedzi

eço

swoje

j sz

kole

io

swoje

jkla

sie

–opow

iedzi

eç,

ile

ma

lek-

cji

wja

kie

dn

i ty

godn

ia,

stosu

jàc

kon

stru

kcj

´: Ô

Ó

wpo∏à

czen

iu z

naz

wam

idn

i ty

godn

ia

–opow

iedzi

eç s

zcze

gó∏o

wo

osw

oim

pla

nie

lek

cji

io

pla

nie

lek

cji

kole

gi/k

ole

˝an

ki

– pow

iedzi

eç,

czym

mo˝n

aporu

szaç

si´

po m

ieÊc

ie

–pra

wid

∏ow

o z

apyt

açi

odpow

iedzi

eç,

u˝y

waj

àc w

yra˝

enia

Âı‡

Ú¸ Ì

‡ ˜

fiÏ

?

– pra

wid

∏ow

oza

pro

pon

ow

aç r

ó˝n

eÊr

odki

tran

sport

u

Podr. s

. 4

8çw

. 1

i 2

Podr. s

. 4

9çw

. 3

Pod

r. s.

49 ç

w.4 i

5Z

. çw

. s.5

3 ç

w.1

i2

–za

d. d

om. p

isem

nie

Z. ç

w. s

.54 ç

w.3

–za

d. d

om. p

isem

nie

Ust

nie

–op

owia

dan

ieo

szko

le i

okl

asie

Podr. s

. 49

çw. 7

Podr. s

. 49

çw. 6, 8

Z ç

w. s.

55

çw. 7 i

8

Podr. s

. 4

6çw

. 2

Z. çw

. s.

51

çw.3 –

ust

nie

na

lekcj

iZ

. çw

. s.

52

çw.7 –

pis

emn

ien

ale

kcj

i

Podr. s

. 4

7çw

. 4

i 5

Z.

çw.

s. 5

5çw

. 6

– z

ad.

dom

.pis

emn

ie

Z.

çw.

s.5

4 ç

w.

4i

5 –

zad.

dom

.pis

emn

ieU

stn

ie –

opow

iada-

nie

opla

nie

lek

cji

Z.

çw.

s. 5

1çw

. 2

– z

ad.

dom

.pis

emn

ie

Z.

çw.

s. 5

1çw

. 3

– z

ad.

dom

.pis

emn

ie

Z.

çw.

s. 5

2çw

. 6

– z

ad.

dom

.pis

emn

ie

Wed

∏ug

WS

O i

PS

O2

ä‡Í ÔÓÔ‡ÒÚ¸ ‚ ¯ÍÓÎÛ?


ã˛·ËÏ˚È ÔÂ‰ÏÂÚ ÑÂÌ¸ ë‡¯Ë

Prz

edm

ioty

szkoln

e (u

lubio

-n

y prz

edm

iot;

prz

edm

iot,

któ

ryprz

ych

odzi

∏atw

o/s

pra

wia

pro

ble

my;

oce

ny

szkoln

ez

ró˝n

ych

prz

edm

iotó

w)

–zr

ozum

ieç

ogól

nie

tek

st z

es∏

uchu

iwm

iar

pop

raw

nie

wyk

onaç

do

nie

go z

adan

ie–

wym

ieniç

prz

edm

ioty

szko

lne

–w

ymie

niç

oce

ny

szko

lne

–pow

iedzi

eç, ja

kie

ocen

yot

rzym

uje

zja

kich

prz

ed-

mio

tów

–poi

nfo

rmow

aç, ja

kie

prz

edm

ioty

lubi,

aja

kie

spra

wia

jà m

u p

roble

my

–dow

iedzi

eç s

i´, ja

kie

prz

edm

ioty

idla

czeg

o lu

bi

jego

kol

ega/

kole

˝anka

Cza

s prz

esz∏

ycz

asow

nik

ów

regu

larn

ych

Dzi

eƒpow

szed

ni

ucz

nia

(czy

nn

oÊc

i)

–dok∏a

dnie

zro

zum

ieç

tekst

ze s

∏uch

u i

popra

wnie

wy-

konaç

do

nie

go z

adan

ie–

opow

iedzi

eç o

otr

zym

ywa-

nyc

h o

cenac

h s

zkoln

ych

zposz

czeg

óln

ych

prz

edm

iotó

w–

opow

iedzi

eç o

swoic

hulu

bio

nyc

h p

rzed

mio

tach

ora

z uza

sadniç

, dla

czeg

oje

lubi

–opow

iedzi

eç o

ulu

bio

nyc

hprz

edm

iota

ch k

ole

gi/k

ole

-˝a

nki –

uza

sadniç

wyp

o-

wie

dê

–utw

orz

yç f

orm

y cz

asu

prz

esz∏

ego i

wm

iar´

popra

wn

ie s

toso

waç

je

wzd

aniu

–po

wys

∏uch

aniu

iprz

eczy

tan

iu t

ekst

uw

mia

r´ p

opra

wn

ieuzu

pe∏

niç

na

jego

podst

awie

tab

el´

–n

azw

aç c

zyn

noÊc

i, j

akie

wyk

on

uje

wci

àgu d

nia

–poin

form

ow

aço

czyn

noÊc

iach

boh

ater

ów

podr´

czn

ikow

ych

2 3

Podr. s

.5

0 ç

w.

1Podr. s

.5

0–

ram

ka

Podr. s

.5

1 ç

w.

4Z

. çw

. s.

56

çw.

1 –

ust

nie

na

lekcj

iZ

. çw

. s.

57

çw.

5 –

pis

emn

ien

ale

kcj

i

– utw

orz

yç f

orm

y cz

asu

prz

esz∏

ego i

popra

wn

iest

oso

waç

je

w z

dan

iu

–po

wys

∏uch

aniu

iprz

eczy

tan

iu t

ekst

upra

wid

∏ow

o u

zupe∏

niç

na

jego

podst

awie

tab

el´

–opow

iedzi

eç o

swoim

dn

iu p

ow

szed

nim

io

dn

iu s

woic

hró

wie

Ênik

ów

wcz

asie

tera

ênie

jszy

m o

raz

prz

esz∏

ym

Podr. s

. 5

1 ç

w.

5Podr. s

. 5

1 ç

w.

6Z

. çw

. s.

56

çw.

1 i

3 –

zad

.dom

. pis

emn

ieZ

. çw

. s.

57

çw

. 6

–za

d.

dom

. pis

emn

ie

Podr. s

.5

1 ç

w.

3Z

. çw

. s.

56

çw

.2

–za

d.

dom

.pis

emn

ieZ

. çw

. s.

57

çw

.4

–za

d. d

om. p

isem

nie

Z.

çw.

s. 5

8çw

. 2

– z

ad.

dom

.pis

emn

ieZ

. çw

. s.

59

çw.

4 –

zad

. dom

.pis

emn

ie

Podr.

s. 5

0 –

ram

ka

Podr.

s. 5

0çw

. 2

Podr.

s. 5

2çw

. 1

Podr.

s. 5

2çw

. 2, 3, 4

Z. çw

. s.

59

çw. 3 –

ust

nie

Wed

∏ug

WS

O i

PS

O

Wed

∏ug

WS

O i

PS

O

Ro

zdzi

a∏

3 L

ekcj

a 4

Ro

zdzi

a∏

3 L

ekcj

a 5

61


62

Zeg

ar,

podaw

anie

cza

su(p

e∏n

a go

dzi

na,

po∏ó

wka

godzi

ny)

Rozw

ijan

ie u

mie

-j´

tnoÊc

i pis

ania

zza

stoso

wan

iem

czas

u p

rzes

z∏eg

oiprz

ysz∏

ego z

∏o-

˝oneg

o.R

ozw

ijan

ie u

mie

-j´

tnoÊc

i m

ów

ie-

nia

(cz

ynnoÊc

ico

dzi

enne

ucz

nia

).Pow

tórz

enie

ma-

teri

a∏u w

pro

wa-

dzo

neg

o w

roz-

dzi

ale

Rozw

ijan

ieum

iej´

tnoÊc

iro

zum

ien

iate

kstu

s∏u

chan

ego

Rozw

ijan

ieum

iej´

tnoÊc

im

ów

ien

ia(r

ozm

ow

ast

erow

ana)

–pop

raw

nie

pyt

aço

godzi

n´,

pod

awaç

cza

s

–popra

wn

ie n

apis

aço

lekcj

ach

boh

ater

ów

podr´

czn

ikow

ych

ora

zsw

oic

h l

ekcj

ach

, st

osu

jàc

czas

prz

esz∏

y i

prz

ysz∏

yz∏

o˝o

ny

ora

z okre

Êlen

iago

dzi

n–

popra

wn

ie o

pow

iedzi

eço

czyn

noÊc

iach

dn

ia p

o-

wsz

edn

iego

zuw

zgl´

d-

nie

nie

m g

odzi

n

–w

mia

r´ p

opra

wn

ie z

ro-

zum

ieç

tekst

ze

s∏uch

udoty

czàc

y sy

stem

u s

zkol-

nic

twa

iw

ybra

ç w

∏aÊc

iwe

odpow

iedzi

–w

skaz

aç p

odobie

ƒst

wa

iró

˝nic

e w

pols

kim

iro

syjs

kim

sys

tem

iesz

koln

ictw

a–

wm

iar´

popra

wn

iew

yjaÊ

niç

Rosj

anin

ow

i,ja

k d

otr

zeç

do

ban

ku

–pra

wid

∏ow

o n

apis

aço

lekcj

ach

boh

ater

ów

podr´

czn

ikow

ych

ora

zo

swoic

h l

ekcj

ach

,st

osu

jàc

czas

prz

esz∏

yi

prz

ysz∏

y z∏

o˝o

ny

ora

zokre

Êlen

ia g

odzi

n–

pra

wid

∏ow

o o

pow

iedzi

eço

czyn

noÊc

iach

dn

ia p

o-

wsz

edn

iego

zuw

zgl´

d-

nie

nie

m g

odzi

n

–dok∏a

dn

ie z

rozu

mie

çte

kst

ze

s∏uch

u d

oty

czà-

cy s

yste

mu s

zkoln

ictw

ai

wyb

raç

w∏a

Êciw

e odpo-

wie

dzi

–

wym

ien

iç s

zcze

gó∏o

wo

podobie

ƒst

wa

iró

˝nic

ew

pols

kim

iro

syjs

kim

syst

emie

szk

oln

ictw

a–

pra

wid

∏ow

o w

yjaÊ

niç

Rosj

anin

ow

i, j

ak d

otr

zeç

do

ban

ku

–pra

wid

∏ow

o p

ytaç

ogo

dzi

n´,

podaw

aç c

zas

Wed

∏ug

WS

O i

PS

O

Wed

∏ug

WS

O i

PS

O

1 1

Podr. s

. 54

çw. 1, 2, 3 i

4

Podr. s

. 55

çw. 1 i

2Podr. s

. 55 ç

w. 3

Podr. s

. 55 ç

w. 4

Podr. s

.5

2–

zega

ry

Podr. s

.5

3çw

.2

Podr. s

.5

3–

ram

ka

Podr. s

.5

3çw

.3

Z.

çw.

s. 6

0çw

. I,

II,

III

, IV

, V

i V

I –

Tes

t:sa

mokon

trola

i sa

mooce

na

– za

d.

dom

. pis

emn

ie

Ro

zdzi

a∏

3 P

ow

tórz

enie

Ro

zdzi

a∏

3 C

z´Êç

matu

raln

a

èÓ‚ÚÓÂÌ¸Â – Ï‡Ú¸ Û˜ÂÌ¸fl! Ä·ËÚÛ‡ Ì‡ Û‡!

Podr. s

. 5

3 ç

w.

4 –

ust

nie

Podr. s

. 5

3 ç

w.

5 –

pis

emn

ieZ

. çw

. s.

58 ç

w. 1 –

zad. dom

. pis

emn

ieZ

. çw

. s.

59

çw

. 3

,5

i 6

– z

ad.

dom

.pis

emn

ie

ÑÂÌ¸ ë‡¯Ë

Blo

kte

mat

yczn

y

Zakr

esko

mun

ikac

yjny

/pr

oble

mat

yka

zaj´

ç

Wym

agan

ia e

duka

cyjn

eÂ

rodk

idy

dakt

yczn

e

Pro

cedu

ry s

praw

dzan

iai o

ceni

ania

osi

àgni

´ç u

czni

a

Zada

nia

spra

wdz

ajàc

eK

ryte

ria

ocen

iani

a

Licz

bago

dzin

Pod

staw

owe

(P)

Ucz

eƒ p

otra

fiP

onad

pods

taw

owe

(PP

)U

czeƒ

pot

rafi


Bibliografia

Bernacki, B., Klucz do zasobów Internetu dla nauczycieli j´zyka rosyjskiego i ich uczniów, J´zyki Obce w Szkole,Nr 5/2001

Europejski system opisu kszta∏cenia j´zykowego: uczenie si´, nauczanie, ocenianie, CODN, 2003

Europejskie portfolio j´zykowe dla uczniów szkó∏ ponagimnazjalnych i studentów, CODN, 2006

Fisher, R., Uczymy jak si´ uczyç, WSiP, 1999

G∏owacka, B., Europejskie Portfolio J´zykowe – droga do wieloj´zycznoÊci..., J´zyki Obce w Szkole, Nr 4/2002

Informator o egzaminie maturalnym od roku 2008, j´zyk rosyjski, CKE, Warszawa 2007

Janowska, I., Gramatyka powraca, J´zyki Obce w Szkole nr 2, marzec/kwiecieƒ, 2002

Komorowska, H., Metodyka nauczania j´zyków obcych, Fraszka Edukacyjna, Warszawa, 2003

Komorowska, H., O programach prawie wszystko, WSiP, Warszawa, 1999

Komorowska, H., Sukces i niepowodzenie w nauce j´zyka obcego, WSiP, Warszawa 1978

Komorowska, H., Testy w nauczaniu j´zyków obcych, WSiP, Warszawa 1984

Komorowska, H., D., Obidniak, Rozwój zawodowy nauczycieli j´zyków obcych,Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002

Korczak, U., Niezb´dnik nauczyciela ÇÓÚ Ë Ï˚ 1, Testy czàstkowe i semestralne, Klasa 1.,Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa 2009

Kozielecki, J., Psychologiczna teoria samowiedzy, PWN, Warszawa 1986

Lisiecka, Z., Jak budowaç plan wynikowy, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003

Migdalska, G., M. Szczucka-Smagowicz, DÉJÀ-VU, interkulturowy i interdyscyplinarny program nauczaniaj´zyka francuskiego dla liceum ogólnokszta∏càcego, liceum profilowanego i technikum. Kurs podstawowy,Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa 2008

Niemierko, B., Mi´dzy ocenà szkolnà a dydaktykà, WSiP, Warszawa 1991

Niemierko, B., Ocenianie szkolne bez tajemnic, WSiP, Warszawa 2002

Okoƒ, W., S∏ownik Pedagogiczny, PWN, Warszawa 1984

Pilecka, W., G. Rudkowska, L. Wrona, Podstawy Psychologii, Wydawnictwo naukowe AkademiiPedagogicznej, Kraków 2005

Rozporzàdzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 10 kwietnia 2003r. zmieniajàce rozporzà-dzenie w sprawie standardów wymagaƒ b´dàcych podstawà przeprowadzenia sprawdzianów i egzaminów(Dz. U z 2003r. Nr 90, poz. 846)

Rozporzàdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 sierpnia 2007 r. zmieniajàce rozporzàdzeniew sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kszta∏cenia ogólnego w poszczegól-nych typach szkó∏. Za∏àcznik nr 3 (Dz. U. z dnia 31 sierpnia 2007 r., Nr 157, poz. 1100)

Rozporzàdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 stycznia 2008 r. w sprawie warunków i sposobówoceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i s∏uchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egza-minów w szko∏ach publicznych (Dz. U. z dnia 9 stycznia 2008 r., Nr 3, poz. 9)

Wiatr-Kmieciak, M., Wujec, S., ÇÓÚ Ë Ï˚ 1, j´zyk rosyjski dla szkó∏ ponadgimnazjalnych, podrćznik,Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa.

Zdunik, M., ÇÓÚ Ë Ï˚ 1, Niezb´dnik nauczyciela, Przyk∏adowe scenariusze lekcji, Klasa 1., Semestr 2.,Wydawnictwo Szkolne PWN Warszawa 2009

63


NOTATKI

64


Documents

ÇÓÚ Ë Ï˚ - 26 LO - Język Rosyjskirosyjski.lo26.pl/dwnl/WIM_program.pdf · sukcesu. Niniejszy program konsekwentnie proponuje metod´ eklektyczn ... uczyciel j´zyka rosyjskiego