Adrian Burda

Koło Naukowe Analizy Danych oraz Koło Naukowe Makroekonomii i Gospodarki ŚwiatowejUniwersytet Ekonomiczny w Krakowie

Co my rzeczywiście wiemy o funkcjonowaniu polskiego

rynku pracy?

Plan prezentacji 1. Wprowadzenie Polski rynek pracy w latach 1995-2010Cele badania, hipotezy badawcze 2. Metodyka ekonometrycznaDane i ich charakterystykiModel

3.Rezultaty empiryczneAnaliza wybranych reakcji na szokiPorównanie z wcześniejszymi badaniami autoraPorównanie z innymi badaniami

4.Wnioski

Rynek pracy w latach 1995-2010

1995

Q1

1995

Q3

1996

Q1

1996

Q3

1997

Q1

1997

Q3

1998

Q1

1998

Q3

1999

Q1

1999

Q3

2000

Q1

2000

Q3

2001

Q1

2001

Q3

2002

Q1

2002

Q3

2003

Q1

2003

Q3

2004

Q1

2004

Q3

2005

Q1

2005

Q3

2006

Q1

2006

Q3

2007

Q1

2007

Q3

2008

Q1

2008

Q3

2009

Q1

2009

Q3

2010

Q1

2010

Q30.0

5.0

10.0

15.0

20.0

25.0

Stopa bezrobocia BAEL

Globalna recesja po „bańce internetowej” i 9/11

Akcesja Polski do UE

Globalny kryzys finansowy (The Great Recession )

Kryzys rosyjski

Zacieśnienie polityki monetarne

j

Fluktuacje bezrobocia wynikają z szoków makroekonomicznych……

Obecna sytuacja na rynku pracy - porównanie międzynarodowe

Długookresowe wyzwanie – niska stopa zatrudnienia (odsetek zatrudnionych w populacji15-64 lata, Eurostat, )

1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 200950.0

55.0

60.0

65.0

70.0

75.0

80.0

Polska

UE27

UE15Estonia

USA

UK

Dania

Średniookresowy poziom bezrobocia i zatrudnienia zależy głównie od

instytucji rynku pracy

Cele badania empirycznego

Identyfikacja i ocena powyższych zależności Weryfikacja teorii ekonomicznych dla

gospodarki polskiej (np. histereza, reguła Nickella)

Głębokość fluktuacji na rynku pracy i

trwałość ich efektów

Średniookresowy poziom bezrobocia i

zatrudnienia

Szoki makroekonomiczne

Instytucje rynku pracy

Dane Okres: Q1:1995 – Q3:2010

T=63 Produkt na pracującego – PKB realny/zatrudnienie -

Y Liczba zatrudnionych (BAEL) - Emp Liczba aktywnych zawodowo (BAEL) -LF Płace realne - przeciętne miesięczne wynagrodzenie

w gospodarce narodowej (w cenach z 2000) – Wr Ceny – indeks cen CPI - P

Zmienne zlogarytmowano Sezonowość – zmienne sztuczne (scentrowane)

Źródło: ILO, GUS, Eurostat

Stopień zintegrowania zmiennych – nieodsezonowanych Zmienna ADF KPSS Decyzja

Zatrudnienie 2 1 I(1)

Aktywni zawodowo

2 1 I(1)

Płace realne 2 1 I(1)

Produktywność

1 1 I(1)

Poziom cen CPI

2 2 I(2)

Wszystkie zmienne są niestacjonarne. Dlatego testujemy, czy między zmiennymi

nie zachodzą relacje kointegrujące

Korzystamy też z analizy

graficznej

Testujemy kointegrację dla przyrostów

Wektorowy model korekty błędu (VECM)

Macierz wektorów

kointegrujących

Macierz identyfikująca

Wektor zmiennych endogenic

znych

Wektor zmiennych egzogenicz

nych

Wektor składników determinist

ycznych

Wektor składników losowych

Macierz dostosowań

Zależności długookresowe

Dynamika krótkookresowa

Główne narzędzie badawcze – zortogonalizowana funkcja odpowiedzi na impuls (IRF) Rozważany proces (yt) można zapisać

W postaci ważonej sumy przeszłych szoków :

I składników deterministycznych (reprezentacja

Wolda)

Dla celów analitycznych rozważa się jednak ortogonalne szokiobliczane m.in. przy wykorzystaniu dekompozycji CholeskiegoGdzie P jest macierzą dolną trójkątną. Ortogonalne szoki można obliczyć

następująco:

Proces yt możemy więc zapisać jako sumę ważonych ortogonalnych szoków: i składników deterministycznych

Gdzie:

Interpretacja szoków Zaburzenie produktywności -szok

produktywności (technologiczny) Zaburzenie zatrudnienia – szok popytu na

pracę Zaburzenie aktywności zawodowej– szok

podaży (zasobów) pracy Zaburzenie wynagrodzeń realnych – szok

płacowy (negocjacji płacowych) Zaburzenie poziom cen/inflacji – szok

cenowyKolejność szoków [Emp, CPI, Wr, Y, LF]

Wybór rzędu opóźnień Wszystkie kryteria informacyjne (AIC, HQ, SC,

FPE)wskazywały na wysokie rzędy opóźnień Tak długie opóźnienia są raczej efektem małej

próby niż odzwierciedleniem rzeczywistych procesów dostosowawczych w gospodarce

Dlatego testowałem modele VEC od najniższej liczby opóźnień, testując reszty generowane przez model.

Wybór: model z najniższą możliwym rzędem opóźnień, dla którego reszty ze wszystkich równań nie wykazują istotnej autokorelacji (weryfikacja: test Ljunga Boxa do 12 opóźnień)

Oszacowany model 3 opóźnienia postaci (4 dla postaci VAR)

2 relacje kointegrujące (krzywa Philipsa, płace vs

produktywność) Zerowe restrykcje na parametry - procedura

SER (Bayesowskie kryterium informacyjne)Właściwości statystyczneSpełnione założenia dot. składników losowych (brak

autokorelacji, normalność rozkładu, brak efektu ARCH)Stabilność parametrów i łączna stabilność modelu (np.

testy Chowa)

Pominięte parametry łącznie nieistotne statystycznie (iloraz wiarygodności)

Reakcje zmiennych na jednostkowe szoki

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40

-7

-6

-5

-4

-3

-2

-1

0

1

2

3

90%LBaseline90%H

Szok popytu na pracę→Zatrudnienie

Właściwa interpretacja obejmuje również

niepewność oszacowań

O tyle % zmieni się

zatrudnienie gdy

wystąpi dodatni

szok popytowy

(1% Zatrudnien

ia)

kwartały

2%

-5%

Funkcje reakcji zatrudnienia na dodatni jednostkowy szok cenowy

Model dla lat 1995-2010 (inflacja)

Model dla lat 2000-2010 (poziom cen)

0 3 6 9 12 15 18 21 24 27 30 33 36 39

-2

-1

0

1

2

3

4

50 4 8 12 16 20 24 28 32 36 40

-10

-8

-6

-4

-2

0

Baseline90%L90%H

Świadectwo zmiany strukturalnej ok. roku 2000 ?

Kierunek zgodny z teorią (reakcja banku

centralnego na inflację)

Funkcje reakcji zatrudnienia nad dodatni jednostkowy szok popytu na pracę

Model dla lat 1995-2010 Model dla lat 2000-2010

0 4 8 12 16 20 24 28 32 36 400

1

2

3

4

5

6

Baseline90%L90%H

0 4 8 12 16 20 24 28 32 36 40

-7-6-5-4-3-2-10123

Trwałość szoków popytowych pozostaje niewiadomą

Funkcje reakcji płac i zatrudnienia nad dodatni jednostkowy szok technologiczny

Reakcja płac realnych (w %) Reakcja zatrudnienia (w %)

0 5 10 15 20 25 30 35 40

-1

-0.5

0

0.5

1

1.5

2

90%LBaseline90%H

0 3 6 9 12 15 18 21 24 27 30 33 36 39

-0.5

0

0.5

1

1.5

2

Reakcje pasują do teorii krzywej Philipsa rozszerzonej o oczekiwania płacowe (Ball, Moffitt,

2001)- znaczenie płacy sprawiedliwej (fair wages- Akerlof, Yellen, 1990)

Porównanie z dotychczasowymi badaniamiImpuls Moje badanie (1995-2010) Dotychczasowe badania

VAR/VEC dla polskiego rynku pracy

Technologiczny

Trwały, dodatni i istotny wpływ na zatrudnienie i aktywność zawodową. Trwały dodatni, lecz niezbyt istotny na płace realne.

Trwały i dodatni wpływ na płace realne. Wpływ na długookresowy zależy od restrykcji strukturalnych.

Popytu na pracę

Przejściowy dodatni wpływ na zatrudnienie, płace i aktywność zawodową

Trwałość zależy od przyjętych restrykcji strukturalnych, zróżnicowanie regionalne. (kierunek zgodny z teorią)

Zasobów pracy

Trwały, istotny, ujemny wpływ na płace, zatrudnienie, dodatni na aktywność zawodową

Brak spójnych wniosków, zależy od przyjętej postaci zmiennych

Płacowy Trwały, ujemny, wpływ na zatrudnienie, przejściowy dodatni na płace i aktywność zawodową ( niska istotność)

Trwały dodatni wpływ na bezrobocie i aktywność zawodową, ujemny (trwały) na zatrudnienie.

Inne Trwały, istotny wpływ na płace realne (spadek) i aktywność zawodową (wzrost). Trwały, dodatni nieistotny wpływ na zatrudnienie

Trwały wpływ szoków popytu ze strony UE15 i WNP, trwały wpływ szoków niedopasowań (wzrost płac, spadek zatrudnienia).

Wnioski merytoryczne Szoki technologiczne przekładają się zarówno na płace jak i

na zatrudnienie (przynajmniej w średnim okresie) Szoki cenowe istotnie oddziałują na rynek pracy obniżając

płace realne i zwiększając aktywność zawodowa. Ich wpływ na zatrudnienie jest zagadkowy

Dostosowania płacowe są istotne dla kształtowania się zatrudnienia w długim okresie

Szoki popytowe są istotne w wyjaśnianiu fluktuacji na rynku pracy w krótkim okresie

Wpływ pozostałych oddziaływań, zwłaszcza w długim okresie pozostaje dla nas niewiadomą

Oszacowania IRF oraz charakteryzują się dużą niepewnością, i silnie zależą od przyjętej specyfikacji zmiennych

Wnioski dla polityki gospodarczej

Polityka rynku pracy powinna być skorelowana z całościową polityką zwiększania produktywności w gospodarce (np. innowacyjność, rozwój infrastruktury)

Miarkowanie „presji płacowej” – wysokość świadczeń socjalnych, miarkowanie wzrostu płac w sektorze publicznym

Stabilność cen= ograniczenie fluktuacji na rynku pracy

• Należy mieć na uwadze dużą niepewność środowiska makroekonomicznego.

• Nie należy opierać polityki na jednym modelu – warto zaś porównywać wyniki z różnych badań

• Model to tylko uproszczony opis rzeczywistości

Kierunki dalszych badań Uwzględnienie zmiennych z otoczenia globalnego

i sfery finansowej. Modele panelowej kointegracji (np. dla panelu

krajów Europy Środkowej i Wschodniej) Nieliniowa kointegracja, modele o zmiennych w

czasie parametrach strukturalnych Porównywanie i wybór najlepszych modeli z

wykorzystaniem podejścia bayesowskiego

Np. zmienności na rynku akcji

Pytania ?

Dziękuję za uwagę!Adrian Burda

adrian.marek.burda@gmail.com