12/26/2016

1

Cirkulacioni sistem

digestivni

sistem

respiratorni

sistem

ekskretorni

sistem

cirkulacioni

sistem endokrini sistem imuni sistem

organi,

tkiva, ćelije

hrana

i voda

nesvareni

produkti O2 CO2

amonijak i jedinjenja koja

sadrže azot, soli, voda

Cirkulacioni sistem

Međusobno povezani i zatvoreni sudovi u kojima transportni

medijumi (krv i limfa) uvek imaju isti smer kretanja

Osnovne funkcije:

•prenos različitih supstancija (kiseonik, hranljive materije,

enzimi, hormoni) do tkiva

•dopremanje ugljen dioksida, viška vode, produkata metabolizma

do mesta njihovog oslobađanja iz organizma

•važna uloga u imonološkim reakcijama

•važna uloga u termoregulaciji

Morfološka organizacija:

•krvni sistem (srce, arterijski i venski sudovi, kapilarne mreže)

•limfni sistem

Krvni sudovi – građa

Vasa vasorum – krvni sudovi većih krvnih

sudova i srca

• tunica interna

• tunica media

(glatka mišićna vlakna,

kod arterija i elastična vlakna)

• tunica externa (kolagena vlakna)

arterije

arteriole

kapilari

venule

vene

• Arterije – odvode krv od srca

• Vene – dovode krv u srce

• Kapilari – formiraju mreže između

arterijskih i venskih krvnih sudova

Tri osnovna tipa krvnih sudova:

arterije, vene, kapilari

12/26/2016

2

Kapilarne mreže

Nature Reviews Molecular Cell Biology 8, 857-869 (November 2007)

• između arteriola i venula

• između arterijskih sudova

(škrge)

• između venskih sudova

(portni sistemi)

• Autonomni nervni sistem i hormoni kontrolišu nivo prokrvljenosti u zavisnosti

od metaboličke aktivnosti tkiva

• Kontrola priliva krvi u kapilarnu mrežu – prekapilarni sfinkteri, kontrola

pritiska, termoregulacija

Srce (Cor)

vodozemci

ribe

Centralni organ krvnog sistema koji pokreće krv

kontrakcijama muskulature i usisavanjem

predačko stanje

Osnovna građa srca:

venozni sinus (sinus venosus)

pretkomora (atrium)

komora (ventriculus)

arteriozni konus (conus arteriosus)

•primitivno stanje:

četvorodelno srce kroz koje protiče dezoksigenisana krv

•izvedena stanja:

srce pulmonatnih grupa (Dipnoi, vodozemci i gmizavci,

izuzev krokodila) kroz koje protiče i dezoksigenisana i

oksigenisana krv

•endotermne grupe kičmenjaka (ptice i sisari) imaju dvojnu

cirkulaciju – opšta (sistemska) cirkulacija “koristi” levu

stranu srca, a plućna cirkulacija desnu polovinu srca.

Srce – evolucija

Grosskurth SE, Bhattacharya D,

Wang Q, Lin JJ - PLoS ONE (2008)

12/26/2016

3

Respiracija i cirkulacija

većina

gmizavaca

vodozemci

krokodili,

ptice, sisari

Promene u cirkulaciji u

odnosu na način respiracije

***Plućni organi i riblji mehur

Riblji mehur – Teleostei – veza sa

crevom dorzalno, hidrostatička

uloga, neparni

Riblji mehur – Holostei (Amia,

Lepisosteus) – veza sa crevom dorzalno,

može imati respiratornu ulogu, neparni

Plućni organi – Dipnoi – veza sa

crevom ventralno, respiratorna uloga,

parni ili neparni

Plućni organi – Polypteriformes

(Polypterus, Erpetoichthys) – veza sa

crevom ventralno, respiratorna uloga,

parni, asimetrični

Plućni organi – Tetrapoda – veza sa crevom

ventralno, respiratorna uloga, parni

***Veza krvotoka i respiratornih organa

(riblji mehur i plućni organi)

• izlučivanje gasa (O2) u mehur – gasna

žlezda+rete mirabile – crveno telo

• gas se resorbuje iz mehura u nivou oval-a.

Riblji mehur Plućni organi

Dezoksigenisana krv iz srca

– plućne arterije

Oksigenisana krv u srce –

plućne vene

Krv do ribljeg mehura – dorzalna aorta (a.

coeliaco – mesenterica)

Krv iz ribljeg mehura – zadnja šuplja vena

(zadnja kardinalna vena, v. porta)

12/26/2016

4

Plućno disanje i krvotok

Promene u građi srca i početnom delu aorte:

• nepotpuna (Dipnoi) ili potpuna pregrada pretkomore

• sistem uzdužnih nabora komore

• spiralni nabor u arterioznom konusu

• skraćivanje ventralne aorte

Razdvajanje tokova dezoksigenisane i

oksigenisane krvi koja iz pluća dospeva u srce

Hicks, J. W. (2002). Physiology 17:241-245

Veza cirkulacionog i

respiratornog sistema

Arterijski sistem

• aorta ventralis

• aortini luci

• aorta dorsalis

Generalizovani oblik Osnovna organizacija

arterijskog sistema

kod najvećeg broja

grupa šest pari lukova

12/26/2016

5

Arterijski sistem

Kardong, K. V. Vertebrates, 3rd edition

S D

Kardong, K. V. Vertebrates, 3rd edition

Arterijski sistem

Venski sistem

• velika varijabilnost između grupa

• izražena individualna varijabilnost

• formiranje sekundarnih kapilarnih i sinusoidnih mreža

Portni sistemi:

venski sudovi između "opšte"

kapilarne mreže i sekundarne

kapilarne (ili sinusoidne) mreže u

novou jetre, bubrega i hipofize.

jetrin portni sistem

12/26/2016

6

• subintestinalno-vitelinski sistem

(sudovi koji formiraju jetrin

portni sistem)

• kardinalni sudovi (dovode krv iz

dorzalnih delova tela, glave i

ekstremiteta)

• abdominalni sudovi (dovode krv

iz delova tela sa ventralnim

položajem

• plućne vene

Venski sistem

Osnovne grupe sudova

• redukcija bubrežnog

portnog sistema

• krv iz repnog regiona

zadnjih ekstremiteta i

bubrega, se zadnjom

šupljom venom dovodi

direktno do srca

• povećanje efikasnosti

cirkulacije

Venski sistem

Endotermne grupe

(ptice i sisari)

Retia mirabilia (“divna mreža”)

Sistemi manjih krvnih sudova

priljubljenih jedni uz druge, u

kojima krv teče u suprotnim

smerovima

Biološka uloga:

efikasna razmena gasova, jona

i toplote

Kavernozni lavirint – omogućava

snižavanje temperature krvi koja

se upućuje u mozak

Thomas DB, Fordyce RE. 2007. Australian Journal of Zoology 55: 317-321. T. KRZYMO WSKI, S. STEFANCZYK-KRZYMO WSKA News

Physiol Sci • Vol. 17 • December 2002

Artiodactyla

Čovek

12/26/2016

7

Embrionski krvotok

Embrionski krvotok

Limfni sistem

• limfni sudovi

• limfni sinusi

• limfna srca

• limfni čvorovi (mase

hemopoetičnog tkiva)

• posebni organi:

slezina (lien)

krajnici (tonsilae)

timus

bursa Fabricii

Morfološka organizacija:

sistem započinje slepo završenim

limfnim kapilarima

završni sudovi se ulivaju u veće

venske sudove

Biološka uloga:

drenažna uloga (vraćanje

u krvotok tečnosti i nekih

proteina plazme iz

intersticijske tečnosti)