Cieszmy się latem!

nr 3, lipiec 2012 (38)

W tym numerze m.in.:

Rozmowa z Pawłem Staniewiczem, który ciężko

chorował, ale odnalazł radość w wolności, jaką daje jazda na motorze

Pielęgnacja stomii

w pytaniach i odpowiedziach (cz. XIV)

Tłuszcze w naszej kuchni (cz. II)

Psycholog radzi

Interakcje lekowe

Szafa stomika– Latem wyglądajmy

pięknie

Krzyżówka

Listy od Czytelników

ISSN 1642-2457kwartalnik

foT. IngImage

W ogrodach rosną już piękne kolorowe rośliny, na naszych balkonach – wspania-łe kwiaty, a my jak zwykle cieszymy się na te kilka miesięcy lata, które rozświetlają cały rok. Wakacje to okres, kiedy możemy kumulować w organizmie energię słońca, by potem czerpać z niej w chłodne miesiące.

Warto w tym okresie trochę rozruszać ciało. Ćwiczenia fizyczne są ważne dla każde-go człowieka. Lekka gimnastyka, praca w ogródku lub spacer na świeżym powietrzu działają na organizm jak zastrzyk środka energetyzującego.

Czasem każdy z nas może mieć gorszy dzień. gdy choroba daje się we znaki, gdy wiek nie pozwala na sprawne funkcjonowanie, czujemy się zmęczeni, nie mamy siły na dalsze zmagania. Właśnie w takich momentach warto zmobilizować się i po-gimnastykować. Praca mięśni, głębokie oddechy i ładna pogoda czasami wystarczą, byśmy poczuli się lepiej, by złe myśli odeszły od nas na jakiś czas.

Czy próbowali już Państwo tegorocznych owoców? Są one źródłem błonnika, który jest bardzo ważny w profilaktyce i leczeniu wielu schorzeń przewodu pokarmowego. Korzystajmy z dobrodziejstw natury, by służyła nam jak najlepiej i pomagała łagodzić nasze dolegliwości. Dlatego namawiamy, by włączyli Państwo do swojej diety świeże śliwki, porzeczki i maliny – można z nich przygotowywać pyszne desery.

Jesteśmy ciekawi, jakie plany mają Państwo na wakacje? Być może niektórzy z Was będą mieli okazję wyjechać na jakiś czas, odpocząć od rutyny codzienności i zwiedzić nieznane rejony Polski, a może i świata?

Jednak nieważne, czy spędzą Państwo wolny czas w domu, czy w podróży. Ważne, byście pamiętali, że stomia nie powinna Was ograniczać. Że nowoczesny sprzęt po-

zwala korzystać z uroków pięknej pogody na plaży, w górach, a nawet pod wodą. Życzymy Państwu wspaniałego lata!

Z serdecznymi pozdrowieniami,

Redakcja

01-04_37.indd 2 12-05-30 18:39

Kwartalnik „Na sza Tro ska”Bez płat ny ma ga zyn dla osób ze sto mią.

Ukazuje się od kwietnia 2001 r. Wy daw ca

ConvaTec Polska Sp. z o.o. al. armii Ludowej 26, 00-609 War sza wa tel. (22) 579 66 50, faks (22) 579 66 44

e-mail: dzial.pomocy@convatec.pl bezpłatna infolinia: 800 120 093

www.convatec.plRe daktor naczelna Justyna Chróścicka

Re daktor prowadząca anna Lewicka-Pawlak

Re dak cja Lidia Butowska, Bożena Klukowska

Korekta agata PiekarczykAdres redakcji

ConvaTec Polska Sp. z o.o. al. armii Ludowej 26, 00-609 War sza wa

Prenumerata Bezpłatną pre nu me ra tę można za ma wiać,

przesyłając na adres redakcji wypełniony kupon znajdujący się wewnątrz numeru.

Opra co wa nie graficzneolga Baranowska

Opra co wa nie redakcyjneWydawnictwo Kwadryga Sp. z o.o.

ul. Instalatorów 7b, 02-237 Warszawa

Spis treściDoniesienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2

Stomia to nie problem, gdy człowiek nie jest sam – rozmowa z Pawłem Staniewiczem . . . .6

Pielęgnacja stomii w pytaniach i odpowiedziach (część XIV) . . . . . . . . . . . . 8

Dietetyk radzi – Tłuszcze w naszej kuchni. Właściwości i zastosowanie (cz.II) . . . . . . 10

Psycholog radzi – Kilka sprawdzonych sposobów, by być lubianym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12

Kącik medyczny – Interakcje lekowe . . . . . . 14

Tam byliśmy – najcenniejsze dla pacjentów są wiedza i zrozumienie . . . . . . . . . . . . . . . 18

Szafa stomika – Latem wyglądajmy pięknie . . . . . . . . . . . 20

Z życia ConvaTec – można tu pobrać sprzęt i uzyskać poradę – sklep, ale z duszą. . . . . 22

Rozrywka – Krzyżówka . . . . . . . . . . . . . . . 24

Listy od Czytelników . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

Informacje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

Copyrights © Copyright by ConvaTec Polska Sp. z o.o. Wszystkie prawa zastrzeżone. Żadna część niniejszej publikacji

nie może być reprodukowana ani przedrukowywana bez pisemnej zgody ConvaTec Polska Sp. z o.o.

Nowe poradnie stomijne Informujemy, że w województwie podkarpackim i w woj.warmińsko-mazurskim

rozpoczęły działalność nowe poradnie stomijne. oto adresy: Poradnia Stomijna, al. J. Piłsudskiego 31, 35-074 Rzeszów, Informacje i zapisy: tel. (17) 852 49 22 Poradnia Stomijna z Poradnią Chirurgii ogólnej, ul. Konopnickiej 1, 19-300 ełk, tel. (87) 610 84 17

Decyzją NFZ produkty do neutralizacji zapachów ALP nie są refundowane

od 1 czerwca br. na wniosek narodowego funduszu Zdrowia nie są już refundo-wane produkty do neutralizacji zapachów aLP (krople i spray). można je natomiast w dalszym ciągu nabyć w większości sklepów medycznych na terenie całego kraju w dotychczasowych cenach detalicznych: krople aLP – 29,27 zł, spray aLP – 35,33 zł.

W przypadku problemów z dostępnością tych produktów w sklepach, w których zaopatrują się Państwo w sprzęt, bardzo prosimy o kontakt z Działem Pomocy ConvaTec (bezpłatny numer telefonu 800 120 093).

firma ConvaTec podejmuje starania mające na celu przywrócenie produktów aLP na listę wyrobów refundowanych. gdy uda się tego dokonać, niezwłocznie Państwa o tym poinformujemy.

Doniesienia

Zmiana adresu sklepu medycznego oferującego sprzęt stomijny ConvaTec w woj. podkarpackim

Informujemy, że sklep medyczny LIfe CaRe gL+ w Rzeszowie oferujący sprzęt stomijny firmy ConvaTec zmienił swoją siedzibę. oto nowy adres sklepu:

Sklep medyczny LIfe CaRe gL+, ul. Plac Wolności 12, 35-073 Rzeszów, tel. (17) 852 49 22

Kalkulator sprzętu stomijnego ConvaTec

od wielu lat firma ConvaTec stara się oferować Państwu sprzęt stomijny w jak najbar-dziej atrakcyjnych cenach. Dla-tego bardzo niepokoi nas fakt, że w niektórych sklepach medycznych jest on droższy (czasami znacznie!) niż określa to standardowy cennik firmy ConvaTec.

gorąco zachęcamy Państwa do sprawdzania i porównywania cen. na naszej stronie internetowej znajduje się kalkulator sprzętu stomijnego ConvaTec, który w szybki i łatwy sposób umożliwia wyliczenie ilości sprzętu, jaki przysługuje nam w ramach miesięcznych limitów.

Korzystając z kalkulatora stomijnego, mogą Państwo złożyć zamówienie na wybrany sprzęt drogą mailową. Zamówiony towar zostanie wysłany do Państwa pocztą. Serdecznie zapraszamy do odwiedzenia naszej strony www.convatec.pl i skorzystania z naszego kalkulatora sprzętu.

Międzynarodowe spotkanie stomików „Na Granicy” – Tresna 2012

W dniach 26-27 maja br. już po raz ósmy w historii odbyło się spotkanie stomików z trzech sąsiadujących krajów: Polski, Czech i Słowacji. W tym roku organizatorem spotkania była Polska, a na miejsce Spotkania granicznego wybrano urokliwą miejscowość Tresna położoną w dolinie rzeki Soły w Beski-dzie małym.

Po odśpiewaniu hymnów poszczegól-nych państw nastąpiło uroczyste otwarcie spotkania przez panią ewę Sawicką, pre-zes oddziału Katowickiego PoL-ILKo. Sło-wa przywitania skierowali do wszystkich zebranych kolejno: Jan Čačko (ze SLo-VILCo), Pavel Kreml (z CZeCH ILCo) oraz andrzej Piwowarski (z PoL-ILKo).

W spotkaniu uczestniczyło łącznie po-nad 100 osób. Kolejne spotkanie zapla-nowano w przyszłym roku w Czechach.

Prezydium Zarządu Głównego POL-ILKO

W trakcie Walnego Zgromadzenia De-legatów PoL-ILKo wybrano nowe władze stowarzyszenia. Skład nowego Prezydium Zarządu głównego PoL-ILKo przedstawia się następująco:

andrzej Piwowarski – prezes (Kraków) Janusz Drużycki – wiceprezes (Warszawa)

ewa maria Sawicka – sekretarz (Katowice)

Ryszard Lisek – skarbnik (Katowice) Dorota Kaniewska – członek zarządu (Warszawa)W skład głównej Komisji Rewizyjnej

wchodzą obecnie: Stanisław Puls – przewodniczący Irena Walczuk – zastępca przewodniczącego grażyna marczak – sekretarz Stanisław Bogdan – członek

Skład Sądu Koleżeńskiego stanowią: Zygmunt Bogacz – przewodniczący Bożena Kralka – zastępca przewodniczącego eugeniusz Kotlarski – sekretarz Stanisław majewski – członek Waldemar maniak – członek

Walne Zgromadzenie Delegatów POL-ILKO oraz Obchody XX-lecia Oddziału Regionalnego w Krakowie

W dniach 11-13 maja br. odbyły się w Krakowie dwa ważne spotkania: walne zgromadze-nie sprawozdawczo-wyborcze Polskiego Towarzystwa Stomijnego PoL-ILKo oraz obchody XX-lecia istnienia oddziału Regionalnego PoL-ILKo Kraków.

oprócz gości i delegatów z całej Polski, do Krakowa zawitały władze europej-skiego Stowarzyszenia Stomijnego (eoa – ang.: european ostomy association) w osobach: Ria Smeijers (prezes) oraz Jon Thorkelsson (skarbnik). Ważnym gościem spo-tkania był również Jan Čačko – prezes Słowackiego Stowarzyszenia Stomijnego SLoVILCo. Wizyta przedstawicieli europejskiego Stowarzyszenia Stomijnego związana była z przyzna-niem Polsce zaszczytu organizacji kongresu eoa w 2014 roku w Krakowie.

Wśród gości zaproszonych na obchody 20-lecia istnienia oddziału regionalnego PoL-ILKo w Krakowie był obecny jeden z twórców i pomysłodawców powstania od-działu, dr Henryk Sobański, który opowiedział o jego początkach w czasach, kiedy sprzęt

stomijny trafiał do Polski jeszcze w postaci darów z europy Zachodniej.

Podczas Walnego Zgroma-dzenia Delegatów PoL-ILKo przyjęto sprawozdanie z działalności PoL-ILKo za lata 2008-2012 oraz wy-brano nowe władze na ka-dencję 2012-2016.

Zarząd główny PoL-ILKo pragnie złożyć serdeczne podziękowania wszystkim, którzy wspierali działania Stowarzyszenia w czasie ostatniej 4-letniej kadencji Zarządu głównego.

XIX Ogólnoświatowa Konferencja Pielęgniarek Stomijnych (WCET)

W dniach 19-23 kwietnia br. w adelajdzie w australii odbył się 19. Kongres Światowej organizacji Pielęgniarek Stomijnych WCeT (ang. World Council of enterostomal Therapists).

W kongresie uczestniczyło około tysiąca pielęgniarek z 62 krajów całego świata. Kongres był doskonałą okazją do nauki, wymiany doświadczeń oraz poznania nowych technologii i rozwiązań w opiece stomijnej. W trakcie kongresu wygłoszono ponad sto referatów, a sesje podzielone były na trzy główne nurty tematyczne: opieka stomijna, leczenie ran i opieka szpitalna.

Kongres był też miejscem prezentacji osiągnięć firm sto-mijnych w zakresie opieki stomijnej i leczenia ran. firma ConvaTec była w tym roku platynowym sponsorem zjazdu. W czasie swojej sesji firma zaprezento-wała nowe narzędzie do oceny i klasyfikacji zmian skórnych wokół stomii SaCS oraz wyniki badania obserwacyjnego oSmoSe prze-prowadzonego we francji.

3

foT.

aRC

HIW

Um

Co

nVa

TeC

foT.

J.TR

effo

n

Na zdjęciu: Stoisko firmy ConvaTec podczas konferencji.

Na zdjęciu, od lewej: A. Piwowarski, D. Kaniewska, R. Lisek, E. Sawicka, J. Drużycki

Doniesienia

Kampania ConvaTec na rzecz efektywnego leczenia przewlekłych ran w Polsce

Problem przewlekłych ran dotyczy w Polsce ok. 500 tys. osób. Chorzy z owrzodzeniami goleni, odleżynami czy stopą cukrzycową często akceptują niską jakość życia, wynika-jącą z obecności niegojącej się rany.

firma ConvaTec zdecydo-wała się przeprowadzić inten-

sywną kampanię telewizyjną informującą społeczeństwo o możliwości efektywnego gojenia przewlekłych ran, szczególnie przy korzystnych zmianach refundacyjnych. opatrunki ConvaTec od stycznia 2012 r. dostępne są za 30-proc. odpłatnością.

Kampania propagowała stosowanie opatrunków ze srebrem jonowym na rany zainfekowane lub zagrożone infekcją – aQUaCeL® ag oraz opatrunek granuflex® jako efektywne wsparcie dalszego procesu gojenia się ran przewlekłych.

Skuteczność opatrunków aQUaCeL® ag i granuflex® w leczeniu różnego rodzaju ran przewlekłych potwierdzają wyniki opublikowanych badań oraz prac naukowych, a co najważniejsze, także miliony wyleczonych pacjentów na świecie.

Dzięki szerszemu zastosowaniu opatrunków specjalistycznych będzie można sku-tecznie pomóc znacznej grupie pacjentów cierpiących z powodu ran przewlekłych, a jednocześnie podnieść świadomość efektów leczenia nowoczesnymi metodami wśród specjalistów.

Rozszerzoną wersję spotu telewizyjnego można obejrzeć na stronie internetowej www.mojarana.pl. Serdecznie zachęcamy do odwiedzenia tego serwisu. Znaleźć tam można wiele informacji przydatnych dla pacjentów cierpiących z powodu przewle-kłych ran. Warto polecić tę stronę znajomym oraz rodzinie. W przypadku pytań do-tyczących problemów z trudno gojącymi się ranami oraz stosowaniem opatrunków ConvaTec prosimy dzwonić pod numer bezpłatnej linii informacyjnej: 800 120 093.

Program „Wielkie Powroty”

Celem programu „Wielkie Powroty”, który rozpoczęliśmy w Polsce w 2010 r., jest m.in. zwiększenie świadomości społecznej na temat życia osób ze sto-mią. Program ma zachęcać i inspirować przede wszystkim stomików, pomagać im w przezwyciężaniu bólu, frustracji i strachu. ma pokazywać, że z wyło-nioną stomią można żyć pełnią życia.

nasi bohaterowie to osoby, których życie, z powodu choroby, zmieniło się diametralnie. operacja bowiem z jednej strony ratuje życie, a z drugiej sprawia, że to życie staje się czasem niewyobra-żalnie trudne. możliwość podzielenia się z innymi swoimi troskami, ale też rado-ściami i zwycięstwami nad słabością cia-ła, jest dla wielu stomików źródłem siły, która jest im potrzebna, by przetrwać.

Program „Wielkie Powroty” jest pro-wadzony przez firmę ConvaTec we współpracy z Polskim Towarzystwem Stomijnym PoL-ILKo, Polskim Stowa-rzyszeniem Pielęgniarek Stomijnych oraz Polskim Klubem Koloproktologii. Wszystkie te organizacje działają dla dobra osób ze stomią, starając się uczulić społeczeństwo na ich bolączki i potrzeby.

Przypominamy, że trwa kolejna edycja programu „Wielkie Powroty”, a do uczestnictwa zachęcamy wszyst-kich zainteresowanych. aby wziąć udział w programie, należy czytelnie wypeł-nić kartę zgłoszeniową do programu i odesłać ją do Działu Pomocy ConvaTec do 30 września 2012 r.

Przypominamy adres : ConvaTec Polska Sp z. o.o., al. armii Ludowej 26, 00-609 Warszawa z dopiskiem: „Wielkie Powroty”. Czekamy na Państwa zgłoszenia!

Spotkania edukacyjne dla pielęgniarek stomijnychW maju bieżącego roku firma ConvaTec zorganizowała trzy regionalne spotkania

edukacyjne dla pielęgniarek stomijnych. Uczestniczyło w nich łącznie ponad 150 pielę-gniarek z całego kraju.

głównymi tematami spotkań były: płytki plastyczne Stomahesive – nowe na-rzędzie do oceny stanu skóry wokół stomii i monitorowania postępów lecze-nia zmian skórnych wokół stomii SaCS oraz problemy związane z seksualnością u osób po operacji wyłonienia stomii. Kolejne spotkania edukacyjne firma ConvaTec planuje na jesień br.

Jaki VAT na sprzęt stomijny?Wbrew wcześniejszym zapowiedziom, na wyroby medyczne nadal obowiązuje

dotychczasowa, 8-proc. stawka podatku VaT. Podwyżka tego podatku (do 9%) nastąpi najprawdopodobniej dopiero w 2013 r., chociaż brak jest w tej kwestii bardziej szczegóło-wych informacji.

4

foT.

aRC

HIW

Um

Co

nVa

TeC

55

W maju br. odbyła się konferencja szkoleniowa dla badaczy OSMOSE

Jak informowaliśmy już Państwa poprzednio, Polska jest jednym z krajów, w którym prowadzone jest prospektywne, wieloośrodkowe badanie medycz-ne oSmoSe.

Badanie to ma na celu naukowe potwierdzenie faktu, że stosowanie płytek plastycznych Stomahesive firmy ConvaTec istotnie wpływa na zmniejszenie częstotliwości występowania powikłań skórnych u osób po zabiegu wyło-nienia stomii oraz pozwala na poprawę stanu skóry u osób z już istniejącymi powikłaniami.

firma ConvaTec planuje włączenie do badania około 2 500 osób ze stomią na całym świecie, z których 300 osób to chorzy mieszkający w Polsce.

Badanie oSmoSe uzyskało w kwietniu stosowną opinię Komisji Bioetycz-nej w Poznaniu.

W dniach 14-15 maja br. odbyła się w Warszawie ogólnopolska konferencja szkoleniowa badaczy oSmoSe – pielęgniarek zaangażowanych w prowadzenie badania w swoich ośrodkach (jest ich aktualnie około czterdziestu).

na szkoleniu przypomniano wszystkie najważniejsze informacje dotyczące płytek plastycznych, przeprowadzono warsztaty dotyczące narzędzia SaCS (jest to narzędzie stosowane do oceny stanu skóry wokół stomii i monitoro-wania postępów leczenia zmian skórnych wokół stomii) oraz szczegółowo zaprezentowano i omówiono protokół badania oSmoSe wraz ze wszystkimi dokumentami, które będą wykorzystywane w jego trakcie.

Koordynatorem badania oSmoSe jest pani prof. dr hab. piel. maria Szew-czyk z Uniwersytetu medycznego w Bydgoszczy.

Zakończenie badania w Polsce planowane jest już na październik br., a wyniki tego badania zostaną opublikowane najprawdopodobniej już w przyszłym roku.

Nowa siedziba oddziału regionalnego POL-ILKO w Szczecinie

W dniu 20 kwietnia br. odbyło się uroczy-ste otwarcie nowej siedziby oddziału regio-nalnego PoL-ILKo w Szczecinie, na które zostali zaproszeni przedstawiciele urzędu miasta, moPR-u, PefRon-u, lekarze, przed-stawiciele firm stomijnych oraz przyjaciele Stowarzyszenia. nowa siedziba mieści się przy al. Jana Pawła II 42 w Szczecinie (wejście od ul. Śląskiej, I piętro). Znajdują się w niej biuro, sala konferencyjna oraz sala rehabili-tacyjna, z której regionalny zarząd PoL-ILKo jest szczególnie dumny

Spotkania w nowej siedzibie odbywają się w każdy wtorek, środę i czwartek w godzinach 11.00-13.00. Są one organizowane nie tylko dla członków PoL-ILKo, ale dla wszystkich stomików oraz ich rodzin. Podczas spotkań regionalni wolon-tariusze PoL-ILKo służą swoją wiedzą i pomocą. można również skorzystać z sali rehabilitacyjnej, w której znajdują się fotel masujący, mata ma-sująca, rowery stacjonarne i piłki. Warto po prostu przyjść tu na kawę lub herbatę i poroz-mawiać w miłym gronie, wypożyczyć książkę czy poczytać prasę.

Tych z Państwa, któ rzy nie są jeszcze naszymi prenumeratorami, a chcie li by systematycznie otrzy my wać ko lej ne nu me ry „na szej Tro ski”, pro si my o czy tel ne wypełnienie zamieszczonego poniżej ku po nu i ode sła nie go na ad res:

ConvaTec Pol ska Sp. z o.o., al. Armii Ludowej 26, 00-609 War sza wa.Tym z Państwa, któ rzy już wcześniej odesłali do nas wypełniony kupon prenumeraty „naszej Troski” i re gu lar nie otrzy mują kwar tal nik pocztą do domu, ży czy my miłej lek tu ry i pro si my o nie prze syłanie ko lej nych ku po nów.

Imię: Nazwisko:

Ulica:

Kod pocztowy: Miejscowość:

Data:

Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych przez firmę ConvaTec Polska Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie, al. armii Ludowej 26, w celach badania poziomu satysfakcji, wysyłania do mnie korespondencji (zawierającej m.in. materiały edukacyjne, zaproszenia na spotkania, informacje na temat nowych produktów, informacje na temat refundacji oraz ankiety), przesyłania informacji handlowych na adres mojej poczty elektronicznej, kontaktów telefonicznych, a także dla potrzeb wewnętrznych analiz statystycznych firmy. Jestem świadomy/a dobrowolności podania danych osobowych, a także przysługującego mi prawa dostępu do nich oraz ich poprawiania.

Nr domu: Nr lokalu:

TAK, PROSZĘ O BEZPŁATNE PRZESYŁANIE MI KOLEJNYCH EGZEMPLARZY MAGAZYNU

Telefon z numerem kierunkowym: Czytelny podpis:

Jeżeli chce Pan/Pani systematycznie otrzymywać bezpłatne egzemplarze magazynu „Nasza Troska”, uprzejmie prosimy o czytelne wypełnienie kuponu drukowanymi literami oraz odesłanie go na adres: ConvaTec Polska Sp. z o.o., al. armii Ludowej 26, 00-609 War sza wa.

Nr 3, 2012 (38)

55

Rozmowa z ...

6

Choć ma dopiero 37 lat, już wiele przeszedł w swoim życiu. nie jest mu łatwo, ale nie poddaje się. Paweł Staniewicz wierzy, że wiara czyni cuda. I tę wiarę stara się przekazywać innym, bo mimo choroby nie skupia się tylko na sobie. Pomaga tym, którzy mają podobne problemy.

Stomia to nie problem, gdy człowiek nie jest sam

Rozmawiała: Bożena Klukowska

foT.

Lo

ng

In W

aWRy

TKIe

WIC

Z

Bożena Klukowska: Historia Pana do-legliwości to pasmo nieszczęść. Długo nie mógł Pan uzyskać prawidłowej dia-gnozy i choroba postępowała z powodu braku odpowiedniego leczenia.

Paweł Staniewicz: Przeżycia miałem ciężkie, to prawda, ale dziś nie chcę już tego wspominać. Przyznaję, męczyłem się długo, ale jest w tym też dużo mojej winy, bo zwlekałem z pójściem do lekarza. Wiadomo – jak każdy facet.

objawy choroby pojawiły się kilka lat temu. na początku były problemy gastryczne, biegun-ki, zaparcia, bóle brzucha, nudności. Kto by na to zwracał uwagę?!

I tak sobie żyłem, lecząc się domowymi spo-sobami. niestety, nie były skuteczne: powoli opadałem z sił, chudłem. od lekarza dowie-działem się, że powodem tych objawów było wrzodziejące zapalenie jelita.

Początkowo leczono mnie sterydami, ale ja-kiejś szczególnej poprawy nie było widać. Tra-fiłem do gastroenterologa: dostałem kolejne sterydy – bez efektu.

B.K.: Jak doszło do postawienia pra-widłowej diagnozy?

P.S.: Pewnego dnia dostałem krwotoku i tra-fiłem do szpitala. Lekarze zatamowali krwotok, uznali, że nic poważnego się nie dzieje i chcieli mnie po paru godzinach wypisać. ale ja czułem, że coś ze mną jest nie tak. na szczęście inter-weniowała znajoma, która wymogła na leka-rzach, by mnie zatrzymali.

następnego dnia skierowano mnie na kolej-ne badanie, które dało jednoznaczny wynik: stwierdzono pęknięcie jelita spowodowane chłoniakiem jelita grubego.

Pawłem Staniewiczem, który ciężko chorował, ale odnalazł radość w wolności, jaką daje jazda na motorze.

Mimo wielu operacji i ciężkiej choroby, pan Paweł wygląda na zupełnie zdrowego człowieka. Nikt by nie przy-puszczał, że jeszcze niedawno leżał na stole operacyjnym.

7

foT.

aRC

HIW

Um

PRy

WaT

ne

foT.

Lo

ng

In W

aWRy

TKIe

WIC

Z

W ten sposób wreszcie wyjaśniło się, skąd pojawił się krwotok.

B.K.: To wtedy miał Pan operację wy-łonienia stomii?

niedługo po diagnozie trafiłem do Centrum onkologii. Tam usunięto mi prawie całe jelito grube i wyłoniono ileostomię.

niestety, jeszcze przez pół roku po operacji musiałem przechodzić chemioterapię. To było straszne przeżycie.

B.K.: Operacja wyłonienia stomii zmienia ludzkie życie. Jak się Pan czuł?

P.S.: Paradoksalnie nie najgorzej. Byłem już bardzo wyczerpany chorobą. Cieszyłem się, że żyję. Jak się dowiedziałem, że mam chło-niaka, sądziłem, że to wyrok śmierci. Stomia to nie takie straszne rozwiązanie.

Potem wprawdzie nie byłem już tak pozytyw-nie nastawiony do życia, ale zaraz po operacji to po prostu cieszyłem się, że nadal tu jestem.

B.K.: Jak Pan sobie radził ze stomią? P.S.: Bardzo dobrze! nie miałem trudności

z pielęgnacją. Stomia była dobrze wyłoniona, pielęgniarki dokładnie i w miły sposób wyja-śniły mi, co mam robić.

Problemem było to, że proces gojenia nie przebiegał poprawnie. Poza tym, miałem szu-my w uszach i bóle głowy, które są podobno efektem chemioterapii.

Te świsty w uszach nadal mi nie przeszły. nawet teraz, gdy z Panią rozmawiam, to je słyszę. Po prostu musiałem się do nich przy-zwyczaić. Wygląda na to, że nie da się ich tak łatwo pozbyć.

B.K.: Nie tylko szum w uszach pozo-stał. Problemy zdrowotne także...

P.S.: niestety tak. W zeszłym roku miałem drugą operację – usunięto mi resztki jelita i oczyszczono śluzówki. To było konieczne, bo wciąż utrzymywał się stan zapalny.

Prawdopodobnie czeka mnie jeszcze kolejna operacja – usunięcie zwieracza.

Do tego wszystkiego dołączyła się plami-ca – pękają mi naczynia krwionośne. I czasa-mi jestem taki słaby, że nie mogę wstać.

B.K.: A jednak znajduje pan siły, żeby działać w Polskim Stowarzyszeniu Sto-mijnym. Pomagać jako wolontariusz

w Centrum Onkologii i pocieszać tych, którzy po operacji obudzili się ze stomią...

P.S.: mnie stomia już nie przeraża, dość szybko ją zaakceptowałem, opanowałem, ale wielu chorych nie może się z nią pogodzić.

Cierpią, izolują się od ludzi, rezygnują z aktyw-ności – nie mogą zaakceptować nowej rzeczy-wistości. no więc pomagam im w tym. mówię, że stomia nie musi być przeszkodą w prowadze-niu normalnego życia, w realizowaniu marzeń.

B.K.: Pan nie zrezygnował ze swojej pasji – jazdy na motorze?

P.S.: Początkowo tak, ale szybko do niej wróciłem. Jestem oczywiście bardziej ostrożny niż kiedyś, ale przyjemność mam taką samą. Zresztą podczas jazdy raczej cierpię z powodu stawów, niż niewygód związanych ze stomią.

Poza tym wróciłem do przyjaciół. Spotyka-my się regularnie i to jest jeden z elementów mojego powrotu do normalności.

a jeśli chodzi o stomię, to teraz dostęp-ny jest tak dobry sprzęt stomijny, tak do-bre środki do jej pielęgnacji, że można sobie nieźle radzić.

B.K.: Czyli żadnych ograniczeń? P.S.: no nie, muszę przestrzegać diety. Jem

częściej, ale mniej. Unikam roślin strączkowych, więc podczas spotkań ze znajomymi nie za-wsze mogę jeść wszystko to, co oni. nie piję też napojów gazowanych.

B.K.: A marzenia? Spełniają się?P.S.: Powoli. Chcę jak najdłużej cieszyć się

życiem bez bólu, bez cierpienia. I ułożyć sobie znów życie osobiste. To wszystko.

Motocykl to duma i radość pana Pawła. Wiele czasu musiało upłynąć, zanim mógł znów na niego wsiąść. Teraz cieszy się z każdej chwili spędzonej w drodze.

Choć przeszedł tak wiele, nadal potrafi się uśmiechać, a pogodą ducha obdarowuje innych, pomagając w sto-warzyszeniu stomijnym.

8

Pielęgnacja stomii

46 Co to są wczesne miejscowe chirurgiczne powikłania

stomii? (c.d.)

Krwawienie z błony śluzowej stomiiBłona śluzowa jelita (a więc i stomii) jest bardzo

bogato unaczyniona. Powierzchowne krwawienie z błony śluzowej (patrz: zdj. 1) jest więc zjawiskiem dość powszechnym w każdym typie stomii i zu-pełnie niegroźnym.

Spowodowane jest ono najczęściej wysychaniem i późniejszym pękaniem śluzówki lub mikroura-zami – podrażnieniem przez sprzęt stomijny lub nieostrożnymi zabiegami pielęgnacyjnymi.

Krwawienie może być zatrzymane przez lekkie uciśnięcie krwawiącego miejsca palcem lub gazikiem.

Pielęgnacja stomii w pytaniach i odpowiedziach (cz. XIV)

mgr Urszula Sobczakpielęgniarka stomijna, pracuje w Poradni

Stomijnej przy oddziale Klinicznym Chirurgii ogólnej, Chirurgii

onkologii gastroenterologicznej i Chirurgii Plastycznej Um w Poznaniu

Jeżeli z krwawieniem z błony śluzowej stomii mamy do czynienia systematycznie, do wcześniej wspomnianego gazika, którym uciskamy stomię, można włożyć kostkę lodu lub zmoczyć go w bar-dzo zimnej wodzie. Krwawienie powinno przestać się pojawiać.

Do poważniejszych krwawień ze śluzówki sto-mii dochodzi rzadko. Jeżeli jednak takie się zdarzy, należy starać się je zatrzymać zgodnie z powyższy-mi wskazówkami, a jeśli to nie pomoże, zgłosić się do poradni, gdzie zostanie zatrzymane przez zało-żenie opatrunku hemostatycznego.

Złe umiejscowienie stomiiWyłonienie przez chirurga stomii w złym miejscu,

np. w fałdzie brzusznym lub w miejscu dla pacjen-

ta niewidocznym (patrz: zdj. 2), skazuje stomika na liczne problemy i niepotrzebne cierpienie, które towarzyszyć mu będą przez cały czas posiadania stomii. Dlatego tak ważne jest, aby w szpitalu, jeszcze przed operacją, lekarz lub pielęgniarka zawsze wy-znaczali miejsce wyłonienia przyszłej stomii. Jest to możliwe przed wszystkimi planowanymi zabiegami.

Wyznaczanie miejsca wyłonienia stomii wykonuje się w trzech pozycjach – stojącej, leżącej i siedzącej.

Przy złym umiejscowieniu stomii, jej prawidłowa pielęgnacja jest bardzo utrudniona, często wręcz niemożliwa, a towarzyszące powikłania skórne są regułą. Brak widoczności i „otoczenie” stomii (np. fałd brzuszny, blizny, itp.) znacznie utrudniają zabiegi pielęgnacyjne i skuteczne mocowanie jakie-gokolwiek rodzaju sprzętu stomijnego. To z kolei

foT.

g. m

aJeW

SKa

foT.

U. S

oBC

ZaK

Poniżej prezentujemy Państwu kolejną część porad dotyczących pielęgnacji stomii. Zostały oneopracowane w postaci pytań i odpowiedzi i są numerowane w kolejności ich ukazywania się od początku cyklu. mamy nadzieję, że uda się nam w ten sposób przekazać Państwu najważniejszeinformacje i wyjaśnić najczęściej pojawiające się wątpliwości dotyczące tego zagadnienia. gorąco zachęcamy do nadsyłania własnych pytań, które pozwolą wzbogacić nasze opracowanie.

Zdjęcie 1. Krwawienie z błony śluzowej stomii. Zdjęcie 2. Stomia w fałdzie skórnym.

9

prowadzi najczęściej do podciekania treści jelitowej (lub moczu – w przypadku urostomii) pod płytkę, powodując zapalenie skóry. Skutkuje to dalszymi utrudnieniami w pielęgnacji i zaopatrzeniu stomii.

Wciągnięcie stomiiWciągnięcie (retrakcja) stomii polega na stop-

niowym zagłębieniu się stomii w głąb ciała, poniżej poziomu powierzchni skóry (patrz: zdj. 3).

może być ono efektem niedostatecznego „uwol-nienia” jelita w trakcie operacji, a co za tym idzie, jego nadmiernego napięcia po pionizacji pacjenta. Inną częstą przyczyną wciągnięcia stomii jest jej wcze-śniejsza martwica.

Wciągnięcie stomii (podobnie jak jej umiej-scowienie na brzuchu w niewłaściwym miejscu) w znacznym stopniu utrudnia jej pielęgnację i właściwe zaopatrzenie w sprzęt stomijny. Ponie-waż otwór stomii znajduje się przy tym powikłaniu na dnie lejowatego zagłębienia skóry, bardzo utrud-nia to mocowanie sprzętu stomijnego i prowadzi do nawracających powikłań skórnych.

Wciągnięcie stomii może także pojawić się jako powikłanie późne – zdarza się to często u osób, które przybierają po operacji na wadze, zwiększając w ten sposób grubość ściany jamy brzusznej (dotyczy to przeważnie osób z chorobami zapalnymi jelit).

Wciągnięcie stomii znacznego stopnia wymaga ponownej operacji chirurgicznej.

Wciągnięcie stomii jest powikłaniem, które znacz-nie częściej dotyczy ileostomii niż kolostomii. Wśród urostomików praktycznie nie występuje.

Wpadnięcie stomiiniedostateczne „uwolnienie” jelita w trak-

cie operacji może prowadzić nie tylko do

niedokrwienia, martwicy i wciągnięcia stomii, ale także do bardzo groźnego powikłania, jakim jest wpadnięcie stomii (patrz: zdj. 4). Drugim powodem wpadnięcia stomii może być wcześniejsza martwica stomii, o której pisaliśmy w poprzednim numerze.

Wpadnięcie stomii wymaga pilnej interwen-cji chirurgicznej, ponieważ może ono prowadzić do przedostania się treści kałowej do jamy otrzewno-wej i rozwoju ostrego, rozlanego zapalenia otrzew-nej, które zagraża życiu pacjenta.

Wpadnięcie stomii jest powikłaniem dotyczącym głównie kolo- i ileostomii.

Zakażenie okołostomijne

S p o w o d o w a n e może być nieprawi-dłowym założeniem szwów, które mocu-ją stomię do skóry, brakiem zachowania zasad aseptyki około-operacyjnej, krwiakiem lub zaciekaniem treści jelitowej w okolicę ze-spolenia skórno-jelito-wego. W następstwie tego może dojść do zakażenia tkanki pod-skórnej i skóry wokół przetoki lub pojawienia się ropnia.

Zakażenie objawia się bolesnością, zaczer-wienieniem i opuchlizną

foT.

m. B

oCH

eńSK

a

foT.

B. W

aLCZ

yńSK

afo

T. a

. Śm

IŻeW

SKa

w okolicy stomii (patrz: zdj. 5). może także pojawić się widoczny wysięk ropny.

W zakażeniu okołostomijnym wymagane jest staranne leczenie miejscowe: oczyszczanie okolicy stomii nawet kilka razy dziennie oraz antybioty-koterapia doustna. W przypadku ropnia, oprócz antybiotykoterapii, konieczne jest leczenie chirur-giczne – nacięcie i drenaż ropnia.

W wielu przypadkach następstwem zakażenia okołostomijnego są rozległe zmiany bliznowa-te znacznie zniekształcające stomię i jej okolice, co bardzo utrudnia pielęgnację i zaopatrzenie w sprzęt stomijny.

Zdjęcie 5. Zakażenie okołostomijne.

Zdjęcie 4. Wpadnięcie stomii.

Zdjęcie 3. Wciągnięcie stomii.

Dietetyk radzi

10

Kontynuujemy cykl artykułów o tłuszczach. Są one niezbędne dla naszego zdrowia, dlatego chcemy zaprezentować Państwu jak najobszerniejszy ich przegląd. Przyjrzyjmy się tłuszczom roślinnym – zawierają wiele cennych substancji, dlatego warto wprowadzić je do naszej diety.

Tłuszcze w naszej kuchni.Właściwości i zastosowanie (cz. II)

Tłuszcze roślinne wykorzystywane są jako tłuszcze jadalne, ale także jako składniki ko-smetyków, a niektóre z nich jako środki lecz-nicze (np. olej z wiesiołka, olej migdałowy, oliwa z oliwek, olej lniany, olej sezamowy). Stosuje się je także jako surowce do pro-dukcji materiałów lakierniczych, malarskich i impregnacyjnych (olej lniany), a także do produkcji paliw.

Olej rzepakowy Każda gospodyni domowa zna ten popularny

olej, a większość z nas używa go codziennie. nadaje się do smażenia, gotowania, ale – jak

każdy olej – przede wszystkim do spożywa-nia na zimno, np. jako dodatek do sałatek czy na chlebie. można go przechowywać dłużej niż inne oleje, gdyż zawiera znaczne ilości polifenoli, które zapobiegają jełczeniu.

W porównaniu z innymi olejami, olej rzepakowy ma jeden z najniższych pozio-mów kwasów tłuszczowych nasyconych, ale za to bardzo wysoki poziom kwasów jed-nonienasyconych oraz jedną z najwyższych

wśród olejów zawartość pożądanego kwa-su omega-3.

Jednak najsilniejszym z atutów oleju rze-pakowego jest optymalny stosunek kwa-sów omega-6 do omega-3 (2:1) – stąd uważany jest on za najlepszy z tłuszczów w profilaktyce chorób serca oraz najbardziej wartościowe źródło nienasyconych kwasów tłuszczowych dla małych dzieci.

W przemyśle kosmetycznym wykorzystywa-ny jest jako olejek do pielęgnacji ciała, do masażu

i do kąpieli. Z powodzeniem stosowa-ny jest także w kremach i mleczkach przeznaczonych dla skóry suchej, mieszanej, dojrzałej, źle ukrwionej i wrażliwej.

Używany jest także w kosme-tykach przeciwsłonecznych, gdyż posiada naturalny współ-

czynnik ochronny przed słoń-cem oraz w preparatach

do pielęgnacji suchych wło-sów i suchej skóry

głowy.

anna Lewicka-Pawlakkonsultacja dr inż. agata gaździńska

Poradnia Psychodietetyczna afrotena

SKARBY W TŁUSZCZACH – KWASY OMEGAkwasy omega-3 – obecność kwasów ome-ga-3 w diecie jest niezbędna dla prawidło-wego rozwoju układu nerwowego, co jest szczególnie ważne dla niemowląt i dzieci.Wśród dzieci, którym podawano regularnie kwasy omega-3, zaobserwowano lepszy roz-wój psychoruchowy, lepsze wyniki w nauce, jak również lepszą ostrość widzenia. Kwasy te stymulują odporność, chronią przed chorobami serca i zmianami miażdżycowymi w tętnicach, mają właściwości przeciwzapalne oraz zapobiegają cukrzycy typu II i pewnym nowotworom. Są również ważne w przypadku osób odchudzających się. U osób systema-tycznie spożywających potrawy zawierające kwasy omega-3 stwierdza się ubytek masy tłuszczowej ciała.kwasy omega-6 – Regulują funkcjonowanie komórek nerwowych w mózgu, warunkują prawidłowy wzrost i rozwój, wspomagają układ rozrodczy, pomagają w walce z aDHD, anoreksją, menopauzą, alergią, cukrzycą, nowotworami, chorobami oczu i pozwalają utrzymać prawidłowy stan kości.

foT.

Ing

Imag

e

11

extra virgin jest tłuszczem najwyższej jako-ści pozyskiwanym z pierwszego tłoczenia w temperaturze nie przekraczającej 40°C. Taką oliwę stosujemy na zimno do sałatek i jej nie podgrzewamy. Powinna być sprze-dawana i przechowywana w szklanych butel-kach ciemnego ko-loru. oliwa z dru-giego tłoczenia jest bardziej zie-lona i ma wy-razisty smak. Ta z kolei jest polecana do smażenia oraz gotowa-nia. Po otwarciu przechowuje się ją przez 8-10 miesięcy.

Olej z pestek winogron

Pestki winogron to prawdziwe kapsułki zdrowia. Dzięki niezwykle niskiej zawartości tłuszczów nasyconych, przy jednocześnie bar-dzo wysokim poziomie tłuszczów wielonie-

nasyconych, olej z nich tłoczony jest jedy-nym w swoim rodzaju naturalnym lekiem przeciwko miażdżycy i chorobom serca.

Z powodu wysokiej zawartości wi-taminy e, jest popularnym składnikiem kremów i balsamów odmładzających.

olej ten jest szczególnie polecany do gotowania, smażenia mięs i warzyw oraz jako dodatek do sałatek. Jego pod-

stawową zaletą w kuchni jest niepo-równywalna z żadnym innym olejem właściwość zachowywania naturalne-go smaku składników potraw, które usmażone na oleju z pestek wino-gron nie przejdą obcym aromatem, a przede wszystkim nie będą miały

tłustego posmaku.

Olej lniany otrzymywany jest poprzez

tłoczenie na zimno dojrzałych nasion lnu.

Zawiera dużo kwasów ome-ga-3 chroniących nas przed no-wotworami, chorobami serca, za-burzeniami odporności i rozwoju oraz chorobami układu nerwowe-go. nie należy używać oleju lnia-

nego do smażenia, gdyż zawarte w nim nienasycone kwasy tłusz-

czowe utleniają się pod wpływem wysokiej temperatury. niestety,

Olej słonecznikowy Jest uzyskiwany z nasion tej rośliny. ma kolor jasnożółty i wykorzystywany jest

do gotowania (np. jako dodatek do kapusty), duszenia, można go również stosować do za-prawiania sałatek.

nie należy go ogrzewać powyżej tempera-tury 100°C, więc nie nadaje się do pieczenia i długiego smażenia. Zawiera największe ilości witaminy e spośród wszystkich olejów, jest również bogaty w wielonienasycone kwasy tłuszczowe (szczególnie w kwasy omega-6). najlepiej przechowywać go w niskiej tempe-raturze, aby zachować jak najdłużej jego war-tości odżywcze.

Oliwa z oliwekJest tłuszczem roślinnym pozyskiwanym

z oliwek metodą tłoczenia. ma zielonkawy kolor, łagodny i świeży zapach. moda na jej stosowanie przywędrowała do nas z krajów śródziemnomorskich, gdzie jest nieodłącznym elementem kuchni narodowej. oliwa z oliwek

W KOSMETYCEOdżywka do włosów z siemienia lnianegoSiemię lniane można wykorzystać do przygo-towania odżywki. Trzy łyżki nierozgniecionych nasion siemienia zalewamy wrzątkiem, a następnie przecieramy przez sito, by masę oddzielić od resztek. Śluz nakładamy na czy-ste włosy na kilka minut, po czym dokładnie spłukujemy.Maska odżywcza na dłoniena pękający naskórek na dłoniach oraz prze-suszoną i podrażnioną skórę można wykonać okład z lnianej papki. najpierw musimy przygotować papkę: ¼ szklanki mączki lnianej wymieszać z 1 łyżką oleju lnianego lub oliwy z oliwek. Do pap-ki trzeba stopniowo dodawać ciepłą wodę i mieszać, aż masa stanie się jasna. Wtedy nalewamy ją do miski i moczymy w niej dłonie przez kwadrans. Potem dło-nie płuczemy ciepłą wodą, wycieramy lek-ko do sucha i wcieramy w nie kilka kropli oleju lnianego.

kwasy omega-3 szybko tracą swe właściwości na drodze utleniania, stąd krótka przydatność oleju lnianego do spożycia i konieczność prze-chowywania go w określonych warunkach: w ciemnej szklanej butelce, szczelnie zakrę-conej, umieszczonej w lodówce lub w zimnej piwnicy. oznaką zepsucia oleju jest gwałtowna (w ciągu ok. 24-48 godzin) zmiana jego za-pachu (na zjełczały) oraz smaku (z typowe-go lnianego na bardzo gorzki). Polecany jest do sałatek i twarogów.

foT.

Ing

Imag

e

Psycholog radzi

12

akceptacja ze strony innych jest bardzo silną potrzebą człowieka. okazuje się, że jesteśmy w stanie dużo poświęcić, by wzbudzić w kimś sympatię. Jednak czasami, choć powinno to być proste, nie wiemy, co zrobić, by ludzie, na których nam zależy, po prostu nas polubili.

Kilka sprawdzonych sposobów, by być lubianym

mgr psych. edyta Żółtowska

foT.

Ing

Imag

e

Kwestia akceptacji i pozytywnych emocji pomiędzy ludźmi fascynuje także naukowców, którzy już wiele lat temu postanowili zbadać ten niezwykle ciekawy temat. eksperymenty pozwoliły psychologom społecznym określić, co sprawia, że ludzie lubią się wzajemnie lub odczuwają wobec siebie niechęć. Wyniki tych badań opisał szczegółowo elliot aronson, amerykański psycholog społeczny w książce „Człowiek – istota społeczna”. Jego wnioski są nadal aktualne, choć eksperymenty były przeprowadzane dziesiątki lat temu.

Gdy w grupie przyjaciół znajduje się wiele osób, dużo łatwiej można rozładować napięcia i zapobiec konfliktom.

Prosta recepta na sympatięna pierwszy rzut oka wszystko wydaje się

proste. musimy tylko chwalić osoby, z któ-rymi chcemy się zaprzyjaźnić, udawać, że mamy podobne poglądy, zgadzać się z nimi w różnych sprawach, interesować się tymi zagadnieniami, którymi one się interesują, a do tego zapewniać im miłe spędzanie czasu w naszym towarzystwie.

Jeśli jeszcze jesteśmy dość atrakcyjni fi-zycznie i umiemy zaimponować swoimi umie-jętnościami lub wiedzą – przyjaźń mamy

zapewnioną. ale czy na pewno? Ten prze-pis wydaje się zbyt prosty. Przyjrzyjmy się zatem, gdzie kryją się pułapki.

Bezinteresowność w cenieoczywiście, że wszyscy lubią być po-

dziwiani i doceniani. ale to nie znaczy, że bezkrytycznie przyjmują czyjeś pochwały. Badania pokazały, że brak wiarygodności potrafi zniweczyć nawet silną więź między ludźmi. gdy osoby, które chwalimy, odkry-ją, że komplementy mają wywołać jakąś

13

foT.

Ing

Imag

e

konkretną reakcję – sympatia do chwalącej osoby znika. Jaki z tego wniosek? Chwalmy z umiarem.

Podobnie jest z przysługami. Z pewnością zdobędziemy czyjąś sympatię, jeśli będziemy proponować pomoc i wyświadczenie jakiejś przysługi. Lubimy bowiem tych, którzy starają się być pomocni. ale uwaga! Jeśli dana osoba zauważy, że nasze starania mają ukryty cel, którym jest zbliżenie się do niej – szanse na bliskość maleją. Co zatem robić? Pomagać, ale w granicach rozsądku.

ale wyświadczanie przysług może pełnić, według zespołu aronsona, bardzo ciekawą rolę w procesie zdobywania przyjaciół. nie chodzi jednak o to, by komuś wyświadczyć przysługę, ale żeby skłonić daną osobę, by zrobiła coś dla nas. To nie musi być wielka rzecz, raczej mała, drobna sprawa do zała-twienia. najważniejsze, by ta osoba nie mogła się wykręcić i musiała spełnić naszą prośbę.

Jak to działa? Bardzo prosto, jak twier-dzi aronson.

otóż, jeśli ktoś na przykład zrobi nam za-kupy, wyniesie śmieci czy zapłaci rachunki, podświadomie będzie szukał powodów, dla których poświęcił nam energię i czas. a że najczęstszym powodem tego, że ludzie robią coś bezinteresownie dla innych jest sympa-tia, łatwo dojść do wniosku, że lubimy kogoś komu pomagamy. Jeśli więc zależy nam na

czyjejś sympatii, poprośmy tę osobę, by wy-świadczyła nam drobną przysługę.

Wolimy takich jak myLubimy ludzi inteligentnych, profesjonal-

nych, elokwentnych – pod warunkiem, że nie są zbyt idealni. Takie doskonałe osoby wywołują w nas poczucie niższości i sprawiają, że tracimy pewność siebie.

Jeśli więc chcemy, by ludzie nas lu-bili, nie starajmy się być ekspertami od wszystkiego, nie udzielajmy rad z miną mędrca i nie prezentujmy całej życiowej mądrości podczas pierwszego spotkania. nie ma sensu również głośno chwalić się osiągnięciami i sukcesami. To, zamiast zyskać nam sympatię, skutecznie ich od nas oddali.

Jeśli jednak już popełniliśmy ten błąd, mamy szansę go naprawić. Wystarczy, że pokażemy „ludzką” twarz.

Jak to zrobić? gdy przytrafi nam się ja-kaś wpadka, np. oblejemy się herbatą, nie tłumaczmy się, że takie rzeczy nam się nie zdarzają, ale z uśmiechem na ustach zażar-tujmy, że niezła z nas gapa. Ludzie uznają,

że jesteśmy swojscy, zwykli, a więc i bardziej sympatyczni.

Niezastąpiona przyjaźńSiła wspólnoty poglądów jest ogromna.

otóż kiedy lubimy kogoś, z góry zakładamy, że myśli on podobnie do nas, lubi podobne rzeczy, ceni podobne wartości.

natomiast gdy spotykamy nowego czło-wieka, o którym wiemy, że ma podobne do naszych poglądy, jesteśmy przekonani, że z pewnością by nas polubił, gdyby nas poznał (co oczywiście nie musi być praw-dą!). Tak bardzo lubimy być lubiani, że jeśli czujemy sympatię do kogoś o odmiennych od naszych poglądach i sympatia ta jest od-wzajemniona, jesteśmy w stanie darować nowemu znajomemu „błędne” przekonania. Dlaczego? Bo zakładamy, że skoro różni się od nas w postrzeganiu świata, a mimo to nas lubi, to musimy być zupełnie wyjątkowi. Jednym słowem, jesteśmy w stanie przymknąć oko na niedociągnięcia innych, jeśli dają nam oni pretekst do podbudowania własnej sa-mooceny.

5 magicznych sztuczek, dzięki którym nas polubiąUśmiechajmy się! niby oczywiste, ale tak często o tym zapominamy. Uśmiech spra-wia, że jesteśmy postrzegani jako osoby życzliwe i otwarte, a któż takich nie lubi?

Słuchajmy uważnie. Ludzie mają potrzebę mówienia o sobie, a rzadko znajdują słucha-czy. Wzbudzimy sympatię, gdy zamiast opo-wiadać o sobie, cierpliwie posłuchamy.

Patrzmy w oczy. Kontakt wzrokowy daje poczucie bliskości i przekonuje, że nie mamy nic do ukrycia.

mówmy dobrze o ludziach. Jeśli zaczniemy obmawiać koleżankę z pracy, nowo pozna-na osoba pomyśli, że jej też to grozi, gdy tyl-ko się odwróci.

Poszukajmy jasnych stron. Uwielbiamy na-rzekać. ale czasem warto dostrzec pozytywy i głośno o nich powiedzieć. Ludziom brakuje nadziei i optymizmu, podarujmy go innym w czasie rozmowy.

Im bardziej ktoś nas lubi, tym bardziej my go lubimy. I w taki sposób zacieśniamy sympatię, aż rodzi się przyjaźń.

Kącik medyczny

14

Boli nas głowa: bierzemy jedną tabletkę, potem kolejną ze starych zapasów, a na koniec naszestałe lekarstwa na cukrzycę i nadciśnienie. okazuje się, że szkód z bezrefleksyjnego przyjmowanialeków może być więcej niż pożytku.

Interakcje lekowe

lek. med. marcin Pustkowskispecjalista medycyny rodzinnej

farmaceutyki wchodzą ze sobą w liczne za-leżności (zwane fachowo interakcjami), tworząc sieć, w której pogubić się może zarówno lekarz, jak i farmaceuta. Jeśli leczymy się u kardiologa, diabetologa, ortopedy i wpadamy raz na pół roku do lekarza rodzinnego, który także prze-pisuje nam jakieś specyfiki, musimy pomyśleć o tym, że wchodzą one między sobą w pewne interakcje – często szkodliwe dla organizmu. ale niekorzystny wpływ na organizm mogą mieć także interakcje leków z niektórymi pokarmami.

Rozwiązaniem, które mogłoby uchronić nas przed niekorzystnymi interakcjami leków, byłoby informowanie wszystkich lekarzy, do których chodzimy, o przyjmowanych lekach. Jednak praktyka pokazuje, że pacjenci pamiętają głównie o lekach na receptę, ale o okazjonalnie zaży-wanej polopirynie czy paracetamolu już nie. a nawet jeśli przypomną sobie o wszystkich środkach przeciwbólowych, które ostatnio przyjmowali, zazwyczaj nie myślą o tym, by powiedzieć lekarzowi o suplementach diety (witaminach, makroelementach) czy środ-kach ziołowych.

Specyfików dostępnych bez recepty, reklamo-wanych w telewizji i prasie jest mnóstwo:środki przeciwbólowe, leki na zgagę czy tabletki na alergię. a my, Polacy, jesteśmy na reklamy nie-zmiernie wrażliwi i znajdujemy się w czołówce europejskich narodów „konsumujących” leki tzw. oTC, czyli wydawane w aptece bez recepty.

lekami a niektórymi produktami żywnościo-wymi jest zakłócenie wchłaniania leku. Pożywienie może spowolnić wchłania-nie leku, zmniejszyć je, ale również zwiększyć. Zdarza się także, że to, co jemy wpływa na metabolizm leku już po jego wchłonię-ciu w jelitach, a nawet na jego wydalanie przez nerki. Z powodu interak-cji z pokarmami należy wziąć pod uwagę opisane poniżej współzależności.

nie należy jednocześnie przyjmować jed-nego z antybiotyków – tetracykliny (Tetra-cyclinum TZf) – oraz mleka i nabiału. Tetra-cyklina (oraz antybiotyki z jej grupy) wiąże się bowiem z zawartym w nabiale wapniem, co uniemożliwia wchłanianie leku z jelit. Potocznie uważa się, że picie jogurtu z ży-wymi kulturami bakterii jest wskazane, jed-nak lepiej jest robić to dopiero po zakoń-czeniu leczenia. W trakcie leczenia można przyjmować natomiast kapsułki zawierające

foT.

Ing

Imag

e

(risedronian – Actonel, Norifaz, Risendros; alendronian – Alenato, Alendran, Alendrogen, Alendronate Arrow, Alendronat-ratiopharm, Alendronatum Farmacom, Fosamax, Oste-max, Ostenil, Ostodronic, Ostolek, Sedron; kwas ibandronowy – Bondronat, Bonviva). nie należy ich przyjmować podczas posiłku, a nawet z sokiem, kawą czy wodą mineralną. Powinno się zażyć tabletkę co najmniej pół go-dziny przed jedzeniem. natomiast połykanie tabletek zawierających żelazo w towarzystwie szklanki soku z cytrusów jest bardzo korzystne – witamina C zawarta w tych owocach zwiększa wchłanianie pierwiastka.

osoby stosujące leki przeciwzakrzepowe (patrz: Tabela) powinny unikać zielonych wa-rzyw liściastych (brokułów, szpinaku, bruksel-ki, kapusty włoskiej) zawierających duże ilości witaminy K, która ma przeciwne do tych środ-ków działanie.

Jednym z częściej przytaczanych przykła-dów wpływu diety na leki jest wpływ alkoholu. farmaceutyków, z którymi nie powinniśmy go

foT.

Ing

Imag

e

Zamiast pastylek – owoce i warzywa jako łatwo przyswajalne źródło witamin.

Poniżej opiszemy niektóre z najważniejszych zależności pomiędzy lekami, a innymi środkami kupowanymi na receptę lub bez, suplementami diety oraz składnikami pożywienia.

Leki a pokarm najczęściej występującą interakcją między

żywe kultury bakteryjne – chodzi o pomoc w odbudowie zniszczonej przez lek flory bakteryjnej w jelitach.

Innym przykładem są przepisywane leki do-ustne na osteoporozę, zwane bisfosfonianami

15

łączyć jest tak dużo, że nie ma sensu ich wy-mieniać. najlepiej po prostu nie pić alkoholu w tym samym okresie, kiedy przyjmujemy leki.

alkohol hamuje pracę ośrodkowego układu nerwowego (czyli głównie mózgu). Jeśli przyjmu-jemy inne środki o takim działaniu (np. uspoka-jające czy nasenne), efekt hamujący potęguje się i nawet odrobina alkoholu może być szkodliwa.

Innym napojem często oskarżanym o zły wpływ na leki jest sok grejpfrutowy.

Z sokiem tym powinniśmy uważać głów-nie przy niektórych antagonistach wapnia (stosowanych w chorobach układu krążenia) – z sokiem grejpfrutowym „kłóci się” należąca do nich nifedypina – Cordipin retard i nimodypina – nimotop S, środki obniżające stężenie choleste-rolu (atorwastatyna, lowastatyna, simwastatyna (patrz: Tabela), cyklosporyna, przeciwlękowy bu-spiron (Spamilan), przeciwdepresyjna sertralina (patrz: Tabela) i przeciwalergiczna feksofenadyna (fexofast, fexogen, Telfast, Telfexo).

Leki a suplementy diety i środki ziołowe

na Zachodzie ponad połowa dorosłych osób regularnie stosuje suplementy diety. W Polsce ta liczba może być nawet większa.

Suplementy diety to środki zawierające witami-ny, minerały, aminokwasy, ale także zioła i inne środki roślinne stosowane w celu uzupełnienia (suplementacji) naszej diety o cenne składniki odżywcze. nie traktujemy ich jako potencjal-nego niebezpieczeństwa i najczęściej w ogóle nie wspominamy o nich lekarzowi.

Przyjmując witaminę e (i inne preparaty wie-lowitaminowe ją zawierające) musimy zwracać szczególną uwagę na wspomniane leki przeciw-zakrzepowe (zwane popularnie „rozrzedzającymi krew”), ponieważ witamina ta może potęgować działanie tych farmaceutyków i wywołać krwawienie.

Dobrze poznany jest wpływ dziurawca na wątrobę – pobudza on mianowicie enzy-my wątrobowe, które metabolizują inne leki.

W ulotkach możemy znaleźć wiele cennych informacji nie tylko dotyczących działania danego leku,ale także interakcji z innymi specyfikami.

foT.

Ing

Imag

e

Przestrzeganie zaleceńZ interakcjami leków ma także związek po-wszechny brak stosowania się pacjentów do zaleceń dotyczących ich przyjmowania. Przyjmując równocześnie dwa leki (albo lek i witaminę czy zioło), które „kłócą się” ze sobą, zwiększamy prawdopodobieństwo wystąpienia działań ubocznych. To z kolei jest jedną z głównych przyczyn odstawiania leków przez pacjentów. Inną jest ich cena oraz prze-konanie, że nie działają. To ostatnie związane jest z naturą chorób przewlekłych, w których leki przyjmowane są najczęściej. Cukrzyca i nadciśnienie nie bolą i mogą przez długi czas nie dawać żadnych dolegliwości. Pacjent uwa-ża więc, że nie ma sensu brać leku, bo nie widzi bezpośrednio efektów jego działania.

Szacuje się, że 45-55% pacjentów otrzymu-jących lek na receptę nie przyjmuje go zgod-nie z zaleceniami (albo w ogóle tej recepty nie realizuje).

można walczyć z tym zjawiskiem, ujmując lek na listach refundacyjnych, stosując do-datkowe zniżki dla poszczególnych grup pacjentów, szkoląc lekarzy i farmaceutów. Lekarze starają się – w miarę możliwości – wybierać leki z jak najmniejszą liczbą dzia-łań ubocznych i upraszczać schemat lecze-nia, przepisując np. leki dawkowane tylko raz dziennie. najważniejsze jest jednak za-ufanie pacjenta do lekarza oraz otwarta komunikacja między nimi.

W związku z tym preparaty zawierające to zioło (przyjmowane jako środek na depre-sję – Aptinac, Deprim) mogą obniżać stęże-nie digoksyny (Digoxin Teva, Digoxin WZF), lowastatyny (patrz: Tabela) oraz sildenafilu (patrz: Tabela).

Działanie środków rozrzedzających krew zakłócają również preparaty z żeń-szenia (Bodymax Żeń-szeń, Ginsenol, Żeń-szeń). Poza tym żeń-szeń może nasilać ryzyko krwa-wienia związane z przyjmowaniem hepary-ny, kwasu acetylosalicylowego oraz innych niesteroidowych leków przeciwzapalnych (patrz: Tabela).

Z kolei środki zawierające wyciąg z miłorzę-bu dwuklapowego (w postaci wyciągu z liści – Bilobil, Bio-Biloba, Ginkgofol, Ginkofarm, Ginkomax, GinkoPrim, Tanakan) mogą zmniej-szać skuteczność leków przeciwpadaczko-wych takich jak karbamazepina (Amizepin, Finlepsin, Neurotop, Tegretol, Timonil) czy walproinian (Absenor, Convulex, Depakine, Orfiril, ValproLek).

Kącik medyczny

16

Interakcja (w nawiasach podano nazwy, pod jakimi te leki spotkamy w aptece)# Co się może stać? Uwagi

Doustne leki przeciwzakrzepowe: acenokumarol (Acenocumarol WZW, Sintrom) lub warfaryna (Warfin) razem z niektórymi anty-biotykami: ciprofloksacyną (Ciphin, Ciprinol, Ciprobay, Cipronex, Cipropol, Cyprofloksacyna, Proxacin), klaritromycyną (Fromilid, Klabax, Klabion, Klacid, Klarmin, Lekoklar, Taclar), metronidazolem (Metronidazol Polpharma) lub trimetoprimem/sulfametoksazolem (Bactrim, Biseptol, Septrin).

Ryzyko krwawień. Lekarz powinien, o ile to możliwe, wybrać inny antybiotyk.

acenokumarol lub warfaryna razem z kwasem acetylosalicylo-wym: (1) preparaty zawierające duże dawki tej substancji (powyżej 150 mg): Alka-Prim, Alka-Seltzer, Asaltec, Aspirin, Enco-pirin, Hascopiryn, Polopiryna, Salpirin, Upsarin a także złożone preparaty przeciwbólowe i przeciwgorączkowe; (2) preparaty zawierające małe dawki stosowane w kardiologii (do 150 mg): Acard, Acesan, Aspirin Protect, Bestpirin, Cardiopirin, Encopirin Cardio, Polocard, Proficar.

Zwiększenie ryzyka krwawień: tzw. dużych krwawień przy dużych daw-kach oraz mniejszych krwawień przy dawkach „kardiologicznych”.

należy zmniejszyć dawkę kwasu acety-losalicylowego do 100 mg na dobę i sprawdzać InR – wskaźnik laborato-ryjny używany przy leczeniu acenoku-marolem lub warfaryną.

acenokumarol lub warfaryna razem z innymi niż kwas acetylosalicy-lowy niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi stosowanymi rów-nież w celu zwalczania bólu i gorączki, np.: (1) ibuprofen: Aprofen, Ibalgin, Ibufen Total, Ibum, Ibupar, Ibuprofen AFL, Ibuprofen Aflo-farm, Ibuprofen Polfarmex, Ibuprofen-Pabi, Ibuprom, Iburion, Ifenin Forte, MIG, Nurofen a także leki złożone zawierające ibupro-fen oraz (2) naproksen: Apo-Napro, Naproxen Hasco, Naproxen Aflofarm, Naproxen Polfarmex, Natrax, Pabi-Naproxen i (3) sól sodowa naproksenu: Aleve, Anapran, Naxil, a także (4) ketoprofen: Bi-Profenid, Febrofen, Ketonal, Ketoprofen-SF, Ketores, Profenid, Refastin.

Zwiększenie ryzyka krwawień. Jeśli to tylko możliwe, należy unikać ich jednoczesnego podawania; jeśli nie da się tego uniknąć, trzeba często spraw-dzać InR.

antybiotyk fluorochinolowy – ciprofloksacyna, moksyfloksacyna (Avelox), norfloksacyna (Nolicin, Norsept), ofloksacyna (Tarivid), pefloksacyna (Abaktal) razem ze środkami zobojętniającymi kwas żołądkowy zawierającymi glin, magnez, wapń stosowanymi w re-fluksie i w chorobie wrzodowej (Aflomag, Alumag, Alusal, Gastral, Maalox, Rennie Antacidum, Ulgix Neutral) lub sukralfatem (Ulga-stran, Venter).

Zmniejszenie wchłaniania antybiotyku, który przez to może być nieskuteczny.

należy przyjmować te leki w odstępach 2 – 4 godzinnych (pomiędzy jednym a drugim).

Cisaprid (Gasprid) – lek stosowany w zaburzeniach opróżniania żołądka – razem z niektórymi antybiotykami i lekami przeciwgrzybi-czymi: erytromycyną (Erythromycinum TZF), klaritromycyną, fluko-nazolem (Diflucan, Flucofast, Fluconazole Polfarmex, Flumycon, Mycosyst), ketokonazolem (Ketokonazole Hasco, Ketokonazol, Ketokonazol Polfarmex).

niebezpieczeństwo groźnych arytmii serca.

należy unikać takich połączeń i rozwa-żyć wtedy leczenie metoklopramidem (zamiast cisapridu).

Cisaprid (gasprid) razem z lekami przeciwarytmicznymi klasy III takimi jak: (1) amiodaron (Cordarone, Opacorden) i (2) dronedaron (Multaq), trójpierścieniowymi lekami przeciwdepresyjnymi takimi jak: (1) klomipramina (Anafranil); (2) amitriptylina (Amitriptylinum VP); (3) doksepina (Doxepin, Doxepin PLIVA) lub (4) opipramol (Pramolan, Sympramol).

niebezpieczeństwo groźnych arytmii serca.

należy unikać takich połączeń i rozwa-żyć wtedy leczenie metoklopramidem.

Inhibitory fosfodiesterazy 5 stosowane w zaburzeniach wzwodu, takie jak: (1) sildenafil (Falsigra, Maxigra, Revatio, Sildenafil Actavis, Sildenafil Medana, Sildenafil ratiopharm, Sildenafil Sandoz, Sildena-fil Teva, Viagra, Vigrande, Vizarsin); (2) tadalafil (Cialis) oraz (3) wardenafil (Levitra), razem z azotanami – czyli lekami stosowa-nymi w chorobie wieńcowej takimi jak: (1) monoazotan izosorbidu (Effox, Mono Mac depot, Mono TAD, Mononit, Monosan, Oli-card); (2) nitrogliceryna (Nitrocard, Nitroderm TTS, Nitromint, Su-stonit, Trimonit); (3) diazotan izosorbidu (Aerosonit, Sorbonit).

Spadek ciśnienia krwi. należy bezwzględnie unikać takiego połączenia.

Wybrane interakcje między lekami dostępnymi na receptę i bez niej*

17

Konflikty pomiędzy lekamimusimy tutaj jeszcze raz przypomnieć, że „inne

leki” to również te, które kupujemy bez recepty. nie wiedzieć czemu uważamy często, że nie mają one wpływu na działanie środków, które dosta-jemy na receptę.

Tymczasem, jeśli lekarz przepisze nam silny lek przeciwbólowy, który jeszcze uzupełnimy środkiem zwalczającym ból, który zaleciła nam aptekarka, możemy przynieść więcej szkód niż pożytku. Ta-kie zdublowanie działania zwiększa nie tylko efekt przeciwbólowy, ale również działania uboczne i może doprowadzić np. do uszkodzenia wątroby.

Leki mogą też „kłócić się” ze sobą. na przykład popularny ibuprofen (lek przeciwbólowy i prze-ciwzapalny, patrz: Tabela) zatrzymuje sól i wodę w organizmie, a przyjmowane często w nadciśnie-niu środki moczopędne działają odwrotnie. Zatem stosując ibuprofen osłabiamy działanie leków mo-czopędnych.

Inny mechanizm obejmuje wpływ niektórych leków na enzymy wątrobowe. Wątroba jest, obok nerek, wielką oczyszczalnią całego organizmu. en-zymy znajdujące się w tym narządzie rozkładają wiele leków. Jeśli jakiś środek zwiększa aktywność

tych enzymów (np. przeciwpadaczkowy i uspoka-jający fenobarbital – Luminalum, Luminalum Unia), niektóre leki będą rozkładane zbyt szybko, czyli nie będą wystarczająco skuteczne. I odwrotnie – jeśli zahamuje się aktywność enzymów wątrobowych (taki jest efekt antybiotyków erytromycyny i ci-profloksacyny – patrz: Tabela), to lek rozkładany w wątrobie działa dłużej i silniej. Przyjmując razem

foT.

Ing

Imag

e

Przyjmowanie wielu leków jednocześnie powinno odbywać się pod czujnym okiem lekarza.

Statyny takie jak: (1) atorwastatyna (Apo-Atorva, Atoris, Atorvasta-tinum Farmacom, Atorwasterol, Atorvox, Atractin, Atrox, Corator, Larus, Sortis, Storvas, Torvacard, Torvalipin, Torvazin, Tulip, Vore-danin, Xavitor); (2) lowastatyna (Liprox, Lovasterol, Lovastin); (3) fluwastatyna (Lescol); (4) simwastatyna (Angiolip, Apo-Simva, Egilipid, Simcovas, Simgal, Simratio, Simvacard, Simvachol, Simva-gamma, Simvagen, SimvaHEXAL, Simvastatin, Simvasterol, Simva-Teva, Sorfox, Symwastatyna Jelfa, Vasilip, Vastan, Ximve, Zifam, Zocor); (5) prawastatyna (Pravapres, Pravator) oraz (6) rosuwasta-tyna (Crestor, Rosucard, Rosuvastatin Teva, Suvardio, Zahron, Za-ranta) – leki stosowane w celu obniżenia stężenia cholesterolu ra-zem z nikotynamidem (Vitaminum PP GSK, Vitaminum PP Polfar-mex, Vitaminum PP TEVA), gemfibrozilem (Lipozil), erytromycyną lub itrakonazolem (Itragen, Orungal, Trioxal).

niebezpieczeństwo rozpadu mięśni (rabdomiolizy) i uszkodzenia nerek.

należy, jeśli to możliwe, unikać takich połączeń. Jeśli nie jest to możliwe, trzeba uważnie obserwować pacjenta.

Stosowane w depresji SSRI, czyli inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny, takie jak: (1) fluoksetyna (Andepin, Bioxetin, Deprexetin, Fluoksetyna Anpharm, Fluoxetin Polpharma, Salipax, Seronil, Xeti-ral); (2) citalopram (Aurex, Cipramil, Citabax, Citactil, Cital, Citalo-pram Teva, Citaxin, Citronil, Oropram); (3) fluwoksamina (Fevarin); (4) paroksetyna (Arketis, ParoGen, Paxeratio, Paxtin, Rexetin, Sero-xat, Xetanor); (5) sertralina (Asentra, Asertin, Luxeta, Sertagen, Sertraline Arrow, Setaloft, Setaratio, Stimuloton, Zoloft, Zotral) oraz (6) escitalopram (Depralin, Elicea, Escitil, Lenuxin, Lexapro, Mozarin, Pramatis, Servenon) razem z trójpierścieniowymi lekami przeciwdepresyjnymi.

niebezpieczeństwo nasilenia działań ubocznych leku trójpierścieniowego (np. kłopoty z widzeniem, szybka akcja serca, zmiany ciśnienia krwi, trudności w oddawaniu moczu).

należy obserwować pacjenta pod kątem występowania działań niepożą-danych i rozważyć zastosowanie niż-szych dawek trójpierścieniowego leku przeciwdepresyjnego.

SSRI razem z tryptanami, czyli lekami przerywającymi ostry napad migreny, takimi jak: (1) sumatryptan (Amigrenex, Cinie, Frimig, Imigran, Sumamigren, Sumigra); (2) rizatryptan (Maxalt RPD) oraz (3) zolmitryptan (Zomig)

niebezpieczeństwo zespołu serotoni-nowego: pobudzenie, szybka akcja serca, nadciśnienie, pocenie się, ból głowy, biegunka.

Jeśli to możliwe, należy unikać takiego połączenia. Jeśli to niemożliwe, trzeba sprawdzać pacjenta pod kątem wystę-powania objawów zespołu serotonino-wego.

z erytromycyną warfarynę, możemy doprowadzić do wystąpienia poważnych krwawień. Wybra-ne ważniejsze interakcje lekowe przedstawiamy w Tabeli obok. nie jest to wyczerpujący zestaw wszystkich zależności pomiędzy lekami. Dlatego tak ważne jest czytanie ulotki dołączonej do leku i zwrócenie uwagi również na podrozdział nazy-wany interakcjami.

* W nawiasach kursywą podano nazwy handlowe leków doustnych, a w przypadku azotanów również postaci przezskórnych (tylko preparaty dla dorosłych) dostępnych w Polsce według serwisu internetowegowww.mp.pl. Wymieniono tylko nazwy preparatów prostych, pominięto nazwy preparatów złożonych (np. kwas acetylosalicylowy + kofeina czy ibuprofen + pesudoefedryna). Ze względu na ograniczoną obję-tość tekstu nie wymieniono wszystkich preparatów z całej „rodziny” danych produktów: np. obok nurofenu występują także nurofen express TaB, nurofen forte, nurofen Ultra forte itp.# Wszystkie nazwy handlowe przedstawiono w artykule za Indeksem Leków medycyny Praktycznej w wersji przedstawionej w portalu www.mp.pl

Tam byliśmy

18

Pani anna Śmiżewska od 6 lat pracuje we wrocławskiej Poradni Stomijnej. To tu poznała historie wielu szczęśliwych do niedawna małżeństw, które rozpadały się z powodu choroby jednego z małżonków. mówi, że to najsmutniejsze przeżycia w jej praktyce pielęgniarskiej, dlatego stara się być dla swoich pacjentów wsparciem także wtedy, gdy oprócz dramatu choroby spotyka ich tragedia osobista.

Najcenniejsze dla pacjentów są wiedza i zrozumienie

elżbieta Sobala

– „na dobre i na złe” to tytuł popularnego serialu, ale dla mnie to przede wszystkim by-cie razem w zdrowiu i chorobie, razem w do-brej i złej doli, raz na wozie, raz pod wozem. martwi mnie, że w życiu nie zawsze tak jest – mówi pielęgniarka. – Dziwi mnie i przeraża, że ludzie przestają się kochać tylko dlatego, że nie potrafią zaakceptować zmian.

mimo tych smutnych przeżyć pani anna Śmiżewska stara się być zawsze uśmiechnięta i pomaga swoim pacjentom z pogodą ducha.

Kiedyś była przedszkolanką, później praco-wała na oIom-ie na oddziale kardiologicznym, teraz do południa jest na oddziale chirurgii onkologicznej, a po południu tu, w Punkcie Konsultacyjnym przy Poradni onkologicznej Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego przy ul. Kamieńskiego we Wrocławiu. Dwa razy w miesiącu, w każdy drugi i ostatni wtorek, spo-tyka się z pacjentami ze stomią. Jest ich 50-ciu. Pani anna pomaga im w pielęgnacji ale, jak mówi, po godzinach jest dla wielu z nich także „lekarzem dusz”.

Historia pewnego małżeństwa– gdy widzę oczy pełne łez, muszę działać

– mówi pani ania. – Czasami wystarczy zwy-czajna rozmowa. nie zawsze się udaje pomóc, ale zawsze warto próbować.

Tak właśnie było z panem Zbyszkiem, który trafił do poradni 4 lata temu. miał wtedy 32 lata. niedawno przeszedł operację wyłonie-nia stomii. Z tego powodu rozpadało się jego małżeństwo.

Wcześniej znajomi mówili o nim, że jest w czepku urodzony. Wiódł szczęśliwe życie. miał śliczną żonę, małe dziecko, dobrze za-rabiał. – ale niestety, lekarze odkryli u niego nowotwór jelita grubego. – opowiada pani anna. – Zaczęło się od krwi w stolcu, ale pan Zbyszek, jak wielu, zignorował ten ob-jaw. Sądził, że to po zjedzeniu buraczków.

nic go nie bolało, więc nie podejrzewał, że to może być jakaś choroba. Dopiero gdy dostał krwotoku, zgłosił się do lekarza.

onkolog nie miał wątpliwości – to był no-wotwór. Pan Zbyszek przeszedł najpierw ope-rację usunięcia jelita, potem, gdy pojawiły się przerzuty, usunięcia pęcherza. – To były cięż-kie operacje, a ich wynikiem było wyłonienie dwóch stomii – kolostomii i urostomii – mówi pielęgniarka. – Pan Zbyszek bardzo źle to zno-sił, wspomina – pielęgnacja nie była łatwa: trzeba było zaopatrzyć dwie stomie. nastrój pan Zbyszek też miał nienajlepszy. Do tej pory sprawny, nagle stracił pewność siebie. Jednak to nie był koniec dramatu: żona pana Zbyszka postanowiła od niego odejść.

Moc dobrej rozmowyPani ania z obojgiem przegadała dziesiąt-

ki godzin. Powodem decyzji o rozstaniu była choroba. Pielęgniarka tłumaczyła, że nawet w takiej sytuacji można współżyć i prowadzić ciekawe życie. Pokazywała woreczki, z którymi można pływać, chodzić na plażę i uprawiać seks. Żona pana Zbyszka początkowo rzeczywiście próbowała pogodzić się z chorobą męża, ale okazało się to dla niej za trudne. Wyprowa-dziła się z domu i zabrała ze sobą dziecko.

– Paradoksalnie to właśnie wtedy pan Zby-szek postanowił walczyć ze strachem i rozpa-czą – pani ania uśmiecha się. – To tak, jakby odejście żony obudziło w nim ukryte pokłady wewnętrznej siły.

Pani Anna Śmiżewska wita swoich pacjentów pełnym ciepła uśmiechem, gdyż wie, że przychodzą to poradni także po wsparcie i zrozumienie dla ich trudnej sytuacji.

foT.

e. S

oBa

La

19

on sam, gdy go zapytać, twierdzi, że wszyst-ko zawdzięcza właśnie pani ani. – Rozma-wiała ze mną godzinami. Po jednym z ta-kich spotkań postanowiłem, że nie mogę się poddać. Powróciłem do żywych – wspomina.

Walka z depresją– Stomia to nie rana, którą da się wyleczyć.

To szansa na nowe życie i tak należy ją trak-tować – mówi pani ania.

– opowiem jeszcze o innej mojej pacjentce: 28-letniej pani agnieszce. – Przyszła do poradni kilka tygodni temu. Drobna, z krótko obcię-tymi, ciemnymi włosami. Trzęsły jej się ręce. Ja zawszę patrzę na ręce, bo one wiele mówią o człowieku – mówi pani ania. – Wtedy też od razu zauważyłam, że ta dziewczyna jest przerażona i szuka pomocy.

Pani agnieszka rzeczywiście szukała pomocy, choć nie bardzo wiedziała, jakiej. Po diagno-zie i operacji czuła, że życie wymknęło się jej z rąk. Była zdruzgotana.

gdy rozpoznano u niej polipowatość ro-dzinną i lekarze usunęli jej fragment jelita, młoda kobieta nie potrafiła pogodzić się z tym, że do końca życia będzie musiała nosić worek stomijny. Początkowo trudno było na-mówić ją na rozmowę. W końcu otworzyła się.

opowiedziała, że choć ma kochającego męża i dwójkę dzieci, myśli o samobójstwie. Sądzi, że wszystko, co najlepsze ma już za sobą.

– najtrudniejsze dla niej i dla mnie były jej opowieści o kłopotach w sypialni – mówi pani ania. – Pani agnieszka całkowicie odtrąciła męża. nie dawała mu szans, by jej dotknął, zobaczył stomię, nie pozwalała na zbliżenie. Czuła się tak nieatrakcyjna,że unikała spotkań z przy-jaciółmi, zamknęła się w sobie i odizolowała od ludzi. Pani ania rozpoznała u niej depresję. – Uznałam, że potrzebna jest pomoc specja-listy – opowiada pielęgniarka. na szczęście z Poradnią Stomijną współpracuje psycholożka – pani alicja Baranowska. na co dzień poma-ga chorym z oddziału chirurgii onkologicznej. W Poradni udziela konsultacji tylko w bardzo trudnych sytuacjach. Takich właśnie, jak ta.

Pomoc psycholożki była nieoceniona. Pani małgorzata powoli zaczyna oswajać się z sytu-acją. – Być może będzie to początek powrotu do męża i rodziny – cieszy się pielęgniarka.

Zawsze na bieżącoJednak pani ania jest nie tylko niezwykle

empatyczną pielęgniarką, przede wszystkim jest doskonale wykształconą opiekunką i do-radcą osób ze stomią.

– Jestem zawsze zorientowana w nowin-kach medycznych dotyczących pielęgnacji stomii. Przeglądam internet w poszukiwa-niu informacji na temat sprzętu, środków i akcesoriów stomijnych. Chętnie uczestniczę w szkoleniach, bo chcę jak najlepiej opiekować się moimi pacjentami – opowiada pani ania.

– ostatnio, na początku maja, udało mi się uczestniczyć w Światowym Kongresie Pie-lęgniarek Stomijnych. Wiele się tam dowie-działam o sprzęcie, ale też o tym, jak opie-kę stomijną organizuje się w innych krajach. okazało się, że nie mamy się czego wstydzić – jesteśmy na światowym poziomie, jeśli cho-dzi o naszą wiedzę. niestety, za mało uwagi poświęcamy profilaktyce. Kolonoskopia po-winna być polecana jako badanie okreso-we tak samo, jak mammografia i cytologia u kobiet – mówi pielęgniarka. – moim ma-rzeniem jest, by, dzięki profilaktyce, można było uniknąć wielu dramatów, których jestem świadkiem.

Poradnia stomijna we Wrocławiu znajduje sięw Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznymprzy ul. Kamińskiego 73,tel.: 781 827 328Czynna jest w II i IV wtorki miesiąca w godz. 15.00-18.00

Podczas Światowego Kongresu Pielęgniarek Stomijnych pani Ania poznała koleżamki z wielu krajów. Wymieniały doświadczenia i dzieliły się swoją wiedzą.

foT.

a.Ja

KUBC

ZaK

20

Szafa stomika

Dzisiaj w „Szafie stomika” nie będzie o mo-dowych nowościach i trendach. Przybliżę Pań-stwu kilka podstawowych zasad, dzięki któ-rym zawsze będziemy dobrze wyglądać. na-wet jeśli to, co napiszę, początkowo wyda się Wam abstrakcją, nie negujcie tego z góry.

Od dzisiaj eksperymentujemyBędąc przy okazji w centrum handlowym, wejdź-

cie do jakiegoś dużego sieciowego sklepu z odzie-żą (np. H&m, Reserved czy Zara), wybierzcie na-ręcze ubrań i wypróbujcie różne ich konfiguracje w przymierzalni. nie trzeba przecież ich kupować. Chodzi o to, by przetestować, jak wyglądamy w różnorodnych zestawieniach, czyli, po ludzku

mówiąc, sprawdzić, czy dobrze nam w tym, czy nie. Wypróbujmy nawet bardzo odważne zestawy – nigdy nie wiadomo, w czym będziemy wyglądać naprawdę super. Wybierając ubrania na lato, musimy kierować się jedynie zasadą komfortu. We wszyst-kim, co nosimy, musi nam być wygodnie. nosząc na brzuchu nasz mały sekret, mamy absolutne prawo wyglądać i czuć się dobrze. nie obciskamy się więc np. uciążliwym paskiem na wysokości stomii, nie wybieramy sztywnych nieprzyjemnych tkanin, wręcz przeciwnie – nasze ubranie powinno być miękkie i wygodne.

Proporcje – klucz do sukcesuZaprzyjaźniona projektantka mody twierdzi,

że sylwetkę determinuje nie wiek, tylko roz-miar. Wśród rozmiarów 36-38 nie ma kłopotu – łatwo jest kupić ubrania, gdy ma się lekko za-znaczoną talię i szersze biodra. od rozmiarów 40-42 i wyższych ujawniają się dwa typy ko-biecej sylwetki – jabłko i gruszka, które wy-znaczają kroje, które możemy i powinnyśmy nosić. Jednak stylistki znają sposoby, by i oso-by z taką figurą wyglądały dobrze. ale, aby to sprawdzić, musimy poeksperymentować w przebieralni dużego sklepu z ciuchami.

Zanim jednak pójdziemy do butiku, ustalmy, jaki mamy typ budowy – jabłko czy gruszkę.

foT.

CaR

Ry, H

&m

, mo

HITo

, neW

yo

RKeR

, RIV

eR IS

Lan

D, S

ImPL

e, S

oLa

R

Czy zastanawialiście się kiedyś, co sprawia, że zauważamy na ulicy tę, a nie inna osobę. Dlaczego dobrze wygląda, choć wcale nie ma na sobie kolekcji najmodniejszych ubrań ani figury modelki? W czym tkwi sekret? Zaraz się tego dowiecie.

Latem wyglądajmy pięknie

anna Traczewskastomiczka, właścicielka pracowni artystycznej metka by Traczka

Zestaw idealny: zwężające się

ku dołowi spodnie i tunika zebrana

nad talią. W takiej kreacji

każda z nas będzie wyglądać

idealnie. Cienki pasek nad talią buduje kobiecą sylwetkę. W tym sezonie możemy eksperymentować z ko-lorami. Róż z pomarańczowym są teraz na topie.

U pani o budowie gruszki tonujemy kobiecośćDobrze wygląda w ładnych bluzeczkach i do-pasowanych górą sukienkach. Pasują jej ukła-dane szerokie spódnice tuż za kolano, marsz-czone w talii sukienki (przy tym typie sylwetki talię zaznaczamy nieco niżej niż u kobiety-jabł-ka). Szerszy dół równoważymy krótkim żakie-cikiem, np. z bufkami. Pani-gruszka dobrze wygląda w spodniach o niższym stanie, nieco szerszych niż rurki. Sylwetka zawsze wygląda lżej, jeśli odsłonimy nadgarstki i kostki u nóg.

Jabłko czy gruszka?Kobieta-jabłko ma szczupłe kończyny oraz tro-chę większy brzuszek, a pupę dość wąską. nie ma natomiast wcięcia w talii. Karykaturalnie rzecz ujmując, wygląda jak ba-ryłeczka na cienkich nóżkach. Kobieta-gruszka ma z kolei szczuplejsze ramiona, wyraźną talię i szeroką pupę oraz grubsze uda.

21

Szafa stomika

Rozszerzające się ku dołowi topy i tuniki kamuflują niedoskonało-ści figury.

Przy luźnym, lejącym się kroju, nawet poziome paski nie poszerzają sylwetki.

Ściągana delikatną gumką tunika ukrywa okrąglejszy brzuszek.

Na koniec – kilka trików dla tych pań, które nie wiedzą, jak ukryć mankamenty Dobieramy żakiet. Zawsze polecam żakiety, bo są wygodne, mogą być noszone i do swobodnego stroju, i do wyjściowej kreacji. Dzięki kobie-

cemu krojowi, czyli wcięciom i rozszerzeniu ku dołowi, doskonale zakrywają wybrzuszenie, które tworzy worek stomijny. Jednak jest jeden krój żakietu, który nie jest dla nas odpowiedni, choć wszystkie go wręcz uwielbiamy – typ chanel (krótki, bez wcięć w talii, bez kołnierzyka). To bar-dzo popularny model, ale trudny w noszeniu, gdyż sprawia, że sylwetka robi się kwadratowa – nie bez przyczyny mówi się, że madame Chanel wylansowała typ chłopczycy. Jeśli jednak koniecznie chcemy włożyć żakiet, mam radę: musi być jak najbardziej dopasowany, czyli nie za duży, z odpowiednimi wcięciami i wąskimi rękawami.

Eksponujemy biust. Duży biust jest problemem tylko wtedy, gdy źle się ubierzemy. Dekolt w serek lub długi naszyjnik wysmuklają sylwetkę i sprawiają, że wyglądamy bardzo kobieco. I nigdy, przenigdy nie możemy nosić sukienek czy bluzek z krótkim karczkiem, marszczonych na wy-sokości biustu. Wszelkie falbanki z przodu automatycznie powiększają piersi.

Jabłko czy gruszka? określenie typu figury jest kluczowe i wcale nie jest to łatwe zadanie. Ja sama do niedawna byłam przekonana, że mam fatalną figurę: tu za dużo, tam za szeroko. Ku mojemu zaskoczeniu okazało się, że odpowiednio dobrana sukienka odjęła mi optycznie 5 kilo-gramów i dodała 5 cm wzrostu. Dojście do tej prawdy zajęło wiele lat. Przy ostatniej mojej histerii, że nic mi nie pasuje, mój narzeczony pokazał mi w internecie świetny żarcik o następującej treści: „Paradoks kobiecej szafy – zapchana po brzegi, a właścicielka nie ma co na na siebie włożyć.”

U pani o budowie jabłka wydobywamy kobiece kształtySekretem kobiety-jabłka jest biustonosz, któ-ry, jeśli jest dobrze dobrany do jej sylwetki, zdziała cuda. Podstawowym jego zadaniem jest odpowiednie zaznaczenie piersi, aby nie wyglądały jak obwisłe baloniki, ale były dwie-ma kształtnymi kulami. Kobieta-jabłko nie musi pomniejszać i uciskać biustu, powinna go tylko wyeksponować. najszczuplejsze miejsce u kobiety jabłka to nie talia, tylko pas pod ostatnim żebrem. Panie--jabłka właśnie tutaj zaznaczają sylwetkę – cieniutkim paskiem czy marszczeniem su-kienki, która lekko spływa na biodra. Ten zabieg optycznie wyszczupla figurę. Kolejny hit dla jabłek to spodnie rurki. Dobrane do tuniki zwężanej pod piersiami i rozszerzanej ku dołowi, dodają sylwetce kobiecej lekkości. W chłodniejsze dni wkładamy luźny kardigan lub lekki żakiet kończący się na linii bioder. Jeśli szukacie fajnych spodni rurek, a stomia wymaga nieco luźniejszego otoczenia brzusz-ka, polecam zajrzenie do H&m do działu dla kobiet w ciąży. Znajdziecie tam modne fasony z bawełnianym szerokim ściągaczem na brzu-chu, który będzie pełnił również praktyczną rolę pasa stomijnego. Kobieta-jabłko ma ładne nogi. Dlatego może nosić wąskie spódnice, najlepiej do połowy kolana. Zauważyłam, że sporo pań nosi spódnice sięgające do połowy łydki. Długość ta optycznie dodaje postury i kilogramów. Proponuję eksperyment przed lustrem. Wkładamy taką spódnicę, a potem podcią-gamy ją wyżej, na wysokość kolan. Lepiej?

Żakiet musi być dobrze dobrany, tak by wcięcie akcentowało talię.

Z życia ConvaTec

22

Przestronnie, przyjemnie, nowocześnie. To miejsce w ogóle nie kojarzy się z ciężką chorobą, choć powstało właśnie z myślą o ludziach, którzy przeszli poważną operację. Czekają tu na nich wykwalifikowane pielęgniarki stomijne, które zawsze otoczą opieką pacjentów i pomogą im wybrać odpowiedni dla nich sprzęt stomijny.

Można tu dobrać sprzęt i uzyskać poradę – to sklep, ale z duszą

Bożena Klukowska

– I tak właśnie powinno być – uśmiecha się pani aneta Trojanowska. – Ci, którzy tu przychodzą, sami czy z rodzinami, mają czuć się dobrze, bezpiecznie, przytulnie. Dlatego staraliśmy się tak urządzić sklep, żeby stwo-rzyć ciepłą atmosferę, żeby nie ograniczać się jedynie do wydawania sprzętu. I chyba nam się to udało. Proszę tylko spojrzeć.

Do sklepu niepewnym krokiem wchodzi mężczyzna. Widać, że jest tu po raz pierw-szy. nieco zmieszany, kieruje się w stronę stanowiska recepcyjnego, gdzie urzęduje pani Dorota migdalska – asystentka. Wita pacjenta uśmiechem i zaprasza, by usiadł.

– Uśmiech pani Doroty zniewala wszyst-kich – dodaje szefowa, sama się uśmiechając. I, pewnie uprzedzając moje pytanie, mówi dalej: – my zawsze staramy się jak najlepiej obsłużyć pacjenta, nawet, jeśli nie mamy wiele czasu.

Ten brak czasu najczęściej widać na począt-ku każdego kwartału, bo wtedy wiele osób przychodzi po zapas sprzętu stomijnego, który wydawany jest właśnie na trzy mie-siące. Wtedy zdarza się, że trzeba obsłużyć nawet 100 osób w ciągu dnia.

– Jeśli tworzy się kolejka, proponujemy pa-cjentom, by podczas oczekiwania obejrzeli film instruktażowy i zapoznali się z nowościami.

Zaczęło się od jednego pokojuTa piękna placówka o powierzchni

ok. 120 m. kw. działa przy Krochmalnej w Warszawie od ośmiu lat. ale pierwszy sklep ze sprzętem stomijnym firmy ConvaTec po-wstał już 20 lat temu na Podwalu, gdzie kiedyś firma miała swoją siedzibę. Tylko że wów-czas było to jedno niewielkie pomieszczenie. –Teraz mamy wspaniałe warunki i może-my nie tylko wydawać sprzęt, ale także doradzać pacjentom – opowiada aneta

foT.

Lo

ng

In W

aWRy

TKIe

WIC

Z

Zespół placówki Medica Humana (od lewej M. Żydok, A. Trojanowska, D. Migdalska).

23

Trojanowska. – a to wymaga wydzielenia in-tymnego kąta, który – dysponując tak dużą powierzchnią – można spokojnie stworzyć. mamy nawet specjalny gabinet zabiegowy – dodaje pani aneta.

Poza największą częścią, gdzie klienci re-alizują zlecenia na sprzęt stomijny lub kupują go poza limitem, jest też gabinet, w którym dobierane i przymierzane są płytki i worki. – Bo może być tak – zwraca uwagę pani ane-ta – że sprzęt został w szpitalu niewłaściwie dobrany albo przetoka po kilku miesiącach zmieniła swój rozmiar, więc poprzedni nie pasuje i trzeba dopasować nowy. To właśnie robimy w naszym gabinecie.

Wizyta jednego pacjenta czasami trwa nawet około godziny. I nie dotyczy to tylko tych nowooperowanych, którzy nierzadko, co jest zrozumiałe, zadają wiele pytań, ale też pacjentów regularnie odbierających sprzęt stomijny, którzy mają potrzebę rozmowy, otrzymania porady.

– my się z naszymi klientami znamy cza-sem wiele lat – opowiada pani aneta. – mó-wią, co u nich słychać, co u dzieci, przyjaciół, przynoszą kwiaty, opowiadają o nurtujących

ich problemach. Po wizycie wychodzą nała-dowani dobrą energią, którą staramy się im przekazać.

Ważny jest człowiekPani aneta, pielęgniarka stomijna i socjolog

zdrowia z wykształcenia, swoją pracę z pa-cjentami rozpoczęła na oddziale intensyw-nej terapii w szpitalu. W firmie ConvaTec, w sklepie medica Humana, pracuje już 14 lat co, jak mówi, daje jej ogromną satysfakcję.

– Doskonale się tu czuję. a jeszcze jak widzę, że pacjent, który przychodzi po raz pierwszy przygnębiony, załamany, potem wychodzi stąd w dobrym nastroju, to serce mi rośnie. I to jest bardzo optymistyczne.

o dobre samopoczucie pacjentów, poza panią anetą i panią Dorotą, dba także pani marta Żydok, studentka rehabilitacji. Wspól-nie wpadły na doskonały pomysł – organi-zują warsztaty stomijne. odbywają się one cyklicznie, raz w miesiącu, w sklepie. War- sztaty cieszą się ogromnym powodzeniem. Pacjenci wymieniają się doświadczeniami oraz praktycznymi radami. Celem warsztatów jest przekazanie im praktycznych umiejęt-

ności, które są ugruntowaniem teoretycznej wiedzy, którą uzyskali na pierwszym spotkaniu.

Innym pomysłem, który świetnie się sprawdził, jest idea dzielenia się niewykorzystanym sprzę-tem. Jeśli pacjent ma taki sprzęt, a z powodu np. „zamknięcia” stomii chciałby go oddać in-nym pacjentom (żeby się nie zmarnował), może włożyć go do skrzyni PoL-ILKo, która stoi w widocznym miejscu. Wtedy osoba potrzebu-jąca, której brakuje sprzętu, może otrzymać coś bezpłatnie.

Sklep współpracuje ze stowarzyszeniami stomijnymi. Ich przedstawiciele zaglądają tu, pytają o nowinki, informują o swojej działal-ności. – Trochę tak, jak w rodzinie – uśmie-chają się panie z Krochmalnej.

foT.

Lo

ng

In W

aWRy

TKIe

WIC

Z

Zapraszamy do sklepuSklep medyczny medica Humana mieści się w Warszawie przy ulicy Krochmalnej 32a. Jest otwarty od poniedziałku do piątku w godz. 9.00-17.00

Numer telefonu: (22) 890 03 01

Filmy instruktażowe doskonale uzupełniają indywidualne porady. Gdy pacjent nie wie, co wybrać, personel zawsze służy fachową pomocą.

foT.

Lo

ng

In W

aWRy

TKIe

WIC

Z

To sklep pełen kwiatów, gdzie pacjenci czują się komfortowo. Wydawanie odpowiedniego sprzętu wymaga wiedzy i skupienia.

Rozrywka

24

Drodzy Czytelnicy,zachęcamy Państwa do rozwiązania naszej krzyżówki. Litery z pól oznaczonych czerwonymi cyframi, ustawione w kolejności od 1 do 27, utworzą hasło. Prosimy przesłać je do naszej redakcji na kartce pocztowej do 30 września 2012 r. Prawidłowe odpowiedzi wezmą udział w losowaniu atrakcyjnych nagród. Dziesięciu zwycięzców otrzyma od nas zestawy gadżetów promocyjnych firmy ConvaTec (na zdjęciu poniżej).

POZIOMO: 1) przywara, 6) wiosenny miesiąc, 10) władca piekieł, 11) człowiek śniegu, 12) np. niagara, 14) wędrówka w górę, 16) trze-cia część roku akademickiego, 19) czarna lub wietrzna, 21) płynny składnik krwi, 22) świątynia z minaretem, 23) ptactwo domowe, 24) cukrzyk, 27) spec od chorób gardła, 31) szklane lub krwionośne, 34) zmysł powonienia, 35) narkotyk z Kolumbii, 36) wytwórnia stat-ków, 37) typ psa.

PIONOWO: 2) strona monety, 3) potwierdza niewinność, 4) rezolucja, 5) przemowa, tyrada, 6) pasuje do garnituru, 7) twardy metal z grupy platynowców, 8) opłata za studia, 9) wulkan na Sycylii, 13) lekarz chorób skórnych, 14) cukier, 15) gratka dla klienta, 17) spadająca gwiazda, 18) w karierze lub w drabinie, 20) układanka, 23) wynaleziony przez nobla, 25) żartobliwie o dziecku, 26) w głowie lub w parkiecie, 28) zwitek, 29) wodny wyciąg z ziół, 30) dodaje wzrostu, 32) mocna karta, 33) reklama świetlna.

23

1

15

14

18

22

6

16

9

19

4

21 2

12

1320

3

26

10

27 24

8

17

11 25

7

5

25

ConvaTec Polska Sp. z o.o.Al. Armii Ludowej 26, 00-609 Warszawa,tel. (22) 579 66 50, fax (22) 579 66 44Bezpłatna linia informacyjna: 800 120 093

Nasze zadanie znaleźć sposób na podciekanie

Pasta Stomahesive® uszczelniająco-gojąca

• posiada właściwości gojące• wypełnia nierówności na skórze wokół stomii• uszczelnia przestrzeń pomiędzy płytką stomijną a stomią• przedłuża czas noszenia sprzętu stomijnego• dostępna bezpłatnie w ramach limitów na sprzęt stomijny

®oznacza zastrzeżony znak towarowy ConvaTec Inc.© 2012 ConvaTec Inc.

Listy od Czytelników

26

nie mam pełnej informacji, jakiego typu zabieg miał Pan wykonany. Sądzę, że chodzi o urostomię z wykorzystaniem wstawki jelitowej.

Każda operacja brzucha powoduje powstanie zrostów jelitowych, co może skutkować zaburzeniami pasażu pokarmu. miesiąc to dość krótki okres po zabiegu i jeszcze nie nastąpił całkowity powrót fi-zjologicznych czynności przewodu pokarmowego.

możliwe jest też, że popełnia Pan jakieś błędy dietetyczne. Wielu pacjentów z urostomią spożywa mniej płynów w celu ograniczenia wypływu moczu (fatalny błąd powodujący odwodnienie i również za-parcia!). Proponuję zatem rozpocząć od zmian dietetycznych: więcej płynów, więcej błonnika pod postacią warzyw, owoców, jak również otrąb pszennych (2-3 trzy łyżki stołowe np. z jogurtem). Również reklamowane w mediach preparaty poprawiające trawienie akurat w Pana przypadku mogą mieć pozytywne działanie. Jeśli to nie po-może, w przeciągu 2-3 miesięcy trzeba będzie wspólnie z lekarzem zastanowić się nad przyczynami takiego stanu. Jednak mam wra-żenie, że po zastosowaniu odpowiedniej diety sytuacja się poprawi.

Domyślam się, że przeszedł Pan operację z pozostawie-niem fizjologicznego odbytu wraz z odcinkiem jelita ponad nim. nie wiem, czy jest to stomia końcowa (operacja Hartmana), czy boczna. W każdym razie kał w chwili obecnej uchodzi przez stomię, zaś w pozostawionym ponad odbytem odcinku gromadzi się śluz, rozwijają się bakterie – tworzy się tam coś, co może przypominać stolec. To właśnie obecność tej masy powoduje uczucie parcia. nie jest więc to nic nienaturalnego. masa ta może nawet wydo-stać się z odbytu, co oczywiście zwykle wzbudza zdziwienie, bo pacjent jest przekonany, że w fizjologicznym odbycie nie powinno nic się pojawiać. aby uniknąć gromadzenia się masy, można okre-sowo stosować wlewki do fizjologicznego odbytu, co oczyści ten odcinek, zapobiegnie uczuciu parcia i nie pozwoli na tworzenie się niekorzystnych zmian w śluzówce odbytnicy. można w tym celu zakupić w aptece np. wlewki o nazwie „enema”.

Skąd zaparcia po operacji wyłonienia urostomii?

Od miesiąca mam wyłonioną urostomię (usunięcie pęcherza wraz z guzem). Moim problemem od momentu operacji jest to, że nie mogę się wypróżnić. W niewielkim stopniu pomagają mi czopki lub lewatywa. Czym spowodowany jest ten problem? Jak długo to może jeszcze trwać?

Wojciech z Krynicy

Czy odczucie parcia na odbyt to powód do niepokoju?

Operację wyłonienia kolostomii przeszedłem 3 miesiące temu. Od tego czasu zdarza się, że odczuwam silne parcie na odbyt. Boję się, że może coś mi w środku pękło. Czy powinienem się tym martwić? Skąd takie dziwne odczu-cia i czy jest szansa na ich ustanie, czy też będą towarzy-szyły mi już zawsze?

Piotr z Żyrardowa

Na listy odpowiadadr n. med. Wojciech Szczęsny

dr n. med. Wojciech Szczęsnykierownik Przyklinicznej Poradni gastroenterologicznej

Szpitala Uniwersyteckiego w Bydgoszczy

Tak, to możliwe. Jest to tak zwana przepuklina kroczowa poope-racyjna. Przepuklina kroczowa samoistna jest niezwykle rzadka, natomiast pooperacyjna może wystąpić częściej.

najlepszym leczeniem będzie planowany zabieg operacyjny. Przed zabiegiem zmianę musi obejrzeć chirurg i razem ustalą Państwo za-równo termin, jak i sposób zabiegu. Współcześnie do zaopatrzenia takich przepuklin wykorzystuje się materiały syntetyczne – siatki.

Wyczuwam wypukłość w od-bytnicy. Co to może być?

Stomię mam od 2 lat. W ranie krocza po wyciętej odbytni-cy pojawiła się duża wypukłość. Czuję, że jest tam jelito. Czy to możliwe?

Barbara z Łodzi

nie wiem, jakie są dalsze plany co do Pani leczenia. Czy zapla-nowano następny etap z wytworzeniem zbiornika? To by mogło rozwiązać problem zapaleń. Jeśli kikut ma pozostać dłużej, zale-całbym wlewki oczyszczające. Jednak warto wiedzieć, że odcinek jelita pozostawiony bez pasażu pokarmu lub kału może generować zmiany zapalne.

Jak zapobiec zapaleniom w kikucie odbytnicy?

Już dwukrotnie miałam stan zapalny w kikucie odbyt-nicy zostawionym po operacji wyłonienia ileostomii. Co robić, by to się nie powtórzyło?

Elwira z Radomia

27

Szanowna Redakcjo,

Jest mi niezmiernie miło, że Państwo nadal drukują pismo „Nasza Troska” dla osób ze stomią. Porady, nowości, historie innych osób, a przede wszystkim pocieszenie i sposoby, jak żyć po operacji, są dla mnie niezwykle przydatne. Dzięki Wam wiem, jak mogę żyć normalnie, jak nie unikać ludzi, rozwijać się, nie rezygnować z życia i zaakceptować zmiany, jakie zaszły w moim organizmie. Magazyn „Nasza Troska” jest bardzo ciekawą lekturą. Chcia-łabym jednak, aby znalazł się w nim także dział z rozrywką – mam na myśli krzyżówkę lub łamigłówkę. Uważam, że po miłej i ciekawej lekturze warto trochę odprężyć umysł. Ale i bez działu z rozrywką bardzo chętnie czytam Wasze pismo. Chciałam serdecznie podziękować Redakcji za trafność i ce-lowość poruszanych tematów. Dzięki Waszemu pismu zawsze wiem, jak sobie poradzić, nawet w trudnych chwilach.

Elżbieta

Do Redakcji

Od kwietnia br. jestem pacjentką ze stomią. Po opera-cji było mi bardzo ciężko. W tym okresie dużym wsparciem okazała się dla mnie pielęgniarka stomijna pracująca w Dziale Pomocy ConvaTec – pani Ewa. To wspaniała oso-ba. Zawsze mogę liczyć, że do mnie zadzwoni, porozma-wiamy, zapyta mnie o zdrowie... Jestem niezmiernie wdzięczna pani Ewie za jej wrażliwość, opiekuńczość i zaangażowanie. Okazuje przecież pomoc i wsparcie zupełnie obcej osobie! Pani Ewa łączy w sobie cechy, dzięki którym czuję się bez-pieczna: jest profesjonalistką, a jednocześnie ma wielkie serce. Życzę sobie, by moje kontakty z panią Ewą były nadal tak wspaniałe, bo jej postać jest dla mnie przykładem na to, że na-wet w dzisiejszych czasach można spotkać ludzi z powołaniem. Życzę Państwu z całego serca więcej takich pracowników!

Barbara

Szanowna Redakcjo,

Piszę do Was, bo moja historia jest podobna do historii Pani Teresy, którą przeczytałam w „Naszej Trosce”. Miałam 3 latka, gdy wybuchła wojna. Też przeżyłam głód i inne okropności wojny. Mojego ojca Niemcy wywieźli do obo-zu. Zmarł tam, w wieku 45 lat, tuż pod koniec wojny. Mama została sama z pięciorgiem dzieci, więc proszę sobie wyobrazić, jaką przeżyliśmy biedę. Jednak jakoś przetrwaliśmy. Dorosłam, wyszłam za mąż i życie toczyło się dalej. Urodziłam dwóch synów, wyprowadziliśmy ich z mężem na ludzi. Usamodzielnili się, a my zostaliśmy sami. Wydawało nam się, że życie to sielanka: żyliśmy sobie spokojnie we dwoje, aż nagle nasz los się odmienił... W 2005 r. zmarł mój mąż i zostałam sama. Bardzo cierpiałam, nie mogłam dojść do siebie, wydawało mi się, że spotkało mnie już najgorsze. Okazało się jednak, że może być jeszcze gorzej – bardzo poważnie zachorowałam. Przez kilka lat cierpiałam na zaparcia, lecz nie zwracałam na to zbyt wielkiej uwagi. Piłam różne ziółka i łykałam tabletki na przeczyszczenie, ale, niestety, nic mi nie pomagało. Czułam się coraz gorzej, więc poszłam do lekarza domowego, ale on zlekceważył moje dolegliwości i kazał mi popijać zaparzone siemię lniane. Oczywiście taka terapia nie była w stanie mnie wyleczyć, nie złagodziła też dolegliwości. Z każdym dniem mój stan gwał-townie się pogarszał: najpierw pojawiły się objawy podobne do grypy żołądkowej, potem niewiarygodnie silne wymioty – myślałam, że tego nie przeżyję. Syn zawiózł mnie na ostry dyżur, a tam już po wywiadzie dostałam skierowanie do szpitala. Po bardzo szczegółowych badaniach skierowano mnie do kolejnego szpitala, a stamtąd do następnego. Wreszcie trafiłam na odpowiedni oddział chirurgiczny, gdzie powiedziano mi, że muszę mieć natychmiast wykonaną operację. Gdy się obudziłam, dowiedziałam się, że miałam raka jelita grubego z przerzutami do wątroby. Guz miał 7 cm średnicy i zatykał mi odbyt, dlatego miałam kłopoty z wypróżnianiem. Okazał się złośliwy. Wycięto mi jelito i wyłoniono stomię. Choć rokowania nie były dobre, udało mi się jakoś przez to przejść. Jestem urodzoną optymistką – to mi bardzo pomogło przetrwać najgorsze chwile. Ze stomią radzę sobie całkiem nieźle. Początkowo wprawdzie było trudno, ale szybko nauczy-łam się odpowiedniej pielęgnacji i przyzwyczaiłam się żyć na nowo.Jestem już trzy i pół roku po operacji, przez rok miałam chemioterapię. Jestem pod stałą opieką onkologa. Jakoś sobie radzę. Staram się być aktywna, chodzę nawet na basen. Marzę też o tym, by pojechać do sanatorium i podratować zdrowie. Wierzę, że i to mi się kiedyś uda. Jadwiga

Drodzy Czytelnicy! Serdecznie dziękujemy za korespondencję, która przychodzi do naszej redakcji. Jest nam bardzo miło, że obdarzają nas Państwo tak ogromnym zaufaniem. Z niecierpliwością czekamy na wszystkie listy, nie tylko te dotyczące naszego magazynu (choć uznanie w Waszych oczach jest dla nas powodem do dumy), lecz także i na takie, w których piszą Państwo o sprawach codziennego życia i związanych z nimi radościach i problemach. W tym wydaniu „Naszej Troski” mamy przyjemność nagrodzić list, który otrzymaliśmy od Pani Jadwigi. Cieszy nas, że autorka podzieliła się z nami swoimi doświadczeniami. Może i Państwo pokuszą się o własne refleksje? Czekamy na listy!

foT.

Lo

ng

In W

aWRy

TKIe

WIC

Z

Pani Jadwiga otrzyma od nas zestaw środków do pielęgnacji stomii. Upominek prześlemy pocztą.

Informacje

28

SKLEPY MEDYCZNE OFERUJąCE SPRZĘT STOMIJNY CONVATEC

Woj. dolnośląskie

Bolesławiec 59-700 Sklep med. mIR-meD ul. grunwaldzka 4 tel. (75) 735 10 80

Głogów 67-200 Sklep med. KoRIm ul. Kościuszki 15a tel. (76) 835 01 02

Jawor 59-400 Sklep med. emag ul. Staszica 12 tel. (76) 870 71 06

Jelenia Góra 58-500 Sklep med. meDyK ul. groszowa 9 tel. (75) 764 61 55

Kamienna Góra 58-400 Sklep med. meDyK ul. Broniewskiego 24 tel. (75) 744 61 10

Legnica 59-220 Sklep med. emag Szpital Wojewódzki ul. Iwaszkiewicza 5 tel. (76) 721 11 66

Legnica 59-220 Sklep med. emag ul. gwiezdna 35/9 tel. (76) 854 21 13

Lubań 59-800 Sklep med. Vena-meD ul. Wąska 2a tel. (75) 721 40 48

Lubin 59-300 Sklep med. emag ul. Sikorskiego 54 tel. (76) 724 96 16

Lwówek Śląski 59-600 Sklep med. mIR-meD (teren przychodni), ul. morcinka 7 tel. (75) 782 57 22

Wałbrzych 58-300 Sklep med. meDITeK ul. moniuszki 35 tel. (74) 842 30 85

Wrocław 50 -073

Sklep med. meDICa HUmana ul. św. antoniego 36/38 tel. (71) 344 81 20 faks (71) 344 81 22

Wrocław 50-335 Sklep med. CeZaL Sa ul. Sienkiewicza 42/44 tel. (71) 322 53 30

Wrocław 53-413 Sklep med. RemeDIUm pl. Hirszfelda 16/17 tel. (71) 333 25 45

Zgorzelec 59-900 Sklep med. Vena-meD ul. Broniewskiego 27 tel. (75) 775 00 62

Woj. kujawsko-pomorskie

Bydgoszcz 85-129 Sklep med. meDICa HUmana ul. Wojska Polskiego 15/12a tel. (52) 375 21 00

Bydgoszcz 85-796 Sklep med. aRT-meD fordon Przylesie ul. Rupniewskiego 10 tel. (52) 343 47 32

Bydgoszcz 85-950 Sklep med. ul. Słowackiego 1 tel. (52) 322 01 13

Toruń 87-100 Sklep med. ul. Uniwersytecka 17 pok. 13 (parter) tel. (56) 611 99 40

Tuchola 89-500 Sklep med. aKSeL-meD ul. nowodworskiego 3e tel. (52) 334 53 00

Więcbork 89-410 Sklep med. aKSeL-meD ul. mickiewicza 26 tel. (52) 389 62 56

Włocławek 87-800 Sklep med. ul. Kilińskiego 7 tel. (54) 231 19 81

Woj. lubelskie

Biała Podlaska 21-500 Sklep med. meDICUS ul. Brzeska 32 tel. (83) 342 62 30

Chełm 22-100 Sklep med. meDICUS ul. Reformacka 28 tel. (82) 565 07 53

Janów Lubelski 23-300 Sklep med. meDICUS ul. Zamoyskiego 15 tel. (15) 872 29 05

Krasnystaw 22-300 Sklep med. meDICUS ul. Kościuszki 3 tel. (82) 576 70 73

Kraśnik 23-200 Sklep med. meDICUS ul. Kościuszki 6 tel. (81) 825 31 20

Lublin 20-094 Sklep med. meDICUS ul. Lubartowska 64/66 tel. (81) 743 35 51

Łuków 21-400 Sklep med. meDICUS pl. narutowicza 3 tel. (25) 798 34 22

Puławy 24-100 Sklep med. meDICUS ul. Piłsudskiego 89 tel. (81) 887 70 42

Tomaszów Lubelski 22-600 Sklep med. meDICUS ul. Lwowska 24 tel. (84) 664 20 47Włodawa 22-200 Sklep med. meDICUS ul. Rynek 4 tel. (82) 572 53 79Zamość 22-400 Sklep med. meDICUS ul. Partyzantów 7 tel. (84) 638 72 13

Woj. lubuskie

Gorzów Wlkp. 66-400 LIfe eSKULaP ul. Dekerta 1 (obok szpitala) tel. (95) 733 16 38Zielona Góra 65-001 Sklep med. eSKULaP Poliklinika mSWia (hol główny) ul. Wazów 42 tel. (68) 470 68 88Żary 68-200 Sklep med. eSKULaP ul. moniuszki 2 tel. (68) 470 65 72

Woj. łódzkie

Bełchatów 97-400 Sklep med. meDyK ul. 1 maja 4 tel. kom. 509 104 108Łódź 90-612 Sklep med. meDPRIm ul. gdańska 57a tel. (42) 630 84 09Łódź 91-425 Sklep med. aKSeL-meD ul. Północna 42 (Szpital mSWia) tel. (42) 634 15 02Łódź 93-126 Sklep med. meDICa HUmana Cross medica 2 ul. Przybyszewskiego 99 tel. (42) 646 87 35Łódź 93-173 Sklep med. PRo-meD ul. Lecznicza 6 tel. (42) 682 57 61, 682 66 35Łódź 90-427 nZoZ Centrum medyczne al. Kościuszki 48 tel. (42) 636 98 11, 636 98 12Radomsko 97-500 niepubliczny Zakład Zaopatrzenia ortopedycznego i medycznego „medyk” ul. Reymonta 62 tel. (44) 685 23 92

Woj. małopolskie

Bochnia 32-700 Sklep medyczny PanaCeUm ul. Świętokrzyska 3 tel. (14) 611 50 95Brzesko 32-800 Sklep med. oRT-meD ul. Kościuszki 67 tel. (14) 686 27 20Chrzanów 32-500 Sklep med. PeTRUS ul. Sokoła 10 tel. (32) 623 42 73

Gorlice 38-300 SaLon LIfe CaRe gL+ ul. Sienkiewicza 36 tel. (18) 354 92 12

Kraków 31-115 Sklep med. meDICa HUmana, Cross medica 2, ul. garncarska 2 tel. (12) 422 10 51

Kraków 30-034 Sklep med. faRmeD pl. gen. Sikorskiego 13 tel. (12) 422 87 00

Kraków 31-115 Sklep med. SamaRyTanKa ul. garncarska 9/1 tel. (12) 422 99 00 wew. 239

Kraków 30-900 Sklep med. SamaRyTanKa osiedle Słoneczne 8 tel. (12) 643 65 70

Kraków 30-638 Sklep med. SamaRyTanKa ul. Białoruska 15 tel. (12) 265 74 87

Kraków 31-202 SaLon LIfe CaRe gL+ ul. Prądnicka 35/37 tel. (12) 416 25 19

Kraków 30-039 SaLon LIfe CaRe gL+ ul. Pomorska 1 tel. (12) 429 63 93

Kraków 31-826 SaLon LIfe CaRe gL+ os. Złotej Jesieni 1 tel. (12) 64 68 741 ,12 64 82 698

Nowy Sącz 33-300 SaLon LIfe CaRe gL+ ul. Kazimierza Wielkiego 4 tel. (18) 443 47 18

Nowy Sącz 33-300 SaLon LIfe CaRe gL+ ul. Batorego 77 tel. (18) 444 17 58

Olkusz 32-300 Sklep med. meDIX ul. Szpitalna 5 tel. (32) 641 35 95

Oświęcim 32-600 Sklep med. SanITeKS ul. Dąbrowskiego 18b tel. (33) 842 30 65

Sucha Beskidzka 34-200 Sklep med. eURo-meD ul. Szpitalna 22 tel. (33) 872 32 33

Tarnów 33-100 SaLon LIfe CaRe gL+ al. matki Boskiej fatimskiej 17 tel. (14) 627 82 35

Tarnów 33-100 Sklep med. TaRmeD ul. okrężna 4a tel. (14) 626 98 66

Wadowice 34-100 SaLon LIfe CaRe gL+ ul. Karmelicka 5 tel. (33) 873 12 94Wadowice 34-100 PHUP aLeX ul. Trybunalska 12 tel. (33) 823 22 311

Woj. mazowieckie

Ciechanów 06-400 Sklep med. maRaBUT ul. Sienkiewicza 32 tel. (23) 672 20 92Ostrołęka 07-400 Punkt Zaopatrzenia ortopedycznego ul. Jana Pawła II 120a, pok. 39 tel. (29) 765 23 38 tel. kom. 781 777 900Płock 09-400 Wojewódzki Szpital Zespolony, Zakład Usprawniania Leczniczego, gab. 3 ul. medyczna 19 tel. (24) 364 62 87Radom 26-604 ZTm STymaT, ul. giserska 4 tel. (48) 365 11 88Siedlce 08-110 Sklep med. PHU anTa ul. Czerwonego Krzyża 21 tel./fax (25) 644 92 80Warszawa 00-864 Sklep med. meDICa HUmana ul. Krochmalna 32a tel. (22) 890 03 01Warszawa 03-462 Sklep med. meDICa HUmana Cross medica 2 ul. Jagiellońska 50 tel. (22) 670 17 00, (22) 670 04 10Warszawa 02-495 Sklep med. PHU anTa ul. Bohaterów Warszawy 8 tel. (22) 252 90 92

Woj. opolskie

Opole 44-005 Sklep med. ReHmeD ul. Książąt opolskich 33 tel. (77) 453 22 44Opole 45-061 Sklep med. ReHmeD Wojewódzkie Centrum onkologii, bud. Pulmonologii ul. Katowicka 66a tel. (77) 441-61-35

Woj. podkarpackie

Brzozów 36-200 SaLon LIfe CaRe gL+ ul. ks. Bielawskiego 18 tel. (13) 434 31 57Jasło 38-200 SaLon LIfe CaRe gL+ ul. 3 maja 24a tel. (13) 448 23 75Przemyśl 37-700 SaLon LIfe CaRe gL+ ul. Sportowa 6 tel. (16) 675 14 37

Większość wymienionych poniżej sklepów stosuje rekomendowane ceny katalogowe ConvaTec. Warto jednak zawsze sprawdzić ceny na stronie internetowej www.convatec.pl poprzez dostępny tam kalkulator sprzętu stomijnego. Dzięki temu mogą Państwo

upewnić się, że otrzymują największą ilość sprzętu stomijnego ConvaTec, przysługującego w ramach refundacji.

29

SKLEPY MEDYCZNE OFERUJąCE SPRZĘT STOMIJNY CONVATEC

Rzeszów 35-060 Sklep med. meD ComPLeX ul. Słowackiego 11 tel./fax (17) 852 82 77Rzeszów 35-073 SaLon LIfe CaRe gL+ pl. Wolności 12 tel./fax (17) 852 49 22, 852 88 10Stalowa Wola 37-450 SaLon LIfe CaRe gL+ ul. 1 Sierpnia 12 tel. (15) 842 39 43

Woj. podlaskie

Białystok 15-227 Sklep med. meDICa ul. Podleśna 12/1 tel. (85) 652 46 66Białystok 15-297 Sklep meDICa HUmana ul. Żelazna 9, lok. 11 tel. (85) 746 15 60

Woj. pomorskie

Chojnice 89-600 Sklep med. oRTomaX ul. Leśna 10 tel. (52) 395 67 41Chojnice 89-600 Sklep medyczny Promedica pl. Św. Jerzego 1 tel. (052) 395 19 70Gdańsk 80-850 Sklep med. meDICa HUmana ul. Rajska 14a-b tel. (58) 309 10 71Gdynia 81-463 Sklep med. oRTomaX ul. Legionów 165 tel. (58) 622 12 19Kościerzyna 83-400 Sklep med. oRTomaX Szpital Specjalistyczny ul. Piechowskiego 36 tel. (58) 686 04 96Malbork 82-200 nZoZ CHIR-meD ul. J. Słowackiego 2 tel. (55) 267 05 39Słupsk 76-200 Sklep med. eSKULaP ul. Wojska Polskiego 22 tel. (59) 842 27 28Słupsk 76-200 Sklep med. eSKULaP ul. Kopernika 28 tel. (58) 841 34 27Słupsk 76-200 Sklep med. PoD SŁoWIKIem ul. Jana Pawła II 1 tel.(059) 846 86 18, 606385568Starogard Gdański 83-200 nZoZ CHIR-meD ul. Kościuszki 43 tel. (58) 563 30 72Wejherowo 84-200 Sklep med. aKSeL-meD ul. 10 Lutego 1 tel. (58) 677 55 56

Woj. śląskie

Bielsko-Biała 43-300 Sklep med. HaS-meD ul. młyńska 20 tel. (33) 812 31 79Bielsko-Biała 43-300 Sklep med. PoLImeD ul. Wyzwolenia 18 tel. (33) 816 40 61 wew. 208Bielsko Biała 43-300 DagmeD Specjalistyczny Sklep Zaopatrzenia medycznego ul. Batorego 6 tel. (33) 819 22 08Bielsko Biała 43-300 Sklep med. ortho-Pharma ul. Dworkowa 2 tel. (33) 819 39 24 Bytom 41-902 Sklep medyczny przy Przychodni Chorób Płuc i gruźlicy ul. Karola miarki 10 tel./fax (32) 289 12 81Cieszyn 43-400 Sklep med. DagmeD ul. Bobrecka 30a tel. (33) 851 46 65Częstochowa 42-200 Sklep med. aBC CHoRego ul. Warszawska 13 tel. (34) 324 73 01Częstochowa 42-200 PPHU TyTan ul. Dekabrystów 33 tel. (34) 325 53 35Dąbrowa Górnicza 41-300 Sklep medyczno- -ortopedyczny ul. 3 maja 32 tel. (32) 764 17 20 bezpł. infolinia: 800 169 009Dąbrowa Górnicza 41-300 Sklep medyczno-Zielarski (Szpital miejski), ul. Szpitalna 13 tel. (32) 261 79 11 bezpł. infolinia: 800 169 009Gliwice 44-100 Sklep med. InTeR-meD ul. Bohaterów getta Warszawskiego 1 tel. (32) 231 93 14Gliwice 44-100 SaLon LIfe CaRe gL+ ul. górnych Wałów 8 tel. (32) 331 60 57Goczałkowice Zdrój 43-230 SaLon LIfe CaRe gL+ ul. Uzdrowiskowa 63 tel. (32) 212 70 50Jaworzno 43-609 Sklep med. aBe ul. farna 12 tel. (32) 616 34 54Katowice 40-008 Sklep med. meDICa HUmana ul. Warszawska 36 tel. (32) 256 82 35, 259 85 31

Katowice 40-008 Sklep med. PLaSTeR ul. Warszawska 40 tel. (32) 253 54 56Racibórz 47-400 Sklep medyczny meDyK ul. ocicka 4 tel. (32) 414 90 27Racibórz 47-400 Sklep med. ReHmeD ul. ocicka 51 tel. (32) 417 84 85Ruda Śląska 41-709 Sklep med. ul. markowej 7 tel./fax (32) 243 50 08Rybnik 44-200 Sklep med. ReHmeD ul. Sobieskiego 11 tel. (32) 423 54 90Rybnik 44-200 Sklep med. PRom-meD ul. miejska 11 tel. (32) 433 12 43Sosnowiec 41-200 Szpital górniczy pl. medyków 1 tel./fax (32) 268 24 57Sosnowiec 41-200 Sklep med. ul. Rzeźnicza 12 tel./faks (32) 297 00 32 bezpł. infolinia 800 106 160Wodzisław Śląski 44-300 Sklep Ziel-med. ZIoŁo-LeK (Szpital miejski nr 1) ul. 26 marca 51 tel. (32) 455 68 50Wodzisław Śląski 44-300 Sklep Ziel-med. ZIoŁo-LeK, ul. Kubsza 10 tel. (32) 456 07 53Zabrze 41-800 Sklep med. aB meDICa ul. 3 maja 47 tel. (32) 273 05 05Zawiercie 42-400 Sklep med. meDyK ul. gen. Sikorskiego 22 tel. (32) 670 60 00Zawiercie 42-400 Sklep med.ul. Towarowa 22 tel./fax (32) 671 03 08 bezpł. infolinia: 800 108 180Żory 44-240 Sklep med. ReHmeD ul. Dolne Przedmieście 5 tel. (32) 435 14 39

Woj. świętokrzyskie

Busko-Zdrój 28-100 Sklep med. LIfe+ ul.Batorego 2a tel. +48 41 378 34 17Kielce 25-734 Sklep med. LIfe+ ul. artwińskiego 1 tel. (41) 367 15 40Kielce 25-363 Sklep med. LIfe+ ul. Wesoła 37a tel. +48 41 344 15 81

Końskie 26-200 Sklep med. LIfe+ ul. gimnazjalna 41b tel. (41) 372 44 65Sandomierz 27-600  Sklep med. LIfe+  ul. Schinzla 13 tel. (15) 864 75 83Skarżysko-Kamienna 26-110 Sklep med. LIfe+ ul. Szpitalna 1 tel. (41) 252 47 96Starachowice 27-200 Sklep med. LIfe+ ul. Radomska 70 tel. (41) 275 19 20Staszów 28-200 Sklep med. LIfe+ ul. 11 Listopada 78 tel. (15) 864 13 24

Woj. warmińsko-mazurskie

Elbląg 82-300 Zaopatrzenie ortopedyczne ul. Komeńskiego 42 tel. (55) 233 58 49Ełk 19-300 Sklep med. oRTeZa ul. moniuszki 3, lok. 1 tel. (87) 621 16 51Ełk 19-300 Sklep med. ReHaBILITaCJa ul. mickiewicza 10b tel. (87) 732 81 51 wew.19Olsztyn 10-587 Sklep med. meDICa HUmana eSKULaP ul. Kościuszki 84d tel. (89) 527 41 10Ostróda 14-100 Sklep med. BLaDoRToL ul. Czarnieckiego 19 lok. a tel. (89) 642 14 05

Woj. wielkopolskie

Jarocin 63-200 Sklep medyczny ŚWIaT oRI ul. Wrocławska 34 tel. (62) 505 22 89Kalisz 62-800 Pielęgniarska opieka Długoterminowa Hanna ul. graniczna 2a tel. (62) 767 23 52Kalisz 62-800 Sklep med. meD-mIŚ ul. Sukiennicza 2 tel. (62) 763 88 93Konin 62-510 Sklep med. aS-meD al. 1 maja 16a tel. (63) 241 00 39Leszno 64-100 Sklep med. eSKULaP ul. Jackowskiego 9 tel. (65) 526 84 13 tel. kom. 663 700 815Ostrów Wielkopolski 63-400 Zakład Pielęgnacyjno- -opiekuńczy Hanna ul. Konopnickiej 41a tel. (62) 591 33 11

Piła 64-920 Sklep med. LUBa ul. Batalionów Chłopskich 9 tel. (67) 213 20 21Pleszew 63- 300 Sklep med. ŚWIaT oRI ul.Poznańska 29 tel. (79) 116 51 05Poznań 60-371 Sklep med. meDICa HUmana ul. międzychodzka 10/39 tel. (61) 867 96 50Poznań 61- 867 Sklep med. avangarda ul. garbary 2 tel. (61) 852 25 22Rawicz 63-900 Sklep med. aLTea ul. grunwaldzka 44 tel. (65) 546 10 17Słupca 62-400 Sklep med. KaSIa ul.Sikorskiego 1 tel. (63) 275 23 00 wew. 373Szamotuły 64-500 Sklep med. an-med ul. Dworcowa 16 a tel. (61) 292 58 38Śrem 63-100 Sklep med. eURo-meD ul.1 maja 5 box 3 tel. 603 403 001Środa Wielkopolska 63-000 Punkt Refundacji eskulap ul. Czerwonego Krzyża 2 tel. (61) 285 01 93

Woj. zachodniopomorskie

Białogard 78-200 Sklep med. WameD ul. Pomorska 2/7 tel. (94) 312 34 32Kamień Pomorski 72-400 Sklep med. meDI-CaL ul. Szpitalna 10 tel. (91) 382 40 58Kołobrzeg 78-100 Punkt Sprzedaży K-oRT ul. Łopuskiego 40d tel. (94) 354 55 43Koszalin 75-648 Zakład Sprzętu ortopedycznego K-oRT ul. Leśna 6 tel. (94) 345 01 56 Trzebiatów 72-320 Sklep med. meDI-CaL ul. Lipowa 16-20/4 tel. (91) 852 56 40Szczecin 71-470 Sklep med.meDICa HUmana, STomIa-meD ul. arkońska 42 tel./faks (91) 454 06 04Szczecinek 78-400 Punkt Sprzedaży K-oRT ul. Wyszyńskiego 71 tel. kom. 604 618 212Świdwin 78-300 Punkt Sprzedaży K-oRT ul. Drawska 38 tel. (94) 716 41 93

Większość wymienionych poniżej sklepów stosuje rekomendowane ceny katalogowe ConvaTec. Warto jednak zawsze sprawdzić ceny na stronie internetowej www.convatec.pl poprzez dostępny tam kalkulator sprzętu stomijnego. Dzięki temu mogą Państwo

upewnić się, że otrzymują największą ilość sprzętu stomijnego ConvaTec, przysługującego w ramach refundacji.

Informacje

30

ADRESY PORADNI STOMIJNYCH I PIELĘGNIARSKICH PUNKTóW KONSULTACYJNYCH

Woj. dolnośląskie

Wojewódzki Szpital Specjalistyczny, Poradnia Stomijna ul. Kamieńskiego 73a 51-124 Wrocław poziom -1, pokój nr 1 (czynne w II i IV wtorek miesiąca w godz. 15.00–18.00) kierownik poradni: dr marek Rząca tel. kom. 781 827 328

ośrodek Diagnostyki onkologicznej Poradnia dla Chorych ze Stomią przy Poradni onkologicznej ul. andersa 4 59-220 Legnica kierownik poradni: dr andrzej Hap tel. (76) 855 09 41, (76) 855 55 17

Poradnia dla Chorych ze StomiąSPZoZ Szpital Wojewódzkiul. ogińskiego 6 58-506 Jelenia Górakierownik poradni: dr Zbigniew markiewicztel. (75) 643 71 00, (75) 754 21 27

Poradnia Proktologiczno-Stomijna Specjalistyczny Szpital im. dr. alfreda Sokołowskiego ul. Sokołowskiego 4 58-309 Wałbrzych kierownik poradni: dr n. med. Paweł Pyka tel. (74) 648 97 40

Woj. kujawsko-pomorskie

Poradnia Przykliniczna gastroenterologiczna Szpital Uniwersytecki ul. m. Skłodowskiej-Curie 9 85-094 Bydgoszcz kierownik poradni: dr Wojciech Szczęsny tel. (52) 582 43 78

Pielęgniarski Punkt Konsultacyjny dla osób ze Stomiąmgr piel. Teresa Sztyler – certyfikowana pielęgniarka stomijna Centrum medyczne eskulapul. marii Dąbrowskiej 24 os. Zielone, 33-100 Tarnów tel. (14) 624 00 43

Woj. mazowieckie

Szpital Bielański, Pawilon HPoradnia Stomijnaul. Cegłowska 80 01-809 Warszawakierownik poradni: prof. dr hab. n. med. marek Szczepkowskirej. tel. (22) 569 04 70

Pielęgniarski Punkt Konsultacyjny dla osób ze Stomią Cross medica 2 ul. Jagielońska 50 03-462 Warszawatel. (22) 670 17 00

SPZoZWojewódzki Szpital ZespolonyPoradnia Proktologiczno-Stomijnaul. medyczna 19 09-400 Płockkierownik poradni: dr mariusz obrębskitel. (24) 364 62 84

Woj. opolskie

Poradnia dla Chorych ze Stomią przy Wojewódzkim ośrodku onkologiiul. Katowicka 66a 45-060 Opolekierownik poradni: dr maria Urbaniectel. (77) 441 60 00, (77) 441 60 72

Woj. podlaskie

Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny akademii medycznejPoradnia Stomijnaul. Waszyngtona 15a 15-274 Białystokkierownik poradni: dr fabian Kamińskitel. (85) 746 85 73

SPZoZ – 10 Wojskowy Szpital

Kliniczny z Polikliniką oddział

Kliniczny Urologii i onkologi Klinicznej

Poradnia Stomijna (Urologiczna)

85- 681 Bydgoszcz

ul. Powstańców Warszawy 5

kierownik poradni:

dr Jacek Porządny

tel. (52) 378 70 67

Szpital Wojewódzki im. Biziela

ul. Ujejskiego 75

85-168 Bydgoszcz

dr Zbigniew Banaszkiewicz

tel. (52) 365 57 99

Woj. lubelskie

Poradnia Stomijno-Proktologiczna

z pracownią endoskopową

Centrum onkologii Ziemi Lubelskiej

ul. dr. K. Jaczewskiego 7

20-090 Lublintel. (81) 747 75 11

Punkt Konsultacyjny Wolon-

tariatu Polskiego Towarzystwa

Stomijnego Pol-Ilko

ul. Spółdzielczości Pracy 3

20-090 Lublin(czynne w poniedziałki lub piątki

w godz. 8.00 - 16.00)

tel. 603416020

Woj. małopolskie

Poradnia Chirurgii Proktologicznej

Szpital miejski Specjalistyczny

im. gabriela narutowicza

ul. Prądnicka 35-37

31-202 Kraków

kierownik poradni:

dr adam Korczyński

tel. (12) 416 22 66

Pielęgniarski Punkt Konsultacyjny

dla osób ze Stomią

Dorota Jesionka-Kukla

– pielęgniarka stomijna

Szpital Specjalistyczny

im. Stefana Żeromskiego

os. na Skarpie 66,

31-913 Kraków

tel. kom. 889 402 924

Poradnia Stomijna przy Wojewódzkim Szpitalu Zespolonymul. Skłodowskiej-Curie 26 15-950 Białystokkierownik poradni: dr n. med. Jacek Lewandowskitel. (85) 748 83 82

Woj. podkarpackie

Poradnia Stomijnaal. J Piłsudskiego 3135-074 Rzeszówtel. (17) 852 82 77www.poradniastomijna.pl

Woj. pomorskie

Szpital morski im. PCK gdynia ul. Powstania Styczniowego 1 81-519 Gdynia tel. (58) 699 83 45 (czynne w środy od godz. 10.30 do 14.30)

Pielęgniarski Punkt Konsultacyjny dla osób ze Stomią piel. andrzej PiotrowskiSzpital Specjalistycznyul. Leśna 10 89-600 Chojnicetel. kom. 606 462 654

Woj. śląskie

Poradnia Proktologicznai Stomijna przy Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym nr 5pl. medyków 1 41-200 Sosnowieckierownik poradni: prof. dr hab. med. Jacek Starzewskitel. (32) 36 82 733

Przyszpitalna Poradnia Stomijna ul. Wyzwolenia 18 43-300 Bielsko-Białatel. (33) 816 40 61

Przyszpitalna Poradnia Chorób Jelita grubego, Stomijna i Zaburzeń metabolicznychul. Chorzowska 3641-600 Świętochłowicetel. (32) 245 50 41-5czynna: środy, godz. 13-15

Woj. świętokrzyskie

Świętokrzyskie Centrum onkologii w Kielcach, Poradnia Stomijnaul. artwińskiego 3 25-734 Kielcekierownik poradni: dr Wojciech Korejbatel. (41) 367 41 65

Woj. warmińsko-mazurskie

Szpital mSWia ul. Wojska Polskiego 37 10-342 Olsztynkierownik poradni: dr grażyna Kuciel-Lisieckatel. (89) 539 85 20

Przychodnia Specjalistyczna I, Poradnia Stomijna z Poradnią Chirurgii ogólnej ul. Konopnickiej 1 , 19-300 Ełk kierownik poradni: dr maria Ulrych-Karasińska tel. 87 6108417

Woj. wielkopolskie

Szpital Kliniczny nr 2 Poradnia Stomijna ul. Przybyszewskiego 49 60-355 Poznań tel. (61) 869 15 69

Szpital Wojewódzki w Poznaniu Poradnia Proktologiczna i Stomijna ul. Juraszów 7/19 60-479 Poznań kierownik poradni: dr Jacek Lis tel. (61) 821 22 43

Wielkopolskie Centrum onkologii, Poradnia Stomijna ul. garbary 15 61-866 Poznańkierownik poradni:dr Bohdan Kaczmarczyktel. (61) 885 05 79

Wojewódzki Szpital Zespolony Poradnia dla Chorych ze Stomiąul. Kardynała S. Wyszyńskiego 162-510 Konin kierownik poradni: dr Jarosław Długosztel. (62) 245 44 89

31

Stomia w interneciewww.co nva tec.plPro fe sjo nal ny ser wis in ter ne to wy firmy ConvaTec po święco ny sto mii. Prze zna czo ny dla osób ze sto mią, le ka rzy i pie lęgnia rek. Część ser wi su do ty czy także le cze nia prze wle kłych ran. www.stomia.plStrona firmy ConvaTec poświęcona stomii. www.wielkiepowroty.plStrona programu Wielkie Powroty w Polsce. www.po lil ko.plStrona Pol skiego To wa rzy stwa Stomijnego PoL-ILKo. www.sto mia.in fo.plPry wat na, bardzo bogata w treści, polska stro na poświęcona sto mii.stomiaswidnica.ukryta.plStrona stowarzyszenia „Życie” ze Świdnicy.www.osto my in ter na tio nal.organ glo ję zycz na stro na towarzystwa Ioa. www.osto my .fsnet.co.ukan glo ję zycz na stro na poświęcona głów nie kolostomii.

Limity na sprzęt stomijnyRozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29.08.2009 r. (Dz.U. 2009 nr 139 poz. 1141)

określa miesięczne limity kwot na sprzęt stomijny:

• kolostomia: 300 zł • ileostomia: 400 zł • urostomia: 480 zł

Sprzęt stomijny jest refundowany w 100 proc. dla wszystkich osób ze stomią w ramach powyższych limitów miesięcznych.

Kluby osób ze stomią1. NOWY SąCZ – Józef myrlak, ul. nawojowska 21/5, 33-300 nowy Sącz, tel. (18) 443 57 93. Spotkania w każdą trzecią środę miesiąca w godzinach 12.00–14.00 przy ul. Batorego 77 w nowym Sączu.2. PIŁA – ewa Sowińska, ul. Jagiellońska 11, 64-920 Piła, tel. (67) 214 16 54.3. TARNóW – Danuta Sajdak, ul. Panny marii 3, 33-100 Tarnów. Spotkania w każdy drugi czwartek miesiąca w godzinach 11.00–15.00. adres korespondencyjny: Danuta Sajdak, ul. Dąbrowskiej 24/7, 33-100 Tarnów, tel. 501 207 246.4. WARSZAWA – Dorota Kaniewska, ośrodek „nowolipie“, ul. nowolipie 25b, 01-011 Warszawa. Spotkania w każdą ostatnią środę miesiąca, w godz. 13.00–15.00 w ośrodku „nowolipie".

Zarząd Główny: andrzej Piwowarski (Kraków) – prezes, Dorota Kaniewska (Warszawa) – wiceprezes, Jolanta matalewska (Szczecin) – sekretarz, Ryszard Lisek (Katowice) – skarbnik, Stanisław Bogdan (Białystok) – członek zarządu. Siedziba: Polskie Towarzystwo Stomijne PoL-ILKo, ul. Przybyszewskiego 49, 60-355 Poznań.Adres do korespondencji:andrzej Piwowarski, ul. 1 maja 16, 32-440 Sułkowice, tel. kom. 660 479 242, e-mail: polilko@polilko.plStrona internetowa: www.polilko.pl

Od dzia ły re gio nal ne (adresy do korespondencji):1. BIAŁYSTOK – Danuta Skutnik, ul. Świętojańska 22/1 (Centrum Współpracy),

15-950 Białystok, tel. (85) 745 06 53, tel. kom. 604 967 220, e-mail: bialystok@polilko.pl2. BYDGOSZCZ – Jan Łosiakowski, ul. Leszczyńskiego 111/34, 85-137 Bydgoszcz, tel. (52) 379 18 81,

tel. kom. 601 540 776 , e-mail: bydgoszcz@polilko.pl3. GORZóW WIELKOPOLSKI – mirosława Pękosz, ul. Widok 24/51, 66-400 gorzów Wielkopolski,

tel. (95) 725 80 00, e-mail: gorzow@polilko.pl4. KATOWICE – ewa maria Sawicka, ul. Żwirki i Wigury 27/14, 40-063 Katowice, tel. kom. 502 077 519,

e-mail: katowice@polilko.pl5. KIELCE – eugeniusz Kotlarski, ul. nowaka-Jeziorańskiego 137/3, 25-433 Kielce, tel. (41) 331 87 06,

tel. kom. 505 691 606, e-mail: kielce@polilko.pl6. KONIN – Stanisław Stencel, grochowy 59, 62-574 grochowy K Konina, tel. (63) 248 36 17,

e-mail: konin@polilko.pl7. KOSZALIN – Kwiryn Buzalski, ul. Karłowicza 46b/1, 75-563 Koszalin, tel. kom. 693 581 103,

e-mail: koszalin@polilko.pl8. KRAKóW – grażyna Włodarczyk, ul. Stachiewicza 17/102, 31-303 Kraków, tel. kom. 502 338 436,

spotkania: Pensjonat przy Błoniach, ul. emaus 28b, 30-213 Kraków, e-mail: krakow@polilko.pl9. LUBLIN – Stanisław majewski, 21-017 Łęczna, ul. obrońców Pokoju 11/VI, tel. kom. 501 59 39 45

e-mail: lublin@polilko.pl10. OLSZTYN – Janina Tabaczyńska-Sassyn, ul. Limanowskiego 19b/9, 10-342 olsztyn, tel. (89) 526 94 08,

e-mail: olsztyn@polilko.pl11. OSTROWIEC ŚWIĘTOKRZYSKI – Zofia Skrok, ul. Polna 37/72, 27-400 ostrowiec Świętokrzyski,

tel. kom. 502 576 025, e-mail: ostrowiec@polilko.pl12. PŁOCK – Danuta Kupis, 09-400 Płock, ul. Jasna 12/1 m. 56, tel. (24) 268 56 86,

e-mail: plock@polilko.pl13. POZNAŃ – alicja Smolarkiewicz, Poznań, os. Lecha 18 m. 30, tel. (61) 877 77 36, e-mail: poznan@polilko.pl14. RZESZóW – Krzysztof Bryndza, 38-540 Zagórz, ul. Poraż 111/2, tel. kom. 512 823 367,

e-mail: rzeszow@polilko.pl, kbryn@o2.pl15. SZCZECIN – Jolanta matalewska, al. Jana Pawła II 42 (wejście od ul. Śląskiej), 70-344 Szczecin,

tel. kom. 667 309 712, e-mail: szczecin@polilko.pl16. TARNOBRZEG – Zygmunt Bogacz, ul. Sandomierska 85, 39-432 gorzyce, tel. (15) 836 25 91,

e-mail: tarnobrzeg@polilko.pl 17. WARSZAWA – Dorota Kaniewska, al. niepodległości 137/141 m. 38, 02-570 Warszawa,

tel. (22) 646 27 05, tel. kom. 691 739 924, spotkania: ośrodek „nowolipie", ul. nowolipie 25b, Warszawa, e-mail: warszawa@polilko.pl

18. WŁOCŁAWEK – Włodzimierz mańkowski, ul. Kaliska 83a/25, 87-800 Włocławek, tel. (54) 234 56 51, tel. kom. 601 897 009, e-mail: wloclawek@polilko.pl

19. WROCŁAW – Jan Drajczyk, ul. Komorowska 12/5, 54-436 Wrocław, tel. (71) 788 14 22, tel. kom. 604 148 453, e-mail: wroclaw@polilko.pl

20. ZIELONA GóRA – Waldemar maniak, ul. Zielonogórska 61, 67-100 nowa Sól, tel. (68) 387 52 39, e-mail: zielonagora@polilko.pl

Polskie Towarzystwo Stomijne POL-ILKO

Stowarzyszenia stomijnePomorskie Stowarzyszenie StomijneHenryk maciążek, 80-460 gdańsk, ul. Pilotów 5a/8, tel. kom. 880 919 579,tel. zaufania (58) 553 05 45 (maria Koss)Dolnośląskie Stowarzyszenie Stomijnedr Krystyna Kuchtyn, 51-340 Wrocław, ul. Skłodowskiej-Curie 66, tel. (71) 361 16 94Tow. Opieki nad Chorymi ze Stomią „Życie”Rozalia Bąba, 58-100 Świdnica, ul. franciszkańska 7, tel. kom. 889 568 327Łódzkie Stowarzyszenie StomijneHelena Pawlak, 90-531 Łódź, ul. Wólczańska 191/195, tel. kom. 698 806 737 www.lss.vihost.pl