CHNG 7 CHI PH S DNG VN TRONG DOANH NGHIP

7.1 CHI PH S DNG VN TRONG DOANH NGHIP: Vn bng tin l mt trong nhng nhn t cn thit doanh nghip tin hnh qu trnh sn xut-kinh doanh, v cng nh nhng nhn t khc, mun s dng vn doanh nghip phi tn chi ph. Chi ph s dng vn l mt khi nim ti chnh rt quan trng v mc tiu ch yu ca doanh nghip l ti a ha gi tr doanh nghip hay ni cch khc l ti a ha gi tr ti sn ca cc c ng. thc hin mc ch ny, doanh nghip phi chn nhng d n u t c t sut li nhun cao hn chi ph s dng vn ph hp cho tng d n.V l do , ta c th xem chi ph s dng vn tng ng cho tng d n l mt ro cn trong qu trnh hoch nh ngn sch vn u t. Mt d n mun c chp nhn phi to ra t sut sinh li cao hn t sut ro cn. Chi ph s dng vn c s dng ch yu cho vic thit lp ngn sch vn u t. Ngoi ra n cn c dng cho nhng mc ch khc nh xc nh gi tr kinh t tng thm ca doanh nghip (EVA - Economic value added), quyt nh thu hay mua ti sn. y c mt s im cn lu : Nhng m hnh, cng thc s dng tnh ton chi ph s dng vn trong phn ny tng t nh nhng m hnh cng thc trin khai phn nh gi c phiu, tri phiu, v nhng nhn t tc ng n li sut yu cu ca nh u t i vi tri phiu, c phiu ca mt doanh nghip cng chnh l nhng nhn t tc ng n chi ph s dng vn ca doanh nghip ny. Chi ph s dng vn ca mt d n ph thuc vo ri ro ca chnh d n . V vy, c th ni chi ph s dng vn ph thuc ch yu vo cch s dng ngn qu ch khng phi cch huy ng ngn qu. Sau y, chng ta s i vo phn tch chi ph s dng cc ngun vn thnh phn trong doanh nghip. 7.1.1. Chi ph s dng vn c phn: 7.1.1.1. Chi ph s dng vn c phn thng: Khi nim: Chi ph s dng vn c phn thng l li sut yu cu ca c ng c phiu thng i vi doanh nghip. Tnh ton chi ph s dng vn c phn thng:

Mt s phng php thng c s dng tnh ton chi ph s dng vn c phn thng nh sau: Phng php m hnh nh gi tng trng u: y l phng php n gin nht tnh ton chi ph s dng vn c phn thng. S dng m hnh nh gi tng trng u c trin khai trong phn nh gi c phiu. Trong m hnh ny, c tc c gi nh tng trng u mi nm vi gia tc l g. Gi P0 l gi tr hin ti ca c phiu thng, ta c cng thc nh sau: (CT 7_1) Trong : D0: C tc va c chia D1: C tc d kin cui nm 1 RE: Li sut yu cu i vi c phiu thng g : Tc tng trng u mi nm ca c tc T cng thc trn, ta c th vit li nh sau: (CT.7_2) V RE l li sut yu cu ca cc nh u t i vi c phiu, nn cng l chi ph s dng vn i vi c phiu thng. Qua cng thc 7_2, thy rng chi ph s dng vn c phn thng (RE) c tnh bng cch chia c tc d kin nm 1 (D1) cho gi tr hin ti ca c phiu thng (P0), sau cng vi t l tng trng u ca c tc (g). V d: Cng ty c phn A va chia c tc 5USD cho mi c phiu thng. Gi mua, bn mi c phiu hin nay l 60USD. D an tc tng trng c tc cng ty l u vnh vin vi gia tc g = 5% u mi nm. Tnh chi ph s dng vn c phn thng ca cng ty trong nm th 1. Gii: Trc tin ta tnh c tc nm 1: D1 = D0 x (1+g) = 5 x (1+0,05) = 5,25 Sau , p dng cng thc 62_2, ta c: Vy chi ph s dng vn c phn thng ca cng ty A hin nay l 13,75%. i vi cc cng ty c phn i chng thng xuyn chi tr c tc th d dng xc nh cc s liu cn thit v D0 v P0, nhng s kh khn trong vic tnh tc tng trng g

thch hp. Trong trng hp tc tng trng ca thu nhp trn mi c phiu v tc tng trng ca c tc trong qu kh tng i n nh, ta c th s dng nhng s liu ny d on tc tng trng g. V d: Trong giai on t nm 2000 n nm 2005, ta c s liu v vic chia c tc ca cng ty X nh sau: VT: USD Nm 2000 2001 2002 2003 2004 2005 C tc 1,1 1,18 1,26 1,34 1,44 1,54 Yu cu: tnh tc tng trng bnh qun nm ca c tc cng ty X. Gii: S dng m hnh tng trng u tnh tc tng trng g ca c tc cng ty X, ta c: D2000 x (1+g)5 = D2005 = 1,54 Hay 1,1 x FVIF(g,5) = 1,54 Tra bng tha s li sut FVIF(r,n), ta tnh c tc tng trng bnh qun hng nm g tng ng 7%. Do vy g = 7% s dng d on tc tng trng c tc ca cng ty X Tuy nhin vic s dng s liu qu kh i vi c tc chia d on tc tng trng g c nhng u v nhc im sau: u: - Phng php ny n gin, d s dng. Nhc: - Kh p dng i vi cc doanh nghip khng chia c tc thng xuyn. - Vi gi nh tc tng trng g u v vnh vin, m hnh ny ch p dng i vi cc doanh nghip tng i ph hp vi gi nh v khng th p dng cho nhng doanh nghip ang c tc tng trng cao. - Ngoi ra, phng php ny khng xem xt r rng n cc ri ro, v khng tnh n mc chc chn khi tnh ton tc tng trng g, nn khng c s iu chnh trc tip i vi ri ro. Nu khng s dng c s liu qu kh ca doanh nghip cho vic tnh ton, ta c th cn c vo s liu phn tch ca cc cng ty phn tch chng khon v tc tng trng

g, bnh qun chng li c g p dng vo cng thc 62_2. Phng php m hnh nh gi ti sn vn (CAPM-Capital asset pricing model): Mt phng php khc tnh chi ph s dng vn c phn thng l s dng m hnh nh gi ti sn vn (CAPM) nh sau (CT.6_3) Trong : - Rf: Li sut khng ri ro - RM: Li sut ca danh mc th trng - : H s b-ta ca c phiu cng ty Qua cng thc trn, ta nhn thy chi ph s dng vn c phn thng ca doanh nghip chnh l li sut yu cu ca c ng i vi c phiu doanh nghip, bao gm: li sut khng ri ro (Rf) cng vi phn b p cho nhng ri ro c th xy ra khng th a dng ha (RM Rf) x . V d: Hin nay, li sut khng ri ro Rf = 6%, li sut danh mc th trng RM=10%, h s bta ca cng ty A l = 1,94. Yu cu: tnh chi ph s dng vn c phn thng ca cng ty A. Gii: p dng cng thc 62_3, ta tnh c chi ph s dng vn c phn thng ca cng ty A: RE = Rf + (RM Rf) x = 6% + (10%-6%) x 1,94 = 13,75% Phng php m hnh nh gi ti sn vn (CAPM) c nhng u v nhc im sau: u: - Chi ph s dng vn c phn c iu chnh theo ri ro ca c ng khi u t vo c phiu cng ty. - M hnh CAPM c th p dng cho mi cng ty nu ta c y cc thng s RM, Rf, nn c s dng rng ri hn so vi m hnh c tc tng trng u. Nhc: - Kh tnh ton chnh xc nhng thng s cn thit p dng trong cng thc CT.7_3 v: + Hin ang c nhng kin khc nhau v vic s dng li sut ca tri phiu ngn hn

hay di hn lm li sut khng ri ro (Rf). + Cc nh u t kh c tnh c h s b-ta ( ) d on cho c phiu cng ty. - S dng m hnh CAPM rt kh khn khi tnh chi ph s dng vn c phn thng mi pht hnh, do nhng bin ng v gi, chi ph pht hnh pht sinh i hi mt s iu chnh. Trong khi dng thc m hnh CAPM khng bao gm P0, gi th trng ca c phiu. - Mt nhc im khc l nu nh u t khng a dng ha danh mc u t, h phi gnh chu ton b ri ro (total risk) ch khng phi ch ri ro th trng (market risk) ca c phiu, trong khi h s b-ta ( ) khng o lng ht ri ro ca doanh nghip. Do vy m hnh CAPM s phn nh li sut yu cu ca c ng thp hn thc t. Ch : Trong thc t, cc doanh nghip thng dng c hai phng php nh gi tng trng u v CAPM tnh chi ph s dng vn c phn thng (RE). Nu sai bit gia hai phng php khng ln, mt php tnh bnh qun s c thc hin v kt qu sau cng s c s dng. V d: Cng ty ABC c h s b-ta l 1,2. Phn b ri ro th trng (RM-Rf) bng 6%, li sut khng ri ro Rf = 6%. Nm trc, cng ty chia c tc l 3,8USD cho mi c phiu thng, c tc c d on tng trng u vnh vin vi gia tc g = 5%. Gi tr th trng hin ti ca c phiu l P0 = 50USD. Theo m hnh CAPM, ta tnh c RE nh sau: RE = Rf + (RM Rf) x = 6% + 6% x 1,2 = 13,20% Theo m hnh nh gi tng trng u, ta tnh c RE nh sau:

Vi D1 = D0 x (1+g) = 3,8 x (1 + 5%) RE c tnh bng hai phng php khng khc bit nhiu. Do vy, ta c th bnh qun chng v ta c REbq ca cng ty ABC nh sau: REbq = Phng php li sut tri phiu cng phn b ri ro: Trong thc t, nu tin cy ca cc thng tin khng p dng m hnh c tc tng

trng u hay CAPM, cc nh phn tch ti chnh thng thc hin mt phng php n gin l cng phn b ri ro thch hp vo chi ph s dng n di hn (tri phiu) tnh chi ph s dng vn c phn, thng t 3%-5% , v cc c ng lun phi chu ri ro cao hn cc tri ch (ngi nm gi tri phiu). 7.1.1.2 Chi ph s dng li nhun gi li: Li nhun gi li (retained earning) cng l mt hnh thc ti tr vn c phn thng. Tuy doanh nghip khng tn cc chi ph trc tip khi s dng li nhun gi li, nhng chng ta phi thy r tt c li nhun doanh nghip to ra sau khi thanh ton li vay v c tc u i, s thuc v nhng c ng thng. Doanh nghip c th chi tr ton b phn li nhun ny cho c ng di hnh thc c tc hay gi chng li tng vn cho hot ng sn xut kinh doanh. Nu li nhun gi li c s dng cho vic ti u t, chi ph c hi s pht sinh v cc c ng s mt i thu nhp, do nu h c chia c tc, h c th u t vo cc c phiu khc, tri phiu hay bt ng sn, V vy, ch s dng ngun ti tr t li nhun gi li khi doanh nghip c th to c mt t sut sinh li trn ngun vn ny ti thiu bng vi li sut c ng c th kim c thng qua vic t u t vi nhng ri ro tng t. V vy, ta c th xem li nhun gi li nh l phn tng thm ca ngun vn c phn thng. Ta c th p dng cng thc (7_2) hay cng thc (7_3) tnh chi ph s dng vn ca li nhun gi li:

Hay RR = RE = Rf + (RM Rf) x Trong : RR: Chi ph s dng vn ca li nhun gi li. 7.1.1.3 Chi ph s dng vn c phn thng mi pht hnh (Rn): Khi li nhun gi li khng p ng cho nhu cu u t, doanh nghip thng huy ng nhng ngun vn bn ngoi thng qua vic pht hnh cc loi chng khon, trong bao gm c c phiu thng. Trong qu trnh pht hnh c phiu thng, doanh nghip thng nhn c s tr gip ca mt t chc bo lnh pht hnh (c th l ngn hng) thit lp cc iu khon, nh gi v bn c phiu mi pht hnh. Do vy, doanh nghip phi tr cc khon chi ph . y l chi ph pht hnh. ng thi, c phiu mi pht hnh thng c bn vi gi

thp hn gi th trng hin ti. Nhng loi chi ph k trn lm chi ph s dng vn c phn thng mi pht hnh (Rn) lun cao hn chi ph s dng vn c phn thng hin hu (RE). S dng m hnh nh gi tng trng u tnh (Rn), ta c: (CT.7_4) Trong : Nn : Doanh thu thun pht hnh c phiu thng, l s tin doanh nghip thc s nhn c t vic pht hnh c phiu mi. V d: Do nhu cu m rng sn xut, cng ty A phi pht hnh thm c phiu thng. Ngn hng H nhn tr gip trong qu trnh pht hnh. D on c phiu mi ca cng ty c bn vi gi 57USD (gi th trng hin ti l P0=60USD), chi ph pht hnh l 2USD/c phiu. C tc ca cng ty c d on l tng trng u vnh vin vi t l g = 5%/nm, c tc va chia D0 =5USD. Yu cu: tnh chi ph s dng vn i vi c phn thng mi pht hnh. Gii: Ta c tng chi ph tnh cho mi c phiu thng mi pht hnh l 5USD, bao gm chi ph bn c phiu di gi th trng hin ti l 3USD v chi ph pht hnh l 2USD. Doanh thu pht hnh thun l: 60USD 5USD = 55USD p dng cng thc CT.62_4, vi D1 = D0 x (1+g) = 5,25USD v g = 5%, ta c: Chi ph pht hnh lm gia tng chi ph s dng vn c phn thng. Do vy, cc doanh nghip c nhiu c hi u t tt lun mun s dng li nhun gi li mc cao nht. iu ny nh hng n chnh sch chi tr c tc ca doanh nghip. 7.1.1.4 Chi ph s dng vn c phn u i (RP): Vic xc nh chi ph s dng vn c phn u i kh n gin. Ta bit c tc c phn u i c n nh trc, c u n chi tr mi k v c tnh vnh vin. Chi ph s dng vn c phn u i (RP) c tnh bng cng thc sau: (CT.7_5) Trong :

DP: C tc c phn u i PP: Gi th trng hin ti ca c phn u i Khc vi li vay, c tc c phn u i khng c tnh gim tr thu. Do khng pht sinh khon tit kim thu t vic s dng vn c phn u i v cng khng cn s iu chnh sau thu. V d: Hin nay gi th trng mt c phiu c phn u i cng ty A l 98USD. c tc c nh hng nm l 10USD cho mi c phiu. Yu cu: Tnh chi ph s dng vn c phn u i ca cng ty A. Gii: p dng cng thc CT.7_5, ta tnh c chi ph s dng vn c phn u i ca cng ty A nh sau: Trong trng hp pht hnh mi c phiu u i, vic iu chnh i vi (RP) cng thc hin tng t nh vic pht hnh mi c phn thng, ta c: (CT.7_6) Trong : NP: Doanh thu thun pht hnh c phiu u i. V d: Do nhu cu v vn, cng ty A d nh pht hnh thm c phiu u i. Ngn hng H tr gip cng ty trong vic pht hnh d on mi c phiu bn c vi gi 98USD tng ng vi gi th trng hin ti. Chi ph pht hnh mi c phiu l 5USD Yu cu: tnh chi ph s dng vn ca c phn u i mi pht hnh. Gii: p dng cng thc CT.7_6, ta tnh c chi ph s dng vn c phn u i ca cng ty A nh sau:

7.1.2. Chi ph s dng vn vay: - Chi ph s dng vn vay di hn o lng chi ph hin ti ca doanh nghip phi tr cho vic vay n ti tr cc d n. - Hnh thc vay di hn doanh nghip thng s dng l pht hnh cc loi tri phiu, vay trc tip t cc ngn hng hay cc nh ch ti chnh khc.

Chi ph s dng vn vay trc thu (RD): Chi ph s dng vn vay trc thu c xc nh d dng hn nhiu so vi vic xc nh chi ph s dng vn c phn thng v ta c th quan st v tnh ton c t cc thng tin thu thp trn th trng ti chnh. T cng thc tnh gi tr tri phiu, ta c th c tnh c chi ph s dng vn ca tri phiu ( cp phn trc). V d: Cng ty c phn A, cch y 8 nm pht hnh tri phiu vi mnh gi l Par = 1.000USD, vi thi gian o hn l 20 nm, li sut 7%/nm. Gi th trng hin ti ca tri phiu l 920USD. Yu cu: tnh chi ph s dng vn vay ca cng ty A. Gii: Gi th trng hin ti ca tri phiu l PV0=920USD, thp hn mnh gi. Do vy, li sut yu cu ca nh u t i vi tri phiu chc chn cao hn li sut hng nm ca tri phiu l 7% (li hng nm I=70USD), thi gian o hn cn li ca tri phiu l n=12 nm, p dng cng thc tnh gi tr tri phiu ( cp phn trc), ta c phng trnh tnh gi tr tri phiu: PV0 = I x PVIFA(RD, n) + Par x PVIF(RD,n) , th vo ta c c: 920 = 70 x PVIFA(RD, 12) + 1.000 x PVIF(RD, 12) tnh chi ph s dng vn vay (RD), ta p dng phng php d nghim nh sau: Phng php d nghim: Cng thc chung: Trong R0 (trong v d ny l RD) l li sut theo yu cu cn tm, do ta cho trc mc li sut gi nh R1 v R2, sao cho PV1>PV0 v PV2